Page 1 ا > ) ( Page 2 Page 3 3 ا پ ر از ب و ا ا و . ا. او ء ر ا ا داه . ا از رو ن ا ...

فصل پنجم 219
حلقههای ساترن وقتی با تلسکوپ مشاهده میشوند يک جرم پيوسته به نظر میرسند،‏
رياضيدانان با محاسبه ثابت کردند که اين غير ممکن است و تحليل طيفی نتيجهای را که بر
اساس محاسبات به دست آمده بود تأئيد کرد.‏ يک اعتراض ديگر:‏ چنان خواصی به اتمها و اتر
نسبت داده شدهاند که احساسات ما نمیتواند آنها را در اتم معمولی بيابند.‏ راکر به اين هم با
اشاره به مثالهائی چون ترکيب گازها و مايعات و غيره جواب میدهد.‏ حقايق،‏ مشاهدات و
آزمايشهای بسياری ثابت میکنند که ماده از اجزاء يا دانههای جدا تشکيل شده است.‏ اين که آيا
اين اجزاء،‏ اتمها،‏ از ‏"واسطه اصلی"‏ يا ‏"واسطه اساسی"‏ ‏(اتر)‏ متمايزند،‏ يا آن که بخشهائی از
اين واسطه در يک حالت خاصاند،‏ هنوز يک سئوال باز است و هيچ ربطی به تئوری وجود
اتمها ندارند.‏ هيچ مبنائی برای نفی از قبل نتايج آزمايشهائی که نشان میدهند ‏"جوهرهای به
ظاهر مادی"‏ وجود دارند که با ماده معمولی ‏(اتمها و اتر)‏ فرق دارند،‏ وجود ندارد.‏ خطاهای
خاص اين جا اجتناب ناپذيرند،‏ اماّ‏ مجموع يافتههای علمی جائی برای شک کردن در وجود
اتمها و ملکولها باقی نمیگذارد.‏
راکربعدًا به يافتههای جديد درباره ساختمان اتمها که از ذرهها ‏(الکترونها)ئی با بار
الکتريکی منفی تشکيل شدهاند اشاره میکند،‏ و به مشابهتهائی در نتيجه آزمايشها و محاسبات
گوناگون درباره اندازه ملکولها توجه میکند:‏ ‏"اولين تقريب"‏ قطری در حدود ميلی
ميکرون ‏(يک ميليونيم ميلی متر)‏ میدهد.‏ ما با حذف اظهارات خاص راکر و انتقاد او از
نو،‏ نتيجهگيری او را نقل میکنيم:‏
حياتگرائی
‏"کسانی که ايدههائی را که امروزه بر پيشرفت تئوری علمی حاکماند کوچک میکنند،‏ غالبًا
فرض میکنند که شق ديگری بين اين اظهارات متضاد وجود ندارد که از يک طرف اتمها و اتر
ساختههای صرف تخيل علمیاند،‏ و از طرف ديگر اين که تئوری مکانيکی اتمها و اتر که
اکنون ناقص است کامل میشد میتوانست يک بيان کامل و مناسب از واقعيتهای اساسی به ما
بدهد.‏ من معتقدم که يک حد وسطی وجود دارد."‏ يک آدم در يک اطاق تاريک میتواند به
نحوی تيره و تار اشياء را تشخيص دهد،‏ اماّ‏ اگر با اثاثيه تصادف نکند و به جای در از پنجره
قدم نگذارد،‏ اين به آن معنی است که او چيزکی را به درستی میبيند.‏ بنابراين لزومی نيست که
با ادعای نفوذ به زير سطح طبيعت را رها کرد،‏ يا ادعا کرد که ما تماما ‏"پرده از راز جهان
اطراف خود برداشتهايم.‏ ‏"میتوان پذيرفت که هنوز يک تصوير استوار از ماهيت اتمها يا از اتر
که آنها ‏(اتمها م)‏ در آن وجود دارند بنا ننهادهايم،‏ بلکه من کوشش کردهام نشان بدهم که
عليرغم ماهيت آزمايشی بعضی از تئوریهای ما،‏ عليرغم مشکلات بسيار زياد،‏ تئوری اتمی آن
چنان حقايق بسياری را جمع میکند،‏ آن چنان آن چه را که پيچيده است آسان میسازد که ما حق
داريم در کليه مواقع تا زمانی که يک فرضيه معقول رقيبی به وجود آيد بگوئيم که ساختمان
عمده تئوری ما درست است؛ که اتمها صرفاً‏ وسيلهای برای پيچاندن رياضيدانان نيستند،‏ بلکه
واقعيتهای فيزيکیاند."‏
١٠
–
(Vitalismus)
–
–