گشتاورد ماركسیسم، بمثابه بعد تاریك مبارزه طبقاتی (جلد ١)

میگوید:‏ ‏»آدمیان هستند كه تاریخ خود را میسازند«،‏ چراکه»همان اندازه که شرایط
انسان ها رامی سازد انسان ها نیز شرایط را می سازند.«‏
07، و
كه به میان توده ها برده شود به صورت نیروی مادی درمیآید«.‏
‏»نظریه نیز همین
خیر!‏ ماركس دچار التقاط نبوده است،‏ زیرا گزاره او درباب ‏»تعیین كننده بودن ِ«
نقش زندگی در مقایسه با نقش آگاهی،‏ هرگز بمعنای آن نیست كه ‏»آگاهی«‏ اساساً‏
نقشی در دگرگونی جهان ایفاء نمیكند و
ماركس به رابطه میان آگاهی و زندگی
ماتریالیستی
است و هم
دیالكتیكی،‏ بنابراین
‏»آگاهی زندگی را نمیسازد«.‏
‏)رابطه میان انسان و
بلكه نگاه
تاریخ(،‏ هم نگاهی
تحلیلی واقعی است؛ یعنی آنچه که
اصطالحاً‏ ماتریالیسم تاریخی نامیده میشود.‏ از نظر ماركس وجود استقالل ‏»آگاهی«‏
نسبت به زندگی،‏ امری نسبی است و نه مطلق.‏ یعنی ‏»آگاهی«،‏ علیرغم استقاللی كه
دارد باز هم از طریق
‏»زندگی«‏
حد میخورَد و به آن مشروط است و نه آنكه
بگونهای آزاد و رها از هر گونه قید و بند شرایط عینی،‏ بتواند پیشرفت كند.‏ یا به
عبارتی شناخت،‏ بامحدودیت های همان شرایطی که پیدایش اش راممکن ساخته،‏
روبروست.‏
ما «
به بیان دیگر چشم اندازی که مارکس و انگلس از جامعه معاصر ارائه میکنند،‏ از
آنجاکه شرایط مشخص تاریخی رامورد ارزیابی قرارمیدهند،‏ ازیکسوخطوط کلی تر
راعرضه میدارد،‏ و از سوی دیگر و بهرحال،‏ منع ها و حدهائی نیزبرای دیدن دارد:‏
فقط می توانیم تحت شرایط عصرخویش و تا آنجا که این شرایط اجازه می
دهند،‏ بدانیم.«‏ ‏)انگلس،‏ ‏»دیالکتیک طبیعت«،‏ ص‎111‎‏(‏
از اینروست كه ماركس مشهورترین ضابطه بندی خود را از ارتباط میان آگاهی و
محدودههای مادی آن،‏ ارائه میدهد:‏
‏»آدمیان هستند كه تاریخ خود را میسازند ولی نه آنگونه كه دلشان میخواهد،‏ یا در
شرایطی كه خود انتخاب كرده باشند،‏ بلكه در شرایط
277
شدهای كه داده
میراث گذشته