АктуальноМұнай өндіру көлемініңмөлшерін арттыру үшінсалалық көрсеткіштердіңөсімін қамтамасыз етукерекОтандық мұнай-газ нарығының даму деңгейі тұрақты. Әйтсе де, былтыр жыл бойымұнай өндіру мөлшерінің бәсеңдегенін байқадық. Есесіне, газ өндіру, газ тасымалдаукөрсеткіштері анағұрлым жақсарды. Жалпы, көмірсутегі шикізатын өндірудеңгейінің нашарлауының да бірқатар себептері бар. Негізгісі, көптеген кенорындарының қоры жұтап бара жатқандығындаЭкспорттық қуатты артыру үшінкеніш басында заманауи озықтехнологиялар құрастырылып,өндірісте жаппай құрылыс-жөндеуамалдары іске асырыла басталды.Сарапшылардың пайымынша,ол шаруаның нәтижесі тек 2015жылдан соң, сезілу тиіс. Оған көмек ретінде,геологиялық барлау саласын қаржыландырумықтап қолға алынбақ. Жаңа кен орындарынбелсенді түрде іздестіру керек. Соныменбірге, биылдан бастап әлемдегі ең ірі мұнайқорының бірі — Қашағаннан (Қаспий теңізініңқайраңында) алғашқы мұнай жүреді.Бірінші бөлім. Өндіру пәрменіҚазақстан Республикасының мұнай және газминистрлігінің мәліметі бойынша, былтыр мұнайөндіру компаниялары (барлығын қосқанда) 79,2млн тонна мұнай және газ конденсатын өндірген.2011 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда, 1,1%кем. Оның экспортталғаны: 68 млн 616 мыңтонна. Жіктейтін болсақ, 15,4 млн тонна (100%)Атырау-Самара мұнай құбырымен, 0,838 млнтонна (69,1%) — Орынбор мұнай өңдеу зауытына(конденсат), 27,9 млн тонна (96,7%) — Каспийқұбыры консорциумы жүйесімен (КТК), 10,4млн тонна (97,2%) — Атасу-Алашанькоу, 7,06млн тонна (88%) — Ақтау теңіз сауда портыменжәне 6,97 млн тоннасы (91,1 %) — темір жолменжөнелтілді. Статистикалық есеп өндірілгенмұнай мен газ конденсатының 2012 жылдыңбірінші жарты жылдығында кемігенін (39,7 млнтонна) ашып отыр. Жоспардың — 98,6 пайызынағана пара-пар.Өндіру көрсеткішін жақсарту үшін енді үкіметжаңа амалдарды ұсынып отыр. Мұнай және газминистрлігінің кеңейтілген отырысында (Астана,қаңтар) үкіметтің бас министрі Серік Ахметовинвесторлар қаржыны тек шикізат өндіругеғана емес, өндіріс орындарын жаңалап, жаңатехнологияларға жұмсауы тиіс деген пікірбілдірді.Газға келетін болсақ, былтыр 40,1 млрд текшеметр өндіріліп, 2011 жылғы көрсеткіш 1,5%артты. Жамбыл облысындағы «Амангелді»қорынан 2012 жылы 324,1 млн текше метргаз алынды. Енді тәптіштеп көрсетейік: былтыр— 21,2 млрд текше метр тауарлы газ (100%)өңделді. Республика бойынша ішкі қажеттіліктіөтеуге 10,5 млрд текше метрі жұмсалып, (өсімдеңгейі — 3,2%) 8,8 млрд текше метр табиғигаз экспортқа сатылды. Қазақстан арқылытасымалданған газдың жалпы көлемі — 96,5млрд текше метр (100%). 2012 жылдың қаңтармаусымаралығында 20,5 млрд текше метр газөндірілді.Министрліктің мәліметі бойынша, былтыркен игерушілер 1 млрд текше метр газды ауағажаққан. Жер асты газ сақтау қоймаларында(2013 жылдың 1 қаңтарындағы ақпарат) 0,7млрд текше метр табиғи газ жиналған. Алқа74№2 (<strong>57</strong>), 2013
мәжілісінде сөз алған мұнай және газ министріСауат Мыңбаевтың айтуынша, 2004-2012 жылдараралығында, сексен газбен қамтамасыз етужобасы жүзеге асып, көгілдір отын 210 елдімекенгежетті. Газдың игілігін көріп отырғанелді-мекендердің ұзын-ырғасы — 880. БұлҚазақстандағы ауыл-аймақ, аудандардың небәрі20 пайызы. Былтыр мемлекет қазынасынан13,5 млрд теңге бөлініп, қосымша 43 жобаныңқұрылысы басталды. 600 шақырым жаңа газқұбыры тартылды.Қазақстанда мұнай өндіретін компаниялардыңең белсендісі — «Теңізшевройл» ЖШСбірлескен кәсіпорны. Мекеме «Теңіз», «Королев»(Атырау облысы) мұнай-газ кен орындарынигереді. «ҚазМұнайГаз» ұлттық мұнайгазкомпаниясының («Теңіз» жобасындағы 20пайыз үлестің меншік иесі) 2022 жылға дейінгідаму стратегиясына сәйкес, ТШО — 2012жылы 25,1 млн тонна мұнай өндіру деңгейінешығу керек болатын. Ол меже 2011 жылы 25,8млн тоннаға жетті. Өндіру деңгейінің азаюыреспубликалық жалпы көрсеткішке де көпықпал тигізеді. 2012 жылы тамыз-қыркүйек айларында42 күн бойы «Теңізшевройл» екіншібуын зауыттың және шикі, ылғал газды айдауөндірістік алаңдарында капиталды жөндеужүргізіп, өндіру қарқынын тежеді. Оның үстінеКаспий құбыр консорциумының тасымалдаумүмкіндігін кеңейту жобасы іске аса бастады.Ал, оның жұмыстары 2015 жылға дейіныңғайланады.Екінші орында орналасқан өндіруші компания— «Karachaganak Petroleum Operating B.V.»(KPO) халықаралық консорциумы. Карашығанақ(Батыс Қазақстан облысы) кенішінен жылына 10млн тоннаға жуық сұйық мұнай және 16 млрдтекше метр газ өндіреді. Мұнай-газ конденсатынөндірудің үшінші кезеңін іске асыру жобасыныңесебін былтыр қыркүйекте құзырлы органдарғажолдады. Құжат мақұлданған жағдайда 2022жылға қарай өндірілетін газдың жылдық мөлшері2012 жылы өндірілген мұнай мен газ конденсатының кестесіҚазақстан Республикасындағы 10 ірі мұнай компанияларыТОО «Тенгизшевройль»»«Карачаганак Пертролеум Опер Б.В.»»АО «Разведка Добыча «КазМунайГаз»»АО «СНПС-Актобемунайгаз»АО «Мнагистаумунайгаз»ТОО СП «Казгермунай»АО «ППКР»АО «Торгай Петролеум»АО «Каражанбасмунай»ТОО «Казахойл Актобе»0 10 000 00020 000 000 30 000 000«Мұнай және газ ақпараттық-сараптамалық орталығы» АҚ ақпаратыKazenergy 75