part.6 - CRDC

ว. วิทยาศาสตรเกษตร ปที่ 40 ฉบับที่ 1 (พิเศษ) มกราคม-เมษายน 2552 ผลของสารสกัดสะเดาไทยและสารฆาแมลง 111
ใหมขึ้น (secondary pest outbreak) นําไปสูสารพิษตกคาง (residue) และมีผลตอระบบนิเวศในนาขาวและความ
หลากหลายของศัตรูธรรมชาติและเปนอันตรายตอตัวเกษตรกรเอง (ปรีชา, 2545)
ศัตรูธรรมชาติที่มีอยูในนาขาวมีบทบาทสําคัญในการชวยลดปริมาณของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล โดยเฉพาะระยะไข
ของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล ซึ่งสารฆาแมลงยังไมสามารถทําลายไขเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล เมื่อฟกเปนตัวออนสงผลใหมีชีวิตอยู
รอดได แตนเบียนไขเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลที่มีประสิทธิภาพสูงในการควบคุมระยะไขของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล ไดแก แตน
เบียนไข Oligosita yasumatsui Viggiani et Subba Rao และแตนเบียนไข Anagrus optabilis (Perkins) ปรีชา (2521) อาง
โดย ปรีชา (2545) รายงานวาจากการศึกษาปจจัยที่กอใหเกิดการตายในระยะไขของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล พบวาไขของเพลี้ย
กระโดดสีน้ําตาลถูกทําลายโดยแตนเบียน O. yasumatsui Viggiani et Subba Rao และ A. optabilis (Perkins) เทากับ
10.6% และ 9.6% ตามลําดับ โดยไขของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลถูกทําลายโดยแตนเบียนทั้งสองชนิดนี้อยูระหวาง 13-45% หรือ
เฉลี่ยเทากับ 30.3% ซึ่งผลกระทบจากการใชสารฆาแมลงเพื่อควบคุมเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลมีผลทําใหประสิทธิภาพการเบียน
ของแตนเบียน O. yasumatsui Viggiani et Subba Rao และ A. optabilis (Perkins) ลดลง เทากับ 0.6% และ 2.7%
ตามลําดับ
ในการแกปญหาดังกลาว นอกจากการลดใชสารฆาแมลงที่ทําใหเกิดปญหาแลว ในทางปฏิบัติจําเปนตองหาทางเลือก
ใหมใหกับเกษตรกร เชน การใชสารสกัดสะเดา ซึ่งมีขอดีคือ สามารถยอยสลายไดโดยทางชีวภาพ (biodegradable) จึงไม
กอใหเกิดปญหาสารตกคาง และมีผลกระทบตอศัตรูธรรมชาติของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลนอย นอกจากนี้ยังมีรายงานวาสาร
สกัดสะเดามีผลยับยั้งการเขาทําลายพืชอาหารของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล ตลอดจนมีผลทําใหแมลงเปลี่ยนพฤติกรรมของการ
ดํารงชีวิต ซึ่งจะสงผลใหพฤติกรรมในการหาคูผสมพันธุและความสามารถในการผลิตไข และลูกหลานลดลงในรุนตอไปดวย
(Heyde et al., 1984) ดังนั้นการใชสารสกัดสะเดาจึงเปนสวนหนึ่งของการปรับเปลี่ยนแนวทางการพัฒนาภาคเกษตรใหเขาสู
แนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืน
อุปกรณและวิธีการ
การเตรียมกับดักไขเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล (egg trap)
นําตนขาวที่ปลูกในกระถางมาทําความสะอาด เอากาบนอกออก แลวปลอยเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลตัวเต็มวัยเพศเมีย
ที่พรอมจะวางไขลงบนตนขาวจํานวน 5 คู ตอกระถาง ใสไวในกรงเลี้ยงแมลงขนาด 1.5x3 เมตร ปลอยไว 48 ชั่วโมง จากนั้นเอา
เพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลออก จะไดกระถางขาวที่มีไขเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล โดยการสังเกตจากรอยวางไขที่กาบใบขาว
การทดลองที่ 1 การทดสอบผลกระทบของสารสกัดสะเดาและสารฆาแมลงตอการเบียนไขของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลโดย
ทางออม (indirect method)
1. เลือกแปลงขาวของเกษตรกร ที่ปลูกขาวโดยวิธีหวานขาวแหง แบงแปลงยอยขนาด 4x5 เมตร จํานวน 16 แปลงยอย
วางแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block มี 4 ซ้ํา
2. เมื่อขาวอายุประมาณ 25 วัน นํา egg trap ไปวางไวในแปลงขาวแปลงยอยละ 3 กระถาง เปนเวลา 24 ชั่วโมง จึงเก็บ
กระถางขาวมาไวในกรงเลี้ยงแมลงนาน 3 วัน จากนั้นทําการผาตนขาวใตกลองจุลทรรศนสองตาเพื่อนับจํานวนไขของ
เพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลที่ถูกแตนเบียนไขเขาทําลาย
3. เมื่อขาวมีอายุ 30 วัน พนสารสกัดสะเดาไทยความเขมขน 5% สารฆาแมลง cypermethrin (ดีทรอย 35% EC) และ
lambda-cyhalothrin (คาราเต 2.5% CS) และพนดวยน้ําเปลาเปนตัวเปรียบเทียบพนสารทุกๆ 7 วัน จํานวน 5 ครั้ง
4. หลังพนสารครั้งสุดทาย นํา egg trap ไปวางที่แปลงทดสอบ และปฏิบัติดังเชนขอ 2
การทดลองที่ 2 การทดสอบผลกระทบของสารสกัดสะเดาและสารฆาแมลงตอการเบียนไขของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลโดย
ทางตรง (direct method) นํา egg trap มาพนดวยสารสกัดสะเดาไทยและสารฆาแมลงดวยเครื่องพนสารแบบจานหมุน (turntable
spray ) เพื่อใหสารสัมผัสกับไขเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลโดยตรง แลวนําไปวางในแปลงปลูกของเกษตรกรที่ไมไดพนสาร
เปนเวลา 24 ชั่วโมง จึงเก็บกระถางขาวมาไวในกรงเลี้ยงแมลงนาน 3 วัน จากนั้นทําการผาตนขาวใตกลองจุลทรรศนสองตา
เพื่อนับจํานวนไขของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาลที่ถูกแตนเบียนไขเขาทําลาย