gqÃ´B p? - SSA Punjab

gqôB p?Ae 

ftôk L i"roøh 

fgnko/ ftfdnkoEhT[, fJ; gqôB p?Ae okjhA n;hA 10+1 ns/ 10+2 iwks d/ 

ftfdnkoEhnK bJh i"roøh ftô/ d/ ga;a;apa w[jkbh d/ f;b/p; nB[;ko pDd/ 1 nze, 

3 nze, 5 nze ns/ w?gtoe d/ gqôB pDkJ/ jB. fJj gqôB fiZE/ s[jkv/ frnkB ftZu 

tkXk eoBr/, T[ZE/ s[jkB{z p'ov ns/ j'o w[ekpb/ dhnK gqhfynktK bJh th fsnko eoB 

ftZu ;jkfJe j'Dr/. s[jkvhnK nfGnk; g[;seK ftZu gfjbK jh nfGnk;h gqôB 

fdZs/ rJ/ jB, T[jBK d/ Bkb-Bkb j'o th gqôB pDkJ/ jB. ;kB{z T[whd j? fe fJjBK 

gqôBK dk s[jkB{z g{ok bkG j't/rk s/ GftZy ftZu s[;hA soZeh d/ okj s/ ikT[r/ ns/ 

nkgDh wzf÷b gqkgs eo bt'r/. fe;/ th ;[MkU iK g[ZSfrZS bJh j/m fby/ ftôk wkfjo 

nfXnkgeK Bkb rZb ehsh ik ;edh j?. 

;qhwsh eowihs e"o pkm 

;qhwsh :k;whB 

;qhwsh jofizdo e"o frZb 

;qh npd[o oôhd jKvk 

ftôk wkfjo i"roch 

b?euoko i"roch 



gzikp n?i{;?N ;[;kfJNh 

;a;a;a;a b'Xhwkiok 

;a;a;a;a ;eo{bkg[o 

;a;a;a;a pkxkg[okDk 

w[jkbh. 

fibQk o'gV 

fibQk w[jkbh 

fibQk w'rk 

w'L 9888205947 

w'L 9814877386 

w'L 9464902272 

w'L 9878623968 

1

iwks L 10O1 

G"fse G{r'b 

;{oi gfotko s/ fgqEth 

1. bRihmMf iks nMU AwKdy hn? 

2. AwkwS gMgw kI hY? 

3. sUrj pirvwr iks dw AMg hY? 

4. sUrj iks nMU kihMdy hn? 

5. sUrj dw ivAws ikMnw hY? 

2 

fJZe nze tkb/ gqôB 

6. sUrj nMU AwpxI DurI duAwly GuMmdy hoey fJZe c`kr pUrw krn leI iknHW smK 

lgdw hY? 

7. sUrj dI siqh dw qwpmwn iknHW hY? 

8. sUrj pirvwr dw sB qoN Cotw gRih ikhVw hY? 

9. sUrj pirvwr dw sB qoN cmkIlw gRih ikhVw hY? 

10. sUrj pirvwr dw sB qoN v`fw gRih ikhVw hY? 

11. sUrj pirvwr dw sB qoN AnoKw gRih ikhVw hY? 

12. bu`D gRih sUrj dI pirkrmw krn leI ikMnHy idn lgwauNdw hY? 

13. Sukr gRih sUrj qoN ikMnI dUrI qy siQq hY? 

14. DrqI dw ivAws ikMnw hY? 

15. DrqI AwpxI DurI duAwly ie`k c`kr pUrw ikMny smyN iv`c krdI hY? 

16. DrqI sUrj qoN ikMnI dUrI qy siQq hY Aqy iesdw ivAws ikMnw hY? 

17. DrqI nMU sUrj dI pirkrmw krn leI ikMnw ;wK lgdw hY? 

18. mMgl gRih AwpxI DurI qy ikMny ifgrI kox pDkT[Adk hY? 

19. mMgl gRih dy ikMny aupgRih hn[ 

20. bRihspq gRih dw AOsq ivAws ikMnw hY? 

21. iks gRih dw idn dUsry swry gRihAW Bkb'A Cotw hY? 

22. bRihspq gRih sUrj dI pirkrmw ikMny idnW iv`c pUrI krdw hY? 

23. SnI gRih dy C`ly dI rcnw ikho ijhI hY? 

24. SnI gRih dw C`lw ikMnI gqI nwl c`kr k`Fdw hY? 

25. SnI gRih dy ikMny au`pgRih hn? 

26. aupgRih kI huMdw hY? 

27. cMdrmw DrqI dI pirkrmw ikMny smyN iv`c kr lYNdw hY? 

28. cMdrmw AwpdI DurI duAwly c`kr ikMny smyN iv`c pUrw krdw hY?

29. sUrj dI gurUqw iK`c DrqI dI gurUqw iK`c SkqI nwloN ikMny guxw izAwdw 

hY? 

30. gRih kI huMdw hY? 

31. aulkw qwry iks nMU kihMdy hn? 

32. bodI vwly qwry qoN kI Bwv hY? 

33. inhwirkw qoN kI Bwv hY? 

34. ;{oi wzvb fe; B{z nkyd/ jB< 

35. gqekô toQk eh j?< 

36. rqfjFgZE fe; B{z efjzd/ jB< 

37. j?bh Bkwh g{S tkbk skok ;{oi dh gfoeowk eoB bJh fezBk ;wK b?Adk j?< 

38. ôBh rqfj dh w[Zy ftô/ôsk eh j?< 

39. pqfj;gsh rqfj dh e'Jh fJZe ftô/ôsk fby'< 

40. wzrb rqfj s/ G/i/ rJ/ g[bkV tkjBK d/ BK dZ;'< 

pj[ GKsh T[ZsoK tkb/ gqôB L 

gqôBL-1 Xosh d/ T[Zgo ftôkb nk;wkB B{z eh efjzd/ jB< 

(i) g[bkV (ii) ;{oi wzvb (iii) T[bek sko/ (iv) T[g rqfj 

gqôBL-2 ;{oi gfotko fe; dk S'Nk fijk nzr j?< 

(i) fBjkfoek (ii) nkekô rzrk (iii) rqfj (iv) T[g rqfj 

gqôBL-3 nkekô rzrktK d/ ;w{j B{z eh efjzd/ jB< 

(i) pqfjwzv (ii) ;{oi wzvb (iii) g[bkV (iv) T[bek 

gqôBL-4 ;{oi s'A Xosh s/ o'ôBh dhnK feoBk gjz[uD ftZu fezBk ;wK bZrdk j?< 

(i) 8 fwzN 20 ;?fezv (ii) 8 fwzN 22 ;?fezv 

(iii) 7 fwzN 22 ;?fezv (iv) 8 fwzN 10 ;?fezv 

gqôBL-5 ;{oi dh ;fsj dk skgwkB fezBk j?< 

(i) 5000 0 C (ii) 2000 0 C (iii) 6000 0 C (iv) 4000 0 C 

gqôBL-6 Bhb nkow;NoKr fe; d/ô dk fBtk;h ;h< 

(i) uhB (ii) e?B/vk (iii) ;z:[es oki nwohek (iv) Gkos 

gqôBL-7 i/eo ;{oi s''A d{oh B{z nkXko wzBhJ/ sK Xosh dk fezBtK Bzpo j?< 

(i) sh;ok (ii) u"Ek (iii) gzitK (iv) d{ik 

fszB nzeK tkb/ gqôB 

1. Xosh Bkwh rqfj dk toBD eo'< 

2. ôBh rqfj dk toBD eo'< 

3

3. Xosh ;{oi gfotko dk ;G s'A wZjstg{oD rqfj W feT[A< 

4. ;{oi d/ pko/ ftZu ft;Eko g{ote ikDekoh fdT[< 

5. p[ZX s/ ô[Zeo rqfj s/ B'N fby'< 

6. pqfj;gsh rqfj dk toBD eo'< 

7a 

8a 

9a 

10a 

ntKso rqfjnK s/ B'N fby'< 

nktKso rqfj s'A eh Gkt j?< 

;{oi wzvb dk fuZso pDk e/ rqfjnK dh ;fEsh dZ;'< 

rqfj ns/ sko/ ftZu nzso dZ;'< 

gzi nzeK tkb/ gqôB 

1a 

;{oi gfotko d/ rqqfjnK d/ Bkw fby'. jo fJZe rqfj dk fuZso ;fjs toBD eo'< 

fgqEth dh ôeb ns/ nkeko 


1. ipRQvI dI Skl ikho ijhI hY? 

2. ipRQvI dI Skl dI klpnw sB qoN gfjbK iksny kIqI hY? 

3. pihlI klpnw Anuswr ipRQvI dI Skl ikho ijhI sI? 

4. XUnwnI dwrSink Qylz dI klpnw Anuswr ipRQvI dI Skl ikho ijhI sI? 

5. AnYg`zImyNfr dI klpnw Anuswr ipRQvI dI Skl ikho ijhI sI? 

6. pwieQwgors dI klpnw Anuswr ipRQvI dI Skl ikho ijhI hY? 

7. iks ny sB qoN gfjbK DrqI dI Skl golwkwr hox dI puStI kIqI sI? 

8. DrqI dI Skl gol hox dw sbUq pyS kro? 

9. DrqI dw Awkwr k`Fx dw Xqn s`B qoN pihlw iks ny kIqw sI? 

10. ArYtoQInz Anuswr DrqI dw Gyrw ikMnw sI? 


1. ;{oi gfotko ftZu nkeko dh fdqôNh s'A fgqEth dk fezBtK Bzpo j?< 

gqôBL-1 

fgqEth dh ôeb dh ;G s'A gfjbh ebgBk fe; B/ ehsh ;h< 

(i) nkohnk GZN (ii) gkfJEkr'o; (iii) j?pohto÷ p?p'bhnB÷ (iv) E/b÷ 

gqôBL-2 Xosh d/ Xo[th ftnk; ns/ G{wZX o/ye ftnk; ftZu brGZr fezB/ feb'whNo dk nzso j?< 

(i) 34 feb'whNo (ii) 40 feb'whNo (iii) 44 feb'whNo (iv) 50 feb'whNo 

4

gqôBL-3 p?vc'ov dk b?tZb siopk fejV/ ;zB ftZu j'fJnk ;h< 

(i) 1820 JhL (ii) 1830 JhL (iii) 1850 JhL (iv) 1810 JhL 

gqôBL-4 Xosh dk nkeko eZYD dk :sB ;G s'A gfjbK fe; ftfrnkBh B/ ehsk< 

(i) E/b÷ (ii) e"gofBe; (iii) no;s{ (iv) no?N'EhB÷ 

gqôBL-5 Xosh dk G{wZX o/ye ftnk; fezBk j?< 

(i) 12711 feb'whNo (ii) 12755 feb'whNo 

(iii) 12745 feb'whNo (iv) 12855 feb'whNo 

fszB nzeK tkb/ gqôBL 

1. Xosh dh ôeb r'b j[zd/ th ugNh B÷o nkT[dh W feT[A< 

2. fgqEth dh ôeb pko/ gqkuhB ftuko fdT[< 

3. fgqEth dh ôeb pko/ nkX[fBe ftuko g/ô eo'< 

2. fgqEth Xo[tK s/ fgueh j'Jh ns/ G{FwZX o/yk s/ pkjo tZb T[ZGoh j'Jh feª j?< 

3. d{o s'A nkªdk j'fJnk ;w[zdoh ijk÷ fJZe' tko jh feª gqrN BjhA j[zdk< 

4. p?vc'ov b?tb dk s÷opk toDB eo'< 


1. Xosh dh ôeb r'b j'D d/ ;p{s fby'< 

2. Xosh d/ nkeko s/ B'N fby' ns/ fJj th ;wMkU fe Xosh dh ôeb r'b j'D d/ pkti{d th ugNh 

B÷o nkT[Adh W feT[A< 

fgqEth dhnK rshnK s/ w";w 

1. DrqI dIAW ikMnIAW rshnK hn? 

2. DrqI dI dYink gqI iks nMU AwKdy hn? 

3. DrqI dI DurI kI huMdI hY? 


4. DrqI DurI duAwly GuMmx smyN Awpxy rqfjgZE q`l qy hmySw ikMny kox qy JukI 

rihMdI hY? 

5. nKSqr idvs iks nMU AwKdy hn? 

6. pRq`K sUrj idvs iks nMU AwKdy hn? 

7. pRq`K sUrj idvs Aqy nKSqr idvs iv`c ikMnw AMqr huMdw hY? 

8. pirkRmw iks nMU kihMdy hn? 

5

9. DrqI dw gRihp`Q ikho ijhw hY? 

10. DrqI sUrj dI pirkrmw krn leI fezBQK ;wK brkT[Adh hY? 

11. sUrj au`c qoN kI Bwv hY? 

12. sUrj nIc qoN kI Bwv hY? 

13. lIp dw swl kI hY? 

14. G{FwZX o/yk s/ ;{oi fejVhnK fwshnK B{z bzpo{g ftZu uwedk j?< 

15. ;z;ko B{z fezB/ skgyzvK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

16. fgqEth s/ fejVhnKFfejVhnK fwshnK B{z fdBFoks pokpo j[zd/ jB< 

17. T[Zsoh noX r'b/ ftZu ;G s'A tZvk ns/ ;G s'A S'Nk fdB ed'A j[zdk j?< 


gqôBL-1 fgqEth dhnK e[Zb fezBhnK rshnK jB< 

(i) fJZe (ii) d' (iii) fszB (iv) uko 

gqôBL-2 T[Zsoh ns/ dZyDh Xo[t G{wZX o/yk s/ fezB/ fvroh dk e'D pDkªd/ jB< 

(i) 45 0 (ii) 23 ½ (iii) 66 ½ (iv) 90 0 

gqôBL-3 Xosh nkgDh X[oh d[nkb/ x[zwdh j'Jh fJZe uZeo fezB/ ;w/A ftZu g{ok eodh j?< 

(i) 24 xzN/ (ii) 23 xzN/ 

(iii) 23 xzN/ 56 fwzN 4a09 ;?fezv (iv) 23 xzN/ 36 fwzN 2 ;?fezv 

gqôBL-4 Xo[tK s/ Xosh dh rsh fezBh j?< 

(i) 1a665 feb'whNo gqsh xzNk (ii) f;co 

(iii) 833 feb'whNo gqsh xzNk 

(iv) 811 feb'whNo gqsh xzNk 

gqôBL-5 Xosh ;{oi dh gfoeowk eoB bJh fezBk ;wK brkªdh j?< 

(i) 365 fdB 5 xzN/ 48 fwzN 46 ;?fezv (ii) 365 fdB 

(iii) 366 fdB 

(iv) 365 fdB 5 xzN/ 46 fwzN 

gqôBL-6 Xosh nkgDh X[oh d[nkb/ fe; fdôk tZb x[zwdh j?< 

(i) g{op s'A gZSw tZb (ii) gZSw s'A g{op tZb 

(iii) gZSw s'A T[Zso tZb (iv) gZSw s'A dZyD tZb 

gqôBL-7 fe; d/ô B{z nZXh oks d/ ;{oi dk d/ô fejk iKdk j?< 

(i) ;z:[es oki nwohek (ii) Bkot/ (iii) ikgkB (iv) o{; 

6


1. Xosh dh d?fBe rsh d/ ;p{s ti'A c'ebN dk bzro gq:'r ;wMkU< 

2. Xosh dh d?fBe rsh d/ d' gqGkt fpnkB eo'< 

3. Xosh dh tkofôe rsh d/ d' gqGkt fpnkB eo'< 

4. fBT{NB d[nkok fvZrdh r/Ad dk gq:'r dZ;'< 

5. o[Zs gfotosB d/ ekoB dZ;'< 


1. Xosh dh d?fBe rsh d/ ;p{s fby'< 

2. Xosh dh d?fBe rsh d/ e'Jh gzi gqGkt dZ;'< 

3. Xosh dh tkofôe rsh d/ ;p{s dZ;'< 

4. Xosh dh tkofôe rsh d/ gzi gqGkt dZ;'< 

neôKô ô s/ neôKô ô o/yktK 


1. krk ryKw iks nMU AwKdy hn? 

2. BUm`D ryKw iks nMU AwKdy hn? 

3. DrqI dI DurI iks nMU AwKdy hn? 

4. G{wZX ryKw qoN kI Bwv hY? 

5. kI BU-m`D ryKw is`DI ryKw huMdI hY? 

6. BU-m`D ryKk c`kr nMU hor kI AwKdy hn? 

7. au`qrI ArD golw iks nMU AwKdy hn? 

8. d`KxI ArD golw iks nMU AwKdy hn? 

9. neôKô iks nMU kihMdy hn? 

10. neôKô ryKw qoN kI Bwv hY? 

11. isr ibMdU ryKw iks nMU kihMdy hn? 

12. Dru`v qwrw ikhVw qwrw hY? 

13. Dru`v qwry nMU l`Bx leI rwq vyly ikhVy skfonK dI m`dd lYxI pYNdI hY? 

14. Dru`v qwry dy ikhVy qwirAW nMU sMkyq qwry AwiKAw jWdw hY? 

15. d`KxI golwArD iv`c neôKô l`Bx leI ikhVy qwry dI m`dd lYxI pYNdI hY? 

16. d' neôKô o/yktK d/ ftueko fezBh d{oh j[zdh j?< 

7

17. T[Zsoh Xo[Zt uZeo fe; B{z efjzd/ jB< 

18. dZyDh Xo[Zt uZeo fe; B{z efjzd/ jB< 

19. eoe o/yk ns/ weo o/yk ftZu eh nzso j?< 


gqôBL-1 0 0 neôK; B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) eoe o/yk (ii) weo o/yk (iii) G{FwZX o/yk (iv) T[Zsoh Xo[Zt uZeo 

gqôBL-2 G{FwZX o/yk B{z j'o eh fejk iKdk j?< 

(i) tZvk uZeo (ii) S'Nk uZeo (iii) r'b uZeo (iv) wjkB uZeo 

gqôBL-3 neôKô o/yktK dh e[Zb frDsh fezBh j?< 

(i) 90 (ii) 180 (iii) 160 (iv) 360 

gqôBL-4 d' neôkôK d/ ftueko fezBk ck;bk j[zdk j?< 

(i) 101 feLwhL (ii) 222 feLwhL (iii) 111 feLwhL (iv) 121 feLwh 

gqôBL-5 fejVh o/yk Xosh B{z d' pokpo GkrK ftZu tzvdh j?. 

(i) G{FwZX o/yk (ii) eoe o/yk (iii) weo o/yk (iv) ebfgs o/yk 

gqôBL-6 T[Zsoh Xo[Zt B{z fe; sko/ dh wdd Bkb bZfGnk ik ;edk j?< 

(i) g{Sb tkbk skok (ii) Xo[Zt Xkok (iii) Bõôso skok (iv) n?Nkfo÷ skok 

fszB nzeK tkb/ gqôBL 

1. wjZstg{oD neôKô o/yktK dh ikDekoh fdT[A< 

2. Xo[Zt sko/ dh wZdd Bkb fe;/ ;EkB dk neôKô fet/A bZfGnk ik ;edk W< 


1. fe;/ ;EkB dk neôKô fet/A bZfGnk ik ;edk W< tZy-tZy sohfenK dh ikDekoh fdT[. 

2. wjZstg{oD neôkô o/yktK Bz{ fuZso ;fjs ;wMkU< 

d/ôkso ns/ ;wK 

1. idSwpwq kI huMdw hY? 

2. mIrIfIAn Sbd qoN kI Bwv hY? 

fJZe nze tkb/ / gqôB 

8

3. sQwnk smW ikhVy smyN nMU AwiKAw jWdw hY? 

4. gqwkfDe smW kI hY? 

5. kronomItr ikhVy NkfJwgh; nMU AwiKAw jWdw hY? 

6. AMqrrwStrI imqI ryKw kI hY? 

7. d/ôKso fe; B{z efjzd/ jB< 

8. w[ZYbh wfXnkB o/yk fe; B{z efjzd/ jB< 

9. d/ôKso o/yk fe; B{z efjzd/ jB< 


gqôBL-1 G{FwZX o/yk s/ d' d/ôKsoK dh nkg;h ftZE fezBh j[zdh j?< 

(i) 111 feLwhL (ii) 113 feLwhL (iii) 100 feLwhL (iv) 101 feLwhL 

gqôBL-2 w[ZYbh d/ôKso o/yk fe; ;EkB s'A bzxdh j?. 

(i) fJbkjkpkd (ii) rqhBftZu (iii) fBT{:koe (iv) n?bpoNk 

gqôBL-3 nzso okôNoh fwsh o/yk fezB/ fvroh d/ôKso B{z fejk iKdk j?. 

(i) 90 0 (ii) 45 0 (iii) 0 0 (iv) 180 0 

gqôBL-4 Gkos dk gqwkfDe ;wK fezB/ fvroh d/ d/ôKso B{z wzfBnk frnk j?< 

(i) 82 0 (ii) 82a5 0 (iii) 80 0 (iv) 81 0 

gqôBL-5 ;koh fgqEth B{z fezB/ tes yzvK ftZu tzfvnk frnk j?< 

(i) 34 (ii) 44 (iii) 24 (iv) 14 

gqôBL-6 Gkosh gqwkfDe ;wK rqhBftZu d/ ;w/A s'A fezB/ xzN/ nZr/ j?. 

(i) 4 xzN/ (ii) 1 

4 xzN/ (iii) 1 

5 xzN/ (iv) 5 xzN/ 

2 2 

gqôBL-7 fJZe d/ôKso s'A d{i/ d/ôKso sZe dk ;øo ;{oi fezB/ ;w/A ftZu s?n eodk j?. 

(i) 2 fwzN (ii) 4 fwzN (iii) 3 fwzN (iv) 5 fwzN 


1. nzsookôNoh fwsh o/yk s'A eh Gkt W< 

2. neôKô s/ d/ôKso o/yktK dh tos'A fet/A ehsh ik ;edh W< 

3. ;EkBe ;w/A s/ B'N fby'< 

9

4. ;EkBe s/ gqwkfDe ;w/A ftu nzso do;kT[< 

5. tes yzv s/ B'N fby'< 


1. gqwkfDe ns/ ;EkfBe ;w/A B{z ft;Eko ;fjs ;wMkT[ ns/ d/;Kso dh wjZssk dZ;'< 

uNkBK 

1. ctwn iks nMU kihMdy hn? 

2. auqpqI dy AwDwr qy ctwnW dIAW iksmW d`so? 

3. AgnI ctwnW kI hn? 

4. q`lCtI ctwnW dw inrmwx fet/A huMdw hY? 

5. w?Nkw"ofce Sbd ikhVI BwSw dy Sbd qoN bixAw hY? 

6. o{gKsfos ctwnW iks nMU kihMdy hn? 

7. o{gKsfos ctwnW dI iek ivSySqw idE? 

8. q`lCtI ctwnW dI iek ivSySqw idE? 

9. AgnI ctwnW dI iek ivSySqw idE? 

10. uNkBK dh gqhGkôk fby'< 


11. yfDi dh gqhGkôk fdU< 

12. p?E'fbE÷ s'A eh Gkt j?< 

13. dZyDh gmko fezBQK uNkBK dk pfDnk j?< 


gqôBL-1 

T[sgsh d/ nkXko s/ uNkBK B{z fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

(i) uko (ii) fszB (iii) gzi (iv) d' 

gqôBL-2 w"fbe uNkBK fejVhnK uNkBK B{z fejk iKdk j?< 

(i) sfjdko 

(ii) o{gKsfos 

(iii) nrBh 

(iv) fjwkBh 

uNkBK 

uNkBK 

uNkBK 

uNkBK 

gqôBL-3 fJrBhnô ôpd dk noE eh j?< 

(i) nrBh (ii) ib (iii) jtk (iv) X{VeD 

10

gqôBL-4 ;w[Zuh gos g/gVh dk fezB/ gqshôs fjZ;k nZm sZsK dk pfDnk j'fJnk j?< 

(i) 90# (ii) 99# (iii) 80# (iv) 70# 

gqôBL-5 u{B/ d/ gZEo dk ;zrwowo dk o{g XkoB eo b?Dk fe; o{gKsfoD dh tXhnk T[dkjoD 

j?< 

(i) 

ib okjhA o{gKsfoD (ii) ;fEo o{gKsfoD (iii) ;goô o{gKsfoD 

(iv) skgh o{gKsfoD 


1. nrBh uNkBK ns/ sbSZNh uNkBK dk w[ekpbk g/ô eo'< 

2. gotofss uNkBK d/ r[D toBD eo'< 

3. nrBh uNkBK dhnK ftô/ôsktK dZ;'< 

4. sfjdko uNkBK dhnK ftô/ôsktK dZ;'< 

5a 

6a 

7a 

y/so d/ nkXko nB[;ko o{gKsfoD dhnK fe;wK dZ;'< 

uNkBK Xosh d/ fJfsjk; d/ gzB/ jB< ftnkfynk eo'< 

f;Zb ns/ vkfJe uNkB ftZu nzso ;wMkU< 


1. uNkBK dh gqhGkôk dZ;'< uNkBK dh pDso nB[;ko torheoD g/ô eo'< 

2. nrBh uNkBK dhnK w[Zy fe;wK fejVhnK jB fJjBK Bz{ ft;Eko ;fjs ;wMkT[Ad/ j'J/ r[DK dh 

ikDekoh fdT[< 

3. sZbSNh uNkBK eh j[zdhnK jB ns/ fet/A j'Ad ftZu nkT[AdhnK jB. fJBQK d/ w[Zy bZSD ns/ 

fSZiD ns/ ngodB dhnK ;zGktBk dk toBD eo'< 

4. sfjdko uNkBK eh jB, torheoB dh ft;Eko ;fjs ftnkfynk fdT[< 

5. o{gKsfos uNkBK s'A eh Gkt W, o{gKsfos j'D d/ ekoD s/ fe;wK fby'< 

nBktoD ns/ fSZiDk 


1. DrqI dIAW bwhrlIAW SkqIAW nMU ikMnIAW iksmW iv`c vìfAw jw 

skdw hY? 

2. gqISIl SkqIAW dw hor kI BK hY? 

11

3. gqISIl SkqIAW dw hor kI BK hY? 

4. Anwvrx kI huMdw hY? 

5. iC`jx dI ikRAw iks nMU kihMdy hn? 

6. iC`jx dIAW iksmW d`so? 

7. G"fse iC`jx kI hY? 

8. rswiexk iC`jx kI hY? 

9. jYivk iC`jx kI hY? 

10. G"fse iC`jx dy ikhVy kwrk hn? 

11. rswiexk iC`jx dy ikhVy kwrk hn? 

12. jYivk iC`jx dy ikhVy kwrk hn? 

13. AwksIkrx dI ikRAw dw kI nqIjw huMdw hY? 

14. ekop'B/NheoD dh feqnk fet/A j[zdh j?< 

15. ib:'iB eh j[zdk j?< 


gqôBL-1 tk:{wzvb dhnK ôeshnK okjhA uZNkBK d/ N[ZND, G[oD ns/ x[bD dh feqnk B{z eh 

efjzd/ jB< 

(i) nBktoD (ii) fSZiD (iii) ngodB (iv) ftxNB 

gqôBL-2 fSZiD dh feqnk B{z nkw s"o s/ fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk iKdk j?< 

(i) d' (ii) fszB (iii) uko (iv) S/ 

gqôBL-3 tk:{wzvb dh fejVh r?; ib Bkb fwbe/ uZNkBh yfDiK B{z nke;kJhv ftZu spdhb 

eo fdzdh j?< 

(i) ekopBvkJhnke;kJhv (ii) BkJhNq'iB (iii) jkJhvq'iB (iv) nke;hiB 

gqôBL-4 uNkBK okjhA ib B{z I÷p eo b?D dh feqnk B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) nke;heoD (ii) ib:'iB (iii) ekop'B/NheoD (iv) ngodB 


1. fSZiD fezBh fe;w dh j[zdh W< 

2. fSZiD d/ gqGktK dk toBD eo'< 

3. nBktoD dhnK fe;wK dZ;'< 

4. fSZiD Bz{ gqGkfts eoB tkb/ ekoe ;wMkT[< 

12

5. G"fse fSZiDk eh j[zdk W< fJ; dhnK d' fe;wK fpnkB eo'< 

6. o;kfJDe fSZiD dhnK w[Zy feqnktK ftZu'A e'Jh d' feqnktK dk toBD eo'< 

7a 

nBktoD ns/ fSZiD ftZu nzso ;wMkU< 


1. o;kfJDe fSZiDk s/ B'N fby'< 

2. G"fse ns/ o;kfJDe fSZiD ftZu eh nzso W< G"fse fSZiD dk ft;Eko g{ote toBD eo'< 

trd/ ib iK Bdh d/ ekoi ns/ G{-fdqô 


1. sYilsbrI Anuswr dirAw dw mu`K kwrj ikhVw hY? 

2. vgdw jl Aprdn mu`K rUpW iv`c ikhVy rUpW iv`c krdw hY? 

3. dirAw dw vyg d[ZrDk krn nwl kI huMdw hY? 

4. vgdy jl iv`c kI-kI Gu`l jWdw hY? 

5. ndI GwtI dy auprly mwrg nMU kI kihMdy hn? 

6. V-Shape GwtI ikvyN bxdI hY? 

7. Jrny iks nMU kihMdy hn? 

8. jl kuMf iks nMU kihMdy hn? 

9. jloV SMkU iks nMU kihMdy hn? 

10. hVH dy mYdwn fet/A bxdy hn? 

11. fYltw fet/A bxdw hY? 

12. fYltw Sbd ikhVI BwSw dy Sbd qoN ilAw igAw hY? 

13. Bdh dhnK fszB nt;EktK d/ BK dZ;'< 


gqôB 1 i/eo fe;/ dfonk dk t/r d[ZrDk eo fdZsk ikt/ sK T[;dh ngodB ôesh fezB/ r[DK tZX 

iKdh j?< 

(i) d' r[Dk (ii) fszB r[Dk (iii) uko r[Dk (iv) fpbe[b BjhA tZXdh 

gqôB 2 dfonk dh T[sgsh d/ ;EkB B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) w[jkBk (ii) dfonk dk f;o (iii) v?bNk (iv) n?;u{noh 

13

gqôB 3 Bdh xkNh d/ T[Zgob/ wkor B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) rfjoh xkNh (ii) gqpsh xkNh (iii) th nkekoh xkNh (iv) :{H nkekoh xkNh 

gqôB 4 rzrk dfonk dk iBw feZE'A j[zdk j?< 

(i) eôwho (ii) rzr'soh (iii) fJbkjkpkd (iv) jfod[nko 

gqôB 5 e'b'o/v' v{zxh xkNh dh ôeb nzro/ih d/ fe; nZyo torh j?< 

(i) V (ii) I (iii) U (iv) L 

gqôB 6 ;G s'A gfjbK v?bNk ôpd dk gq:'r fe; B/ ehsk ;h< 

(i) gkfJEkr'o; (ii) j?o'v'N; (iii) w?r/bB (iv) nkohnk GZN 


1. dfonktK dh Y'nk-Y'nkJh dh feqnk dk toBD eo'< 

2. no[ZX Bdh w[Zy dk toBD eo'< 

3. dfonktK dh ngodB dh feqnk Bz{ fBoXkos eoB tkb/ sZsK dk toBD eo'< 

4. Bdh xkNh d/ T[gob/ wkor dhnK fszB Eb nkfeqshnK Bz{ ;wMkT[< 

5. dfonktK d/ ;Zgdko w'V Bz{ ft;Eko ;fjs ;wMkT[< 

6. Bdh xkNh d/ j/mb/ wkor dhnK d' Eb nkfeqshnK Bz{ ;wMkT[< 

7. v?bN/ d/ fBowkD bJh fejVhnK ôosK dk j'Dk bk÷wh W< 

8. rkoi s'A eh Gkt j?< 

9. wjkB yZv iK e?BhnB fe; B{z efjzd/ jB< 

10. th nkekoh ns/ nkJh nkekoh xkNh s'A s[;hA eh ;wMd/ j'< 

11. ib MoB/ fet/A pDd/ jB< 

12. ib"V ôze{ fet/A pDd/ jB< 

13. Bdh ft;ogD s'A eh Gkt j?< 

14. v?bNk fet/A pDdk j?< 


1. trd/ ib dhnK G"A-y'o ns/ G"A-T[;koh dhnK feqnktK dk toBD eo'< 

14

fjzw BdhnK d/ ekoi ns/ G{-fdqô 

1. ihMm Kyqr iks nMU AwKdy hn? 

2. ihMm ryKw qoN kI Bwv hY? 

3. ihMm ndIAW ikhVy BwgW iv`c s/÷h nwl c`ldIAW hn? 

4. ihMm kuMf dI Skl ikho ijhI huMdI hY? 

5. ihMmoV iks nMU AwKdy hn? 

6. fr`miln iks nMU kihMdy hn? 

7. fjzw Bdh d/ ngodB s'A fejV/FfejV/ G{Fnkeko pDd/ jB< 

8. fjzw Bdh fet/A iBw b?Adh j?< 



gqôBL-1 

fjzw Bdh d/ rshôhb j'D dk ftuko ;G s'A gfjbK fe; ftfrnkBh B/ g/ô ehsk ;h< 

(i) j?o'v'N; (ii) gq'c?;o j{÷' (iii) b[fJ; (iv) no;s{ 

gqôBL-2 fe; G{Fnkfeqsh B{z nKfvnK dh N'eoh tor/ Xoksb d/ BK Bkb th g[ekfonk iKdk j?< 

(i) fjzwV' (ii) fjzwe[zv (iii) w[Bkok (iv) voZwfbB 

gqôB 3 fjzw BdhnK dh ngodB dh fefonk okjhA fBowkfDs ;G s'A wjZstg{oB nkfeqsh B{z eh 

nkyd/ jB< 

(i) gopsh Mhb (ii) shyD eNe (iii) fjzw e[zv (iv) e"b 

gqôB 4 fjzw Bdh dk Y/oh j'fJnk wbpk fiX ;w/A fjzw Bdh d/ ;wkB nzso fJZe o/yk ftZu fBy/g j' 

iKdk j? sK T[; B{z eh efjzd/ jB< 

(i) pöbh fjzw'V (ii) wZXtosh fjzw'V (iii) y[od/ fjzw'V (iv) Xoksbh fjzw'V 


1. fjzw o/yk fejVhnK rZbK s/ fBoGo eodh W< 

2. fjzw y/so dh T[sgsh ns/ ftek; bJh fejV/ ekoe ÷o{oh jB< 

3. fjzw Bdh x;oD ns/ s'VB dh feqnk eh W, ;wMkT[< 

4. fjzw BdhnK d/ ngodB ekoi okjhA fBowkfDs G{-EZb o{g dk t/otk fdT[< 

5. fjzw'V fe; Bz{ efjzd/ jB< fjzw'V dhnK fe;wK dZ;'< 

15

6. ngy/g w?dkB B{z ft;Eko ;fjs ;wMkT[< 

7. fjzw BdhnK dhnK fe;wK dZ;'< 

8. fjzw BdhnK dh feqnk ;pzXh tZy-tZy ftukoK dk ;zy/g fijk toBD eo'< 

9. ;oe s'A eh Gkt j?< 

10. :{Fnkeko dh xkNh fet/A pDdh j?< 

11. bNethA xkNh s'A s[jkvk eh Gkt j?< 


1. fjzw BdhnK okjh G"A-y'o ns/ G"A-T[;koh dhnK feqnktk dk toBD eo'< 

g"DK d/ ekoi ns/ G{-fdqô 

1. g"DK ikhVy KyqrW iv`c Anwvrx dw mu`K kwrk hn? 

2. KuMb AwkwrI ctwnW fet/A bxdIAW hn? 

3. pOx Apvwhn qoN kI Bwv hY? 

4. pOx rgV kI hY? 

5. tk:{ grq nMU hor kI AwiKAw jWdw hY? 

6. ienslbrg Sbd ikhVI BwSw dw hY? 

7. ifmoeyzl Sbd ikhVI BwSw dw hY? 

8. izaUXn Sbd ikhVI BwSw dw hY? 

9. it`by (ryqly) iks nMU kihMdy hn? 

10. poõkB qoN kI Bwv hY? 

11. loies kI huMdw hY? 

12. loies dw bhuqw inKyp feZE/ imldw hY? 

13. jtk d/ ngodB d/ tZyFtZy o{g dZ;'< 

14. b'fJ; ôpd fejVh Gkôk dk ôpd j?< 



gqôBL-1 

;w[Zu/ ;z;ko dk bZrGZr fezBtK fjZ;k wko{Ebh ns/ noX wko{Ebh j?< 

(i) u"Ek fjZ;k (ii) gzitK fjZ;k (iii) shik fjZ;k (iv) nZXk fjZ;k 

gqôBL-2 g"DK okjhA ngodB ekoi fezB/ sohfenK okjhA ehsk iKdk j?< 

(i) d' (ii) uko (iii) gzi (iv) fszB 

16

gqôBL-3 g"D ngxôoD dk ezw Xoksb sb s'A bZrGZr fezB/ ;?ANhwhNo sZe tZX s'A tZX 

t/fynk ik ;edk j?< 

(i) 10-15 ;?ANhwhNo sZe (ii) 20-25 ;?ANhwhNo sZe 

(iii) 40-50 ;?NhAwhNo sZe (iv) Xoksb sb d/ Bkb 

gqôBL-4 fJB;bpor fejVh Gkôk dk ôpd j?< 

(i) iowBh (ii) coK;h;h (iii) noph (iv) :{BkBh 

gqôBL-5 nkoEo j'w B/ :kovzr Bkwh G{Fo{g B{z j'o eh BK fdZsk ;h< 

(i) ithe?ANo (ii) nzfvnK tkbh N'eoh (iii) e[ZeV ebrh (iv) f÷T{nB 

gqôBL-6 poykB dk eh noE j?< 

(i) dhgh gqps (ii) b'fJ; (iii) o/sbh gjkVh (iv) :kovzr 


1. g"DK dh ngodB feqnK fejV/ sZsK s/ fBoGo eodh W< 

2. g"D ngtkjB fe; Bz{ efjzd/ jB< 

3. g"D ngxoôD s/ B'N fby'< 

4. yz[p nkekoh uNkBK s/ B'N fby'< 

5. fJB;bpor ôpd feZE'A fbnk frnk W ns/ fJj fe; soQK j'Ad ftZu nkT[Ad/ jB< 

6. o/sb/ fNZfpnK s/ B'N fby'< 

7. ;fEsh nB[;ko o/sb/ fNZfpnK dk torheoD fdT[< 

8. fsoS/ ns/ bzpekoh o/sb/ fNZfpnK dk toBD eo'< 

9. poykB dh j[zd/ jB< 

10. b'fJ; d/ w?dkBK s/ B'N fby'< 

11. :kovzr fet/A pDd/ jB< 

12. f÷T{÷B s'A eh Gkt j?< 

1. g"DK d/ ngodB ns/ fBy/gD ekoiK dk toBD eo'< 


17

;kroh bfjoK dk ekoi 

1. swgrI q`t iks nMU kihMdy hn? 

2. q`t ryKw iks nMU kihMdy hn? 

3. qIr iks nMU kihMdy hn? 

4. swgrI KVI ctwn iks nMU kihMdy hn? 

5. roDI iB`qIAW dw inrmwx feZE/ huMdw hY? 

6. BU-jIB iks nMU kihMdy hn? 

7. Gkos d/ sZNK s/ fwbD tkbhnK b?r{B MhbK d/ BK dZ;'< 


8. phu fe; B{z efjzd/ jB< 


gqôBL-1 fi; ;EkB s/ ;kroh ibtosh Gkr ns/ Ebtosh Gkr nkg; ftZu fwbd/ jB T[; 

B{z eh efjzd/ jB< 

(i) sZN o/yk (ii) feBkok (iii) sho o/yk (iv) ;kroh sZN 

gqôBL-2 bfjo d/ T[go B{z T[ZGo/ j'J/ Gkr B{z eh efjzd/ jB< 

(i) bfjo f;yo (ii) bfjo do'Dh (iii) bfjo rsh (iv) bfjo y/so 

gqôBL-3 i/eo fe;/ fGZsh dk fJe f;ok sZN Bkb i[fVnk j't/ ns/ d{ik f;ok ;kro tZb B{z 

tfXnk j't/ sK T[; B{z eh efjzd/ jB< 

(i) g[fbB (ii) ;kroh wfjokp (iii) yVh uZNkB (iv) G{FihG 

gqôBL-4 bfjo d/ EZb/ tZb B{z dZp/ j'J/ Gkr B{z eh efjzd/ jB< 

(i) bfjo do'Dh (ii) bfjo f;yo (iii) bfjo T[ukJh (iv) e'Jh BjhA 

gqôBL-5 id'A ;kroh r[cktK dh SZs s/ gJhnK sq/VK okjhA SZs d/ nkogko S/e j' iKdk j? sK 

T[; B{z eh efjzd/ jB< 

(i) tk:{ S/e (ii) y[zx (iii) fiU (iv) yZv 


1. ;kroh bfjoK eh jz[dhnK jB< 

2. ;kroh sZN, sZN o/yk, sho o/yk s/ phu eh jz[dh W< 

3. dbdb iK b?r{B fe; Bz{ efjzd/ jB< 

18

4. ;kroh bfjoK dk ngodB fezBQK sohfenK Bkb jz[dk W< 

5. yVh uNkB s/ bfjo ngodB gb/Nckow s/ B'N fby'< 

6. ;kroh r[cktK eh j[zdhnK jB fuZso ;fjs ;wMkT[< 

7. efbZø dh ouBk fet/A j[zdh j?< 

8. ;kroh Ezw fet/A pDd/ jB< 

1. ;kroh bfjoK d/ ngodB ns/ fBy/gD ekoiK dk toBD eo'< 


G{whrs ib d/ ekoi 


1. BUmIgq jl dy ikhVy sRoq hn? 

2. jlsqr iks nMU AwKdy hn? 

3. ctwnW dI muswmdwrqw kI hY? 

4. jlBrI prq, ctwn dI ikhVI prq hY? 

5. pwqwl qoV KUhW nMU AwrtIzn KUh ikauN ikhw jWdw hY? 

6. jl cSmw iks nMU kihMdy hn? 

7. rh÷o iks nMU kihMdy hn? 

8. stYlkswiet iks nMU AwKdy hn? 

9. stYlgmwiet iks nMU AwKdy hn? 

10. G{whrs ib s'A eh Gkt j?< 

11. rh÷o iK rowFc[jkok eh j[zdk j?< 


gqôBL-1 fi; y/so dh ftuekobh w[;kwdko uZNkB dh sfj jw/ôk jh ib Bkb Goh 

ofjzdh j? T[; y/so B{z eh efjzd/ jB< 

(i) uZNkB gqtkj 

(ii) n;zfsqgs 

(iii) ;zfsqgs 

(iv) e'Jh 

y/so 

y/so 

y/so 

BjhA 

gqôBL-2 uZNkBK okjhA ib gqtkj eoB dh ôesh B{z eh efjzd/ jB< 

(i) 

uNkBK dh 

(ii) uNkBK dh gqt/ô 

(iii) ibGoh 

w[;kwdkosk 

:'rsk 

gos 

(iv) ;fjiks ib 

19

gqôBL-3 gkskb s'V y{jK B{z j'o eh fejk iKdk j?< 

(i) nkoNh÷B y{j (ii) ;EkJh y{j (iii) n;EkJh y{j (iv) v'bkfJB 

gqôBL-4 gb'÷h dk d{ik BK eh j?< 

(i) ;e[zv (ii) g'B'o (iii) okie[zv (iv) v'bkfJB 

gqôBL-5 ;N?beôkfJN G{ fdqô dk fBowkD j/m fbfynK ftZu'A fe; eoe/ j[zdk j?< 

(i) jtk 

(ii) dfonk 

(iii) G{whrs ib 

(iv) fjzw Bdh 

okjhA 

okjhA 

okjhA 

okjhA 


1. ib uZeo Bz{ ;wMkU< 

2. G{whrs ib d/ ;q'sK pko/ dZ;'< 

3. ;zsqfgs ns/ n;zsqfgs y/soK Bz{ ;wMkU< 

4. uNkBK dh w[;kwdkosk ns/ gqt/ô:'rsk ftu øoe ;wMkU< 

5. uôw/ eh jB, fezBh soQK d/ jB, fpnkB eo'< 

6. nte{N s/ ib e[zv dh j[zd/ jB< 

7. ;N?be;kfJN fe; Bz{ nkyd/ jB< 

8. ;N?brwkfJN fe; Bz{ nkyd/ jB< 

9. gqt/ô:'r uNkBK ns/ ngqt/ô:'r uNkBK ftZu nzso ;wMkU< 

10. G{whrs ib gZXo d/ T[Zuk BhtK j'D d/ eh ekoB jB< 

11. nkoNh÷hnB y{j s'A eh Gkt j?< 

12. rkJh÷o ns/ row uôw/ ftZu eh nzso j?< 

1. G{whrs ib d/ ngodB ns/ fBy/gD ekoiK dk toBD eo'< 


mu`K sQl rUp 


1. gqps Xoksb dk fejVk Gkr j[zd/ jB< 

2. eh gqps nkb/ d[nkb/ s'A ;kc T[Zu/ T[Zm/ j'J/ fdykJh fdzd/ jB< 

20

3. gqpsK dhnK YbkDK fej' fijhnK j[zdhnK jB ns/ ;w[zdo sZb s'A fezBh T[ukJh j[zdh W< 

4. gopsK dk torheoD fejV/ sohfenK nB[;ko ehsk ik ;edk W< 

5. gopsK Bz{ ;fEsh nB[;ko fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk ik ;edk W< 

6. wjKdhgh G{whnK ftZueko fwbD tkb/ gopsK Bz{ fejV/ gops nkfynk iKdk W< 

7. fBowkD d/ sohe/ nB[;ko gopsK Bz{ w[Zy o{g ftu fezB/ torK ftZu tzfvnk ik ;edk W< 

8. w"fbe iK N?eN"fBe gopsK dh T[sgsh fejVhnK G{-roGh ôeshnK eoe/ j[zdh W< 

9. tbdko gopsK dk fBowkD fet/A j[zdk W< 

10. tbdko gopsK d/ fBowkD bJh Xosh dhnK fejVnK rshnK f÷zw/tko j[zdhnK jB< 

11. j'o;N fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

12. focNtkdh iK dokV xkNh fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

13. ;zrqfj gqpsK Bz{ fejV/ j'o gops nky fdZsk iKdk W< 

14. gmko Xoksb s/ fwbD tkbh fejVh e[dosh Eb-nkfeqsh W. 

15. eh gmkoK d/ nkXko ns/ u'NhnK dk y/socb brGr fJZe' fizBk j[zdk W< 

16. G{r'fbe ;fEsh nB[;ko gmkoK Bz{ fezBhnK fe;wK ftu tzfvnk ik ;edk W< 

17. w?dkBK dh ;wz[do sZb s'A T[ukJh fezBh j[zdh W< 

18. ;hw?B Bkwh ftfrnkBh nB[;ko w?dkB fej' fij/ j[zd/ jB< 

19. sZNtosh w?dkB fejV/ w?dkBK Bz{ nkfynk ikdk W< 

20. gops fe; B{z efjzd/ jB< 

21. w?dkB fe; B{z efjzd/ jB< 

22. gmko fe; B{z efjzd/ jB< 

23. gopsK dhnK w[Zy fe;wK d/ BK fby'< 

24. gmko dhnK w[Zy fe;wK d/ BK fby'< 

25. w?dkBK dhnK w[Zy fe;wK d/ BK fby'< 

26. fgqEth s/ gqw[Zy Ebo{g fejV/ jB< 

27. ;z;ko d/ gqf;ZX w'Vdko gopsK d/ BK fby'< 

28. Gkos ftZu ;G s'A gqkuhB w'Vdko gops fejVk j?< 

29. ;z;ko d/ e[M gqf;ZX w?dkBK d/ T[dkjoB fdU< 

30. gops ns/ gjkVh ftZu nzso dZ;'< 

21


gqôBL-1 

Xosh B{z w[Zy fezB/ Ebo{gK ftZu tzfvnk frnk j?< 

(i) d' (ii) fszB (iii) uko (iv) gzi 

gqôBL-2 gopsK dhnK w[Zy fezBhnK fe;wK jB< 

(i) d' (ii) gzi (iii) S/ (iv) fszB 

gqôBL-3 brGr fezB/ Eb s/ w?dkBK dk ft;Eko j?< 

(i) 41# (ii) 30# (iii) 51# (iv) 25# 

gqôBL-4 Gkos d/ rzrkF;sb[i d/ w?dkB fejVh fe;w d/ jB. 

(i) sZN d/ w?dkB (ii) b'fJ; d/ w?dkB (iii) ib"Y w?dkB (iv) u{B/dko w?dkB 

gqôBL-5 fe; gmko B{z Ò;z;ko dh SZsÓ fejk iKdk j?< 

(i) fsZps dh gmko (ii) dZyD dh gmko (iii) e'bzphnk dh gmko 

(iv) e'b'o/v' dh gmko 

iqMn AMkW vwly pRSn 

1. prbq kI huMdy hn? ienHW dIAW mu`K ivSySqwvW d`so? 

2. ouBk dy AwDwr qy prbqW dIAW do iksmW nMU smJwE? 

3. AviSSt prbq ikvyN bxdy hn? 

4. pTwr kI huMdy hn? pTwrW dIAW mu`K ivSySqwvW d`so? 

5. mYdwn kI huMdy hn? mYdwnW dIAW mu`K ivSySqwvW d`so? 

6. Aprdn dy mYdwn ikvy bxdy hn? 

7. inKypx dy mYdwn ikvyN bxdy hn? 

8. pTwr Kixj pdwrQW dy BMfwr huMdy hn ivAwiKAw kro? 

9. mYdwnW iv`c sMswr dI sB qoN sMGxI vsoN dy kI kwrn hn? 

10. mYdwnW nMU sMswr dw AMn BMfwr ikauN ikhw jWdw hY? 

11. prbqW dy lwB d`so? 

12. mYdwnW qy mnu`KI AiDkwr sB qoN purwxw hY, ikauN? 

13. AMqrprbqI pTwr Aqy prbq-pRWqI pTwrW iv`c Prk d`so? 

14. blwk prbq Aqy moVdwr prbq iv`c Prk d`so? 

15. blwk prbq Aqy irPt GwtI iv`c Prk d`so? 

16. tk:{wzvb eh j[zdk j?< T[; dhnK w[Zy gosK d/ BK fby'< 

17. T[÷'B wzvb dk ft;Eko ;fjs toDB eo'< 

22


1. prbqW dw vrgIkrx kro[ fJzBQK dIAW iksmW, rcnwvW Aqy mh`qqw d`so? 

2. prbqW dy lwB d`so? 

3. pTwr iks nMU AwKdy hn, rcnw Aqy vrgIkrx d`so? 

4. pTwrW dw AwriQk mh`qv d`so? 

5. mYdwn iks nMU kihMdy hn, vrgIkrx Aqy rcnw d`so? 

6. 'mYdwn AwriQk ivkws d/ X[o/ hn' ies kQn dI ivAwiKAw krdy hoey mYdwnW 

dI mh`qqw d`so? 

BUcwl Aqy jvwlwmu`KI 


1. itkbkw[Zyh fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

2. itkbkw[Zyh j'o fe; Bz{ Bkw fdZsk iKdk W< 

3. itkbkw[Zyh ekoi fe; Bz{ nkfynk ikdk W< 

4. itkbkw[Zyh e'B fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

5. itkbkw[Zyh d/ ft;c'N ;w/A fezBh fe;w d/ gdkoE pkjo nkT[Ad/ jB< 

6. itkbkw[Zyh dk e'Jh fJZe gqGkt fby'< 

7. ôKswjK;kroh u[c/oh g/Nh ftZu itkbkw[ZyhnK d/ ft;c'N dk w[Zy eh ekoD W< 

8. wZX wjKdhgh g/Nh Bz{ j'o eh Bkw fdZsk iKdk W< 

9. itkbkw[Zyh ekoiK okjhA fBofws Eb-o{gK Bz{ w[Zy o{g ftZu fezB/ torK ftu tzfvnk ik 

;edk W< 

10. itkbkw[Zyh rodB fe; Bz{ nkyd/ jB< 

11. itkbkw[Zyh eo/No iK itkbkw[Zyh w{zj fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

12. e?bvok ôpd fejVh Gkôk s'A fbnk frnk W< 

13. G{ukb fejVh ôesh eoe/ j'Ad ftu nkT[d/ jB< 

14. G{ukb fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

15. fouNo g?wkBk fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

16. G{ukb c'e; iK G{ukb dh T[sgsh dk e/Ado fe; Bz{ nkyd/ jB< 

23

17. G{ukb c'e; Bz{ j'o eh nky fdZsk iKdk W< 

18. nfXe/Ado iK G{ukb e/Ado fe; Bz{ nkyd/ jB< 

19. f;;w'rokø iK f;;w'whNo fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

20. ;w-G{ukbh o/yk fe; Bz{ efjzd/ jB< 

21. w[ZYbhnK sozrK B{z[ nkw s"o s/ eh nkfynk iKdk W< 

22. w[ZYbhnK sozrK Bz{ j'o eh nkfynk iKdk W< 

23. r"D sozrK fejV/ eDK okjhA jh bzx ;edhnK jB< 

24. Xoksbh sozrK Bz{ j'o eh nky fdZsk iKdk W< 

25. Xoksbh sozrK feZE/ ubdhnK jB< 

26. fejVhnK sozrK pj[s jh fGnzeo ns/ spkjez[B j[zdhnK jB< 

27. G{ukbK dh T[sgsh dk gqw[Zy ekoD fejVk W< 

28. itkbkw[ZyhnK dk e'Jh fJZe Bekoswe gqGkt fby'< 

29. itkbkw[ZyhnK dk e'Jh fJZe ouBkswe gqGkt fby'< 

30. ôKs wjK;kroh u[soøh g/Nh feZE/ c?bh j'Jh W< 

31. fejVh g/Nh ftu ;z;ko d/ brGr 65 gqshôs G{ukb nkT[Ad/ jB< 

31. tbB s'A eh Gkt j?< 

32. GZiD feqnk fet/A j[zdh j?< 

33. BkGh iK c'e; s'A eh Gkt j?< 

34. ;[Bkwh fe; B{z nkyd/ jB< 

35. eq/No s'A eh Gkt j?< 

36. e?bvok fe; B{z nkyd/ jB< 


gqôBL-1 G{ukb sozrK fezB/ fe;w dhnK j[zdhnK jB< 

(i) d' (ii) uko (iii) fszB (iv) gzi 

gqôBL-2 fcT{÷h:kwk itkbkw[Zyh fejV/ d/ô ftZu ;fEs j?< 

(i) fJNbh (ii) Gkos (iii) uhB (iv) igkB 

gqôBL-3 1935 JhL ftZu gkfe;skB d/ fe; ôfjo ftZu G{ukb nkfJnk ;h< 

(i) eokuh (ii) e'fJNk (iii) bkj"o (iv) fJ;bkwkpkd 

24

gqôBL-4 itkbkw[Zyh ftZu'A fBebD tkb/ uNkBh yzv i' fe ªrbh d/ g'fNnK d/ nkeko d/ j[zd/ jB, 

B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) itkbkw[Zyh X{V (ii) bfgbh (iii) pzp (iv) ;No'pbh 

gqôBL-5 itkbkw[Zyh ft;c'N ;w/A itkbkw[Zyh eo/No s'A pkjo fBebd/ sob gdkoE B{z eh efjzd/ 

jB< 

(i) oky (ii) w?rwk (iii) bktk (iv) ibtkôg 

fszB AMkW vwly pRSn 

1. jvwlwmu`KI kI huMdw hY? jvwlwmu`KI pYdw hox dy kwrx d`so? 

2. jvwlwmu`KI ivsPot qoN inklx vwly pdwrQ d`so? 

3. jvwlwmu`KI ivsPot dIAW iksmW d`so? 

4. jvwlwmu`KI dy lwB Aqy hwnIAW d`so? 

5. jvwlwmu`KI dIAW v`K-v`K iksmW d`so? 

6. BUcwlW dI T[Zsgsh dy kwrx d`so? 

7. BUcwlW dIAW qrMgW qy not ilKo? 

8. BUcwlW dy mnu`KI jIvn qy pRBwv ilKo? 

9. tk:{wzvb B{z row eoB tkbhnK tZyFtZy feqnktK d/ BK fby'< 

10. ;{oih skg dh wksok s/ fejV/ ekoe gqGkt gkªd/ jB< 


1. BUcwl kI hMdy hn? ienHW dI au`qpqI dy kwrx Aqy sMswr dy BUcwlI KyqrW 

dw vrxn kro? 

2. jvwlwmu`KI iks nMU kihMdy hn? ienHW dIAW v`K-v`K iksmW Aqy aunHW dI 

sMswr iv`c vMf ilKo? 

3. jvwlwmu`KI ikirAw qoN bxn vwly v`K-v`K AMdrUnI Aqy bwhrI srUpW dw 

vrxn kro? 

vwXUmMfl 


1. tk:{wzvb fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

2. tk:{wzvb ;dk jh Xosh Bkb feT[A fugfenk ofjzdk W< 

25

3. tk:{wzvb fejV/ ôpdK d/ ;[w/b s'A j'Ad ftu nkT[Adk W< 

4. nkX[fBe ftfrnkBh tk:{wzvb dh T[ukJh fezBh wzBd/ jB< 

5. tk:{wzvb ftu nke;hiB r?; dh fezBh wksok j[zdh W< 

6. tk:{wzvb dhnK feqnkôhb r?;K fejVhnK jB< 

7. tk:{wzvb dhnK gqGkt ofjs r?;K fejVhnK jB< 

8. tk:{wzvb d/ brGr 90 gqshôs ibtkôg feZE/ fwbd/ jB< 

9. gqhtosB wzvb dh n";s T[ukJh fezBh W< 

10. tk:{wzvb dh ;G s' j/mbh sfj Bz{ eh nkfynk iKdk W< 

11. gqhtosB wzvb ftu T[ukJh d/ tZXD Bkb eh skgwkB frodk iKdk W< 

12. U÷'B r?; dh spkjh bJh w[Zy o{g ftu e"D f÷zw/tko W< 

13. pkjoh wzvb dh ôeb fe; Bkb fwbdh i[bdh j[zdh W ns/ skgwkB fezBk j' iKdk W< 

14. tk:{wzvb dh ouBk d/ w{b sZs fejV/ jB< 

15. y[ôe jtk fejV/ sZsK s'A pDh j?< 

16. gfotosB wzvb B{z gfotosB wzvb feª fejk iKdk j?< 


gqôBL-1 tk:{wzvb ftZu fe; r?; dh wksok ;G s'A f÷nkdk j?< 

(i) jkJhvq'iB (ii) ekopBvkJhnke;kJhv (iii) nke;hiB (iv) BkJhNq'iB 

gqôBL-2 fgqEth s'A SZvhnK o/vhU sozrK fe; wzvb s'A gotofss j' e/ w[V Xosh s/ nkªdhnK jB< 

(i) U÷'B wzvb (ii) nkfJB wzvb (iii) nôKs wzvb (iv) ;wskg wzvb 

gqôBL-3 rohB jkT{; r?; fe; r?; B{z nkfynk iKdk j?< 

(i) nke;hiB (ii) ekopBvkJhnke;kJhv (iii) fBUB (iv) jhbhnw 

gqôBL-4 tk:{wzvb dh fezBh T[ukJh s/ ik e/ ibtkôg õsw j' iKd/ jB< 

(i) 8500 whNo (ii) 6500 whNo (iii) 7500 whNo (iv) 5500 whNo 

1. vwXUmMfl dI rcnw qy not ilKo? 

2. vwXUmMfl dw kI wjZst hY? 

3. pirvrqn mMfl Aqy smqwp mMfl iv`c Prk d`so? 


26

4. auzon mMfl dI wjZssk dso? 

5. vwXUmMfl iv`c DUVkxW dI kI wjZssk hY? 

6. pirvrqn mMfl nMU vwXUmMfl dI sB qoN mh`qvpUrn prq feT[A mMinAw jWdw 

hY? 

7. G{FwZX o/yh y/soK ftZu xZN tk:{Fdkp d/ eh ekoD jB< 

8. tgkoe g"DK fe; B{z efjzd/ jB< fJ; d/ y/so dZ;'< 

9. wkB;{B g"DK dh gqhGkôk fdU ns/ fJ; d/ gqw[Zy y/so dZ;'< 


1. vwXUmMfl iks nMU kihMdy hn? ies dI bxqr d`so? 

2. vwXUmMfl dIAW v`K-v`K prqW dI sMrcnw Aqy mh`qv dso? 

qwpmwn 


1. Xosh ns/ tk:{wzvb dh rowh dk w[Zy ;o's fejVk W< 

2. eh rowh ns/ skgwkB dk fJZe jh noE W< 

3. rowh ns/ skgwkB ftu eh nzso j[zdk W< 

4. rowh ns/ skgwkB Bz{ fet/A wkfgnk iKdk W< 

5. fdB dk tZX s'A tZX skgwkB ns/ xZN s'A xZN skgwkB fe; B{z nkfynk iKdk W< 

6. fe;/ ;EkB dk n";s skgwkB fet/A gqkgs ehsk iKdk W< 

7. eh, fe;/ ;EkB dk skgwkB T[;d/ neôKô iK G{wZX o/yk dh d{oh s'A gqGkfts j[zdk W< 

8. d?fBe skgnzso fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

9. skgwkB d/ fBôus do Bkb xZND dh gqftqsh Bz{ eh nkfynk iKdk W< 

10. eh, ;XkoD o{g ftu G{wZX o/yk s'A Xo[ZtK tZb Bz{ skgwkB xNdk iKdk W< 

11. ;wskg o/yktK fejVhnK j[zdhnK jB< 

12. T{ôD iK sgs yzv fejV/ neôKôK ftueko ;fEs W< 

13. ôhs T{ôD iK Bhw sgs yzv fejV/ neôKôK ftueko ;fEs jB< 

14. ôhs iK Bhw yzv fejV/ neôKôK ftueko ;fEs jB< 

27

15. ;{oih skg ns/ fe;/ ;EkB d/ skgwkB ftZu nzso dZ;'< 

16. n";s d?fBe skgwkB fe; B{z efjzd/ jB< 


gqôBL-1 

Xoksb s/ fJZe' fij/ skgwkB tkbhnK EktK B{z i'VB tkbh o/yk B{z eh efjzd/ jB< 

(i) ;wtoyk o/yk (ii) ;wT[Zu o/yk (iii) ;wskg o/yk (iv) ;wdkp o/yk 

gqôBL-2 T[ukJh d/ BkbFBkb 165 whNo fgZS/ fezB/ fvroh skgwkB xZN iKdk j?< 

(i) 2 0 C (ii) 1a5 0 C (iii) 1 0 C (iv) 0 0 C 

gqôBL-3 eoe o/yk s/ ;{oi dhnK feoBK ed'A f;ZXhnK g?AdhnK jB< 

(i) 22 d;zpo (ii) 21 i{B (iii) 23 ;szpo (iv) 21 wkou 

gqôBL-4 ;z;ko dk ;G s'A mzvk ;EkB fejVk j?< 

(i) eôwho (ii) w?bpoB (iii) toy':k;e (iv) w?BhN'pk 

gqôBL-5 weo o/yk s/ ;{oi dhnK feoBK ed'A f;ZXhnK g?AdhnK jB< 

(i) 23 ;szpo (ii) 21 i{B (iii) 22 d;zpo (iv) 21 wkou 


1. sUrjI qwp dI pRIBwSw idE? 

2. smqwp ryKwvW Awm qOr qy iv`Qkwr ryKwvW dy smWqr ikauN hn? 

3. dYink qwp AMqr kI hY, ivSySqwvW d`so? 

4. slwnw qwp AMqr qoN kI Bwv hY, ivSySqwvW d`so? 

5. smqwp ryKwvW qy not ilKo? 

6. qwp ktIbMDW dw ic`qr sihq vrxn kro? 

7. tk:{wzvb B{z row eoB tkbhnK tZyFtZy feqnktK d/ BK fby'< 

8. ;{oih skg dh wksok s/ fejV/ ekoe gqGkt gkªd/ jB< 


1. iksy sQwn dw qwpmwn ikhVy q`qW qy inrBr krdw hY? T[dkjoD idE[ 

2. vwXUmMfl ikvyN grm huMdw hY? v`K v`K ikRAwvW d`so? 

28

vwXUmMfl dbwA Aqy pOxW 


1. jtk eh j[zdh W< 

2. eh jtk dk Gko j[zdk W< 

3. jtk dk dpkn fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

4. ;wz[do sZb s/ jtk dk Gko fezBk j[zdk W< 

5. jtk dk dpkn wkgD bJh tos/ iKd/ :zso Bz{ eh nkfynk iKdk W< 

6. jtk d/ dpkn ns/ skgwkB dk eh ;zpzX W< 

7. jtk dk dpkn feE/ tZX s'A tZX j[zdk W< 

8. ;w[zdo sZb s'A T[Zuk T[ZmD Bkb jtk dk dpkn fezBk xZNdk iKdk W< 

9. jtk d/ dpkn dh tzv Bz{ fejV/ sohfenK okjhA gqrNkfJnk ik ;edk W< 

10. jtk d/ dpkn dhnK ;Zs g/NhnK feT[A fdykJh fdzdhnK jB< 

11. G{wZXo/ye xZN dpkn dh g/Nh feZE/ c?bh j'Jh W< 

12. T[g Xo[Zth xZN dpkn dhnK g/NhnK feZE/ fwbdhnK jB< 

13. fe;/ fJZe ;EkB s'A d{;o/ ;EkB tZb uZbD tkbh jtk Bz{ eh fejk iKdk W< 

14. g"D jw/ôk jh fet/A ubdh W< 

15. g"DK dh fdôk Bz{ gqGkfts eoB tkbh ôesh Bz{ eh nkfynk iKdk W< 

16. fejVhnK g"DK Bz[ fBôus g"DK nkfynk ikdk W< 

17. fejVhnK g"DK Bz{ tgkoe g"DK nkfynk iKdk W< 

18. x'fVnK tkb/ neôKô iK T[g T{ôD ôKs g"D g/NhnK feZE/ fwbdhnK jB< 

19. gZSwh g"DK ed'A ôKs ns/ ed'A nôKs j[zdhnK jB< 

20. fe; g"D Bz{ b{ nkfynk ikdk W< 

21. wkB;{B ôpd dh T[sgsh fejVh Gkôk d/ ôpd s'A j'Jh ikgdh W< 

22. tk:{wzvbh dpkn s'A eh Gkt j?< 

23. fwbhpko s'A eh Gkt j?< 

24. dkp gqtDsk fe; B{z efjzd/ jB< 

25. ;EkJh g"DK fe; B{z efjzd/ jB< 

26. gZSwh g"DK fe; B{z efjzd/ jB< 

27. roidk ukbh; s'A eh Gkt j?< 

29


gqôBL-1 ;w[zdo sb s/ jtk dk Gko gqsh fJZe tor ;?ANhwhNo y/socb ftZu brGr fezBk j[zdk j?< 

(i) 934 rokw (ii) 1100 rokw (iii) 1034 rokw (iv) 1000 rokw 

gqôBL-2 Beô/ T[Zs/ jtk dk dpkn fejVhnK o/yktK Bkb fdykfJnk iKdk j?< 

(i) ;wskg o/yktK (ii) ;wdkp o/yktK (iii) ;w toyk o/yktK (iv) ;w T[Zu o/yktK 

gqôBL-3 jtk d/ dpkn dh tzv fezBh soQK dh j[zdh j?< 

(i) fszB (ii) d' (iii) gzi (iv) uko 

gqôBL-4 tgkoe g"DK dk G{r'fbe BK eh j?< 

(i) gZSwh g"DK (ii) T[Zsoh g"DK (iii) dZyDh g"DK (iv) g{oph g"DK 

gqôBL-5 Gkosh T[gFwjKdhg d/ w?dkBh GkrK ftZu wJh ns/ i{B d/ wjhfBnK ftZu pknd d[gfjo 

row ns/ y[ôe ubD tkbh g"D B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) fuB{e (ii) b{ (iii) c'jB (iv) jowNB 


1. vwXUmMflI dbwA ikhVy-ikhVy q`qW qy inrBr krdw hY? 

2. au`qrI ArD goly iv`c vpwrk pOxW dI idSw aùqr-pUrbI ikauN hY? 

3. vwXUdwb pytIAW dy iKskx qoN kI Bwv hY? 

4. T[ZukJh dy nwl vwXUdwb ikauN G`tdw hY? 

5. ;wdkp ryKwvW qoN kI Bwv hY? 

6. GoiVAW vwly neôKôk dw vrxn kro? 

7. BU-m`D ryKw dw ôks KMf ikvyN bxdw hY? 

8. PYrl dy inXm dw vrxn kro? 

9. jl ;who Aqy Ql smIr iv`c AMqr d`so? 

10. prbqI Aqy GwtI dIAW pOxW iv`c AMqr d`so? 

11. icnUk Aqy Pohn pOxW iv`c AMqr d`so? 

12. G{FwZX o/yh y/soK ftZu xZN tk:{Fdkp d/ eh ekoD jB< 

13. tgkoe g"DK fe; B{z efjzd/ jB< fJ; d/ y/so dZ;'< 

14. wkB;{B g"DK dh gqhGkôk fdU ns/ fJ; d/ gqw[Zy y/so dZ;'< 

30


1. vwXUmMfl pytIAW dw ivsQwr sihq vrxn kro? 

2. sQweI pOxW kI hn? p`CmI pOxW Aqy vpwrk pOxW dw ivsQwr pUrvk 

vrxn kro? 

3. vwXUmMfl Aqy pOx pytIAW ikauN iKskdIAW hn? ies dy kI pRBwv hn? 

tk:{wzvb nôKsh iK MZyV 


1. uZeotks dk ôkpfde noE eh j[zdk W< 

2. uZeotks Bz[ j'o eh Bkw fdZsk iKdk W< 

3. uZeotks fej' fijk uZeo j[zdk W< 

4. ekonkfbô d/ gqqGkt d/ ekoD T[Zsoh r'bk noX ftZu uZeotksh g"DK fet/A ubdhnK jB< 

5. T{ôD iK sgs uZeotksK dh j'Ad feZE/ j[zdh W< 

6. gqsh uZeotks ns/ uZeotksK dk nkg; ftZu eh ;zpzX W< 

7. gqsh uZeotks ;wdkp o/yktK dh fej' fijh nkfeqsh j[zdh W< 

8. gqsh uZeotks nkw s"o feZE/ fte;s j[zd/ jB< 

9. T{ôD eNhpzX uZeotksK dk gqGkt ftBkôekoh feª j?< 


gqôBL-1 uZeotks dk d{ik BK eh j?< 

(i) g"DK (ii) pZdb (iii) Gt/Ado (iv) G{ukb 

gqôBL-2 i/eo uZeotksK dhnK g"DK dk t/r pj[s f÷nkdk tZX iKdk j? sK T[; B{z eh efjzd/ jB< 

(i) uZeotksh s{økB (ii) uZeotksh toyk (iii) gqsh uZeotks 

(iv) fJjBK ftZu'A e'Jh BjhA 

gqôBL-3 uZeotks dk ihtB fezBhnK ;N/iK okjhA bzxdk j?< 

(i) fszB (ii) gzi (iii) uko (iv) S/ 

gqôBL-4 gqsh uZeotksK B{z fezB/ GkrK ftzu tzfvnk frnk j?< 

(i) uko (ii) gzi (iii) fszB (iv) ;Zs 

31

gqôBL-5 rshôhb gqsh uZeotks fejV/ gqsh uZeotksK B{z fejk iKdk j?< 

(i) mzv/ gqsh uZeotks (ii) row gqsh uZeotks 

(iii) nto'Xh gqsh uZeotks (iv) fJjBK ftZu'A e'Jh BjhA 


1. c`krvwq Aqy pRqI c`krvwq iv`c AMqr d`so? 

2. auSx k`tIbMDI uZeotks dy pRmu`K guxW dw vrxn kro? 

3. sIq aUSx c`krvwqW dIAW mu`K ivSySqwvW d`so? 

4. twrnyfo qoN kI Bwv hY? 

5. aUSx Aqy SIq aUSx c`krvwqW dy Kyqr d`so? 

6. tk:{ ftxB s'A eh Gkt j?< fJ; d/ eh ekoD jB< 

7. T{ôD eNhpzX uZeotks fe; B{z efjzd/ jB< fJ; d/ y/soK dk toDB eo'< 


1. SIq T{ôD c`krvwqW dI au`qpqI qy mOsm dw vrxn kro? 

2. a{SxktIbMDI c`krvwqW dI au`qpqI Aqy mOsm dw vrxn kro? 

tk:{wzvb dh Bwh ns/ toyD 


1. Bwh fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

2. tk:{wzvb d/ ib tkôg ;zxD/ j' e/ fe;/ th o{g ftu Xosh s/ nk fvZrD dh feqnk Bz{ eh 

nkfynk iKdk W< 

3. ibtkôg ib dk fejVk o{g j[zd/ jB ns/ tk:{wzvb ftZu fe; ;EkB s/ T[g;fEs j[zd/ 

jB< 

4. tk:{wzvb ftu ib fejV/ o{gK ftu fwbdk W< 

5. toyD dh Bwh Bz{ fejV/ o{gK ftu gqrNkfJnk iKdk W< 

6. jtk dh Bwh Bz{ fet/A wkfgnk iKdk W< 

7. ;zfsqgs jtk fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

8. fBog/y iK tk;sfte Bwh fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

32

9. ftôôN Bwh fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

10. ;kg/y Bwh Bz{ fet/A gqrNkfJnk iKdk W< 

11. fjzws{b fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

12. rVQ/ fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

13. toyk iK whAj fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

14. ib dh fJZe pz[{d ftZu fezBhnK pZdb p{zdK j[zdhnK jB< 

15. ;zftjD toyk fejV/ y/soK ftu jo o'÷ pknd d[fgjo j[zdh W< 

16. ;z;ko dh pj[sh toyk fe; fe;w dh j[zdh W< 

17. gopsh toyk ;w/A g"D w[Zyh YbkDK ns/ g"D ftw[Zyh YbkDK s/ fejV/ pZdbK dh pj[sks 

j[zdh W< 

18. nroGkr fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

19. G{wZXo/ye g"D g/Nh fejV/ neôKôK ftueko c?bh j'Jh W< 

20. G{wZX ;kroh toyk g/Nh dh ;kbkBk n";s toyk fezBh j[zdh W< 

21. Xo[Zth xZN toyD g/Nh ftZu toyD dh pj[sh wksok fe; o{g ftu jzdh W< 

22. dqtheoB feqnk fet/A j[zdh j?< 

23. sq/b fpzd{ dh gqhGkôk fdU< 

24. fJZe ;?ANhwhNo toyk s'A eh Gkt j?< 

25. ;w toyk o/yk s'A eh Gkt j?< 

26. toyk dh SK s'A eh Gkt j?< 


gqôBL-1 

tk:{wzvb ftZu ibtkôg dh j'Ad B{z eh nkfynk iKdk j?< 

(i) Bwh (ii) toyk (iii) X[zd (iv) e'jok 

gqôBL-2 nkw s"o s/ tk:{wzvb ftZu ibtkôg dh wksok fezB/ gqshôs j[zdh j?< 

(i) 25# (ii) 5# (iii) 2# (iv) 10# 

gqôBL-3 tk:{wzvb ftzu ib fezB/ o{gK ftZu fwbdk j?< 

(i) 10 (ii) 3 (iii) 5 (iv) 7 

gqôBL-4 toyk dhnK fezBhnK fe;wK j[zdhnK jB< 

(i) 10 (ii) 5 (iii) 3 (iv) 2 

33

gqôBL-5 jtk fi; ;w/A ibtkôgK B{z rqfjD eoBk pzd eo fdzdh j? sK T[; B{z eh efjzd/ jB< 

(i) n;zfsqgs jtk (ii) ;zfsqgs jtk (iii) row jtk (iv) mzvh jtk 

gqôBL-6 ib dh fJZe p{zd ftZu brGr fezBhnK pZdb p{zdK j[zdhnK jB< 

(i) 70 bZy (ii) 50 bZy (iii) 60 bZy (iv) 80 bZy 

gqôBL-7 toyk p{zd dk nkeko brGr fezBk j[zdk j?< 

(i) 10 n?wHn?wH (ii) 6 n?wHn?wH (iii) 5 n?wHn?wH (iv) 7 n?wHn?wH 


1. qyRl Aqy qRyl ibMdU iv`c Prk d`so? 

2. vrKw Aqy vrhwE iv`c Prk d`so? 

3. e'jo/ Aqy DuMd iv`c AMqr drswE? 

4. sMvihx vrKw Aqy prbqI vrKw iv`c AMqr d`so? 

5. vwsqivk nmI Aqy swpyK nmI iv`c AMqr d`so? 

6. swpyK nmI Aqy vrKw iv`c ;zpzX d`so? 

7. vrKw ikMny pRkwr dI huMdI hY koeI iek iksm smJwE? 

8. giVAW dI rcnw fet/A huMdI hY? 

9. vrKw ikvyN huMdI hY? 

10. vrKw SkfJnk qoN kI Bwv hY? Bwrq iv`c do audwhrxw idE? 

11. iksy QW dI vrKw ikMnHW g`lW qy inrBr krdI hY? 

12. tkôgheoD dh feqnk fet/A j[zdh j?< tkôgheoD dh wksok ns/ do s/ gqGkt gkT[D tkb/ 

ekoeK dk toDB eo'< 

13. tojkU fe; B{z efjzd/ jB< fJ; dk Bwh dh wksok Bkb eh ;pzX j?< tojkU d/ o{g dZ;'< 

14. pZdb fet/A pDd/ jB< fe;wK dZ;'< 


1. vrKw ikvyN huMdI hY? vrKw dIAW v`K-v`K iksmW dw vrxn kro? 

2. sMswr iv`c vrKw dI vMf dw vrxn kro? 

34

wjK;kroK dh EZb nfeqsh 


1. ;{oi gfotko d/ fejV/ rqfj ftZu ibwzvb, Ebwzvb ns/ tk:{wzvb fwbd/ jB< 

2. ibwzvb dk brGr 60 gqshôs fjZ;k fejVk r'bk noX ;zGkbh p?mk W< 

3. Ebwzvb dh n";s T[ukJh ns/ ibwzvb dh n";s rfjokJh fezBh W< 

4. ibwzvb dh ;ZG s'A rfjoh yZv iK v[zw dh rfjokJh brGr fezBh W< 

5. wjKdhgh ô?bZc fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

6. wjKdhgh YbkD fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

7. v{zx/ ;kroh w?dkB wjK;kroK d/ e[Zb sb d/ fezB/ y/so ftZu fwbd/ jB< 

8. ibwzvb Bz{ fejV/ wjK;kroK ftu tzfvnk frnk W< 

9. fejVk wjK;kro ;z;ko dk ;ZG s'A tZvk wjK;kro W< 

10. ôKs wjK;kro dk y/socb bZrGZr fezBk W< 

11. ôKs wjK;kro dh fse'D dk nkXko ns/ f;ok feZE'A sZe c?fbnk j'fJnk W< 

12. nzX wjK;kro dk ft;Eko ôKs wjK;kro s'A bZrGZr fezBk W< 

13. nzX wjK;ro dk e[Zb y/socb bZrGZr fezBk W< 

14. nzX wjK;kro dh xZN'-xZN u"VkJh feZE/ fwbdh W< 

15. nzX wjK;kro dh ôeb fej' fijh W< 

16. fjzdwjK;kro dh ôeb gfjb/ d't/A jh wjK;kroK (ôKs wjK;kro ns/ nzX wjK;kro) Bkb'A 

fet/A fGzB W< 

17. nkoefNe wjK;kro fej' fijk W< 

18. n?NKoefNe wjK;kro fe; Bz{ nkyd/ jB< 

27. ib wzvb s'A eh Gkt j?< 

28. wjKdhgh øoô B{z fezB/ w[Zy GkrK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

29. wjK;kroh w?dkB s'A eh Gkt j?< 

30. wjK;kroh w?dkBK s/ fwbD tkbhnK G{FnfeqshnK d/ BK fby'< 

31. wjK;kroh T[Gko fe; B{z efjzd/ jB< 

32. nzXwjK;kro d/ nkeko ns/ ft;Eko dk toDB eo'< 

33. gqôKs wjK;kro dh ;G s'A v{zxh v{zxkD fejVh j?< 

35


gqôBL-1 ibwzvb dh ;G s'A v{zxh yZv dk eh BK j?< 

(i) w/ohnkBk v{zw (ii) nbvfoZu (iii) ;tko (iv) e[okfJb 

gqôBL-2 wjKdhgK d/ uko/ gk;/ bZrd/ ;w[zdoh feBkfonK B{z eh efjzd/ jB< 

(i) wjKdhgh YbkD (ii) wjKdhgh ô?bø (iii) phu (iv) G{FihG 

gqôBL-3 nkw s"o s/ wjKdhgh ô?bø dh n";s YbkD fezBh j[zdh j?< 

(i) 5 0 (ii) 10 0 (iii) 1 0 (iv) 4 0 

gqôBL-4 wjK;kroh p/f;BK ftZu e[M ;" feb'whNo u"VhnK ns/ eJh j÷ko feb'whNo ftZu fwbD 

tkbhnK gopsh bVhnK B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) wjK;kroh v{zxkDK (ii) wjK;kroh eZNeK (iii) wjK;kroh ibv[ZphnK 

(iv) wjK;kroh p/f;B 

gqôBL-5 i/eo fe;/ wjK;kroh gjkVh dh wjK;kroh sZb s'A rfjokJh 1000 whNo s'A tZX j't/ sK 

T[; B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) wjK;kroh eZNe (ii) ibv[Zph gjkVh (iii) ;kroh gjkVh (iv) gjkVh 

gqôBL-6 nzX wjK;kro dh ôeb nzro/÷h Gkôk d/ fe; nZyo torh j?< 

(i) V (ii) U (iii) S (iv) T 

gqôBL-7 fejV/ wjK;kro ftZu nop ;kro g?Adk j?< 

(i) ôKs wjK;kro (ii) fjzd wjK;kro (iii) nzX wjK;kro 

(iv) nkoefNe wjK;kro 


1. mhWswgrW nMU DrqI qy jlvwXU dy mhwn inXMqrk ikauN ikhw jWdw hY? 

2. mnu`K leI mhWswgrW dI mh`qqw dw vrxn kro? 

3. 'mhWswgr Biv`K dy BMfwr hn', ivAwiKAw kro? 

4. mhWdIpI SYlP Aqy mhWdIpI Flwx iv`c øoe d`so? 

5. smMudrI KweI Aqy smuMdrI kYnIAn iv`c øoe d`so? 

6. smuMdrI kYnIAnW dy inrmwx qy audwhrxW d`so? 

7. mhWdIpI SYlP dI auqp`qI Aqy mh`qv dw vrxn kro? 

8. ô'b ns/ sZN ftZu eh nzso j?< 

36


1. wjK;kroh PrS dy mu`K BwgW dw vrxn kro Aqy hr iek dIAW ivSySqwvW 

ilKo? 

2. 'wjK;kro Biv`K dy soimAW dy BMfwr hn' ivAwiKAw kro? 

3. pRSwq wjK;kro dI Ql rUp ryKw dw vrxn kro? 

4. ihMd wjK;kro dy PrS dI DrwqlI rUp ryKw dw vrxn kro? 

5. AMD wjK;kro dy PrS dI DrwqlI rUp ryKw dw vrxn kro? 

mhWswgrI jl dw qwpmwn Aqy Kwrwpx 


1. g?No;B Bkwh ;w[zdo ftfrnkBh nB[;ko wjK;kroK dk ib fezBhnK fJekJhnK skg ns/ rowh 

gqkgs eodk W s/ fezBhnK ftfeoD dh feqnk okjhA SZv fdzdk W< 

2. eh wjK;kroK d/ ib d/ skgwkB d/ row ns/ mzv/ j'D dh feqnk Ebtosh GkrK Bkb'A fGzB j[zdh 

W< 

3. wjK;kroh ib dk d?fBe skgnzso fe; s/ fBoGo eodk W< 

4. fejV/ ;kroK dk tkofôe skgnzso f÷nkdk j[zdk W< 

5. fejV/ r'bk noX d/ wjK;kroK dk n";s skgwkB f÷nkdk j[zdk W< 

6. eh, wjK;kroh ;fsj dk skgwkB G{wZXo/yk s/ tZX s'A tZX j[zdk W< 

7. eh, fjzw yzv g"DK ns/ ;kroh XkoktK okjhA fJZe ;EkB s' d{;o/ ;EkB tZb Bz{ ;EkBnzsos j[zd/ 

ofjzd/ jB< 

8. T[Zsoh Xo[Zt d/ fjzw yzvK dh T[Zsgsh feZE/ j[zdh W< 

9. ôKs wjK;kro d/ T[Zso ftZub/ fjzwyzv fe; B{z[ gko BjhA eo ;ed/< 

10. dZyDh r'bk noX d/ fejV/ fjzwyzvK dk nkeko pj[s tZvk W< 

11. wjK;kro dh ;fsj d/ ib dk skgwkB jw/ôk jh tZX s'A tZX feT[A j[zdk W< 

12. ;{oi dhnK feqDK wjK;kroh ib dh fezBh rfjokJh s'A j/mK BjhA ik ;edhnK< 

13. ;{oi dhnK feqDK wjK;kroh ib dh fezBh rfjokJh sZe nk;kBh Bkb gj[zu iKdhnK jB< 

14. fezB/ skgwkB T[Zs/ ib dk xDst tZX s'A tZX j[zdk W< 

15. wjK;kroK dk ib feT[A ykok j[zdk W< 

16. BdhnK okjhA jo ;kb wjK;kroh ib ftZu fezBk Bwe x'b fdZsk iKdk W< 

37

17. wjK;kroh ib d/ jo fJZe xD feb'whNo y/so ftZu fezBk Bwe x[fbnk j[zdk W< 

18. ;kroK d/ ib d/ yko/gD dk w[Zy ;q's fejVk W< 

19. BdhnK ns/ ;kroh ib ftZu fejV/ BweK dh wksok pj[sh j[zdh W< 

20. eh, tkôgheoD ns/ yko/gD dk nkg; ftZu f;ZXk ;zpzX W< 

21. wjK;kroK d/ ib dk n";s ykokgD fezBk j[zdk W< 

22. fejVhnK ebgs o/yktK Bz{ ;wbtD o/yktK nkfynk iKdk W< 

23. eoe o/yk ns/ weo o/yktK d/ y/soK d/ ib d/ yko/gD dh n";s wksok fezBh j[zdh W< 

24. G{wZX o/yk ns/ T[; d/ B÷dhe ;fEs ;kroK d/ ib ftZu yko/gD dh wksok feT[A xZN fwbdh 

W< 

25. Xo[ZtK ns/ T[jBK d/ nkb/-d[nkb/ d/ y/soK d/ ;kroK ns/ wjK;kroK d/ ib dh yko/gD dh 

wksok feT[A xZN j[zdh W< 

26. ;z;ko dk ;ZG s'A f÷nkdk ykok ;kro fejVk W< 

34. wjK;kroh ib d/ row j'D d/ ;q's dZ;'< 

35. wjK;kro ftZu Bwe dk fBowkD fet/A j[zdk j?< 

36. ;w[zdoh ib ftZu fwbD tkb/ gzi gqf;ZX Bwe dZ;'< 

37. wjK;kroh yko s'A eh Gkt j?< 

38. fxo/ j'J/ fszB ;kroK d/ BK ns/ ykokgB fby'< 


gqôBL-1 

wjK;kroK d/ ib dk n";s o{g ftZu tkofôe skg nzso brGr fezBk j[zdk j?< 

(i) 12 0 C (ii) 10 0 C (iii) 20 0 C (iv) 13 0 C 

gqôBL-2 G{FwZX o/yk d/ B÷dhe tkb/ ;kroK dk skgwkB brGZr fezBk ofjzdk j?< 

(i) 10 0 C (ii) 40 0 C (iii) 26a7 0 C (iv) 36a7 0 C 

gqôBL-3 66a5 0 neôKôK s/ fdB dh bzpkJh tX e/ fezB/ xzN/ j' iKdh j?< 

(i) 24 xzN/ (ii) 12 xzN/ (iii) 15 xzN/ (iv) 10 xzN/ 

gqôBL-4 T[Zsoh nwohek d/ T[Zso g{oph sZNK dk skgwkB fejVh Xkok okjhA xZN iKdk j?< 

(i) ykVh dh Xkok (ii) b?po/v"o dh Xkok (iii) e[okfJb dh Xkok 

(iv) cb'ohvk dh Xkok 

38

gqôBL-5 fezB/ skgwkB T[Zs/ ib dk xDst tZX s'A tZX j[zdk j?< 

(i) 2 0 C (ii) 3 0 C (iii) 1 0 C (iv) 0 0 C 


1. mhWswgrI jl dy Kwrypx qoN kI Bwv hY? 

2. swgrW dy Kwrypx qy vwSpIkrx dw kI pRBwv hY? 

3. JIlW Aqy AMqirk swgrW iv`c Kwrypx dw vrxn kro? 

4. mhWswgrI jl dy Kwrypn Aqy qwpmwn iv`c kI sbMD hY? 

5. lwl swgr Aqy KwVI Pwrs dy jl dw qwpmwn v`K ikauN huMdw hY? 

6. krk ryKw dy nyVy swgrI jl dw Kwrwpn v`D ikauN hY? 

7. BU-wZX ryKw dy nyVy swgrI jl dw Kwrwpx G`t ikauN hY? 

8. ;kroh skgwkB ns/ neôKô dk ;zpzX dZ;'< 

9. wjK;kroK ftZu skg dh b/Nt/A ns/ yVt/A o[Zy dh tzv s/ fejV/ ekoe gqGkt gkªd/ jB< 

10. wjK;kroh yko/gD B{z fejV/ ekoe gqGkfts eod/ jB< 

11. nZX y[Zb/ ;kroK ftZu yko/gD dh wksok xZN j?, feª< 


1. wjK;kroI jl dy qwpmwn dI iKiqjI vMf dw kwrnW sihq vrxn kro? 

2. wjK;kroI jl dw Kwrwpn inXMiqRq krn vwly kwrkW dw vrxn kro? 

mhWswgrI jl dIAW gqIAW 


1. eh, wjK;kroh ib jw/ôk jh rshôhb ofjzdk W< 

2. wjK;kroh ib dhnK fejVhnK rshnK jB< 

3. ;kroh bfjo fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

4. ;kroh bfjo d/ fejV/ d' Gkr j[zd/ jB< 

5. ;kroh bfjoK dhnK fe;wK fejVhnK jB< 

6. ;kroh Xkok iK ;kroh o"An fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

7. row XkoktK fejVhnK ;kroh XkoktK Bz{ efjzd/ jB< 

8. mzvhnK XkoktK fejVhnK ;kroh XkoktK Bz{ efjzd/ jB< 

9. ;kroh XkoktK dh T[Zsgsh bJh f÷zw/tko ekoeK Bz{ fejV/ torK ftu tzfvnk ik ;edk W< 

39

10. eh, gZSwh g"D gqtkj ;ko/ wjK;kroK dh ;KMh mzv/ ib dh Xkok W< 

11. eh, fjzd wjK;kro dhnK XkoktK d{;o/ wjK;kroK dhnK XkoktK Bkb w/b yKdhnK jB< 

12. fet/A fjzdwjK;kro dhnK XkoktK d{;o/ wjK;kro dhnK XkoktK Bkb w/b yKdhnK jB< 

13. skgwkB fet/A XkoktK ftZu BthBsk fbnkT[Adk W< 

14. itko GkNk fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

15. itkoGkN/ dh T[Zsgsh fet/A j[zdh W< 

16. itkoh bfjoK fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

17. T[Zu itkoh ib fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

18. GkNk fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

19. BhtK itkoh ib fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

20. ngG{ iK ng'÷h fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

21. T[gG{ iK g?oh÷h fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

22. itkoGkNk fezB/ nzso T[gozs nkT[dk W< 

23. g{oD itko GkNk fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

24. g{oD iK dhox itko wjhB/ ftZu fejV/ d' fdB nkT[dk W< 

25. bx{ iK S'Nk itko fe; Bz{ nkfynk iKdk W< 

26. ;w[zdoh bfjo dh T[sgZsh fet/A j[zdh j?< 

27. wjK;kroh ib dhnK rshnK dZ;'< 

28. wjK;kroh sozrK dh ôesh fejV/ sZsK s/ fBoGo eodh j?< 

29. wjK;kroh sozrK dhnK w[Zy fe;wK dZ;'< 

30. fjzw s'd/ fe; B{z nkyd/ jB< 


gqôBL-1 ;w[zdoK ftZu brGZr fezB/ fe;w d/ Bwe fwbd/ jB< 

(i) 27 (ii) 37 (iii) 47 (iv) 57 

gqôBL-2 ;kroh ib d/ gqsh j÷ko rokw ib ftZu fezB/ rokw b{D x[b/ j[zd/ jB< 

(i) 25 rokw (ii) 15 rokw (iii) 35 rokw (iv) 45 rokw 

gqôBL-3 ;kroh BweK ftZu'A ;G s'A tZX wjZst oZyD tkbk Bwe fejVk j?< 

(i) ;'vhnw eb'okJhv (ii) w?rBhôhnw eb'okJhv (iii) e?bôhnw ;bø/N 

(iv) e?bôhnw ekop'B/N 

40

gqôBL-4 jo o'÷ pknd d[gfjo toyk fejV/ y/soK ftZu j[zdh j?< 

(i) Xo[tK B/V/ (ii) G{FwZX o/ye y/soK ftZu (iii) eoe o/yk B/V/ (iv) weo o/yk B/V/ 

gqôBL-5 ;z;ko dk ;G s'A f÷nkdk ykok ;kro fejVk j?< 

(i) ghbk ;kro (ii) e?;ghnB ;kro (iii) fwqs ;kro (iv) bkb ;kro 

gqôBL-6 

wjK;kroh ib d/ fB:fws o{g ftZu fJZe ;EkB s'A d{i/ ;EkB tZb B{z ubd/ ofjD dh 

rsh B{z eh efjzd/ jB< 

(i) ;kroh Xkok (ii) ;kroh bfjo (iii) itko GkNk (iv) fJjBK ftZu'A e'Jh BjhA 

gqôBL-7 

;kroh XkoktK dh n";s rsh fezBh j[zdh j?< 

(i) 2 s'A 8 feb'whNo gqsh xzNk (ii) 3 s'A 10 feb'whNo gqsh xzNk 

(iii) 4 s'A 12 feb'whNo gqsh xzNk (iv) 5 s'A 15 feb'whNo gqsh xzNk 

gqôBL-8 

ykVh dh row Xkok ns/ b?po/v"o dh mzvh Xkok fejV/ ;EkB s/ fwb e/ X[zd ns/ e'jok 

g?dk eodhnK jB< 

(i) ckeb?Av (ii) rqhBb?Av (iii) fBT{ckT{Avb?Av (iv) ;ekNb?Av 

gqôBL-9 

;kroK d/ ib d/ T[sokn ns/ uVQkn B{z eh efjzd/ jB< 

(i) ;kroh bfjo (ii) ;kroh Xkok (iii) itko GkNk (iv) Gzto 

gqôBL-10 

Xosh ns/ uzdowk dh nkg;h tZX s'A tZX d{oh B{z eh fejk iKdk j?< 

(i) g?oh÷h (ii) ng'÷h (iii) f;f÷rh (iv) n;z:'r 


1. mhWswgrI roAW kI huMdIAW hn audwhrxW sihq vrxn kro? 

2. o"nK dw iksy Kyqr dI vrKw qy pRBwv d`so? 

3. KwVI dIAW o"nK dw vrxn krdy hoey ies dy pRBwv d`so? 

4. mhWswgrI o"nK dIAW ivSySqwvW d`so? 

5. huglI ndI iv`c jhwz clwaux dy leI jvwrBwty dI mh`qqw d`so? 

6. jvwrBwtw ikvyN auqpMn huMdw hY? ies dy kI kwrx hn? 

7. jvwr dI kMD qy sMKyp not ilKo[ 

8. o"nK pRcìlq pOxW okjhA inrDwirq huMdIAW hn, ivAwiKAw kro? 

9. b?po/v"o dI Dwrw dw vrxn kro? 

10. ikaUroSIvo roA dw vrxn kro? 

41

11. T[Zsoh ihMd mhWswgr dIAW DwrwvW qy mwnsUn pOxW dw pRBwv d`so? 

12. Coty jvwr Aqy v`fy jvwr iv`c Prk d`so? 

13. do jvwrW dy iv`ckwr ikMny smyN dw AMqr huMdw hY? 

14. jvwrBwty dy lwB d`so? 

15. o"nK dk fe;/ y/so d/ skgwkB s/ gqGkt dZ;'< 

pMj AMkW vwly pRSn 

1. wjK;kroI rOAW dI au`qpqI ikhVy kwrkW qy inrBr krdI hY? audwhrn 

idE[ 

2. AMDwjK;kro dIAW o"nK qy aunHW dy pRBwv d`so? 

3. pRSWq wjK;kro dIAW o"nK Aqy aunHW dy pRBwv d`so? 

4. jvwrBwtw ikvyN auqpMn huMdw hY? ies dIAW mu`K iksmW d`so? 

42

1. G{r'b fe; B{z efjzd/ jB< 

2. nkofEe G{r'b fe; B{z nkyd/ jB< 

iwks O2 i"roch 

nkofEe G{r'b dk ;o{g ns/ y/so 

3. nkofEe G{r'b d/ nfXn?B dhnK gj[zuK d/ BK fby'< 

4. kI, AwDuink BUgol AMqrivigAwink ivSw bx igAw hY< 

43 

fJZe nze tkb/ gq;aB 

5. kI, AwriQk BUgol iksy vI ivSy dw AiDAYn krn leI inSicq 

ivigAwnk ivDI dI vrqoN krdw hY? 

6. k`cw mwl ikMnIAW iksmW dw ho skdw hY? 

7. pihlI iksm dy k`cy mwl dw sbMD ikhVIAW aupjW nwl hY? 

8. dUsrI iksm dy k`cy mwl dw sbMD ikhVIAW aupjW nwl hY? 

9. k`cy mwl nMu iqAwr krn vwlIAW mSInW leI ikhVI zrUrq huMdI hY? 

10. d`Kx-pUrbI eySIAweI dySW ny ikhVI vpwrk sMsQw bxw leI hY? 

11. kI, AwriQk BUgoilk AiDAYn leI srv ivAwpI inXm bxwey jw skdy 

hn? 

12. kI, iksy vI dyS jW Kyqr jW sMswr dy hr iek ivAkqI, hr iek iK`qy 

leI AwriQk BUgol dw igAwn pRwpq hoxw zrUrI hY? 

13. AwriQk BUgol dI pRdyiSk phuMc rwhIN kI AiDAYn kIqw jWdw hY? 

14. AwriQk BUgol dI vsqU phuMc rwhIN kI AiDAYn kIqw jWdw hY? 

15. AwriQk BUgol dI isDWqk phuMc rwhIN kI AiDAYn kIqw jWdw hY? 

16. nkX[fBe G{r'b dk ftôk fej' fijk j?< 

17. G{r'b B{z w[Zy o{g ftZu fezBhnK ôkyktK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

18. nkofEe G{r'b dhnK ;hwktK pko/ fby'< 


1. nkX[fBe G{r'b B{z w[Zy o{g ftZu fezBhnK ôkyktK ftZu tzve/ gVu'fbnk iKdk j?< 

(i) d' (ii) uko (iii) S/ (iv) fszB 

2. nkofEe G{r'b dk nfXn?B eoB bJh fezB/ soQK dhnK gj[zuK tos'A ftZu fbnKdhnK ik 

;edhnK jB< 

(i) fJZe (ii) d' (iii) fszB (iv) uko 

3. nkofEe G{r'b okjhA n;hA wkBt dhnK fejVhnK feqnktK dk nfXn?B eod/ jK< 

(i) ;wkfie feqnktK (ii) nkofEe feqnktK (iii) ;ZfGnkukoe feqnktK 

(iv) Xkofwe feqnktK

4. eZuk wkb fezBhnK fe;wK dk j' ;edk j?< 

(i) d; (ii) uko (iii) fszB (iv) d' 

5. gfjbh fe;w dk eZuk wkb feZE'A gqkgs j[zdk j?< 

(i) gô{nK s'A (ii) yfDi gdkoEK s'A (iii) y/shpkVh s'A (iv) T[d:'rK s'A 

6. j/m fbyhnK c;bK ftZu'A gzikp ftZu fejVh c;b BjhA T[rkJh ik ;edh< 

(i) eDe (ii) wZeh (iii) uktb (iv) ;/p 

7. gqd/fôe gj[zu okjhA fe;/ y/so dk fe; fe;w dk nfXn?B ehsk iKdk j?< 

(i) nkofEe s/ 

G{r'fbe 

(iv) Xkofwe gqGkt 

(ii) t;s{ dh T[gi 

ns/ tzv 

(iii) wB[Zyh feZfsnK T[Zgo 

tksktoD dk gqGkt 

1. wB[Zy dhnK nkofEe feqnktK s/ ukBDk gkU< 

2. G{r'b dhnK ;akyktK s/ B'N fby'< 

3. nkofEe G{r'b d/ ;o{g iK gaqfesh B{z ;wMkU< 

4. nkofEe G{r'b dk wjZst dZ;'< 

5. G{r'fbe gq;fEshnK s/ B'N fby'< 

6. nkofEe G{r'b d/ nfXn?B dhnK gj[zuK s/ B'N fby'< 

fszB nzeK tkb/ gq;aB 

7. G{r'b fe; B{z nkyd/ jB< 

8. nkofEe fefonktK s'A eh Gkt j?< e'Jh d' nkofEe fefonktK pko/ dZ;'< 

9. nkofEe G{r'b fe; B{z efjzd/ jB< nkofEe G{r'b dhnK d' gqhGkôktK pko/ fby'< 

10. nkofEe :'iBkekoK ns/ fe;kBK bJh nkofEe G{r'b d/ nfXn?B dh eh wjZssk j?< 

11. nkofEe G{r'b d/ nfXn?B dk tgkohnK ns/ T[d:'rgshnK B{z fet/A bkG j[zdk j?< 

12. nkofEe G{r'b d/ y/so dk nfXn?B fezB/ ns/ fejV/ f;ob/yK d/ nzsors jz[dk j?< 

1. nkofEe G{r'b d/ y/so B{z ft;Eko ;fjs ;wMkU< 

gzi nzeK tkb/ gq;aB 

44

;'fwnk dk torheoD 

1. ;'w/ fe; B{z efjzd/ jB< 

2. tZy tZy fe;wK d/ eZu/ wkb d/ BK fby'< 

3. itkoh ;aesh s'A eh Gkt j?< 

4. G{ skgh ;aesh s'A s[;hA eh ;wMd/ j'< 

5. kI, somy mwnv dy inScq audyS dI pUrqI dw swDn huMdy hn? 


6. kI, mnu`K dIAW AsImq zrUrqW dI pUrqI krn vwly somy mwnv leI 

aupXogI is`D huMdy hn[ 

7. koeI vI vsqU kdoN q`k somw AKvw skdI hY? 

8. somy mwnv dIAW ikhVIAW zrUrqW dI pUrqI krdy hn? 

9. soimAW dI s`B qoN vDyry mwnqw vwly vrgIkrx Anuswr soimAW nMU ikMny 

vrgW iv`c vMifAw jw skdw hY? 

10. iks kudrqI vsqU nUM jIv somw AwiKAw jw skdw hY? 

11. jIv-jMqU soimAW iv`c kI-kI Swiml kIqw jWdw hY? 

12. pOidAW nwmI soimAW iv`c kI-kI Swiml kIqw jWdw hY? 

13. iks kudrqI vsqU nMU inrjIv somw AwiKAw jw skdw hY? 

14. kI, Kixj pdwrQI soimAW dw ivqrx swry sMswr iv`c smwn hY? 

15. ikhVy somy SkqI dy somy huMdy hn? 

16. Kqm ho jwx vwly soimAW qoN kI Bwv hY? 

17. AYtmI bwlx ikhVy huMdy hn? 

18. ikhVy somy nw Kqm (Amu`k somy) hox vwly somy huMdy hn? 

19. ikhVy somy sMBwivq somy huMdy hn? 

20. aUrjw somy kI huMdy hn? 

21. pSU pwlx dw DMdw ikhVy soimAW qy inrBr krdw hY? 

22. ikhVy somy audXoigk somy huMdy hn? 

23. wB[Zy dhnK p[fBnkdh ÷o{osK fejVhnK jB< 

24. wB[Zy dhnK p[fBnkdh ÷o{osK ftZu fejVh BthA ÷o{os B{z ôkfwb ehsk frnk j?< 

25. e[dos d/ w[øs d/ T[gjkoK s'A eh Gkt j?< 

26. T{oik ;'fwnK dhnK w[Zy tzBrhnK fejVhnK jB< 

27. G{Fskgh T{oik s'A eh Gkt j?< 

45


1. ;'fwnK B{z w[Zy o{g ftZu fezB/ torK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

(i) gzi (ii) uko (iii) S/ (iv) nZm 

2. j/m fbfynK ftZu'A fejVk ôesh dk ;'wk BjhA j?< 

(i) gD fpibh (ii) fBT{ebhno ôesh (iii) g?No'bhnw (iv) pke;kfJN 

3. ftek;ôhb d/ôK dh e[Zb tZ;'A dk fezB/ gqshôs s'A th tZX y/shpkVh ;'fwnK s/ fBoGo eodk j?< 

(i) 70# (ii) 90# (iii) 80# (iv) 50# 

4. j/m fbfynK ftZu'A fejVh pZeohnK dh fe;w j?< 

(i) nzr'ok (ii) e"v (iii) b'pôNo (iv) w?ohB' 

5. e'fJb/ s'A fejVh fpibh fsnko ehsh iKdh j?< 

(i) gqwkD{ (ii) skgh (iii) ;{oih (iv) e[dosh 

6. :{o/Bhnw ns/ E'ohnw s'A fejVh ôesh gqkgs ehsh iKdh j?< 

(i) skgh (ii) gqwkD{ (iii) T{oik ôesh (iv) ;{oih ôesh 

7. Gkos ftZu gD fpibh d/ ;zGkts ;'fwnK dh pj[sh wksok feZE/ j?< 

(i) T[Zsoh Gkos (ii) dZyDh Gkos (iii) gZSwh Gkos (iv) g{oph Gkos 

8. j/m fbfynK ftZu'A fejVh gD fpibh :'iBk Gkos ftZu BjhA j?< 

(i) GkyVk Bzrb :'iBk (ii) dk wzrbk v?w (iii) cokyk :'iBk (iv) wkbgqGk :'iBk 


1. ;'fwnk dh pdbdh XkoDk s/ B'N fby'< 

2. iht ns/ fBoiht ;'fwnK ftZu nzso T[dkjoDK ;fjs fby'< 

3. w[Ze ns/ nw[Ze ;'fwnK ftZu nzso ;wMkU< 

4. ;zGkfts ns/ fte;s ;'fwnK ftZu nzso fby'< 

5. ;z;ko dhnK w[Zy gD^fpibh :'iBktK pko/ fby'< 

6. T{oik d/ ;'fwnK dk toBD eo'< 

7. eZu/ wkb d/ ;'fwnK dk toBD eo'< 

8. ukokrkjh ;'fwnK s/ B'N fby'< 

9. yfDi gdkoE s/ T[d:'fre ;'fwnK s/ B'N fby'< 

10. ;'w/ fe; B{z efjzd/ jB, fJ;d/ pdbd/ noEK s/ B'N fby'< 

11. ;'fwnK dk torheoD eo' ns/ fe;/ fJZe tor s/ ft;Eko ;fjs ukBDk gkU< 

46

12. ";'w/ wkBt d/ fB;afus T[d/;aK dh g{osh dk ;kXB j[zd/ jB", toBD eo'< 

13. ;'w/ iK ;kXBK s'A s[jkvk eh Gkt j?< ;'fwnK dk torheoD eo'< 

14. ;'fwnK dh gqhGkôk fby'< ;'w/ wB[Zy d/ fejV/ T[d/ôK dh g{osh eod/ jB< 

15. yfDi T[d:'r B{z vke{ T[d:'r feª fejk iKdk j?< 

16. iht ns/ fBoiht ;'w/ eh j[zd/ jB< T[dkjoBK ;fjs fby'< 

17. ysw ns/ Bk ysw j'D tkb/ ;'fwnK B{z T[dkjoBK ;fjs fby'< 

18. yfDi gdkoE eh jB< fe;wK dk torheoD fby'< 

19. ;zGkfts ;'w/ ns/ fte;s ;'w/ fe; B{z nkyd/ jB< T[dkjoBK ;fjs fby'< 

20. pj[w[Zyh :'iBktK s'A s[jkvk eh Gkt j? ns/ fJ; dh eh wjZssk j?< 

21. yfDiK B{z w[Zy o{g ftZu fezB/ GkrK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< T[jBK ftZu nzso dZ;'< 


1. ;'w/ fe; B{z efjzd/ jB fJjBK dk torheoD eo' ns/ fe;/ d' ;'fwnK s/ ft;Eko ;fjs 

ukBDk gkT[. 

Xosh d/ w[Zy e[dosh ;'fwnk dk ftsoD L izrb 


1. :{BkfJNv B/;aBia nB[;ko Xosh s/ xZN' xZN fezB/ # Gkr ftZu izrb j'D/ ukjhd/ jB< 

2. Bhw sgs yzvh izrbK dk ft;Eko fdU< 

3. B[ehb/ gZfsnk tkb/ izrbK dk ft;Eko fby'< 

4. sgs yzvh izrb feZE/ fwbd/ jB< 

5. Bhw sgs yzvh izrb fejV/ y/soK iK d/;aK ftZu fwbd/ jB< 

6. bzpfozr s' eh Gkt j?< 

7. izrbK dh nzXk X[zd eNkJh ekoD po;ksh u'nK d/ y/so dZ;'< 

8. kI, jMgl iksy vI Kyqr dy ivkws leI Dury dw kMm krdyy hn? 

9. jMgl iks nMU AwKdy hn? 

10. jMgl ivigAwn iks nMU AwiKAw jWdw hY? 

11. qpq KMfW dy vrKw vwly jMgl ikhVy AkSWSW iv`c imldy hn? 

12. BU-m`D ryKk jMglW dw hor kI nwm hY? 

13. nIm qpq KMfW dy rUm swgrI BwgW iv`c vrKw iks mOsm iv`c pYNdI hY? 

14. nukIly pìqAW vwly jMglW dy dr`Kq ikho ijhy huMdy hn? 

15. jMglW dy ivnwS dw koeI iek kwrx ilKo? 

16. rwjsQwn dw mwrUQl iks dI dyx hY? 

47

17. iSvwilk dIAW phwVIAW qoN AMDw DuMd ktweI dw kI nqIjw hY? 

18. Xosh d/ fezB/ Gkr ftZu izrbK dk j'Dk bk÷wh j?< 

19. izrbK dhnK w[Zy fe;wK d/ BK fby'< 

20. ;?btk÷ izrbK dh e'Jh fJZe ftô/ôsk fby'< 


1. Xosh d/ xZN s'A xZN fezB/ gqshôs GkrK ftZu izrb j'D/ ukjhd/ jB< 

(i) 50# (ii) 30# (iii) 15# (iv) 33# 

2. fJ; ;w/A Xosh d/ fezB/ gqshôs GkrK ftZu izrb jB< 

(i) 33# (ii) 50# (iii) 15# (iv) 10# 

3. fezB/ fvroh ;?ANhrq/v (;?b;hn;) s'A xZN skgwkB tkb/ y/soK ftZu doys g?dk jh BjhA j[zd/< 

(i) 10 0 C (ii) 6 0 C (iii) 15 0 C (iv) 20 0 C 

4. n;hA izrbK B{z w[Zy o{g ftZu fezBhnK fe;wK ftZu tzv e/ gVQd/ jK< 

(i) uko (ii) d' (iii) fszB (iv) S/ 

5. fejVh fe;w d/ izrbK B{z ;?btk÷ th fejk iKdk j?< 

(i) 

wkB;{B izrb (ii) G{ wZX o/ye izrb (iii) Bhw sgs yzvh izrb 

(iv) N?rk izrb 

6. izrbK s'A brGZr fezB/ ftneshnK B{z o[÷rko fwbdk j?< 

(i) 10 bZy ftnesh (ii) 50 bZy 

ftnesh 

(iii) 20 bZy 

ftnesh 

(iv) 30 bZy ftnesh 

7. wJhFi{B 1987 JhL ftZu fe; d/ô d/ izrb B{z fGnkBe nZr bZr rJh ;h< 

(i) Gkos (ii) uhB (iii) nwohek (iv) ;qh bzek 

8. nZi s'A 300 ;kb gfjbK Xosh d/ brGZr fezB/ gqshôs Gkr ftZu izrb ;B< 

(i) 50# (ii) 33# (iii) 60# (iv) 40# 

9. opV d/ doys s'A o; eZYD dk ezw brksko fezB/ ;kbK sZe ehsk ik ;edk j?< 

(i) 5 ;kb (ii) 10 ;kb (iii) 7 ;kb (iv) 2 ;kb 

10. j/m fbfynK ftZu'A fejVk gdkoE dzdK dh o{N e?Bkfbzr bJh tofsnk iKdk j?< 

(i) i?b{N"Ar (ii) rNkgouk (iii) skoghB dk s/b (iv) fuZeb r{zd 

48

11. T[j fejVk gdkoE j? fijVk yZbK B{z uwV/ ftZu spdhb eoB d/ ezw nkªdk j?< 

(i) rNkgouk (ii) N?fBe s/÷kp (iii) i?b{N"Ar (iv) bky 


1. izrbK d/ ftek; s/ gqGkt gkT[D tkb/ e[dosh sZsK dk toBD eo'< 

2. sgs yzvh izrbK dhnK ft;a/PsktK fby'< 

3. sgs yzvh izrbK d/ T[gGkrK dk torheoD eo'< 

4. Bhw sgs yzvh izrb eh j[zd/ jB ns/ fJzBQK dhnK ft;a/;sktK fby'< 

5. sgs yzvh izrbK ns/ Bhw sgs yzvh izrbK ftZu nzso ;wMkU< 

6. ;z;ko d/ w[Zy fe;w d/ izrbK d/ G{r'fbe ftsoD s/ B'N fby'< 

7. izrbK dk y/so feT[A xZN fojk j?< fJBQK s/ ekp{ gkT[D bJh fejV/^2T[gkn eoB/ ukjhd/ 

jB< 

8. ;z;ko d/ e'DXkoh ik B[ehb/ gZfsnK tkb/ izrbK s/ B'N fby'< 

9. izrbK dhnK w[;aebK dk toBD eo'< 

10. izrbK d/ bkG dZ;'< 

11. izrbK s'A bZeV eZND s'A gfjbK fsnkoh eoB bJh eh edw u[Ze/ iKd/ jB< 

12. bZeV eZND d/ Xzd/ B{z gqGkfts eoB tkb/ sZs fpnkB eo'< 

13. bzpfozr eh j[zdh j?< T[; dhnK fe;wK dk toDB eo'< 

14. sgs yzvh ik T{;aD yzvh bzpfozr dk toDB eo'< 

15. Bhw sgs yzvh bzpfozr dk toDB eo'< 

16. izrbK dh ;zGkb d/ sohe/ dZ;'< 

17. Gkos ftZu izrbK s/ B'N fby'< 

18. bZeV B{z SZv e/ izrbK s' gqkgs ehshnK ikD tkbhnK t;sK dk ;zy/g toDB eo'< 

19. N?rk izrbK s/ B'N fby'< 

20. bzpfozr B{z gqGkfts eoB tkb/ ekoe dZ;'< 

21. tDK dh ;[oZfynk dhnK e'Jh uko ftXhnK fby'< 

1. ;z;ko d/ w[Zy fe;wK d/ izrbK dk toDB eo'< 


;z;ko d/ w[Zy e[dosh ;'fwnk dk ftsoD^ wZShnK 

1. T[¤so gZSwh ;Ks wjK;kro d/ wZSh y/soK dk ft;Eko fby'< 

2. T[¤so g{oph ;Ks wjK;kro d/ wZSh y/soK dk ft;Eko fby'< 


49

3. T[¤so gZSwh nzX wjK;kro d/ wZSh y/soK dk ft;Eko fby'< 

4. T[¤so g{oph nzX wjK;kro d/ wZSh y/soK dk ft;Eko fby'< 

5. dZyDh nwohek d/ ;Ks wjK;kroh sZNtosh wZSh y/so dk ft;Eko fby'< 

6. Gkos d/ ;w[zdoh wZSh y/so d/ BK fby'< 

7. kI, m`CI mh`qvpUrx KwD pdwrQ hY? 

8. m`CIAW KwD pdwrQW qoN ielwvw hor ikhVy kMm iv`c ilAWdIAW jWdIAW 

hn? 

9. m`CIAW lgBg ikMnI iksm dIAW hn? 

10. fUMGy smuMdr dIAW m`CIAW PVn leI iks iksm dy jhwzW dI vrqoN kIqI 

jWdI hY? 

11. ikhVy KyqrW dIAW m`CIAW Kwx leI vDIAw huMdIAW hn? 

12. sMswr dy m`CI KyqrW nMU ikMny BwgW iv`c vMifAw jw skdw hY? 

13. sMswr dy swgrI m`CIAW vwly mùK Kyqr ikQy imldy hn? 

14. kI, inaUPwaUNflYNf dI ArQ ivvsQw m`CIAW qy inrBr krdI hY? 

15. au~qr-pUrbI AMD mhWswgrI m`CI Kyqr ik`Qy PYly hoey hn? 

16. qwzy jl dIAW m`CIAW ik~Qy imldIAW hn? 

17. wZSh fBo:ks eoB tkb/ w[Zy d/ôK d/ BK fby'< 

18. wZSh nk:ks eoB tkb/ w[Zy d/ôK d/ BK fby'< 


1. ;z;ko ftZu brGZr fezB/ j÷ko fe;w dhnK wZShnK fwbdhnK jB< 

(i) 20 j÷ko (ii) 30 j÷ko (iii) 40 j÷ko (iv) 5 j÷ko 

2. wZShnK d/ geV/ ikD tkb/ ;EkB B{z nkXko pDk e/ wZShnK B{z fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk 

ik ;edk j?< 

(i) uko (ii) d' (iii) fszB (iv) gzi 

3. gkDh ftZu ;{oi dk gqekô fezB/ whNo dh rfjokJh sZe gj[zu ;edk j?< 

(i) 100 whNo (ii) 500 whNo (iii) 200 whNo (iv) 50 whNo 

4. ;G s'A tZvk wZSh geVB tkbk d/ô fejVk j?< 

(i) uhB (ii) ikgkB (iii) Gkos (iv) nwohek 

5. fe; y/so dhnK wZShnK ÷fjohbhnK j' iKdhnK jB< 

(i) sk÷/ gkDh dhnK wZShnK (ii) xZN skgwkB tkbhnK wZShnK 

(iii) T[Zu/ skgwkB tkbhnK wZShnK (iv) ;w[zdoK dhnK wZShnK 

50

6. wZSh p?Ae; nkw s"o s/ ;w[zdo sZN s'A fezBh d{oh s/ ;fEs j[zd/ jB< 

(i) 150 s'A 300 feb'whNo sZe (ii) 100 s'A 200 feb'whNo sZe 

(iii) 50 s'A 100 feb'whNo sZe 

(iv) 200 s'A 500 feb'whNo sZe 

7. fBT{c"Avb?Av dh noE ftt;Ek w[Zy o{g ftZu fe; s/ fBoGo j?< 

(i) y/shpkVh (ii) wZShnK (iii) T[d:'rK (iv) tgko 


1. wZShnK d/ tZXD c[ZbD bJh b'VhdhnK io{oh jkbsK dk toBD eo'< 

2. T{;aD ik sgs yzv ftZu wZShnK pj[s jh xZN frDsh ftZu feT[A geVhnK iKdhnK jB< 

3. wZShnK dh ;zGkb s/ B'N fby'< 

4. wZShnK d/ w[Zy wZSh T[sgkde y/so T[¤soh Bhw sgs iK ;ahs T{;aD yzvK ftZu feT[A ;fEs 

jB< 

5. ;z;ko d/ gqw[Zy wZSh y/so fejV/ jB, fJBQK ftZu wZShnK d/ fiankdk T[sgkdB d/ ekoB dZ;'< 

6. wZShnK dk eh wjZst j?< 

7. wZShnK dhnK fe;wK pko/ fby'< 

8. wZSh y/soK s'A eh Gkt j?, ;z;ko d/ gqw[Zy wZSh y/soK d/ BK dZ;'< 

9. T[ZsoFgZSwh nzX wjK;kro wZSh y/so s/ B'N fby'< 

10. T[ZsoFgZSwh ôKs wjK;kro wZSh y/so s/ B'N fby'< 

11. T[ZsoFg{oph nzX wjK;kro wZSh y/so s/ B'N fby'< 

12. T[ZsoFg{oph ôKs wjK;kro wZSh y/so s/ B'N fby'< 


1. wZShnK d/ tZXD c[ZbD bJh G{r'fbe jkbsK dk toDB eod/ j'J/ ;z;ko ftZu wZSh cVB tkb/ 

w[Zy y/soK dk toDB eo'< 

2. nzXwjK;kro d/ wZSh y/soK dk toDB eo'< 

3. gq;aKs wjK;kro d/ wZSh y/soK dk toDB eo'< 

yfDi gdkoE 

1. Xks{ yfDi gdkoEK d/ BK fby'< 

2. nXks{ yfDi gdkoEK d/ BK fby'< 

3. ;z;ko ftZu eZu/ b'j/ d/ T[sgkdB d/ gfjb/ d' d/;aK d/ BK fby'< 


51

4. ;z;ko ftZu eZu/ sKp/ d/ T[sgkdB d/ gfjb/ d' d/;aK d/ BK fby'< 

5. ;z;ko ftu n?b{whBhnw d/ gfjb/ d' d/PK d/ BK fby'< 

6. Kixj pdwrQ ik~Qy imlx vwly kudrqI pdwrQ huMdy hn? 

7. Kixj pdwrQW nMU mu`Fly qOr qy ikMny vrgW iv`c vMifAw jw skdw hY? 

8. kI, Kixj pdwrQ Kqm ho jwx vwly BMfwr hn? 

9. kI, Kixj pdwrQW dy audXog nMU fwkU audXog AwK id`qw jWdw hY? 

10. AwDuink Xu`g nMU ikhVy Kixj pdwrQ dw Xu`g AwiKAw jWdw hY? 

11. lohw ikho ijhw Kixj pdwrQ hY? 

12. k`cy lohy dIAW mu`K iksmW ikhVIAW hn? 

13. sMswr dy k`cy lohy dy surìKAq BMfwr mu`K rUp iv`c ik`Qy imldy hn? 

14. Bwrq dy au~qr pUrbI loh Kyqr ikhVw hY? 

15. Bwrq dy k~cy lohy dw mu`K gwhk ikhVw dyS hY? 

16. sMXukq rwj AmrIkw dw supIrIAr JIl Kyqr ik~Qy imldw hY? 

17. qWby dI vrqoN kdoN qoN huMdI Aw rhI hY? 

18. qWby dy mu`K auqpwdk dyS ikhVy hn? 

19. AYlUmInIAm Dwq ikhVIAW DwqW qoN pRwpq kIqI jWdI hY? 

20. kI AYlUmInIAm bhuq hI hlkI Dwq huMdI hY? 

21. bwksweIt dy mùK auqpwdk dyS ikhVy hn? 

22. w?ArBh÷ nMU loh pUrk Dwq ikauN ikhw jWdw hY? 

23. sMswr dy w?ArBh÷ dy BMfwr mu`K rUp iv`c ik~Qy imldy hn? 

24. yfDi gdkoE fezBQK B{z nkfynk iKdk j?< 

25. eh eZu/ b'j/ B{z fco s'A tofsnk ik ;edk j?< 

26. sKp/ dh tos'A fe; bJh j[zdh j?< 

27. ;z;ko dk ;G s'A tZvk pke;kJhN dk T[sgkde d/ô fejVk j?< 


1. Jh;k d/ iBw s'A fezB/ ;kb gfjbK d/ fJfsjk; ftZu sKpk ekb dk toDB j?< 

(i) 

500 ;kb gfjbK (ii) 1000 ;kb gfjbK (iii) 100 ;kb gfjbK 

(iv) 200 ;kb gfjbK 

2. yfDi gdkoEK B{z w[ZYb/ s"o s/ fezB/ torK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

(i) fszB (ii) d' (iii) uko (iv) gzi 

3. nkX[fBe :[Zr B{z fe; yfDi gdkoE dk :[Zr nkfynk iKdk j?< 

(i) b'j/ dk (ii) sKp/ dk (iii) eK;/ dk (iv) n?b{whBhnw dk 

52

4. eZu/ b'j/ dhnK fezBhnK fe;wK jB< 


5. 72# ô[ZX b'j/ d/ nzô fe; fe;w d/ b'j/ ftZu fwbd/ jB< 

(i) w?rB/NkfJN (ii) j?w/NkfJN (iii) fbw'BkfJN (iv) ;hvokfJN 

6. fJspkok b'j/ dhnK ykDK fe; d/ô ftZu jB< 

(i) uhB (ii) Gkos (iii) pqkihb (iv) nk;Nq/bhnk 

7. eZuk b'jk eZYD tkbk ;G s'A tZvk d/; fejVk j?< 

(i) nk;Nq/bhnk (ii) pqkihb (iii) uhB (iv) Gkos 

8. Gkos dk eZuk b'jk eZYD ftZu fezBtK ;EkB j?< 

(i) d{ik (ii) u"Ek (iii) shik (iv) gzitK 

9. pkpkp{dB dhnK gjkVhnK fe; oki ftZu jB< 

(i) eoBkNe (ii) T[Vh;k (iii) wZX gqd/; (iv) gzikp 

10. Gkos d/ eZu/ b'j/ dk w[Zy rqkje d/ô fejVk j?< 

(i) uhB (ii) ikgkB (iii) gkfe;skB (iv) ;z:[es oki nwohek 

11. :{okb gopsK ftZu fe; fe;w dk b'jk fwbdk j?< 

(i) w?rB/NkfJN (ii) j?w/NkfJN (iii) fbw'BkfJN (iv) ;hvokfJN 

12. ;z;ko dk ;G s'A tZvk sKpk eZYD tkbk d/ô fejVk j?< 

(i) ;z:[es oki nwohek (ii) fuZbh (iii) fJzv'B/ôhnk (iv) nk;Nq/bhnk 

13. ;z;ko dk ;G s'A tZvk pke;kJhN dk T[sgkde d/ô fejVk j?< 

(i) nk;Nq/bhnk (ii) Gkos (iii) uhB (iv) frBh 

14. fe; yfDi B{z b'j g{oe Xks fejk iKdk j?< 

(i) sKpk (ii) pke;kJhN (iii) w?rBh÷ (iv) npoe 


1. eZu/ b'j/ dhnK fe;wK dh ftnkfynk eo'< 

2. pqkiahb ftZu eZu/ b'j/ d/ T[sgkdB y/soK s/ B'N fby'< 

3. Gkos ftZu eZu/ b'j/ d/ T[sgkdB s/ B'N fby'< 

4. eZu/ b'j/ dh ;zGkb fby'< 

53

5. ;z;ko ftzu eZu/ sKp/ d/ gfjb/ d' d/PK dk g{oB t/otk fdU< 

6. sKp/ dh ;zGkb fet/A ehsh ikDh ukjhdh j?< 

7. Gkos ftZu w?rBhia T[sgkdB s/ B'N fby'< 

8. yfDi gdkoEK B{z bzp/ ;w/A sZe ubkT[D bJh fejV/^2 edw u[ZeD/ ukjhd/ jB< 

9. ;z:[es oki nwohek d/ b'jk y/soK dk toBD eo'< 

10. feqtJho'r b'jk y/soK dk t/otk fdU< 

11. nk;Nq/bhnK d/ pke;kJhN d/ T[sgkdB s/ B'N fby'< 

12. nkX[fBe :[Zr ftZu b'j/ dh eh wjZssk j?< 

13. b'j/ dhnK w[Zy fe;wK fejVhnK jB< toDB eo'< 

14. n?b{whBhnw Xks dk eh wjZst j?< 

15. w?rBh÷ dk eh wjZst j?< 

16. ;z;ko ftZu e'Jh uko w?rBh÷ T[sgkde d/ôK d/ BK fby'< Gkos dhnK w?rBh÷ dhnK ykDK 

dk t/otk g/ô eo'< 

1. b'j/ dhnK fe;wK, ;z;ko ftZu tzv ns/ T[sgkdB s/ B'N fby'< 

2. ;z;ko ftZu sKp/ dh tzv s/ T[sgkdB s/ B'N fby'< 


;aesh d/ ;kXB 


1. g?No'bhnw ;apd s'A eh Gkt j?< 

2. ;z;ko ftZu gfjbhtkoh gD fpibh ed'A ns/ feZE/ fsnko ehsh rJh< 

3. ;z;ko ftZu e'fJb/ d/ T[sgkdB d/ gfjb/ d' d/;K d/ BK fby'< 

4. pke{ s/b y/so feZE/ ;fEs j?< 

5. SkqI dw mu`K somw ikhVw hY? 

6. koiely nMU kwlw sonw ikauN AwiKAw jWdw hY? 

7. koiely dIAW mu`K iksmW ikhVIAW hn? 

8. sMswr dw s`B qoN v`fw koielw k`Fx vwlw dyS ikhVw hY? 

9. goNfvwnw koielw Kyqr Bwrq dy ku~l auqpwdn iv`c ikMnw Xogdwn pwauNdy 

hn? 

10. XUkryn dy fOnYtS koielw Kyqr nMU ikhVw dUsrw nwm id`qw jWdw hY? 

11. vrqmwn Xu`g iv`c sB qoN v`D mh`qqw vwlw SkqI dw swDn ikhVw hY? 

12. pYtrolIAm Sbd ikhVI BwSw dy SbdW qoN bixAw hY? 

13. kwkySs qyl KyqrW dw hor nW d`so? 

14. Bwrq dy pUrbI qyl Kyqr ik~Qy PYly hoey hn? 

54

15. Bwrq dy p`CmI Kyqr dy KUh mu`K rUp iv`c iks rwj iv`c hn? 

16. pYtrolIAm leI ikhVw dyS d`KxI g`lw ArD dw s`B qoN v`D m`hqv r`Kx 

vwlw dyS hY? 

17. Bwrq dy p`CmI Kyqr dy qyl dy KUh mu`K rUp iv`c iks rwj iv`c hn? 

18. pYtrolIAm leI ikhVw dyS d`KxI golw ArD dw s`B qoN v`D mh`qv r`Kx 

vwlw hY? 

19. kolw, pYtrolIAm qoN bgYr Amu`k mh`qvpUrx SkqI dw swDn ikhVw hY? 

20. e'fJb/ dk fBowkD fet/A j'fJnk j?< 

21. e'fJb/ s'A fsnko ehshnK ikD tkbhnK t;sK d/ BK fby'< 

22. Gkos d/ e[Zb uko e'fJbk y/soK d/ BK fby'< 

23. g?No'bhnw ôpd s'A eh Gkt j?< 

24. ;z;ko ftZu gfjbh tko gDFfpibh ed'A ns/ feZE/ fsnko ehsh rJh ;h< 

25. gDFfpibh B{z fuZNk ;'Bk feª fejk iKdk j?< 

26. ÒÒN?B/;h t?bh nEkoNh@ fpibh xo fe; d/;a ftZu feZE/ ;fEs j?< 

27. Gkos dhnK d' w[Zy gD fpibh :'iBktK d/ BK fby'< 

28. wZX g{op d/ uko yfDi s/b y/soK d/ BK fby'< 


1. fe; ôesh d/ ;kXB B{z ekbk ;'Bk nkfynk iKdk j?< 

(i) e'fJbk (ii) g?No'bhnw (iii) e[dosh r?; (iv) ;{oih ôesh 

2. e'fJb/ B{z w[Zy o{g ftZu fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 


3. ;G s'A tXhnk fe;w d/ e'b/ dk eh BK j?< 

(i) ghN (ii) fpN{fwfB; (iii) fbrBkfJN (iv) n?AEok;kfJN 

4. Gkos d/ e'fJb/ dhnK ykDK tkb/ y/soK B{z w{bo{g ftZu fezB/ GkrK ftZu tzfvnk ik ;edkj?< 


5. ;z;ko dk ;G s'A tZvk yfDi s/b eZYD tkbk d/ô fejVk j?< 

(i) JhokB (ii) ;kT{dh nop (iii) fJoke (iv) ;z:[es oki nwohek 

6. ;z;ko dk gfjbk gD fpibh xo ed'A fsnko j'fJnk ;h< 

(i) 1872 Jha (ii) 1882 JhaL (iii) 1782 JhL (iv) 1917 JhL 

55

7. Gkos dh fJzdok rKXh Bfjo fe; oki ftZu j?< 

(i) gzikp (ii) jfonkDk (iii) oki;EkB (iv) wZX gqd/ô 


1. e'fJb/ dk fBowkD fet/A j'fJnk < 

2. e'fJbk fezBh fe;w dk j[zdk j?, fJBQK dh ftnkfynk eo'< 

3. uhB ftZu e'fJb/ dk T[sgkdB ns/ ftsoD fby'< 

4. ;z:[es oki nwohek ftZu e'fJb/ dhnK ykDK d/ y/soK dh ftnkfynk eo'< 

5. Gkos d/ r'AvtkBk e'fJbk y/so pko/ ukBDk gkU< 

6. o{;h c?vo/;aB d/ e'fJb/ d/ y/soK dh ftnkfynk eo'< 

7. iowBh d/ e'fJbk y/soK pko/ ft;Eko ;fjs ;wMkU< 

8. e'fJb/ dh ;zGkb feT[A iao{oh j? ns/ fet/A eoBh ukjhdh j? < 

9. g?No'bhnw d/ GzvkoK dh e[tos'A fet/A j' ojh j? . fJ; dh ;zGkb fet/A eoBh ukjhdh j?< 

10. g?No'bhnw d/ ;[oZfyns GzvkoK s/ B'N fby'< 

11. o{; d/ eke/;a; ik pke{ s/b y/soK dk toDB eo'< 

12. Gkos d/ s/b y/soK s/ B'N fby'< 

13. ;z:[es oki nwohek d/ ngb/PhnB y/so d/ fpibh xoK dk toBD eo'< 

14. gD fpibh fsnko eoB bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK dZ;'< 

15. e'fJb/ dk eh wjZst j?< 

16. e'fJb/ B{z fet/A ;zGkfbnk ik ;edk j?< 

17. g?No'bhnw dh ;zGkb fet/A ehsh ik ;edh j?< e'Jh uko ;[Mkn fdU< 

18. gDFfpibh fsnko eoB bJh fejVhnK G{r'fbe jkbsK ukjhdhnK jB< 

1. e'fJb/ dhnK fe;wK ns/ ;z;ko ftZu T[sgkdB s/ tzv fby'< 


2. nkX[fBe :[Zr ftZu s/b dk eh wjZst j?, dZyD gZSwh J/;ahnK ftZu s/b g?dk eoB tkb/ 

y/soK pko/ dZ;'< 

iB;zfynk 

1. ;z;ko d/ fejV/ d/P dh t;'A ;G s'A tZX ns/ fezBh j?< 

2. ;z;ko ftZu ;G s'A ftobh t;'A tkb/ fejV/ y/so jB< 

3. ;z;ko d/ ;zxDh tZ;'A xDsk tkb/ d/P dZ;'< 

4. Xosh s/ gfjb/ wkBt B/ ed'A iBw fbnk ;h< 

5. DrqI qy jIvW ny s`B qoN pihlW iks smyN jnm ilAw sI? 


56

6. iks smyN sB qoN pihlW sìBAw mwnv sMswr iv`c Aw igAw sI? 

7. kI swry sMswr iv`c vsoN dw vwDw ie`ko ijhw hY? 

8. kI ipRQvI dw Drwql jn-sMiKAw dI vMf qy fUMGw pRBwv pwauNdw hY? 

9. Awid kwl qoN mwnv jwqI iks iksm dy Drwql nMU invws sQwn dy rUp 

iv`c cuxdI rhI hY? 

10. kI sMswr iv`c vsoN dI vMf ie`ko ijhI hY? 

11. kI sMswr dI do iqhweI qoN v`D vsoN, sMswr dy iek iqhweI KyqrW iv`c PYlI 

hoeI hY? 

12. kI pwxI mwnv dI buinAwdI zrUrq hY? 

13. kI iksy Kyqr dI jn-sMiKAw dI vMf Aqy Gxqw qy siBAwcwrk kwrk fMUGw 

Asr pwauNdy hn? 

14. sMswr dI sB qoN v`D jn-sMiKAw eySIAw mhWdIp dy iks dyS iv`c rihMdI 

hY? 

15. sMswr Aqy eySIAw dw AwbwdI p`KoN dUsrw v`fw dyS ikhVw hY? 

16. Bwrq dI bhuqI jn-sMiKAw iks Kyqr iv`c vsI hoeI hY? 

17. sMGxI vsoN dw koeI ie`k lwB ilKo? 

18. sMGxI vsoN dw koeI ie`k nukswn ilKo? 

19. ivrlI vsoN dw koeI ie`k gux ilKo? 

20. ivrlI vsoN dw koeI ie`k gux ilKo? 

21. ZPG dk eh noE j?< 

22. iBw do s'A eh Gkt j?< 

23. w"s do s'A eh Gkt j?< 

24. t;'A d/ e[dosh tkX/ dh do s'A eh Gkt j?< 

25. t;'A d/ fbjk÷ Bkb gfjb/ uko d/ôK d/ BK fby'< 

26. ;z;ko d/ fejV/ d/ô dh t;'A ;G s'A f÷nkdk j?< 

27. ;z;ko d/ ;G s'A xZN t;'A tkb/ y/soK d/ BK fby'< 

28. ;z;ko dh ;zxDh t;'A tkb/ y/soK d/ BK fby'< 

29. t;'A dh xDsk s'A eh Gkt j?< 


1. w?dkBh GkrK ftZu fezB/ gqshôs tZ;'A ofjzdh j?< 

(i) 70# (ii) 75# (iii) 85# (iv) 90# 

2. fJrb{ fe; gqeko d/ xoK B{z fejk iKdk j?< 

(i) bZeVh d/ xo (ii) poø d/ xo (iii) fwZNh d/ xo (iv) ;hfwzN d/ xo 

57

3. t;'A dh xDsk B{z nkXko pDk e/ ;z;ko B{z fezB/ torK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 


4. Jh;k d/ iBw ;w/A ;z;ko dh e[Zb iB;zfynk brGZr fezBh ;h< 

(i) 25 eo'V (ii) 30 eo'V (iii) 50 eo'V (iv) 75 eo'V 


1. ;z;ko dh t;'A d/ tkX/ s/ B'N fby'< 

2. ;z;ko d/ xZN xDsk tkb/ y/soK dk toDB eo'< 

3. ;zxDh t;'A ik pj[s finkdk xDsk tkb/ y/soK dk toDB eo'< 

4. ;zxDh t;'A d/ bkG dZ;'< 

5. ;zxDh t;'A d/ B[e;kB dZ;'< 

6. ftobh t;'A d/ bkG dZ;'< 

7. tZ;'A dh xDsk s'A eh Gkt j?< Gkos ftZu tZ;'A dh xDsk fezBh j?< 

8. Gkos ftZu tZX t;'A dhnK ;wZf;nktK fby'< 

9. nkpkdh d/ tkX/ d/ eh ekoB jB< 

10. t;'A dh xDsk fejV/FfejV/ sZsK s/ fBoGo eodh j?< 


1. ;z;ko ftZu iB;zfynk dh n;wkB tzv bJh fejV/ ekoD T[¤sodkJh jB< T[dkjoDK ;fjs 

;wMkU< 

2. iB;zfynk ft;c'N s'A eh Gkt j?< ;z;ko ftZu fJ; dh tzv dk toDB eo' < 

3. ;z;ko ftZu tZ;'A dh xDsk B{z gqGkfts eoB tkb/ ekoD dZ;'< 

4. ;z;ko ftZu ;zxDh t;'A d/ fejV/ y/so jB< ;zxDh tZ;'A d/ ekoD fby'< 

5. iB;zfynk dh tzv fejV/ fejV/ sZsK s/ fBoGo eodh j?, T[dkjoDK d/ e/ dZ;'< 

6. ;z;ko ftZu nkpkdh dh tzv fJe ;ko BjhA j?< ftnkfynk eo'< 

y/shpkVh 


1. kI, KyqIbwVI Sbd nMU pirBwiSq kIqw jw skdw hY? 

2. kI, KyqIbwVI Sbd dw ArQ kyvl &slW dy auqpwdn q`k hI sImq hY? 

3. Swbidk rUp iv`c KyqIbwVI ikhVy do SbdW qoN hoNd iv`c AwieAw hY? 

4. Ager Aqy Culture Sbd dw kI ArQ hY? 

5. mwihrW d/ ivcwr Anuswr KyqIbwVI ikRAw kdoN Aqy feZE/ AwrMB hoeI sI? 

6. AjokIAW ivDIAW dI prK Anuswr KyqIbwVI kdoN SurU ho geI sI? 

58

7. kI, jlvwXU KyqIbwVI nMU pRBwivq krn vwlw s`B qoN mh`qvpUrx kwrk hY? 

8. im`tIAW Aqy KyqIbwVI dw Awps iv`c kI sbMD hY? 

9. jIv kwrkW Aqy KyqIbwVI dw nkg; iv`c kI sbMD hY? 

10. ikswn dIAW auqpwdn lwgqW ikMny iksm dIAW ho skdIAW hn? 

11. srkwrI nIqI Aqy KyqIbwVI dw Awps iv`c kI sMbMD hY? 

12. sQwn-AMqrI KyqI iks iksm dI KyqIbwVI dw FMg hY? 

13. sQweI KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

14. inrbwh KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

15. sMGxI inrbwh iksm dI KyqIbwVI dk ivkws ikhVy KyqrW iv`c hoieAw hY? 

16. sMGxI inrbwh iksm dI KyqIbwVI dw hor kI nwm hY? 

17. bwgwqI KyqI feZE/ ikQy Aqy iks rUp iv`c kIqI jWdI hY? 

18. sMGxI KyqI dw hor kI nwm hY? 

19. sMGxI KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

20. rlI imlI KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

21. tr`k PwrimMg KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

22. in`jI KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

23. sWJI KyqI iks iksm dI KyqIbwVI nMU ikhw jWdw hY? 

24. ;EkBFnzsoh iK fcos{ y/sh s'A eh Gkt j?< 

25. y/shpkVh ôpd dk eh noE j?< 

26. ;fjekoh y/sh s'A eh Gkt j?< 

27. ;KMh y/sh s'A eh Gkt j?< 

28. pkrksh y/sh dhnK d' ftô/ôsktK fby'< 

29. tgkoe y/sh s'A eh Gkt j?< 

30. rzB/ dh tos'A w[Zy o{g ftZu fejV/ T[d:'r ftZu ehsh iKdh j?< 

31. ;z;ko dh ;G s'A tZX ukj fejV/ d/ô ftZu g?dk j[zdh j?< 

32. ;z;ko dh ;G s'A tZX e"øh fejVk d/ô g?dk eodk j?< 

33. ;z;ko d/ gfjb/ d' e[dosh opV T[sgkde d/ô fby'< 


gqôBL-1 y/shpkVh dk Xzdk fejV/ :[Zr ftZu ô[o{ j' u[Zek ;h< 

(T) eK;k :[Zr (n) b'jk :[Zr (J) gZEo :[Zr (;) sKpk :[Zr 

gqôBL-2 

gzikp ftZu fejVh ø;b dh y/sh BjhA j' ;edh< 

(T) egkj (n) pkdkw (J) eDe (;) uktb 

59

gqôBL-3 

wZXtosh nwohek ns/ w?e;he' ftZu ;EkBFnzsoh y/sh B{z eh efjzd/ jB< 

(T) o/ (n) e?BfrB (J) fwbkgk (;) w;'b 

gqôBL-4 

fejVh y/sh ftZu c;b phiD s'A b? e/ eZND sZe dk ezw wôhBK Bkb ehsk iKdk j?< 

(T) ;fjekoh y/sh iK ;EkBFnzsoh y/sh (n) ;KMh y/sh (J) ft;fsqs y/sh 

(;) pkrksh y/sh 

gqôBL-5 

fejVh o[Zs BdhBK d/ tZXDFc[ZbD dh rsh B{z s/÷ eo fdzdh j?< 

(T) ;õs ;odh (n) gsMV (J) rowh (;) p;zs 

gqôBL-6 ;{o, w[orh, wZSh s/ ôfjd dhnK wZyhnK v/noh ckofwzr s'A fJbktk fejVh y/sh ftZu gkb/ 

iKd/ jB< 

(T) obh fwbh y/sh (n) ;zxDh y/sh (J) ;zxDh fBopkj y/sh (;) fBopkj y/sh 


1. y/shpkVh B{z gqGkfts eoB tkb/ ekoeK dk toBD eo'< 

2. ;EkB nzsoh y/sh dhnK ft;a/;asktK fpnkB eo'< 

3. ;EkJh y/sh dk toBD eo'< 

4. pkrksh y/sh dk toDB eo'< 

5. ;zxDh y/sh ns/ ft;fsqs y/sh ftZu nzso fby'< 

6. v/noh ckofwzr dk toDB eo'< 

7. fBZih y/sh ns/ ;fjekoh y/sh ftZu nzso fby'< 

8. obh fwbh y/sh s/ B'N fby'< 

9. v/noh Xzd/ bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK pko/ fby'< 

10. G/vK B{z gkbD bJh fejVhnK G{r'fbe jkbsK dk j'Dk bk÷wh j?< 

11. egkj fezB/ fe;w dh j[zdh j?< toDB eo'. 

12. ukj dh y/sh bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK pko/ fby'< 

13. ukj dhnK fe;wK dk toDB eo'< 

14. e[dosh opV dh y/shpkVh bJh G{r'fbe jkbsK fby'< 

1. ;cb y/sh bJh b'VhAdhnK io{osK s/ ukBDk gkT[< 

gzi nzeK tkb/ / gq;aB 

60

gP{ XB 

1. fyArI DMdw Awm qOr qy feZE/-feZE/ imldw hY? 

2. sMswr dI bhuqI vsoN mwswhwrI jW SwkwhwrI hY? 

3. mws dw bhuqw ih`sw iks qoN pRwpq kIqw jWdw hY? 

4. mws leI gwvW Awm qOr qy feZE/ pwlIAW jWdIAW hn? 

5. kudrqI au`n dy sroq ikhVy hn? 

6. ByfW ikMnIAW nslW dIAW huMdIAW hn? 



gqôBL-1 ;z;ko d/ e[Zb T[sgkdB dk 90 gqshôs d[ZX fe; gô{ s'A gqkgs j[zdk j?< 

(T) wZM (n) rK (J) pZeoh (;) o/Avhno 

gqôBL-2 o{; d/ fe; y/so B{z ;ø?d o{; d/ BK Bkb th g[ekfonk iKdk j?< 

(T) wk;e' y/so (n) t'brk y/so (J) ;N?gh y/so (;) pkfJb' o{; 

gqôBL-3 w?ohB' B;b fejV/ gô{ dh j[zdh j?< 

(T) G/v (n) wZM (J) rK (;) T{m 

gqôBL-4 gôwhBk ôkb bJh T[ZB fejV/ gô{ s'A gqkgs j[zdh j?< 

(T) o/Avhno (n) pZeoh (J) G/v (;) :ke 

gqôBL-5 d[ZX T[sgkdB ftZu gfjb/ ;EkB s/ fejVk d/ô j?< 

(T) Gkos (n) o{;h c?vo/ôB (J) iowBh (;) ;z:[es oki nwohek 

gqôBL-6 

;z;ko dh ;G s'A tZvh wk; wzvh fejV/ ;EkB s/ ;fEs j?< 

(T) Uw;e (n) e[JhB÷b?Av (J) fpqN?Bh (;) fôekr' 


1. v/noh Xzd/ bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK fby'< 

2. o{;h c?vo/;aB d/ v/noh T[d:'r s/ ukBDk gkU< 

3. ;z:[es oki nwohek d/ rK d/ wk; T[d:'r dk t/otk fdT[< 

4. G/vK dhnK B;bK s/ ukBDk gkU< 

5. nk;No/bhnk ftZu gkJhnK ikD tkbhnK G/vK dk toDB eo'< 

6. G/vK d/ gkbD bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK fby'< 

7. ;z;ko ftZu T[ZB T[sgkde y/soK d/ gfjb/ d' d/;a fby'< 

61

8. t;s{FfBowkD T[d:'r okjhA t;s{ d/ fejV/ fszB r[D pdb iKd/ jB< 

9. fBowkD T[d:'r fezBh fe;w d/ j[zd/ jB< toDB eo'< 

10. Gkoh T[d:'r fe; B{z efjzd/ jB< toDB eo'< 

11. T[d:'fre ftek; bJh seBheh y'iK dk eh :'rdkB j?< 

12. yzv T[d:'r dh ;EkgBk bJh b'VhAdhnK jkbsK dk toDB eo'< 

13. Gkos d/ nkX[fBe ;{sh eZgV/ d/ T[d:'r d/ fJfsjk; pko/ dZ;'< 

14. T[Zso gqd/ô d/ yzv T[d:'r s/ ukBDk gkU< 

15. ;w[zdoh ijk÷ T[d:'r ;Ekfgs eoB bJh fejVhnK rZbK dk j'Dk bk÷wh j?< 


1. v/noh T[d:'r d/ ftek; bJh fejV/ G{r'fbe ns/ nkofEe ekoe ukjhd/ jB< 

2. ;z;ko d/ w[Zy v/noh y/soK ns/ nzso okPNoh tgko dk toBD eo'< 

3. ;z;ko ftZu G/vK gkbD bJh iao{oh G{r'fbe jkbsK ns/ G/vK gkbD tkb/ y/soK s/ B'N fby'< 

ca;bK 


1. KwDAMn &slW iv`c mu`K rUp iv`c ikhVIAW &slW nMU Swiml kIqw jWdw hY? 

2. kxk mu`K rUp iv`c ikMny iksmW dI huMdI hY? 

3. kxk dI &sl leI ikho ijhy qwpmwn dI zrUrq huMdI hY? 

4. kxk dI &sl leI AOsq vrKw ikMnI hoxI cwhIdI hY? 

5. kxk dI KyqI ikhVy AkSWSW qy huMdI hY? 

6. cwvlW dI KyqI ikhVy KyqrW iv`c huMdI hY? 

7. cwvl ikhVy KyqrW dw pOdw hY? 

8. cwvlW dI &sl leI ikho ijhy Drwql dI zrUrq huMdI hY? 

9. cwvlW dI &sl leI ikho ijhI im`tI dI zrUrq huMdI hY? 

10. p`CmI bMgwl dIAW cwvlW dIAW iqMn &slW dy nwm ilKo[ 

11. k`pVw Awm qOr qy ikhVIAW &slW qoN iqAwr kIqw jWdw hY? 

12. kpwh ikMny iksm dI huMdI hY? 

13. kpwh dI KyqI vwly Kyqr ikMny idn pwlw rihq hoxy cwhIdy hn? 

14. kpwh dI KyqI leI ikhVI fwZNh s`B s'A au`qm mMnI jWdI hY< 

15. kpwh dI KyqI ikhVy KyqrW iv`c huMdI hY? 

16. cwh iks dyS dw mUl invwsI pOdw hY? 

17. mu`K rUp iv`c cwh dIAW fezBhnK iksmW huMdIAW hn? 

62

18. cwh dI &sl leI ikho ijhy qwpmwn dI jrUrq huMdI hY? 

19. cwh dI KyqI leI ikMnI vrKw dI zrUrq huMdI hY? 

20. cwh dI KyqI leI ikho ijhI im`tI dI zrUrq huMdI hY? 

21. sMswr dw cwh dw auqpwdn mu`K rUp iv`c ikhVy Kyqr qoN AwauNdw hY? 

22. cwh dy ivArQ qoN kI iqAwr kIqw jWdw hY? 

23. kOPI ikMny iksm dI huMdI hY? 

24. kOPI dI &sl leI ikho ijhy qwpmwn dI zrUrq huMdI hY? 

25. kI, kOPI dy pOdy leI qyz pOxW bhuq izAwdw hwnIkwrk huMdIAW hn? 

26. kOPI dy pOdy leI ikho ijhy Drwql dI zrUrq huMdI hY? 

27. kOPI dI KyqI leI ikhVIAW im`tIAW s`B qoN v`D Fu`kvIAW huMdIAW hn? 

28. kI, kOPI dI KyqI leI isìKAq Aqy ssqy mzdUrW dI ÷o{os huMdI hY? 

29. KMf dw s`B qoN mh`qvpUrx Aqy purwxw swDn ikhVw hY? 

30. gMny dI KyqI leI ikho ijhy qwpmwn dI zrUrq huMdI hY? 

31. kI, swgrI pOxW gMny dI KyqI leI bhuq izAwdw aupXogI is`D huMdIAW hn? 

32. gMny dI KyqI vwlI im`tI iv`c ikhVy AMS hoxy cwhIdy hn? 

33. gMny dy mu`K auqpwdk Kyqr ikhVy hn? 

34. KMf dy ikhVy ikhVy sroq hn? 

35. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ rzBk T[sgkde d/;a fejVk j?< 

36. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ eDe T[sgkde d/;a fejVk j?< 

37. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ uktb T[sgkde d/;a fejVk j?< 

38. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ egkj T[sgkde d/;a fejVk j?< 

39. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ ukj T[sgkde d/;a fejVk j?< 

40. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ e"ch T[sgkde d/;a fejVk j?< 

41. ;z;ko ftZu gfjb/ ;EkB s/ opV T[sgkde d/;a fejVk j?< 

42. egkj dh y/sh bJh fezB/ skgwkB dh ÷o{os g?Adh j?< 

43. egkj dhnK fe;wK d/ BK fby' < 

44. rbV dIAW mu`K rUp iv`c ikMnIAW fe;wK hn? 

45. kudrqI rbV iks iksm dy dr`Kq qoN imldI hY? 

46. rbV dy dr`Kq dy rs dw nwm ilKo[ 

47. rbV dy dr`Kq leI ikMny qwpmwn dI zrUrq huMdI hY? 

48. rbV dy dr`Kq leI ikMnI vrKw dI zrUrq huMdI hY? 

49. rbV dI KyqI leI ikho ijhI im`tI dI zrUrq huMdI hY? 

50. rbV dI KyqI leI ikho ijhw Drwql izAwdw Fu`kvW huMdw hY? 

63

51. kI, rbV dy dr`Kq iv`coN rs k`Fxw mzdUr dI inpuMnqw qy inrBr krdw 

hY? 

52. rbV ikhVy KMf dw pOdw hY? 


gqôBL-1 eDe dh fpikJh ;w/A n";s skgwkB fezBk j'Dk ukjhdk j?< 

(T) 10 0 C (n) 20 0 C (J) 15 0 C (;) 25 0 C 

gqôBL-2 uktb dh y/sh bJh fejVh fwZNh ;G s'A f÷nkdk Y[ethA j?< 

(T) b/NokJhN (n) bkb (J) gopsh (;) uheDh 

gqôBL-3 fe; y/so dh ukj ;[nkd bJh ;z;ko gqf;ZX j?< 

(T) j[BkB (n) dkoihfbzr (J) p?Avh (;) e?ohu' 

gqôBL-4 ;G s'A tZvk e"ch T[sgkde d/ô fejVk j?< 

(T) fJzv'B/ôhnk (n) ;z:[es oki nwohek (J) pqk÷hb (;) w?e;he' 

gqôBL-5 ;z;ko dk Òyzv dk pkNkÓ fe; d/ô B{z fejk iKdk j?< 

(T) dZyDh nøohek (n) feT{pk (J) Gkos (;) e'bzphnk 

gqôBL-6 

egkj dh y/sh bJh fezBh ;w toyk tkb/ y/so T[Zsw wzB/ rJ/ jB< 

(T) 100 ;w (n) 50 ;w (J) 150 ;w (;) 200 ;w 

gqôBL-7 

fe; d/ô ftZu tXhnk fe;w dh egkj dk T[sgkdB ehsk iKdk j?< 

(T) s[oeh (n) nk;No/bhnk (J) ;hohnk (;) fw;o 


1. eDe d/ y/shpkVh bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK fby'< 

2. uhB ftZu eDe T[sgkde y/soK s/ ukBDk gkU< 

3. Gkos ftZu eDe dh y/sh d/ T[sgkdB y/soK pko/ fby'< 

4. ;z:[es oki nwohek d/ eDe T[sgkdB y/soK dk ft;Eko fdU< 

5. eDe d/ T[gG'r dk t/otk fdU< 

6. powk d/ uktb g?dk eoB tkb/ y/soK dk toDB eo'< 

7. pqkiahb d/ rzB/ dh y/sh tkb/ y/soK dk toDB eo'< 

8. e?B/vk d/ eDe dh y/sh tkb/ y/soK dh ftnkfynk eo'< 

9. uktbK d/ T[gG'r s/ ukBDk gkU< 

64

10. pokiahb d/ rzB/ dh y/sh tkb/ y/soK dk t/otk fdT[< 

11. Gkos d/ rzB/ dh y/sh tkb/ y/soK dk toDB eo'< 

12. egkj dhnK fe;wK dk toDB eo'< 

13. uhB dh egkj dh y/sh tkb/ y/soK dk t/otk fdU< 

14. Gkos dh egkj dh y/sh tkb/ y/soK s/ B'N fdU< 

15. ukj dhnK fe;wK dk toDB eo'< 

16. e"ch dhnK fe;wK dk toDB eo'< 

17. Gkos d/ ukj dh y/sh d/ y/so dZ;'< 

18. Gkos dh e"ch dh y/sh d/ y/soK s/ B'N fby'< 

19. opV dh y/sh bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK dk toDB eo'< 

20. EkJhb?Av dh opV dh y/sh s/ B'N fby'< 


1. ;z;ko ftu eDe dh y/sh d/ ftsoD, T[sgkdB ns/ T[gG'r s/ ukBDk gkT[< 

2. ;z;ko ftu rzB/ dh y/sh d/ ftsoD, T[sgkdB ns/ T[gG'r s/ ukBDk gkT[< 

3. ;z;ko ftu egkj dh y/sh d/ ftsoD, T[sgkdB ns/ T[gG'r s/ ukBDk gkT[< 

4. ;z;ko ftu ukj dh y/sh d/ ftsoD, T[sgkdB ns/ T[gG'r s/ ukBDk gkT[< 

5. ;z;ko ftu e"ch dh y/sh d/ ftsoD, T[sgkdB ns/ T[gG'r s/ ukBDk gkT[< 

6. ;z;ko ftu e[dosh opV dh y/sh d/ ftsoD, T[sgkdB ns/ T[gG'r s/ ukBDk gkT[< 

t;s{ fBowkD 


1. vsqU inrmwx qoN kI Bwv hY? 

2. vsqU inrmwx rwhIN vsqU dy ikhVy gux bdl jWdy hn? 

3. A`j kl bsqIvwd ny ikhVw nvW rUp Dwrx kr ilAw hY? 

4. SkqI dy mu`K sroq ikhVy hn? 

5. purwqn simAW iv`c SkqI dy sroq ikhVy huMdy sn? 

6. GrylU audXog ikhVy huMdy hn? 

7. v`fy pYmwny dy audXog ikhVy huMdy hn? 

8. KyqIbwVI qy AwDwrq audXog ikhVy huMdy hn? 

9. bhudySI Kyqr dw vpwrk Adwrw jW audXog ikhVw huMdw hY? 

10. ;oekoh y/so s'A eh Gkt j?< 

11. ;{sh eZgVk T[d:'r ;Ekfgs eoB bJh fejVhnK G{r'fbe jkbsK ÷o{oh jB< e/tb BK fby'< 

65


1. gzikp ftZu o/b d/ fvZp/ fsnko eoB tkbh c?eNoh fejV/ ôfjo ftZu bZrh j?< 

(T) cfsjrVQ ;kfjp (n) nzfwqs;o (J) b[fXnkDk (;) eg{oEbk 

2. fBowkD T[d:'r B{z w[Zy o{g ftZu fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk frnk j?< 

(T) d' (n) uko (J) gzi (;) ;Zs 

3. G'gkb r?; d[yKs :{BhnB ekopkJhv Bkwh pj[d/ôh ezgBh Bkb i[fVnk j'fJnk j?< fJj ezgBh 

fe; d/ô Bkb ;pzfXs j?< 

(T) o{;h c?vo/ôB (n) øoK; (J) iowBh (;) ;z:[es oki nwohek 

4. T[d:'rK dh wbehns d/ nB[;ko T[d:'rK dk fezB/ GkrK ftZu torheoD ehsk ik ;edk 

j?< 

(T) gzi (n) fszB (J) S/ (;) nZm 

5. poskBhnk dk fejVk ôfjo ;{sh eZgVk T[d:'r bJh irs gqf;ZX j?< 

(T) :koeôkfJo (n) ezpob?Av (J) voph ôkfJo (;) bzek ôkfJo 

6. xVhnK d/ T[d:'r bJh fejVk d/ô gqf;ZX j?< 

(T) thnsBkw (n) :{eo/B (J) ;ftN÷ob?Av (;) e?B/vk 


1. t;s{ fBowkD eh j?. fJ; d/ fJfsjk; s/ ukBDk gkU< 

2. T[d:'rK d/ ;EkBheoD bJh b'VhAdhnK jkbsK s/ B'N fby'< 

3. xo/b{ T[d:'r s'A eh Gkt j?, ft;/aPsktK fby'< 

4. S'N g?wkB/ d/ T[d:'r pko/ ft;Ekog{ote ;wMkU< 

5. tZv/ g?wkB/ d/ T[d:'r pko/ ft;Ekog{ote ukBDk gkT[< 

6. y/shpkVh s/ nXkfos T[d:'r s/ B'N fby'< 

7. T[d:'rK dh fBZih wbehns s/ B'N fby'< 

8. T[d:'rK d/ ;fjekoh wbehns s/ B'N fby'< 

9. T[d:'rK d/ ;KM/ y/so s/ B'N fby'< 

10. T[d:'rK d/ pj[d/;ah y/so pko/ ft;Eko ;fjs ;wMkU[. 

11. T[d:'rK dh wbehns s'A eh Gkt j?< wbehns dhnK tZy tZy fe;wK dk toDB eo'< 

66


1. t;s{ fBowkD eh j[zdk j?< T[d:'rK d/ ;EkBheoB bJh b'VhAdhnK jkbsK B{z ft;Eko ftZu 

do;kT[< 

2. g?wkB/ d/ nXko s/ T[d:'rK d/ torheoB s/ ukBDk gkT[< 

3. wbfens d/ nXko s/ T[d:'rK dk torheoB ft;Eko ;fjs do;kT[< 

;z;ko d/ gqw[Zy T[d:'rK dk ftsoD 


1. audXoigk ivkws Anuswr sMswr nMU ikvyN vMifAw igAw hY? 

2. lohw glwx Aqy iespwq iqAwr krn bJh ikhVy qrIikAW dI vrqoN kIqI 

jWdI hY? 

3. lohw Aqy iespwq audXog dw sMswr dw s`B qoN v`fw auqpwdk dyS ikhVw 

hY? 

4. KMf audXog bJh eZuk wkb fejVk j[zdk j?< 

5. KMf audXog leI AwvwjweI dy swDn ikho ijhy hoxy cwhIdy hn? 

6. AwDuink KMf im`lW leI ikMnI pUMjI dI zrUrq pYNdI hY? 

7. KMf audXog leI mu`K rUp iv`c ikhVy Kyqr Swiml kIqy jWdy hn? 

8. ikhVy mhWdIp sMswr dI A`DI qoN v`D KMf iqAwr krdy hn? 

9. mwnv dI ju`lI dI loV iks qoN pUrI huMdI hY? 

10. sUqI k`pVy dy audXog leI iks iksm dy jlvwXU dI zrUrq pYNdI hY? 

11. sUqI k`pVy dy audXog dy mu`K auqpwdk dyS ikhVy hn? 

12. Ajokw smuMdrI jhwz audXog ikho ijhw hY? 

13. smuMdrI jhwzW dy audXog dI sQwpqI krn leI ikhVIAW hwlqW loVINdIAW 

hn? 


1. b'jk rbkD ns/ fJ;gks fsnko eoB bJh fezB/ sohfenK dh tos'A ehsh iKdh j?< 

(T) d' (n) gzi (J) fszB (;) S/ 

2. :{okb y/so fe; d/ô dk g[okDk T[d:'fre y/so j?< 

(T) pok÷hb (n) fJNbh (J) g'b?Av (;) o{;h c?vo/ôB 

3. Gkos ftZu 90# rzB/ dh y/sh fejV/ y/so ftZu ehsh iKdh j?< 

(T) dZyD dh gmko 

(n) Eko wko{Eb (J) rzrk d/ w?dkB 

67

(;) S'Nk Bkrg[o dh gmko 

4. uhB ftZu ni'eh fe;w dh ;{sh eZgV/ dh gfjbh fwZb ed'A bZrh ;h< 

(T) 1750 JhL (n) 1890 JhL (J) 1850 JhL (;) 1910 JhL 

5. ;w[zdoh ijk÷ d/ T[sgkdB ftZu d{;ok tZvk d/ô fejVk j?< 

(T) fcBb?Av (n) ;thvB (J) Bkot/ (;) e'ohnk rDszso 

6. j/m fbfynK ftZu'A T[d:'fre dkfJo/ ftZu fejVk nkªdk j?< 

(T) yzv (n) r[V (J) ôZeo (;) yzv;oh 


1. b'jk rbkD fezBQk sohfenK dh tos'A ehsh iKdh j?, ;wMkU< 

2. b'jk s/ fJ;gks d/ T[d:'r dh ;Ekgsh tk;s/ b'VhAdhnK jkbsK dk toBD eo'< 

3. Gkos d/ b'jk ns/ fJ;gks d/ T[d:'r s/ ukBDk gkU[< 

4. o{; d/ :{okb y/soK d/ b'j/ ns/ fJ;gks d/ T[d:'rK s/ ukBDk gkU< 

5. uhB d/;a ftZu b'j/ ns/ fJ;gks T[d:'rK pko/ fby'< 

6. ;z:[es oki nwohek d/ b'j/ ns/ fJ;gks d/ y/so ns/ T[d:'fre e/Ado th fby'< 

7. iowBh d/ b'jk fJ;gkse e/adoK pko/ fby'< 

8. Gkos ftZu yzv T[d:'r ns/ tzv pko/ fby'< 

9. ;{sh eZgVk T[d:'r dh ;EkgBk bJh b'VhAdhnK jkbsK dk toDB fby'< 

10. feT{pk d/ yzv T[d:'r dk toDB eo'< 

11. uhB d/ ;{sh eZgVk T[d:'r d/ y/soK dk toDB eo'< 

12. caoK; d/ ;{sh eZgVk T[d:'r d/ e/AdoK s/ ukBDk gkU. 

13. igkB d/ ;[wzdoh ijkia pDkT[D d/ T[d:'r s/ ukBDk gkU< 


1. b'j/ ns/ fJ;gks d/ T[d:'r dh ;Ekgsh tk;s/ b'VhAdhnK jkbsK dk T[dkjoDK ;fjs 

toBD eo'< 

2. ;z;ko d/ ;{sh eZgVk T[d:'r dk toBD eo'< 

3. Gkos ftZu ;{sh eZgV/ d/ T[d:'r dh T[ZBsh d/ eh ekoD jB, T[dkjoD d/ e/ ;gZ;aN eo'< 

4. ;z;ko d/ ;wz[doh ijkI pDkT[D tkb/ d/PK dk toBD eo'< 

5. yzv T[d:'r bJh b'VhAdhnK G{r'fbe jkbsK dk toBD eo' ns/ Gkos d/ yzv T[d:'r s/ 

ukBDk gkT[< 

6. ;z;ko ftu yzv T[d:'r d/ T[sgkdB ns/ tzv s/ B'N fby'< 

68

;z;ko d/ gqw[Zy nktkikJh d/ ;kXB 


1. AwvwjweI Aqy sMcwr dy swDnW nMU iksy dyS jW Kyqr dy ivkws dw kI 

AwiKAw jWdw hY? 

2. kI, AwvwjweI Aqy sMcwr dy swDnW dw ivkws, iksy vI Kyqr dy srvp`KI 

ivkws leI zrUrI ivvsQw pRdwn krdw hY? 

3. ;fGZnsk dy ivkws leI ikhVy AwvwjweI dy mwrg AwDwr is`D huMdy hn? 

4. pYn AmrIkn sVk mwrg ikMnI lMbweI iv`c PYilAw hoieAw hY? 

5. pYn AmrIkn sVk mwrg feZE'A feZE/ q`k jWdw hY? 

6. trWs-swiebyrIAn sVk mwrg iks sQwn nMU iks sQwn nwl imlwauNdw 

hY? 

7. trWs-kYnyfIAn sVk mwrg iks sQwn nMU iks sQwn nwl imlwauNdI hY? 

8. Bwrq dw SyrSwh sUrI mwrg feZE'A feZE/ q`k jWdw hY? 

9. ikhVIAW vsqW dI AwvwjweI leI sVk mwrg izAwdw Fu`kvyN huMdy hn? 

10. kI. lMby sPr leI sVkI sPr AnukUl huMdw hY? 

11. Bwrq dw pihlw ryl mwrg kdoN Aqy feZE'A q`k ivCw ky SurU kIqw igAw sI? 

12. cMubkI rylW iks dyS ftZu clweIAW jWdIAW hn? 

13. rylW ikMnI iksmW dIAW huMdIAW hn? 

14. A`j klH ikhVIAW ryl lweInW ivCweIAW jwx l`gIAW hn? 

15. trWs swiebyrIAn rylvy mwrg dI ikMnI lMbweI hY? 

16. kYnyfIAn-pYsyiPk rylvy mwrg feZE'A feZE/ q`k jWdw hY? 

17. trWs-AYfIAn jW ic`lI-Arjntwienw rylvy mwrg feZE'A feZE/ q`k jWdw hY? 

18. trWs-AwstrylIAw rylvy mwrg feZE'A feZE/ q`k jWdw hY? 

19. trWs-ieMfIAn rylvy mwrg feZE'A feZE/ q`k jWdw hY? 

20. jl-mwrgI FoAw-FuAweI ikhVy mwl-Asbwb leI izAwdw Fu`kvIN huMdI hY? 

21. jl-mwrgW nMU ikMnIAW iksmW iv`c vMifAw jw skdw hY? 

22. jl-mwrgW dy rUp iv`c mu`K qOr qy ikhVIAW JIlW nMU vriqAw jWdw hY? 

23. au`qrI AmrIkw dIAW mhwn JIlW iv`c ikhVIAW JIlW AwauNdIAW hn? 

24. AMqrrwStrI vpwrk mwrgW dI idRStI qoN ikhVI nihr bhuq izAwdw 

mh`qv r`KdI hY? 

25. sueyz nihr ikhVy swgrW nMU nkg; iv`c imlwauNdI hY? 

69

26. ;[J/ia Bfjo dh ;G s'A gfjbh tko T[;koh ed'A ehsh rJh ;h< 

27. nkX[fBe ;[J/ia Bfjo fe; ;oeko ns/ fejV/ fJzihBhno dh d/y o/y ftZu T[;koh rJh 

;h< 

28. ;[J/ia Bfjo dk e"wheoD ed'A ehsk frnk < 

29. ;[J/ia Bfjo dh bzpkJh,u"VkJh ns/ rfjokJh fby'< 

30. ;[J/ia Bfjo dhnK MhbK d/ BK fby'< 

31. gkBkwk Bfjo fejV/ Eb i'V B{z eZN e/ fsnko j'Jh< 

32. nkX[fBe gkBkwk Bfjo ed'A pD e/ fsnko j'Jh. 

33. gkBkwk Bfjo dh bzpkJh, u"VkJh ns/ rfjokJh dZ;'< 

34. gkBkwk Bfjo dk fJZe bkG dZ;'< 

35. gkBkwk Bfjo d/ d'B'A feBkfonK d/ BK fby'< 

36. mhWswgrI jl-mwrgW dI vrqoN kdoN qoN huMdI Aw rhI hY? 

37. kI, hvweI AwvwjweI jlvwXU qoN bhuq izAwdw pRBwvq huMdI hY? 

38. pwiep lwienW rwhIN iks iksm dI FoAw-FuAweI kIqI jWdI hY? 

39. nktkikJh wkorK B{z fezBhnK fe;wK ftZu tzfvnk ik ;edk j?< 

40. nktkikJh ns/ ;zuko d/ ;kXBK B{z fe;/ y/so dk p?o'whNo feª fejk iKdk j?< 

41. d' gqw[Zy o/bt/ wkorK dk BK fby'< 

42. NoK;F;kfJp/ohnB o/bt/ wkor d/ d' wjZstg{oD o/bt/ ;N/ôBK d/ BK fby'< 

43. ;z;ko d/ gqw[Zy ;w[zdoh wkorK d/ BK fby'< 

44. nzdo{Bh ibwkor fejV/ jB< 


gqôBL-1 g?B nwoheB ;Ve wkor fezBh bzpkJh ftZu c?fbnk j'fJnk j?< 

(T) 2400 feb'whNo (n) 1800 feb'whNo (J) 2000 feb'whNo 

(;) 1600 feb'whNo 

gqôBL-2 Gkos dk gfjbk o/bt/ wkor ed'A ô[o{ j'fJnk ;h< 

(T) 1853 JhL (n) 1753 JhL (J) 1900 JhL (;) 1945 JhL 

gqôBL-3 fejVk o/bt/ wkor ;G s'A bzpk ns/ wjZstg{oB j?< 

(T) e?B/vhnBFg?;/fce (n) NoK;-fJzvhnB (J) NoK;Fn?vhnB 

(;) NoK;F;kfJp/ohnB 

70

gqôBL-4 fwôhrB MhbK okjhA nwohek d/ fejV/ GkrK B{z wZeh G/ih iKdh j?< 

(T) T[Zsoh (n) gZSwh (J) g{oph (;) dZyDh 

gqôBL-5 ;[J/÷ Bfjo fejV/ d' ;kroK B{z nkg; ftZu fwbkªdh j?< 

(T) bkb ;kroFe?;ghnB ;kro (n) o{w ;kroFe?;ghnB ;kro 

(J) bkb ;kroFo{w ;kro (;) bkb ;kroFghbk ;kro 

gqôBL-6 

gBkwk Bfjo fejV/ wjK;kroK B{z nkg; ftZu fwbkªdh j?< 

(T) nzX wjK;kroFfjzd wjK;kro 

(n) nzX wjK;kroFôKs wjK;kro 

(J) ôKs wjK;kroFfjzd wjK;kro (;) 

ôKs wjK;kroFdZyDh wjK;kro 


1. Ebtosh nktkikJh s/ B'N fby'< 

2. ;z;ko d/ w[Zy ;Ve wkorK dk toDB eo'< 

3. NoK; ;kfJp/ohnB o/bt/ wkorK s/ ukBDk gkU< 

4. e?B/vhnB ^g?;/fce o/bt/ wkor dk toDB eo'< 

5. nzdo{Bh ib wkor eh j[zd/ jB< 

6. T[Zsoh nwohek dhnK wjkB MhbK s/ B'N fby'< 

7. ;[J/ia Bfjo dhnK ft;a/;asktK fby'< 

8. gBkwk Bfjo s/ B'N fby'< 

9. T[Zsoh nzX wjK;kroh ib wkor s/ B'N fby'< 

10. nk;ak nzsohg ib wkor dk toDB eo'< 

11. :{og^T[Zsoh nwohek jtkJh wkor s/ B'N fby'< 

12. ;z;ko d/ gqf;ZX jtkJh wkorK d/ Bkw fby'< 

13. :{og, nk;No/bhnk ns/ J/Phnk jtkJh wkorK dk toDB eo'< 

14. ;VeK dh T[;koh B{z gqGkfts eoB tkb/ ekoe fby'< 

15. ;[J/ia s/ gkBkwk Bfjo dh s[bBk eo'< 

16. o/bt/ wkor dhnK fe;wK fby'< 

17. nktkikJh ns/ ;zuko d/ ;kXBK dh wjZssk fby'< 

18. ;Ve wkorK dk eh wjZst j?< 

19. NoK; e?;ghnB o/bt/ wkor dk ft;Eko ns/ fszB wjZstg{oD ;N/ôBK d/ BK fby'< 

20. ;[J/÷ Bfjo dk ;zy/g fijk toDB eo'< 

21. gkBkwk Bfjo dhnK w[Zy ftô/ôsktK fby'< 

71

22. gkBkwk Bfjo d/ bkG dZ;'< 

23. gkBkwk Bfjo d/ d'ô fby'< 

24. ;[J/÷ Bfjo d/ bkG dZ;'< 

25. ;[J/÷ Bfjo d/ d'ô dZ;'< 

26. ib nktkikJh dh wjZssk dZ;'< 

27. o/b nktkikJh d/ d'ô dZ;'< 

28. ib nktkikJh d/ d'ô dZ;'< 


1. ;z;ko d/ gqw[Zy o/bt/ wkorK ns/ B'N fby'< 

2. ;[J/I Bfjo d/ G{r'fbe nkofEe ns/ ;?fBe wjZst s/ gqekP gkT[< 

3. ;[J/I Bfjo ns/ gBkwk Bfjo Bkb fJ; dh s[bBk eo'< 

72

w?g toe 

;z;ko 

1. wjKdhg, wjKdhgK ftZu g?Ad/ d/;a ns/ okiXkBhnK 

2. dhg ;w{jL g{oph ns/ gZSwh dhg ;w{j, nzv/wkB s/ fBe'pko, s;wkBhnK, w?vrk;eo, 

ckeb?Av, e/B/oh, e?o/phnB dhg ;w{j nkfd 

3. dfonk, BdhnK, ;kroL gqPKs, fjzd, nzX, nzNkoefNe nkoefNe wjK;kro, G{-wZX 

;kro, pkbfNe ;kro, T[¤soh ;kro, ekbk ;kro, ghbk ;kro, bkb ;kro, ;c?d ;kro, 

nop ;kro, e?;ghnB ;kro, e?o/phnB ;kro, T[¤soh nwohek dhnK wjkB MhbK, 

nw/iaB Bdh, Bhb Bdh, jtKr j' Bdh 

4. gopsL fjwkfbnk, n?bg;, okehI, n?AvhI, ngb/PhnB 

5. wko{EbL ;jkok, nop, Eko, n?N/ekwk, gZSwh nk;Nq/bhnk d/ wko{Eb, ekbkjkoh 

6. pA?e;L ro?Av p?Ae, ikoi p?Ae, v"ro p?Ae 

7. ;z;ko dk ;G s' tZX b{Dk ;wz[do 

8. xkj d/ w?dkB - ;tkBk , ;N?gh÷, bkB"i gzgk÷, gq/noh÷, t?bv ns/ vkT{B÷ 

9. G{-wZX o/ye izrbK ( ;?btk÷) d/ d' y/so 

10. B?ôBb gkoe ( Gkos) L e"op/N, rho 

11. ;z;ko d/ gqw[Zy yfDi gdkoEK tkb/ y/so 

12. tZy tZy d/PK ftZu tZy tZy c;bK d/ wjZstg{oB T[sgkde y/so 

13. tZy tZy d/PK ftZu tZy tZy T[d:'rK d/ wjZstg{oB e/Ado 

14. d[BhnK d/ y/shpkVh s/ ukokrkjh y/so. 

15. ;z;ko d/ w[Zy gD fpibh xo 

16. ;z;ko d/ wZSh y/so L Bkot/, :{He/ igkB, g{oph o{;, fuZbh g/o{ 

17. b'jk T[sgkde y/soL pqk÷hb, nk;Nq/bhnk 

18. e'bk Gzvko y/so 

19. ykVh sZN e'bk y/so, okeh gops e'bk y/so, n?gb/ôhnB e'bk y/so 

20. s/b d/ d' w[Zy T[sgkde d/ô 

21. fBnkrok ib MoB/ 

22. pke{ s/b y/so 

73

23. ;kT{dh nop s/b y/so 

24. feqtJho'r b'jk y/so 

25. ;z;ko ftZu nfXe tZ;'A xDsk d/ d' y/so 

26. ;z;ko ftZu xZN xDsk d/ d' y/so 

Gkos d/ Beô/ s/ do;kT[L 

1. fjwkfbnk bVhnK ns/ u'NhnK, fôtkfbe dhnK gjkVhnK, ;Zsg[Vk, rko,' yk;h, 

i?shnK, Bhbfroh, nBkfwbkJh, wkT{ANnkp{, wkT{AN n?to?;N, Bzdk d/th, ezuBizrk, 

wkT{N K2 (rkvftB nk;fNB) 

2. Gkos d/ T[Zsoh w?dkB, sZN d/ w?dkB 

3. gmkoL^ dZyD dk gmko, wkbtk s/ S'Nk Bkrg[o dk gmko 

4. BdhnKL^ rzrk, :w[Bk, ;sb[i, fpnk;, okth, fijbw, u/Bkp, pqjwg[Zso, feqPBk, 

et/oh, r'dktoh, wjKBdh, Bowdk skgsh 

5. ib'V fwZNh , ekbh fwZNh, bkb fwZNh, b?NokfJN fwZNh, gopsh fwZNh, wko{Ebh fwZNh. 

jo fJZe d/ d'-d' y/so 

6. e'o'wzvb, e"AeD s/ wkbkpkoh sZNtosh fjZ;/ 

7. EkbxkN, G'oxkN s/ gkb xkN 

8. i'iahbk, BkE[bk, ib/gbk s/ fPgehbk doQ/ 

9. noktbh, gkbe"Avk, nBkfJwbkfJ s/ b[PkJh dhnK gjkVhnK d/ y/so 

10. fuokg{zih, i?;bw/o, u/BZJh, fJbkjkpkd 

11. pj[s jh xZN toyk tkbk oki 

12. ;dk pjko izrbK tkbk fJZe y/so 

13. wko{Ebh izrbK dk fJZe y/so 

14. gopsh ns/ v?bNk fe;w dh pB;gsh dk fJZe-fJZe y/so 

15. sbkpK dk fJZe y/so 

16. j/m fby/ yfDi ns/ ôesh ;kXBK dk fJZe-fJZe wZjstg{oB y/soL 

eZuk b'jk 

w?ArBh÷ 

74

;'Bk 

sKpk 

npoe 

:{o/Bhnw 

pke;kJhN 

e'bk 

g?No'bhnw 

gD fpibh 

17. ukj, e"ch, eDe, uktb, egkj, gN;B, wZeh T[sgkde d/ d'-d' y/so 

18. b'jk fJ;gks T[d:'r d/ d' gqf;ZX oki ns/ d' gqf;ZX e/Ado 

19. eZgVk T[d:'r d/ d' gqf;ZX oki ns/ d' gqf;ZX e/Ado 

20. nkN'-w'pkfJb T[d:'r d/ ekBg[o, u/BJh ns/ wz[pJh e/Ado 

21. ;w[zdoh ijk÷ pDkT[D d/ d' e/Ado 

22. fusoziB, eg{oEbk ns/ byBT{ e/Ado 

23. ;{uBk seBhe T[d:'r d/ d' e/Ado 

24. nfjwdkpkd, iwô/dg[o ns/ pzrb"o ôfjo 

25. ;G s' tZX t;'A xDsk tkbk oki 

26. ;G s'A xZN t;'A xDsk tkbk oki 

27. ;G s'A tZX t;'A dh frDsh tkbk oki 

28. ;G s'A xZN t;'A dh frDsh tkbk oki 

29. ;G s'A tZX ;kõosk do tkbk oki 

30. ;G s'A xZN ;kõosk do tkbk oki 

31. ;G s'A xZN fbzr nB[gks tkbk oki 

32. ;G s'A tZX fbzr nB[gks tkbk oki 

75

gqÃ´B p? - SSA Punjab

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?