Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
T[¿Zu/ fNZp/ dh o/s<br />
b/ye dhnK j'o g[;seK<br />
• T[¿Zu/ fNZp/ dh o/s (ekft-;zrqfj), wkvoB gpfb;aoia, uzvhrVQ, 1982H<br />
• Ugoh jtk (ejkDh-;zrqfj), oth ;kfjs gqek;aB, nzfwqs;o, 1996H<br />
• pofBzr ;'fJb, Ugoh jtk dk nzro/}h nB[tkd, wBgqhs gqekµB, fdZbh, 2005H<br />
• w'shnK dh u'r (;caoBkwk) oth ;kfjs gqek;aB, nzfwqs;o, 1999H<br />
• E/w} Bkb trfdnK (;caoBkwk), wBgqhs gqekµB, fdZbh, 2004H<br />
;whfynkswe ekoi L<br />
• GkJh tho f;zx dh ekft-fdq;aNh, oth ;kfjs gqek;aB, nzfwqs;o, 1991H<br />
• gzikph ;kfjs-fuzsB-gozgok, nzrd gpbhe/;aB, ibzXo, 1991H<br />
• nkX[fBe gzikph ejkDh L fdq;aNhw{be gfog/y, u/sBk gqek;aB, b[fXnkDk, 1999H<br />
• tfonkw f;zx ;zX{ dh ejkDh L ;o{g s/ ftt/e, (gfjbk ;z;eoB 1985) d{ik<br />
;'fXnk ns/ tXkfJnk ;z;eoB, oth ;kfjs gqek;aB, nzfwqs;o, 1999H<br />
• gzikph ejkDh dh fJe ;dh L fJfsjk;w{be gqtuB, oth ;kfjs gqek;aB,<br />
nzfwqs;o, 2001H<br />
• gzikph ejkDh-;whfynk -- sZE ns/ ;ztkd, wBgqhs gqek;aB fdZbh, 2002H<br />
• ftµtheoB ns/ gzikph ejkDh, wBgqhs gqekµB, fdZbh, 2005H<br />
• gzikph ejkDh dk fJfsjk;, gzikph nekdwh, fdZbh, 2006H<br />
• gzikph fposKse gqtuB, b'erhs gqek;aB, uzvhrVQ, 2006H<br />
;zgkdB L<br />
• ;kfjs ;fGnkuko ns/ ;whfynk-gqfswkB, ;odb, ngq?b-;szpo, 1994H<br />
• eowihs f;zx e[Z;k d/ Bktb L fposKs u/sBk d/ gk;ko (gfjbk ;z;eoB<br />
1988) d{ik ;'fXnk ns/ tXkfJnk ;z;eoB, bkj"o p[Ze ;akg, b[fXnkDk, 1999H<br />
• ;toBihs ;th dk ekft-gqtuB, oth ;kfjs gqek;aB, nzfwqs;o, 2002H<br />
• eEk-gzX (ioB?b f;zx dhnK gqshfBX ejkDhnK), wBgqhs gqek;aB fdZbh, 2003H<br />
• fJzdo f;zx ykw';a dk Bktb ekcao w;hjk L fposKs u/sBk ns/ fJfsjk;e<br />
;zdoG, fJZehthI ;dh gqek;aB, gfNnkbk, 2003H<br />
• vkH e/;o f;zx e/;o f;wqsh rqzE, vkH i;pho e/;o d/ Bkb, vkH e/;o f;zx<br />
e/;o :kdrkoh ew/Nh, uzvhrVQ, 2005H
T[¿Zu/ fNZp/ dh o/s<br />
UCHE TIBE DI RET (Poetry)<br />
By<br />
pbd/t f;zx Xkbhtkb<br />
Baldev Singh Dhaliwal,<br />
Kothi No. 34,<br />
Urban Estate, Phase-III,<br />
Patiala-147 002<br />
Phone : (0175) 2286221<br />
Mobile : 9872835835<br />
E-mail : dhaliwal_baldev@hotmail.com
;wogD L^<br />
fJZe ;{oih feoB<br />
;[Zyh d/ BK<br />
fi; d/ ukBD «u w?I t/yK<br />
nkgDk nkgk th<br />
s/ jB/oh d[BhnK dk b[fenk ;Zu th.<br />
nZi eZbQ gZeh ezX tKr{z fJedw e'Jh BjhI fvZrdk,<br />
MVhnK ftu eZuh ezX tKr{z j"bh j"bh yod/ b'e.<br />
eh feZE/ <<br />
• xo w[V nk eftsk 1<br />
• gohnK dk w[b¥ 2<br />
• uhBk ep{so 10<br />
• bzxhnK o[ZsK d/ T[bKG/ 13<br />
• M[DM[DhnK 19<br />
• eZu dk jk;k 20<br />
• E/j j'Jh n:[ZfXnk d/ tk;h 22<br />
• wk;kjkoh t?;aB{z 25<br />
• nwo g?VK 27<br />
• wo/rk e'Jh th BjhI 28<br />
• w[Zb dk uzd 30<br />
• eh e'Jh eEk ;[Dkt/ 31<br />
• e"D fe;/ bJh SK 32<br />
• ÇiabK 33F72<br />
• nzfsekF1 73<br />
• nzfsekF2 91<br />
• nzfsekF3 93
xo w[V nk eftsk<br />
d';sK dh fe;/ wfjcab ftu ;pZptZ; w?B{z nkgDh eftsk ;[DkT[D dh<br />
cowkfJ;a dk ;kjwDk eoBk g? ikt/ sK w?I nkgD/ nkg Bkb ª;kpek eth« dk<br />
ft;a/;aD bk e/ gZbk S[vkT[D dk :sB eodk jK. w?I eftsk s'I ftZE T[s/ feT[I<br />
ns/ fet/I ubk frnk, fJ; dh w?B{z nkg g{oh soQK ;wM BjhI nkT[Idh. eftsk<br />
fbyD dhnK b{johnK sK w?B{z j[D th pj[s T[mdhnK jB ns/ eJh tko sK<br />
wjKekfte fe;w dh bzwh eftsk fbyD dk MZb th e[ddk j?, go T[j d[ZX d/<br />
T[pkb tKr E'VQFfuok jh ;kfps j[zdk j?. j[D nkb'uBk ns/ ejkDh w/ok<br />
fXnkB wZbh p?mh j?. fco th w?B{z brdk j? fe;/ fdB w/o/ nzdo eftsk dk eV<br />
nukBe cN T[¿Zm/rk ns/ w?I nZi d/ jkD dh eftsk dk jVQ fbnk d/tKrk. y?o<br />
fJj sK fyankbh g[bkU jB e'Jh fizB/ woiah gekJh ikt/. T[Ii ;Zuw[u w?I eftsk<br />
fpBK pj[s y[;ae fijk, fe;/ eZboh Xosh tork wfj;{; eodk jK. eftsk<br />
bJh w/o/ nzdo e;e T[mdh j?. fJ;/ ghV ftu'I jh w?I pV/ T[do/t/I Bkb T[BQK<br />
fdBK B{z u/s/ eo fojk jK id'I fdBFoks w/o/ nzdo ekftFw/xbk toQdk ;h. fJj<br />
rZb thjthI ;dh d/ nZmt/I djke/ dh j?. T[; ;w/I pko/ ;'ufdnK jh fJe fdB<br />
wB ehsk fe nkgDh gb/mh ekftFouBk ªT[¿Zu/ fNZp/ dh o/s« dk d{ik n?vh;aB<br />
SgtktK. w?B{z nfj;k; j? fe fJj ouBktK nZi dh eftsk dh s[bBk ftu<br />
eo[ZshnK fijhnK ikgDrhnK go fJj w/o/ fBZi Bkb i[V/ T[BQK ;fwnK dk<br />
fJfsjk; iao{o dZ;DrhnK. nkgD/ nshs dh g[BoFMks gkT[Dk Gbk fe; B{z<br />
uzrk BjhI brdk < T[wo dh nZXh ;dh B{z gj[zu e/ sK T[j dfjed/ fdB j'o th<br />
fyZu gkT[D brd/ jB. fJ;/ nfj;k; Bkb 1982 «u oxpho ouBk gqek;aB,<br />
uzvhrVQ tZb'I gqekf;as nkgD/ ekftF;zrqfj dk ªT[¿Zu/ fNZp/ dh o/s« d{ik n?vh;aB<br />
SgtkT[D dk ;kj; eo fojk jK.<br />
15 nr;s, 2007 pbd/t f;zx Xkbhtkb<br />
gohnK dk w[b¥<br />
g/Iv{ G'fbnk s/ nBgVQ :kok<br />
pkDhJ/I s'I fbyk e/<br />
N[ZNhnK GZihnK uko ;soK dk ¥s<br />
j' frnk j't/I ;akfJd s{z sK ;[oyao{.<br />
o'° yVekT[IdK j'tI/rk vkehJ/ dk p{jk<br />
ukVQ e/ dko{ dh p'sb<br />
ÀUJ/ fuZmh Bh nkJh e'Jh gohnK d/ w[b¥ s'I.Á<br />
;akfJd fJj fuZmh s?B{z ed/ Bk nkt/<br />
s/o/ ekb/ e/;K d/ X"fbnK «u tND sZe<br />
s/ p[ZY/ d/ yzrkoK s'I vofdnK<br />
pkjob/ tkV/ «u s?B{z tZyoh w[zi dh wzih fwbB sZe<br />
eJh tko ;'funk j?<br />
fby d/tK itkp<br />
go eh fbyK <<br />
s{z g[ZS/ B/<br />
pV/ nt?V/ ;tkb,<br />
Àfej' ik J/ s/ok gohnK dk w[b¥ uzdhrVQ
SNhnK dh gzv d/ bkbu dh wkoh<br />
GZbhnK d/ ftnkj'I y[zM/ wZro Bkb<br />
w{zj ekbk eodh.<br />
wzBdh BjhI ;aow<br />
j' rJh j? fBZvo<br />
s/ iK fco Yhm.<br />
e[zY/ gkdV eh czph d/ gfjb/ i[nke B{z o'IfdnK SZv<br />
b? frnk J/ ftnkj e/ d[jki{ iZN.<br />
y[o tYk tYk e/ ;KGh<br />
ot/ dh gzi efbnkDh M'Nh B/<br />
fdZsk j? c/o eZNk.<br />
c/o rJh j? ;ZXQoK s/ gkDh.<br />
r/i/ fenK B/ s'V bJh j? ftVQh<br />
s/o/ pkg{ d/ p[Y/g/ dh gotkj Bk eofdnK.<br />
nZX «u'I Jh jN frnk J/ ;hoh<br />
w/b/ ikD dh nVh eoe/.<br />
s/oh nzp' dh d' e[ tkbK dh ekbh fbN<br />
j' rJh j? ykyh fijh.<br />
s/ pkg{ dhnK w[ZSK<br />
w[V rJhnK B/ j'o th T[sb/ p[bQ d/ EZb/ B{z<br />
ykb/ dh pzBh s'I bwe/ yZpb dhnK fsVK tKr.<br />
p/p/ d/ T[j ofjzd/ ghb/ dzd<br />
th SZv rJ/ B/ ;kE.<br />
j[D ed/ th s/oh :kd ftu<br />
N[Zeh BjhI ikDh T[;dh ihG, o'Nh yKfdnK.<br />
wo frnk J/ fwZsk u{jVk<br />
ghIdk ;h fijVk gk e/ ukj «u j'o gkDh<br />
pkjbh pDkT[D ykso.<br />
s/ j'o fezBk e[MHHHÁ<br />
go J/E/ sK nfijk<br />
tkgo/ Bk e[M th<br />
tkgo th ikt/ sK<br />
u[rby'o cZs' wok;B tork nyapko<br />
e[M j'o Jh dZ;dk J/.<br />
T[IM J/E/ th fezB/ jh wod/ B/ b'e<br />
go UjBK dh xVh BjhI GzBd/,<br />
Bk jh gb/m/ g[Zs dh<br />
f;ftnK e'b'I wkoh Xkn «u<br />
j[zdh J/ J/Bh eo[Dk<br />
fe c[Zb ikt/ pZu/ d/ w{zj «u th rokjh.<br />
ub SZv goQ/ fJj rZbK,<br />
w?I s?B{z d;dk jK<br />
J/E'I dhnK e[M yk; EktK pko/.<br />
go BjhI jkJhe'oN pko/ th<br />
w?I e[M BjhI dZ;Dk s?B{z<br />
fpzdo :'X/ e/ fwZm{ s'I g[ZS bthI<br />
fi;dk :'Xk pkg{<br />
jZe y[jk e/ fiab/ dh ndkbs «u'I<br />
wkD Bkb nkfJnk ;h J/E/<br />
ns/ gofsnk ;h fgzv<br />
rb «u oZ;/ dh uhx g[nk e/,<br />
w{zxbhnK c/o c/o pDkJ/ ;oho ftu<br />
s{Vh Gotk e/.<br />
3 4<br />
epkVhnK dh d[ekB tKr<br />
N[ZN/ GZi/ b'eK Bkb Gfonk ghHihHnkJh<br />
YZeh p?mk J/ ;ahf;anK «u eo'VK j{zroK<br />
bzpVK d/ y'fbnK «u r[Ned/ ep{soK dh nktkia torhnK.<br />
gk e/ Xkoh tkbk ;[owk<br />
Ykp tkb/ w'V s/ yVQh<br />
;akw'I B?D dhnK ;aokosh nZyK torhnK,<br />
;VeK d/ w'VK s/<br />
irdhnK p[MdhnK s/i pZshnK<br />
gsk BjhI wko d/D ed'I fGVtk e/
d' ekoK iK pZ;K B{z,<br />
w/t/ x?IN ns/ izrho/ gfjbtkB d/<br />
;kw'I fgZS/ bV woB tKr.<br />
;a/o/ tkb/ SZgV torh<br />
fJe ;[yaBk Mhb,<br />
BjhI SZgV torh BjhI<br />
fJ; soQK ngwkB th J/ Mhb dk,<br />
iK ezpb fwbB d/ bkbu ftu<br />
ftnkj'I y[zM/ w[zv/ dh<br />
ftu'b/ d[nkok e[Vh d/ fgT[ e'b<br />
pDkJh jtk tKr<br />
SZgV dh b'V'I tZX ehsh tfvnkJh.<br />
pZ; J/Bk Õoe ;wM b?<br />
Mhb dk gkDh t/yD bJh J/ wB[ZyK d/<br />
s/ SZgV dk gkDh ghD bJh j[zdk J/ wZMK d/.<br />
s{z jZ;/Irk, ÀGbk gkDh dk eh eoBk J/ t/y e/Á <<br />
MZfbnk J/E/ wZMK i' BjhI,<br />
Gkt/I pE/ok J/ d[ZX<br />
s/ b'V BjhI r'j/ dh,<br />
d[ZX dh d/th oks' oks<br />
Go d/Idh J/ vozw<br />
fgzv dhnK wZMK d/ EDK ftu'I<br />
u[ok e/ d[ZX.<br />
;Zu G[Zb frnK ;K ªo'ia rkovB«<br />
;wM b? tXhnk EK J/<br />
jZ;d/ r[bkp d/ c[ZbK tkbh,<br />
p[ZfYnK d/ w"s T[vheD tkbh,<br />
brksko ubd/ Õ[jko/ tZb t/y e/.<br />
ns/ e[dos dh r'd ftu pfj e/<br />
gshFgsBh dhnK xo s'I tXhnK<br />
f;aekfJsK eoB tkbh.<br />
J/;/ bJh w?I fJ;B{z BjhI fejk<br />
nkgD/ fgzv dh ª;ZE« tork<br />
fiE/ pfj e/ pDkT[Id/ B/ ftjb/ p[ZY/<br />
;ko/ jh fgzv B{z rZbK dk ft;ak.<br />
e[M w[zv/Fe[VhnK th J/E/<br />
nkT[Id/ B/ pKj «u pKj gkJh<br />
p[ZMh nZr B{z wxkT[D bJh.<br />
czph s/ Gzr/ tKr BjhI<br />
uoQhnK «u S[g e/ mkoB sgd/ ;ohoK dh nZr,<br />
fotkia i' BjhI J/E/ f;o tZYD tYkT[D dk.<br />
ªo"e rkovB« d/ x[Zr{ x'fVnK dh eh rZb eoBh J/I<br />
fit/I ;ik e/ oZyh j't/<br />
feq;aB' x[fwnkoh e/ tkV/ «u gJh<br />
nkth «u N[ZN/ GKfvnK dh N[ZNFGZi.<br />
fgzi'o pkÇ sK ;ZuhI ;[or bZr{ s?B{z<br />
fpbe[b T[jh ;[or<br />
fdzdk j[zdk J/ fi;dk bkok<br />
nkgD/ r[od[nko/ «u GkJh ih,<br />
vZph «u w[edh iKdh chw<br />
dk fXnkB XofdnK.<br />
J/E'I dk ;[ji !<br />
Gbk dhtkbh B{z ;Zioh ebh eoB Bkb<br />
uwedhnK wVQhnK d/ ;[jZgD B{z<br />
s{z eh ej/Irk <<br />
w?I sK n?t/I iZro p[VQ/ d/<br />
X{Dh s/ pfj e/ pks ;[BkT[D tKr<br />
s/ BhId ftu T{Ixd/ S'joK<br />
dk ÕkfJdk T[mkT[IfdnK<br />
j'o Jh gk;/ s[o ikD tKr<br />
g{oh rhsk ;[BkT[D p?m frnk jK.<br />
s{z sK g[ZfSnk ;h<br />
5 6
ªgohnK dk w[b¥« pko/,<br />
ªfJzdo d/ nykV/« pko/.<br />
n;hI ªs'sk Gk;ak« ftu efjzd/ jK<br />
fJ; B{z :{Bhtof;Nh,<br />
fiE/ egfVnK d/ w/u d/ nkdwh<br />
g[sbhnK d/ Bku.<br />
dhtkbh tkb/ fdB ªd/th d[nko/« d/ y'fbnK ftu ;afj e/<br />
i{J/ dh pkiah bkT[D tkb/ s/ t/yD tkfbnK tKr<br />
nk;aeK s/ swk;arhoK bJh pfDnK ª;N{v?IN ;?INo«.<br />
J/E/ ¥'ih J/ jo e'Jh<br />
s[o g?Id/ B/ rtku/ oZp dh g?V bZGD.<br />
go nkgD/ fgzv d/ eosko/ y'ih tKr BjhI<br />
i' u'oh j'D s/<br />
wZM iK N{zwQK<br />
bZr s[odk J/ tkjo d/ w{jo/,<br />
G[Zb iKdk J/ xo dk fyankb,<br />
ft;ko fdzdk J/ d[BhnK,<br />
s/ fJ; soQK BZgdk J/ y[ok<br />
fe gfjbk y[ok<br />
d{ik y[ok<br />
s/ nkyo gj[zu iKdk J/ u'o dh X"D sZe.<br />
feE'I fwbdk J/ J/E/ J/Bk tes<br />
fJj sK gfjbh g?V s'I pknd<br />
ukj[zd/ B/ t/yDk u'o dk w{zj.<br />
J/;/ bJh u'oh j'fJnk u?B<br />
ed/ BjhI fwfbnk J/jBK B{z,<br />
Gkt/I jZEhI EVQ/ gJ/ u'o dh<br />
;zBQ «u ofj rJh i[Zsh d/ ;p{s tKr<br />
J/jBK e'b th GNeD dh rzYVh dk ;p{s pu frnk J/ pkeh.<br />
J/j ;ko/ jh t/yd/ B/ ;{oi dh g?V<br />
7 8<br />
jB/o/ dhnK r[ÕktK ftu.<br />
eJh sK NNfjD/ B{z ;wM e/ ;{oi<br />
bk e/ fjZe Bkb<br />
bzxk b?Id/ B/ T[wo Gow ftu jh,<br />
N/e wkiQB dh pKM xo tkbh d/<br />
pZu/ g?dk eoB dh nk; tKr.<br />
s/ eJh gkT[Id/ B/ o"bk<br />
s'V e/ ;{oi dk fJe N'Nk<br />
ftyk e/ T[; dh o';aBh<br />
fe T[jBK B/ ;{oi cVQ fbnk j?,<br />
g{ok ;{oi sK fe;/ th BjhI cfVQnk.<br />
;G wkoe; cokfJv s/ ;koso s'I T[Xkok iK w[Zb<br />
wzrd/ B/ ;{oi<br />
wK dhnK nZyK s/ pkg{ d/ jZvK tZN/, Gkt/I J/Bk dk<br />
w[Zb g;{ wzvh<br />
«u p's/ iK pbd s'I tZX BjhI.<br />
s{z sK xkpo ikJ/Irk fe fJj eh BK jB<br />
No?eNo d/ g[ofianK d/ n"y/ BKtK tor/.<br />
d';s fJj th nkdwh jh ;B<br />
go jwksVFXwksV tor/ BjhI<br />
BZs/ fw;soh tor/,<br />
i' ezw ;koB bJh<br />
GZmh s/ nkjoB Bkb<br />
pDk b?Idk J/<br />
ozphnK, dkshnK s/ j'o fezBk e[M<br />
;'X e/ g[okDk b'jk.<br />
fJe' jh sohek J/ tZ;D dk J/E/<br />
s/o/ ej/ ªgohnK d/ w[b¥« ftu<br />
;{oi dk N'Nk j't/ i/G ftu<br />
fJj e'Jh BjhI t/ydk<br />
N'Nk ;dhnK s'I uwed/
n;bh ;{oi dk j?<br />
iK GZmh «u sgk e/<br />
nkjoD s/ Xo e/<br />
xD Bkb e[ZN e/<br />
pDkJ/ d/rh b'j/ d/ ;{oi dk.<br />
wkÕ eohI, w?E'I fJ; B{z ªgohnK dk w[b¥« BjhI<br />
efj j[zdk.<br />
w[yafsnko y[;o/ s'I g[ZShI<br />
goh dk wsbp<br />
sK ;akfJd T[j th ej/<br />
f;UB/ d/ yzGK tkbh<br />
¥{p;{os s/ ubke n"os i' jZE sK BjhI nkT[Idh<br />
go T[; dk fynkb nkdwh B{z pDk d/Idk J/ fBg[z;e.<br />
c/o th d';s<br />
fJj ;afjo fezBk j[;hB j?<br />
fe;/ ¥{p;{os t/;tk tork<br />
fi;B{z G'rB Bkb u[zpV ikD<br />
ukj/ bZyK fpwkohnK<br />
SZvD B{z ihn BjhI eodk.<br />
J/E/ ofjD dk MZ; th<br />
ekw «u nzBQ/ x'V/ d/ t/r s'I xZN BjhI,<br />
c/o e"D eodk J/ gotkj Gbk<br />
rzvkf;nK Bkb f;o tZY/ ikD dh <<br />
uhBK ep{so<br />
s?B{z i/ fMie j? Ssoh bkT[D s'I<br />
sK w?B{z th Bw';ah j? pB/o/ s/ pfjD s'I<br />
w?I th sK nkyoeko<br />
uhBK ep{so jK<br />
e'Jh r'bk sK BjhI.<br />
s?B{z ;akfJd vo j't/rk b'eK dk<br />
fe efjDr/,<br />
ÀnZi c/o T[;B/ ckj fbnk j?<br />
e'Jh T[vko{ ep{so<br />
Ssoh T[Skb e/.Á<br />
j' ;edk j?<br />
pdkwK dk bkbu<br />
iK T[¿Zv T[¿Zv e/ j'Jh EektN eo e/<br />
nj[b gtK w?I jh pB/o/ tZb.<br />
go BjhI<br />
seV/ yzGK dk wkD th sK e'Jh uh° j[zdh J/.<br />
w/o/ °ok e[ nZy'I T[jb/ j'D s/<br />
j'fJnk j't/rk s?B{z th ;fjw<br />
fe gzShnK dk eh Go';k<br />
eh gsk ed'I nZy'I T[jb/ j' e/<br />
fes/ d{o ub/ ikD <<br />
fJjBK B{z fejVk b'V g?Dh J/<br />
gk;g'oN pBkT[D dh<br />
fe;/ d/;a dh jZd gko eoB bJh.<br />
T[wo Go dh T[vhe th sK<br />
9 10
ik ;edh J/ ftnoE.<br />
s/ d{;ok ;fjw,<br />
eh gsk ed'I e'Jh<br />
jzekfonk s/ ntkok pki<br />
MgNe/ ysw eo d/t/<br />
;dk bJh jh<br />
;[jD/ s/ wk;{w G'b/ gzSh B{z.<br />
s/ok wB eo nkfJnk j't/rk<br />
Ssoh yVQh eo d/D B{z.<br />
wB B{z s;Zbh d/ bJh j't/rh<br />
fJj efje/,<br />
Ànkg/ G"Ie e/ jN ikDr/ fBgZ[s/ b'e<br />
BZe ykso e'Jh uzrh uh° rtk b?Dk<br />
Gbk feXo dh nebwzdh J/
zxhnK o[ZsK d/ T[bKG/<br />
Àt/ G'fbnk g[Zsk<br />
u'ia B/ fJj sK tZv/ b'eK d/<br />
id'I ih eo/ uVQk b?Id/ B/ BtK toQk.<br />
nky b?Id/ B/ BtK wjhBk<br />
sByakj b?D d/ wko/.<br />
Yetzi B/ ;afjohnK d/ ;G.<br />
fe;/ ;koso d/ f;XKs torh ikgdh<br />
go nzp' dh jk;'FjhDh rZb<br />
w?B{z BtK BtK gVQ e/ nkgD/ nkg B{z<br />
nzro/ia ;wMd/ ªg'so/« B{z T[dk; eo fdzdh j?,<br />
id'I w"s torh BhId d/<br />
f;o uVQe/ woB s'I gfjbK<br />
ybkn Bkb ;ztkd oukT[Idk<br />
;'udk jK w?I.<br />
;Zuw[Zu T[IM sK fejVk ;kb BtK j[zdk j?<br />
s/ fejVk g[okDk <<br />
eh j? ;kv/ e'b jZd fwED bJh<br />
fJeZsh d;zpo ns/ fJe iBtoh ftueko <<br />
pZ; eoe/ fJspko<br />
ezX s/ bNed/ e?bzvo dk<br />
ns/ s/o/ G/i/ Bt/I ;kb d/<br />
ekov d/ p'bd/ uj[z nZyoK dk, wzB b?Id/ ;K<br />
iao{o uVQ frnk j'Dk j? BtK ;kb<br />
s{z e'Jh M{m sK BjhI p'fbnk j'Dk <<br />
skJ/ pys"o/ d/ ;Zu tor/ M{mK tKr<br />
e?bzvo nB[;ko sK fJe iBtoh jh j? nZi.<br />
izr d/ fdBhI c"ih g[Zs B{z T[vhedh<br />
13 14<br />
wK tKr{z<br />
T[vhe fojk jK<br />
rZbK eod/ uj[z nZyoK tkb/ ekov B{z,<br />
ihn eodk J/<br />
x[ZN fdnK ik e/ vkehJ/ dh ;zxh<br />
s/ g[ZSK,<br />
Àeh o';aBhnK d/ ;afjo «u r[iako/ ;torh gb<br />
Gow j' iKd/ B/ J/vh S/sh,<br />
oks d/ gfjb/ nZX «u nkJ/ ;[gB/ tKr <<br />
eh fwN iKd/ B/ gb ftu<br />
dhtkbh B{z eZuh ezX s/ pBkJ/ w'o d/ MVhnK «u y[oB dh soQK
s/ rkT[Idk fco/rk ozp/ torh w'Nh °[pkB Bkb,<br />
Àw[zv/ wo rJ/ ewkJhnK eod/<br />
pzs'I d/ pzd Bk pD/.Á<br />
T[dK Jh nZX T[BhId/<br />
oiakJh «u gb;/N/ wkod/ B{z ;[DhI j? w?B{z<br />
p/p/ d/ fmZp/ fSZsoK dh u"Iso/ s/ x;o<br />
i' T[mke/ ckfJdk pkg{ s'I tXh ukj dk<br />
bZr gt/rh r'j/ e{V/Q<br />
Bkb Bkb rkT[Idh fco/rh<br />
wo;hJ/ iK nbkj[DhnK tor/ rhs.<br />
fco bZr rJ/ B/ ;ko/ ihn nkjo/<br />
eZbQ d/ pu/ ezw B{z ;w/ND,<br />
N[ZNh szd i'V e/<br />
nzp' d/ nX{ok rb'Nk ;{oi fSgD s'I gfjbK g{ok eoB tKro.<br />
brdk j? i[V rJ/ B/ tZvh wK d/ oks d/ fybo/ jZv<br />
u[Ze fbnk j? T[;B/ th nN/oB<br />
j'D bJh o'Nh d/ f;o/,<br />
fit/I w?I ÀwK dk n?B;ftNoÁ tZvh o{j Bk eoB s/ th u[Ze b?Idk jK<br />
fpBK ukj s'I bzxkJh y[;ae vpb o'Nh torh<br />
Gk;ak ftfrnkB dh feskp<br />
eoe/ fJzgo{tw?IN Bzpo tXkT[D bJh.<br />
jo fdB tKr uVQd/ gkf;T[I jh<br />
eZbQ Bkb'I fSD e[ gSV e/ ufVQnk j?<br />
u[zfXnkJhnK nZyK wbdk EZfenk ;{oi<br />
iZuK d/ ;{se fgS'I wzi/ s'I T[mD tKr<br />
fe;/ nzro/ia iK w/w d/ fpB Bks/ jh<br />
X' e/ uwekJ/ fJeZb/ w{zj tKr<br />
ski/ j'D dk Gow b? e/.<br />
fgSb/ eJh ;kbK dh soQK<br />
ezw s/ nkfJnk j? dbhgk u{jVk nZfenk nekfJnk,<br />
brdk j? okshI fco bfVnk j't/rk xo tkbh Bkb<br />
xo d/ tXd/ youK dk fj;kp eofdnK.<br />
T[;B{z nZi sZe ;wM BjhI nkJh<br />
fe gNk e/ ;kok fdB uzw<br />
Godk feT[I BjhI fYZv d'jK ihnK dk <<br />
;[Dh j? T[;dh g;/oh gZe/ dh rkbQ<br />
T[; B/ eZYh j? i' jo/ tkbh y[obh tZb fyudh wZM B{z,<br />
Àw[;fbnK ikDhJ/I, s/ok uzw bkj b?D u{jV/.Á<br />
;akfJd T[sfonk BjhI T[;dk eZbQ dk r[Z;k<br />
pbd dh e;{s/ EK wkoh SV dk.<br />
pkp/ d/ r'fvnK d/ i'VK dh ghV Bkb<br />
w{zj «u fBebh j? fcabw d/ x;/ fgqzN torh<br />
À;Zu/ gks;ak tkyo{Á dh nktkia<br />
gsk BjhI T[; oZp s/ ehsk j? nfj;kB<br />
iK fYv'I fBebh rkbQ jh pdb rJh j?<br />
À;Zu/ gk;akn s/ tkyo{Á dh ntkia ftu p[bQK sZe nkT[IfdnK.<br />
T[dK jh nkJh j? p{j/ «u'I c[zwQD dh<br />
oks B{z T[ikVk «u p'bd/ fpzv/ torh nktkia<br />
B;tko ;[zx ;[zx r[BrD/ j' rJ/ BZe «u'I,<br />
Àe[V? s/ok Gbk j't/ ;odkoBh<br />
fJe o'Nh sK fdT[ rohp B{z<br />
g[ZsK B{z sK ezw ukjhdk ;h<br />
c[zwQD ezio dk uzw Bh.<br />
oZp GV{nk d[Zy d/t/ sK iobK<br />
y{jhI °kb gk e/ bJ/ g[ZsK B/ xo'I eZvskÁ \<br />
µ{ed/ dfonk s'I ncahw d/ t?b B/<br />
N'p/ dk fuZeV pDkfJnk c[zwQD<br />
u{oh wzrd/ rzrk okw tKr oN/ p'bK B{z<br />
phwko dh T[bNh tKr T[rbe/ s[o frnk j? nkyo,<br />
15 16
oks dh puh szd{o dh o'Nh pdb/<br />
ªtZvh T[wo j'D« dh pdd[nk torh n;h; d/ e/.<br />
i/ j? T[; soQK jh ;G e[M fJeZsh d;zpo tKr<br />
fco fe; soQK wzBk ug/V tZih tor/ Bt/I ;kb dh nkwd<br />
e?bzvo M{m th sK p'b ;edk j?<br />
fJj th sK pfDnk j? nkyo ;oeko/Fdopko/<br />
e'Jh w/o/ fgzv d/ u"Iehdko B/ sK BjhI pDkfJnk.<br />
pkg{ bJh sK ;akfJd T[; fdB uVQdk j? BtK ;kb<br />
whIj ekeV/ s'I pu rJ/ nZXFguZX/ dkfDnK dk b? e/ uhedk rZvk<br />
fpmk e/ T[s/ xotkbh s/ fBnkfDnK d/ ;oho<br />
iKdk j? id wzvh B{z,<br />
pu/ Bk Gkt/I<br />
i[nkeK dh fjo; g{oh eoB bJh<br />
feb' ekD/ ;/pK bJh d' o[gJ/ dk B'N.<br />
p/p/ bJh T[; fdB uVQdk j? BtK ;kb<br />
p[ZYh j'D s/ th fwbdk j? fi; fdB<br />
g/fenK s'I BtKFB[Ze c"ihnK dh todh tork nkefVnk ;{N<br />
j'D eoe/ XhFfXnkDh.<br />
;ko/ ;kb dh ;Z; dh xoekJh<br />
EZeh G?D id shnK d/ pjkB/<br />
nkT[Idh j? uko fdB g/e/ xo<br />
pfxnkVh ;Z; d/ gzi/ ftu'I fBebe/<br />
ghIxK M{ND dh nk; b? e/<br />
ns/ pZdbK B{z g?o bkT[D d/ ukn ftu.<br />
s/o/ tXkJh ekov dh EK<br />
T[; Bkb'I th tZX fgnkok brdk<br />
bzw/ ;w/I pknd nkT[Idk j? id<br />
w/ok fJzNoftT{ ekov<br />
o'Nh d/ f;o/ j'D dk Go';k b? e/<br />
tfoQnK s'I e[ZN e/ ;j[o/ xo'I eZYh<br />
Xh B{z gqkj[D/ d/ nkg b?D nkT[D tKr.<br />
T[; fdB ;akfJd uVQdk j? BtK ;kb<br />
T[; fdB pdbdh j? o[Zs<br />
st/ s/ ;V ojh o'Nh d/ EZbD tork nfj;k; b? e/.<br />
T[IM eh coe g?Idk j?<br />
Gkt/I d;zpo j't/ s/ Gkt/I iBtoh <<br />
ekjdk ukn j? Bt/I uV/Q ;kb dk <<br />
feZbk rfjD/ Xoe/ p[V/ d/ ehs/ woB/ s/ c/o/<br />
rd"V/ Bkb<br />
j'Jh c'eh tkj tkj dh y[;ah tork ukn.<br />
T[IM T[do/tK th ekjdk j? r[iao/ ;kb dk<br />
nkN/ w[Ze/ tkb/ xo «u'I wfjwkB d/ s[o ikD tKr,<br />
rohp dh Xh d/ i'pB Yb ikD tKr,<br />
ns/ g'j dh moh oks B{z<br />
g{oBwk;ah d/ uzB B{z fpB t/fynk jh<br />
v[Zp iK fSg ikD tKr,<br />
ekjdk T[do/tK j? <<br />
e'Jh T[do/tK BjhI.<br />
dbhgk id'I jkV «u fbyk b?Idk j? BtK ;ho<br />
wotk b?Idk j? N/vh<br />
fgSb/ ;kb d/ f;o pu/ eoia/ «s/<br />
Bt/I ;kb bkj[D dh nk; tork Gow b? e/.<br />
17 18
M[DMDhnK<br />
eZu dk jk;k<br />
fezBk B/e iawkBk nkfJnk !<br />
s{z j[D w?B{z fwb ;edh J/I<br />
y{j, N'p/ iK izrb ftu BjhI<br />
fpBK pjkB/ u{oh d/ s'I<br />
ekbhnK oksK MkrD s'I fpB<br />
j'Nb iK fco gkoe ftu jh<br />
eZbh iK wzwh v?vh ;zr.<br />
xZN fwfbnk eo<br />
jÕs/ d/ ftu fJe d' tkoh<br />
wB d/ ftu id i[V iktD e[M<br />
ykj;aK ns/ fgnko sozrK<br />
nkBzd BjhI sK ;[nkd jh nkt/<br />
;oho dhnK M[DM[DhnK ftu'I.<br />
MZbk fgnko ªM[DM[Dh« wzrdk<br />
b'j/ d/ ;zr b'jk j' rJ/<br />
thjthI ;dh d/ nkdwhnK «u'I.<br />
fJj sK n?t/I ykj;a j? w/oh<br />
fBZe/ fgzv ftu gfbnk jK Bk<br />
d[obZG t;s{ feZdK bZG{ <<br />
M[DM[DhnK dk Bkb ;ohoK eh Bksk J/ <<br />
fJjBK dh sK j'Id fBwkDh<br />
gbK d/ ftu r[nku j? iKdh<br />
fJe d' row ;ohoK d/ ;zr<br />
yfjD s'I fgS'I.<br />
j[D id nkgK fgnko eoKr/<br />
w?I BjhI wzrdk M[DM[DhnK j[D<br />
efj d/ go<br />
w?I ª;afjoh« jK BK <<br />
J/BK th eh jZ;Dk<br />
fe p/j:kJh jh ofj ikt/<br />
jk;/ dk BK<br />
iK ;hB/ «u S/e jh eo ikt/<br />
eZu d/ N[efVnK tork jk;k.<br />
J/Bk th eh o'Dk<br />
fe wfjzr/ jzM{nK B{z e'Jh<br />
d/ ikt/ s[bBk<br />
yko/ ;w[zdo Bkb<br />
fi; s'I fgnk;k th Bk eo/ g;zd<br />
u{bh Go gkDh ghDk.<br />
J/;/ bJh sK w?I<br />
bNe fojk jK<br />
febekohnK s/ u[Zg d/ ftukb/<br />
wZeVh d/ nkg pDkJ/ ikb/ «u<br />
bNeD d/ tKr.<br />
Gkt/I d[ZX d/ T[pkb tor/ iiap/<br />
;V iKd/ B/ gb gb<br />
S'j e/ fdwkr d/ gshb/ dhnK ezBhnK<br />
s/ T[; s'I pknd nkT[Idh ofjzdh J/<br />
;[zBh ekbh oks ftu<br />
fe;/ fpojD d/ ;kjK torh nktkia.<br />
gsk BjhI<br />
fet/I bzx nkT[Idh J/<br />
19 20
pfjo/ ezBK d/ gofdnK sZe<br />
w?I ;'udk jh ofj iKdk jK<br />
g/N ftub/ pZu/ torh<br />
nkgDh T[; i{B B{z<br />
i' so; fojk j't/<br />
;swkjK jh g?dk j'D B{z.<br />
E/j j'Jh n:[ZfXnk d/ tk;h<br />
thj ;kb d/ pBtk; s'I pknd<br />
w?I tkg; xo w[fVnk<br />
sK w/o/ Bkb'I ;hsk gsk BjhI<br />
feE/ r[zw rJh j?.<br />
w/o/ Bkb sK j[D f;oÕ fvroh j?<br />
ekria dh efj bt'<br />
iK gb e[ y[;a j'D bJh<br />
ghFn?¿ZuHvhH dh.<br />
frnkB d/ bSwD dh<br />
:{Bhtof;Nh d/ izrb ftu jh<br />
j' rJh j? w"s<br />
G[Zy Bkb BjhI<br />
;r'I pdjiawh Bkb<br />
tDK d/ gZfsnK dh EK<br />
Bho; feskpK d/ g[okD/ toe/ yk e/.<br />
fxU d/ dht/ <<br />
Uj' ! fezBh p[o°[tk ;'u ;'u bJh j?.<br />
nBgVQ wK B/ sK w/o/ u/jo/ s'I<br />
gVQ bJ/ B/ y"o/ fejV/ Gkt<br />
fe fwZNh d/ s/b dk dhtk irk ojh wK d/<br />
fJe' jh row jkT[e/ Bkb<br />
j' rJh j? ysw<br />
bN bN pbd/ dht/ dh bkN.<br />
w/o/ ft:'r ftu nzBQk sK BjhI j'fJnk<br />
e'Jh d;aoE<br />
21 22
go w'j GohnK BiaoK dh pikJ/<br />
fJzi t/fynk T[; w/o/ tZb<br />
fe T[; dhnK nZyK dh uwe<br />
p[ZM rJh j?, fJedw s/i uwe e/<br />
fcT{ia j'D tkb/ pbp tKr.<br />
S'Nh Gshih B/ feT[I BjhI wzr/<br />
fBZehnK r[ZsK B{z jZE bk e/<br />
p[bQK «u fw;aoh s/ ;afjd<br />
tor/ p'b Goe/<br />
gVQhnK e[VhnK Bkb d/ fopB <<br />
T[woK dk EZfenk Gok<br />
w[V s[o fgnk j?<br />
sogkbh d/ ozp/ e[NkT[D<br />
b[jko dh d[ekB tZb<br />
;akfJd dZp e/ tkj[D bJh,<br />
feT[Ife bZyK eo'VK ftu<br />
nk ofbnk J/ j'o fJZe<br />
oZi e/ ykD bJh<br />
oZi e/ ykD bJh.<br />
fBZe/ Gshi/ B/ feT[I BjhI fejk<br />
nkgD/ nkeko s'I th<br />
eoe/ pkjK u"VhnK<br />
Àn?B/ ;/p fbnkfJnK ukukÁ <<br />
Gbk nkg/ N[ZN rJh j? <<br />
iK ikD e/ s'Vh j? uzdoh B/ <<br />
w[fNnko G?D dh bkb tzr.<br />
fJzi ekjs'I jZf;nk j?<br />
dko{ d/ B;a/ dh b'o ftu<br />
w/ok NoZe vokJhto Gok <<br />
s/ w[V bzxk frnk j? nzdo<br />
iafjo dh x[ZN tork tZvk g?¿Zr<br />
;akfJd tX/o/ gkrb j'D bJh.<br />
;tkb eZY oj/ tZv/ Gshi/ d/ jZEK ftu'I<br />
y'j e/ ekgh<br />
u[bQ/ «u feT[I fdZsh j? f;ZNQ tZvh Gkph B/ <<br />
pj[sk ezw eoe/<br />
23 24
wk;kjkoh t?;aB{z<br />
n?t/I Bk ej'<br />
i/ ;Zu wzB'Ir/<br />
sK w?I d;dk jK<br />
fe;/ e[okB iK rozE dh ;'Ij ykX/ pr?o jh<br />
fe w?I e'Jh t?;aB{z sK BjhI<br />
ihn sK w/ok th eodk J/<br />
w[or/ dh bZs ykD B{z<br />
g?¿Zr bkD B{z<br />
uko e[ rkbQK ;[BkD B{z<br />
s/ ;aokph j'D dk pjkBk eoe/<br />
wB dk Ç[pko eZY e/<br />
nkokw Bkb ;"I ikD B{z.<br />
Gkt/I pVh n"yh J/<br />
fe;/ dkDk yk ojh<br />
bt/oh wZM tZb sZe ojh,<br />
go d{o w'N/ ;zrb Bkb<br />
Xfbnkok gk e/<br />
wiap{s feZeo d/ feZb/ Bkb pZMh<br />
fe;/ s'eVQ wZM dh<br />
fBwkDh Mke torh<br />
fJj i{B jzvkT[Dh.<br />
go<br />
w/o/ «u bZNo e[Zs/ fizBh Yhmsk th BjhI<br />
pkjob/ fpZb/ fizBh S[jbsk th BjhI<br />
J/;/ bJh<br />
u[Zedk jK gb/N go<br />
iKdk jK vo<br />
fes/<br />
ehwK ehwK j'fJnk<br />
iK ;zyhnK d/ o{g ftu N[Zfenk<br />
jbkb ehsk iK MNekfJnk<br />
gb/N «u fgnk sfbnk w[ork<br />
jh pKr Bk d/ d/t/.<br />
J/;/ bJh nZi eZbQ<br />
w?I pD frnK jK<br />
wk;kjkoh t?;aB{z.<br />
25 26
nwo g?VK<br />
T[Ii sK fiajB d/ okjK s/<br />
j[zdhnK B/ bZyK g?VK<br />
nZEo/ ;w/I dhnK ukbK ekoD<br />
go T[jBK d/ G[Zb iKd/ B/ Be;a<br />
rohp d/ xo g?dk j'J/<br />
pZu/ dh iBw sohe dh soQK.<br />
oks dh u[Zg ftu<br />
jB/o/ dh nDrfjbh ekoD<br />
s/ iK jtk d/ EkgVB pjkB/<br />
g'b/ jZEK dh S{j Bkb w/N d/D ekoD<br />
;{oi d/ d[pkok uVQB sZe<br />
fwN iKdhnK B/ g?VK.<br />
fco th e[M g?VK<br />
ofjzdhnK B/ poeoko<br />
wko{Eb «u ;Z;h dhnK g?VK tKro<br />
Xo{ sko/ dh soQK ;fEo.<br />
Gkt/I ;w/I dk oE<br />
:sB eo/ bZy<br />
T[jBK B{z w/N d/D dk.<br />
wo/rk e'Jh th BjhI<br />
ia'pB «u nkJ/ g{oBwk;ah d/ uzd<br />
dh s/ia o';aBh s'I th tZX<br />
s/ bNFbN pbd/ ;{oi dhnK<br />
uwedhnK s/ia feoBK s'I th s/i uwedh J/<br />
fJZe' NZe w/o/ tZb t/ydh<br />
s/o/ w'Y/ T[go'I ;fj e/ sZedh<br />
shih nZy.<br />
s?B{z frbk j't/rk<br />
fe skfonK Goh oks ftu<br />
w?I fJZe th rZb BjhI ehsh<br />
e'Jh skok s'V e/<br />
s/ohnK whYhnK ftu r[zd d/D dh.<br />
eh dZ;K !<br />
jZE sK w/ok th tXdk J/<br />
nkek;aK tZb/<br />
go fit/I w/ok jZE cVQ b?Idk J/<br />
thjthI ;dh ftu izfwnK<br />
fdwkr dk S'eok<br />
T[Ii Gkt/I ne;o bZrdk J/ w?B{z fBnkDk fijk.<br />
T[j g?VK ;akfJd<br />
w?I nkgDh ªr{Vh ;KM« T[s/ fe;/ ;aZe dh rZb BjhI eodk<br />
ehshnK j[zdhnK B/,<br />
;KM sK nkgDh pVh J/<br />
jiakoK b'eK dhnK g?VK s'I iaok gk;/ jNe/<br />
fe;/ wohia dhnK nZyK «u<br />
g?oK B{z ;XoQK dh wfjzdh bk e/,<br />
vkeNo d/ t/yD torh sZeDh b? e/<br />
ukBD o[Zs/.<br />
s/ohnK nZyK «u sZeD sZe<br />
jZE cVQB s'I j'm u[zwD sZe<br />
e?bk;a g[oh d/ fby/ fbzr ftf;anK s/<br />
27 28
uouk eoB sZe<br />
ns/ s/o/ gkJ/ nzvothno dh<br />
bk;Ne B{z T[Irb Bkb fyZu e/<br />
o/N g[ZSD sZe.<br />
fco th feT[I vo fijk brdk J/<br />
nkgDh fJ; ;KM B{z fgnko dk BK d/D s'I <<br />
uZb fgnko BjhI sK e[M j'o jh ;jh<br />
e[M sK fJj j? jh.<br />
fJ; bJh fJiakd eo b?Id/ jK<br />
e'Jh BtK BK<br />
eDe d/ ª;[Xo/« Bt/I phi d/ BK XoB tKr.<br />
J/jh ftbZyDsk j't/rh nkgD/ fgnko dh.<br />
;[fDnK J/ ftbZyDsk jh ekÕh J/<br />
nZi d/ b'eK bJh c?;aB Bkb fiT[D bJh.<br />
e;e !<br />
e;e dk eh J/ <<br />
fJj sK fwN ikt/rh uko fdBK ftu<br />
tZi e/ fBeb/ GZyV/ d/ ezv/ dh ghV tKr.<br />
T[IM sK b'eK dhnK BiaoK ftu<br />
fezBk ªftbZyD« s/ ªn?e;g?ohw?INb«<br />
j't/rk nkgDk fgnko<br />
d' :'fXnK d/<br />
iaoQk pyaso gfjBe/ bVB tork<br />
y[;ah ~! fe wo/rk e'Jh th BjhI !<br />
29<br />
w[Zb dk uzd<br />
uZb ;ZiBh d' rZbK eohJ/<br />
uzd tKr{ jh uwe fojk J/<br />
fpibh dk ;oekoh bkN{<br />
irwr irdk.<br />
uzd t?oh B/ d/o B{z uVQBk<br />
T[Bh d/o T[vheKr/ fezi <<br />
EZe/ j'J/ ;ohoK ftu'I<br />
vo j? feXo/ w[Ze Bk iktD<br />
M[DM[DhnK jh,<br />
w[Ze iKd/ B/ dkD/ fiZdK<br />
ezwhnK dh GV'bh ftu'I<br />
wZxo, g'j s/ cZrD sK eh<br />
nZ;{ eZs/ s'I th gfjbK.<br />
iK fco feXo/ fJj Bk j't/<br />
nkT[Id/ eZb d/ ezw dhnK ;'uK<br />
fBzdokJhnK nZyK ;zr obe/<br />
;[gfBnK d/ ;zr ob Bk iktD<br />
ckfJbK ftu T[bMk Bk d/tD.<br />
BjhI sK uZb fco T[m e/ uZbhJ/<br />
iafjoh T[pk;hnK fJe d{i/ dhnK ykD s'I gfjbK.<br />
BjhI ikDk <<br />
BjhI ikDk sK fco s{z uzBhJ/<br />
uzd ;wMdk bkN{ B{z jh.<br />
eh s?B{z T[j w/o/ tKr{<br />
uzd BjhI brdk <<br />
30
eh e'Jh eEk ;[Dkt/<br />
w[orhyakB/ tor/ wjKBro d/<br />
fpwkoh gJ/ w;ahBh u{funK tor/<br />
S'N/ tor d/ b'eK B{z fJZe f;aekfJs ;h,<br />
ftNkwB ;h dh xkN Bkb<br />
T[jBK d/ fujo/ j' rJ/ B/ ghb/ s/ fgbfgb/<br />
go ;afjo dhnK fdU eZd fpbfvzrK<br />
fJe th ;{oi dh feoB<br />
nkT[D BjhI fdzdhnK Xosh s/.<br />
o/s/ d/ izrb d/ tk;hnK,<br />
fgzv d/ tZv/ ;oho ns/ S'N/ fdwkÇ d/ b'eK dh<br />
d{o pdbK dh SK tZb t/y e/<br />
Goh fdb uhothI mzvh nkj ftu<br />
fJj frbk ;h<br />
fe i/m jkV ftu<br />
id nkT[Idk j? ;{oi Xosh s/<br />
sK ;V/ w'wh ekria tKr<br />
;kVe/ T[jBK dh uwVh<br />
eo fdzdk j? jZvhnK B{z p/Fgod<br />
go e'Jh nkgD/ jZEhI bkfJnk o[Zy th<br />
ed/ BjhI pj[Vdk SK ykso.<br />
T[jBK d/ g[ZsK tKr gkb/ o[Zy th<br />
ob iKd/ B/ b{zjd/ ;{oi ;zr.<br />
e"D fe;/ bJh SK<br />
id nkgD/ nkg s'I<br />
p?fmnk Bk frnk nkgDh SKt/<br />
sK ;kB{z fynkb n"fVnk<br />
fezBk uzrk j?<br />
;V woB Bkb'I<br />
tko' tkoh pfj e/ fJe d{;o/ dh SKt/I<br />
Ykb bJhJ/ fsZyV d[gfjok.<br />
d{o nZr obh jtk Bkb<br />
pDd/ Gzp{ skfonK d/ ne; s'I voe/<br />
n;hI fJZe d{;o/ dhnK nZyK ftu Mke/<br />
Goe/ ;t?Fso;<br />
sK nZyK B/ pzBQ fdZsk ;kB{z<br />
eZu/ Xkr/ Bkb pzBQh sbtko d/<br />
wB[Zy d/ f;o s/ bNeD tor/ ;wM"s/ ftu.<br />
go gfjbK e"D eo/rk SK <<br />
fgSb/ dk eh Go';k <<br />
w[Zeo ikt/ nkgDh tkoh.<br />
BjhI, fJj BjhI j' ;edk.<br />
ft;atk; <<br />
f;oÕ ft;atk; T[s/ e"D T[mkt/ J/Bk i'yaw<br />
s/ n;hI d'B' jh ;V iaKd/ jK<br />
;{oi YbD s'I gfjbK.<br />
31 32
Çiab<br />
vo vo g?o fNekT[Idk j? T[j, ukBD d/ ftu th,<br />
B/oQ/ dk vo pZu/ wB ftZu feZdK p?m frnk.<br />
M'bh ftu tXkJhnK b? e/, xo B{z gos fgnk.<br />
fco ekjs'I T[j ;[gfBnK nzdo, vo vo e/ T[fmnk.<br />
w{zj jZ;/ sK wB o'Idk j?, wB jZ;/ sK o'Idk w{zj,<br />
id s'I Bpia iawkB/ dh B{z, N'j e/ t/y fbnk.<br />
toQ/ g[okD/ B{z jh efjDk, ni/ y[;ankwdhd,<br />
ekjb/ b'e w[pkoe efj rJ/, BtK toQk ufVQnk.<br />
GkV/ dk xo bZGD tkr{z, GNeD w?I t/yh,<br />
nkgDh j'Id d/ N[ZN/ xo B{z, jh o'rB eo fbnk.<br />
wko{Eb ftZu y{j bkT[Id/ fi;, T[wo r[nk fdZsh,<br />
fgnk;/ b'eK d/ M[owN s'I, fwZX e/ j? wfonk.<br />
d' ;apdK dk p'b T[j s/ok, ;hB/ ;[bx fojk,<br />
p[ZYh feZeo dk ezvk fiUI, nZvh oVe fojk.<br />
rZv/, fJZiVK ekoD T[E/, J/Bh rod uVQh,<br />
fgzv d/ b'eK fezB/ fuo s'I, ;{oi Bk sZfenk.<br />
x[zv w[V/ ;B c;bK d/ s/, Xosh fiUI ftXtk,<br />
UN jB/o/ dh b? okshI, e'jok pj[s fgnk.<br />
Xosh j/m'I pbd fes/ Bk, f;zr bt/ fy;ek,<br />
fJj ;'funk sK ;kfonK dk jh, ;hBk dfjb frnk.<br />
s/o/ e'b/ ikg fojk ;K, w?I Gfonk Gfonk,<br />
«eZbk T{Dh rkro tKr{, fco w?I Sbe frnk.<br />
33 34
Çiab<br />
j'm T[jd/ y[;ae, go nzdo Bdh ;h.<br />
yko/ jzM{ bJh jh, fezBk so;dh ;h.<br />
fe;/ d/ bkt/ B{z jh, nkgDk ikD e/,<br />
fjZe nzdo ;KG e/, fco sVgdh ;h.<br />
wB «u pDdk fpzp, iafjoh Bkr dk,<br />
e[zi id jtk d/ Bkb, coedh ;h.<br />
rbh d/ ;ko/ e[Zs/, ;B ezB coed/,<br />
sVe/ T[j o[iarko, bJh id fBebdh ;h.<br />
wB gjkVh poÕ, s/ nZbQV T[wo,<br />
J/; bJh jo edw, T[s/ fsbedh ;h.<br />
co'bdh ;h Y/o, ckJhbK d/ id'I,<br />
uVQdh T[wo wk;ahB, pD rJh ikgdh ;h.<br />
gkDh «u nkgDk ne;, fvZmk fsVfenk,<br />
;h;a/ nZr/ nkT[D s'I, T[j fMiedh ;h.<br />
Çiab<br />
;kT[D ;h s/ w'o th, ekbh xNk xBx'o ;h.<br />
uwe Bk, c[jko Bk, s/ e{e Bk e'Jh ;a'o ;h.<br />
Y'b ;h Bk GzrVk, Bk BZYhnK dk Bku ;h,<br />
fgzv nzdo u[Zg ;h, s/ tkYhnK dk i'ao ;h.<br />
okeN dh s'o ;afjo dh, fet/I obKrk Bkb w?I,<br />
g?oK «u w/o/ ou rJh, i' rZfvnK dh s'o ;h.<br />
fJj ed'I ukfjnk ;h w?I, oksK jzvktK ekbhnK,<br />
iapo w?E'I fSg frnk, ;{oi pVk w{zjFi'ao ;h.<br />
;apdFe';aK Bkb w?I, eZbk bVK fezBk e[ fuo,<br />
noE w/ok j'o ;h, d;d/ T[j e'Jh j'o ;h.<br />
T[wo Go fco th n;hI, gou/ oj/, fiT[Id/ oj/,<br />
wB «u sK T[jd/ th s/, w/o/ th e'Jh u'o ;h.<br />
s{z jtk «u ob rJh, w?I tfj frnk dfonk d/ Bkb,<br />
nkfJnk ;h T[j s[ÕkB i', fezBk T[j nkdwFy'o ;h.<br />
i/m jkV ;h T[j, iK ekbh xNk,<br />
sgdh ;h tKr ;{oi/, fco po;dh ;h.<br />
f;;ehnK EZb/ s/ T[s/ w[;eokjN,<br />
t/;tk i' w{zj s/ gkT{vo fSVedh ;h.<br />
35 36
Çiab<br />
x[zv uZeK, w{zj t/y btK, j'mK s/ j'm XoK.<br />
fiazdrh Bko fprkBh fiUI, w?I ehe[D ;kj; eoK.<br />
poÕhb/ tk:{wzvb «s/, i/ n;o BjhI e'Jh,<br />
nkgDk nkgk ;kVB bJh, w?I jkT[e/ feT[I GoK.<br />
dhge okr dh ;[o w{zj «u'I, ne;o fBZeb ikt/,<br />
rkT[D bJh fwoiak ;'uK, s/ ezB s/ jZE XoK.<br />
pkÇh dk castk d/ e/, cK;h bNek fdZsk,<br />
efjzd/ B/ w?I ;'uK feT[I, fe pzfdnK tKr woK.<br />
wK, Xh, G?D, ed/ phth, fiazdrh s{z pD nkt/I,<br />
ed/ sK pDe/ d';s nk, e'Jh fdb dh rZb eoK.<br />
;kv/ y/s sK tkSV th, id gj[zuD Bk d/DhI,<br />
NfjeD c[Zb fe;/ d/, feT[I w?I pZdb tKr toQK.<br />
c[Zb ;kvh c[btkVh «u'I, Nzrdk j? e'N «u p";,<br />
S'N/Fw'N/ nÕ;o dk, fco ekjs'I o'jp ioK.<br />
Çiab<br />
wB ftu ykj;a ihD dh b? e/, ne;o B/ id wod/ b'e.<br />
fiT[Id/ ofj frnk s/ fJzi bZrdk, ftnzr fijk B/ eod/ b'e.<br />
froMK, e[ZfsnK, ektK tKro, ;G B{z G[Zy fwNkT[D dh ekjb,<br />
jZvKFo'Vh d/ wkbe B/, ;ko/ J/; vro d/ b'e.<br />
fJe' rZb nuzGk j'Jh, tZv/ ;afjo «u w/o/ bJh,<br />
fezM jtk B/ fwZX/ b'eh, fezM jtk «s/ sod/ b'e.<br />
gZsoK, s;thoK, ÇiabK ;zr, feZdK T[wo r[iakohdh,<br />
okshI g[ZSD nkT[Id/ w?E'I, jT[e/ God/ God/ b'e.<br />
gkDh pkM'I ;[Zfenk nkyo, w?I ;oekoh o[Zy tKr{z,<br />
t/yh ;[Ze/ w[ZY «s/ eheD, pZdb tKr{z toQd/ b'e.<br />
nzB guk e/, fi;w jzvk e/, ;{oi yk e/ th ne;o,<br />
;wM Bk nkt/ c/o th fejVh, mzv «u ofjzd/ mod/ b'e.<br />
tkb sK w/o/ iNK B/ j'J/, s/b T[wo Go bkJ/ fpB,<br />
c{eD t/b/, ;GBh w{zjhI, ;[fDnK wZyD God/ b'e.<br />
nZi eZbQ gZeh ezX tKr{z, fJZedw e'Jh BjhI fvZrdk,<br />
MVhnK ftu eZuh ezX tKr{z, j"bhFj"bh yod/ b'e.<br />
37 38
Çiab<br />
;{oi sK oksK pkjo jh, nkT[Idk r[iako e/.<br />
sVe/ rb/ B{z bk btK, ne;o w?I jko e/.<br />
Bzrk ;oho t/y e/, i' sg fojk ¥{BhI,<br />
;kVB bJh w?B{z ;{oik, p?mk J/ Xko e/.<br />
w/oh BjhI i/ j'Id sK, fwjDk feT[I wkod?I,<br />
s/o/ s'I nkgDh j'Id B{z, nkfJnk jK tko e/.<br />
wkoB B{z w/oh nkswk, ekjbh gJh ;h go,<br />
;[fDnk j? w"s o' ojh, nkg/ B{z wko e/.<br />
gkb/ ;h g[ZsK tKr i', iiap/ jh wo rJ/,<br />
o"De fet/I j[D nkJ/rh, fujok ;ztko e/ <<br />
e"vK d/ Bkb fe; soQK, fdb B{z tNk btK,<br />
b?Dk jh j? sK ikB dh, ehws b? sko e/.<br />
Çiab<br />
gZEoK d/ fJ; ;afjo «u ;ZiBh, feZdK r[iaoh ;ah;ak pDe/.<br />
ed/ BK pzfdnK tKr{z iht/, ed/ s[o/ BK Sksh sDe/.<br />
;[gB/ d/ ftu d[bjB pDe/, s{z n?It/ M[mbk Bk d/t/I,<br />
ikrfdnK th ;fjw j? ofjzdk, ;"D s'I gfjbK wZEk mDe/.<br />
pkg{ dk M[oVkfJnk fujok, Sksh ftu yDedh pbÇw,<br />
feT[I w?B{z u/s/ nk iKdh, id th s/oh MKio SDe/ <<br />
f;ftnK torh d[BhnK nzdo, G{sK tor/ b'ehI tZ;d/,<br />
fJso y[;ah dk wfbnk Bk eo, jZf;nk Bk eo s{z pDFmDe/.<br />
fwbh sK J/ Gkt/I s[o ikDk, M'bh ftu gSsktk gk e/,<br />
oZp sK GV{nk fwbdk Jh BJQhI, wkbk d/ x; iKd/ wDe/.<br />
oZp dk d{ik o{g T[j feZdK, nkgDh wK B{z pZuh ;wM{,<br />
fi; B{z nZy y[ ZbQD s'I gfjbK, MkVQK d/ ftu f;ZNrh iDe/.<br />
skohÕ th oehp dh, ;[Ddk mozw/ Bkb,<br />
fezBk wjkB j' frnk, w?I fdb B{z wko e/.<br />
39 40
Çiab<br />
;[Ze/ gZfsnK, fezBk ;a'o wukfJnk j?.<br />
id th g"DK, ;[Zsk o[Zy irkfJnk j?.<br />
mzvh j' rJh, fdb dh wZxdh GZmh th,<br />
y"o/ feXo'I, jzM{nK dk jVQ nkfJnk j? <<br />
fezBh tkoh, ehsk t/y rtkok w?I,<br />
nkyo ;kvk, firok ozr fbnkfJnk j?.<br />
w?I th nkgD/ GkD/, no;ahI T[¿Zvdk ;K,<br />
T[; B/ th jo EK s/, iakb ftSkfJnk j?.<br />
gk;/ s/ohnK nZyK s'I, Bk sZe j'fJnk,<br />
fiT[I e'Jh fo;ask nZyK ftu, ;wkfJnk j?.<br />
Çiab<br />
XZ[gK ftu r[nkuhnK B/, T[j SktK feZE'I bZGKr/ <<br />
d/D fdbk;/ YfjzfdnK B{z, T[j wktK feZE'I bZGKr/ <<br />
f;nkbK d/ ftZu eZeo j'JhnK, rowh d/ ftu pDhnK b{n,<br />
nVB tkbhnK w";w ;zr, jtktK feZE'I bZGKr/ <<br />
jho' pDBk ukj[zd/ ;K, go i"eo jh jK pD p?m/,<br />
;fji ;[Gkte nkT[IdhnK i', ndktK feE'I bZGKr/ <<br />
u/sBsk dk :[r sK j?, go fJj sK w?B{z dZ;' e'Jh,<br />
u/sBsk «u'I pZ[bQ/ dhnK, d[nktK feZE'I bZGKr/ <<br />
ekbhnK oksK s'I vodk jh, uzd fByZN{ S[g uZfbnk,<br />
B/oQ/ nzdo r[zw frnk, goSktK feZE'I bGKr/ <<br />
iawho ed/ i' wkoh ;h, dk fgnko feT[I nkJh iKdk j?,<br />
bZGD th i/ s[o gJ/ sK f;oBktK feZE'I bZGKr/ <<br />
41 42
Çiab<br />
B/oQ/ «u ubfdnK B/, fujok niahp fvZmk.<br />
e'jK dh Gkt/I d{oh, fdb d/ eohp fvZmk.<br />
nZvd/ oj/ ;K M'bh, nZi sZe fi; d/ nZr/,<br />
nzdo'I co'fbnk sK, fdb dk Çohp fvZmk.<br />
e'Mk wiake ikgh, oZp dh skohÕ ;koh,<br />
b'eK d/ jZEh id w?I, nkgDk B;hp fvZmk.<br />
nZyK «u fco th w;sh, j'mK s/ ;a'¥ jk;k,<br />
nkdwh fJj jo gb, u[zwdk ;bhp fvZmk.<br />
ikr/ sK fgnk; j'mhI, ezpdk ;h pdB w/ok,<br />
;[gB/ «u r?o ;zr w?I, nkgDk jphp fvZmk.<br />
;odh ;[ekJhnK gZshnK, ezfvnK B/ ehs/ S/e,<br />
;[jD/ c[ZbK dk jkb th, niapFUFrohp fvZmk.<br />
nZyK «u i' sZedk fojk, fdb d/ fJbki bJh,<br />
o'rh sK j'fJnk okih, wodk sphp fvZmk.<br />
Çiab<br />
w/o/ tKr{z s{z ed/, ;[Zek ;w[zdo t/fynk <<br />
Xos T[s/ nkdwh, fpBK w[eZdo t/fynk <<br />
;[ZehnK nZyK «u'I sK, ed/ BjhI d/y/Irh s{z,<br />
i' Biakok fgnko dk j?, w?I nZyK Go t/fynk.<br />
s{z sK goyD tk;s/, wzfrnk ;h skok fJe jh,<br />
Xos s/ w?I c/o th, fbnKdk J/ nzpo t/fynk <<br />
t/fynK fpB bzxdh, T[j s/i jVQ d/ Bkb jh,<br />
;Ve s/ w?I GhV dk, trdk i' ne;o t/fynk.<br />
;{oi B{z uVQd/ t/yDk, ;{oi B{z v[Zpd/ t/yDk,<br />
J/;/ B{z ;wMD fizdrh, b'eK B{z xoFxo t/fynk.<br />
w?B{z Bk d';a d/, i/ s?B{z BjhI w?I f;nkfDnK,<br />
s{z jh fujo/ eZb tkb/ «s/ BtK Xo t/fynk.<br />
gZEo ;okjD/ p?fmnK, w?B{z BjhI fwfbnk T[j ;h,<br />
w?B{z ¥[dk fwfbnk, id'I w?I s'V gZEo t/fynk.<br />
43 44
Çiab<br />
jZ;d/ p[ZbQ, T[dk;hnK nZyK, r[zr/ p'b.<br />
J/j' g{zih ;KGh nZiFeZbQ, ;G d/ e'b.<br />
w/o/ s/ w[bzwQk j? go, ;'B/ dk,<br />
b'j/ d/ jh ukVQh fcod/, b'eh M'b.<br />
yzG fybkoh Nh;h p?mk, wkD/ fBZx,<br />
;{oi s'I BK vodk gzSh, j? nDG'b.<br />
c[oBk id c[odk sK ugNk jh c[odk,<br />
gkme d/ Bk u[G/, ;' jK eo b?Idk r'b.<br />
tfoQnK dh skbhw s'I wro'I, b'eK B/,<br />
ekria dh fvroh ;zr w?B{z, fdZsk s'b.<br />
ihtK < BK ihtK < iK ihtK, ekjd/ bJh <<br />
j?wfbN tKr{z w/o/ nzdo, j[zdk x'b.<br />
fezi pdb rJh ;G dh ;aoXk, BÕos ftu,<br />
BkNe d/ ftu oktD dk w?I, ehsk o'b.<br />
Çiab<br />
eksoK d/ ftu th, uwfenk jK w?I.<br />
N[ZfNnK jK c/o th, ;ah;ak jK w?I.<br />
;[ZfenK gZfsnK bJh, ekch jh jK,<br />
p[ZM fojk jK c/o th, ;a'bQk jK w?I.<br />
o{j fizBK wkD ;h, s/o/ s/ go,<br />
fi;w tKr{z o{j s'I, Sfbnk jK w?I.<br />
yVQk jK w?I vodk BjhI, o[VQ ikD s'I,<br />
s/i Xkok o'edk, shbk jK w?I.<br />
vZph «u eoe/ pzd Bk, G{zvh pDk,<br />
c/o jK i[rB{z i/eo, y[ZbQk jK w?I.<br />
U; n?Be Bkb s{z, d/y/I ;dk,<br />
fi; «u'I p"Dk nkdwh, fd;dk jK w?I.<br />
;wfMnk s{z, eo frnk, J/I phi Bk;,<br />
y[zG tKr{z phi fpB, T[¿Zrk jK w?I.<br />
ik foj? J/I fdb fpBK, nkJ/Irk s{z,<br />
nky Bk, À;dk bJh, o[Z;k jK w?I.Á<br />
45 46
Çiab<br />
jtk «u T[¿Zvdk r[zfwnK, o/s/ «u'I Gkfbnk.<br />
J/;/ «u'I jh w?I fiazdrh dk, G/s gk fbnk.<br />
nkdwh bkN{ fet/I, pDdk jkbks Bkb,<br />
fit/I fe;/ B/ ukj fbnk, T[dK x[wk fbnk.<br />
c[ZbK d/ ;"d/ j' oj/, ezv/ yohd{ e"D <<br />
nkj ! Goh wzvh «u'I w?I, nkgk T[mk fbnk.<br />
ekbk pkDk gfjBdk, T[j e'fbnK d/ ;afjo,<br />
o[ZyK «u ofjD tk;s/, jok ozrk fbnk.<br />
jtk e[gZsh efj rJh, J/Xo T[j nkT[Dr/,<br />
e'Jh th nkfJnk BjhI, w?I xo ;ik fbnk.<br />
id'I u[c/o/ d/fynk, e'b/ Bk e'Jh ;h,<br />
w?I fJeZb ftu feT[I, fujok S[gk fbnk <<br />
fwNdh BjhI i' G[Zy, s/ fJj fgnk; j? e?;h,<br />
ykok ;w[zdo gh fbnk, ;{oi th yk fbnk.<br />
gVQ/ T[j w?B{z sK ;dk jh, fJ;afsjko tKr,<br />
w?I ;h T[; B{z Çiab tKro, fdb t;k fbnk.<br />
Çiab<br />
uweKrk sko/ tKr w?I, ;{oi d/ nkT[D sZe.<br />
w?B{z fwNk ;ed/ BjhI, gob'I d/ j'D sZe.<br />
e[dos B{z cVQ e/ oZfynk, pzd/ B/ X"D s'I,<br />
gj[zu{ ed'I T[j nkeVh, pzd/ dh X"D sZe <<br />
fJj BjhI ;h b'oh fJj sK ;h e'Jh ;kfia;a,<br />
jtk dhnK i' c{eK, nzrko p[ZMD sZe.<br />
ÀGoKrk w?I j[zrkokÁ, ;'u e/ efj :ko,<br />
pks bzwh, fiazdrh dh, ysw j'D sZe.<br />
oZp BjhI i/ g{idk, sK w?I BjhI Bk;fse,<br />
pzdrh ;hws BjhI, y[dk fXnkT[D sZe.<br />
nZyK «u s/o/ ;kro, uzBhJ/ fet/I sZeK,<br />
fuZpFyfVZph Xos T[s'I, fuZp fwNkT[D sZe.<br />
Çbsh ¥[dk B/ eo bJh, f;q;aNh B{z ;ki e/,<br />
ªT[j« ;iak gkT[Idk oj{, j;ao fbnkT[D sZe.<br />
GkrK dh BthI bhe i/, ;edk BjhI ;h tkj,<br />
feT[I :sB eodk foj?I, tkjhnK fwNkT[D sZe.<br />
epo'I pkjo o";aBh, eoBh Gbk eh w?I <<br />
oZyDh w?I s/oh nk; Bk, dhtk irkT[D sZe.<br />
efjzdk p;zso d/tsk, r[Z;k Bk eodk w?I,<br />
xo frnk s{z w/o/, j?I nZr bkT[D sZe.<br />
47 48
Çiab<br />
ekB{zB B/ w/o/ «s/ th, j? e/; eo fbnk.<br />
d[ZX B{z feT[I d[ZX w?I, gkDh Bk nkfynk.<br />
T[vdh T[j gkDh ;zr th, j? pZdbK d/ Bkb,<br />
izrb dh nZr Bkb th, jtk B{z t/fynk.<br />
g'N/ «u ;{JhFu'G dk, ikD/ s{z eh ;tkd, <<br />
ftSkT[Dk s/o/ ezs bJh, w;ahB B/ eZfYnk.<br />
ofjzdh j? i[rB{zFo';aBh, th e[M gbK bJh sK,<br />
uwfenk Bk fgnko ;h, s/ ysw th j'fJnk.<br />
jko e/ T[j pD frnk, j? Çiab dk ªgkso«,<br />
i' ;h wjKekft dk, Bk BkfJe j' ;fenk.<br />
;odhnK «u wkD e/, s{z ;/e s[o frn?I,<br />
rowhnK «u nZr B{z, w?I ;KG e/ oZfynk.<br />
e"D fdzdk wzfrnK, nZyK dh o';aBh <<br />
wzrs/ b'eK B/ sK, gZb{ jh bkj fbnk.<br />
Çiab<br />
dÕsoK d/ ftu id th, b/N nkJhnK fssbhnK.<br />
p"; B/ gfjbK otk e/, fco j;kJhnK fssbhnK.<br />
ehb e/ i' oZyhnK B/, gZEoK d/ ;afjo B/,<br />
fgzv d/ pkrK «u w[V, Bk c/o nkJhnK fssbhnK.<br />
wzvh «u fteD bZrhnK B/, ;'BFozrhnK fssbhnK,<br />
tZX xZN w[Zb B/ fco, eJh e[jkJhnK fssbhnK.<br />
t/y BK w{zj T[so/ s{z, go ;[jkD/ t/y,<br />
GztfonK B{z w'jB bJh i', bk e/ nkJhnK fssbhnK.<br />
w?I XBh ;apdK dk ;h sK, fssbhnK dh GhV ;h,<br />
y[;ae ;apdK Bkb jh w?I, sK rtkJhnK fssbhnK.<br />
n?bpzwK s/ cao/wK, e[M e[ nzdo ;ahf;anK,<br />
Biao B{z rowkT[D d/ bJh, j? c;kJhnK fssbhnK.<br />
j'NbK ftu BudhnK s/, y/s GZs/ Y'IjdhnK,<br />
gkrbK ;akfJoK B/ fJe', EK yVQkJhnK fssbhnK.<br />
49 50<br />
Bzr ;akfJo e'b ikd{, j'J/rk e'Jh iao{o,<br />
Bkb woiah wkohnK s/, fco fitkJhnK fssbhnK.
s/fonK T[j ;¥s jZEK, «s/ feT[IFeo pfjzdhnK,<br />
e{fbnK jZEK B/ i' jB, ukN bkJhnK fssbhnK.<br />
n;bh c[ZbK B{z ;kV e/, id th ;ikJ/ ekriah,<br />
p?mhnK c[ZbdkB T[s/, fco ;tkJhnK fssbhnK.<br />
goibh fssbh dh i{B, ihn fojk ªpbd/t« i',<br />
iBw fgSb/ j'DhnK B/, T[; ibkJhnK fssbhnK.<br />
Çiab<br />
gZEo sK gZEo jh j[zdk, Gkt/I u"o; Gkt/I r'b.<br />
w/o/ BK d/ Bkb ft;a/;aD, n?t/I b'eh oj/ B/ p'b.<br />
w?B{z sK gZEoK dk T[jh, w{e ;afjo uzrk bZrdk,<br />
fgzv «u skjB/ fdzd/ B/ id, ;kT{ brd/ o[Zy nDG'b.<br />
p/Fo[iarkoh eo SZfvnk jK, ekDhFe"vh s'I ;;sk,<br />
nkgDh wK dhnK BiaoK nzdo, w?I th ;K jhok nDw'b.<br />
ftnkj feT[I BjhI eotkfJnk, i/ e'Jh g[Sdk w/o/ skJ/ B{z,<br />
eZuk j[zdk efj fdzdk j?, n?t/I tos rJ/ pZ; x"b.<br />
fijBK B{z g/Iv{ efjzd/ B/, ;afjo nkiakdh wkD oj/,<br />
w?I t/y/ B/ jkT[e/ God/, d' gzSh i/ eoB eb'b.<br />
f;o s"V/, jZE SZvh e[VhnK, w{BK tKr s[odhnK ;B,<br />
feZE/ r[zwh T[j otkBh, feXo'I e'Jh fbnkt' N'b.<br />
wK wso/Jh id ihn ukjt/, w?B{z o'i o[nk d/Idh,<br />
w/o/ ;kjt/I w'Jh wK d/, eZgfVnK dh rmVh y'bQ.<br />
51 52
Çiab<br />
fiazdrh ed/ fyvkT[Dk Gk;/, ukj p?mh dk y/vD B{z.<br />
fco id fJ; dh ;wM Bk nkt/, ih eodk J/ GzBD B{z.<br />
uko/ gk;/ gkDh fcodk, uko e[ frZmK Xosh d/,<br />
e/tb pZ; ybkn ofj frnk, ;kv/ BZ;DFGZiD B{z.<br />
fgSb/ :[Zr d/ pkg{ d/ xo, g[ZsK fug; b[nk fdZsh,<br />
yzx fbnk sK feZE/ E[Ze{, so; frnk J/ yzxD B{z.<br />
fpB wksw jh g;o rJh j?, feT[I J/Bh u[Zg ;kv/ xo <<br />
;G j'mK s/ fe; fbfynk j?, N?e; brdk jZ;D B{z.<br />
tZv/ xo d/ ghfgnK nzdo, ykD dhnK ;G t;sK pzd,<br />
G[Zy/ wod/ u{j/ yk rJ/, b'j/ d/ jh YZeD B{z.<br />
Çiab<br />
eh ;wM"sk gsMV, ns/ pjkoK dk <<br />
;KG BjhI j'Dk ;kE'I, w";w fgnkoK dk.<br />
T[IrbK GzB e/ fdB jh, frDd/ ofj rJ/ i',<br />
ckfJdk yZfNnk T[jBK, eh fsT[jkoK dk <<br />
T[jBK B/ m[eokfJnk, ;hsb g"DK B{z,<br />
fijBk ;kE fBGkfJnk, ;dk nzrkoK dk.<br />
fiT[D fB;akBh ;kj jh, ;kv/ trd/ B/,<br />
sB s'I gJ/ G[b/yk, sK w[odkoK dk.<br />
nk;ae dk f;o b'j/, iK fco gZEo dk,<br />
fcodk w{zj fuVkT[Idk, j? sbtkoK dk.<br />
fe;ashI jh fwb iKdk ;[fDn?I, ih sK ukj[zd? btK cfoZi,<br />
fco ;'uK xo nzdo e'Jh, uhi BK mzvh oZyD B{z.<br />
53 54
Çiab<br />
fw;aoh pD s/o/ bJh y[fonk, s{z yko/ dk ykok.<br />
i/ y[;a BjhI sK s{z jh dZ;hI, j'o pDK eh :kok <<br />
dht/ dh b'n sZeDh j? sK, B/oQ/ d/ ftu b? ik,<br />
;{oi ;kjt/I J/; ftuko/, dk eh uZb/ ukok <<br />
nkds Bk j' ikt/ vo j?, jo gb o[Z;/ ofjDk,<br />
Gkt/I o[Z; pfjDk th s/ok, brdk pj[s fgnkok.<br />
fJj ¥[droia fijh fiazdrh th, fiT[D pjkB/ bZGdh,<br />
J/Bk ofjw eohI iKdk e'Jh, bk ikJhI M{mk bkok.<br />
J/; niaBph B{z e'Jh efj fdT[, ;dk oj/ xo w/o/,<br />
s[o ikDk fJ; nkfJnk ;h fJj, oks eZND dk wkok.<br />
Çiab fbyD ftu wiak j[zdk j?, fiUI wfjp{p dk u[zwD,<br />
fby e/ wB j"bQk j' iKdk, gZEo tork Gkok.<br />
;Z;h B{z j[D sZe Bk bZGh, vkuh g[zB{z tkbh,<br />
ed fiT[Idh ;'jDh B{z fwfbnk, MBQK dk d{o feBkok.<br />
Çiab<br />
i' th nkgDh, j'Id fiskT[Id/ fcod/ B/.<br />
nkgDk nkgk, nkg rtkT[Id/ fcod/ B/.<br />
;GBK d/ jh, nzdo e'Jh gkbk j?,<br />
u'oK tKro, w{zj S[gkT[Id/ fcod/ B/.<br />
Bebh u/jo/ B{z, j? feT[I n;bh dZ;dk,<br />
;ah;a/ T[s/, d{;aD bkT[Id/ fcod/ B/.<br />
;[fDnK okshI, nzdo XkjhI o'Id/ B/,<br />
fdB t/b/ i', rbhJ/I rkT[Id/ fcod/ B/.<br />
;{oi EZfenk id th okshI ;"I iKdk,<br />
nZyK sko/, jh wNekT[Id/ fcod/ B/.<br />
e'fJbK B{z Sb, nkgDk d';a S[gktD bJh,<br />
M{mh w{mh, eK eobkT[Id/ fcod/ B/.<br />
ih eodk j?, fJ;dk BK e[M j'o XoK,<br />
fdb BjhI fJj i', b'e tNkT[Id/ fcod/ B/.<br />
gsk ;h w?B{z y[o ikt/Irk, poca dh N[eVh tKr{z,<br />
sgd/ wko{Eb tork jK, w?I ;ko/ dk ;kok.<br />
55 56
Çiab<br />
gh fojk dfonk «u'I gkDh, eh j? i/ fd;dk BjhI j?.<br />
fJj Bk efj pZdb ed/ th, u'oh jh eodk BjhI j?.<br />
b'V ibdh fo;afsnK dh, ¥{p B/ sByakj ;e/b,<br />
B/e j? g/go ftu'bk, j'o e[M g[ZSdk BjhI j?.<br />
c'B s/ X/bh dh rZb, eo bJh wfjp{p Bkb,<br />
pu frnk j? tes th s/, wB th j[D b[Sdk BjhI j?.<br />
T[sko e/ w?I y'b fi; B{z, th ftykfJnk j? fi;w,<br />
T[jh fubkfJnk, Àeh pbk J/, ikgdk pzdk BjhI j?.Á<br />
vkeNoK dh rZb B{z w?I, ;Zu wzBK fe; soQK <<br />
t/y e/ s[od/ B{z efjzd/, nkdwh w[odk BjhI j?.<br />
w/oh jo/e rZb B{z i', ;[D fojk ;aze/ fpBK,<br />
nkdwh J/;/ bJh T[j th, Gbk brdk BjhI j?.<br />
yZ[bQfdbh j? iK ;tkoE, nkdwh dk J/; ftu <<br />
ikB d/ th Gko B{z T[j, b'V fpB u[Zedk BjhI j?.<br />
iok e[ X{zJ/ Bkb SZsk, SZv ikDk ;afjd dk,<br />
v{wB/ wfyankb B{z fJT[I, GZiDk iZudk BjhI j?.<br />
oks B{z wzdo «u'I p[Mdh, o';aBh id fNT{p dh,<br />
ekjB okXk ;zr c/o, eh Gbk eodk BjhI j? <<br />
w[Zb d/ bj{ dh p'sb, jh g[nke/ fi;w ftZu.<br />
u[ZeD'I Mzvh nykV/ ftZu, T[j ;zrdk BjhI j?.<br />
y[;ahnK «u th o[b ikD dk sK, vo ed/ G[Zbdk Bjh j?I,<br />
w/b/ «u pZuk wK dk jh, bV ed/ SZvdk BjhI j?.<br />
;fjw j? GftZy e'b'I, G{s s/ frbk fijk,<br />
toswkB s'I ed/ th, nkdwh vodk BjhI j?.<br />
57 58
Çiab<br />
gb e[ ofjzdh o';aBh, T[jh jB/ok c/o.<br />
dZ;hI s{z J/jh jkd;k, j't/rk fezBh d/o.<br />
Ç?ojkiao j'Itdk, j? o'i s/ok wB,<br />
sB th r'ok ikgdk, w?B{z fwZNh dk Y/o.<br />
pkjK «u nk e/ th ed/, nkgDh BjhI bZrdh,<br />
s/o/ s/ w/oh c/o th, ofjzdh j? e'Jh w/o.<br />
fJj ;h w/o/ t?D, i' s{z rhs ;wM bJ/,<br />
Çbsh fJj b'eK tKr s{z, ehsh j? fezBh t/o.<br />
nkJh j? i' pjko sK, wB j' frnk T[dk;,<br />
ukj[z r[bkp s'VBk, yktKrk ezY/ c/o.<br />
Çiab<br />
w?I gZEoK B{z, rhs ;[Dk e/ nkfJnk jK.<br />
fidK eoe/ ¥{B, S[gk e/ nkfJnk jK.<br />
gkoe ik e/, eoBk o'b gq/wh dk,<br />
xo/ gsh dk, o'b fBGk e/ nkfJnk jK.<br />
gsBh e'b/, w;K pjkBk bk okshI,<br />
f;Bw/ nzdo, fdb pfjbk e/ nkfJnk jK.<br />
g/Iv{ b'eK, w/ok GKvk S/fenk j?,<br />
nZND feT[I w?I, ;afjo rtk e/ nkfJnk jK.<br />
EZb/ bktk, gZEoK T[s/ poÕ gJh,<br />
w?I gjkVhI xo t;k e/ nkfJnk jK.<br />
fdB ;[jkDk phfsnk, ;{oi d/ ukBD/,<br />
bzx/rh feZdK oks s/, j'T{ ed'I ;t/o <<br />
59 60
Çiab<br />
rV/ iao{o nkT[Dr/, i' bkb pZdb Sk oj/.<br />
cabK d/ bZd/ o[Zy th, T[dk; Biao nk oj/.<br />
Xos T[s/ ofjzfdnK, iKdk j? Biaoh uzB g?,<br />
n;hI gskbh nkgDk, J/;/ bJh xo pDk oj/.<br />
J/; s'I e'Jh j'o th, j'J/rk gkrbgB Gbk,<br />
f;jfonK fpB fiazdrh, bkVh B{z ftnkj[D ik oj/.<br />
g[o/ dh trdh g"D s/, T[s'I jB/oh oks j?,<br />
;Zg j' e/ okj «u gJ/, shbQ/ th B/ vok oj/.<br />
c[Zb B{z eh nk;ok, jtk «u fyzvh wfje dk,<br />
iBw s'I jh woB d/, T[; B{z j? M'o/ yk oj/.<br />
fijBK «u'I gzSh T[¿Zv rJ/, gos/ xohI Bk ;akw B{z,<br />
t/yhI T[j shbQ/ nkbQD/ d/, t?D feZdK gk oj/.<br />
Bk jh goBkJh rJh sK, eZY jh b? ikDr/,<br />
fiazdrh dk e[nkogD, i' t/y e/ bbuk oj/.<br />
Çiab<br />
fiazdrh ;zr ;wM"sk eoe/, iht/ jK eJh ;kb.<br />
mheohnK ;zr gou frnk fiUI, o'Idk o'Idk pkb.<br />
b'j/ d/ go T[¿ZrD/ jh ;h, T[jBK p'NK d/,<br />
yfjzd/ oj/ B/ pugB s'I jh, i' s[ÕkBK Bkb.<br />
gZEo o'J/ sK ftu'I jh, MoBk tfj s[fonk,<br />
;Vd/ wko{Eb dk g"DK, o' e/ dZf;nk jkb.<br />
fYv'I izw/, jZEhI gkb/, s[o rJ/ m'eo wko,<br />
nzBQh wK g[ZsK B{z ;wM/, ni/ th nkgDh Ykb.<br />
e[Zs/ o'D feBko/, brdk ;kro dh j? w"s,<br />
¥{Bh feDe/, eksb bfjoK, to;D pZdb bakba.<br />
yfjFyfj b{nK Bwh u{; bJh, nkgD/ okj gJhnK,<br />
fJ;ae «u ozfrnk ;[Zek pZdb, nkg jzvkT[Idk ekb.<br />
uzdowk s'I fBZx fwbB dh, bkJh p?m/ nk;,<br />
sK jh dzdFefVek ;fjzd/, gJ/ NgkT[Dk f;nkb.<br />
wowo s/ fbytkT[Id/ gfjbK, fgS'I fdzd/ dkB,<br />
fezB/ tZv/ i/o/ tkb/, j[zd/ XBh fdnkb.<br />
61 62
Çiab<br />
pkpk sK j;dk ofjzdk ;h, N[ZNh wzih Bkb.<br />
e'mh nzdo iKfdnK w?B{z, ;'cak eZY/ rkbQ.<br />
tZv/ ;afjo «u T[; dh wK d/, jzM{ r[zw rJ/,<br />
eziohnK d/ e'fmnK T[s/, eodk fcodk Gkb.<br />
Bzr/ g?o «u ezv/ dh id, ghV Bk j'Jh ;fj,<br />
fmZp/ fSZso dk jh w?B{z, w[VFw[V nkfJnk fyankb.<br />
w/oh fiazdrh gfjbK jh ;h, ykbh fgV d/ tKr,<br />
b'eK okj ftu j'o ftSkJ/, fco o'VK d/ iakb.<br />
nkyo s/o/ xo nkJ/ B/, yaksodkoh eo,<br />
d[ZyK B{z Bk wko pjkB/, tKr ;afjohnK Nkb.<br />
dkb «u ekbk ekbk j[zdk, ;h gfjbK th :ko,<br />
ekb/Fekb/ ftu Bk g?Idh, j[D sK Biaoh dkb.<br />
Çiab<br />
gZs/FgZs/ fbfynk T[jBK, okjhnK dk f;oBktK.<br />
ghb/ o[Zy dk jkb ;[D/ fpB, wkD rJ/ i' SktK.<br />
ghb/ gZs/ ;KGD Bkb'I, uzrk j? MV iktD,<br />
o'rh gZfsnK B{z fezBk fuo, w?I ;hB/ ;zr bktK.<br />
fuZeV d/ ftu ofjzdk nkgDh, g{oh T[wo jzvkT[Idk,<br />
eztb w/ia s/ T[¿Zfrnk Gkt/I, gb B{z jh wo iktK.<br />
s?B{z sK BjhI ;[Ddk j'Dk, ;ah;a/ d/ xo nzdo,<br />
id tzMbh rb pkjtK gk e/, w?I o'tK iK rktK.<br />
ªo{j fwoia/ dh« BkNe ekjdk, NhHthH s/ t/fynk,<br />
;[gfBnK ftu th BiaohI nktD, w?B{z ªgZehnK« EktK.<br />
;{oi tZb s[od/ B{z jo gb, fgZS/ sZeDk g?Idk,<br />
fBZyV fes/ Bk ikt/ feXo/, nkgDk jh goSktK.<br />
;kro j[zdk ;h gfjbK i', j'fJnk ;[Zeh o/s,<br />
fiZd/I dk ;BwkB «u T[jB{z, fdZsk frnk j? ;akb.<br />
63 64
Çiab<br />
jkT[e/ b?Id/ b?Id/ B/ feT[I, tzMbh nzdo wkoh j{e <<br />
;[o eZYD bJh T[s/ oZy/, ;V rJ/ B/ g'N/ wkb{e.<br />
oZsk ;kb{, wKr ;zX{oh, wZE/ fNZek, ;[owJh B?D,<br />
eZcaD ftu bg/Nh d[bjB, fe;/ dh fJj j'Dh wkµ{e.<br />
;[Zek dfonk, N[ZNh p/Vh, w'fJnk b[ZvD, ftnkjh jho,<br />
oks fNeh s'I fco th T[E/, ;[Ddh j? tzMbh dh e{e<br />
c[Zb th N[ZN/, cab th MV rJ/, o[Zy iV'I jh gZ[N/ rJ/,<br />
pzeo nzdo b'oh tKro, ;[Ddh ;h g"DK dh µ{e.<br />
yapo/ fJj ;G ed w[ZeDr/, pD rJ/ B/ i' n?Nw pzp,<br />
w"s s'I gfjbK wo uZb/ jK, ;fjw «u j' e/ ghb/FG{e<br />
Çiab<br />
ftjfdznK ftjfdznK Bhb/ j' rJ/, Bhw r[bkph nzr,<br />
niaro tor/ pzd/ dk ;h, fezBK iafjoh vzr.<br />
eJh b'eK B{z Çiab ;[Dk e/, J/dK nB[Gt j't/,<br />
wkDhI oks ;[jkr fiT[I j't/, w[odk d[bjB ;zr.<br />
;G efjzd/ ;h fJ;B/ ;VBk, nZr dh :koh Bkb,<br />
w?B{z sK go nZr f;ykJ/, Bt/I fiT[D d/ Yzr.<br />
w/ok fgzv w/ok sK j?, Gkt/I j? fJe fgzv,<br />
;afjo s/o/ B{z nkgDk efjD'I, feT[I s{z iKdh ;zr.<br />
fÇbk BjhI w?B{z, ckfJd/ bJh jh, T[;B/ tofsnk,<br />
e/tb w?B{z jh u[fDnK j?, ;'u e/ j'fJnk dzr.<br />
65 66
Çiab<br />
nkfJnk T[j jVQ d/ tKr ;h, bzfxnk s[cakB tKr.<br />
fvZfrnk w?I ne;o jko e/, eZu/ wekB tKr.<br />
e[ufbnk c[Zb t/y e/, th ;Zu BjhI nkT[Idk,<br />
MKioK «u g?o th, j[zd/ uNkB tKr.<br />
wodw µ[wkoh ftu sK, jK nkdwh fbfynk,<br />
T[Ii Gkt/I ofj fojk, pkeh ;wkB tKr.<br />
w?B{z fyaiak dk Bkw b?, n?t/I Bk s{z vok,<br />
w?I pjkoK tzvhnK, b'eK B{z dkB tKr.<br />
eoB d/ bJh y[de[;ah, BtK sohek Gkb,<br />
eth sK nuBu/s BjhI, wod/ ijkB tKr.<br />
fe; bJh, w?I feT[I fbyK, fedK fbyK Çiab <<br />
w?B{z sK fJj th GZ[fbnk, s/o/ G[bkB tKr.<br />
Çiab<br />
fiazdrh dk ;cao s/, iK fco pZ; dk ;cao.<br />
d'jK dk w?I wfj;{;dk, fJe' fijk n;o.<br />
Bkb ftjbh ;hN «s/, woiah dk nkdwh,<br />
j't/ sK eo bJhdk j?, uzrk ;wK p;o.<br />
yVed/ wkj"b ftu j?, u[Zg oVedh,<br />
Gkt ofjzd/ wB «u jh, j[zd/ BjhI B;ao.<br />
wfonk Bk e'Jh wzsoh, j'fJnk Bk e'Jh o/g,<br />
nZi d/ g/go «u BjhI, skiak e'Jh ¥po.<br />
sZebk T[j ;/j dk, c'N' s/oh j' rJh,<br />
;KG e/ oZyh ;h w?I, i' nkgD/ nzdo.<br />
e'mhnK «u ofjzfdnK dh, T[wo jh phsh,<br />
ekfBnK dk G[fbnk Bk, c/o th SZgo.<br />
g?f;nK ;zr y/v s{z, T[esk rJh id'I,<br />
c/o jh pbd/t dk, eo/Irh s{z fiaeo.<br />
67 68
Çiab<br />
ykj;a ;h fe w?I th e[M, sK o';aBh B{z wkDdk.<br />
sK jh xo dk fcaeo Bk, ;Ve/ j' oky ikDdk.<br />
tfoQnK «u f;Zy/ fB:w ;h, ykD/ dh w/ia d/ w;K,<br />
Ekbh e[M pfunk BjhI, i/ Yzr nkfJnk ykD dk.<br />
w?B{z sK j[D jtk s/ th, fJspko Bk e'Jh ofj frnk,<br />
sZfenk ;[Gkn T[; dk id'I, w?I bkD s/ p[MkD dk.<br />
w?B{z rtkuh ;akB dk, J/Bk e[ Gkok d[Zy j?,<br />
;aokp dk fgnk;k BjhI, fgnk;k jK nkgDh ikB dk.<br />
o[Zy s/ ;h cab id'I, sK nkbQD/ SZs/ th ;h,<br />
o[Zy eZbk ofj frnk, w";w BjhI i/ jkD dk.<br />
Çiab<br />
id'I ed/ w?I nkgDh j'd'I, j'fJnk tZy.<br />
fiazdrh nzdo ihD bJh jh, ojh Bk dZy.<br />
fezBK ;kro nkT[Idk fjZ;/, feDe/ d/,<br />
fwfbnk Bk e'Jh T[¿Zso ehs/, jhb/ bZy<br />
fiT[IFfiT[I wZXw j[zdh ikt/, ;kvh b'n,<br />
fsT[IFfsT[I d{D ;tkJh uwe/, s/oh nZy.<br />
fGV/ s[cakBK Bkb n;hI th, d' gb sK,<br />
eh j'fJnk i/ j[D rbhnK d/, j'J/ eZy.<br />
ftXtk fiazdrh to bK iK fco, okDh w"s,<br />
wZf;nk dk iK g[zfBnK dk w?I, g{oK gZy <<br />
69 70
Çiab<br />
o[ZsK sK j[D th iKdhnK, o[ZsK sK j[D th nkT[IdhnK.<br />
feT[I firo B{z yKdhnK, s/ feT[I Bk fdb B{z GkT[IdhnK <<br />
j[D th jtktK trdhnK, go feT[I Bk wB B{z mrdhnK,<br />
j[D th xNktK toQdhnK, go feT[I Bk s/j p[MkT[IdhnK <<br />
feT[I ghbk ghbk ikgdk, c[ZbK dk bkb ozr th,<br />
G"o/ d/ fwZm/ rhs «s/, ebhnK Bk f;o fjbkT[IdhnK.<br />
n"j iht cVQ e/ b? frnk, jtk «u T[¿Zvd/ iht B{z,<br />
fJj ;Zu ;h iK ¥kp ;h ;'uK G[b/yk gkT[IdhnK.<br />
pZdbK B/ b'eK tKr jh, ;{oi s'I Bksk s'fVnk,<br />
feoBK th s/o/ tKr jh, Bk Xos T[s/ nkT[IdhnK.<br />
Çiab<br />
gsMVK s'I g[ZS b?, iK y[;ae okjK t/y.<br />
fe; soQK B/ b[SdhnK, s?B{z fBrkjK t/y.<br />
yakbh ;ca/ sK pj[s B/, fdb dh feskp d/,<br />
so;d/ d/ B/ joÕ B{z, God/ B/ nkjK t/y.<br />
dod dk s[ÕkB th, T[¿Zm{ fet/I nzdo,<br />
e[ubhnK B/ fJ; soQK, n;hI th ukjK t/y.<br />
nZyK «u s/o/ t/y e/, fJT[I vo fijk nkt/,<br />
woB tkb/ vo oj/, fiT[I esbrkjK t/y.<br />
G'ok e[ woiah eoB s/, ;[ZfNnk frn?I no;'aI,<br />
wB «u b? e/ ykfj;a Bk, n?t/I T[skjK t/y.<br />
;ZiDK s{z nkgD/ tKr jh, j[D :kdK B{z th o'e b?,<br />
sBQjk fJj w?B{z t/y e/, B/ pj[s jh sVckT[IdhnK.<br />
:kok fJj e'Jh rZb j?, e'Jh eb/i/ ;ZbQ j?,<br />
w/o/ fjiao d/ rhs B{z, o' o' j? e'fJbK rkT[IdhnK.<br />
71 72
nzfsekF1<br />
fJ; nzfsek ftubhnK raiabK ns/ BiawK f;oc fJ; n?vh;aB ftu<br />
jh gqekf;as ehshnK rJhnK jB.<br />
Çiab<br />
nkgDh j'Id r[nkuD dk fi;B{z th fceo fgnk.<br />
p{j/ nZr/ gZEoK dk T[; Y/o iwQK eo fbnk.<br />
okshI nzdo tVe/ nkgK fdb Go o'tKr/,<br />
fdB Go M{mk j;fdnK dk sK w{zj jh EZe frnk.<br />
BtFghVQh B{z T[; o[Zy d/ fJfsjk; «u BjhI o[uh,<br />
;dhnK sZe i' c[Zb d/ e/ nkyo B{z ;[Ze frnk.<br />
nzfsw ;kj t/b/ ;akfJo B/ ;{oi B{z g[ZfSnk,<br />
okshI s{z th w'fJnk ;h, j?I fezi ;[GQk T[frnk.<br />
T[woK gfjb/ fi; fpzd{ s'I ehsk ;cao µ[o{,<br />
T[woK s[o e/ nkfyo T[;/ fpzd{ s/ gj[zfunk.<br />
Çiab<br />
J/; jtk d/ G/d ikDe/, dZ; Gbk s{z eh eo/Irk.<br />
g'jFwkx dk ;hs io/Irk, iK fco b{nK ftu ;V/Irk.<br />
bkb pZshnK pDe/ irDk, fiazdrh d/ jo u"Ie «u b'eK,<br />
T[wo T[vhe «u bzx ikt/rh, tZv/ ;afjo «u'I id r[iao/Irk.<br />
f;o s/ gzv ukBD dh u[Zeh, yzG/ tKr wk:{; yVQk j',<br />
B/oQk Bzrk Bku eo{ id, s{z th u'oh nZy sZe/Irk.<br />
i{B jzvk j"fenK dh s/o/ xo dk o[Zy id M[b; j? ikDk,<br />
fe; dh Skt/I pfj o't/Irk, id jzfGnk xo B{z gos/Irk.<br />
o/s/ tkb/ okjK s/ok, j[D Bk j'o ;[nkrs eoBk,<br />
gZehnK ;VeK s'I m/v/ yk, T[BQK dh S{j B{z so;/Irk.<br />
fJzdo B{z eh efj ;eDk j?, r"sw s/ fe; ;aZe j? eoBk,<br />
tKr njZfbnk gZEo j' e/, fiUD t/dBk fezM dZp/Irk.<br />
o';aBhnK d/ ;afjo «u ofje/, nzdo x[Zg jB/ok b? e/,<br />
wBFifrnk;k esb eoB bJh, ;kfia;a torh Çiab fby/Irk.<br />
73 74
Çiab<br />
s/o/ s/ w?B{z fiazdrh fco th Go';k t/y b?.<br />
tkndk «eZm/ fiT[D dk s/o/ s'I N[ZfNnk t/y b?.<br />
T[wo Go eodk fojk ;o, fYZv GoB dk febk,<br />
c/o th w?B{z fe;/ Bk BkfJe wzfBnk t/y b?.<br />
s'V e/ ;{oi dk N'Nk j'o j[D fJe mkohJ/,<br />
y'j e/ ;koh Xos T[jBK c/o nkfynk t/y b?.<br />
fJe d{i/ d/ ebkt/ ftu th ftSV/ oj/,<br />
izrb d/ o[ZyK tKr jh ihtB jzvkfJnk t/y b?.<br />
fwZb «u'I Bk pkjo nkJ/, t/y b? G'ok ;VQkd,<br />
ftu bZyK dk jh Gkt/I fi;w ;Vdk t/y b?.<br />
s{z th sK j?I p[M ojh e'b/ dh oky tKrok,<br />
;akw dk ;{oi w?I mzvk :Zy j'fJnk t/y b?.<br />
Çiab<br />
MVhnK d/ y[o ikJ/Irh, T[¿Zv ikJ/Irh Bkb s[cakBK,<br />
T[u/ fNZp/ dh o/s bJh sK nkgDk xo th fiT[I p/rkBk.<br />
s/j bZrh s'I fezi GbK w?I o[Zy dh mzvh Skt/I p?mK,<br />
fwor fsq;aBk th ikDk w?I, fJj th ;wMK Eb thokBk.<br />
d' o[ZyK B/ wfjzdh bkJh, tNDk wfbnk, rfjD/ gkJ/,<br />
Xosh T[s/ ;[Ze e/ fvZr/, id ;arDK dk pzfBQnK rkBk.<br />
j';a fiT[D dh feE'I j'Dh w'J/ fgzv d/ b'eK skJhI,<br />
ykD/, ghD/, ;kj b?D/ B{z ;wMh fcod/ fiT[D pjkBk.<br />
id'I gjkVh g"DK d/ ;zr w?I e[M gb rbtZeVh gkJh,<br />
feoBK dk s'jcak d/ ;{oi rzfYnk w/o/ Bkb :okBk.<br />
fjZe skD e/ wodK tKr{z nV ikDk phs/ dhnK pksK,<br />
j[D sK dV tZN fdB eNd/ B{z b'eh nkyh iKd/ dkBk.<br />
75 76
Çiab<br />
nkgfDnK yzGK s/ id, fJspko Bk e'Jh ofj frnk,<br />
nkbQD/ «u jh w?I nk e/ p'N pD e/ pfj frnk.<br />
id Goh wfjcab B/ T[;dh y{p go;z;k eoh,<br />
;kro tork nkdwh th o/s ;[Zeh ofj frnk.<br />
dod sK c[ZbK dk th j?, nZr dk go vo pVk,<br />
c[Zb M[b;/ nZr B/, w?I u[Zg eoe/ ;fj frnk.<br />
;kfVU iK dZfpU eh coe g?Idk b'E B{z,<br />
T[wo G'rh n"s dh fi;, woB bZrk efj frnk.<br />
Xo{ sko/ dk esb<br />
(vkH ft;atk BkE fstkVh dk ;apdFfuZso)<br />
w"s s'I gfjbK L<br />
id'I ed/ T[;dh rZb s[odh<br />
s/ e'Jh T[;B{z ;[Dk e/ efjzdk,<br />
ÀfJj sK fuZeV «u T[frnk eztb n?Á<br />
sK T[j fyV T[mdk.<br />
fuZeV «u T[rDk jh T[;dk wkD ;h<br />
ns/ fJjh ebze<br />
eztb j'D dh fcasos Bkb'I<br />
T[; fuZeV «u T[rD dk tZX w[Zb g[nkfJnk ;h.<br />
gfjbK fijV/ T[; fuZeV dh p{ Bk ;jkod/<br />
T[;s'I d{o Gid/ ;B<br />
j[D T[; eztb dhnK gZshnK ;fjbkT[Id/<br />
T[;dh ;[rzXh wZE/ «u ;w'Dh b'ud/<br />
ns/ yht/ j'J/ eJh fdB jtk «u s?od/ ofjzd/.<br />
T[j ;[rzXh «u yht/ j'J/ b'eK d/ f;o s/ g?o oydk<br />
e'jK d{o nZr/ bzx iKdk<br />
g[zB{z tKr ;Z;h dh nZy y[ZbQD s'I gfjbK.<br />
J/;/ bJh e'Jh :ehB BjhI ;h eodk<br />
fe b'eK tKr T[; d/ th gzi fJzdohnK jh ;B.<br />
jk;/ Bkb T[;B{z ªu[ezB/« dh EK ªB"ezBk« efjzd/.<br />
fw;kb ti'I L<br />
T[j gjkV d/ g?oK «u yVQk<br />
Nh;h dk nB[Gt gqkgs eo b?Idk<br />
ns/ T[;B{z ebkt/ «u b?D bJh i/<br />
pkjK u"VhnK Bk eo ;edk<br />
sK gops d/ fSZbD dhnK soehpK ;'udk.<br />
oks B{z B;a/ dh b'o ftu<br />
77 78
d';sK dh wfjcab ftu<br />
uzd dhnK rZbK eodk eodk<br />
T[j u"dthI d/ uzd s/ w'fjs j' frnk<br />
;koh ukBDh dk fJeZbk wkbe pBD<br />
bJh fJ; soQK fpjpb j' T[fmnk,<br />
fit/I g[zBz{ e/u ;afjo s'I Gzp'o tZb GZfink ;h.<br />
efjzd/ T[;B/ ukBDh gqkgs th ehsh<br />
vhe bk e/ th ghsh<br />
pkeh T[wo bJh puk e/ th oZyDh ukjh.<br />
;[fDn?I fJj ukBDh T[;B{z fwbh ;h<br />
fe;/ efjzd/FejkT[Id/ fo;ah d/ todkB Bkb.<br />
T[;dh ;[Zyh j'Jh ;[ZyBk ftu<br />
eh ewh ofj rJh ;h y"o/<br />
fe ukBDh T[; bJh to th pDh s/ ;okg th.<br />
T[; ukBDh ;jko/ jh T[j ;{oiK Bkb :okB/ gkbdk fojk<br />
s/ ;{oiK jZE'I jh ;fVnk.<br />
jZEK d/ SkfbnK s/ th T[; ukBDh B{z jh bkT[Idk fojk.<br />
T[; dk ;[GQk ;h<br />
p/oh d/ w[ZY «u bZr/ p/o T[;B{z uzr/ BjhI ;h brd/.<br />
T[j Nh;h d/ p/o tZb sKxdk<br />
b'eK s'I u'oh<br />
fe;/ okw d/ pkD Bkb p/o B{z bkj th b?Idk<br />
go b'eK B{z T[j ezfvnK ftzBQ/ jZE ftykT[Idk<br />
i' p/o s'VfdnK tZi/ d;dk,<br />
b'e T[;d/ nDtZi/ ezfvnK dk th<br />
d[Zy tzvkT[Id/<br />
s/ bkb N;/ p/o dh tk;aBk Bkb oZi/ j'D dk Gow g?dk eod/.<br />
SZsh gdkoEK B{z p[Zeb ftu be'IfdnK<br />
T[j f;XkoE pBD dh fojZ;b eodk<br />
sK b'e j?okB ofj iKd/.<br />
eJh tko T[j ;Zuw[Zu izrbK B{z s[o g?Idk<br />
id'I th w[Vdk fpbe[b fBotkD tork<br />
e[M j[Bo gqkgs eoe/ gosdk.<br />
79 80<br />
fJ; j[Bo ;dek jh T[j<br />
t/dK s'I wkoe; sZe d/ frnkB B{z<br />
t/u ;edk ;h rkJhvK pDk gkfeN ;kJhia ftu.<br />
fJ; j[Bo ;dek jh<br />
T[j ªihtBFw[esh« dk T[gd/;a d/ ;edk ;h<br />
ihtB d/ BkNe ftu okw, oktD, Jh;k,<br />
p[ZX, fjNbo, wdo No?;k, chdb ek;so'<br />
s/ nokcaks ;G dk o'b fBGk e/<br />
skVhnK yZN ;edk ;h.<br />
ihtB ns/ ebk d/ ;[w/b dk T[sw Bw{Bk<br />
th efjzd/ B/ e[M ftdtkB fJ;B{z.<br />
xo B{z ;tor pBkT[D fgZS'I<br />
T[j d[Bhnk dk ;tor t/yD<br />
oZE ftu p?m e/ fBefbnk.<br />
fiZE/ th T[;B/ e'Jh d[Zy dk fdq;a t/fynk<br />
sK efjzdk, ÀukBk, fJjBK d[ZyK dh fJ;<br />
soQK ftnkfynk BjhI j' ;edh fe<br />
fJj ;[Zy tKr bZrDÁ <<br />
b'EK s'I bzx oj/ oZE B{z o'efdnK<br />
ukBk B/ fejk Àoki e[wko fJj<br />
T[; G[Zy Bkb wo oj/ b'eK dhnK<br />
uheK dh nktkia j?, fi; dk s[;hI<br />
nkgDh ouBk ftu fieo eod/ j'.<br />
;akfJd s[;hI fJ;B{z pz;oh dh skB<br />
;wM p?m/ j'.Á<br />
T[j jZf;nk fit/I ;{oi N[eV/FN[eV/<br />
j' e/ Xosh s/ fvZfrnk j't/.<br />
fco wb'i'aoh e[M dZ; oj/ ukBk<br />
tZb pzd{e dh Bkbh tKr BiaoK ehshnK<br />
uko/ gk;/ jtk ;fjw rJh<br />
ukBk ns/ j'o B"eo ni/ th<br />
T[; ;hioFo{j fijh x[oeh s'I<br />
vo/ j'J/ jB.
w"s t/b/ L fJbw d/ i'ao s/<br />
T[j fJj BjhI ;h wzBdk<br />
fe jkVQK i/mK dh f;yao d[gfjo/<br />
o'jh phnkpkBK ftu fcod/ tkto'fbnK ftu<br />
G{s j[zd/ jB.<br />
T[j soe B{z wZeVh d/ ikb/ tKr<br />
nkgD/ d[nkb/ p[D b?Idk.<br />
fid/I dk T[j T[ikV «u'I<br />
x[Zr t;d/ ;afjo «u nk frnk ;h<br />
fit/I T[;B/ G{s ehbD dk e'Jh f;bk eZY fbnk j't/.<br />
fJe to'bk E/j s'I T[fmnk<br />
s/ ;afjo tZb nkfJnk<br />
s[jkB{z gsk jh j't/rk, efjzd/ B/<br />
p'dh tkb/ to'b/ ftubhnK o{jK<br />
T[j nfsqgs nkswktK j[zdhnK B/<br />
fijBK dhnK ;XoQK e'Jh vkjYk esb eo d/t/<br />
s/ i' ihtBFG'r d/ e[nko/ ukn b? e/ wo ikD.<br />
id T[j tkto'bk T[; d/ ;kjwD/ nkfJnk<br />
sK T[; B{z e'Jh wzso Bk ;[ZfMnk<br />
Bk G?o'I B/ nkg jh fwjo ehsh<br />
Bk ekbh e[eVh s/ dko{ dh p'sb<br />
dk MVktk jh gotkB j'fJnk<br />
tkto'b/ «u'I gqsZy j'Jh o{j<br />
fGnkBe jk;k jZ;h<br />
T[j mmzpo e/ vkH ck;N; tKr<br />
jtk, X[zd, d/ts/ ns/ oZp B{z w{e nktkiK wkodk fojk<br />
wc?;N'fcb tKr pdFo{j B/ fJe Bk ;[Dh<br />
jB/o/ okjK s'I Xe/bdh feXo/ b? s[oh<br />
Gt ;kro bzxfdnK T[j rK th<br />
g{S cVkT[D bJh Bk pj[Vh<br />
fi; d/ w{zj T[wo Go nkN/ dk g/Vk fdzfdnK<br />
T[;dhnK T[IrbK fuZEhnK rJhnK ;B.<br />
jB{wkB Bk T[gfVnk<br />
fi; dh T[j fpBFBkrk wzBh gekT[Idk ;h<br />
ekbh wkJh Bk nkJh<br />
fi; dk yZgo T[; nkgD/ bj{ Bkb Gfonk ;h<br />
fco T[j nZyK «u p/p;h d/ jzM{ b? e/<br />
w[iaowK tKr w{jo/ bZr s[fonk<br />
;akfJd Xow oki dh dorkj tZb.<br />
w"s s'I pknd L T[; dh noEh wro ;Zs ozrk j°{w<br />
s[o/ iKd/ b'e u[Zg s'VB dk jhbk eod/<br />
;w[zdo «u'I w'sh bZGD tKr<br />
T[;dhnK uzfrnkJhnK bZGd/<br />
i/ jZE «u ykbh f;Zgh nk iKdh<br />
sK d{finK s'I Biao uokT[Id/<br />
nS'gb/ fij/ w[V gkDh dh<br />
bfjo «u o'V fdzd/.<br />
edh edh ;ko/ T[; coiah X[zd B{z t/yd/<br />
i' T[jBK dhnK nZyK d/ gkDh s'I pDh j?.<br />
edh T[j fJ; uouk «u o[ZM iKd/<br />
fe ªg[b; d/ e[Zs/« tkto'b/ dh g?V fet/I bGd/ jB.<br />
edh ;w{jrkB tKr rkT[Id/<br />
Àj? j? j? ;G iZr GJh F F F FÁ<br />
edh f;yao d[gfjo/ v[Zp/ ;{oi dh rZb eoe/<br />
n;fsZsttkd pko/ Gkt[e j' iKd/.<br />
edh gqXkB wzsoh d/ T[; fpnkB B{z d[jokT[Id/<br />
fi; ftu ftfrnkB okjhI to'b/ cVQB dh<br />
;ehw pko/ fejk ;h.<br />
fwqse d/ nzfsw do;aBK s'I pknd<br />
;G b'eK d/ ezBK «u ftobkg eodh<br />
p?Iv dh X[B gJh<br />
e'N s/ c[Zb bZr/ tkb/ wKdoh dh<br />
fi;B/ ft;ko fdZsh j? to'b/ dh rZb.<br />
;G fujo/ s/ okig{sh gqGkt f;oid/ jB<br />
bKp{ Gpe fgnk j?<br />
81 82
;G sqfj e/ c/o fgSKj t/yd/ jB<br />
jtk dk o[Zy j°{w tZb j?<br />
;G nZr s'I nkgDk nkgk pukT[Id/ jB<br />
bU ;G fgZS/ s[o gJ/ jB<br />
jo e'Jh d{;o/ s'I g[Sdk j?,<br />
Àw/o/ «s/ e'Jh uzfrnkVk sK BjhI fgnkÁ<br />
gsk BjhI ;G B{z feT[I bZr fojk j?<br />
fit/I fes'I wud/ bhV/ dh p{n nk ojh j't/<br />
;akfJd n?t/I G[b/yk j?<br />
fgSb/ e[M ;w/I s'I jtk jh ubdh j? nfijh<br />
fijdh rzX nkdwh d/ ;V oj/ wk; torh j?<br />
fwqse d/ g?o'ekoK dk j°{w<br />
T[;d/ ftukoK dk ne;<br />
fyzv frnk j?<br />
B/oQh «u fsDfenK tKr<br />
w?I sK rKXhtkdh jK<br />
83 84<br />
w/oh ;Zuh ;oeko.<br />
j°{o, gotodrko.<br />
;Zu wzB',<br />
efj fojk jK ;"Ij yk e/<br />
Xosh s/ ;Zs behoK<br />
BZe Bkb eZYD dh Bw';ah tork<br />
b? e/ nfj;k; efj fojK iBkp<br />
w?I sK rKXhtkdh jK ni/ th.<br />
Bk p[ok ;[DK, Bk t/yK, Bk ejK.<br />
bU b?Idk jK gqD<br />
db pdb e/ nkJ/ wzsoh tKr<br />
j[D sK bk fdT[ fsT{Vh wZE/ s'I.<br />
jhI H jhI H jhI H<br />
pZ; fJe tko p'b d/t'<br />
mhe mke j? ;G<br />
eJh tko ofjzdk BjhI tZ; ftu<br />
Ykbdk jK ezBK «u gZSwh rhs dk f;Zek th<br />
ns/ eodk jK pzd ezBK B{z<br />
wkµ{e d/ u[bpb/ p'bK d/<br />
;ah;a/ dhnK pkohnK Bkb.<br />
fco th feXo dh bzx nkT[Idk j? y"o/<br />
ezBK d/ gofdnK sZe<br />
jokwiakd/ rohpFr[ofpnK<br />
dhnK uheKFB[wk nktkiaK dk ;a'o<br />
fit/I ;aKs oks<br />
w[orhyakB/ «u nk e/ e'Jh pkjobk fpZbk<br />
gk d/t/ uheFfujkVk.<br />
jca fijk iKdk jK ne;o<br />
efj d/t/ id'I e'Jh
jVQK B{z pzBQ bkT[D tkb/<br />
p[ZeK dh fwZNh Bkb<br />
o[VQ iKd/ B/ nkg th<br />
nkyo gkDhnK dh i{B g?<br />
feT[I t/yK p[ok w?I <<br />
w/oh sK wo rJh j? ukj i/jh<br />
n?t/I ed/ sZe b?Idk jK<br />
whu e/ nZyK<br />
d[gfjo d/ ;{oi tZb<br />
j' iKdh j? g{oh fjo; i/jh<br />
iK jB/oh, ekbh p'bh oks ftZu<br />
bk e/ ekbhnK n?BeK<br />
sZe b?Idk jK ;[Ze/ o[ZyK d/ goSkt/I<br />
eo b?Idk jK wB y[;a<br />
f;oi b?Idk jK s;Zbh<br />
fe nzBQk iK ekDk BjhI j'fJnk<br />
G"Iedh j? e[Zsh iaks n?t/I.<br />
w/oh pdya'Jh eoB bJh<br />
s[jkvh fwjo Bkb<br />
b'V th eh Gbk w?B{z<br />
t/yD dh feXo/<br />
id'I s[oBk jh BjhI<br />
sK ekjdk vo<br />
fvZrD dk N'J/ «u<br />
fe; soQK nk ikt/rk e'Jh m/vk.<br />
J/Bk e[ sK eo jh d/t'r/ w[nkca<br />
Mge btK i/ nZy<br />
sK bzx nkT[Idh j? wb'ia'oh<br />
fsbFGo o';aBh<br />
;zxD/ o[Zy «u'I feoBK d/ feoB tKr.<br />
M{m BjhI efj j[zdk<br />
ed/ ed/ gk d/Idk j? G[b/yk<br />
e'Jh e[Zs/ dk phn<br />
efj e/ w?B{z nZyK whfunk ep{so<br />
gk iKdk j? dZp/ g?ohI nkT[Idh<br />
fpZbh dk vo<br />
sK sZe j' iKdk j? fgZS/<br />
Ç[Bkjrkoh fJepkb eodk jK.<br />
nZr/ s'I jofria BjhI j't/rk fJj th<br />
go i/ pDtk d/t' fgziok fJZe<br />
sK j' ikt/rh iaok<br />
;[oZfynk w/oh.<br />
w{zj B{z sK s'g/ jh bk SZv/ B/ j°{o<br />
efjzd/ B/ f;nkD/<br />
efjzd/ j'Dr/<br />
w[Zmh «u gkDh, w{zj dh rZb<br />
ofjzd/ BjhI pZM/ ed/ th<br />
fJj sK rZbK B/ wZXekb dhnK<br />
p[ZbQ/ tor/ f;o fco/ nwbh ceho<br />
gh e/ Gzr<br />
wkod/ ofjzd/ ;h ewb<br />
wbzr fe;/ EK d/.<br />
w?I e'Jh w{zj cZN G"Iek jK<br />
;{cahnK fijk<br />
w?I sK ;fGne jK<br />
ªokw oki« dk tk;h<br />
eodk jK s'b e/ jo rZb<br />
;'udk jK bZy tko p'bD s'I gfjbK<br />
:kd jh j? s[jkB{z T[j fwZE<br />
oki/ d/ f;zrK tkbh rZb<br />
fijVk eo fdzdk ;h jo T[; BkJh dk esb<br />
tkb eNtkT[D fgZS'I<br />
fes/ eo Bk d/t/ rKj rZb<br />
oki/ d/ f;o s/ T[¿Zr/ f;zrK dh<br />
s[;hI sK fes/ f;nkD/ j' iBkp<br />
T[; oki/ s'I.<br />
85 86
efjzd/ oki/ th eo fdZsk ;h w[nkca<br />
T[; BkJh d/ pZu/ B{z<br />
eoe/ ft;atk;, fit/I w?B{z s[;hI<br />
Gkt/I fBefbnk Bwe jokw T[j BkJh<br />
go w?I sK nfijk BjhI<br />
id fYZv «u guh Bk rZb<br />
efj p?mk fe;/ o[Zy B{z izrb «u<br />
fe fejVk j[zd/ B/ ezB iK w{zj<br />
fJjBK o[ZyK d/<br />
go w?I sK ;G ;wMdk jK<br />
fJj u[Zg o[ZyK d/ M[zv b?Id/ B/ ;kj<br />
eod/ B/ nZyK okjhI rZbK<br />
oyd/ B/ fpVe<br />
fiT[Id/ B/ nfj;k;K dh d[BhnK «u<br />
feT[I T[Gk;oKrk Gbk w?I fJjBK e'b.<br />
efjzd/ B/ T[; o[Zy s'I pfDnk spbk<br />
tikfJnk id oki/ d/ dopko<br />
sK bZrk p'bD<br />
XBe XBk fXB fXB<br />
oki/ d/ f;o d' f;zr.<br />
s/ b? nkfJnk g?rkw<br />
u[rby'o, nzB d/ ehV/ BkJh dh w"s dk.<br />
nk F jk F jk fezB/ niahp N'Ne/<br />
b?Id/ B/ xV<br />
y[zvK s/ p?m/ ezwu'o p[VQ/<br />
w?I ftfrnkBe :[Zr dk tk;h<br />
feT[I eo{z fJfspko fJjBK rZbK dk<br />
w?B{z eh <<br />
thj f;zr j'D ukj/ fe;/ d/ f;o s/<br />
id'I s[;hI fdtkfJnk j? ft;atk;<br />
fe ed/ BjhI tZiD/ w/o/ fYZv «u<br />
w?I sK pZ; T[jBK B{z t/yK<br />
wkDdk ojK ;[jiFnBzd<br />
v?e'o/;aB gh; pDk e/ ezX Nzr/<br />
pkoK f;zr/ d/ f;zrK B{z t/yD tKr<br />
iK fe;/ d/ fYZv «u y[ZGD wro'I<br />
t/ydk ojK T[mdh ¥{B dh sshoh<br />
gqfeosh dk feq;awK, u;awK iK c[jkok ;wM<br />
t/yK, ;'uK s/ j' iktK ft;wkdh<br />
GkJh tho f;zx tKr.<br />
fco eh b'V j? w?B{z<br />
sZeD dh o{VhnK dk rzd<br />
wB «u b? e/ p' dk nfj;k;<br />
eoB dh T[; dk ftfynkB<br />
id'I s[;hI ehsk j? gqpzX w/o/ bJh<br />
nB/eK o'ia rkovBK s/ ;ah;a wfjbK dk.<br />
yofunk j? eo'VK o[fgnk<br />
Xkofwe, ok;aNoh s/ fcabwh rhsK T[s/<br />
f;oc r[Br[BkT[D bJh w/o/.<br />
fbytk fdZshnK B/ tZv/ ;akfJoK s'I BiawK<br />
fe;/ ;[gBFgoh Bkb ;pzfXs<br />
ekcah j? j'D bJh o[wKNe.<br />
w?B{z sK nkg th j[D<br />
nkT[Idh j? ;{r fijh<br />
eo/V/ tkb/ dzdK s/ tfjzd/ BZeK s'I<br />
eh b?Dk j? S/V e/ rzd dh Y/oh B{z<br />
w?I sK nkg vodk jK s[jkv/ tKr<br />
fSZN/ g?D s'I<br />
fe;/ th wsbp bJh pDh j't/ fJj ejkts<br />
pZ; mhe j? w/o/ bJh sK<br />
ªfJe u[Zg ;" B{z jokt/«<br />
j'o e[M BjhI efjDk w?I<br />
;G ikDh ikD j' s[;hI<br />
w?I sK bk fbnk j? p[ZbQK B{z<br />
o'gVh skbk<br />
87 88
nk bt' ;KG bt' ukphnK s[;hI nkg<br />
w?I fe;/ ewbh wiQpD tKr<br />
ykbh ;zd{e dhnK e[zihnK<br />
bwekJh fcoK Bkb/ Bkb<br />
u[Zeh fcoK tkX{ Gko<br />
w[es jK w?I sK.<br />
J/;/ B{z ;akfJd efjzd/ ;h rozE<br />
ihtB w[esh dk f;XKs.<br />
ej'I sK eo btK tZ; «u<br />
pkeh fJzdohnK th<br />
pZ; ;w/I ;w/I :kd eok fdnk<br />
eo' w?B{z<br />
w?I ni/ fiT[Idk jK<br />
;kj b?Idk jK<br />
yKdk jK<br />
;"Idk jK<br />
w[es jK<br />
s[jkvk jw fyankb<br />
w?I ni/ rKXhtkdh jK<br />
j/ toyk okDh<br />
fJj toyk okDh dk ;[Gkn ;h iK Byaok<br />
T[;B/ ;Ktbh pZdbh d/ ezB «u<br />
e[M x[;o w[;o ehsh<br />
pZdbh Bk fyzvh Bk toQh<br />
GohFGe[zBh v[bQ v[bQ g?Idh<br />
fJe NZe n"VK wkoh Xos tZb<br />
sedh ojh.<br />
fJ; ojZ; Goh Biao B{z<br />
eh ;wMdk T[j G'bk fe;kB<br />
T[j sK oks jh fGT[I p?mk ;h<br />
Bow/ dk phn.<br />
w[V w[V Bh g?Dk wfjzr/<br />
Gkn dk phn.<br />
iK bfj gk<br />
iK fyzv ik<br />
pdbh dk Xow Bh<br />
Goh Ge[zBh s[o ikDk<br />
s/ iZN dk Xow BjhI<br />
phn xo B{z w'V e/<br />
b? ikDk.<br />
89 90
nzfsekF2<br />
pbd/t f;zx Xkbhtkb gzikph eftsk d/ y/so ftu T[ikro j'D tkbk<br />
fJe BtK nfijk ;tQo j? fi; dh fBt/ebh gSkD gqsZy o{g ftu T[ikro j' ojh<br />
fd;dh j?. Gkt/I T[;B/ ÇiabK th fbyhnK jB ns/ rhs th gozs{ w?I ;G s'I tZX<br />
T[; dhnK fJZe gksoh ;ztkd tkbhnK BiawK s'I gqGkfts j'fJnk jK. ÇiabK s/<br />
rhsK ftu T[;dh w"fbesk nB[GtK Bkb'I fiankdk fBZro s/ Bt/I fpzpK dh j?.<br />
fJ; d/ Nkeo/ s/ BiawK ftu T[; B/ g/Iv{ gzikp d/ ftnkge nkofEe nGktK d/<br />
nwkBtekoh gqGkt cVQB dk pVk ;cb :sB ehsk j?. fJjBK BiawK dk<br />
gfjbk gkm ft;akd s/ T[dk;h dhnK GktBktK B{z N[zpdk gqshs j[zdk j? gozs{ fiT[I<br />
fiT[I fJjBK d/ em'o ns/ y[odo/ fpzpK dh u[ZGD s/ oVe wfj;{; j[zdh j? fsT[I<br />
fsT[I T[; x[ZN/FtZN/ eo'X s/ fto'X dk ;/e nkT[Idk j? fijVk Xkbhtkb d/ fBwB<br />
eEB ftu b[fenk fgnk j? L<br />
r'fvnK d/ i'VK dh ghV Bkb<br />
fBebh j? pkp/ d/ w{zj'I<br />
fcabw d/ x;/ fgqzN torh<br />
À;Zu/ gk;akn tkyo{Á dh nktk°.<br />
gsk BjhI ehsk j? T[;B/ oZp «s/ nfj;kB<br />
iK fYZv'I fBebh rkbQ jh<br />
rJh j? pdb p[ZbQK sZe nkT[IfdnK<br />
ª;Zu/ gk;akn ns/ tkyo{« dh nktk° ftu.<br />
T[;d/ p'bK dh ;aesh dk ;'wK jh J/;/ rZb ftu j? fe T[j nGkt d/<br />
iapo B{z T[gGkt[esk ftu y[oB BjhI fdzdk. T[j iapo dk nfj;k; dtkD bJh<br />
fgzv ftu o[b ojh wkBtsk d/ n;zyK fujfonKFw'jfonK B{z fJe e'bkia dh<br />
;aeb ftu T[j cVQB dk :sB eodk j?. J/E/ ekftFGktBk dk wkfXnw ekftFeEB<br />
BjhI ekfteFfpzpK dk ;zt/dBk wzvb j?, fijVk fpzpK ns/ ihtB nB[Gt ftukb/<br />
;ztkd oukT[Idk j'fJnk gkme B{z ed/ eftsk ftu fbtbhB eo b?Idk j? ns/<br />
eftsk ftu'I pkjo fBeb e/ ihtB dhnK e[VZsBK d/ ;Bw[y fbnk yVQk eodk<br />
j?.<br />
pbd/t f;zx Xkbhtkb B{z gzikph eftsk d/ wzvb ftu gqt/;a eofdnK<br />
fJj rZb iao{o efjDh ukj[zdk jK fe pbd/t dh gqfsGk rbgeko d/ o{g ftu<br />
th T[sBhnK jh ;zGktBktK Gog{o j? fisBh eftsk d/ y/so ftu. eftsk ftu<br />
i/ T[; B/ e'Jh tv/oh gqkgsh Bk th ehsh sK ;akfJd T[sBh xkN/ tkbh rZb BjhI<br />
go i/ T[j nkgDh rbgekoh s'I nt/;bk fojk sK ;akfJd gzikph rbg fJZe<br />
pj[s tZv/ ;woZEktkB rbgeko s'I tKMk ofj ikt/rk. w?I pVh shposk Bkb<br />
Xkbhtkb d/ ejkDh ;zrqfj iK Bktb dh th T[vhe eoKrk. (gfjb/ n?vh;aB<br />
dh G{fwek)<br />
fwsh 13 nr;s, 1982<br />
91 92<br />
vkH nso f;zx,<br />
gq'c?;o ns/ w[yh,<br />
;a/y pkpk cohd u/no,<br />
gzikp nfXnB ;e{b,<br />
gzikp :{Bhtof;Nh,<br />
uzvhrVQ.
nzfsekF3<br />
Bzr/ nZyo<br />
T[IM sK nkgDh ouBk B{z jh T[j s/V dk Bzr efjzdk j[zdk j? ns/ T[;<br />
pko/ e[M th efjDk w[Bk;p BjhI ;wMdk, fco th T[;dh ;aya;hns d/ fgStkV/<br />
yVQ/ fBZe/ fBZe/ ;ZuK, fijBK ftu wZMK ukofdnK bt/ g?oK «u tZi/ eofunK dh<br />
e;e, E[VQK d/ w";wK ftu B/go/ uVQh itkBh, s/ia o';aBhnK ftu th jB/ok G'rd/<br />
gEohb/ ;afjo «u'I yZNh sbyah ns/ G'rh fiazdrh dh fBokoEesk d/ nwkBtekoh<br />
gqGkt dk nfj;k; j?, B{z ;[DkT[D dh wB[Zyh ohM id fbbeVhnK b?D bZrdh j?<br />
sK fe;/ ;aokph iZN dh MZbh ykfj;a tork fezBk e[M T[j dZ;D pfj iKdk j?.<br />
¥{p;{os t/;tk torh fizdrh B{z e[M gb i/ T[;B/ wkfDnk th j? sK<br />
bZyK fpwkohnK u[zpV ikD dk s"yabk wB ftu b? e/. fiazdrh ftu ukB; ns/<br />
nfB;ussk T[s/ nZiFeZbQ T[;B{z J/Bk ft;atk; fijk j' frnk j? fe jo<br />
gfjbFedwh eoB t/b/ p/u?Bh ns/ nBikD/ ¥"ca Bkb ;ztkd oukT[Idk T[j jÕ<br />
iKdk j? sK u[Zg dh X[zd ftu ftuodk nkgD/ Bkb jh pksK gkT[Idk eJh tkoh<br />
d[fuZsh ftu nkg jh j[zrkok Godk fcodk j?.<br />
fco ;tkj «u'I ;'BFfeDe/ bZGD tKr fiazdrh «u'I e[M Gow fJeZm/<br />
eodk j? ns/ T[jBK B{z ;Zu ftu pdbD ftu o[ZMk Biao nkT[Idk j?. GftZy T[s/<br />
T[; B{z :ehB fijk BjhI ns/ nshs Bkb T[;dk oehp dk fo;ask j?. fJ;/ bJh<br />
e[VZsD Go/ ;wekb Bkb T[j eJh tko o/g eoB tKr g/;a nkT[Idk j?. ;kJh<br />
d/D bJh sK T[; e'b nkgDk nkgk th BjhI go Gkn T[j tZv/ tZv/ b'eK d/ th<br />
g[SD'I BjhI Nbdk. poÕ dh N[eVh d/ ebkt/ «u ofjzfdnK th wB dh GVk;<br />
eZYD bJh T[j bzp/ bzp/ wxd/ yas fby/rk. jzG/ yzGK d/ N[ZN ikD sZe dk<br />
nfj;k; b? e/ th T[j T[¿Zvdk iKdk j?. yzGK T[¿Zs/ id fJspko jh BjhI ofjzdk<br />
sK nukBe nkbQD/ ftu p'N pD e/ pfj ikD dh jh ;'u b?Idk j?, go fco nkgD/<br />
wkB:'r ;kfjse r[o{ vkH nso f;zx, gow fgnko/ fwZso f;zdo gkb<br />
(y'iFftfdnkoEh, ;a/y pkpk cohd u/no) ns/ ;'BFozr/ tkbK tkbh d';s e[Vh<br />
dhnK po{jK T[s/ ikD s'I pknd id tkg; gosdk j? sK T[;dhnK nZyK ftu<br />
fiT[D dk niahp fijk B;ak j[zdk j?. eJh fdB fco T[j yhtk j'fJnk jtk Bkb<br />
yfjzdk ofjzdk j?. (;t?FeEB)<br />
93