Page 1 ا > ) ( Page 2 Page 3 3 ا پ ر از ب و ا ا و . ا. او ء ر ا ا داه . ا از رو ن ا ...

فصل اول 33
هنوز حل نشده را فرمول بندی مینمايد و بدين ترتيب کوشش برای حل آن و بررسی تجربی
بيشتر را برمیانگيزد.‏ ماخيسم،‏ که يکی از انواع ايدهآليسم مغشوش است،‏ مسئله را تيره میکند
و آن را با لغت بازی بيهوده ‏"عنصر"،‏ منحرف میگرداند.‏
اين هم قطعهای از آخرين اثر جامع و نهائی فلسفی ماخ،‏ که نادرستی اين حيله ايدهآليستی را
برملا میسازد.‏ در ‏"معرفت و خطا"‏ نوشته ماخ میخوانيم:‏ در حالی که هيچ مشکلی در
ساختمان هر تجربه فيزيکی از احساسها،‏ يعنی عناصر روانی وجود ندارد،‏ غير ممکن است
تصور نمود چگونه هر تجربه روانی میتواند از عناصری که در فيزيک مدرن به کار گرفته
میشود،‏ يعنی جرم و حرکت ‏(در انعطاف ناپذيری شان که تنها برای اين علم خاص قابل
خدمت است)‏ ترکيب گردد.‏
از انعطاف ناپذيری مفاهيم بسياری از علمای مدرن و از نظرات متافيزيکی ‏(به مفهوم
مارکسيستی کلمه،‏ يعنی ضد ديالکتيکی)‏ آنان،‏ انگلس به کرات و بسيار دقيق صحبت میکند.‏
بعداً‏ خواهيم ديد که درست در اين نقطه بود که ماخ به بيراهه رفت.‏ زيرا او رابطه بين
نسبيتگرائی و ديالکتيک را نفهميد يا نمیدانست.‏ اماّ‏ اين چيزی نيست که اينجا با آن سر و کار
داشته باشيم.‏ اينجا برای ما مهم است دقت کنيم که ايدهآليسم ماخ،‏ عليرغم اين ترمينولوژی
مغشوش به ظاهر جديد،‏ با چه شفافيتی،‏ آشکار میگردد.‏ ملاحظه میکنيد،‏ هيچ مشکلی در
ساختن هر عنصر فيزيکی از احساس،‏ يعنی عناصر روانی وجود ندارد!‏ آه بله!‏ البته که چنان
ساختنهائی مشکل نيست،‏ چون آنها خالصاً‏ در حرفاند،‏ اسکولاستیسيسم کوته نظرانهاند که
به مثابه روزنهای برای ايمانگرائی خدمت میکنند.‏ بعد از اين تعجب آور نيست که ماخ کتاب
خود را به ذاتگرايان تقديم میکند؛ تعجب آور نيست که ذاتگرايان،‏ که مرتجعانهترين نوع
ايدهآليسم فلسفی را تبليغ میکنند با آغوش باز از ماخ استقبال میکنند.‏ ‏"پوزيتيويسم متأخر"‏
ارنست ماخ تقريباً‏ سال تأخير داشت.‏ برکلی به اندازه کافی نشان داده بود که
احساسها،‏ يعنی عناصر روانی"‏ هيچ چيز نمیتواند ‏"بنا گردد"‏ مگر خودگرائی.‏ آن چه به
ماترياليسم مربوط است،‏ آن طور که ما بيان واقعی آن را در نمونه ديدهرو ديدهايم،‏ ماخ نظرات
خويش را در اين جا نيز در مقابل آن قرار میدهد،‏ بدون آن که صرحتاً‏ و آشکارا ‏"دشمن"‏ را
نام ببرد."‏ اين نظرات از اشتقاق احساس از حرکت ماده يا از تبديل احساس به حرکت ماده
تشکيل نمیگردند،‏ بلکه از باز شناسی احساس به عنوان يکی از خواص ماده در حرکت تشکيل
میگردند.‏ در اين مسئله،‏ انگلس در ديدگاه ديدهرو سهيم است.‏ انگلس خود را به اين دليل،‏ از
ميان ساير دلايل،‏ از ماترياليستهای ‏"مبتذل"،‏ وگت،‏ بوخذ و موله شات،‏ جدا میکند که آنان به
خطا باور داشتند که مغز انديشه را ترشخ میکند به همان طريقی که جگر صفرا را.‏ اماّ‏ ماخ،‏ که
دائماً‏ نظرات خود را در مخالفت با ماترياليسم برپا میدارد،‏ بر تمام،‏ ماترياليستهای بزرگ،‏
ديدهرو،‏ فويرباخ،‏ مارکس و انگلس،‏ چشم میپوشد.‏ درست همان طور که کليه استادان رسمی
فلسفه رسمی چنان میکنند.‏
" زا
–
٢٠٠