Page 1 ا > ) ( Page 2 Page 3 3 ا پ ر از ب و ا ا و . ا. او ء ر ا ا داه . ا از رو ن ا ...

"
B
[
A
226
معمولی فيزيکدانان"‏ را نگاه میدارد،‏ ‏[که هرتز هنوز هم از وجود جهان فیالنفسه پشتيبانی
میکند."‏ و غيره.‏
جالب است،‏ به نظر هرتز درباره انرژتيک دقت کنيم.‏ او مینويسد:‏ ‏"اگر در علت واقعی
اين که چرا فيزيک در حال حاضر ترجيح میدهد خود را در قالب انرژتيک بيان کند دقيق
شويم،‏ ممکن است جواب دهيم که اين به واسطه آن است که به اين طريق ‏(فيزيک م)‏ به
بهترين وجهی از حرف زدن درباره چيزی که بسيار کم از آن میداند اجتناب میورزد...‏ البته
ما در حال حاضر متقاعديم که ماده با وزن از اتمها تشکيل شده است؛ و در موارد معينی ما
ايدههای نسبتاً‏ معينی از اندازه اين اتمها و حرکات آنها داريم.‏ اماّ‏ شکل اتمها،‏ رابطه آنها،‏ در
بسياری موارد حرکت آنها،‏ همه اينها کام ‏ًلا برما پوشيدهاند...‏ به نحوی که درک ما از ماده
خود يک موضوع مهم و جالب برای مشاهدات بيشتر است.‏ اماّ‏ به طرزی خاص برای
تئوریهای رياضی به عنوان يک مبنای شناخته شده و معلوم مفيد نيست."‏ ‏(همان جا،‏ جلد
صفحه هرتز انتظار داشت که مطالعه بيشتر درباره اتر توضيحی از ‏"ماهيت ماده سنتی...‏
اصطکاک و نيروی جاذبه آن"‏ تدارک ببيند.‏ ‏(حلد يک،‏ صفحه ٣۵۴)
از اين آشکار است که امکان يک نظر غير ماترياليستی درباره انرژی حتی به فکر هرتز
هم خطور نمیکرد.‏ انرژتيک برای فلاسفه بهانهای بود برای ترک ماترياليسم به خاطر
ايدهآليسم.‏ دانشمند انرژتيک را به مثابه روش مناسبی برای بيان قوانين حرکت ماده در دورهای
در نظر میگيرد که،‏ اگر بتوانيم آن را چنين بيان کنيم،‏ فيزيکدانان اتم را رها کرده بودند امّا
هنوز به الکترون نرسيده بودند.‏ اين دوره به مفهومی وسيع هنوز به پايان نرسيده است؛ يک
فرضيه جای خود را به فرضيه ديگر میدهد؛ از الکترون مثبت ابداً‏ شناختی نيست؛ تنها سه ماه
پيش ژوئن ژان بکورل به آکادمی علوم فرانسه گزارش داد که او موفق به کشف
اين ‏"جزء نوين تشکيل دهنده ماده"‏ شده است
فلسفه ايدهآليستی چه طور میتوانست از سود جوئی
از چنين موقعيتی خود داری کند،‏ وقتی ‏"ماده"‏ هنوز توسط ذهن انسان ‏"جستجو"‏ میشد و
بنابراين بيشتر از يک ‏"نشان"‏ و غيره نبود.‏
يک ايدهآليست آلمانی ديگر،‏ مرتجعتر از کوهن،‏ ادوارد فن هارتمن
يک کتاب کامل را به جهان بينی فيزيک مدرن اختصاص داد.‏ )
، البته ما به نظريات خاص
مؤلف در دفاع از ايدهآليسم نوعی خود ذيعلاقه نيستيم.‏ برای ما تنها اين مهم است که اين
ايدهآليست به همان پديدههائی توجه میکند که ری،‏ وارد و کوهن.‏ هارتمن میگويد:‏ ‏"فيزيک
مدرن بر يک مبنای رئاليستی رشد کرده بود،‏ و تنها حرکت نوکانتی و آگنوستيکی در عصر
ماست که آن را وا داشت تا يافتههای خود را به طريقی ايدهآليستی دوباره تفسير کند."‏ ‏(صفحه
،٣
–
comptes rendus des seanves de
Eduard von
Die
)
–
(١٩٠٨
(٢١
٢٢)
L'Academie des Sciences, S. 1311
(Hartmann
Weltanschaung der modernen Physik, 1902, Leipzig)
-A
ترجمه مترجم:‏ که هرتز هنوز از ‏"عکسی از جهان فیالنفسه ‏"جانبداری میکند"‏ و غيره
,dass Hertz "immer noch an der Existenz der Welt an sich festhält" usw.
-B
مونيست،‏ جلد ١٩٠۶، ١۶، شماره ٢، صفحه ‎١۶۴‎؛ مقالهای درباره ‏"مونيسم"‏ ماخ