Kliek hier vir bladsy 22-27 - Stamboek

OP BESOEK ...
Christo sê altyd as hy met ’n sak wol of ’n karkas langs die grootpad
moes staan, hy beslis makliker ’n koper sou kry vir die vleis.
Vandaar sy belangstelling in dié dubbeldoel Dormerras.
'n Dormer-man
in murg en been
Deur Heleen van As
Sommige mense hou ’n skaap
aan, en ander bóér met hom.
Christo Groenewald van Riviersonderend
is só ’n man.
Ontmoet die president van
die Dormer Telersgenootskap, bestuurslid
van die Wes-Kaapse Rooivleisprodusenteorganisasie
en gesinsman. SA Stoetteler
het by hom en sy vrou, Beppie, op sy plaas,
Alexanderskloof, digby Rietpoel gaan kuier.
Dit is op die buurplaas, Welgegund,
waar hy as klein seuntjie lief geraak het vir
boerdery. Na sy twee jaar in die Lugmag
het hy in 1986 saam met sy twee boers,
Willie en Hannes, kom boer na die skielike
afsterwe van hul pa, Boy. “Naas my grond
en eie gesin, is my broers – wat altyd vir
my instaan as ek op die pad is – my twee
grootste bates,” sê Christo trots.
Die driemanskap het saamgeboer en
grond bygekoop totdat hulle in 1992 verdeel
het. Hulle is steeds buurmanne in die
streek wat alombekend as saai- en skaapwêreld
is.
Bewaringsboerdery
Saaiery maak sowat 50% van Christo se
boerdery uit. Hy is ’n groot voorstander van
bewaringsboerdery en sedert hyself dit
vyf jaar gelede begin toepas het, kan hy
’n duidelike verskil in opbrengste, wateropvangs
en kunsmistoediening sien. “Minimumbewerking
het ’n omwenteling in
die vee- en saaibedryf meegebring. Skielik
Christo Groenewald se gesin is hoog op sy prioriteitslys. Hier is Herman, Chris, Betro, Christo en Beppie.
het ek minder water in my gronddamme
omdat die vog op my lande bewaar word.
Ek sê altyd ’n ou moet saam met die natuur
boer – jy moet dit oppas, want dis al
wat jy het.”
Christo maak op presisie-ontledings
staat om regstellings in die grond te doen.
Verder doen hy ook voortdurend proewe
om seker te maak dat dit wat hy doen, in
sy omstandighede werk. “Aan die einde van
die dag meet jy jou aan jouself. Die grootte
van jou boerdery maak nie saak nie, solank
jy net die beste maak van dit wat jy het!”
Hy gebruik ’n wisselboustelsel van
koring, gars en lupiene. Die medics- en
lusernfases, wat dien as weiding vir die
skape, speel ’n kardinale rol in die stelsel
om die saaigrond ’n ruskans te gee. Hy het
onlangs ’n besproeiingsplaas bygekoop
om verder te diversifiseer. “Die beplanning
is om mielies en lusern onder spilpunt te
plant en sodoende méér voer te hê vir die
diere. Vervoer van proteïene uit die noorde
is peperduur en onnodig as jy dit self kan
produseer,” sê hy.
Dorwald Dormers
In die streek, wat gemiddeld 450mm
winterreën per jaar kry, probeer hy sy bes
om met natuurlike weidings oor die weg
Issue 35 ▪ July 2013
23

OP BESOEK ...
te kom. Dit is iets waarvoor dié geharde
ras uitgeknip is. “Dormers omskep jou
weidings gou in kontant. Hulle is nie
seisoengebonde nie en paar en lam net
wanneer jy wil.”
Diere op stoppellande kry ’n lekaanvulling,
en vanaf twee weke voor dektyd totdat
die ram weg is, gee hy sowat 300 gram
lupiene per ooi per dag as byvoeding in
droë tye. Hy handhaaf ’n drakrag van twee
ooie per hektaar en tot vyf op ’n hektaar
medics- of lusernweiding.
Hoewel die ras dubbeldoelig is, erken
Christo dat daar ’n groot verlies in terme
van opbrengs en gehalte van die wol is.
“Dit is egter nie vir my so belangrik nie.
Tog dek my woltjek al die insetkoste wat
dosering, enting, veeartsenykunde en
skandering aanbetref,” verduidelik hy.
Wanneer hy in Februarie en Augustus
skeer, haal hy gemiddeld 2,5kg wol met ‘n
mikron van 27 per ooi af. Die sponsagtige
wol skep ook nie probleme met uitwendige
parasiete nie. “Met uitsondering kry
ons een keer in vyf jaar klam, warm weer
en sukkel ons met wurms. Maar dit is nie
algemeen vir waar ons woon nie,” sê hy.
Die Dormerras, hoewel nie onbekend
nie, is steeds besig om teen ’n vinnige
tempo te groei. Sedert Christo in 2007 as
president van die genootskap oorgevat
het, het die aantal telers van 75 tot 119
gestyg. Hoewel die Vrystaat die hoogste
aantal telers het (58), word sowat 6 457
van die 19 471 geregistreerde diere deur
die 18 Wes-Kaapse telers besit. Christo
self hou wag oor 1 022 van hierdie diere.
Teling en seleksie
Buiten rasstandaarde klas Christo streng
volgens vrugbaarheid en moedereienskappe.
“ ’n Funksioneel doeltreffende ooi
is die heel belangrikste – sy moet ’n lam
kan grootmaak. Een ooi kan nie byvoorbeeld
na vyf lamseisoene vir my twaalf
lammers grootmaak en ’n ander net sewe
nie, hulle vreet tog dieselfde kos. Daarom
is ek streng op skandering en die uitklas
van nie-dragtige diere – hulle ry lorrie.”
Christo gebruik ’n twaalf-maande ekstensiewe
lamstelsel en het twee groepe
wat onderskeidelik in Maart en Augustus
lam. Jong ooitjies kom die eerste keer op
elf maande by die ram. “Ek glo maar nog
Buiten vir die Dormers is die pragtige trop Nguni-beeste een van Christo se ander
gunsteling boerdery-vertakkings. Hulle is as’t ware die stofsuiers op sy plaas wat
die laer potensiaal gronde benut en die bulle met lang horings is ook uitstekende
skaapwagters.
in mannetjies en wyfies. Met kunsmatige
inseminasie vorder jy geneties baie vinnig,
maar maak ook maklik ’n fout.”
Hoewel die aantal lammers gebore uit
’n agt-maande stelsel hoër is, het hy gevind
dat sy speengewig (52,98kg) laer is as
op ’n twaalf-maande stelsel (62,82kg). Sy
gevolgtrekking is dat ooie nie die lammers
volhoubaar grootmaak nie. Hy het ook probeer
om lammers op die agt-maande stelsel
na speen te voer, maar geleer dat dit
die beste is om ooie self as “voerkraal” vir
die lammers te gebruik.
Op 100 dae word sowat 40% van die
lammers direk van die ma’s gespeen en
bemark. Teen hierdie tyd word die ooie se
uiers weer deurgevoel en dié wat droog is
uitgeklas en verkoop. “Aan die begin het
die hoë seleksiedruk my ooigetalle taamlik
laat sak, totdat die ding begin loop het.
Nou is ’n speenpersentasie van tot 156%
vir my niks. Wanneer ek ’n skaap sou koop,
is die melkfaktor vir my belangriker as die
meerlingstatus van die ram.”
Die teler is die bemarker
Eerlike en betroubare rekordhouding
van sy kudde is een van sy belangrikste
bemarkingshulpmiddels. Rekenaars en
programmatuur van SA Stamboek maak
dit baie eenvoudig om altyd op datum
te bly. Lammers word binne drie dae van
geboorte gemerk en in al sy jare het daar
dalk tien deurgeglip wat hyself nie gemerk
het nie. “Dit is my behoud om dit
self te doen. Ek is haastig om die inligting
in te tik, die indekse te kry en te kyk hoe
ek geteel het. Ek het ’n passie hiervoor,”
sê hy.
Al sy ramme is geregistreer en ondergaan
’n volledige prestasietoets voordat
hulle op veiling aangebied word. Naas die
nasionale veiling in Bloemfontein, neem
hy ook deel aan die Oos-Kaapse bul- en
ramveiling in Humansdorp, die Suid-Kaap
produksieveiling in Bredasdorp en die
gesamentlike plaaslike veiling met Blydskap
Dohne’s in Februarie, wat vir hom ’n
persoonlike hoogtepunt is.
Sy teenwoordigheid by boeredae,
inligtingsdae en kursusse, saam met
puik naverkoopdiens, is vir hom ’n puik
bemarkingsgeleentheid van sy boerdery.
Hy het al ’n paar skaapkursusse aangebied
en is die eerste Dormer-teler wat skape
uitgevoer het na Namibië. “Ons het al
twee keer daar gaan kuier om seker te
maak dat die diere aangepas het. Ek wil
weet waar al die diere wat ek verkoop het
is en hoe dit met hulle gaan. My vrou,
wat onder andere ’n junior keurder is,
help ook graag om ooie te klas.” SB
Issue 35 ▪ July 2013
25

Inspiration for the game industry
By Du Preez de Villiers
“I came to a crossroad when my husband died in 2007. I
had to decide within a very short time whether I wanted
to continue with the hunting and wildlife ranching enterprise
that we had built up over so many years. I opted
to take control and pick up the reins as I didn’t want to
lose any momentum. Today I am very glad that I have made this
exciting choice,” is Tania Kaiser’s inspiring words.
The news of Christo’s death spread like a veld fire through
hunting and game circles across the world. Tania had to send
out a statement to visiting hunters who were to arrive the next
morning, to assure them that they were still welcome on the
farm.
Since then most of her clients from the USA and Spain have
returned every year to experience another exceptional Unico
hunting experience.
Versatile and full of plans
Tania farms outside Ellisras (Lephalale) on the farm Grootfontein,
under the name Unico Safaris. She completed her professional
hunter’s course within five weeks of Christo’s death, because
she wanted to become a qualified hunting entrepreneur
and the person responsible for the enterprise as soon as possible.
On the farm she breeds, amongst others, with buffalo, sables,
golden wildebeest and nyala. She applies a strong ecotourism
approach throughout. She also runs a film studio which is managed
by Johan Wiid. Johan can accompany a hunter or hunting
party to capture the hunt on film and make a DVD of it. There
is also a small gift shop and salon at the lodge for her clients.
Tania is a strong supporter of exposing women and children
to hunting. She started a youth hunting club two years ago with
the aim of promoting a hunting culture among children.
She has also been the vice-chairperson of the Wildlife Ranching
(WRSA) Lephalale Business Chamber for two years, is a motivational
speaker and serves on the governing body of the local
primary school. Her three daughters are all in local schools and
although she is involved with many activities, she always makes
time to be an unconditional mother and parent to them.
Diversify from the start
“When we arrived in the Bushveld from Gauteng, Christo was adamant
that one has to spread risk in business. He consequently
purchased some more farms and shares in other game farms,”
says Tania.
During that time there was a huge demand for buffalo and
Christo decided to also invest in the breed. In 2005 he bought
20 “clean” buffalo as part of a partnership from a breeding project
in the Lowveld. The growth in the breeding project was excellent
and they also traded some of the animals to establish
Tania and her three daughters,
Lane ,Talya and Christi.
an excellent herd. Later on they divided the extended breeding
group. Nowadays Tania farms the buffaloes together with her
neighbours, Frik and Yvette Malan.
She also farms with golden wildebeest, of which two outstanding
bulls were born on the farm in the time when the golden
wildebeest market was exploding and bulls were trading for
R800 000.
“Four years ago I added sables, probably one of the most
beautiful animals, to my breeding programme in partnership
with Johan Slabbert. I am also thankful to Piet Warren, a leading
sable breeder, who shared his knowledge with me on how to
breed top quality sables. Our bulls are of pure Zambian descent,”
says Tania.
Game farmer of the year
Tania was crowned as the game farmer of the year for 2012
at this year’s WRSA congress in April. “The selection process
was very strict, and WRSA investigated and judged every facet
of my business. My prospects for economical sustainability are
excellent. I ensured that my investments deliver above average
growth with my hand-picked breeding animals, precise feeding,
recordkeeping and management,” she says.
26

AT HOME WITH ...
Inside Johan Wiid’s studio, where films of the safaris are compiled. Here are
Kobie Kitching (Tania’s personal assistant who makes sure that the administration
is in place), Tania and Johan.
Tania at the giraffes’ elevated trough. In the background is a viewpoint for
bow hunters. In front of the shelter is a watering hole which is accessible for all
animals, even tortoises.
Kabelo is one of Unico’s beautiful golden wildebeest bulls.
Parasite analysis
Tania recently purchased a Zeiss microscope for the game ranch.
This allows her to personally monitor her animals’ parasite counts.
“Dr Louis Greeff, our local veterinarian in Thabazimbi, and his
laboratory staff, recently presented a lecture at one of our WRSA
business chamber gatherings in Lephalale. They gave us practical
training on how to do parasite analysis with our microscopes.
Although it is really not a nice thing to see, it is definitely worthwhile
to do your own analysis and to be hands-on about it. This is
of course a brand new but very exciting field,” she says excitedly.
Tania and Jan Warren, the farm manager, at Unico’s very clean slaughtering
room.
Tania implemented a precision operational management plan
for the farm to support the veld management. She feels it is of
great importance to determine a farm’s carrying capacity in respect
of different feeding groups and game breeds, especially
with the unpredictable rainfall that characterises the Bushveld.
Hunting is essential
“Many organisations are positively influenced by trophy hunters
from overseas. In addition, the amount of job opportunities that
are created means a lot for the country’s economy. It is also of
crucial importance that we have to start marketing South African
game meat to consumers because it is a truly healthy foodstuff,”
she says.
“I am very excited about wildlife ranching in South Africa, and
I am really glad that I did not sell the farm and retired in my sea
cottage years ago. I succeeded because of the grace of God and a
passion for what I am doing,” says Tania.
SB
Issue 35 ▪ July 2013
27