Rumbling on performativity_Frits Simon

Ook de vraag naar de aard en inhoud van mijn werkzaamheden werd actueel. Immers,
ik had mijn twijfels bij dit project, ik heb een sterke opvatting over hoe beleid het best
tot stand kan komen en ik - ondanks ‘mezelf’- in dit project participeerde en akkoord
ging met een aantal zaken. In de reflectie op deze vragen kwam naar voren dat een
ieder, dus ook ik ondanks mijn co-creatieve intenties, sociale interacties niet stuur
noch overzie, of waarom ik word ingezet of kan worden ingezet op bepaalde taakstellingen.
Het gedachtengoed van een complex responsieve proces benadering hielp om
dit helder voor het voetlicht te krijgen. Als een verder te onderzoeken thema kwam de
vraag naar voren of ik niet de hofnar binnen de organisatie ben, degene die tegendraadsheid
met voldoende flexibiliteit combineert en daarmee goed inzetbaar is op
sommige projecten. Een volgend project bracht daarin verdere klaarheid.
Het opstellen van prestatieafspraken
Ik werd gevraagd om samen met een collega het opstellen van de prestatieafspraken
te organiseren. Prestatieafspraken zijn de afspraken die in 2012 door elke hogeschool
moesten worden afgesloten met de Staatssecretaris van OCW. Op straffe van een
korting op het budget was elke hogeschool gehouden een aantal ambities te formuleren
(en te realiseren) op het gebied van de kwaliteit van het onderwijs, van het personeel
en van de profilering van de hogeschool binnen de eigen regio. Als zodanig zijn
deze prestatieafspraken nogal dwingend met betrekking tot het te voeren hogeschoolbeleid
In het narratieve verslag (in hoofdstuk 5) over de maanden waarin de prestatieafspraken
werden opgesteld binnen de hogeschool schilder ik het interne politieke – soms
Babylonische – proces binnen het senior management, voor zover ik daarbij betrokken
was. Bovendien wordt zichtbaar op welke manier de staande organisatie op het
gebied van beschikbare informatie en beleid zich toen verhield ten opzichte van wat er
in de prestatieafspraken werd gevraagd. In de manier waar daarmee werd omgegaan
werden onderlinge verhoudingen en de wijze van besluitvorming zichtbaar, waarbij
het toeval soms een handje bleek te helpen. Voor wie wil is te zien welke plooien het
uiteindelijke document voor de buitenwereld gladstrijkt.
Ten aanzien van de gebeurtenissen en mijn handelen stelde ik opnieuw de vraag aan
de orde of in mijn adviseurswerkzaamheden trekken van een hofnar te herkennen
waren. Daartoe plaatste ik mijn werkzaamheden onder meer in de bredere context
van het beroep van consultant, zoals zich dat beroep vanaf het begin van de twintigste
eeuw ontwikkelde. Bovendien werd aan de hand van de complex responsieve proces
benadering verkend en gekritiseerd wat een adviseursrol inhoudt. Complexe responsiviteit
werd zichtbaar door in kaart te brengen welke onvoorziene gebeurtenissen èn
hoe de werking van micro-macht binnen de wederzijds afhankelijke verhoudingen
tijdens de periode van het opstellen van de prestatieafspraken, ‘meehielpen’ het
uiteindelijke resultaat te bewerkstelligen. Het zicht op de inspanningen van een hofnar
werd daardoor aangescherpt. In een dwaze en onvoorspelbare wereld - waarin Hoger
Onderwijs aan een productieregime als dat van McDonalds wordt onderworpen
228