Page 1 ا > ) ( Page 2 Page 3 3 ا پ ر از ب و ا ا و . ا. او ء ر ا ا داه . ا از رو ن ا ...

فصل سوم 121
٣- عليت و ضرورت در طبيعت
مسئله عليت در تعيين خط فلسفی هر ‏"ايسم"‏ تازهای اهميت خاص دارد و بنابراين بايد به
تفصيل درباره آن صحبت کنيم.‏
با شرحی از تئوری شناخت ماترياليستی شروع کنيم.‏ نظرات ل.‏ فويرباخ به روشنی در
پاسخ او به ر.‏ هايم که قبلا به آن رجوع کرديم،‏ تشريح شدهاند.‏
هايم میگويد:‏ ‏"طبيعت و خرد انسانی برای او ‏(فويرباخ)‏ کاملاً‏ از يکديگر جدا هستند،‏ و بين
آنان دريائی است که نمیتوان از اين به آن سو بر آن پل زد؛ هايم اين سرزنش را بر بخش
کتاب ‏"ماهيت مذهب"‏ من استوار میکند،‏ جائی که من گفتهام،‏ طبيعت تنها از طريق خود
طبيعت میتواند درک گردد،‏ يعنی ضرورت نه انسانی و نه منطقی،‏ نه متافيزيکی نه رياضی
است،‏ که تنها طبيعت آن هستی است که غير ممکن است بر آن يک معيار انسانی اعمال کرد.‏
اگر چه ما پديدههای آن را مقايسه میکنيم و برایشان اسم میگذاريم تا آنها را برای خود قابل
درک کنيم.‏ و در کل غير ممکن است که بر آن عبارات و مفاهيم انسانی چون نظم،‏ هدف و
قانون اعمال کرد؛ و به واسطه خصيصه زبانمان مقيديم چنان کنيم.‏ اين يعنی چه؟ آيا اين به آن
معنی است که نظمی در طبيعت وجود ندارد،‏ چنان که مثلاً‏ ممکن است تابستان بعد از پائيز
بيايد،‏ زمستان بعد از بهار،‏ پائيز بعد از زمستان؟ که هدف وجود ندارد،‏ چنان که،‏ مثلاً‏ هيچ
هماهنگی بين ششها و هوا،‏ بين نور و چشم،‏ بين صدا و گوش وجود ندارد؟ که قانونی وجود
ندارد،‏ چنان که مثلاً‏ ممکن است زمين يک بار در مدار بيضوی،‏ يک بار در مدار دايرهای
حرکت کند،‏ که ممکن است يک بار ظرف يک سال و يک بار ظرف يک ربع ساعت به دور
خورشيد بچرخد؟ چه مهملی!‏ پس منظور از اين قطعه چيست؟ هيچ چيز مگر تميز بين آن چه به
طبيعت متعلق است و آن چه به انسان تعلق دارد؛ اين قطعه اظهار نمیکند که عملاً‏ در طبيعت
چيزی مطابق با کلمات نظم،‏ هدف و قانون وجود ندارد.‏ تمام آن چه اين قطعه میکند،‏ نفی
يگانگی انديشه و هستی است.‏ اين قطعه نفی میکند که اينها ‏(نظم،‏ هدف،‏ قانون م)‏ دقيقاً‏ به
همان شکلی که در سر و ذهن انسان وجود دارند،‏ در طبيعت نيز موجودند.‏ نظم،‏ هدف،‏ قانون
کلماتی هستند که توسط انسان برای ترجمه اعمال طبيعت به زبان خودش مورد استفاده قرار
میگيرند تا وی بتواند آنها را بفهمد.‏ اين کلمات خالی از معنی يا محتوای عينی نيستند
معهذا بايد اصل را از ترجمه تميز داد.‏ نظم،‏ هدف،‏
قانون به مفهوم انسانی چيزی اختياری را بيان میکنند.‏
‏"خدا پرستی از حدوث نظم،‏ هدف،‏ قانون آشکارا مبدأ اختياری آنها را استنتاج میکند؛
وجودِ‏ يک هستی متمايز از طبيعت را که نظم،‏ هدف و قانون را به طبيعتی میبخشد که
و نسبت به هر تَ‏ ‏َعُينی بی تفاوت است،‏ استنتاج
فیالنفسه بی نظم
۴٨
nicht )
–
(sinn-, D.h. gegenstandlose Wörte
(dissolute)
(an sich)