Íoslódáil (PDF) - Comhaltas Archive

TREOIR
AN NOLLAIG
DOIRfN MHIC MHURCHU
gach aoine leis.
'Beadsa i mo chaptaen' arsa mise: (,Jimin',
An Seabhac).
Mas e La Nollag la na ceiliurtha, se La le
Stiofain, no La an Dreoilin, la mor an
cheoi!' I gCill Chainnigh i 1828.
'Ta sneachta ar Shliabh na mBan Fionn 0
La fheile bhreith Chrfosta, Pobal Gael a
adhradh, rosagain sa mhainsear ag Aifreann
na Geine.
'Dia do bheatha,A Saoidhe naoimh!
sa mhainsear ce taoi bocht
meidhreach saibhir ata tu
is glormhar id' dhun fein anocht ...
... A Mhuire, a mhathair og,
oscail doras an chro dhom
go n-adhraim ard-Ri na ndul -
nach cora dhuinn na do dhamh ".'
(Duan Nollag,Aodh mac Aingi/, /57/-/626)
'Siud nos do bhi sa Mhmhain lem
linn de ghnath,
Cruinniu ar dhaoine
ag sui in aontigh
amhain,
Ceolta si acu, laoithe,
pie, agus dain,
Is an meid do
olfaidis go
ndiolfadh aon
amhain .'
bhun go mullach Sui Finn .i. barr Shleibhe
na mBan.
Grathain an bhaile ag imeacht 0
dhoras go doras, le dreoilin
i gcrann cuilinn, ag
iarraidh airgid
chun bheith
ar meisce
um dheireadh
lae. Is olc an
nos a thabhairt
doibh e.'
Ni raibh an Captaen Sasanach
•
!
Beannachtai le dos go glinn san aer, realta
ag glinniuint sa speir, sioc ag spreacharnail
ar thulcain fheir ar thaobh an bhothair.
Abhaile linn fa dhein cupla uair a'chloig
cod lata, agus ansin, an cheiliuradh.
'" . Ta cuileann gluair is druadh-Ius ar
tiughas
I bhfraghthacha an halla mar id du,
Soillsi ar lasadh, bronntais gheala ar buird
Is bloc na Nodlag ag tinteallaigh san luib.
Ta teine ann, gan dabht, mar ghrein lae
tuil.
Bladhmsach bromanta buidhe is-ailliliu!
Seo chughainn an ceol, sea chughainn an
feasta ar stiuir!
Siud ort, a Nodlaig! a rioghain na roillsi
ruin " .'
('An Nod/aig' /e Liam Gogan)
Ba mhoch ar maidin a thosnaiodh an
cheiliuradh ar La Nollag sa chead sea
caite '". 25112/1828 La Nollaig. An
Ghealach ag taitneamh roimh fhainne an
lae, os speir gan beal gan ceo ag failtiu an
deighlein rosa. Druma mor da bhualadh ag
a cuig a chlog, fideoga agus feadain da n­
imirt ag aosog an bhaile (On Lae
Amhlaoibh,Amhlaoibh 6 Suilleabhain).
Tharla sin i gCallan i gCondae Chill
Chainnigh, ach bigi cinnte de, niorbh taise
d'aon ait eile in Eirinn an trath san e. Nar
dhuirt se fein.
Agus dha bhliain
ni ba dheanai,
Nollaig 1830, deir se
'Domhnach Casca is La
Nollag an da la is fearr don bhlog
". Ord Mor .i.Aifreann cantaireacht ag a
se a chlog roimh bhreacadh an lae.
Sneachta ag buille a chlog agus ar feadh an
lae ... liathroidi sneachta da gcaitheamh ag
bruscar an bhaile ".'
Liathroidi sneachta agus sort sa trathnona,
agus mar is dual do bhuachaillini mar Jimin
Maire Thadhg pleidhciocht.
'Nuair a bhi an dinnear caite agam La
Nollag chuas ar lorg Mhicilin Eoghain.
Thugamar tamall ag caitheamh tobac as
pip a fuair Micilin ag dui amu i bpoca a
athar.
Nuair a bhi an tobac caite againn bhiomar
d'iarraidh cuimhneamh ar cad a
dheanfaimis. Bhiomar i bhfad ag
cuimhneamh ar rudai ach ceann acu ni
raibh ch un ar sasaimh. Sa deireadh
d'eistiomar ar fad . Sine an uair a rith an
rud im aigne fein . Th'anam don scian, a
Mhicilin: arsa mise, 'an bhfuil a fhios agat
cad e' 'Cad e' arsa Micilin .
'Biodh Dreoilin amarach againn: arsa mise.
'Thanam don diucs, biodh: arsa Micilin,
agus an da shuil ag dui amach as a cheann,
'agus beadsa im' amadan'. Sin e an fear a
mbionn an lamhnan gaoithe aige sa
Josias Bodley, chomh dian san
ar lucht an dreoilin. Chaith
seisean Nollaig na bliana 1600 le
cara leis i gcondae an Duin. La 'le
Stiofain, chuaigh se fein agus a chairde ag
marcaiocht ar 'handsome horses' ag
feachaint na duthaigh.Ansan d'imir siad
cartai agus duichi eile go dti gur thainig ar
cuairt chucha 'certain maskers of the Irish
gentry'. Thogadar isteach iad, chuireadar
ag 01 iad agus d'imrfodar duichi disle leo.'
B'fheidir na raibh moran difrfochta idir a
mbeile siud agus an ceann a bhi ag
Amhlaoibh 6 Suilleabhain breis is dha
chead bliain ni ba dheanai.
'" . Bhi cois caoirealach bhruite le meacain
agus tuirneisi, bhi ghe rosta le pis uaine
agus putog, bhi mias strfopaisi muchta i
leamhnacht, bhi fion port agus cailtin
(fuisce te, im , bainne, siucra) bhi tae agus
amhrain bhinne Gaeilge againn agus
chaitheamar an oiche agus an t-aon bhuille
deag go sugach solasach somhanmnach
suairc seimh sultmhar.'
Guim Nollaig shona dhiobh go leir togha
an bhia, rogha an di, agus scoth an cheoi!'
' . .. A Phadraig on Leanbh sea fuair bachall
rosa mar bhuaidh gras,
A ghein gan domhlas id chli,
'5 a Bhrighid, bi linn de ghnath.'
(Duan Nallag, Aodh Mac Aingi/)
Dreoilin, ta sa fhios agat, agus e ag bualadh
35