Журнал KAZENERGY 2013. №2 (57)

Журнал KAZENERGY 2013. №2 (57) Журнал KAZENERGY 2013. №2 (57)

kazenergy.com
from kazenergy.com More from this publisher
10.07.2015 Views

АктуальноИнновация қарқындыөндірістің ұтымды амалыҮдемелі индустриалды-инновациялықдаму мемлекеттік бағдарламасының(ҮИИДМБ) жүзеге асып келе жатқанынаекі жарым жылдан асты. Осы күніатқарылған жұмыстардың алғашқынәтижелері туралы ауыз толтырыпайтуға болады.Инновация — экономиканың негізі.Инновациялық дамудың негізін қалау үшін ең алдымен— заң нормалары қайта қаралып, институционалдықнақыштағы шаралар іске асты. Заман талабына лайықкелетін қажетті деген құжаттардың барлығы қабылданды.Олар: тиімді экономика секторларын дамытудың салалықбағдарламалары, функционалды бағдарламалар, өндірістікқуаттарды орналастырудың сауатты кестесі, индустриаландырукартасы, аймақтарды дамыту бағдарламалары.Арнайы экономикалық аймақтарды жетілдіру жәнебизнестің ілгері жылжуына бөгет болған — әкімшіліккедергілерді азайту турасындағы заңдар пысықталып,қабылданды. Оның ішінде индустриалды-инновациялыққызметті мемлекет тарапынан қолдау туралы,энерготиімділікті арттыру және қуат үнемдеу туралы заңдартағы бар.Нәтижесінде бағдарламаны жүзеге асыру үшін қажеттітолыққанды негіз әзірленді: 50-ден (елу) астам заң жобасынаөзгертулер мен толықтырулар енгізілді. 23 (жиырмаүш) салалық және функционалды бағдарлама бекіді.Инновацияларды қолдаудың кешенді шараларықабылданды. Мәселен, «Индустриалды-инновациялыққызметті мемлекеттік қолдау туралы» қабылданғанЗаңда салық төлеуде ынталандырудың тиімді шарттарықамтылған. Соның арқасында кәсіпорындарсалық төлеу базасын ҒЗТКӘ-дегі (ғылыми-зерттеу жәнетәжірибелік–құрастыру (конструкторлық) әзірлемелер)шығын көлемінен 50 пайызға азайта алады. Жер қойнауыбайлығын пайдаланушылар жиынтық табысының кем дегенде1 пайызын өз ҒЗТКӘ-не жұмсай алады. Бұл шараларбизнесті инновациялық қызметке тартуға және белсендіетуге мүмкіндік береді. Бөлек салық жеңілдіктеріне ендіғана дамып келе жатқан венчурлы индустрия ие болады.Инвестициялық-стратегиялық жобаларды, оның ішіндежоғары технологиялық тауар шығаратын кәсіпорындар 7жылға дейін салықтан босатылады.Бұл заң пайда болғалы, инновациялық гранттардыңкөбейгендігін де айтқан абзал. Оларды жіктесек, реті мынадай:инновациялық гранттар, технологияларды алатындар,өндірістік зерттеулер жүргізетіндер, шетелде инженерліктехникалықбіліктілігін шыңдайтындар, шетелдік жәнеаймақтық патент ұйымдарында тың жааңалықтарынрәсімдейтіндер (патенттеу), технологияларды коммерцияландыратындар,кәсіби біліктілігі мықты шетелмамандарының көмегіне зәру компаниялар, консалтингтік(ақыл-кеңес), жобалық және инжинирингтік ұйымдардытартатындар, басқарушылық және өндірістік технологиялардыенгізетіндер.Сонымен қатар, 2020-шы жылға дейін ҚазақстанРеспубликасының Инновациялық даму концепциясыәзірленген. Бұған ҚР-ның 2020-шы жылға дейінгі ғылымитехникалықсалааралық жобасы мен «Бизнес пен ғылым-2020» жол картасы, «Қазақстандық 100 инновация» депаталатын жалпыұлттық жобалары жатады.Нәтижесінде, былтыр жыл басында үдемеліиндустриаландырудың бар нормативтік базасы қайтажасақталып бітті.Заңдық-құқықтық шаралармен қатар, институционалдықнегізі де әзірленді. Дәлелі ретінде, инновация мәселелерібойынша арнайы институт жұмыс істейді. Технологиялықдамудың ұлттық агенттігі, технопарктер мен салалыққұрастыру бюросы, университеттер жанынан коммерцияландырукеңселері көбейіп, «Назарбаев» Университетісәтті дамып келеді.80№2 (57), 2013

мөлшері 65,9 пайызға артып, зерттеу мен әзірлеме шығыны29,5 пайызға жетті.Ірі және орта деңгейлі кәсіпорындарды жаңғыртуға, соныменқатар жаңа өндіріс орындарын ашуға мұрындық болатын— «Өндіріс — 2020» бағдарламасы да жазылды. Оларүшін бірқатар мынадай шара қарастырылған: жаңғыртужоспарын әзірлеп, алғашқы көмек көрсетуден бастап, лизингпензаманауи жабдықтарды жеделдетіп алуға болады.Бұған қоса таптырмайтын білікті маманды қызметке тартуғакеткен шығын инновациялық грант есебінен өтеледі.Инвесторларды қолдау мақсатында инвестициялар тартатынҰлттық жоспар бекітілді. Ол заңнамалық және жүйелішаралар кешенін қамтиды. Оның ішінде айтарлықтайпроцедуралық және визалық жеңілдіктер, инвесторларкөптеп келу үшін барынша жағдай жасау, бұған аймақтарда жатады. Орталық және аймақтық деңгейде инвесторлардықолдау және оларға қамқор болу тетіктері бар.Инвестиция тартудың бір жолы ретінде арнайыэкономикалық аумақтар ролінің күшейгенін атап өткенжөн. Жаңа заң АЭА-ға акционерлік қоғамдар түріндекәсіби басқарушы компанияларды тартуға мүмкіндікбереді. Бұлардың осы тақылеттес жобаларды жүзеге асырудахалықаралық тәжірибесі мол. Заң жүзінде салықжеңілдіктерінің жиынтығы нақтыланған. Инвесторлар менмемлекеттік органдар арасындағы қызмет (ықпал) бөлісуқатынасы «бір терезе» қағидасы бойынша жүзеге асады.Халықаралық тәжірибеге сәйкес, алты отандықвенчурлық қор мен Еуропа, Орталық Азия, Шығыс жағалау,АСЕАН елдері, Израиль, Алмания өлкелерін қамтитынхалықаралық инвестициялаудың алты жолы айқындалды.Бұдан бөлек, технопарктер, бизнес-инкубаторлар, арнайыэкономикалық аумақтар пайда болды.Елде былтырдан бері іске асып жатқандарына қоса тағыүш жаңа АЭА қосылып, олардың жалпы саны қазір тоғызғажетті. 2012 жылдың мамыр айындағы есепке жүгінсек,АЭА-тарда 490 қатысушы тіркелген. Бұл 2010 жылменсалыстырғанда үш есе көп. 754 миллиард теңгеге пара-парқаржы тартылды. Оның 625 миллиард теңгесін жеке компанияларқұйып отыр. Шығарылған тауардың құны — 254миллиард теңге. Он мың адамға жаңа жұмыс орындарыашылды.АЭА-тың бірі — «Инновациялық технологиялар паркі».Қазір парктің жобасы әзірленіп, бекіген. Оны дамытудыңекінші деңгейі де мақұлданды. Сәйкесінше, басқарушы комитетпен қамқорлық кеңесі құрылды. Бұл шаралар инновациялардыжеделдетіп енгізетін алаң ретінде парктердіңжұмысына жаңа серпін берді.Инновацияларды дамыту дағдысы да қалыптасыпкеледі. Бизнес пен қоғам уақыт өткен сайын инновациялыққызметке қызығушылық танытып келеді. Мысалы: 2011жылдың қорытындысына сәйкес, инновациялық-белсендіөндірісі ошақтарының үлесі барлық кәсіпорындардыбіріктіргенде 57 пайызға жетті. Инновациялық тауардыңӨндірісті қайта жаңғыртуЖаңа индустриаландыру жобасының арқасында өндірістіңнегізгі салаларын жетілдіруге жағдай жасалды. Ең алдыменҮИИДМБ аясында 1,8 триллион теңгелік 443 жаңа өндірісошағы ашылды. Оның 54 жобасы 2012 жылдың біріншіжарты жылдығында іске қосылған. Экономика жүйесі дебара-бара өзгеріп келеді. Бағдарламаны іске асырудыңарқасында жұмыссыздық азайып, тауар мен қызмет көрсетусапасы жақсарып, ұлттық экономикада бәсекелестік артып,бизнес жүргізу ісі жақсарды.Жалпы бес жылға шақталған ҮИИДМБ индикаторларыжоспардан оза жүзеге асып жатыр. Мәселен: машинақұрастыру саласының жалпы қосалқы құны — 169,4пайызға жетті. Өндіріс көлемі 300 миллиардтан 500 миллиардтеңгеге көбейді.Бес жылдықтың негізгі міндеті — ЖІӨ (жалпы ішкі өнім)өсімін 2015 жылға қарай, 23 триллион теңгеге жеткізу еді.Бірақ 2011-ші жылдың өзінде ол артығымен орындалып, 26триллион теңгеге жетті. Қайта өңдеу өндірісінде де тұрақтыөсім байқалады. Шикізаттың қымбаттығына қарамастанқайта өңдеу өндірісінің өсімі екінші жыл қатарынан өндірусаласының динамикасынан асып түсті.Әсіресе, өндіріс өсімі Маңғыстау мен Қызылорда облыстарындасезіледі. Оң өзгерістер еліміздің барлықаймақтарында байқалып тұр.Тұрақты түрде дамып келе жатқан саланың бірі — химияөндірісі. Фармацевтикалық сала шапшаң жетіліп келеді.Көрсеткіштері де тәуір. Химиялық өндірістің пәрмені үшесе артқан. Экспортқа шыққан тауар көлемі 2010 жылғақарағанда 2 есе көбейді.Құрылыстағы қарқын — құрылыс материалдарын жасауөндірісіндегі отандық үлесті де арттырды. Кейбірі 100пайызға дейін көбейген (асбест, әк пен гипс, құрылысқоспалары, плиткалар, плиталар, кірпіш, бетоннан жасалғанбұйым-дүниелер). Индустриаландыру бағдарламасыныңарқасында Қазақстан отандық құрылыс материалдарының23 түрін әлемнің 20 еліне экспорттай бастады.Құрылыс индустриясында жалпы қосалқы құн (ЖҚҚ) 160Бес жылдықтың негізгі міндеті – ЖІӨ(жалпы ішкі өнім) өсімін 2015 жылға қарай,23 триллион теңгеге жеткізу еді. Бірақ 2011-ші жылдың өзінде ол артығымен орындалып,26 триллион теңгеге жетті. Қайта өңдеуөндірісінде де тұрақты өсім байқалады.Шикізаттың қымбаттығына қарамастан қайтаөңдеу өндірісінің өсімі екінші жыл қатарынанөндіру саласының динамикасынан асып түстіKazenergy 81

АктуальноИнновация қарқындыөндірістің ұтымды амалыҮдемелі индустриалды-инновациялықдаму мемлекеттік бағдарламасының(ҮИИДМБ) жүзеге асып келе жатқанынаекі жарым жылдан асты. Осы күніатқарылған жұмыстардың алғашқынәтижелері туралы ауыз толтырыпайтуға болады.Инновация — экономиканың негізі.Инновациялық дамудың негізін қалау үшін ең алдымен— заң нормалары қайта қаралып, институционалдықнақыштағы шаралар іске асты. Заман талабына лайықкелетін қажетті деген құжаттардың барлығы қабылданды.Олар: тиімді экономика секторларын дамытудың салалықбағдарламалары, функционалды бағдарламалар, өндірістікқуаттарды орналастырудың сауатты кестесі, индустриаландырукартасы, аймақтарды дамыту бағдарламалары.Арнайы экономикалық аймақтарды жетілдіру жәнебизнестің ілгері жылжуына бөгет болған — әкімшіліккедергілерді азайту турасындағы заңдар пысықталып,қабылданды. Оның ішінде индустриалды-инновациялыққызметті мемлекет тарапынан қолдау туралы,энерготиімділікті арттыру және қуат үнемдеу туралы заңдартағы бар.Нәтижесінде бағдарламаны жүзеге асыру үшін қажеттітолыққанды негіз әзірленді: 50-ден (елу) астам заң жобасынаөзгертулер мен толықтырулар енгізілді. 23 (жиырмаүш) салалық және функционалды бағдарлама бекіді.Инновацияларды қолдаудың кешенді шараларықабылданды. Мәселен, «Индустриалды-инновациялыққызметті мемлекеттік қолдау туралы» қабылданғанЗаңда салық төлеуде ынталандырудың тиімді шарттарықамтылған. Соның арқасында кәсіпорындарсалық төлеу базасын ҒЗТКӘ-дегі (ғылыми-зерттеу жәнетәжірибелік–құрастыру (конструкторлық) әзірлемелер)шығын көлемінен 50 пайызға азайта алады. Жер қойнауыбайлығын пайдаланушылар жиынтық табысының кем дегенде1 пайызын өз ҒЗТКӘ-не жұмсай алады. Бұл шараларбизнесті инновациялық қызметке тартуға және белсендіетуге мүмкіндік береді. Бөлек салық жеңілдіктеріне ендіғана дамып келе жатқан венчурлы индустрия ие болады.Инвестициялық-стратегиялық жобаларды, оның ішіндежоғары технологиялық тауар шығаратын кәсіпорындар 7жылға дейін салықтан босатылады.Бұл заң пайда болғалы, инновациялық гранттардыңкөбейгендігін де айтқан абзал. Оларды жіктесек, реті мынадай:инновациялық гранттар, технологияларды алатындар,өндірістік зерттеулер жүргізетіндер, шетелде инженерліктехникалықбіліктілігін шыңдайтындар, шетелдік жәнеаймақтық патент ұйымдарында тың жааңалықтарынрәсімдейтіндер (патенттеу), технологияларды коммерцияландыратындар,кәсіби біліктілігі мықты шетелмамандарының көмегіне зәру компаниялар, консалтингтік(ақыл-кеңес), жобалық және инжинирингтік ұйымдардытартатындар, басқарушылық және өндірістік технологиялардыенгізетіндер.Сонымен қатар, 2020-шы жылға дейін ҚазақстанРеспубликасының Инновациялық даму концепциясыәзірленген. Бұған ҚР-ның 2020-шы жылға дейінгі ғылымитехникалықсалааралық жобасы мен «Бизнес пен ғылым-2020» жол картасы, «Қазақстандық 100 инновация» депаталатын жалпыұлттық жобалары жатады.Нәтижесінде, былтыр жыл басында үдемеліиндустриаландырудың бар нормативтік базасы қайтажасақталып бітті.Заңдық-құқықтық шаралармен қатар, институционалдықнегізі де әзірленді. Дәлелі ретінде, инновация мәселелерібойынша арнайы институт жұмыс істейді. Технологиялықдамудың ұлттық агенттігі, технопарктер мен салалыққұрастыру бюросы, университеттер жанынан коммерцияландырукеңселері көбейіп, «Назарбаев» Университетісәтті дамып келеді.80№2 (<strong>57</strong>), 2013

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!