cfly{s clwsf/df ;dGoflostf, ljsf;df lg/Gt/tf
cfly{s clwsf/df ;dGoflostf, ljsf;df lg/Gt/tf cfly{s clwsf/df ;dGoflostf, ljsf;df lg/Gt/tf
!% jif{ @, cÍ !%, ;fpg–ebf}, @)^& cfly{s clwsf/df ;dGoflostf, ljsf;df lg/Gt/tf ;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g 1
- Page 2 and 3: 2 ;DkfbsLo ;fgf bnnfO{ ;/sf/ / 7"nf
- Page 4 and 5: g]kfndf ljQLo ;+3LotfM ¿kfGt/0f /
- Page 6 and 7: cGtjf{tf{ æljQLo b[li6sf]0faf6 k|b
- Page 8 and 9: ;+ljwfg ;ef ultljlw ;+3Lo g]kfnsf]
- Page 10 and 11: ;Gbe{ ;'emfj ;+3Lo ljjfb ;dfwfgsf ;
- Page 12 and 13: cGtjf{tf{ ;Gbe{ k|:t'lt ;+3Lo ljjfb
- Page 14 and 15: ;Gbe{ k|:t'lt ;+3Lo ;+/rgf cGtu{t k
- Page 16 and 17: ljljw g]kfndf ljQLo ;+3Lotf === cfl
- Page 18 and 19: ljljw ;+3Lo ljjfb ;dfwfgsf=== sfo{k
- Page 20 and 21: kl/ro ljut bz jif{b]lv nf]stGq lgdf
- Page 22 and 23: sfo{sfl/0fL clwsf/df lgoGq0f / ;Gt'
- Page 24 and 25: fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLdf æljh
- Page 26 and 27: ;f/f+z nf]stGq lgdf{tfn] lbg] Jofjx
- Page 28: zlQmsf] lgIf]k0f b'O{ tl/sfaf6 x'G5
!%<br />
jif{ @, cÍ !%, ;fpg–ebf}, @)^&<br />
<strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/<strong>df</strong> ;<strong>dGoflos<strong>tf</strong></strong>, <strong>ljsf</strong>;<strong>df</strong> <strong>lg</strong>/<strong>Gt</strong>/<strong>tf</strong><br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
1
2<br />
;DkfbsLo<br />
;fgf bnnfO{ ;/sf/ / 7"nf bnnfO{ ;+ljwfg<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf] lhDd]jf/L lbg] kf] xf] ls <<br />
dlxgf}b]lv ;+ljwfg ;efsf] a}7s a;]sf] 5}g . k|wfgdGqLsf]<br />
rog ug{sf <strong>lg</strong>lDt ePsf] ;f<strong>tf</strong>}+ r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
Joj:yflksf ;+;bn] d'n'snfO{ k|wfgdGqL lbg ;s]g . <strong>cfly</strong>{s<br />
jif{ ;'? ePsf] b'O{ dlxgf laTg nfUbf k<strong>lg</strong> g ;/sf/sf] gLlt<br />
tyf sfo{qmd ;+;b<strong>df</strong> k|:t't x'g ;Sof] g t ah]6 g} . ;+;b<strong>df</strong><br />
ah]6 k|:t't gx'Fbfsf] l:ylt<strong>df</strong> <strong>cfly</strong>{s jif{sf] Ps t[tLof+z<br />
vr{ ug{ kfpg] ;+j}wf<strong>lg</strong>s Joj:yfn] lbPsf] <strong>clwsf</strong>/sf] calw<br />
;<strong>df</strong>Kt x'g nfUbf k'gM ;Í6 cfpg] b]lvPsf] 5 . ;+ljwfg ;ef<br />
5 ;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f sfo{ clu a9\g ;s]sf] 5}g, ;+;b 5 t/<br />
To;af6 ;/sf/ aGg Pj+ ;/sf/sf] aflif{s gLlt, sfo{qmd tyf<br />
ah]6 nufotsf ;/sf/L sfd x'g ;s]sf] 5}g . cjwf/0ff kq<br />
/ k|f/lDes d:of}bf ;ldltn] tLg j6f k|ltj]bgsf] cWoog k"/f<br />
u/]sf] 5 af“sL cf7 j6f ;ldltsf] d:of}bf cWoog u/L k|ltj]bg<br />
a'´fpg nfUbf To;<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> cj/f]w cfPsf] 5 . cg]s ;d:of /<br />
k|Zgn] d'n's h]lnPsf] 5 . o;/L g} cg'Ql/t k|Zg tyf ;d:ofsf]<br />
>[ª\vnf a9\b} 5 / cGof]nsf] h~hfn em\g em\g km}nb} jf rf}8f<br />
x'“b}5 . ;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf <strong>lg</strong>lDt egL ;+ljwfg ;efsf] yk<br />
u/]sf] cjlw To;} v]/ hfg] xf] ls eGg] vt/f al9/x]sf] 5 .<br />
/fhgLlts bnx?n] d'n's<strong>df</strong> o'uf<strong>Gt</strong>sf/L kl/jt{gsf] 9f]sf<br />
vf]n]sf] tYo xfd|f] ;fd' 5 . <strong>lg</strong>lj{sNk eGb} #) jif{;Dd rn]sf]<br />
k~rfotL Joj:yfnfO{ hgdt ;ª\ux <strong>df</strong>km{t b'<strong>lg</strong>of“<strong>df</strong> <strong>lg</strong>lj{sNk<br />
s]xL 5}g eg]/ l;4 u/]sf], ;'wfl/Psf] k~rfot g;'wfl/bf“ @)$^<br />
;fn<strong>df</strong> To;nfO{ pv]n]/ kmfnL ax'bnLo Joj:yf :yflkt<br />
u/]sf], /fhf ;+j}wf<strong>lg</strong>s aGg grfx]/ Psnf}6L zf;gflwsf/ lnFbf<br />
/fhtGq g} kmfn]/ u0ftGq :yfkgf u/]sf w6gfx? clj:d/0fLo<br />
5g\ . o;/L x]bf{ g]kfnsf /fhgLlts bnx? hgkl/rfng u/L<br />
hglj/f]wL zf;gsf] cGTo ug]{ cljh]o zlStsf] ?k<strong>df</strong> kl/lrt<br />
tyf rlr{t 5g\ lsgls To:<strong>tf</strong>] sfo{ u/]/ g} b]vfPsf 5g\ t/<br />
kl/jt{g kl5sf k|fKt pknlAwnfO{ Jojl:yt / ;+:yfut ug{<br />
eg] TolQ ;kmn ePsf] <strong>df</strong>Gg] cfwf/ lzlyn ePsf] dx;';<br />
ul/Fb} 5 . clxn]sf] ;jf]{kl/ dxTjk"0f{ ;jfn ;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f xf] .<br />
;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf s]xL sfo{x? ePsf 5g\ . Ps lrQ;fy sfd<br />
ug]{ xf] eg] s]xL lbg<strong>df</strong> g} b]lvg ;Sg] u/L To;sf] :j?k k|:t't ug{<br />
;lsG5 . d:of}bf kfl/t ug{ b'O{ ltxfO ax'dt rflxG5 . k|d'v<br />
tLg bn ldNg] xf] eg] Tof] ;+Vof h'6\5 t/ tLg bn tLg lt/<br />
kms{g] xf] eg] afFsL ;a} bn ldNbf k<strong>lg</strong> cfjZos ax'dt h'6\g<br />
;Sb}g . t;y{ ;fgf bnnfO{ ;/sf/ <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{ lbP/ k|d'v tLg<br />
bn ;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f<strong>df</strong> Psh'6 x'g] kf] xf] ls <<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
k|wfg ;Dkfbs<br />
8f= ab|L ljzfn e§/fO{<br />
;Dkfbs<br />
c/Lt -gf/Ë_ af:<strong>tf</strong>]nf<br />
>L/fd kf}8]n<br />
sDKo'6/ ;Hhf<br />
xl/k|;fb e';fn<br />
ljifo ;"rL<br />
;f<strong>tf</strong>}+ r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> k|wfgdGqLsf] 5gf}6 ePg #<br />
<strong>df</strong>cf]jfbL ;ef;b\ ofbjsf] <strong>lg</strong>wg #<br />
g]kfn<strong>df</strong> ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>M ¿kf<strong>Gt</strong>/0f / r'gf}tLx¿ $<br />
c<strong>Gt</strong>jf{<strong>tf</strong>{ M d+unl;l4 <strong>df</strong>gGw/<br />
c<strong>Gt</strong>jf{<strong>tf</strong>{ M cd[<strong>tf</strong> yfkf du/<br />
;+3Lo g]kfnsf] k|fs[lts ;|f]t / ljQLo Joj:yfkg *<br />
;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+oGqx¿nfO{ k|efjsf/L agfpg] === !)<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s ;"rgf s]Gb|x¿ :yflkt !!<br />
;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+/rgf, ;d:of / ;<strong>df</strong>wfgsf===<br />
;+3Lo ;+/rgf<strong>df</strong> k|fs[lts ;|f]tsf] Joj:yfkg<strong>df</strong> === !$<br />
d:of}bf<strong>df</strong>ly l6Kk0fL<br />
cjwf/0ff kq / k|f/lDes d:of}bfaf/] cled'vLs/0f !*<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpg] M<br />
ljZjJofkL cg'ej cfbfg–k|bfgaf6 l;lsPsf kf7x¿<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL===<br />
b'O{ ;ef;b kb l/St<br />
k|sfzs<br />
dlxnf ;'zf;g ;d"x<br />
Go" Knfhf, k'tnL ;8s, sf7<strong>df</strong>8f+} .<br />
kmf]gM )!–$$!*!$!<br />
k\mofS; M )!$$!%^!(<br />
O{–d]nM wigg.nepal@gmail.com<br />
g]kfn slG:66\o';g kmG8];g<br />
Go" Knfhf, k'tnL ;8s, sf7<strong>df</strong>8f+} .<br />
kmf]gM )!–$$!)^@$<br />
O{–d]nM nepal.constitution.foundation@gmail.com<br />
tyf<br />
OG6/g];gn cfOl8of<br />
emlD;v]n, nlntk'/<br />
kmf]gM )!–%%#%@%@, %%@@##%<br />
O{–d]nM info-nepal@idea.int<br />
^<br />
&<br />
!@<br />
!&<br />
!(–@^<br />
@&<br />
@&
;Gbe{<br />
;f<strong>tf</strong>}+ r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
k|wfgdGqLsf] 5gf}6 ePg<br />
Joj:yflksf ;+;b<strong>df</strong> ebf} @@ ut] ePsf] ;f<strong>tf</strong>} r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
k|wfgdGqLsf b'j} pDd]bjf/n] ax'dt h'6fpg g;s]kl5 csf]{ r/0fsf]<br />
<strong>lg</strong>jf{rg c;f]h !) ut] x'g] ePsf] 5 . ;f<strong>tf</strong>} r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong><br />
PsLs[t g]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf cWoIf k'iksdn bfxfnsf] kIf<strong>df</strong> @ ;o<br />
%@, ljkIf<strong>df</strong> ! ;o !), t6:y<strong>df</strong> ! ;o %( dt k/\of] . bfxfnnfO{<br />
<strong>lg</strong>jf{lrt ul/of];\ eGg] k|:<strong>tf</strong>j<strong>df</strong> dtbfg x'Fbf ;+;b a}7s<strong>df</strong> pkl:yt<br />
;+Vof % ;o @! lyof] .<br />
o;}u/L k|wfgdGqLsf csf{<br />
pDd]bjf/ g]kfnL sf+u|];sf<br />
g]<strong>tf</strong> /fdrGb| kf}8]nsf] kIf<strong>df</strong> !<br />
;o !(, ljkIf<strong>df</strong> @ ;o $% /<br />
t6:y<strong>df</strong> ! ;o %! dt k/\of] .<br />
kf}8]nsf] k|:<strong>tf</strong>j<strong>df</strong> dtbfg x'Fbf<br />
% ;o !% hgf pkl:yt lyP .<br />
;f<strong>tf</strong>} r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong><br />
dw]zL hg<strong>clwsf</strong>/ kmf]/d<br />
g]kfnn] 5}6f} r/0f<strong>df</strong> h:t}<br />
ef]6 lbPg eg] ljho uR5bf/<br />
g]t[Tjsf] kmf]/d nf]s<strong>tf</strong>lGqs dtbfg k|lqmof<strong>df</strong> g} ;fd]n ePg . g]skf<br />
P<strong>df</strong>n], g]skf <strong>df</strong>n], dw]zjfbL bnx?, g]skf ;+o'Qm nufotsf bnx?<br />
o;k6s k<strong>lg</strong> t6:y /xFbf k|wfgdGqLsf s'g} k<strong>lg</strong> pDd]bjf/n] ax'dt<br />
h'6fpg ;s]gg\ . ax'dtsf nflu # ;o ! ;b:osf] ;dy{g cfjZos<br />
kb{5 .<br />
5}6f} r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<br />
o;cl3 ebf} @) ut] ePsf] 5}6f}+<br />
r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> bfxfnsf]<br />
kIf<strong>df</strong> @ ;o $), ljkIf<strong>df</strong> !<br />
;o !, t6:y<strong>df</strong> ^# dt k/]sf]<br />
lyof] eg] kf}8]nsf] kIf<strong>df</strong> ! ;o<br />
@@, t6:y a:g]sf] ;+Vof ! ;o<br />
&@ lyof] . ;bf em}+ <strong>df</strong>cf]jfbLsf<br />
;ef;b\n] kf}8]nsf] ljkIf<strong>df</strong><br />
dtbfg u/]sf lyP . 5}6f} r/0fsf]<br />
dtbfg<strong>df</strong> dw]zL <strong>df</strong>]rf{ ljeflht<br />
ePsf] lyof] . h;c<strong>Gt</strong>u{t pk]Gb| ofbjsf] dw]zL hg<strong>clwsf</strong>/ kmf]/d<br />
g]kfnn] gf] ef]6<strong>df</strong> hfg] <strong>lg</strong>0f{o u/\of] . h;cg';f/ p;n] s;}nfO{ k<strong>lg</strong><br />
ef]6 xfn]g / t6:y k<strong>lg</strong> a;]g . dw]zL <strong>df</strong>]rf{sf cGo tLg 36s, P<strong>df</strong>n]<br />
/ cGo ;fgf bn t6:y a;]sf lyP .<br />
kfFrf} r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<br />
ebf} & ut] Joj:yflksf ;+;b<strong>df</strong> ePsf] kfFrf} r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong><br />
PsLs[t g]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf cWoIf k'iksdn bfxfn k|r08nfO{<br />
k|wfgdGqL kb<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt ul/of];\ eGg] k|:<strong>tf</strong>j <strong>lg</strong>0f{ofy{ k|:t't x'Fbf<br />
afFsL k[i7 ( <strong>df</strong><br />
<strong>df</strong>cf]jfbL ;ef;b\ ofbjsf] <strong>lg</strong>wg<br />
k|:t'lt<br />
PsLs[t g]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf s]Gb|Lo ;Nnfxsf/ tyf wg'iff<br />
If]q g+ ^ af6 k|ToIf <strong>lg</strong>jf{lrt ;ef;b\ /fds'<strong>df</strong>/L ofbsf] ;fpg<br />
@( ut] <strong>lg</strong>wg ePsf] 5 . ^) jifL{o ofbj ;fpg @* ut]<br />
ljxfg efG;fsf] UofF; b'3{6gf<strong>df</strong> k/]/ uDeL/ 3fOt] x'g'ePsf]<br />
lyof] . pkrf/s} qmd<strong>df</strong> ef/tsf] gofF lbNnLl:yt ;kmb/uGh<br />
c:k<strong>tf</strong>n<strong>df</strong> pxfFsf] <strong>lg</strong>wg ePsf] xf] .<br />
pxfFsf] bfx ;+:sf/ ebf} !<br />
ut] wg'iffsf] j/dlemof<strong>df</strong><br />
ul/Psf] lyof] . o;cl3<br />
pxfFsf] kfly{j z/L/nfO{<br />
<strong>df</strong>cf]jfbLsf] s]Gb|Lo<br />
sfof{no k]l/;8fF8f<strong>df</strong> /fv]/<br />
ljleGg bnsf g]<strong>tf</strong> tyf<br />
sfo{s<strong>tf</strong>{x?n] >4f~hnL<br />
ck{0f u/]sf lyP .<br />
k|wfgdGqL, ;efd'v, P<strong>df</strong>n]<br />
cWoIf, sf+u|]; ;+;bLo bnsf g]<strong>tf</strong>, u[xdGqL nufotsf JolQm<br />
pxfFk|lt >4f~hnL ck{0f ug{ k]l/;8fF8f k'u]sf lyP .<br />
/fds'<strong>df</strong>/L cfkm\gf klt dw];sf jfd g]<strong>tf</strong> /fdj[If ofbjsf]<br />
@)%! <strong>df</strong> xTof ul/Pkl5 ;lqmo /fhgLlt<strong>df</strong> nfUg'ePsf]<br />
lyof] . hgo'4sf qmd<strong>df</strong> ofbjn] klt / 5f]/f;lxt<br />
kl/jf/sf kfFr ;b:o u'<strong>df</strong>pg' k/]sf] lyof] . 5f]/f z]v/ ofbj,<br />
5f]/L HjfOF{ 8Da/ ofbj / b]j/x? /fd;fu/ ofbj / xl/k|;fb<br />
ofbj hgo'4sf qmd<strong>df</strong> <strong>df</strong>l/Psf lyP . ofbj tTsfnLg ;+o'Qm<br />
hg<strong>df</strong>]rf{sf] s]Gb|Lo ;b:o / dw];L /fli6«o d'lQm <strong>df</strong>]rf{sf]<br />
s]Gb|Lo ;+of]hs ;d]t x'g'ePsf] lyof] .<br />
o;}aLr ebf} @ ut] a;]sf] Joj:yflksf ;+;bsf] a}7sn]<br />
;j{;Ddltaf6 pxfFsf] <strong>lg</strong>wgk|lt zf]s k|:<strong>tf</strong>j kfl/t u/]sf]<br />
5 . zf]s k|:<strong>tf</strong>j<strong>df</strong> e<strong>lg</strong>Psf] 5M<br />
æJoj:yflksf ;+;bsf] of] a}7s PsLs[t g]skf<br />
<strong>df</strong>cf]jfbL kf6L{sf tkm{af6 wg'iff lhNnf If]q g+ ^ af6<br />
<strong>lg</strong>jf{lrt ;+ljwfg ;ef Pj+ Joj:yflksf ;+;b ;b:o >L<br />
/fds'<strong>df</strong>/L ofbj @)^& ;fpg @* ut] ljxfg<br />
sf7<strong>df</strong>8f}sf] ;'ljwfgu/ l:yt cfkm\g} <strong>lg</strong>jf;<strong>df</strong> UofF;<br />
l;lnG8/ b'3{6gf<strong>df</strong> k/L 3fOt] eO{ pkrf/fy{ /xg'ePsf]<br />
<strong>df</strong> oxL @)^& ;fpg @( ut] z<strong>lg</strong>jf/sf lbg ef/tsf] gofF<br />
lbNnL l:yt ;kmb/uGh c:k<strong>tf</strong>n<strong>df</strong> pkrf/sf] qmd<strong>df</strong> ^)<br />
jif{sf] pd]/<strong>df</strong> c;fdlos b'Mvb <strong>lg</strong>wg ePsf]<strong>df</strong> ulx/f]<br />
zf]s k|s6 ub{5 / pxfFsf] lbj+ut cfT<strong>df</strong>sf] lr/zfl<strong>Gt</strong>sf]<br />
sfdgf ub}{ zf]s ;<strong>Gt</strong>Kt kl/jf/k|lt ;dj]bgf k|s6<br />
ub{5 .Æ<br />
ofbjsf] <strong>lg</strong>wgk|lt ;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g xflb{s<br />
>4f~hnL ck{0f ub{5 .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
3
g]kfn<strong>df</strong> ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>M ¿kf<strong>Gt</strong>/0f / r'gf}tLx¿<br />
d'n's ;+3Lo<strong>tf</strong>tkm{ ;ª\qmldt x'“bf o;sf ljleGg kIf<strong>df</strong>ly af}l4s<br />
tyf k|fljlws ax; rln/x]sf 5g\ . ;+3Lo Joj:yfnfO{ hg<strong>tf</strong>sf<br />
glhssf] ;/sf/ e<strong>lg</strong>G5 . hg<strong>tf</strong>n] ;lhn} / glhs} ;/sf/ e]6\g'<br />
eg]sf] s]jn enfs';f/Lsf <strong>lg</strong>lDt xf]Og cfˆgf rfxgf / cfjZos<strong>tf</strong>sf]<br />
kl/k"lt{ /fHoaf6 oyf;Deo rf“8f] x'g] Joj:yf x'g' xf] . hg<strong>tf</strong> <strong>ljsf</strong>;<br />
/ cfwf/e"t cfjZos<strong>tf</strong>sf] ;xh kl/k"lt{ rfxG5g\ . o;sf <strong>lg</strong>lDt<br />
;+3Lo /fHo Joj:yfsf ;a} tx <strong>lg</strong>oGq0f / ;<strong>Gt</strong>'ngsf] k|efjsf/L<br />
o'lStåf/f Jojl:yt x'g'k5{ . zf;gflwsf/sf] jfu8f]/n] <strong>df</strong>q k|b]<br />
z rNb}g, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/sf] jfu8f]/ k<strong>lg</strong> cfjZos x'G5 . b]<br />
zsf] k|fs[lts ;|f]tsf] pkof]u / /fh:j /fHosf] <strong>cfly</strong>{s pkfh{gsf<br />
cfwf/x¿ x'g\ . pko'{St <strong>cfly</strong>{s ;|f]tsf] k|of]uflwsf/ s]Gb| / k|b]<br />
z<strong>df</strong> s] s] x'g] jf /xg] eGg] s'/fn] ef]lnsf] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] ;kmn<strong>tf</strong> / /<br />
fli6«o <strong>ljsf</strong>;sf] k"jf{g'<strong>df</strong>g ug{ ;lsG5 . d"ntM o;} ljifonfO{ ax;sf]<br />
s]Gb|Lo ljifo agfP/ g]kfn slG:66\o';g kmfpG8];g tyf kmf]/d<br />
km/ km]8/];gsf] ;+o'Qm cfof]hgf<strong>df</strong> ut >fj0f @& ut] sf7<strong>df</strong>8f}+<strong>df</strong><br />
Pslbg] 5nkmn sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] . sfo{qmd<strong>df</strong><br />
;+3Lo Joj:yf sfof{lGjt ePsf] cfwf bzs k"/f ul/;s]sf]<br />
ef/tsf] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] cg'ej / ljz]iftM ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>af/] 5nkmn<br />
ul/Psf] lyof] . /fHosf] k'gM ;+/rgf tyf ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong> ¿kf<strong>Gt</strong>/0f /<br />
r'gf}tLx¿ ljifos ;f] sfo{qmd<strong>df</strong> ef/tLo cy{zf:qL tyf db|f; :s'n<br />
ckm Osf]gf]ldS; r]GgOsf <strong>lg</strong>b]{zs 8f= 8L= s]= >Ljf:tjn] g]kfn<strong>df</strong><br />
ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>M ¿kf<strong>Gt</strong>/0f / r'gf}tL (Fiscal Federalism in Nepal:<br />
Transitation challenges) zLif{ssf] sfo{kq k|:t't ug'{ePsf] lyof] .<br />
8f= >Ljf:tjn] cfˆgf] k|:t'lt<strong>df</strong> ;+3Lo Joj:yftkm{ ¿kf<strong>Gt</strong>/0fsf]<br />
;Gbe{<strong>df</strong> k|f/lDes r/0f<strong>df</strong> kf“r r'gf}tL b]vf kg]{ a<strong>tf</strong>pg' eof] . tL<br />
kf“r r'gf}tL x'g\ M<br />
s_ sfo{sf] lhDd]jf/L ;DaGwL ;+j}wf<strong>lg</strong>s vfsf<br />
v_ ;/sf/x?aLr 7f8f] (Vertical) / t];f]{ (Horizontal)<br />
c;<strong>Gt</strong>'ng<br />
u_ ljQLo x:<strong>tf</strong><strong>Gt</strong>/0fsf <strong>lg</strong>lDt cfjZos ;+:yfut ;+/rgf<br />
3_ c<strong>Gt</strong>;{xsf/L ;dGjog÷ ;+of]hg<br />
ª_ Ifd<strong>tf</strong> clea[l4 -cyf]{kfh{g / vr{ ug]{_<br />
8f= >Ljf:tjn] ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> ¿kf<strong>Gt</strong>l/t x'“bf /fhgLlts tyf <strong>cfly</strong>{s<br />
ljifonfO{ lnP/ pb\ej x'g] pko'{St kf“r r'gf}tLsf] Jofjxfl/s tyf<br />
o'lStk"0f{ pkfo ;f]Rg'kg]{tkm{ ;xefuLx¿sf] Wofgsif{0f ug'{ ePsf]<br />
lyof] . ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> ¿kf<strong>Gt</strong>l/t x'“bf ;f<strong>df</strong>GotM s]Gb|, k|b]z, :yfgLo<br />
<strong>lg</strong>sfo u/L tLg tx /xg] / sxL“ sxL“ rf/ tx k<strong>lg</strong> k|rng<strong>df</strong> cfPsf]<br />
l6Kk0fL ub}{ hlt tx eP k<strong>lg</strong> ltgLx¿ lar 7f8f] (Vertical) /<br />
t];f]{ (Horizontal) ;<strong>Gt</strong>'ng x'g'kg]{ pxf“sf] ljrf/ lyof] . s]Gb|,<br />
k|b]z, :yfgLo <strong>lg</strong>sfo / Tof]eGbf tnsf] PsfO larsf] ;DaGwnfO{<br />
7f8f] / k|b]z k|b]z larsf] ;DaGwnfO{ t];f]{ ;DaGw egL pxf“n]<br />
k|:6\ofpg' eof] . k|b]z k|b]z larsf] ;f<strong>df</strong>lhs tyf <strong>cfly</strong>{s c;<strong>Gt</strong>'ng<br />
/x]<strong>df</strong> Tof] r'gf}tL aGg] pxf“sf] l6Kk0fL lyof] . zf;sLo ;+oGqx¿<br />
lar c;<strong>Gt</strong>'ng sd ug{ ;+3Lo Joj:yf<strong>df</strong> s]Gb|Lo tyf k|fb]lzs b'j}<br />
tx<strong>df</strong> ljQLo x:<strong>tf</strong><strong>Gt</strong>/0fsf ;+oGqsf] ¿k<strong>df</strong> cfof]ux¿ /xg] cEof;<br />
k|rlnt /x]sf] pNn]v pxfFn] ug'{ePsf] lyof] . zf;sLo txx¿ hlt<br />
eP k<strong>lg</strong> ltgLx¿sf] sfo{ zf;g ug{' <strong>df</strong>q geO{ gful/sx¿sf] enfOsf<br />
<strong>lg</strong>lDt s/ p7fpg] vr{ ug]{ h:<strong>tf</strong> <strong>cfly</strong>{s lhDd]jf/L k<strong>lg</strong> /xg] l6Kk0fL<br />
ub}{ o;sf <strong>lg</strong>lDt s]Gb| k|b]z tyf :yfgLo <strong>lg</strong>sfox¿ lar cyjf<br />
7f8f] / k|b]z k|b]zx¿ lar cyjf t];f]{ l:ylt<strong>df</strong> kf/:kl/s k|lt:kwf{,<br />
;xof]u / ;dGjo vf“rf] ;+3Lo Joj:yf<strong>df</strong> /xg'kg]{ ;'´fj lbg'eof] .<br />
;|f]t ;fwgsf] vf]hL / k|of]usf] sf}znn] ;+3Lo Joj:yfsf /fhgLlts<br />
tyf <strong>cfly</strong>{s v]nf8Lsf] Ifd<strong>tf</strong> clej[l4 x'g] pxf“sf] 7x/ lyof] .<br />
PsfTds<strong>tf</strong>af6 ;+3Lo<strong>tf</strong>tkm{ ;ª\qmldt g]kfn ljZj<strong>df</strong> ljsl;t tyf<br />
k|rlnt ;+3Lo<strong>tf</strong>sf ljleGg <strong>df</strong>]8]naf6 nfeflGjt x'g] ljrf/ 8f=<br />
>Ljf:tjsf] lyof] . g]kfnn] cfˆgf] d'n's ;'xfp“bf] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf]<br />
<strong>df</strong>]8]n tof/ ug'{kg]{ ;'´fj lb“b} pxf“n] Sofg8f, c:6]«lnof, ef/t<br />
h:<strong>tf</strong> d'n'ssf] pbfx/0f ;lxt ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] :yfkgf, ;~rfng,<br />
<strong>ljsf</strong>; / l:y/<strong>tf</strong> cfpg / ljQLo <strong>ljsf</strong>; x'g k|z:t ;do nfUg]<br />
wf/0ff /fVg'eof] . <strong>cfly</strong>{s <strong>ljsf</strong>;sf <strong>lg</strong>lDt cg]s ;d:of cfpg<br />
;Sg]tkm{ Wofgfsif{0f ub}{ pxf“n] eGg'eof] – æ/fi6««<strong>df</strong> cg]s k|fb]lzs<br />
4<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
;Gbe{<br />
ljrf/<br />
/fHox¿ eP k<strong>lg</strong> ltgLx¿sf] ahf/ rflx“ PsLs[t x'G5 . Pp6f<br />
k|b]zsf] pTkfbgn] csf]{ k|b]zsf] ahf/nfO{ k|efj kf5{ . gbLsf]<br />
d'xfg Ps /fHo<strong>df</strong> t/ axfj leGg leGg /fHo<strong>df</strong> x'G5 . kfgLsf]<br />
k|of]u ug{ d'xfg<strong>df</strong> af“w afGbf axfj a]xf]g]{ cGo k|fb]lzs /fHox¿<br />
7luG5g\ . ;'ljwf k"0f{ /fHotkm{ gful/sx¿sf] a;fO“ ;/fO rNb5 .<br />
<strong>cfly</strong>{s ;d[l4 ePsf] k|b]z<strong>df</strong> cGo k|b]zsf sfdbf/x¿sf] k<strong>lg</strong> le8<br />
nfU5 . ;'ljwf;DkGg c:k<strong>tf</strong>n, :t/Lo lzIf0f ;+:yf h'g k|b]z<strong>df</strong><br />
x'G5g\ tL k|b]z<strong>df</strong> ljBfyL{ / la/fdLsf] nfOg nfUg] h:<strong>tf</strong> oyfy{n]<br />
cly{s <strong>ljsf</strong>;<strong>df</strong> c;<strong>Gt</strong>'ng k}bf x'G5 .Æ<br />
;+3Lo Joj:yfsf] <strong>cfly</strong>{s kIfaf/] af]Nb} 8f= >Ljf:tjn] s]Gb|;“u<br />
<strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ a9L / pQ/bfloTj sd x'g] t/ k|b]zsf] <strong>cfly</strong>{s<br />
<strong>clwsf</strong>/ / ;|f]t sd x'g] pQ/bfloTj eg] a9L x'g] ePsfn] 7f8f]<br />
l:ylt<strong>df</strong> c;<strong>Gt</strong>'ng eO/xg] l6Kk0fL ug'{eof] . leGg leGg :yfg<strong>df</strong><br />
pBf]u :yfkgf ug]{ sDkgLx¿n] pBf]u ;~rfng u/] k<strong>lg</strong> klxn]<br />
b<strong>tf</strong>{ hxf“ ePsf] 5 Toxf“ <strong>df</strong>q s/ hfg] x'“bf ;]jfz'Ns / Eof6 sxf“<br />
hD<strong>df</strong> x'G5 eGg] kQf nufpg k<strong>lg</strong> ufx|f] x'g]tkm{ pxf“n] ;xefuLx¿sf]<br />
Wofgfsif{0f ub}{ o:<strong>tf</strong> ljljw kl/l:ylt<strong>df</strong> ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] <strong>ljsf</strong>;<br />
r'gf}tLk"0f{ /xg] l6Kk0fL ug'{eof] . o:<strong>tf</strong>] cj:yf<strong>df</strong> /fHo ;/sf/ /<br />
:yfgLo <strong>lg</strong>sfon] gful/ssf cfjZos<strong>tf</strong> / k|fylds<strong>tf</strong>sf] klxrfg u/L<br />
ldtJolo<strong>tf</strong>sf] l;4f<strong>Gt</strong> ckgfO{ k"lt{ ug'{kg]{ wf/0ff /fVb} ;+ljwfg<strong>df</strong> g}<br />
s]Gb| / k|b]zsf] <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ :ki6 <strong>tf</strong>]lsP<strong>df</strong> / k|fb]lzs cfjZos<strong>tf</strong><br />
/ l:yltaf/] a'‰g] s]Gb| / a'´fpg ;Sg] k|b]z eP<strong>df</strong> ;d:of ;<strong>df</strong>wfg<strong>df</strong><br />
;xh<strong>tf</strong> cfpg] pxf“sf] ljrf/ lyof] .<br />
;+ljwfg ;efsf] k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j<br />
af“8kmf“6 ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong>ly l6Kk0fL ub}{ 8f= >Ljf:tjn] eGg'eof],<br />
æk|ltj]bg<strong>df</strong> /x]sf] klxnf] / bf];|f] ;"rL x]bf{ s]Gb| / k|f<strong>Gt</strong>lar c;<strong>Gt</strong>'ng<br />
cfpg] b]lvG5 .Æ ljut<strong>df</strong> (^Ü /fh:j s]Gb|n] / $Ü :yfgLo <strong>lg</strong>sfon]<br />
p7fpg] u/]sf], s]xL lhNnfsf] /fh:j clwstd / s]xL lhNnfsf]<br />
/fh:j Hofb} Go"g b]lvPsf] tYof° k|:t't ub{} pxfFn] ;+3Lo Joj:yf<br />
nfu' ePkl5 k<strong>lg</strong> h'g k|b]z<strong>df</strong> eG;f/ / s/ clws <strong>df</strong>qf<strong>df</strong> ;°ng<br />
x'G5 tL k|b]z wgL x'g] cGo k|b]zsf] cly{s l:ylt sdhf]/<br />
/xg] l6Kk0fL ug'{eof] . pxf“n] eGg'eof], æljQLo c;<strong>Gt</strong>'ng sd ub}{<br />
cly{s <strong>clwsf</strong>/ k|If]k0fsf <strong>lg</strong>lDt /fd|f], r':t / :jtGq ;+:yf u7g ug]{<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s k|fjwfg cfjZos x'G5 .Æ<br />
k|fs[lts ;|f]t <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j af“8kmf“8 ;ldltn]<br />
<strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ Joj:yfkg tyf :yfgf<strong>Gt</strong>/0fsf <strong>lg</strong>lDt u7g<br />
ug'{kg]{ egL k|:<strong>tf</strong>j u/]sf /fli6«o ljQLo cfof]u / /fli6«o k|fs[lts ;|f]t<br />
cfof]u dxTjk"0f{ x'g] l6Kk0fL 8f= >Ljf:tjsf] lyof] . g]kfn hn ljB't\<br />
jf hn pkof]usf b[li6n] dxTjk"0f{ b]z ePsfn] /fli6«o k|fs[lts<br />
;|f]t cfof]usf] k|:<strong>tf</strong>j ul/Psf] x'g ;Sg] ljrf/ /fVb} cGo ;+3Lo<br />
d'n's<strong>df</strong> eGbf of] <strong>df</strong>}lns k|s[ltsf] /x]sf] l6Kk0fL ug'{eof] t/ sfd ug{<br />
rflx“ w]/} r'gf}tL cfpg ;Sg] wf/0ff pxfFsf] lyof] . pxfFn] eGg'eof]<br />
æcfof]un] sfd unf{g\ t/ /fHox¿n] <strong>cfly</strong>{s ;xof]u k|flKtsf <strong>lg</strong>lDt<br />
k|lt:kwf{ unf{g\, tYofÍ k|0ffnL cwfjlws x'“b}g o:<strong>tf</strong>] cj:yf<strong>df</strong><br />
cfof]unfO{ cg'bfg af“8kmfF6<strong>df</strong> sl7gfO k5{ .Æ cfof]usf] <strong>lg</strong>ikIf<strong>tf</strong><br />
j:t'<strong>lg</strong>i7<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong> Tolts} dxTjk"0f{ x'g] pxf“sf] l6Kk0fL lyof] .<br />
k|f= >Ljf:tjn] c<strong>Gt</strong>;{xsf/L txx¿aLr ;dGjog, ljleGg k|b]z x'“b}<br />
aUg] gbLx¿sf] hn;Dkbf, c<strong>Gt</strong>k|f{b]lzs jghËn tyf /fh<strong>df</strong>u{sf]<br />
pkof]u / cfDbfgLsf] af“8kmf“8 6'Ëf] nufpg g]kfn h:<strong>tf</strong>] gj;+3Lo<br />
d'n'sn] w]/} ;'´a'´k"0f{ <strong>lg</strong>0f{o lng'kg]{ ljrf/ JoQm ug'{ePsf]<br />
lyof] . ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> Ifd<strong>tf</strong> clej[l4 csf]{ dxTjk"0f{ r'gf}tL x'g] pxf“sf]<br />
ljrf/ lyof] . ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> Psflt/ /fh:j, cg'bfg tyf <strong>cfly</strong>{s<br />
<strong>clwsf</strong>/ k|flKtsf <strong>lg</strong>lDt k|lt:kwf{ x'G5 eg] csf{lt/ k|fKt cg'bfgsf]<br />
pkof]u ug{ cfjZos of]hgf sfof{Gjog ug]{ hgzlSt / Ôd<strong>tf</strong>sf]<br />
cefj x'g ;S5 . ;do<strong>df</strong> cfof]hgf tyf sfo{qmd k"/f ug{ g;Sbf<br />
cg'bfg lng k|lt:kwf{ u/] h:t} k|fKt hg<strong>tf</strong> nfeflDjt x'g] u/L<br />
of]hgf th'{<strong>df</strong> / <strong>tf</strong>]lsPsf] ;do<strong>df</strong> g} k"/f ug{] Ifd<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong> <strong>ljsf</strong>; ug{<br />
;Sg'k5{ . o;sf <strong>lg</strong>lDt k|b]zsf] k|zf;<strong>lg</strong>s, k|fljlws tx<strong>df</strong> ;'wf/<br />
cfjZos x'G5 .<br />
;+3Lo<strong>tf</strong>sf] csf]{ r'gf}tL k|zf;<strong>lg</strong>s sd{rf/L k<strong>lg</strong> x'g ;Sg] pxf“sf]<br />
ljrf/ lyof] . pxf“n] eGg'eof] –æPsfTds Joj:yf<strong>df</strong> s]Gb|Ls[t ¿k<strong>df</strong><br />
cfj4 sd{rf/Lx¿ ;+3Lo Joj:yf<strong>df</strong> k|fb]lzs sd{rf/L eP/ sfd ug{<br />
OR5's gx'g ;S5g\ .Æ ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> ¿kf<strong>Gt</strong>l/t eP kl5 tL sd{rf/Lx¿<br />
s]Gb|Lo ;/sf/sf nflu k<strong>lg</strong> a9L x'g]5g\ . k|b]z<strong>df</strong> hfg grfx]<br />
csf]{ ;Í6 cfpg ;S5 . o;sf] Joj:yfkg r'gf}tLk"0f{ x'g ;Sg]<br />
pxf“sf] l6Kk0fL lyof] . ltg} sd{rf/L k|b]z<strong>df</strong> sfd ug{ tTk/ x'“bf k<strong>lg</strong><br />
s]Gb|af6 g} ;Dk"0f{ bfloTj lnOPsf] cj:yfkl5sf] ¿kf<strong>Gt</strong>l/t l:ylt<strong>df</strong><br />
k|b]zx¿n] cfkm\gf] k|zf;<strong>lg</strong>s Jooef/ cfkm}+ aGbf]a:t ug'{kg]{ x'G5 .<br />
;a} k|b]z o;sf <strong>lg</strong>lDt ;Ifd gx'g ;S5g\ of] k<strong>lg</strong> csf]{ r'gf}tL aGg<br />
;S5 .<br />
k|:t'ltsf] cGTo<strong>df</strong> 8f= >Ljf:tjn] eGg'eof] ¿kf<strong>Gt</strong>/0f r'gf}tLk"0f{<br />
/ ljjfbo'St x'G5 t/ ;'´a'´k"0f{ 9ª\un] sfd u/]/ x/]s ;d:ofsf]<br />
;<strong>df</strong>wfg vf]Hg'k5{ . ef/t, c:6]«lnof, Sofg8f h:<strong>tf</strong> d'n's<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
afFsL k[i7 !^ <strong>df</strong><br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
5
c<strong>Gt</strong>jf{<strong>tf</strong>{<br />
æljQLo b[li6sf]0faf6 k|b]z ljefhg ul/Psf] xf]OgÆ<br />
k|f=8f= d+unl;l4 <strong>df</strong>gGw/ /fHosf] k'gM;+/rgf tyf /fHozlQmsf] afF8kmfF8 ;ldltsf ;b:o x'g'x'G5 . k|b]z afF8kmfF8sf ;Gbe{<strong>df</strong> pxfFn] ;ldlt<br />
c<strong>Gt</strong>u{tsf] pk;ldlt<strong>df</strong> /x]/ sfd ug'{ePsf] lyof] eg] pxfF cfa4 bn g]=s=kf= P<strong>df</strong>n]sf] /fHo k'[gM;+/rgf ;ldlt<strong>df</strong> /x]/ k<strong>lg</strong> sfd ug'{ePsf]<br />
lyof] . /fHo k'gM ;+/rgfsf ljljw k|:<strong>tf</strong>j k|:t't x'Fbf ;ldltn] !$ k|b]zsf] cjwf/0ffnfO{ kfl/t u/]sf] 5 . d'n's ;+3Lo :j¿k<strong>df</strong> hfFbf<br />
cfpg ;Sg] åGå Pj+ ljQLo b[li6sf]0fn] ;+3Lo :j¿ksf] Joj:yfkg nufotsf ljifo<strong>df</strong> ;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6gsf tkm{af6 >L/fd kf}8]nn]<br />
s'/fsfgL ug'{ePsf] lyof] . k|:t't 5 M pxfF;Fusf] s'/fsfgLM<br />
g]kfnsf] k|:<strong>tf</strong>ljt ;+3Lo 9fFrf ljQLo b[li6sf]0f<strong>df</strong> s:<strong>tf</strong>] x'g]5 <<br />
d}n] k|:6;Fu ;'?d} eGg'kb{5 k|b]z ljefhg ubf{ ljQLo b[li6sf]0faf6<br />
uxg ¿k<strong>df</strong> x]l/Psf] 5}g . <strong>cfly</strong>{s ;an<strong>tf</strong>sf] lx;fa<strong>df</strong> k|b]zx¿<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug]{ k|rng t 5}g g} . t/ k<strong>lg</strong> k|b]zx¿sf] :jfoQ<strong>tf</strong>sf] k|j4{g<br />
ug{ k|b]z cfkm}n] /fh:j p7fpg ;Sg] Ifd<strong>tf</strong> ePsf] v08<strong>df</strong> cem} /fd|f]<br />
x'G5 . o; b[li6n] xfdLn] k<strong>lg</strong> x]/]sf 5f}+ . clxn] s] xNnf rnfOPsf]<br />
5 eg] k|:<strong>tf</strong>ljt !$ k|b]z <strong>cfly</strong>{s ¿k<strong>df</strong> ;an 5}gg\ / ;Ifd x'g k<strong>lg</strong><br />
;Sb}gg\ . d}n] ga'em]sf] s'/f s] eg] k|zf;g t clxn] k<strong>lg</strong> 5 . xf],<br />
;+3Lo :j¿k<strong>df</strong> hfFbf k|zf;<strong>lg</strong>s vr{ w]/} x'g ;S5 . !$ k|b]zdWo]<br />
clxn]s} cj:yf<strong>df</strong> ljZn]if0f ubf{ b'O{ j6f k|b]zx¿ -h8fg / z]kf{_ n]<br />
wfGg ;Sb}gg\ . t/ logLx¿<strong>df</strong> ;Defjgf gePsf] k<strong>lg</strong> t xf]Og . afFsL<br />
k|b]zx¿sf] xs<strong>df</strong> cfzª\sf ug'{ h?/L 5}g . d km]l/ k<strong>lg</strong> :ki6 kfg{<br />
rfxG5' ls <strong>cfly</strong>{s ;an<strong>tf</strong>sf] b[li6sf]0fn] <strong>df</strong>q k|b]zsf] <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f x'Fb}g .<br />
h8fg / z]kf{ k|b]zsf] <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f klxrfgnfO{ d'Vo cfwf/ <strong>df</strong>g]/ ul/Psf]<br />
xf] . h8fg gfds/0f e"uf]nsf cfwf/<strong>df</strong> ul/Psf] xf] . jf:ta<strong>df</strong> of]<br />
ef]6 k|b]z xf] . g]kfnsf] s'n If]qkmnsf] #% k|ltzt lx<strong>df</strong>nL If]q<strong>df</strong><br />
kb{5 . o; If]qsf] hg;+Vof * k|ltzt <strong>df</strong>q 5 . h8fg If]qsf] cfˆg}<br />
;+:s[lt, e]ife"iff / hLjgz}nL 5 . 5'§} klxrfg 5 . ToxfF ;Defjgf<br />
5}g eGg ldNb}g . clxn] geP k<strong>lg</strong> eljio<strong>df</strong> x'g ;S5 . lsgeg] To;<br />
If]qsf ;Defjgf cg<strong>Gt</strong> 5g\ . of;f{u'Daf h:<strong>tf</strong> h8La'6L cfocfh{gsf<br />
k|d'v ;|f]t aGg ;S5g\ .<br />
csf]{tkm{ k|b]z / :yfgLo <strong>lg</strong>sfonfO{ /fh:j p7fpg lbg] xf] eg]<br />
pgLx¿n] w]/} <strong>df</strong>qf<strong>df</strong> /fh:j p7fpg ;Sb5g\ . To;}u/L :yfgLo<br />
;|f]t / ;fwgsf] pkof]u kof{Kt <strong>df</strong>qf<strong>df</strong> x'g ;s]sf] 5}g . :yfgLo tx<strong>df</strong><br />
g} <strong>clwsf</strong>/ eP kl5 tL ;Defjgfx¿sf] pkof]u pRrtd x'g]5 . z]kf{<br />
k|b]zsf] s'/f ug]{ xf] eg] To; If]q<strong>df</strong> lx<strong>df</strong>n w]/} 5g\ . ko{6gaf6 g} Tof]<br />
k|b]z ;an aGg ;Sg]5 .<br />
ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] b[li6sf]0faf6 k|b]z <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fnfO{ x]bf{ oxfFx¿n]<br />
cfFsng ug'{ePsf ;Defljt åGåx¿ s]–s] x'g\ <<br />
/fh:j afF8kmfF8<strong>df</strong> åGå x'g ;S5 . k|fs[lts ;|f]t ;fwgaf6 x'g] cfo<strong>df</strong><br />
xfgfyfk x'g ;S5 . xfdLn] <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL clxn] g} afF8kmfF8<br />
ul/;s]sf 5f}+, <strong>tf</strong>ls kl5 åGå gxf];\ . s]Gb|, k|b]z / :yfgLo <strong>lg</strong>sfosf]<br />
<strong>clwsf</strong>/ 5'§fOPsf] 5 .<br />
clxn]sf] /fh:j k|zf;g s]Gb|Ls[t 5 . sl/j ^÷& k|ltzt <strong>df</strong>q<br />
c? :yfgLo <strong>lg</strong>sfox?n] p7fpF5g\ . clxn] xfdLn] @% b]lv #)<br />
k|ltzt;Dd c?n] -s]Gb|n] x}g_ p7fpg ;Sg] k|fjwfg /fv]sf<br />
5f}+ . olt k<strong>lg</strong> <strong>clwsf</strong>/ glbg] xf] eg] lsg :jfoQ eGg] <<br />
k|b]zsf nflu cfkm}n] p7fpg] / s]Gb|af6 k|fKt x'g] lx:;f k|d'v cfo<br />
x'g]5 . clxn] sltko gful/ssf] a'emfO /fh:jsf ;DaGw<strong>df</strong> k|:6<br />
5}g . hxfFaf6 eG;f/ p7\b5, Tof] To;n] <strong>df</strong>q pkof]u ug{ kfpF5 .<br />
of] unt xf] . eG;f/, r'ª\uLs/, cfDbfgL s/ nufotaf6 p7\g] /sd<br />
hxfF p7\of] ToxL ;Lldt /xg] x'Fb}g . cfDbfgL s/ s;sf] <strong>df</strong>txt<strong>df</strong><br />
/xg] eGg] s'/f<strong>df</strong> ;ldlt<strong>df</strong> uxg 5nkmn ePsf] lyof] . kl5 k|b]z<strong>df</strong><br />
/xg] <strong>lg</strong>0f{o eof] . h:<strong>tf</strong>] g]jf k|b]zsf] pbfx/0f lnpFm g . ;aeGbf w]/}<br />
cfDbfgL s/ ePsf] k|b]z oxL xf] . k|b]z<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> wgL / ul/a x'G5g\ .<br />
wgL k|b]zn] ul/a k|b]znfO{ ;xof]u u5{ g} t/ clxn] xfdLn] <strong>cfly</strong>{s<br />
;an<strong>tf</strong><strong>df</strong> ;<strong>df</strong>g<strong>tf</strong> xf];\ eGg] rfx]sf 5f}+ . ;Ifd gePsf k|b]znfO{<br />
s]Gb|n] ;xof]u ug}{ kb{5 .<br />
clxn] e<strong>lg</strong>Psf] c;<strong>Gt</strong>'ng k<strong>lg</strong> t oxL xf] ls ;a} k|b]zsf ;Defjgf<br />
;<strong>df</strong>g 5}gg\ . h:<strong>tf</strong>] sf7<strong>df</strong>8f}+ / k;f{<strong>df</strong> Hofbf /fh:j p7\5 . k|b]znfO{<br />
<strong>clwsf</strong>/ lbP kl5 c?n] t kfpFb}gg\ <strong>lg</strong> <<br />
cfDbfgL s/ <strong>df</strong>q k|b]zsf] xf] . of] <strong>df</strong>q} /fh:j t xf]Og <strong>lg</strong> . eG;f/,<br />
r'ª\uLs/ t hxfFaf6 p7] k<strong>lg</strong> s]Gb|<strong>df</strong> hfG5 . s]Gb|n] g} Joj:yfkg<br />
ug'{ kb{5 . ljQLo Joj:yfkgsf nflu cGoq ljQLo cfof]u<br />
agfOPsf] x'G5 . of] cfof]u u7g ug]{ ;'emfj k|ltj]bgsf] 5nkmnsf<br />
qmd<strong>df</strong> cfPsf] 5 . ljQLo cfof]un] hg;+Vof, <strong>ljsf</strong>;sf] ult,<br />
;'ud<strong>tf</strong>, k"jf{wf/ nufotsf s'/fnfO{ <strong>df</strong>kb08 agfP/ cg'bfg lbg]<br />
ub{5 . o;n] ;+oGq <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f u/L kl5 k/]sf k|b]znfO{ w]/} / cl3<br />
/x]sfnfO{ yf]/} ;xof]u ub{5 .<br />
k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j afF8kmfF6 ;ldltn]<br />
ljQLo cfof]u u7g ug{ k|:<strong>tf</strong>j u/]sf] 5 . c:6«]lnof, ef/t, Sofg8f<br />
nufotsf /fi6«<strong>df</strong> ljQLo cfof]u <strong>df</strong>km{t k|efjsf/L ¿k<strong>df</strong> sfd<br />
ePsf 5g\ . t/ g]kfn<strong>df</strong> cfof]usf] ;+/rgfk|lt g} c;<strong>Gt</strong>'li6 JoSt<br />
ul/Psf] 5 .<br />
afFsL k[i7 !^ <strong>df</strong><br />
6<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
c<strong>Gt</strong>jf{<strong>tf</strong>{<br />
æzf;sLo :j¿k to gePsfn] <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL k"0f{<br />
¿k<strong>df</strong> :ki6 x'g ;s]gÆ<br />
cd[<strong>tf</strong> yfkf du/ k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ / /fh:j afF8kmfF6 ;ldltsf ;efklt x'g'x'G5 . of] ;ldltn] ;+3Lo g]kfn tLg txsf]<br />
kl/sNkgf ub}{ <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL to u/]sf] 5, h;<strong>df</strong> clxn] ax; aflSnPsf] 5 / c;<strong>Gt</strong>'li6 k<strong>lg</strong> JoSt ePsf 5g\ . cfˆgf] ;ldltn] <strong>lg</strong>s} dl;gf] u/L<br />
<strong>clwsf</strong>/sf] afF8kmfF8 u/]sf] bfjL ;efklt yfkf du/sf] 5 . ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong>sf ;Gbe{<strong>df</strong> ;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6gsf tkm{af6 >L/fd kf}8]nn]<br />
pxfF;Fu s'/fsfgL ug'{ePsf] lyof] . k|:t't 5, s'/fsfgLsf c+z M<br />
/fHosf] ljefhg;Fu} p7\g] <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/sf k|Zgx¿ s] s] x'g\ /<br />
ltgnfO{ s;/L ;<strong>df</strong>wfg ug]{ pkfo ;ldltn] ;f]r]sf] 5 <<br />
<strong>cfly</strong>{s ljefhgsf] s'/fnfO{ lnP/ w]/} ljjfb xfdLn] b]v]sf<br />
5}gf}+ . /fHo k'gM;+/rgfsf ljifo<strong>df</strong> w]/}sf] rf;f] ePsf]n]<br />
<strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/sf ljifo<strong>df</strong> Hofbf ax; / ljjfb ePsf 5}gg\ .<br />
;ldlt<strong>df</strong> k|ltj]bg tof/ kfbf{ gfsfx¿<strong>df</strong> /fh:j p7fpg] <strong>clwsf</strong>/<br />
k|b]znfO{ lbg'kb{5 eGg] s'/f<strong>df</strong> a9L ax; ePsf] lyof] . c<strong>Gt</strong>/f{li6«o<br />
<strong>df</strong>Go<strong>tf</strong> cg';f/ / ;+3Lo<strong>tf</strong> xfd|f] klxnf] cg'ej ePsfn] kl5<br />
lj:<strong>tf</strong>/<strong>df</strong> <strong>clwsf</strong>/x¿nfO{ :yfgf<strong>Gt</strong>/0f ub}{ n}hfg] eGg] s'/f k<strong>lg</strong> cfPsf]<br />
lyof] . sltko <strong>clwsf</strong>/nfO{ xfdLn] s]Gb| / k|b]z b'j}<strong>df</strong> /xg] u/L<br />
Joj:yf u/]sf 5f}+ eg] sltko ljifox¿ -Eof6, cfos/_ nfO{<br />
:ki6 ¿k<strong>df</strong> ;+3<strong>df</strong> /xg] egL <strong>tf</strong>]s]sf 5f}+ . o;}u/L :yfgLo If]q<strong>df</strong><br />
/xg] <strong>clwsf</strong>/ k<strong>lg</strong> <strong>tf</strong>]lsPsf] 5 . lj:t[t ljj/0fsf nflu k|ltj]bgsf]<br />
<strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ afF8kmfF6sf] ;"rL x]g'{xf]nf .<br />
clxn] c<strong>Gt</strong>k{|b]z ;Ifd<strong>tf</strong>sf] s'/f cfpFbf <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/sf<br />
af/]<strong>df</strong> rf;f] a9\b} uPsf] 5 . ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> s]Gb|sf] <strong>cfly</strong>{s<br />
<strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL x]bf{ s]Gb|nfO{ <strong>cfly</strong>{s b[li6n] k<strong>lg</strong> ;zSt agfpg]<br />
k|of; u/]sf] b]lvof] . o;n] ;+3Lo<strong>tf</strong>nfO{ sdhf]/ kfb}{g <<br />
/fh:j p7fpg] <strong>clwsf</strong>/sf lx;fan] tkfO{+n] eg]sf] s'/f ;fFrf]<br />
xf] . ;a} b[li6n] s]Gb|nfO{ alnof] kfg]{ p2]Zo rflxF xf]Og . /fHosf]<br />
k'gM;+/rgf / /fHo zlStsf] afF8kmfF8 ;ldltsf] vf; sfo{If]q<br />
k/]sf] k/]sf] x'gfn] <strong>clwsf</strong>/sf] s'/f Hofbf p7]sf] xf] . ;d:of<br />
s:<strong>tf</strong>] k¥of] eg] /fHosf] k'gM;+/rgf tyf /fHozlStsf] afF8kmfF6<br />
;ldltsf] k|ltj]bg tof/ eOg;s]sf] cj:yf<strong>df</strong> xfd|f] ;ldltn]<br />
k|ltj]bg tof/ kf/]sf] x'gfn] s]xL s'/fx¿ ldNg ;s]sf 5}gg\ .<br />
;+3Lo vfsf k|:6 gePsf] cj:yf<strong>df</strong> ;a} k|b]z cfTd<strong>lg</strong>e{/ x'G5g\ ls<br />
x'Fb}gg\ eGg] k|:6 lyPg . t/ k<strong>lg</strong> xfdLn] cGo d'n'ssf] afF8kmfF8<br />
x]/]/ g]kfnsf] ;Gbe{<strong>df</strong> oxfFsf] cfjZos<strong>tf</strong> cg';f/ ug{ vf]h]sf 5f}+ .<br />
pbfx/0fsf nflu cGo /fi6«<strong>df</strong> /fli6«o <strong>lg</strong>s'~h s]Gb| <strong>df</strong>txt<strong>df</strong> /flvPsf<br />
5g\ . xfdLn] o;nfO{ ;djtL{ ;"rL<strong>df</strong> /fv]sf 5f}+ . To;f] x'gfn]<br />
;a} <strong>clwsf</strong>/ s]Gb|<strong>df</strong> 5g\ eGg] xf]Og . csf]{tkm{ k|b]zx¿ aLr<br />
ljQLo x:<strong>tf</strong><strong>Gt</strong>/0f ug{ k<strong>lg</strong> ;lsG5 . ljQLo ¿k<strong>df</strong> ;Ifd ePsf<br />
k|b]zn] sdhf]/nfO{ ;xof]u ug{ ;S5g\, s]Gb|n] k<strong>lg</strong> sdhf]/ x'g]nfO{<br />
;xof]u ub{5 . xfd|f] ;ldltn] ;+3Lo<strong>tf</strong>nfO{ ljs]Gb|Ls/0fsf] pRrtd<br />
gd'gf xf] eGg] <strong>df</strong>Go<strong>tf</strong>nfO{ cfTd;ft ub}{ tNnf] txnfO{ <strong>clwsf</strong>/<br />
lbg'k5{ eg]/ sfd u/]sf] lyof] .<br />
tkfO{sf] ;ldltsf] k|ltj]bg ;fj{h<strong>lg</strong>s eP kl5 ;|f]t afF8kmfF8<strong>df</strong> Hofbf<br />
rf;f] a9]sf] 5 . l:y/ / ultzLn k|fs[lts ;|f]t <strong>df</strong>lysf] :jfldTj<br />
k|of]usf] <strong>clwsf</strong>/af/] k|ltj]bg c:ki6 h:<strong>tf</strong>] nfU5 < s] eGg'x'G5 <<br />
clxn] s]Gb|Ls[t zf;g Joj:yf ePsf] ;do<strong>df</strong> h'g 7fpF<strong>df</strong><br />
hnljB't\ kl/of]hgf 5, To; 7fpF<strong>df</strong> aQL gaNg] / kfgL gx'g]<br />
l:ylt 5 . of] l:yltn] :yfgLo jfl;Gbf<strong>df</strong> ckgTjsf] efjgf<br />
ljsl;t x'g kfPsf] 5}g . To;}n] ;|f]tsf] kl/rfngsf nflu<br />
:yfgLo afl;Gbfn] k|fylds<strong>tf</strong> kfpg'kg]{ s'/f ;+ljwfgsf] k|:<strong>tf</strong>jgf<strong>df</strong><br />
/fVg' kb{5 eGg] xfd|f] cfu|x 5 . nufgL / nfef+zsf] s'/f<strong>df</strong><br />
kl/of]hgf ;~rfnsn] ;/f]sf/ /fv]/ :yfgLo If]q<strong>df</strong> kg{ ;Sg] k|efa<br />
-a:tL ;fg'kg]{, cGo jf<strong>tf</strong>j/0fLo c;/_ k|lt Ifltk"lt{ lbg'kb{5 eGg]<br />
l6Kk0fL ;lxt plNnlvt k|fjwfg /fv]sf 5f}+ . c<strong>Gt</strong>/ k|fb]lzs ¿k<strong>df</strong><br />
ePsf rLhx¿nfO{ ljQLo cfof]u<strong>df</strong>km{t Joj:yfkg ubf{ ljjfb<br />
;<strong>df</strong>wfg x'g]5 . /fHosf gLlt tyf <strong>lg</strong>b]{zs l;4f<strong>Gt</strong><strong>df</strong> k|fs[lts ;|f]t<br />
kl/rfng s'g} ju{, hflt, If]q, lnËsf] xft<strong>df</strong> <strong>df</strong>q geO{ ;dGoflos<br />
ljt/0f x'g'kg]{ l;4f<strong>Gt</strong> clËsf/ ul/Psf] 5 . ;Fu;Fu} xdLn] k|fs[lts<br />
;|f]t cfof]usf] k<strong>lg</strong> kl/sNkgf u/]sf 5f}+ . of] cfof]u cw{Goflos<br />
xf];\ eGg] <strong>df</strong>Go<strong>tf</strong> /flvPsf] 5 . lsgeg] sfg'gL k|lqmofaf6 hfFbf nf<strong>df</strong>]<br />
;do nfUg ;S5 . of] cfof]un] k|fljlws ;ldlt <strong>df</strong>km{t sfd ug]{5,<br />
<strong>tf</strong>ls k|fs[lts ;|f]t, ;fwg;Fu ;DalGwt ;a} kIf<strong>df</strong> ;To tYo kQf<br />
nufpg ;sf];\ .<br />
cfof]usf] <strong>clwsf</strong>/ s:<strong>tf</strong>] x'g]5 / s;/L sfd u5{ <<br />
afFsL k[i7 !& <strong>df</strong><br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
7
;+ljwfg ;ef ultljlw<br />
;+3Lo g]kfnsf] k|fs[lts ;|f]t / ljQLo Joj:yfkg<br />
-k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ / /fh:jsf] afF8kmfF6af/]_<br />
/fHoJoj:yf PsfTds xf];\ jf ;+3fTds /fHozlStsf] plrt af“8kmf“8<br />
tyf zf;sLo PsfOx¿sf] r':t<strong>tf</strong>k"0f{ sfo{ geP<strong>df</strong> s'g} k<strong>lg</strong> d'n'ssf]<br />
<strong>ljsf</strong>; x'g ;Sb}g . nf<strong>df</strong>] ;do;Dd PsfTds s]Gb|Lo zf;g<strong>df</strong><br />
g]kfnsf] /fHoJoj:yf rNof] . ljs]Gb|Ls/0f ljgfsf] PsfTds<br />
zf;g Joj:yfsf sf/0f b]zsf] <strong>ljsf</strong>;n] ck]lÔt ult lng<br />
g;s]sf] oyfy{<strong>tf</strong>;“u} ljljw<strong>tf</strong> / ltgsf] klxrfg x/fpg nfu]sf]<br />
kl/k|]Io<strong>df</strong> /fhtGqsf] cGTo ;lxt ;+3Lo zf;g k|0ffnL u|x0f<br />
ug]{ hg cfsf+Ôf cg';f/ xfn ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> d'n's ;ª\qmldt ePsf]<br />
5 . ;}4fl<strong>Gt</strong>s ¿k<strong>df</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> k|j]z u/]sf] o; d'n'ssf] ;+3Lo<br />
9f“rf, ;+:yfut :j¿k / <strong>clwsf</strong>/sf] af“8kmf“8 nufotsf sfo{x¿<br />
;+ljwfg ;ef c<strong>Gt</strong>u{tsf ljleGg ;ldltx¿ ub}{ 5g\ .<br />
d"ntM hg<strong>tf</strong>sf] rfxgf <strong>ljsf</strong>; xf] . hftLo klxrfg eGg' k<strong>lg</strong> To;<br />
hfltsf] ;f<strong>df</strong>lhs, ;f+:s[lts tyf <strong>cfly</strong>{s <strong>ljsf</strong>; g} xf] . klxrfg;“u<br />
;Da4 ;f<strong>df</strong>lhs, ;f+:s[lts <strong>ljsf</strong>; / hg<strong>tf</strong>sf] ;'v ;'ljwf;“u<br />
;Da4 <strong>cfly</strong>{s <strong>ljsf</strong>;nfO{ PsLs[t ¿k<strong>df</strong> n}hfg] sfo{sf] /fhgLlts<br />
k|lta4<strong>tf</strong> / ;+oGqsf] Joj:yf ;+ljwfgåf/f ul/G5 . ;+ljwfg ;efsf<br />
b'O{ ;ldltx¿ /fHosf] k'gM ;+/rgf tyf /fHozlStsf] af“8kmf“8 /<br />
k|fs[lts ;|f]t <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j af“8kmf“8 ;ldlt oL<br />
sfo{sf <strong>lg</strong>lDt a9L lhDd]jf/ /x]sf 5g\ . /fHosf] k'gM ;+/rgf tyf<br />
/fHozlStsf] af“8kmf“8 ;ldltn] !$ k|b]zsf] vfsf cfkm\gf]<br />
k|ltj]bg<strong>df</strong> a'´fPsf] 5 . o;n] s]Gb|, k|b]z, :yfgLo <strong>lg</strong>sfo u/L d"ntM<br />
;/sf/sf tLg tx x'g] t/ ljz]if ;+/If0f ug'{kg]{ s'g} hfltsf <strong>lg</strong>lDt<br />
ljz]if ;+/rgf, ;+/lIft If]q / ljz]if ;+/lIft If]q k<strong>lg</strong> /xg] Joj:yf ;f]<br />
;ldltn] u/]sf] 5 . ltgsf] zf;sLo :j¿kaf/] k<strong>lg</strong> k|ltj]bgn] cfkm\gf]<br />
cledt ;lxt cjwf/0ff / ;+ljwfgsf] d:of}bf ;d]t k|:t't ul/;s]sf]<br />
5 oBlk /fHo k'gM;+/rgf cfof]uåf/f k|fb]lzs ljefhg sf]g]{ / ;'´fj<br />
lbg] s'/f k<strong>lg</strong> uDeL/ ljifo ag]sf] 5 .<br />
d'n'ssf] <strong>ljsf</strong>;sf cfwf/ Toxf“sf] ;|f]t ;fwgsf] pkof]u g} xf] .<br />
k|fs[lts ;|f]t / <strong>df</strong>gj ;+;fwgsf] plrt kl/rfng / k|of]u eP<strong>df</strong><br />
<strong>df</strong>q d'n'ssf] <strong>cfly</strong>{s k|ult x'G5 . k|fb]lzs ljefhg kl5 klxn]sf]<br />
l:ylt<strong>df</strong> PsLs[t ¿k<strong>df</strong> /x]sf] k|fs[lts ;|f]t tyf <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/<br />
ljleGg k|b]z k|b]z<strong>df</strong> afFl8g] x'G5 . <strong>ljsf</strong>;nfO{ s]Gb|ljGb' agfP/<br />
k|b]z ljefhg gul/Psfn] k|fb]lzs vfsf Psgf;sf] 5}g . klxrfg<br />
/ ;fdYo{nfO{ x]l/Psf] cj:yf<strong>df</strong> k|fs[lts ;|f]t ;fwgsf] af“8kmf“8 /<br />
k|of]u ;DaGwL ljifo ck]Iffs[t uf}0f ag]sf] b]lvG5 . k|fs[lts ;|f]t,<br />
<strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j af“8kmf“8 ;ldltn] s]Gb|, k|b]z / :yfgLo<br />
<strong>lg</strong>sfosf] cfcfkm\gf] <strong>clwsf</strong>/ k|ltj]bg<strong>df</strong> ;"rLs[t u/L k|:t't u/]sf]<br />
5, h'g <strong>lg</strong>Dgfg';f/ b]lvG5 M<br />
s_ s]Gb|Lo txM /fli6«o ;]gf, s]Gb|Lo k|x/L, c<strong>Gt</strong>/f{li6«o Jofkf/,<br />
b"/ ;~rf/, <strong>df</strong>}lb|s gLlt, a}lsª, la<strong>df</strong>, cWofudg, k//fi6«<br />
<strong>df</strong>dnf, c<strong>Gt</strong>/f{li6«o ;L<strong>df</strong>, ;L<strong>df</strong> ;'/Ôf, u'Ktr/ ;]jf, cg';Gwfg<br />
k|lti7fgx¿, j}b]lzs C0f tyf cg'bfg, gful/s p•og<br />
lj<strong>df</strong>g:yn, /]nj] ;]jf, x'nfs ;]jf, gful/s<strong>tf</strong>, vfB u'0f:t/<br />
<strong>df</strong>gs :t/, hg:jf:y ;DaGwL <strong>df</strong>gs :t/, cf<strong>Gt</strong>l/s ;f´f<br />
ahf/, /fli6«o /fh<strong>df</strong>u{, 7"nf l;+rfO{ cfof]hgf, vfg]kfgLsf]<br />
<strong>df</strong>gs :t/, lzÔfsf] <strong>df</strong>gs :t/, ;?jf /f]u <strong>lg</strong>oGq0f, ljB't\ s[lif<br />
cg';Gwfg, ;f<strong>df</strong>lhs ;'/Ôf, cf}Bf]lus gLlt, j}b]lzs nufgL<br />
gLlt tyf cg'dlt, hGd, d[To', ljjfx / a;fO“ ;/fO ;DaGwL gLlt,<br />
jf<strong>tf</strong>j/0f ;DaGwL /fli6«o <strong>df</strong>gsÙ lx<strong>df</strong>n e"kl/lw / hnjfo'<br />
kl/jt{g, v<strong>lg</strong>h tyf e" pkof]u gLlt .<br />
v_ k|fb]lzs txM k|b]lzs txsf of]hgf, gLlt, cg'bfg, cg';Gwfg<br />
k|lti7fg, cfkm\gf] Ô]qleq kg]{ ;8s, l;“rfO, vfg]kfgL, lzÔf,<br />
:jf:Yo, ljB't\, s[lif, ;+:s[lt, ko{6g, ;f<strong>df</strong>lhs <strong>ljsf</strong>;,<br />
pBf]u Joj;fo, jf<strong>tf</strong>j/0f, jgÙ v<strong>lg</strong>h, k|fb]lzs e"Joj:yfkgÙ<br />
k|fb]lzs k|x/Lsf ;fy} ;+3Lo sfg'gn] <strong>tf</strong>]s] a<strong>df</strong>]lhdsf <strong>clwsf</strong>/<br />
k|b]z<strong>df</strong> /xg] Joj:yf ul/Psf] 5 .<br />
u_ :yfgLo txM :yfgLo ;8s, l;“rfO, vfg]kfgL, lzIff, :jf:y,<br />
ljB't\, s[lif, ;+:s[lt, ko{6g, ;f<strong>df</strong>lhs <strong>ljsf</strong>;, pBf]u Joj;fo,<br />
jf<strong>tf</strong>j/0f, jg v<strong>lg</strong>h cflb /x]sf 5g\ .<br />
/fh:j ;|f]tsf] afF8kmfF6 ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> s]Gb|Lo ;/sf/, k|b]lzs<br />
;/sf/ / :yfgLo <strong>lg</strong>sfon] <strong>lg</strong>Dgfg';f/sf] /fh:j ;°ng ug{ kfpg]<br />
Joj:yf ul/Psf] 5 M<br />
s_ s]Gb|Lo ;/sf/M eG;f/, d"No clea[l4 s/, c<strong>Gt</strong>M z'Ns,<br />
;+:yfut cfos/, JolQmut cfos/, k'FhLut cfos/, Jofhs/,<br />
cfsl:ds nfes/, kf;kf]6{ tyf le;f b:t'/, k|fs[lts<br />
;|f]t -cfos/ nfef+z, ;]o/, <strong>lg</strong>Mz'Ns lah'nL_ x'nfs b:t'/, b"/<br />
;~rf/, Sofl;gf], sfa{g / jf<strong>tf</strong>j/0fLo ;]jf .<br />
v_ k|lblzs ;/sf/M c<strong>Gt</strong>M z'Ns, dgf]/~hg s/, kfl/>lds s/,<br />
k]/f]n s/, pQ/flwsf/ s/, ;jf/L ;fwg s/ / 3/ hUuf /lh:6« ];g .<br />
u_ :yfgLo <strong>lg</strong>sfoM dgf]/~hg s/, kfl/>lds s/, k]/f]n s/, 3/<br />
hUuf÷;Dklt s/, axfn s/, Joj;fo s/, s]a'nsf/ s/,<br />
u[x<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf] cg'dlt s/, lj1fkg, kfls{ª z'Ns, xf6 ahf/ s/,<br />
l;kmfl/; z'Ns, 3/ hUuf /lh:6]«;g z'Ns / 9'ª\uf, <strong>df</strong>6f], lu6L,<br />
afn'jf ;DaGwL s/ .<br />
k|ltj]bg<strong>df</strong> ;/sf/sf tLgj6} txn] p7fpg] /fh:jsf] ;"rL k<strong>lg</strong> lbOPsf]<br />
5 . tLg j6} ;/sf/n] p7fpg] s/<strong>df</strong> ko{6g b:t'/, l;+rfO b:t'/, vfgL,<br />
vfg]kfgL dx;'n, jg If]qsf] z'Ns, Ohfht b:t'/ / k|fs[lts ;|f]t<br />
c<strong>Gt</strong>u{tsf] /f]oN6L -;nfdL_ /x]sf 5g\ . pko'{St zLif{s af6 p7]sf]<br />
/sd s]Gb| k|b]z tyf :yfgLo <strong>lg</strong>sfo tLgj6} tx<strong>df</strong> afF8kmfF8 x'g] u/L<br />
k|ltj]bg<strong>df</strong> l;kmfl/; ul/Psf] 5 .<br />
pko'{St ;"rL x]bf{ zf;sLo txx¿n] cfcfkm\gf] ;+a}wf<strong>lg</strong>s tyf sfg'gL<br />
bfo/f<strong>df</strong> /x]/ sfo{ ubf{ Ps} k|s[ltsf sfo{<strong>df</strong> ljjfb cfpg ;Sg] k<strong>lg</strong><br />
b]lvG5 . s]xL k|fs[lts ;|f]t ;fwg pbfx/0ffy{ kfgL, jg tyf jGo<br />
k}bfjf/sf] k|of]u / k|rng<strong>df</strong> s]Gb|, k|b]z / :yfgLo <strong>lg</strong>sfo aLr ljjfb<br />
cfpg ;Sb5 . Ps} 7fp“<strong>df</strong> l:y/ eP/ g/xg] hn;Dkbfsf] pkof]u /<br />
8<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
;+ljwfg ;ef ultljlw<br />
k|of]u<strong>df</strong> c<strong>Gt</strong>k|f{b]lzs tx;Dd km}n]sf] jg / ToxfFsf ultzLn<br />
jGoh<strong>Gt</strong>'sf ljifo<strong>df</strong>, ko{6g ljz]iftM c<strong>Gt</strong>k|f{b]lzs kbofqf h:<strong>tf</strong><br />
ljifo<strong>df</strong> ljjfb p7\g ;S5 . oL afx]s ljjfb cfpg ;Sg] cGo<br />
ljifo k<strong>lg</strong> x'g ;S5g\ . ;+3Lo To:<strong>tf</strong>] Joj:yf xf] h;<strong>df</strong> hg<strong>tf</strong>n]<br />
cfˆgf] cleefjsTj lng] /fHo Joj:yfnfO{ glhs} kfpF5g\ . t/<br />
Pp6} d'ns'nfO{ leGg leGg k|b]z<strong>df</strong> ljefhg u/L ;L<strong>df</strong> <strong>lg</strong>wf{/0f u/]sf]<br />
l:ylt<strong>df</strong> lIflthLo ¿k<strong>df</strong> k|fb]lzs ;/sf/x¿aLr / nDa ¿k<strong>df</strong> s]Gb|,<br />
k|b]z / :yfgLo <strong>lg</strong>sfox¿ lar dte]b tyf ;+3if{ x'g] k|jn ;Defjgf<br />
/xG5 . To;}n] ;+3Lo Joj:yf emu8f x'g] /fHo Joj:yf xf] eGg]<br />
k<strong>lg</strong> ul/G5 . o;sf] plrt Joj:yfkg ug]{ ;+oGqsf] cfjZos<br />
x'G5 . k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j afF8kmfF6 ;ldltn]<br />
k<strong>lg</strong> ljjfb <strong>lg</strong>¿k0f tyf Gofok"0f{ ;<strong>df</strong>wfgsf] vf]hLsf <strong>lg</strong>lDt ljQLo<br />
cfof]u / k|fs[lts ;|f]t cfof]usf] Joj:yf cfˆgf] k|ltj]bg<strong>df</strong><br />
u/]sf] 5 .<br />
/fli6«o ljQLo cfof]u – k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf<br />
/fh:j afF8kmfF6 ;ldltsf] cjwf/0ff kq / ;+ljwfgsf] k|f/lDes<br />
k|f/lDes d:of}bfsf] qmd;+Vof @% wf/f #& -!_ <strong>df</strong> /fli6«o ljQLo<br />
cfof]usf] Joj:yf ul/Psf] 5 . Ps cWoIf ;lxt a9L<strong>df</strong> tLg hgf ;b:o<br />
/xg] of] cfof]u ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] ;Gbe{<strong>df</strong> /fh:jsf] afF8kmfF6 h:<strong>tf</strong>] cxd\<br />
dxTjsf] ljifoj:t' ePsf] / o;sf] afF8kmfF6 Gofo;ª\ut, ;dGoflos<br />
tyf <strong>lg</strong>ikIf geP<strong>df</strong> ;+3Lo Joj:yfsf] ;';~rfng<strong>df</strong> uDeL/ c;/<br />
kg]{ ePsfn] :jtGq cfof]uaf6 /fh:jsf] afF8kmfF6 Jojl:yt ug]{<br />
p2]Zo cg'¿k Joj:yf ul/Psf] b]lvG5 . ;/sf/sf] k|ToIf k|efjaf6<br />
cnu /fvL <strong>lg</strong>ikIf, :jtGq / :jR5 cfof]usf] ¿k<strong>df</strong> /fVg To;nfO{<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s <strong>lg</strong>sfosf] ¿k<strong>df</strong> Joj:yf ul/Psf] 5 . cfof]usf cWoIf<br />
/ ;b:osf] of]Uo<strong>tf</strong> / cg'ej ;DaGwL Joj:yf<strong>df</strong> /x]sf k|fjwfgn]<br />
;f] <strong>lg</strong>sfonfO{ zlStzfnL, j:t'<strong>lg</strong>i7, Gofok"0f{ agfpg] cfzo<br />
k|l:6G5 . cfof]usf sfd st{Jo / <strong>clwsf</strong>/ af/] wf/f #* sf ljleGg<br />
pkwf/fx¿<strong>df</strong> :ki6 <strong>tf</strong>]lsPsf] 5 æ;+ljwfg / k|rlnt sfg'g<strong>df</strong> Joj:yf<br />
eP a<strong>df</strong>]lhd /fli6«o ;j{;l~rt sf]ifaf6 ;+3Lo, k|fb]lzs / :yfgLo<br />
;/sf/aLr /fh:jsf] afF8kmfF6 ug]{ lj:t[t cfwf/ / ;+oGq to<br />
ug]{ sfo{, /fli6«o ;j{;l~rt sf]ifaf6 k|fb]lzs / :yfgLo ;/sf/nfO{<br />
k|bfg ul/g] :yfgLos/0f cg'bfg sfg'g<strong>df</strong> Joj:yf ePsf] cfwf/<strong>df</strong><br />
l;kmfl/; ug]{ cflb <strong>clwsf</strong>/x¿ k|bfg ul/Psf] 5 .<br />
/fli6«o ljQLo cfof]un] k|fb]lzs tyf :yfgLo /fli6«o gLlt<br />
tyf sfo{qmd, <strong>df</strong>gs k"jf{wf/sf] cj:yf jfkt k|b]z / :yfgLo<br />
;/sf/nfO{ lbg] cg'bfgsf] l;kmfl/; ug]{ Joj:yf ul/Psf] 5 . o;<br />
cfof]un] ;+3Lo ;j{;l~rt sf]ifaf6 <strong>df</strong>q geO{ k|fb]lzs ;j{;l~rt<br />
sf]ifaf6 vr{ x'g] u/L :yfgLo <strong>lg</strong>sfonfO{ lbOg] cg'bfgsf] l;kmfl/;<br />
;d]t ub{5 . vf; u/]/ <strong>ljsf</strong>;nfO{ ;<strong>Gt</strong>'lnt 9ª\un] clu a9fpg<br />
cfjZos ;fwgaf/] l;kmfl/; ug]{ <strong>df</strong>q geO{ ;+3Lo, k|fb]lzs /<br />
:yfgLo <strong>lg</strong>sfosf] vr{sf] lhDd]jf/L / /fh:j c;'nL<strong>df</strong> ;'wf/<br />
ug'{kg]{ pkfo, ;dli6ut <strong>cfly</strong>{s ;"rsx¿sf] ljZn]if0f u/L ;+3, k|b]z<br />
tyf :yfgLo <strong>lg</strong>sfosf] /fh:jsf] afF8kmfF6sf cfwf/sf] k'g/fjnf]sg<br />
tyf kl/<strong>df</strong>h{g ;d]t o; cfof]un] ug{ ;S5 .<br />
;du|<strong>df</strong> <strong>cfly</strong>{s ;xof]usf] l;kmfl/; ;du| ljQLo l:yltsf]<br />
ljZn]if0f tyf d"NofÍg ;lxt ;'wf/sf pkfosf] ;d]t l;kmfl/;<br />
ug]{ <strong>clwsf</strong>/;DkGg <strong>lg</strong>sfosf] ¿k<strong>df</strong> /fli6«o ljQLo cfof]usf] Joj:yf<br />
u/]sf] b]lvG5 .<br />
/fli6«o k|fs[lts ;|f]t cfof]u – k|fs[lts ;|f]t <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf<br />
/fh:j afF8kmfF6 ;ldltsf] k|ltj]bgsf] qmd;ª\Vof @$ wf/f #$ <strong>df</strong><br />
/fli6«o k|fs[lts ;|f]t cfof]u /xg] Joj:yf ul/Psf] 5 . b]z<strong>df</strong> pknAw<br />
k|fs[lts ;|f]tsf] ;+/If0f, ;Da4{g / lbuf] pkof]usf ;DaGw<strong>df</strong> cWoog<br />
cg';Gwfg ug{sf <strong>lg</strong>lDt bL3{sfnLg /0fgLlt th'{<strong>df</strong> u/L ;/sf/nfO{<br />
k|fs[lts ;|f]t ;DaGwL ;'emfj lbg ;f] cfof]u u7gsf] cfjZos<strong>tf</strong><br />
ePsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> plNnlvt 5 . k|fs[lts ;|f]tsf] pkof]u<strong>df</strong> s]Gb|,<br />
k|b]z tyf :yfgLo txx¿ aLr p7\g ;Sg] ljjfbx¿sf] <strong>lg</strong>¿k0f ;Da4<br />
ljifosf lj1x¿af6 <strong>df</strong>q x'g ;Sg] ePsfn] ;f] ;DaGwL sfo{sf<br />
<strong>lg</strong>lDt :jtGq, <strong>lg</strong>ikIf / <strong>clwsf</strong>/;DkGg ;+j}wf<strong>lg</strong>s cËsf] ¿k<strong>df</strong><br />
/xg] ;f] cfof]un] sfo{ ug]{ dg;fo pSt wf/f tyf pkwf/f?n]<br />
/fv]sf] b]lvG5 . ;DalGwt ljifosf] lj1<strong>tf</strong> ePsf ljlzi6 k|fljlws tyf<br />
af}l4s JolSt cfof]usf] cWoIf / ;b:o /xg] Joj:yf ul/Psf] /<br />
7"nf] geO{ cWoIf ;d]t u/L tLg hgf /xg] u/]af6 / /xg] kbflwsf/L<br />
tyf ;b:osf] of]Uo<strong>tf</strong><strong>df</strong> k|fs[lts ;|f]t, hn;|f]t, e"ud{zf:q, kof{j/0f<br />
tyf kof{j/0f Pj+ sfg'g ;DaGwL lj1<strong>tf</strong> x'g'kg]{ Joj:yfaf6 cfof]u<br />
uDeL/ k|s[ltsf] x'g] b]lvPsf] 5 . ljQLo If]qsf ljjfb <strong>lg</strong>¿k0ffy{<br />
/fli6«o ljQLo cfof]usf] Joj:yf em}+ /fli6«o k|fs[lts ;|f]t<br />
cfof]usf] dxTj b]lvG5 . /fli6«o k|fs[lts ;|f]t cfof]un] k|fs[lts<br />
;|f]tsf] cj:yf, lbuf] pkof]u, nfeflGjt x'g]sf] ;ª\Vof, <strong>cfly</strong>{s<br />
;f<strong>df</strong>lhs <strong>ljsf</strong>;<strong>df</strong> To;sf] ;DefJo of]ubfg, jf<strong>tf</strong>j/0fLo kIfsf]<br />
;+/If0faf/] ;d]t cWoog u/L ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ sfo{ ub{5 .<br />
k|fs[lts ;|f]ts} ljifo<strong>df</strong> p7]sf ljjfb <strong>lg</strong>¿k0f / ;<strong>df</strong>wfgsf pkfosf]<br />
vf]hL k|fs[lts ;|f]t ;DaGwL ljz]if1af6 g} ug]{ p2]Zo /xg' dxTjk"0f{<br />
<strong>df</strong><strong>lg</strong>G5 . lsgls o; cfof]usf kbflwsf/L tyf ;b:osf] of]Uo<strong>tf</strong><br />
k|fs[lts ;|f]t;Fu ;Da4 x'g'kg]{ /x]sf] 5 .<br />
;f<strong>tf</strong>}+ r/0fsf] <strong>lg</strong>jf{rg===<br />
pxfFsf] kIf<strong>df</strong> @$^, ljkIf<strong>df</strong> !!! / t6:y /xg] ;b:osf] ;+Vof<br />
@)^ /x\of] . of] k|:<strong>tf</strong>j<strong>df</strong> dtbfg x'Fbf %^# pkl:yt lyP . o;}<br />
u/L g]kfnL sf+u|]; ;+;bLo bnsf g]<strong>tf</strong> /fdrGb| kf}8]nnfO{ k|wfgdGqL<br />
kb<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt ul/of];\ eGg] bf];|f] k|:<strong>tf</strong>j<strong>df</strong>ly dtbfg x'Fbf %^&<br />
;b:o pkl:yt /x]sf]<strong>df</strong> kIf<strong>df</strong> !@$, ljkIf<strong>df</strong> @$# / t6:y /xg]<br />
sf] ;+Vof @$# /x\of] . Joj:Yflksf ;+;b<strong>df</strong> xfn sfod /x]sf] %((<br />
;b:o ;+Vofsf] ax'dt gk'u]sfn] b'j} k|:<strong>tf</strong>j c:jLs[t ePsf x'g\ .<br />
<strong>tf</strong>]lsPsf] ;do<strong>df</strong> ;xdltsf] ;/sf/ u7g x'g g;s]kl5 ;fpg % ut]<br />
b]lv ax'dtsf] ;/sf/ u7gsf nflu k6s k6s <strong>lg</strong>jf{rg x'Fb} cfPsf<br />
5g\ . ax'dt h'6fpgsf nflu dxTjk"0f{ <strong>df</strong><strong>lg</strong>Psf] g]skf P<strong>df</strong>n] /fli6«o<br />
;xdltsf] ;/sf/ u7g x'g'kg]{ eGb} t6:y /xb} cfPsf] 5 eg] dw];sf<br />
d'2fx?nfO{ b'j} k|wfgdGqLsf pDd]bjf/n] lrQ a'em\bf] u/L k|lta4<strong>tf</strong><br />
ghgfPsfn] rf/ bn ;lDdlnt dw];L <strong>df</strong>]rf{ k<strong>lg</strong> t6:y /x]sfn]<br />
s;}sf] kIf<strong>df</strong> ax'dt h'6\g ;s]sf] 5}g .<br />
k|wfgdGqL 5gf}6 x'g g;Sbf gLlt tyf sfo{qmd / ah]6 k|:t't x'g<br />
;s]sf] 5}g eg] ;+ljwfg ;efn] k<strong>lg</strong> sfd ug{ ;s]sf] 5}g . c;f/ !^<br />
ut] <strong>df</strong>wjs'<strong>df</strong>/ g]kfnn] k|wfgdGqL kbaf6 /flhgf<strong>df</strong> u/]kl5 ;fpg %,<br />
&, !&, @!, ebf} &, @) / @@ ut] Joj:yflksf ;+;b<strong>df</strong> k|wfgdGqL<br />
5gf}6sf nflu <strong>lg</strong>jf{rg ePk<strong>lg</strong> s;}sf] kIf<strong>df</strong> ax'dt k'u]sf] 5}g .<br />
Joj:yflksf ;+;bsf] <strong>lg</strong>o<strong>df</strong>jnL cg';f/ k|wfgdGqL 5gf}6 ul/of];\<br />
eGg] k|:<strong>tf</strong>j<strong>df</strong> ax'dt gk'u'Gh]n <strong>lg</strong>jf{rg eO/xg]5 .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
9
;Gbe{<br />
;'emfj<br />
;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+oGqx¿nfO{ k|efjsf/L agfpg] pkfo<br />
;+3Lo Joj:yf s]Gb|, k|b]z / :yfgLo <strong>lg</strong>sfo u/L ;f<strong>df</strong>GotM tLg<br />
tx<strong>df</strong> k|rlnt b]lvG5 . t/ b]zsf] ef}uf]lns, hftLo, wfld{s tyf<br />
;f+:s[lts ljz]if<strong>tf</strong> / ljljw<strong>tf</strong>nfO{ klxrfg ;lxt Joj:yfkg ubf{<br />
rf}yf] txsf] k<strong>lg</strong> Joj:yf ePsf] kfOG5 . ;+3Lo<strong>tf</strong> ;DaGwL /fli6«o<br />
cg'ej gePsf] cj:yf<strong>df</strong> g]kfn<strong>df</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] k|of]u x'g nfu]sf]<br />
5 . ;+ljwfg ;efsf] /fHo k'gM;+/rgf tyf /fHo zlStsf] afF8kmfF6<br />
;ldltn] s]Gb|, k|b]z, :yfgLo <strong>lg</strong>sfo kl5 ljz]if ;+/rgf, ljz]if<br />
If]q tyf ljz]if ;+/lIft If]qsf] Joj:yf u/]sf] 5 . !$ j6f<br />
k|b]z ljefhgsf] vfsf k|ltj]bg<strong>df</strong> 5 . d"ntM klxrfg / ;fdYo{nfO{<br />
k|b]z ljefhgsf] cfwf/ <strong>df</strong><strong>lg</strong>Psf] 5 . klxrfgnfO{ cfwf/ <strong>df</strong>Gbf<br />
hflt / efiffn] dxTj kfpg] l:ylt b]lvG5 . To:t} x/]s k6s uDeL/<br />
k|Zgem}+ ag]sf] cfTd <strong>lg</strong>0f{osf] <strong>clwsf</strong>/, /fhgLlts cu|flwsf/ k<strong>lg</strong><br />
efjL ;+3Lo<strong>tf</strong>sf ljjfbsf ljifo aGg ;Sg] cfzÍf ;a}lt/af6<br />
ul/Psf] 5 . d'n's ul/a 5 . k|fs[lts ;|f]t eP k<strong>lg</strong> To;sf]<br />
pkof]usf] qmd<strong>df</strong> ljjfb cfpg ;Sg] b]lvG5 . lxhf];Dd PsfTds<br />
Joj:yf /x]sfn] s[lifsf <strong>lg</strong>lDt hxfFh<strong>tf</strong>af6 kfgL Nofpg ;lsGYof]<br />
eg] ef]nL k|b]z k|b]z<strong>df</strong> ljefhg ePkl5 l;+rfOsf <strong>lg</strong>lDt kfgLsf]<br />
;d:of k/L ljjfb p7\g ;S5 . To:t} jg hª\unaf6 ul/g] 3fF;<br />
bfp/fsf] ;Íng<strong>df</strong> ljjfb cfpg ;Sg] b]lvG5 . hftLo, eflifs,<br />
;f+:s[lts h:<strong>tf</strong> kIfn] p7\g] ljjfb;Fu} /fhgLlts cu|flwsf/sf]<br />
k|Zg k|fs[lts ;|f]tsf] pkof]usf] k|Zg clxn] ;}4fl<strong>Gt</strong>s tx<strong>df</strong> <strong>df</strong>q<br />
p7]sf 5g\ . ltgn] ha Jofjxfl/s s;L<strong>df</strong> 3f]l6P/ v/f] pqg' kg]{ x'G5<br />
<strong>lg</strong>Zrog} o;sf <strong>lg</strong>lDt ljjfbsf u'TyL vf]Ng] o'lSt / ;+oGq ck]lIft<br />
x'G5g\ . o:t} ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+oGq / pkfoaf/] /fhgLlt zf:qL,<br />
sfg'gljb\, cy{zf:qL, ;<strong>df</strong>hzf:qL tyf /fhgLlts JolStx¿aLr<br />
5nkmn rln/x]sf] kl/k|]Io<strong>df</strong> g]kfn slG:66\o';g kmfpG8];gn] ut<br />
dlxgf hd{g k|fljlws ;xof]u ;+:yf -hL=6L=h]8=_ tyf km]8]/n<br />
km/]g clkm;sf] ;xof]u<strong>df</strong> g]kfn<strong>df</strong> k|:<strong>tf</strong>ljt ;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf<br />
;+oGqsf af/]<strong>df</strong> Pp6f sfo{qmdsf] cfof]hgf u¥of] . of] sfo{qmd<strong>df</strong><br />
kmfpG8];gn] ;+ljwfg ;efsf ljifout ;ldltx¿n] gofF ;+ljwfgsf<br />
nflu k|:t't u/]sf] ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+oGqsf] ;d:of s:<strong>tf</strong>] 5 tyf<br />
To;nfO{ s;/L ;<strong>df</strong>wfg ug{ ;lsG5 eGg] ;DaGw<strong>df</strong> ul/Psf] Pp6f<br />
cg';Gwfg kqnfO{ k<strong>lg</strong> ;Da4 kIfx¿ aLr 5nkmn<strong>df</strong> NofPsf]<br />
lyof] . pQm cg';Gwfg kqn] k|:<strong>tf</strong>ljt Joj:yfx¿nfO{ <strong>lg</strong>Dg<br />
a<strong>df</strong>]lhd ;'wf/ u/L cem alnof] agfpg ;lsg]tkm{ cf}+NofPsf]<br />
5 . ljjfbsf] ;f]emf] ;DaGw xfdLn] <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug]{ ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] vfsf;Fu<br />
/xG5 . hftLo jf eflifs klxrfgnfO{ ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] cfwf/ <strong>df</strong><strong>lg</strong>P<strong>df</strong> tyf<br />
cfTd<strong>lg</strong>0f{osf] <strong>clwsf</strong>/, /fhgLlts cu|flwsf/ h:<strong>tf</strong> cjwf/0ffnfO{<br />
cfTd;ft ul/P<strong>df</strong> ;+3Lo PsfOx¿jLr <strong>lg</strong>/<strong>Gt</strong>/ ¿k<strong>df</strong> <strong>lg</strong>s}<br />
;+j]bgzLn ljjfbx¿ pTkGg x'g] ;+efjgf /xG5 . lsgls g]kfn<strong>df</strong><br />
xfn;Dd oL cjwf/0ffx¿nfO{ cTo<strong>Gt</strong> ;Ff3'/f] cy{<strong>df</strong> a'lemPsf]<br />
5 . ljljw<strong>tf</strong>o'Qm ;<strong>df</strong>h<strong>df</strong> ;a}n] cfkm\gf] dx;'; ug{ ;Sg] ;xof]u /<br />
;xsfo{<strong>df</strong> cfwfl/t ;+3Lo Joj:yfsf] /rgf ug{ ;lsP<strong>df</strong> ljjfbnfO{<br />
sd ug{ ;lsg]5 .<br />
• ;+3Lo PsfOx¿ aLr ljjfb pTkGg x'g] d"n sf/0f <strong>clwsf</strong>/<br />
If]q<strong>df</strong> /xg] c:ki6<strong>tf</strong> g} x'g] cg'ejn] b]vfPsf] 5 . t;y{<br />
k|To]s PsfOsf] Psnf}6L <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL :ki6 / lj:t[t ul/g'<br />
kb{5 . ;femf ;"rL<strong>df</strong> sdeGbf sd ljifo <strong>df</strong>q /fVg' pko'Qm<br />
x'G5 . cjlzi6 <strong>clwsf</strong>/ ;+3<strong>df</strong> /flvg' kb{5 . o;f] eP<strong>df</strong> ljjfb<br />
pTkGg x'g] ;Defjgf Go"g x'g] 5 .<br />
• xfdL klxnf] k6s ;+3Lo Joj:yf ;~rfng ub}{] 5f}+ . o; ;DaGwL<br />
/fli6«o cg'ej gePsfn] ljleGg txsf / ;<strong>df</strong>g txsf PsfOx¿<br />
aLr ;d]t <strong>lg</strong>oldt c<strong>Gt</strong>/lqmof / cg'ejsf] cfbfg–k|bfg x'g]<br />
/fhgLlts ;++oGqsf] Joj:yf ug{ ;lsP<strong>df</strong> ljjfb x'g} glbg<br />
;xof]u k'Ug]5 . o;sf nflu ;+3sf] cfof]hgf<strong>df</strong> :yfgLo ;/sf/<br />
k|d'vx¿ Pj+ k|b]zsf sfo{sf/L k|d'vx¿sf] <strong>lg</strong>oldt ;Dd]ng<br />
u/fpg] ;+j}wf<strong>lg</strong>s k|Tofe"lt x'g' /fd|f] x'g]5 .<br />
• cfk;L c;dembf/Lsf sf/0fn] pTkGg x'g] s'g} k<strong>lg</strong> ljjfbnfO{<br />
;j{k|yd cgf}krfl/s / /fhgLlts tj/n] ;<strong>df</strong>wfgsf] k|of;<br />
ug'{ pko'Qm x'g] 5 . o;sf nflu s'g} k<strong>lg</strong> ;+3Lo PsfO aLr<br />
pTkGg ljjfbsf] ;<strong>df</strong>wfgsf nflu b'O{ kIfLo Pj+ ax'kIfLo jf<strong>tf</strong>{,<br />
d]nldnfk, ;dGjo Pj+ dWo:y<strong>tf</strong> h:<strong>tf</strong> ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf<br />
j}slNks k|lqmofx¿ canDag ug{ ;lsg] /fHosf] k'gM;+/rgf<br />
tyf /fHo zlQmsf] afF8kmfF8 ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> /x]sf] k|:<strong>tf</strong>j<br />
;d;fdlos 5 . o;nfO{ k|fylds<strong>tf</strong> lbg] ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;+:s[lt<br />
:yflkt ub}{ hfg ;lsof] eg] ;<strong>df</strong>h sfg'gL ljjfbtkm{ pGd'v<br />
x'b}g . ;+ljwfgn] <strong>df</strong>Go<strong>tf</strong> lbg] o; cjwf/0ffsf] sfof{Gjogsf<br />
nflu ;+3Lo / k|fb]lzs sfg'gåf/f cfjZos Joj:yf ug{ ;lsg]<br />
x'G5 .<br />
• cf}krfl/s /fhgLlts ;+oGqsf] s'/f ubf{ ;+3Lo sfo{sf/L<br />
k|d'vsf] cWoIf<strong>tf</strong><strong>df</strong> ;a} k|b]zsf sfo{sf/L k|d'vx¿ /x]sf] Ps<br />
:yfoL c<strong>Gt</strong>/k|fb]lzs kl/ifb\sf] ;+j}wf<strong>lg</strong>s Joj:yf x'g' h?/L<br />
5 . o;n] ;+3Lo PsfOx¿ aLr ljjfb pTkGg x'g glbg / pTkGg<br />
ePsf ljjfbsf] ;<strong>df</strong>wfg ug{ k|of; ub{5 . of] ;jf{lwsf/ ;DkGg<br />
/ ;a} If]qsf ljjfbsf] ;Daf]wg ug{ ;Sg] lsl;dsf] ;+oGq x'g'<br />
kb{5 . o;f] ePsf /fHosf] zf;sLo :j¿ksf] <strong>lg</strong>wf{/0f ;ldltn]<br />
k|:<strong>tf</strong>j u/]sf] h:<strong>tf</strong>] ljjfb ;<strong>df</strong>wfg ;ldltsf] cfjZos<strong>tf</strong> kg]{<br />
5}g . ;+ljwfgsf] JofVof ;DaGwL ljjfb eg] ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt<strong>df</strong><br />
l;kmfl/; u/L <strong>lg</strong>0f{osf nflu k7fpg ;lsg] Joj:yf ul/g' kb{5 .<br />
• k|b]z <strong>df</strong>txtsf PsfOx¿jLr pTkGg x'g] ljjfbnfO{ s]Gb|Lo<br />
;+oGq<strong>df</strong> gNofO{ k|fb]lzs ;efn] g} ;<strong>df</strong>wfg ug'{ x/]s b[li6sf]0fn]<br />
pko'Qm x'g]5 . o;sf nflu k|To]s k|fb]lzs ;ef<strong>df</strong> ljz]if ;ldlt<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug]{ ;+j}wf<strong>lg</strong>s k|Tofe"ltn] Ps¿k<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong> :yflkt x'g]5 .<br />
c<strong>Gt</strong>/k|fb]lzs kl/ifb\n] h:t} k|fb]lzs ;efn] k<strong>lg</strong> ;+ljwfgsf]<br />
JofVofsf] k|Zg ;d]t ;<strong>df</strong>j]z /x]sf] ljjfb eg] ;+j}wf<strong>lg</strong>s<br />
cbfnt<strong>df</strong> l;kmfl/; u/L <strong>lg</strong>0f{osf nflu k7fpg ;lsg] Joj:yf<br />
ul/g' pko'Qm x'g]5 .<br />
• ;+3Lo zf;g k|0ffnL sfg'gsf] zf;gsf] hu<strong>df</strong> ;~rfng x'g]<br />
ePsf]n] ;+ljwfgsf] JofVof;Fu ;DalGwt h'g;'s} ljjfb k<strong>lg</strong><br />
;<strong>df</strong>wfgsf] cl<strong>Gt</strong>d pkfo Goflos g} x'g' kb{5 . ;a} ;+3Lo<br />
10<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
;Gbe{<br />
;'emfj<br />
PsfOsf] <strong>clwsf</strong>/ ;+ljwfg<strong>df</strong> ;"rLs[t x'g] ePsfn] pTkGg<br />
x'g] ljjfb<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s k|Zg :jfefljs ¿k<strong>df</strong> c<strong>Gt</strong><strong>lg</strong>{lxt x'g]<br />
b]lvG5 . cgf}krfl/s jf cf}krfl/s /fhgLlts ;+oGqaf6<br />
ljjfb ;<strong>df</strong>wfg x'g g;s]<strong>df</strong> jf ljjfb<strong>df</strong> ;+ljwfgsf] JofVofsf]<br />
k|Zg <strong>lg</strong>lxt /x]<strong>df</strong> cl<strong>Gt</strong>d pkfosf] ¿k<strong>df</strong> cbfnt<strong>df</strong> k'g/fj]bg ug{<br />
;lsg] Joj:yf ;+ljwfgn] ug'{ c<strong>lg</strong>jfo{ g} x'G5 . o;sf nflu<br />
g]kfnsf] ;jf]{Rr cbfntsf] k|wfg GofofwLz kb]g cWoIf /xg]<br />
/ cGo rf/ hgf :jtGq GofofwLzx¿ /x]sf] ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt<br />
:yfkgf ug'{ ;dof]lrt x'g] 5 . ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntnfO{ ;+3Lo<br />
jf k|fb]lzs sfg'g ;+ljwfg;Fu aflemPsf] eGg] k|Zg, ;+ljwfgsf]<br />
JofVof ;DaGwL k|Zg / ;+3Lo PsfOx¿ aLrsf] ljjfb ;DaGwL<br />
d'2f<strong>df</strong> <strong>df</strong>q <strong>clwsf</strong>/ If]q /xg] u/L Joj:yf ug{ ;lsG5 . o;f]<br />
eof] eg] k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j afF8kmfF8<br />
;ldltn] k|:<strong>tf</strong>j u/]sf] k|fs[lts ;|f]t cfof]usf] cfjZos<strong>tf</strong><br />
kb}{g eg] ljQLo cfof]unfO{ ljjfb ;<strong>df</strong>wfg ug]{ <strong>clwsf</strong>/ If]q<br />
<strong>tf</strong>]ls/xg' cfjZos kg]{ 5}g .<br />
• ljjfb ;<strong>df</strong>wfg ug]{ ;+oGq w]/} agfpg' x'b}g . w]/} agfP<strong>df</strong> cgfjZos<br />
hl6n<strong>tf</strong> / cGof}n cfpg'sf ;fy} ljjfb ;<strong>df</strong>wfg ug]{ <strong>lg</strong>sfox¿<br />
aLr g} <strong>clwsf</strong>/ If]qsf] ljjfb pTkGg x'g] cj:yf ;[hgf x'g]5 .<br />
Pp6f ljjfb<strong>df</strong> w]/} ljifo c<strong>Gt</strong>/;DalGwt x'g ;Sg], Pp6f <strong>lg</strong>sfon]<br />
u/]sf] <strong>lg</strong>0f{o kl5 csf]{ <strong>lg</strong>sfo<strong>df</strong> k'gM ljjfb hfg ;Sg] ;Defjgf<br />
x'G5 . ljjfbsf] slxNo} k<strong>lg</strong> ;<strong>df</strong>wfg gx'g] vt/f /xG5 .<br />
• Gofo k|0ffnL ;ldltn] k|:<strong>tf</strong>j u/] h:<strong>tf</strong>] P]g ;+ljwfg;Fu aflemof]<br />
eGg] ljifo, ;+ljwfgsf] JofVof / dxTjk"0f{ /fhgLlts kb;Fu<br />
;DalGwt ljjfb ;jf]{Rr cbfntn] x]g{ g;Sg] t/ ;+3Lo<br />
PsfOx¿ aLrsf] ljjfb x]g{ ;Sg] eGg] k|:<strong>tf</strong>j Jofjxfl/s<br />
b]lvb}g . pRr cbfntx¿nfO{ <strong>clwsf</strong>/ ;DkGg agfP k<strong>lg</strong> <strong>lg</strong>oldt<br />
k|sf/sf d'2f<strong>df</strong> k'g/fj]bg ;'Gg' kg]{, l/6, If]qflwsf/ / ;fj{h<strong>lg</strong>s<br />
;/f]sf/sf ljjfbsf] sf/0fn] ubf{ ;jf{]Rr cbfnt<strong>df</strong> d'2fsf] rfk<br />
<strong>lg</strong>/<strong>Gt</strong>/ kg]{ cj:yf b]lvG5 . ;+3Lo PsfOx¿ aLrsf] ljjfbsf]<br />
;<strong>df</strong>wfg l56f] 5l/<strong>tf</strong>] 9ª\un] ug'{kg]{, <strong>lg</strong>0f{o<strong>df</strong> Ps¿k<strong>tf</strong> sfod<br />
ug'{ kg]{, ljlzi6 k|sf/sf ljjfb /xg] ePsfn] ;a} GofofwLzx¿<br />
/x]sf] Ohnf;n] <strong>lg</strong>/<strong>Gt</strong>/ ;'g'jfO u/L ljz]if1<strong>tf</strong>k"0f{ ¿k<strong>df</strong> ljjfbsf]<br />
;<strong>df</strong>wfg ug{ cfjZos kg]{ ;d]t sf/0fn] ubf{ cnUu} ;+j}wf<strong>lg</strong>s<br />
cbfnt :yfkgf ug'{ pko'Qm x'g] b]lvG5 . ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntn]<br />
xfnsf] ;jf]{Rr cbfntn] h:<strong>tf</strong>] h'g;'s} ljjfb ;xh} u|x0f<br />
ug]{ geO{ uDeL/ ;+j}wf<strong>lg</strong>s k|Zg ;<strong>df</strong>j]z /x]sf ljjfb <strong>df</strong>q u|x0f<br />
ug]{ Goflos ;+:s[lt :yflkt ug'{ cfjZos x'G5 .<br />
• c<strong>Gt</strong>/k|fb]lzs kl/ifb\ jf k|b]z ;ef<strong>df</strong> ljrf/fwLg /fhgLlts<br />
ljjfb <strong>lg</strong>s} uDeL/ k|s[ltsf] /x]sf] / ;f]sf] <strong>lg</strong>jf/0f hg<strong>tf</strong>sf]<br />
nf]slk|o cledtaf6 ug{' jf~5gLo x'g] eGg] ;+3Lo Joj:yflksf<br />
jf k|b]z ljwflosfnfO{ nfu]<strong>df</strong> b'O{ ltxfO ax'dtaf6 k|:<strong>tf</strong>j kfl/t<br />
u/L b'O{ jf ;f]eGbf a9L k|b]z / ;+3 ;<strong>df</strong>j]z ePsf] ljjfbsf]<br />
xs<strong>df</strong> /fli6«o hgdt ;+u|x / Pp6f k|b]zleqsf] ljjfb<strong>df</strong><br />
k|fb]lzs hgdt ;+u|x ug{ ;lsg] Joj:yf /fvL ljjfb <strong>lg</strong>¿k0f<strong>df</strong><br />
cTofjZos kbf{ obfsbf hg:t/Lo -kk'n/_ <strong>df</strong>Wodsf] k|of]u<br />
;d]t ug{ ;lsg] u/L ;a} <strong>lg</strong>sf; v'nf /fVg' cfjZos 5 .<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s ;"rgf s]Gb|x? ;~rfng<strong>df</strong><br />
OG6/g];gn cfOl8of tyf g]kfn sfg'g ;<strong>df</strong>håf/f gful/s ;DaGw<br />
;ldlt, hgdt ;+sng tyf ;dGjo ;ldlt / ;+ljwfg ;ef<br />
;lrjfnosf] ;xsfo{<strong>df</strong> lj/f6gu/, lrtjg, kf]v/f, g]kfnuGh /<br />
wgu9L<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;"rgf s]Gb|x? :yflkt ul/Psf] 5 . ;fpg @%<br />
ut]b]lv s]Gb|x? vf]lnPsf x'g\ .<br />
;"rgf s]Gb|n] lhNnf txsf ;/f]sf/jfnfx?nfO{ ;+ljwfg n]vg<br />
k|lqmof;Fu ;DalGwt ;"rgfx? pknAw u/fpg] nIo lnPsf] 5 .<br />
clwjQmfsf] g]t[Tj<strong>df</strong> /x]sf k|To]s s]Gb|x?<strong>df</strong> cGo ;xof]uL :6fkm k<strong>lg</strong><br />
/x]sf 5g\ . lhNnf txsf g]<strong>tf</strong>, Jofj;flos ;+:yf, dlxnf ;+u7g,<br />
;d'bfo<strong>df</strong> cfwfl/t ;+:yf, /fhgLlts bn, >d ;+u7g / blnt<br />
;+u7gnfO{ nlIft u/L s]Gb|n] ;"rgf pknAw u/fpg]5 . kfFrj6} ;"rgf<br />
s]Gb|sf ;|f]t JolQmnfO{ ;fpgsf] t];|f] ;f<strong>tf</strong> ;+ljwfg ;efsf ljifout<br />
;ldltn] u/]sf sfd / k|lqmofsf af/]<strong>df</strong> cled'vLs/0f <strong>tf</strong>lnd lbOPsf]<br />
lyof] .<br />
dWo<strong>df</strong>~rn <strong>ljsf</strong>; If]qsf nflu lrtjg lhNnf<strong>df</strong> :yflkt<br />
;"rgf s]Gb| ebf} $ ut]b]lv / k"jf{~rn <strong>ljsf</strong>; If]qsf nflu<br />
lj/f6gu/<strong>df</strong> :yflkt s]Gb| ebf} !! ut]b]lv ;~rflnt 5g\ .<br />
lrtjgl:yt s]Gb|sf] pb\3f6g ub}{ ;+ljwfg ;efsf] gful/s ;DaGw<br />
;ldltsf ;efklt dLgf kf08]n] ;+ljwfg;DaGwL ;"rgf pknAw<br />
u/fP/ cfufdL ;+ljwfg<strong>df</strong> hg;xeflu<strong>tf</strong>sf nflu s]Gb| cfwf/lznf<br />
aGg] a<strong>tf</strong>pg'eof] . ;ef;b\x? PsLs[t g]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf lrq axfb'/<br />
>]i7, g]skf P<strong>df</strong>n]sf zf/bf b]jL s'<strong>df</strong>n / g]skf <strong>df</strong>n]sf kfj{tL<br />
dx<strong>tf</strong>]n] <strong>df</strong>]km;n<strong>df</strong> s]Gb| :yfkgfsf] ;x|fgf ug'{eof] eg] :yfgLo ;+3<br />
;+:yfsf k|lt<strong>lg</strong>lwx?n] ;dod} ;+ljwfg aGg g;s]sf] k|lt u'gf;f]<br />
ug'{eof] . ;f] cj;/<strong>df</strong> ;ef;b\x? / cfOl8of OG6/g];gn g]kfn<br />
k|d'v lngf l/lsnf <strong>tf</strong><strong>df</strong>ªn] ;j{;fwf/0f / k|d'v kf6L{sf lhNnf<br />
:t/sf g]<strong>tf</strong>x?;Fu c<strong>Gt</strong>/lqmof ug'{eof] . o;}u/L lj/f6gu/l:yt<br />
s]Gb|sf] pb\3f6gsf cj;/<strong>df</strong> k'g/fj]bg cbfntsf d'Vo GofofwLz<br />
s]zj k|;fb d}gfnLn] gofF ;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f x'g nfu]sf] ;Gbe{<strong>df</strong><br />
s]Gb|n] hg<strong>tf</strong>sf] ;"rgf kfpg] <strong>clwsf</strong>/nfO{ ;'/lIft u/]sf] ljrf/ JoQm<br />
ug'{eof] . sfo{qmd<strong>df</strong> g]skf P<strong>df</strong>n]sf ;ef;b\ piffsnf /fO{, g]skf<br />
<strong>df</strong>n]sf ;ef;b\ uf]kL c5fdL / ;+ljwfg ;efsf] hgdt ;+sng tyf<br />
;dGjo ;ldltsf ;lrj ho gf/fo0f g]kfn k<strong>lg</strong> ;xefuL lyP .<br />
;'b'/ klZr<strong>df</strong>~rn <strong>ljsf</strong>; If]qsf nflu wgu9L / dWoklZr<strong>df</strong>~rn<br />
<strong>ljsf</strong>; If]qsf nflu g]kfnu~h<strong>df</strong> vf]lnPsf ;"rgf s]Gb|x? qmdzM<br />
ebf} !* / !( ut]b]lv cf}krfl/s ?k<strong>df</strong> ;~rflnt 5g\ . b'j} 7fpFsf<br />
s]Gb|sf] pb\3f6g ;<strong>df</strong>/f]xx?sf] cWoIf<strong>tf</strong><strong>df</strong> g]kfn sfg'g ;<strong>df</strong>hsf<br />
;b:o Pj+ k"j{ ;f+;b dx]Gb| axfb'/ kf08]n] ug'{ePsf] lyof] eg]<br />
afFsL k[i7 !* <strong>df</strong><br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
11
c<strong>Gt</strong>jf{<strong>tf</strong>{ ;Gbe{<br />
k|:t'lt<br />
;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+/rgf, ;d:of<br />
/ ;<strong>df</strong>wfgsf pkfo<br />
g]kfn PsfTds k|0ffnLaf6 ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> k|j]z ug{ nfu]sf] a]nf<br />
;+3Lo<strong>tf</strong>sf] cEof;sf qmd<strong>df</strong> cfpg ;Sg] ;d:of / ;<strong>df</strong>wfgsf<br />
ljifo<strong>df</strong> ax; x'g yfn]sf] 5 . o;} ;Gbe{<strong>df</strong> g]kfn slG:6Ro';g<br />
kmfpG8];gn] ebf} $ ut] g]kfn<strong>df</strong> ;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf] k|:<strong>tf</strong>ljt<br />
;+/rgfM ;d:of tyf ;<strong>df</strong>wfgsf pkfo ljifos c<strong>Gt</strong>/lqmof sfo{qmd<br />
u/\of] . sfo{qmd<strong>df</strong> ;+ljwfg ;efsf ljifout ;ldltx¿n] ;+3Lo<br />
k|0ffnLsf nflu pNn]v u/]sf k|fjwfgaf/] rrf{ ub}{ ltgaf6<br />
cfpg ;Sg] ;d:of / ;<strong>df</strong>wfgsf nflu s] ug{ ;lsG5 eGg] af/]<strong>df</strong><br />
;/f]sf/jfnfx¿n] cf–cfˆgf ljrf/ k|:t't u/]sf lyP .<br />
sfo{qmdsf k|d'v cltly ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;ldltsf ;efklt gLnfDa/<br />
cfrfo{n] clxn]s} /fhgLlts ult/f]w eP<strong>df</strong> <strong>tf</strong>]lsPsf] ;do<strong>df</strong><br />
;+ljwfg aGg g;Sg] a<strong>tf</strong>pg'eof] . /fhgLlts bnx¿sf] e"ldsfk|lt<br />
k<strong>lg</strong> pxfFn] c;<strong>Gt</strong>'li6 JoQm ug'{eof] . k|wfgdGqL 5gf}6 k|lqmofsf]<br />
cf]em]n<strong>df</strong> k/]sf] ;+ljwfg ;efn] ljifout ;ldltsf k|ltj]bgx¿<strong>df</strong><br />
/x]sf c;xdltsf a'Fbf 6'+Uofpg]tkm{ k<strong>lg</strong> s'g} k|ult x'g g;s]sf]<br />
pNn]v ub}{ cfrfo{n] bnx¿nfO{ uDeL/ eOlbg clkn ug'{eof] .<br />
hL=6L=h]8=sf 8f= xf]:6 DofYo'n] ;+3Lo :j¿ksf] cEof;<strong>df</strong> w]/}<br />
ljjfbx¿ cfpg ;Sg] a<strong>tf</strong>pFb} ;<strong>df</strong>wfg ug]{ tbf?s<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong> cfjZos<br />
/xg] ljrf/ JoQm ug'{eof] . c<strong>Gt</strong>/ ;/sf/L ;]jf k<strong>lg</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> plQs}<br />
dxTjk"0f{ x'g] pxfFsf] /fo lyof] .<br />
sfo{kq k|:t't ub}{ k|f=8f= ;"o{ 9'+u]nn] g]kfn<strong>df</strong> clxn] ;+ljwfg<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf qmd<strong>df</strong> b]lvPsf ;+3Lo<strong>tf</strong>sf hltk<strong>lg</strong> ljjfb 5g\ cEof;sf]<br />
qmd<strong>df</strong> k'Ubf tL emg\ hl6n x'g] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
g]kfn<strong>df</strong> ;ef;b\x¿n] cfkm"n] tof/ kf/]sf b:<strong>tf</strong>j]hx¿nfO{<br />
k'gd{"Nof+sg u/L %) jif{ kl5sf] g]kfnnfO{ s:<strong>tf</strong>] k|efj kf5{<br />
eGg] af/]<strong>df</strong> ;f]Rg'kg]{ 9'+u]nn] pNn]v ug'{eof] . Olyof]lkof /<br />
gfOh]l/of hftLo ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> hfFbf ef]Ug' k/]sf sl7gfOx¿nfO{<br />
g]kfnn] k<strong>lg</strong> ljZn]if0f ug'{kg]{ pxfFsf] cfu|x lyof] . hftLo<strong>tf</strong>sf]<br />
cfwf/ ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] gd'gf aGg g;s]sf] pxfFn] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
g]kfn ul/jx¿ a;]sf] wgL b]z /x]sf] eGb} 9'+u]nn] xfdLn] oxfFsf<br />
;Defjgfx¿sf] ;b'kof]u ug{ g;s]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
åGå ;<strong>df</strong>wfgsf nflu tLg j6} tx<strong>df</strong> ;+oGq x'g'kg]{ wf/0ff /fVb}<br />
sfo{kq k|:<strong>tf</strong>]<strong>tf</strong> 9'+u]nn] ;a} ;+oGqx¿nfO{ sfof{Gjog ug]{ ;+oGq<br />
/ sfof{Gjog /0fgLltsf af/]<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> d:of}bf<strong>df</strong> yk s'/f n]Vg' h?/L<br />
/x]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . pxfFsf] cfu|x lyof] æ;+ljwfg tof/ kf/L bz kGw|<br />
jif{<strong>df</strong> sfof{Gjog ug]{ sfo{of]hgf / cg'udgsf] k|efjsf/L ;+oGq tof/<br />
kfg'{kb{5 .Æ<br />
g]kfn slG:6Ro';g kmfpG8];gsf tkm{af6 g]kfn<strong>df</strong> k|:<strong>tf</strong>ljt ;+3Lo<br />
ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf ;+/rgfM ;d:of tyf ;<strong>df</strong>wfgsf pkfox¿ ljifos<br />
sfo{kq k|:t't ub}{ ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;ldltsf ;lrj 6]sk|;fb 9'+ufgfn]<br />
;+3Lo<strong>tf</strong>sf] k[i7e"ld, c<strong>Gt</strong>/f{li6«o cg'ej, cf}krfl/s / cgf}krfl/s<br />
ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf nflu afx\o d'n'ssf cg'ej / ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf<br />
nflu hg:t/Lo <strong>df</strong>Wodsf af/]<strong>df</strong> rrf{ ug'{ePsf] lyof] . g]kfnsf<br />
;Gbe{<strong>df</strong> !! j6fdWo] $ j6f ljifout ;ldltn] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf af/]<strong>df</strong><br />
ljleGg k|fjwfg to u/]sf] pNn]v ub}{ 9'+ufgfn] k|ltj]bgx¿aLr<br />
<strong>tf</strong>nd]nsf] cefj b]lvPsf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . /fHosf] k'gM;+/rgf tyf<br />
/fHozlQmsf] afF8kmfF8 ;ldltn] ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf nflu /fhgLlts<br />
;+oGq, Goflos ;+oGq, j}slNks pkfosf] th'{<strong>df</strong> u/]sf] 5 eg]<br />
k|fs[lts ;|f]t, <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/ tyf /fh:j afF8kmfF8 ;ldltn]<br />
k|fs[lts ;|f]t cfof]u / /fli6«o ljQLo cfof]u<strong>df</strong>km{t ljjfbsf]<br />
<strong>lg</strong>¿k0f ug{ k|:<strong>tf</strong>j u/]sf] hfgsf/L lb+b} 9'+ufgfn] /fHosf] zf;sLo<br />
:j¿k ;ldltn] sfo{sfl/0fL <strong>clwsf</strong>/sf] k|of]usf ;DaGw<strong>df</strong> s'g}<br />
ljjfb pTkGg eP<strong>df</strong> To:<strong>tf</strong>] ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf nflu /fi6«klt jf<br />
k|wfgdGqLn] åGå/t kIfnfO{ ;d]6]/ dxfGofoflwjQmf;lxtsf] Ps<br />
;ldlt u7g ug{ ;Sg] k|:<strong>tf</strong>j u/]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . o;} u/L Gofo<br />
k|0ffnL ;DaGwL ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> ;+3 / /fHoaLrsf] ljjfb,<br />
/fHo /fHoaLrsf] ljjfb, ;+j}wf<strong>lg</strong>s c+ux¿aLrsf] ljjfb, ;+3 /<br />
/fHosf c+ux¿sf] ljjfb ;<strong>df</strong>j]z ePsf d'2fx¿ / /fli6«o ;'/Iff,<br />
d'b|f / j}b]lzs <strong>df</strong>ldnf;DaGwL ljifosf ljjfbx¿sf] ;'? sf/jfxL /<br />
lsgf/f ug]{ <strong>clwsf</strong>/ If]q ;+3Lo ;jf]{Rr cbfntnfO{ k|bfg ug{ ;lsg]<br />
Joj:yf /x]sf] 5 .<br />
ljifout ;ldltsf k|ltj]bgx¿sf Joj:yf<strong>df</strong> /x]sf ;d:ofx¿<br />
<strong>lg</strong>Dgfg';f/ /x]sf] l6Kk0fL 9'+ufgfsf] lyof] .<br />
• Ps csf{ ;ldltsf] k|ltj]bgx¿aLr <strong>tf</strong>nd]nsf] cefj<br />
• Ps¿k<strong>tf</strong>k"0f{ ;+oGq <strong>lg</strong>wf{/0f geO{ ljifoa:t'sf] k|s[lt cg';f/<br />
k[ys\ k[ys\ ;+oGqsf] kl/sNkgf ul/Psf] .<br />
12<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
;Gbe{<br />
k|:t'lt<br />
• w]/} tx / w]/} k|s[ltsf ;+oGqsf] k|:<strong>tf</strong>j u/]sfn] sfof{Gjog<strong>df</strong><br />
Nofpg hl6n x'g] .<br />
• cf}krfl/s, cgf}krfl/s, sfg'gL, /fhgLlts ;a} lsl;dsf]<br />
;+oGq k|:<strong>tf</strong>j u/]sf] eP k<strong>lg</strong> cgf}krfl/s / /fhgLlts<br />
;+oGqaf6 ;<strong>df</strong>wfg x'g g;s]<strong>df</strong> cl<strong>Gt</strong>d pkfosf] ¿k<strong>df</strong><br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntnfO{ :yflkt ug{ g;s]sf] .<br />
• k[ys\ k[ys\ ;+oGqsf] Joj:yf ubf{ b'O{ jf ;f]eGbf a9L k|s[ltsf]<br />
ljjfb ;lDd>0f ePsf] cj:yf<strong>df</strong> cGof]n pTkGg x'g ;Sg] .<br />
• clxn]sf] cj:yf x]bf{ sfg'gL, ;+j}wf<strong>lg</strong>s / /fhgLlts ljjfb<br />
;<strong>df</strong>wfg ug]{ ;+oGq ;+3 / k|b]z<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> /xg] t/ sfo{sfl/0fL<br />
<strong>clwsf</strong>/sf] k|of]u;Fu ;DalGwt ljjfb, k|fs[lts ;|f]t;Fu<br />
;DalGwt ljjfb / /fh:j afF8kmfF8 ;DaGwL ljjfb ;<strong>df</strong>wfg<br />
ug]{ ;+oGq s]Gb|<strong>df</strong> <strong>df</strong>q /xg] .<br />
• sfo{sfl/0fL <strong>clwsf</strong>/sf] k|of]u;Fu ;DalGwt ljjfb ;<strong>df</strong>wfg<br />
ug]{ ;ldlt :yfoL jf c:yfoL s'g k|s[ltsf] xf] eGg] :ki6<br />
gePsf] .<br />
k|:<strong>tf</strong>ljt Joj:yf<strong>df</strong> <strong>lg</strong>Dgfg';f/ ;'wf/ ug'{kg]{ 9'+ufgfsf] cfu|x<br />
lyof] .<br />
• ljjfbsf] ;f]emf] ;DaGw ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] vfsf;Fu /xg] ePsf]n]<br />
To;tkm{ xf]l;of/ /xg'kg]{ .<br />
• k|To]s OsfOsf] Psnf}6L <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL :ki6 / lj:t[t<br />
ul/g'kg]{ .<br />
• ljjfb x'g} glbg ljleGg txsf / ;<strong>df</strong>g txsf PsfOx¿aLr<br />
;d]t <strong>lg</strong>oldt c<strong>Gt</strong>/lqmof / cg'ejsf] cfbfg k|bfg x'g]<br />
/fhgLlts ;+oGqsf] k|aGw ug'{kg]{ .<br />
• s'g} k<strong>lg</strong> ljjfbnfO{ ;j{k|yd cgf}krfl/s / /fhgLlts tj/n]<br />
;<strong>df</strong>wfgsf] k|of; ug'{ g} pko'Qm x'g] .<br />
• /fhgLlts ;+oGqsf] ¿k<strong>df</strong> ;+3Lo sfo{sf/L k|d'vsf] cWoIf<strong>tf</strong><strong>df</strong><br />
;a} k|b]zsf sfo{sf/L k|d'vx¿ /x]sf] Ps :yfoL c<strong>Gt</strong>/k|fb]lzs<br />
kl/ifbsf] ;+j}wf<strong>lg</strong>s Joj:yf x'g' cfjZos .<br />
• k|b]z <strong>df</strong>txtsf PsfOx¿aLr pTkGg x'g] ljjfbnfO{ s]Gb|Lo<br />
;+oGq<strong>df</strong> gNofO{ k|b]z ;efn] g} ;<strong>df</strong>wfg ug'{ x/]s b[li6sf]0fn]<br />
pko'Qm x'g] .<br />
• ;+ljwfgsf] JofVof;Fu ;DalGwt h'g;'s} ljjfbsf] ;<strong>df</strong>wfgsf]<br />
cl<strong>Gt</strong>d pkfo Goflos g} x'g'k5{ .<br />
• /fhgLlts ;+oGqaf6 ljjfb ;<strong>df</strong>wfg x'g g;s]<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> cl<strong>Gt</strong>d<br />
pkfosf] ¿k<strong>df</strong> cbfnt<strong>df</strong> k'g/fj]bg ug{ ;lsg] Joj:yf<br />
x'g'kg]{ .<br />
• ;jf]{Rr cbfntsf k|wfgGofofwLz kb]g cWoIf /xg] / cGo<br />
rf/ hgf :jtGq Gofoflwzx¿ /x]sf] ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt :yfkgf<br />
ug'{ ;dof]lrt x'g] / of] cbfntn] ;+j}wf<strong>lg</strong>s k|Zg ;<strong>df</strong>j]z<br />
/x]sf ljjfb<strong>df</strong>q u|x0f ug'{kg]{ .<br />
• ljjfb ;<strong>df</strong>wfg ug]{ ;+oGq w]/} ;+Vof<strong>df</strong> agfpg' gx'g] .<br />
• Hofb} uDeL/ k|s[ltsf /fhgLlts ljjfbsf nflu hgdt ;+u|x<br />
ug]{ Joj:yfnfO{ v'nf /fVg] .<br />
l6Kk0fLsf/sf] egfO<br />
sfo{kq<strong>df</strong>ly l6Kk0fL ub}{ /fHo k'gM;+/rgf / /fHozlQmsf] afF8kmfF8<br />
;ldltsf ;b:o Pj+ g]skf P<strong>df</strong>n]sf ;ef;b\ k|f=8f= d+unl;l4<br />
<strong>df</strong>gGw/n] ;ldlt<strong>df</strong> aflx/ b]lvPsf] h:<strong>tf</strong>] ljjfb g/x]sf] :ki6<br />
kfb}{ ;Defljt ljjfbx¿nfO{ ;+ljwfgn] k"jf{g'<strong>df</strong>g ug{ ;Sg'kg]{<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] . pxfFn] k|:<strong>tf</strong>ljt ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt / ;jf]{Rr cbfntsf]<br />
;<strong>df</strong>g x}l;ot /flvP k<strong>lg</strong> b'j}<strong>df</strong> Pp6} k|wfg GofofwLz x'g' gx'g]<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
csf{ l6Kk0fLs<strong>tf</strong>{ /fHo k'gM;+/rgf / /fHozlQmsf] afF8kmfF8<br />
;ldltsf ;b:o g]kfn ;b\efjgf kf6L{sf ;ef;b\ c<strong>lg</strong>ns'<strong>df</strong>/<br />
emfn] k|b]z <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf] s'/f<strong>df</strong> cfkm" lj1 gePsf] :ki6 kfb}{ k|:<strong>tf</strong>ljt<br />
;+/rgfsf af/]<strong>df</strong> cfpg] l6Kk0fLnfO{ ;xif{ l:jsfg]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
k|b]z <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f gub}{ cNk;+Vos jf cGo ;d"xsf] <strong>clwsf</strong>/ ;'<strong>lg</strong>lZrt<br />
ug'{kg]{ cj:yfn] dw]; Ps k|b]z <strong>df</strong>u ul//x]sf] / cfkm" cndlnPsf]<br />
cg'ej ;'gfpb} emfn] Jo+ufTds z}nL<strong>df</strong> eGg'eof]M æxh'/afaf6<br />
5f]/fn] <strong>clwsf</strong>/ gkfpFb} gftL kgfltnfO{ <strong>clwsf</strong>/ lbg'kg]{ cj:yf<br />
cfof] .Æ<br />
dw]z cfGbf]ngn] g]kfn<strong>df</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong> :yflkt u/]sf] bfjL<br />
ub}{ emfn] g]kfnL sf+u|]; / g]skf P<strong>df</strong>n] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] kIfkftL gePsf] /<br />
Pg]skf <strong>df</strong>cf]jfbLn] k<strong>lg</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong> ljgf g} ;+ljwfg hf/L ug]{<br />
s'/f<strong>df</strong> ;xdt ePsfn] ;3Lo<strong>tf</strong>k|ltsf] p;sf] k|lta4<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong> z+sf<strong>df</strong><br />
k/]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . ;+3Lo k|b]z <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf qmd<strong>df</strong> P<strong>df</strong>n]sf<br />
;ef;b\sf] e"ldsfsf af/]<strong>df</strong> s6fIf ub}{ emfn] eGg'eof]M æz]kf{<br />
k|b]z kfP/ nSsL z]kf{n] ef]6 xfNg'eof], dw];<strong>df</strong> ldlynf zAb yk]kl5<br />
/fdrGb| emfn] ef]6 xfNg'eof], g]jf k|b]z kfPkl5 d+unl;l4 <strong>df</strong>gGw/sf<br />
e"uf]nsf ts{ x/fP . P<strong>df</strong>n] kf6L{ g o<strong>tf</strong>sf] g p<strong>tf</strong>sf] b]lvof] .Æ<br />
csf{ l6Kk0fLsf/ Pg]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf ;ef;b\ lvdnfn b]jsf]6fn]<br />
zf;sLo :j¿k <strong>lg</strong>wf{/0f<strong>df</strong> h:<strong>tf</strong>] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] ljifo<strong>df</strong> ljjfb<br />
g/x]sf] a<strong>tf</strong>pFb} ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] ;Gbe{<strong>df</strong> lng] / 5f]8\g] s'/f s]xL<br />
gePsfn] ljjfb gePsf] / ;+3Lo<strong>tf</strong> af/]sf] a'emfO km/s km/s<br />
/x]sf] :ki6 kfg'{eof] .<br />
afFsL k[i7 !* <strong>df</strong><br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
13
;Gbe{<br />
k|:t'lt<br />
;+3Lo ;+/rgf c<strong>Gt</strong>u{t k|fs[lts ;|f]tsf]<br />
Joj:yfkg<strong>df</strong> dlxnfsf] e"ldsf<br />
dlxnf ;'zf;g ;d"x (Women in Good Governance – WIGG),<br />
hd{g ;xof]u ;+:yf (GTZ) ;+3Lo<strong>tf</strong> ;xof]u sfo{qmdsf] ;+o'St<br />
;xof]u<strong>df</strong> ebf} ! ut] ;+3Lo k|0ffnL<strong>df</strong> k|fs[lts ;|f]tsf] Joj:yfkg /<br />
n}+lus d"nk|jfxLs/0f ljifos Ps lbg] sfo{zfnf u¥of] .<br />
sfo{qmd<strong>df</strong> b'O{ j6f sfo{kq k|:t't u/]/ ;xefuLx¿aLr 5nkmn<br />
ul/Psf] lyof] . 8L=Pkm=cfO=8L=sf] hL<strong>ljsf</strong>]kfh{g / jg sfo{qmdsf<br />
;f<strong>df</strong>lhs <strong>ljsf</strong>; ;Nnfxsf/ sf<strong>Gt</strong>L l/;fnn] dlxnf <strong>clwsf</strong>/, jg<br />
;|f]t / gofF ;+ljwfg ljifo<strong>df</strong> sfo{kq k|:t't ug'{ePsf] lyof] eg] g]kfn<br />
;/sf/sf k"j{ ;lrj ;"o{gfy pkfWofon] /fHo k'gM;+/rgf / k|fs[lts<br />
;|f]tsf] afF8kmfF8 ljifos sfo{kq k|:t't ug'{ePsf] lyof] .<br />
sfo{qmdsf] klxnf] ;q<strong>df</strong> dlxnf <strong>clwsf</strong>/, jg ;|f]t / gofF ;+ljwfg<br />
zLif{ssf] sfo{kq k|:t't ub}{ >L l/;fnn] g]kfnsf] $) k|ltzt -%=%<br />
ldlnog x]S6/_ e"ld jgn] 9fs]sf], s'n ufx{:y pTkfbg<strong>df</strong> o;sf]<br />
of]ubfg !) k|ltzt /x]sf], u|fld0f If]q<strong>df</strong> a;f]af; ug]{ emG8} *)<br />
k|ltzt hg<strong>tf</strong> hL<strong>ljsf</strong>]kfh{gsf nflu jgd} cfl>t /x]sf] hfgsf/L<br />
lbg'eof] . jg If]qsf] n}+lus tyf ;f<strong>df</strong>lhs ;<strong>df</strong>j]zLs/0f -n};f;_<br />
/0fgLltsf] nIo, p2]Zo, glthfx¿ / ;"rsx¿sf af/]<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> l/;fnn]<br />
cfkm\gf] k|:t'lt<strong>df</strong> rrf{ ug'{ePsf] lyof] . ul/j Pj+ al~rtLs/0f<strong>df</strong><br />
k/]sf ju{sf] <strong>clwsf</strong>/ tyf <strong>df</strong>uk|lt jg If]q ;+j]bgzLn /<br />
pQ/bfoL eP ;f] ju{sf] hL<strong>ljsf</strong>]kfh{g<strong>df</strong> pNn]v ;'wf/ cfpg] wf/0ff<br />
/fVg'eof] .<br />
g]kfnsf] jg <strong>lg</strong>hL, ;/sf/L / ;fd'bflos :jfldTj<strong>df</strong> Jojl:yt<br />
kfl/Psf] a<strong>tf</strong>pFb} pxfFn] ;fd'bflos jgsf] If]q<strong>df</strong> pNn]Vo k|ult ePsf]<br />
cfFs8f k|:t't ug'{ePsf] lyof] . g]kfnsf] s'n h+unsf] @% k|ltzt<br />
-!@=% nfv x]S6/_ jg !^ xhf/ ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xaf6<br />
Jojl:yt ul/Psf] / o;af6 s'n hg;+Vofsf] $) k|ltzt cyf{t\ !^<br />
nfv 3/w'/L nfeflGjt ePsf ;"rgf lbg'eof] .<br />
;fd'bflos jgsf If]q<strong>df</strong> dlxnfx¿ cufl8 cfPsf b[i6f<strong>Gt</strong> lb+b}<br />
sfo{kq k|:<strong>tf</strong>]<strong>tf</strong>n] ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xsf] <strong>lg</strong>b]{lzsfn] k<strong>lg</strong><br />
dlxnfnfO{ cl3 a9fpg ;xof]u u/]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . ;fd'bflos jg<br />
;d"xx¿<strong>df</strong> $) xhf/ dlxnfx¿ gLlt <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0fsf] tx<strong>df</strong> k'u]sf 5g\ .<br />
gLlt <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f tx eGgfn] cWoIf, ;lrj, sf]iffWoIf kbnfO{ hgfpF5 .<br />
;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"x <strong>df</strong>km{t !% xhf/ JolQmx¿ -dlxnf k'?if<br />
b'j}_ nfO{ ;f<strong>df</strong>lhs hfu/0fs<strong>tf</strong>{sf] ¿k<strong>df</strong> tof/ kfl/Psf] 5 .<br />
jg If]qsf g]kfnsf sfg'gx¿ qmdzM n}+lus d}qL agfpFb} dlxnfnfO{<br />
yk ;an kfg'{kg]{ cfjZos<strong>tf</strong> cf}+Nofpb} l/;fnn] jg tyf<br />
e";+/If0f dGqfnon] jg If]qsf] ;+/If0fsf nflu n}+lus / ;f<strong>df</strong>lhs<br />
;<strong>df</strong>j]zLs/0f /0fgLlt to u/L n}+lus d"nk|jfxLs/0f u/]sf]<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] . k|fs[lts ;|f]t<strong>df</strong>ly u|fdL0f dlxnf <strong>clwsf</strong>/ :yflkt<br />
ug{ Pj+ ;|f]tsf] ;+/If0f, Joj:yfkg / ltgaf6 dlxnfnfO{ nfeflGjt<br />
u/fpgsf nflu jt{<strong>df</strong>g, gLlt, sfg'g / of]hgfx¿nfO{ dlxnf d}qL x'g]<br />
k|fjwfg /fVg'kg]{ pxfFn] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
c<strong>Gt</strong>l/d ;+ljwfg @)^# <strong>df</strong> /flvPsf k|fjwfgx¿ jg tyf h}ljs<br />
ljljw<strong>tf</strong>sf] lbuf] Joj:yfkgsf] nflu dxTjk"0f{ /x] k<strong>lg</strong> jg ;|f]tx¿sf]<br />
;d'bfo :t/<strong>df</strong> lbuf] Joj:yfkg<strong>df</strong> pNn]vgLo of]ubfg ub}{ cfPsf<br />
u|fdL0f dlxnfx¿sf] ljz]if kx'Fr x'g] gLltut Joj:yf gug'{ sdhf]/L<br />
/x]sf] l/;fnsf] l6Kk0fL lyof] . xfn k|rlnt !& j6f gLlt, !% j6f<br />
P]g / ltg;Fu ;DalGwt <strong>lg</strong>o<strong>df</strong>jnL / <strong>lg</strong>b]{lzsfx¿n] dlxnf <strong>clwsf</strong>/<br />
n}+lus ;d<strong>tf</strong>sf s'/f u/] k<strong>lg</strong> 7f]; ¿k<strong>df</strong> dlxnf d}qL x'g] u/L <strong>clwsf</strong>/<br />
glbPsf] eGg] pxfFsf] l6Kk0fL lyof] .<br />
;+3Lo k|0ffnL ckgfP/ /fHosf] k'gM;+/rgf ug]{ c7f]6sf ;fy d'n's<br />
cl3 a9]sf] ;Gbe{<strong>df</strong> jg ;|f]t<strong>df</strong>ly dlxnf <strong>clwsf</strong>/ :yflkt ug{ gofF<br />
;+ljwfgsf ljleGg v08x¿<strong>df</strong> <strong>lg</strong>Dg s'/fx¿ x'g'kg]{ l/;fnsf] ;'emfj<br />
lyof] . gofF ;+ljwfgsf] <strong>df</strong>}lns <strong>clwsf</strong>/ v08<strong>df</strong> u|fdL0f dlxnfsf]<br />
hL<strong>ljsf</strong>]kfh{gsf] ;'/Iffsf nflu jg / e"ld x'g'kg]{, jg ;|f]tsf]<br />
pkef]usf nflu k/+k/fut <strong>clwsf</strong>/ / k|fylds<strong>tf</strong> ;'<strong>lg</strong>lZrt ug'{kg]{,<br />
;+/If0f sfo{qmdx¿n] jg<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ :yfgLox¿sf] <strong>df</strong>gj <strong>clwsf</strong>/sf]<br />
;D<strong>df</strong>g ug'{kg]{ pNn]v ug'{eof] . o;}u/L /fHosf] bfloTj / <strong>lg</strong>b]{zs<br />
l;4f<strong>Gt</strong> tyf gLlt v08<strong>df</strong> jg If]q;Fu ;DalGwt ;a} vfn] sfg'g,<br />
gLlt, sfo{qmd / hnjfo' kl/jt{g Pj+ j}slNks phf{ h:<strong>tf</strong> gofF<br />
ljifox¿<strong>df</strong> dlxnf lj?4 x'g] ;a} k|sf/sf lje]bsf] cGTo ug] { dxf;lGw<br />
l;8nfO{ d"nk|jfxLs/0f ug]{ s'/fsf] ;'<strong>lg</strong>lZrt ug'{kg]{, ;fd'bflos<br />
jgaf6 x'g] cfDbfgLsf] %) k|ltzt dlxnf, blnt, cflbjf;L, hftLo<br />
cNk;+Vossf] lxt<strong>df</strong> vr{ ul/g] s'/f pNn]v ug'{kg]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] . o;}<br />
u/L /f]huf/Lsf] ¿k<strong>df</strong> u0fgf gx'g] dlxnfsf] >dsf] plrt d"Nof+sg<br />
ub}{ jg k|0ffnL<strong>df</strong> pgLx¿sf] <strong>clwsf</strong>/ / k|lt<strong>lg</strong>lwTj ;'<strong>lg</strong>lZrt<br />
ug'{kg]{, h}ljs ljljw<strong>tf</strong> / cfg'j+lzs ;|f]t ;DaGwL sfg'g kfl/t ul/g]<br />
/ h}ljs ljljw<strong>tf</strong><strong>df</strong>ly u|fld0f dlxnfsf] kx'Fr lj:<strong>tf</strong>/ ul/ ;dGofosf<br />
cfwf/<strong>df</strong> nfesf] ljt/0f ;'<strong>lg</strong>lZrt x'g'kg]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
pxfFsf] sfo{kq<strong>df</strong>ly l6Kk0fL ub}{ ;xefuLx¿n] ;fd'bflos jg<br />
Joj:yfkg<strong>df</strong> dlxnfsf] ;xeflu<strong>tf</strong> pNn]Vo /x]sf]k|lt rf;f] JoQm<br />
u/]sf lyP . dlxnfsf] kIf<strong>df</strong> jsfnt ub}{ jg Joj:yfkgs} k|;+u<strong>df</strong><br />
l/;fnn] eGg'eof]M æjg km8fgL tLj| ¿k<strong>df</strong> eO/x]sf] 5 . dlxnfn]<br />
14<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
;Gbe{<br />
k|:t'lt<br />
slxNo} k<strong>lg</strong> km8fgL ub}{gg\ a? k'?ifn] g} jg ljgfz ul//x]sf<br />
x'G5g\ . jg k}bfj/ j]r]/ k};f cfh{g ug{ k'?ifx¿ g} cufl8 x'G5g\<br />
/ pgLx¿ k};fsf sf/0f cfkm\gf] l;<strong>df</strong> la;]{/ jg ljgfz<strong>df</strong> ;lqmo<br />
b]lvG5g\ . csf]{ tkm{ dlxnfx¿ e|i6 k<strong>lg</strong> t 5}gg\ .Æ<br />
;xefuLsf] Ps csf]{ k|Zg<strong>df</strong> l/;fnn] clxn] ljZje/ hnjfo' kl/<br />
jt{gsf] c;/ b]vfkb}{ uPsf] a<strong>tf</strong>pFb} To;sf] Go"gLs/0fsf nflu<br />
ckgfOPsf] j}slNks phf{sf If]q<strong>df</strong> dlxnfsf] ;xeflu<strong>tf</strong> a9fpg<br />
<strong>lg</strong>/<strong>Gt</strong>/ jsfnt / bjfj lbg'kg]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
sfo{qmdsf] bf];|f] ;q<strong>df</strong> /fHo k'gM;+/rgf / k|fs[lts ;|f]tsf] afF8kmfF8<br />
ljifo<strong>df</strong> sfo{kq k|:t't ub}{ hn;|f]tljb\ Pj+ g]kfn ;/sf/sf k"j{<br />
;lrj ;"o{gfy pkfWofon] g]kfn hn;|f]t<strong>df</strong> wgL /x]sf tYof+s k|:t't<br />
ug'{eof] . g]kfn<strong>df</strong> k|ltJolQm & xhf/ 3gld6/ kfgL pknAw<br />
/x] k<strong>lg</strong> kfgLsf] pkof]u Psbd Go"g /x]sf], g]kfn<strong>df</strong> clxn];Dd %%^<br />
d]3fjf6 <strong>df</strong>q ljB't\ pTkfbg ePsf], #% k|ltzt If]q<strong>df</strong> <strong>df</strong>q l;+rfO{,<br />
$^ k|ltztn] <strong>df</strong>q wf/faf6 vfg]kfgL k|fKt u/]sf] / ;/;kmfOsf nflu<br />
$^ k|ltztn] <strong>df</strong>q wf/faf6 kfgL k|fKt u/]sf] tYofÍs k|:t't ug'{eof] .<br />
k|fs[lts ;|f]tsf] :jfldTj /fHo, s]Gb|, k|f<strong>Gt</strong>, :yfgLo ;/sf/ / JolQm<strong>df</strong><br />
<strong>lg</strong>lxt x'g] l;4f<strong>Gt</strong>x¿af/] JofVof ub}{ pxfFn] l:y/ gx'g] kfgLsf] rl/q<br />
/ o;sf] :jfldTj Pj+ pkef]u<strong>df</strong> ljjfb cfpg ;Sg] ;Defjgfaf/]<br />
rrf{ ug'{eof] . h+un / hldg l:y/ /x]sf]n] If]qflwsf/ klxrfg u/L<br />
:jfldTj :yflkt ug{ ;lhnf] x'g] t/ kfgL l:y/ gx'Fbf ;d:of cfpg<br />
;Sg] kl/l:yltnfO{ cfTd;ft ug{ cg'/f]w ug'{eof] . pxfFn] g]kfn<strong>df</strong><br />
k|fs[lts ;|f]tsf] k|of]u ;fd'lxs, JolQmut / ljz]if cg'dlt lbP/<br />
eO/x]sf] s'/f b[i6f<strong>Gt</strong>;lxt k|:t't ug'{eof] .<br />
Pp6fsf] k|of]un] csf]{nfO{ dsf{ gkg]{, ;dGofosf] l;4f<strong>Gt</strong>af6<br />
k|fs[lts ;|f]tsf] k|of]u ug'{kg]{, lbuf] Joj:yfkg cyf{t\ ;+/If0f /<br />
k'ghL{ljt x'g ;Sg]u/L Joj:yfkg ug'{kg]{, åGå pTkGg x'g glbg] /<br />
<strong>df</strong>Go<strong>tf</strong> k|fKt ;x\o:t/;Ddsf] <strong>df</strong>q u'0ffTds kl/jt{g ug{ ;Sg] l;4f<strong>Gt</strong><br />
ckgfpg'kg]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
g]kfn<strong>df</strong> k|fs[lts ;|f]tsf] :jfldTj /fHo<strong>df</strong> <strong>lg</strong>lxt /x]sf], ;;t{ ¿k<strong>df</strong><br />
<strong>lg</strong>hL x}l;ot<strong>df</strong> k|of]u ug{ lbOPsf], ;fj{h<strong>lg</strong>s k|of]unfO{ ;'/lIft<br />
ul/Psf] / afn'jf, vfgL, s'nf], ;fd"lxs jgsf] pkof]usf nflu s]xL<br />
xb;Dd <strong>clwsf</strong>/ ljs]lGb|t ul/Psf] s'/f pNn]v ug'{eof] .<br />
kfgLsf] k|of]u<strong>df</strong> ljleGg /fi6«sf] b[i6f<strong>Gt</strong> k|:t't ub}{ pkfWofon] <strong>clwsf</strong>+z<br />
;+3Lo /fi6«<strong>df</strong> hn;|f]tsf If]qsf nflu s]Gb|Lo tx<strong>df</strong> a9L <strong>clwsf</strong>/<br />
/x]sf] hfgsf/L lbg'eof] . gofF ;+ljwfg<strong>df</strong> ;Dk"0f{ ¿kn] k|fs[lts<br />
;|f]tnfO{ Pp6} lsl;dn] Jojxf/ ug{ gldNg] a<strong>tf</strong>pFb} cjlzi6 <strong>clwsf</strong>/<br />
s]Gb|<strong>df</strong> / <strong>tf</strong>]lsPsf] <strong>clwsf</strong>/ k|f<strong>Gt</strong><strong>df</strong> /fVg'kg]{ ;'emfj lbg'eof] .<br />
pxfFn] k|f<strong>Gt</strong><strong>df</strong> ;Lldt x'g] ljifo<strong>df</strong> <strong>df</strong>q k|f<strong>Gt</strong><strong>df</strong> <strong>clwsf</strong>/ x'g'kg]{<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] . o;}u/L c<strong>Gt</strong>/ k|f<strong>Gt</strong>Lo ;|f]tsf] pkof]u nfesf]<br />
cfwf/<strong>df</strong> / s]Gb|n] <strong>tf</strong>]s] a<strong>df</strong>]lhd ug'{kg]{ ;'emfj lbg'eof] . k|fs[lts<br />
;|f]t <strong>df</strong>lysf] <strong>clwsf</strong>/sf] <strong>df</strong>qf a9fpb} hfg ;Sg] u/L nlrnf] Joj:yf<br />
ckgfpg'kg]{ kg]{ k<strong>lg</strong> pxfFsf] ;'emfj lyof] .<br />
k|fs[lts ;|f]t<strong>df</strong>ly cflbjf;L ;d'bfosf] <strong>clwsf</strong>/ ;'<strong>lg</strong>lZrt<br />
x'g'kg]{ cfO=Pn=cf]= dxf;lGw !^( sf] k|fjwfg g]kfnsf ljleGg<br />
sfg'g / cEof;af6 sfof{Gjog eO/x]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . clxn] jsfnt<br />
ul/P cg';f/ cflbjf;L ;d'bfon] hn;|f]tsf] pkof]u<strong>df</strong> <strong>clwsf</strong>/<br />
gkfPsf] cj:yf g/x]sf] :ki6 kfg'{'eof] . pxfFn] cfO=Pn=cf]= !^(<br />
k|lt g]kfnn] sfd gu/]sf] eGg] ts{ ;xL gePsf] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
pxfFn] g]kfnsf] clxn]sf] cfjZos<strong>tf</strong> eg]sf] ;dGofosf cfwf/<strong>df</strong><br />
<strong>ljsf</strong>; /x]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . pkfWofon] ;+ljwfg ;efsf ljifout<br />
;ldltx¿n] hn;|f]tsf If]q<strong>df</strong> to u/]sf ljleGg k|fjwfgx¿sf]<br />
ljj/0f k|:t't ub}{ s]xL kl/<strong>df</strong>h{gsf nflu ;'emfj k<strong>lg</strong> lbg'ePsf]<br />
lyof] .<br />
;xefuLsf] Ps k|Zgsf] hjfkm lb+b} pkfWofon] @)$& sf] ;+ljwfgn]<br />
kfgLsf] k|of]u vfg]kfgLsf nflu klxnf], l;+rfO{sf nflu bf];|f] /<br />
ljB't\sf nflu t];|f] k|fylds<strong>tf</strong> <strong>tf</strong>]s]sf] :d/0f u/fpb} clxn] t<br />
cflbjf;L hghflt ;d"x / ;d'bfosf nflu eGg] ul/Psf] s'/f cln<br />
k|f;f+lus gePsf] ljrf/ JoQm ug'{eof] . kfgLsf] k|fylds<strong>tf</strong> <strong>lg</strong>wf{/0f<br />
ug'{eGbf pkof]usf] <strong>clwsf</strong>/ :yfgLonfO{ g} lb+bf /fd|f] x'g] pxfFsf] ts{<br />
lyof] .<br />
5nkmn sfo{qmdsf] cWoIf<strong>tf</strong> ug'{ePsL dlxnf cfof]usf ;b:o<br />
cd'bf >]i7n] sfo{qmdn] n}+lus d"nk|jfxLs/0fsf] ljifonfO{ /fd|/L<br />
;Daf]wg ug{ g;s]sf] l6Kk0fL ug'{eof] . >]i7n] eGg'eof]M sfo{kq<br />
k|:<strong>tf</strong>]<strong>tf</strong> pkfWofon] <strong>df</strong>q ;dGofosf] s'/f ug'{eof] . n}+lus<br />
d"nk|jfxLs/0fsf] ljifo<strong>df</strong> yk s]lGb|t x'g'k5{ .Æ ;+ljwfgsf]<br />
k|:<strong>tf</strong>jgf<strong>df</strong> n}+lus ;d<strong>tf</strong>sf] s'/f pNn]v ul/Pk<strong>lg</strong> ;+ljwfg ;efsf<br />
ljifout ;ldltsf k|ltj]bgx¿n] k|:<strong>tf</strong>ljt u/]sf cfof]ux¿<strong>df</strong> dlxnf<br />
;xeflu<strong>tf</strong>sf] s'/fnfO{ k|fylds<strong>tf</strong> glbPsf]<strong>df</strong> pxfFn] lr<strong>Gt</strong>f JoQm<br />
ug'{eof] .<br />
sfo{qdsf] k|f/De<strong>df</strong> ;xefuLx¿nfO{ :jfut ub}{ dlxnf ;'zf;g ;d"xsf<br />
;b:o /fwf yfkfn] cfkm\gf] ;+:yfn] dlxnf <strong>clwsf</strong>/sf ljleGg If]q<strong>df</strong><br />
ax; k}/jL ub}{ cfPsf] hfgsf/L lbg'ePsf] lyof] . sfo{qmd<strong>df</strong> ljleGg<br />
If]qsf $) eGbf a9L ;xefuL lyP . ;xefuLx¿<strong>df</strong> ;+ljwfg ;ef<strong>df</strong><br />
k|lt<strong>lg</strong>lwTj /x]sf / g/x]sf ljleGg /fhgLlts bnsf dlxnf g]t[x¿,<br />
;ef;b\, u}/ ;/sf/L ;+:yf<strong>df</strong> sfo{/t dlxnf, k|fl1s If]qsf ljleGg<br />
JolQmTj, dlxnf cfof]usf kbflwsf/L nufot lyP .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
15
ljljw<br />
g]kfn<strong>df</strong> ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong> ===<br />
<strong>cfly</strong>{s ¿kf<strong>Gt</strong>/0fsf ljjfb / r'gf}tL gcfPsf xf]Ogg\ t/ qmdzM<br />
;<strong>df</strong>wfg x'Fb} cfP / x'Fb} 5g\ . o;sf <strong>lg</strong>lDt tYofÍ k|0ffnL cBfjlws<br />
x'g'k5{ o;n] /fhgLlts txnfO{ ;d]t ;xdt u/fpg d2t u5{ .Æ<br />
sfo{kqsf] k|:t'ltkl5 ;xefuLx?aLr 5nkmn ul/Psf] lyof] .<br />
;xefuLx?n] k|Zg, ;'emfj / sfo{kq<strong>df</strong>ly l6Kk0fL u/]sf lyP .<br />
;ef;b\ nSsL z]kf{n] g]kfnsf] ;+3Lo<strong>tf</strong>k|lt s;}nfO{ k<strong>lg</strong> ljZjf;<br />
g/x]sf] wf/0ff /fVb} ljleGg cfof]ux?sf ;'emfj / l;kmfl/;x?sf]<br />
sfof{Gjog gePsf] a<strong>tf</strong>pg'eof] . rf6{/ PsfpG6]G6 ;tLzrGb| nfnn]<br />
g]kfnsf Jofkfl/s If]qx? s]Gb|Ls[t /x]sf] a<strong>tf</strong>pFb} clxn];Dd<br />
/fh:j ;+sngsf nflu sf7<strong>df</strong>8f} / k;f{<strong>df</strong>q k|d'v s]Gb| /x]sf] tyf<br />
/fh:j ;+sng ;DaGwL jf:tljs tYof+s k|fKt ug{ sl7gfO{ /x]sf]<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] . csf{ ;xefuL b'uf{ cof{nn] ljv08g / åGå Hofbf x'g]<br />
ePsf]n] ;+3Lo<strong>tf</strong> lj/f]wL wf/0ffx? cfO/xsf] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
k|To'Q/<strong>df</strong> 8L s] >Ljf:tjn] cfof]ux?nfO{ slt ;+j}wf<strong>lg</strong>s <strong>clwsf</strong>/<br />
lbg] eGg] s'/f k|To]s /fi6««sf] cf<strong>Gt</strong>l/s <strong>df</strong>ldnf ePsf] a<strong>tf</strong>pFb} tL<br />
cfof]un] lbPsf ;'emfjx? slQsf] kf/bzL{ / e/kbf{ 5g\ eGg] s'/f<br />
dxTjk"0f{ x'g] a<strong>tf</strong>pg'eof] . cfof]un] lbPsf ;'emfjx? k"0f{ ?k<strong>df</strong><br />
sfof{Gjog<strong>df</strong> cfpg] u/]sf] c<strong>Gt</strong>/f{li6«o cg'ej ;'gfpFb} >Ljf:tjn]<br />
c:6«]lnofsf] cfof]un] &) jif{b]lv nuf<strong>tf</strong>/ sfd ub}{ cfPsf] /<br />
p;n] x/]s kfFr jif{<strong>df</strong> tYof+s cWofjlws ul//x]sf], ef/t<strong>df</strong><br />
clxn];Ddsf !# j6f cfof]un] u/]sf l;kmfl/;x? sfof{Gjog<br />
ul/Psf] hfgsf/L lbg'eof] . cfof]un] ug]{ ;'emfj / l;kmfl/;x?<br />
;d'lrt /x] k<strong>lg</strong> ;d:of sfof{Gjogs} x'g] a<strong>tf</strong>pg'eof] . k|To'Q/sf]<br />
qmd<strong>df</strong> >Ljf:tjn] clxn] s/ s]Gb|Ls[t /x] k<strong>lg</strong> kl5 /fHon] p7fpFbf<br />
of] ljs]lGb|t x'g] hfgsf/L lbg'eof] . /fHon] p7fpFbf k<strong>lg</strong> of] cfkm}<br />
k|efjsf/L gx'g ;S5 . cfo s/<strong>df</strong> ;d:of x'g ;S5 . pTkfbg hxfF<br />
k<strong>lg</strong> x'G5 . t/ s]Gb|Lo sfof{no ePsf] 7fpF<strong>df</strong> s/ / /fhj p7fOG5 eGb}<br />
o:<strong>tf</strong>] cEof; Sofg8f<strong>df</strong> ul/Psf] hfgsf/L lbg'eof] .<br />
;+3Lo<strong>tf</strong>n] ljv08g / åGå <strong>lg</strong>DTofpg ;Sg] s'/f ;fFrf] xf] eGb}<br />
>Ljf:tjn] ;a} ;+3Lo<strong>tf</strong> ;kmn gePsf] d'n'ssf pbfx/0f lbg'eof] .<br />
pxfFn] eGg'eof] æ;+3if{ / 4G4 Joj:yfkgsf nflu alnof] ;+:yf<br />
rflxG5 . s]Gb|Lo ;/sf/n] k<strong>lg</strong> ;a} s'/fnfO{ x]/]sf] x'G5 . /fHo<br />
;/sf/n] x]bf{ a9L k|efjsf/L x'G5 eGg] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] cjwf/0ff xf] .<br />
;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> ;d:of hl6n x'G5g\ ;do;Fu} ;<strong>df</strong>wfg x'Fb} hfg]5g\ .Æ<br />
8f= jL/]Gb| ld>n] ef/tsf] vr{ cfof]usf af/]<strong>df</strong> cfkm\gf egfO{<br />
/fVg'ePsf] lyof] eg] cy{zf:qsf k|fWofks ljZjDe/ Kofs'/]nn]<br />
ljQLo ljs]Gb|Ls/0fsf af/]<strong>df</strong> cfkm\gf egfO /fVg'ePsf] lyof] . pxfFn]<br />
ljQLo gLlt th'{<strong>df</strong> ubf{ /fHosf] ;DklQ / bfloTjsf] ;xL d"NofÍg<br />
x'g'kg]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
g]skf P<strong>df</strong>n]sf k/z'/fd d]3L u'?ªn] ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> hfFbf vr{ /<br />
<strong>ljsf</strong>;sf] cg'kftaf/] lh1f;f /fVg'ePsf] lyof] . ef/tsf] ul/j<br />
k|b]z s]/nf clxn] wgL ePsf] 5 . s] s'/fn] k|efj kfbf]{ /x]5 eGg]<br />
k|Zgsf] k|To'Q/<strong>df</strong> >Ljf:tjn] eGg'eof] æs]/nfn] <strong>df</strong>gj <strong>ljsf</strong>;<br />
9fFrfnfO{ k5\ofof], lzIff<strong>df</strong> w]/} <strong>ljsf</strong>; u¥of], afx\o If]q<strong>df</strong> sfd u/]/<br />
ljk|]if0f leq\ofP, To;}n] s]/nfn] rfF8} g} <strong>ljsf</strong>;sf] km8\sf] <strong>df</strong>/\of] .<br />
s]/nfjf;Lx? lzIff<strong>df</strong> cu|0fL /x]sfn] :yfgLo, /fli6«o / c<strong>Gt</strong>/fli6«o<br />
If]q<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> /f]huf/Lsf cj;/<strong>df</strong> k|ltkwL{ ag]sf 5g\ . hjls pQ/<br />
k|b]z<strong>df</strong> hg;+Vofsf] a[l4 pRr /xg', k|ltJolQm cfo Go"g x'g', art<br />
sd eP/ lzIff / :jf:Yo<strong>df</strong> nufgL x'g g;Sg'n] <strong>ljsf</strong>;sf] ult<strong>df</strong><br />
kl5 k/\of] .Æ<br />
;'zf;gljb\ ;f]dnfn ;'j]bLn] ;/sf/n] ;DklQ / bfloTjsf]<br />
tYof+s /fVg'k5{ / 5}g eg] agfpg'k5{ . ;DklQnfO{ gfKg ufx|f]<br />
5}g . cWofjlws tYof+s x'g'k5{ egL ;'emfj lbg'ePsf] lyof] eg]<br />
g]kfn h:<strong>tf</strong> e"kl/j]li7t /fi6«x?sf] ljQLo ;+3Lo<strong>tf</strong> s:<strong>tf</strong>] x'G5 eGg]<br />
;'/]z cfrfo{sf] lh1f;fsf] k|To'Q/<strong>df</strong> >Ljf:tjn] eGg'eof] æglhssf]<br />
aGb/ufxsf] k|of]u c<strong>Gt</strong>/f{li6«o sfg'g cg';f/ x'G5 . of] s'/f s]Gb|Lo<br />
;/sf/n] g} ug'{kb{5 .Æ<br />
lx<strong>df</strong>nL e]s<strong>df</strong> a;f]af; ug]{x?nfO{ ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> s:<strong>tf</strong>] k|fylds<strong>tf</strong><br />
x'g'k5{ eGg] clwjQmf km'kf{ <strong>tf</strong><strong>df</strong>ªsf] k|Zgsf] hjfkm<strong>df</strong> >Ljf:tjn]<br />
:yfgLo ;|f]t ;fwgsf] kl/rfngsf nflu :yfgLonfO{ g}<br />
k|fylds<strong>tf</strong> /xg] / olb pgLx?af6 vf]l;Psf] 5 eg] Ifltk"tL{ lbg'k5{<br />
eGg'eof] .<br />
ljQLo b[li6sf]0faf6 k|b]z ===<br />
h] s'/f<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> zª\sf u/]/ sfd rNb}g . g]kfn ;Fw} c<strong>lg</strong>Zro<strong>df</strong><br />
/xb}g . clxn]sf] /fhgLlts cj:yfn] :jfefljs ¿k<strong>df</strong> zª\sf k}bf ug]{<br />
<strong>df</strong>}sf lbPsf] 5 . d'n'ssf] cj:yf of]eGbf g/fd|f] slt xf]nf / Û<br />
kl/jt{g rfF8} g} x'G5 . of] s'/f kSsf xf] ls ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> uP/ <strong>df</strong>q ;a}<br />
s'/f Ps}rf]l6 l7s x'G5 eGg] xf]Og . xfd|f] lb<strong>df</strong>usf ;f]r ;sf/fTds<br />
x'g' k5{ . ;'wf/ / kl/<strong>df</strong>h{g ug'{kg]{ If]q<strong>df</strong> nlrnf] x'Fb} cl3 a9\g' k5{ .<br />
;sf/fTds b[li6sf]0f eof] eg] ;+3Lo<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong> ;kmn x'G5, o; c<strong>Gt</strong>u{t<br />
kl/sNkgf ul/Psf ;+/rgf / ;+oGqn] k<strong>lg</strong> sfd u5{g\ . cd]l/sf<strong>df</strong><br />
;+3Lo<strong>tf</strong> b'O{ ;o jif{b]lv rn]sf] 5 . l5d]sL ef/t<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong><br />
rn]s} 5 . x'g t ef/t<strong>df</strong> cw{;+3Lo<strong>tf</strong> 5 . ToxfF s]Gb|n] ueg{/ <strong>df</strong>km{t<br />
k|f<strong>Gt</strong>Lo ;/sf/ eË ug{ ;Sg] / csf]{ <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{ ;Sg] <strong>clwsf</strong>/ 5 . t/<br />
clxn] ;jf]{Rr cbfntsf] km};nf kl5 s]Gb|n] k|f<strong>Gt</strong>Lo ;/sf/ eË ug{<br />
gkfpg] l:ylt ag]sf] 5 . ;do;Fu} ;a} s'/f<strong>df</strong> kl/jt{g x'Fb} hfG5 .<br />
/fHo k'gM;+/rgf ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> k|b]z <strong>df</strong>q geO{ ;+/lIft<br />
If]q, ljif]z If]qsf] k<strong>lg</strong> k|:<strong>tf</strong>j ul/Psf] 5 . ljQLo <strong>df</strong>ldnf<strong>df</strong> ltgsf]<br />
cj:yf / x}l;ot s:<strong>tf</strong>] x'G5 <<br />
;+/lIft If]q k|b]z leq /xg] x'gfn] ltgnfO{ k|b]zn] g} x]g'{kg]{ x'G5 .<br />
s]Gb|af6 s]xL ;xof]u x'g' x'Fb}g eGg] xf]Og .<br />
c<strong>Gt</strong>/k|b]z åGå, s]Gb| k|b]z / :yfgLo :yfgLo lar x'g] ;Defljt åGå<br />
s] s] x'g\ / To;sf] ;<strong>df</strong>wfgsf nflu s] ug'{kb5{ < sltkosf] egfO<br />
s]Gb|nfO{ g} alnof] /fVg' kb{5 eGg] k<strong>lg</strong> 5 . tkfO{ s] eGg'x'G5 <<br />
åGå Joj:yfkgsf nflu tLg lsl;dsf ;+oGqsf] kl/sNkgf<br />
ul/Psf] 5 . /fhgLlts ;+oGq, Goflos ;+oGq / ;+3Lo Joj:yflksf<br />
<strong>df</strong>km{t jf c<strong>Gt</strong>/ k|fb]lzs kl/ifb\ gfds ;+oGq<strong>df</strong>km{t åGå ;<strong>df</strong>wfgsf]<br />
k|oTg ul/g] 5 . olb <strong>clwsf</strong>/sf af/]<strong>df</strong> ljwfg ;DaGwL ljjfb<br />
xf] eg] Goflos ;+oGq<strong>df</strong>km{t ;<strong>df</strong>wfg vf]lhg]5 . ;+j}wf<strong>lg</strong>s<br />
cbfntsf] Joj:yf ul/Psf] 5 . clxnsf] ;jf]{Rr cbfntsf]<br />
sfo{ef/ w]/} ePsf]n] ;+j}wf<strong>lg</strong>s d'2fx¿ x]g{sf nflu 5'§} cbftnsf]<br />
k|:<strong>tf</strong>j ul/Psf] xf] . k|b]z leqsf ;a} d'2f<strong>df</strong>ldnfsf s'/f pRr<br />
k|fb]lzs cbfntn] x]g]{5, t/ ;+j}wf<strong>lg</strong>s k|Zg<strong>df</strong> p;sf] km};nf lrQ<br />
ga'em]<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt<strong>df</strong> hfg ;Sg] Joj:yf ul/Psf] 5 .<br />
16<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
ljljw<br />
j}slNks ;+oGq<strong>df</strong> cgf}krfl/s 5nkmn tyf ;Nnfx <strong>df</strong>km{t ljjfbsf]<br />
;<strong>df</strong>wfg vf]lhg] 5 . of] k|lqmof d"ntM :yfgLo gsfox¿aLrsf],<br />
:yfgLo ljz]if ;+/rgf aLrsf], k|b]zx¿aLrsf] ljjfbnfO{ dWogh/<br />
u/]/ th'{<strong>df</strong> ul/Psf] xf] . j}slNks ;+oGq<strong>df</strong> ePg eg] cf}krfl/s<br />
<strong>lg</strong>sfo t 5Fb} 5g\ <strong>lg</strong> . k|fs[lts ;|f]t, hn;|f]t, cfo nufot cGo<br />
;Defljt ljjfbsf If]qnfO{ ;ldltsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> ;"rLs[t ul/Psf]<br />
5 .<br />
cGTo<strong>df</strong> /fHo k'gM;+/rgf cfof]u u7g ug]{ s'/f km]l/ cfPsf] 5 .<br />
tkfO{nfO{ lrQ a'em]sf] 5 <<br />
;ldltn] k|ltj]bg a'emfO ;s]kl5 k'gM;+/rgf cfof]u u7g ug]{ s'/f<br />
lrQ a'em]sf] 5}g . /fhgLlts bnx¿n] ;+ljwfg ;ef<strong>df</strong> /flvPsf]<br />
cfof]u u7g ug]{ s'/fnfO{ x'Gg eGg g;s]/ ;xdlt hgfPsf x'g\ . 3/<br />
a<strong>lg</strong>;s]kl5 gS;f sf]g'{sf] s'g} cy{ /xFb}g . cfof]usf sfd, st{Jo<br />
/ <strong>clwsf</strong>/ to ePsf] 5}g . k|b]zsf] gf<strong>df</strong>Íg, ;L<strong>df</strong>Íg cfof]un]<br />
ug]{ e<strong>lg</strong>Psf] 5}g . a]nf<strong>df</strong> cfof]u u7g ePg . cfof]usf] k|ltj]bg<strong>df</strong><br />
;ldltn] sfd ug{ kfpg' kYof]{ . To;f] x'g ;s]g . cfof]u agfpg}<br />
x'Fb}g eGg] kIf<strong>df</strong> d 5}g . ;ldlt<strong>df</strong> Jofjxfl/s ¿k<strong>df</strong> ug{ g;s]sf<br />
sfdx¿ :ynut cWoog u/L ;L<strong>df</strong> ldnfpg] / cGo cfjZos sfd<br />
cfof]un] ug{ ;S5, h;nfO{ k'gM;+/rgf ;ldltn] c:jLsf/<br />
u/]sf] 5}g .<br />
zf;sLo :j?k to===<br />
cfof]un] ljQLo jf k|fs[lts ;|f]t;Fu ;DalGwt tYox¿ ;ª\sng<br />
u5{ / o;n] ;/sf/nfO{ ;'emfj lbg] xf] . tL ;a} s'/fsf] <strong>lg</strong>¿k0f<br />
t ;/sf/sf] <strong>lg</strong>0f{o<strong>df</strong> cfwfl/t x'G5 . ca aGg] s]Gb|Lo / k|fb]lzs<br />
;/sf/n] k|fs[lts ;|f]t jf ;tx<strong>df</strong> b]lvPsf cGo ;|f]t <strong>df</strong>q}<br />
vf]Hg] geO{ cGo ;DefJo ;|f]tsf] klxrfg / k|j4{g ug]{tkm{ Wofg<br />
s]lGb|t ug'{k5{ . h:<strong>tf</strong>] xfd|} k"jL{ If]qnfO{ x]g]{ xf] eg] cn}+rL, cdl/;f],<br />
cb'jf, lrofsf] ;Defjgf /fd|f] 5 . of] cfkm} geO{ jiff}{sf] cg'ejaf6<br />
klxrfg ul/Psf] xf] . cfTd<strong>lg</strong>e{/ x'gsf nflu cfˆgf] If]qsf] ;Defjgf<br />
klxNofpg' kb{5 . o:<strong>tf</strong> s'/f<strong>df</strong> s]Gb|n] slt ;xof]u ug{ ;S5 eGg] xf],<br />
ug]{ t :jo+ k|b]zn] xf] .<br />
k|ltj]bg<strong>df</strong> s]Gb|, k|f<strong>Gt</strong> / :yfgLo <strong>lg</strong>sfosf] <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL<br />
lbOof] . t/ /fHosf] k'gM;+/rgf tyf /fHo zlStsf] afF8kmfF6 ;ldltn]<br />
rf}yf] zf;sLo txsf] ¿k<strong>df</strong> ljz]if ;+/rgf, ljz]if If]q / ljz]if<br />
cf/lIft If]qsf] k|fjwfg /fv]sf] 5 . rf}yf] txsf] <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/af/]<br />
k|ltj]bg lsg <strong>df</strong>}g <<br />
tkfO{+n] ;ldltsf] l/kf]6{ /fd|f];Fu x]g'{eof] eg] b'O{ j6f s'/f :ki6<br />
n]v]sf] 5 M Pp6f /fHo k'gM;+/rgf ;ldltn] l/kf]6{ a'emfO ;s]kl5<br />
To;sf] cfwf/<strong>df</strong> 5nkmn ug'{kg]{ a'Fbfx¿ 5g\ eg] bf];|f] zf;sLo<br />
:j¿k ;ldltn] s:<strong>tf</strong>] zf;sLo :j¿k <strong>lg</strong>wf{/0f u5{ / To;<br />
a<strong>df</strong>]lhd <strong>lg</strong>b]{lzt x'g] ;j{;l~rt sf]ifnfO{ s;/L ;~rfng ug]{ eGg]<br />
s'/f <strong>lg</strong>e{/ x'G5 . tL ;ldltsf k|ltj]bg cufj} xfdLn] k|ltj]bg tof/<br />
kf/]sfn] If]qflwsf/ ldr]/ af]Ng] s'/f ePg . ljz]if If]qsf] ;Gbe{<strong>df</strong><br />
k'gM;+/rgf ;ldltsf] k|ltj]bgsf cfwf/<strong>df</strong> xd|f] ;ldltn] 5nkmn<br />
rnfpg' kb{5 . oBlk o;af/] <strong>lg</strong>o<strong>df</strong>jnL <strong>df</strong>}g 5 . dnfO{ cfzf 5,<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s ;ldltn] ;+ljwfgsf] klxnf] d:of}bf tof/ ug]{ ;Gbe{<strong>df</strong><br />
o;af/] ax; x'g]5 .<br />
5'6k'6 ePsf ljifonfO{ ;<strong>df</strong>j]z ug]{ ;do 5 t <<br />
5 <strong>lg</strong> . hg<strong>tf</strong>sf] /fo ;'emfj lng] a]nf;Dd 5'6]sf s'/f cfjZos<br />
nfu]<strong>df</strong> /fVg ;lsG5 .<br />
;+3Lo<strong>tf</strong>nfO{ ljs]Gb|Ls/0fsf] pRrtd gd'gf eGg] ul/G5 . t/<br />
k|ltj]bg<strong>df</strong> ;"rLs[t :yfgLo <strong>lg</strong>sfosf <strong>cfly</strong>{s <strong>clwsf</strong>/af6 <strong>cfly</strong>{s<br />
b[li6n] ;Ifd xf]nfg\ <<br />
:yfgLo <strong>lg</strong>sfonfO{ sdhf]/ agfpg] xfd|f] s'g} Wo]o x}g . t/<br />
clxn]sf] ;+/rgfaf6 ;+3Lo<strong>tf</strong><strong>df</strong> hfFbf s]xL k"jf{wf/sf]<br />
:jfldTj s<strong>tf</strong> /fVg] eGg]<strong>df</strong> xfdLnfO{ ;d:of ePsf] lyof] . h:<strong>tf</strong>]<br />
lhNnf c:k<strong>tf</strong>nnfO{ s'g <strong>df</strong>txt<strong>df</strong> /fVg] < xfdLnfO{ lhNnf cbfnt<br />
:yfgLosf] xf] eGg] nfU5, c~rn :t/sf] eg] k|b]z c<strong>Gt</strong>u{t /xG5 .<br />
t/ :jf:Yo ;]jf w]/} sf]0faf6 ;/sf/;Fu c<strong>Gt</strong><strong>lg</strong>{lxt x'G5 . :yfgLo<br />
<strong>lg</strong>sfonfO{ 5f8\bf wfGg g;Snf eGg] 8/, g/fvf}+ s]Gb|Ls[t ;f]+r x'g]<br />
lr<strong>Gt</strong>f . t/ k<strong>lg</strong> xfdLn] w]/} ;f]r ljrf/ u/]/ ;"rL <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f u/]sf xf}+ .<br />
:yfgLo <strong>lg</strong>sfonfO{ sdhf]/ agfpg] dg;fo x}g . dnfO{ s] ljZjf; 5<br />
eg] xfd|f] ;ldltn] ;a} txsf <strong>clwsf</strong>/x¿nfO{ dl;gf] u/L s]nfPsf]<br />
5, xfd|f] h:<strong>tf</strong>] k|:6<strong>tf</strong> cem ;ldltsf] 5}g . :yfgLo :t/sf] cfsf/<br />
sqf] x'g] :ki6 ePsf] eP xfdLn] <strong>clwsf</strong>/sf] ;"rL c? k|:6 / ljjfb<br />
/lxt ta/n] <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{ ;SYof}+ . tyflk xfd|f] dg;fonfO{ gLltut<br />
¿k<strong>df</strong> k|ltj]bg<strong>df</strong> k|:6 kfl/Psf] 5 .<br />
cGo b]zx¿<strong>df</strong> ul7t ljQLo jf s]Gb|Lo cfof]ux¿ cfˆgf]<br />
If]qflwsf/af/] Hofbf k|efjsf/L x'G5g\ . ltgsf ;'emfj k<strong>lg</strong><br />
;/sf/n] ;f]em} sfof{Gjog ug]{ u/]sf] kfOG5 . t/ xfd|f] cg'ej To:<strong>tf</strong>]<br />
5}g . o; ;Gbe{<strong>df</strong> ljQLo cfof]un] ug]{ sfdsf ;Gbe{<strong>df</strong> tkfO{sf]<br />
k|ltlqmof s] 5 <<br />
cfof]usf ljifo<strong>df</strong> xfdLn] ;+ljwfg ;efsf] k"0f{ a}7s<strong>df</strong> ePsf<br />
5nkmn k<strong>lg</strong> ;'g]sf] lyof}+, ;ef;b\x¿n] o:t} cfzÍf ug'{ePsf]<br />
lyof] . cfof]usf] k|efjsfl/<strong>tf</strong> zf;sLo :j¿k s:<strong>tf</strong>] x'G5<br />
eGg]<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ /xG5 eGg] dnfO{ nfU5 . cfof]usf] cjwf/0ff / sfdx¿<br />
cfkm}<strong>df</strong> g/fd|f 5}gg\ . csf]{tkm{ cfof]ux¿nfO{ Pp6} ;+j}wf<strong>lg</strong>s<br />
cfof]usf] 5f<strong>tf</strong><strong>df</strong> zfvfsf] ¿k<strong>df</strong> /fv]/ k|efjsf/L agfpg ;lsG5<br />
eGg] s'/f k<strong>lg</strong> 5nkmn<strong>df</strong> 5 . o:<strong>tf</strong> cfof]u k|fljlws x'G5g\, logsf]<br />
;'emfjnfO{ k|efjsf/L / <strong>lg</strong>ik|efjL agfpg zf;sLo ;+/rgfn] g}<br />
xf] . zf;sLo :j¿ksf] 5gf]6 ;Fu} cfof]un] d"t{ ¿k lnG5 . k|fl1s /<br />
k|fljlws ;lDdlnt cfof]un] /fhgLlt1sf] eGbf /fd|f];Fu sfd u5{g\<br />
/ ug{ lbg'k5{ eGg] xfd|f] <strong>df</strong>Go<strong>tf</strong> xf] . ;+3Lo<strong>tf</strong>nfO{ ;kmn kfg{ o:<strong>tf</strong>]<br />
cfof]un] Hofb} ;xof]u ug{ ;S5g\ .<br />
d:of}bf<strong>df</strong>ly l6Kk0fL<br />
;+ljwfg ;efsf ljifout ;ldltsf cjwf/0ff kq;lxtsf<br />
d:of}bf k|ltj]bg<strong>df</strong>ly ebf} ! / ( ut] sf7<strong>df</strong>8f}<strong>df</strong> cfof]lht 5'6\6f<br />
5'6\6} sfo{qmd<strong>df</strong> l6Kk0fL kq k|:t't ul/of] . ;f] sfo{qmd<strong>df</strong> ljleGg<br />
kf6L{sf &) eGbf a9L ;ef;b\ ;xefuL ePsf tL sfo{qmd<strong>df</strong><br />
;+ljwfgljb\ k"0f{<strong>df</strong>g zfSosf] g]t[Tj<strong>df</strong> /x]sf] l6Kk0fLsf/x?sf] ;d"xn]<br />
l6Kk0fL k|:t't u/]sf] lyof] . OG6/g];gn cfOl8of / g]kfn sfg'g<br />
;<strong>df</strong>hsf] cg'/f]w<strong>df</strong> lj1 ;d"xn] d:of}bf k|ltj]bg <strong>df</strong>ly l6Kk0fL tof/<br />
kf/]sf] xf] . d:of}bf<strong>df</strong>lysf l6Kk0fL cWoog ;ldlt, ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;ldlt<br />
/ ;+ljwfg ;efsf] k"0f{ a}7ssf nflu pkof]uL x'g]5g\ . tL b'j} 5nkmn<br />
sfo{qmdsf] ;efkltTj ;+ljwfg ;efsf dxf;lrj dgf]x/k|;fb<br />
e6\6/fO{n] ug'{ePsf] lyof] .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
17
ljljw<br />
;+3Lo ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf===<br />
sfo{kq k|:<strong>tf</strong>]<strong>tf</strong>n] ;ldltsf d:of}bfaf6 st} cflwsfl/s dt /<br />
st} km/s dtnfO{ hf]8 lbP/ k"jf{u|xL 9+un] pb\w[t u/]sf] l6Kk0fL<br />
ug'{eof] .<br />
b]jsf]6fsf] egfO<strong>df</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] ;Gbe{<strong>df</strong> cfpg ;Sg] ljjfb ljifox¿<br />
<strong>clwsf</strong>/sf] <strong>lg</strong>If]k0f, /fh:j ;+sng, cfDbfgLsf] ljt/0f / k|fs[lts<br />
;|f]tsf] pkof]u xf] . log} s'/fsf] ;Gbe{<strong>df</strong> ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf] ;+oGq<br />
cfjZos kb{5 . g]kfn<strong>df</strong> cem} PsfTds k|0ffnLsf] <strong>df</strong>gl;s<strong>tf</strong>,<br />
j}wf<strong>lg</strong>s<strong>tf</strong> / hfu?s<strong>tf</strong> /x]sf]n] ;+3Lo<strong>tf</strong>sf nflu of] cj:yf k<strong>lg</strong><br />
r'gf}tLk"0f{ /x]sf] b]jsf]6fn] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
csf{ l6Kk0fLsf/ ;'zf;gljb\ ;f]dnfn ;'j]bLn] :yfgLo <strong>lg</strong>sfosf]<br />
k'gM;+/rgf ug'{ h?/L /x]sf], ;+3Lo /fhwfgL sxfF /fVg] eGg] s'/f<br />
k|ltj]bg<strong>df</strong> pNn]v gePsf], ;+3Lo<strong>tf</strong> /fhgLlts ;kgf <strong>df</strong>q /x]sfn]<br />
o;sf nflu k|fljlws ;xof]u gvf]lhPsf] tkm{ ;r]t u/fpg'eof] .<br />
;'j]bLn] ljifout ;ldltsf k|ltj]bgx¿<strong>df</strong> If]qLo kf6L{sf] rfxgf /<br />
/fli6«o :jfy{sf] ;+of]hg s;/L ul/G5 eGg] s'/f g/x]sf] a<strong>tf</strong>pFb} k|fs[lts<br />
;|f]t / ljQLo cfof]u<strong>df</strong> /xg]n] ldlnh'nL afF8] eg] Ifltk"lt{ s;/L<br />
lbg] eGg] s'/f /fVg'kg]{ ;'emfj lbg'eof] . pxfFn] ljQLo cfof]u :yfoL<br />
x'g'kg]{ / ljjfb ;<strong>df</strong>wfgsf nflu ;'emfj lbg;Sg] agfpg'kg]{<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] . c<strong>Gt</strong>/ ;/sf/L ljQLo ;dGjo ;+3Lo<strong>tf</strong>sf] cfwf/<br />
/x]sf] pNn]v ub}{ ;'j]bLn] <strong>cfly</strong>{s ljefhg ;<strong>Gt</strong>'nLt agfpg'kg]{<br />
a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
csf{ l6Kk0fLs<strong>tf</strong>{ clwjQmf lbg]z lqkf7Ln] ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;jf]{Rr<strong>tf</strong> geO{<br />
;+3Lo<strong>tf</strong> rNg g;Sg] / ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;+oGq alnof] geP<strong>df</strong> ;+3Lo<strong>tf</strong>n]<br />
sfd ug{ g;Sg] a<strong>tf</strong>pFb} Joj:yflksf c<strong>Gt</strong>u{t cbfnt /fVg] s'/f<strong>df</strong><br />
ljdlt hgfpg'eof] . cbfnt :jtGq geO{ ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;jf]{Rr<strong>tf</strong> /xg<br />
g;Sg] pxfFsf] lhls/ lyof] .<br />
;xefuLx¿sf egfO<br />
sfo{kq k|:t'lt / l6Kk0fLkl5 ;xefuLx¿n] 5nkmn u/]sf<br />
lyP . 5nkmn<strong>df</strong> ljleGg kf6L{sf ;ef;b\, sfg'g Joj;foL / cGo<br />
;/f]sf/jfnf ;xefuL lyP .<br />
g]skf P<strong>df</strong>n]sf ;ef;b\ s[i0fk|;fb ;fksf]6fn] g]kfn<strong>df</strong> s]Gb|Ls[t<br />
<strong>df</strong>gl;s<strong>tf</strong> /x]sfn] s]Gb|n] k|b]znfO{ glbg], k|b]zn] :yfgLo <strong>lg</strong>sfonfO{<br />
<strong>clwsf</strong>/ glbg] l:ylt cfpg ;Sg] a<strong>tf</strong>pFb} ;djtL{ d'2fx¿<strong>df</strong> Hofbf<br />
ljjfb x'g]u/]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
Pg]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf ;ef;b\ Pj+ Gofo ;ldltsf ;b:o /fdaxfb'/<br />
yfkf du/n] Joj:yflksf c<strong>Gt</strong>u{t Gofokflnsf x'g ;Sb}g eGg] s'/f<br />
k'/fgf] <strong>df</strong>gl;s<strong>tf</strong> ePsf] a<strong>tf</strong>pFb} ;jf]{Rr cbfntnfO{ ;jf]{Rr agfpg<br />
g} ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntsf] Joj:yf cfkm\gf] ;ldltn] gu/]sf] :ki6Ls/0f<br />
lbg'eof] .<br />
jl/i7 clwjQmf l;Gw'gfy Kofs'/]nn] g]kfnnfO{ pQ/ blIf0f ;a}<br />
If]q ;d]6\g] u/L sf]zL, u08sL / s0ff{nL u/L tLg k|b]z agfpg<br />
;'emfj lb+b} ljb]zLn] lbPsf cjwf/0ffx¿<strong>df</strong> a'l4ljnf; gug{ cfu|x<br />
ug'{eof] . ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntn] ug]{ sfd k<strong>lg</strong> ;jf]{Rr cbfntn] ug{<br />
;Sg] pxfFn] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
clwjQmf z]/axfb'/ s]=;Ln] clxn]sf] /fhgLlts ult/f]wn] ;dod}<br />
;+ljwfg aGg]<strong>df</strong> cfz+sf JoQm ug'{eof] .<br />
clwjQmf afns[i0f Gof}kfg]n] !@ a'Fb] ;Demf}<strong>tf</strong> lbNnL<strong>df</strong> ;DkGg<br />
ePkl5 sf7<strong>df</strong>8f}<strong>df</strong> ;+ljwfg aGg] s'/f<strong>df</strong> cfkm"nfO{ ljZjf;<br />
gnfu]sf] a<strong>tf</strong>pg'eof] .<br />
k"j{ ;f+;b s'<strong>df</strong>/ km'b'ªn] g]kfn ;f<strong>df</strong>lhs / ;f+:s[lts ¿k<strong>df</strong> ;+3Lo<br />
/x]sf] a<strong>tf</strong>pFb} cj /fhgLlts / <strong>cfly</strong>{s lx;fa<strong>df</strong> <strong>df</strong>q ;+3Lo :j¿k<br />
lng afFsL /x]sf] ljrf/ JoQm ug'{eof] .<br />
g]kfn /fli6«o kf6L{sf ;ef;b\ a'4/Tg <strong>df</strong>gGw/n] hftLo ;+3Lo<strong>tf</strong>sf]<br />
s'/f ubf{ @ ;o $) jif{b]lv zf;g ug]{ hflt t;]{sf] pNn]v ub}{<br />
;+3Lo<strong>tf</strong> gcfP<strong>df</strong> h] k<strong>lg</strong> x'g ;S5 egL r]<strong>tf</strong>jgL lbg'eof] .<br />
g]kfn slG:6Ro';g km08];gsf dxf;lrj u0f]zbQ e6\6sf]<br />
;efkltTj<strong>df</strong> ;DkGg ;f] sfo{qmd<strong>df</strong> Pg=;L=Pkm=sf cWoIf ljlkg<br />
<strong>clwsf</strong>/Ln] wGojfb 1fkg ug'{ePsf] lyof] eg] sfo{qmd<strong>df</strong> ;ef;b\,<br />
sfg'g Joj;foL, k|fl1s If]qsf JolQmTj / cGo ;/f]sf/jfnfx¿<br />
;xefuL lyP .<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s ;"rgf s]Gb|x?===<br />
;ef;b\x? Pg]skf <strong>df</strong>cf]jfbLsf s[i0fs'<strong>df</strong>/ rf}w/L / ltns kl/of/,<br />
g]skf P<strong>df</strong>n]sf gf/bd'gL /fgf / bn axfb'/ ;'gf/, g]kfnL sf+u|];sf<br />
<strong>df</strong>]xDdb l;4LsL, ;+ljwfg ;efsf k|jQmf, afFs] / s}nfnLsf k|d'v<br />
lhNnf <strong>clwsf</strong>/Lsf ;fy} g]kfn jf/ P;f]l;P;g, g]kfn kqsf/<br />
dxf;+3 / OG6/g];gn cfOl8ofsf k|lt<strong>lg</strong>lwn] ;Daf]wg u/]sf lyP .<br />
b'j} sfo{qmd<strong>df</strong> Jofj;flos ;+:yf, dlxnf ;+u7g, ;d'bfo<strong>df</strong> cfwfl/t<br />
;+u7g, >d ;+u7g, blnt ;+u7gsf <strong>clwsf</strong>/Lx? / /fhgLlts bnsf<br />
k|lt<strong>lg</strong>lwx? ;xefuL lyP . tL If]qx?<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;"rgf s]Gb|<br />
:yfkgfsf] :jfut ul/Psf] 5 / o:<strong>tf</strong> s]Gb|nfO{ lhNnf tx<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
:yfkgf ug'{kg]{ ;'emfj lbOPsf] 5 . s]Gb| pb\3f6g ;<strong>df</strong>/f]x<strong>df</strong> ;xefuL<br />
Ps dlxnf elG5g\M– æ;+ljwfg n]vg k|lqmof<strong>df</strong> :yfgLo hg<strong>tf</strong>sf]<br />
cy{k"0f{ ;xeflu<strong>tf</strong>sf nflu ;"rgf s]Gb|n] k|efj kf/]sf] 5 .Æ<br />
;"rgf s]Gb| :yfkgfsf] cl<strong>Gt</strong>d sfo{qmd c<strong>Gt</strong>u{t klZr<strong>df</strong>~rn <strong>ljsf</strong>;<br />
If]qsf] kf]v/f<strong>df</strong> ebf} @$ ut]b]lv s]Gb| ;~rfng ul/Psf] 5 .<br />
s]Gb| pb\3f6g ;<strong>df</strong>/f]xsf] cWoIf<strong>tf</strong> ub}{ hgdt ;+sng tyf<br />
;dGjo ;ldltsf ;efklt k|<strong>df</strong>]b u'K<strong>tf</strong>n] cfufdL ;+ljwfgsf]<br />
d:of}bf hg :t/;Dd nUbf s]Gb|n] hgdt ;+sngsf nflu k'nsf] sfd<br />
ug]{ a<strong>tf</strong>pg'eof] . o;}u/L u'K<strong>tf</strong>n] ;+ljwfg ;ef / hg<strong>tf</strong>aLr ;+ljwfg<br />
n]vg k|lqmofsf ;"rgf ;Dk|]if0f ubf{sf l/Qm<strong>tf</strong> ;"rgf s]Gb|n] k"/f<br />
ug]{ ljZjf; JoQm ug'{eof] . ;ef;b\x? lvdnfn b]jsf]6f / /jLGb|<br />
<strong>clwsf</strong>/Ln] s]Gb| :yfkgfsf] :jfut ub}{ ;+ljwfg;Fu ;DalGwt ;"rgf<br />
k|jfxn] ;+ljwfg n]vg k|lqmof<strong>df</strong> hg<strong>tf</strong>sf] ;xeflu<strong>tf</strong> clea[l4<br />
ug]{ pNn]v ug' {eof] . ;+ljwfg ;efsf ;lrj, k|d'v lhNnf <strong>clwsf</strong>/L<br />
/ g]kfn kqsf/ dxf;+3sf ;efkltn] sfo{qmdnfO{ ;Daf]wg u/]sf<br />
lyP . ;xefuLx?n] ;+ljwfg ;efeGbf /fhgLlts bnsf g]<strong>tf</strong>sf]<br />
k|efj Hofbf dx;'; ul/Psf] / ;Qf ;fem]bf/sf] ljifon] ;+ljwfg<br />
n]vg sfo{nfO{ k|efj kf/]sf] a<strong>tf</strong>pFb} ;xdltsf cfwf/<strong>df</strong> ;+ljwfg<br />
n]vg k|lqmofnfO{ <strong>lg</strong>isif{<strong>df</strong> k'/\ofpg ;'emfj lbPsf lyP .<br />
18<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
d"n cª\u|]hLaf6 cg"lbt<br />
© © © ;jf{lwsf/M OG6/g];gn cfOl8of @)!)<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpg] M<br />
ljZjJofkL cg'ej cfbfg–k|bfgaf6 l;lsPsf kf7x¿<br />
PlG8«p Oln;<br />
ls|:6L ;fd'ON;<br />
g]kfnL cg'jfb M pbo g]kfnL >]i7<br />
;Dkfbg M v'zL k|;fb yf?, OG6/g];gn cfOl8of<br />
of] ;fdu|L /fi6«klt k|0ffnLsf] kIf<strong>df</strong> jsfnt ug]{ p2]Zon] k|:t't ul/Psf] xf]Og a? ;+;f/sf ljleGg d'n's<strong>df</strong> /fi6«klt<br />
k|0ffnL nfu' ubf{sf w]/yf]/ cg'ejx? o;<strong>df</strong> ;<strong>df</strong>lxt ePsfn] ltgsf] cfbfgk|bfg ug{sf <strong>lg</strong>lDt k|:t't ul/Psf]<br />
xf] . o'/f]ksf w]/}h;f] d'n's /fi6«klt k|0ffnL geO{ ;+;bLo k|0ffnL<strong>df</strong> 5g\ . ltgsf] w]/yf]/ 1fgsf ;fy} g]kfn<br />
:jo+n] ;+;bLo k|0ffnLsf] cg'ej @)$& ;fnb]lv a6'ln;s]sf] 5 .
kl/ro<br />
ljut bz jif{b]lv nf]stGq <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ;DjGwL ;xof]usf] k|s[lt<strong>df</strong><br />
Jofks kl/jt{g ePsf] 5 . ;g\ !(() sf] bzs<strong>df</strong> blIf0f<strong>df</strong> 1<br />
nf]stGq <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f<strong>df</strong> ;+nUg ;xefuL / Joj;foLx¿nfO{ pQ/ 2 /<br />
klZrdsf] nf]stGq ;DaGwL ljz]if 1fg pknJw u/fpg]af/] Wofg<br />
lbg] ul/GYof] . o; pkfudn] nf]s<strong>tf</strong>lGqs <strong>ljsf</strong>;nfO{ cS;/<br />
k|fljlws tyf lj1x¿åf/f <strong>lg</strong>b]{lzt tof/L cj:yf<strong>df</strong> ;<strong>df</strong>wfg<br />
lbg ;Sg] ljifosf] ¿k<strong>df</strong> lnPsf] lyof] . k|efjsf/L nf]stGqsf]<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f eg]sf] jf<strong>tf</strong>{ / :yfgLo :jfldTj<strong>df</strong> cfwfl/t /fhgLlts<br />
k|ls|of xf] eGg] jf:tljs<strong>tf</strong>;Fu of] pkud cgle1 /x\of] .<br />
;fy}, nf]stGqLs/0fsf] t];|f] nx/;Fu} blIf0fL d'n'sel/ cg'ej,<br />
1fg, ;kmn<strong>tf</strong> Pj+ c;kmn<strong>tf</strong>sf] cf]O/f] g} nfUof] . Nofl6g<br />
cd]l/sf<strong>df</strong> kl/jt{gsf] d'Vo nx/ ;'? ePsf] clxn] #) jif{<br />
k'lu;s]sf] 5, jln{g kvf{n 9n]sf] @) jif{, blIf0f clk|msf<strong>df</strong><br />
klxnf] k6s jflnu d<strong>tf</strong>lwsf/ ;lxtsf] :jtGq / <strong>lg</strong>ikIf<br />
<strong>lg</strong>jf{rg ePsf] !% jif{ / OG8f]g]l;of<strong>df</strong> ;'wf/sfnsf] klxnf]<br />
<strong>lg</strong>jf{rg ePsf] !) jif{ k'lu;s]sf] 5 . t;y{, nf]stGq <strong>lg</strong><strong>df</strong>0f{<strong>df</strong><br />
;3fp k'¥ofpg] ;+u7gx¿sf] d'Vo p2]Zo ;~hfn / ;fem]bf/L<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f u/L oL cfkf/ ;|f]taf6 k|fKt t'ngfTds 1fg ;Zn]if0f ug{<br />
;xhLs/0f ug'{ xf] .<br />
of] s'/f ;+;bLo tyf /fi6«klt÷cWoIffTds ;+ljwfgsf<br />
;fk]lIfs u'0fx¿ ;DjGwL ax;<strong>df</strong> j9L ;Da4 b]lvG5 . bz jif{cl3<br />
;+o'Qm /fHo cd]l/sf afx]s Hofb} sd d'n'sn] cWoIffTds<br />
nf]stGq wfGg ;Sg] ts{ ul/GYof] . o'/f]k]nL d'n'sx¿n] <strong>df</strong>}lns<br />
¿kn] ;+;bLo ;+/rgf cjnDag u/]sf 5g\ / ltg}nfO{ ;jf]{Ts[i6<br />
7fg]sf 5g\ . t;y{ ToxfF /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] sd}<br />
<strong>df</strong>qf<strong>df</strong> cWoog, lr<strong>Gt</strong>g / ljZn]if0f ul/Psf] 5 -<strong>lg</strong>lZrt ¿kn]<br />
Nofl6g cd]l/sf aflx/_ / o;n] l:y/<strong>tf</strong> / k|efjsf/L pknlAw<br />
lbg g;Sg] eGg] b[li6sf]0f kfOPsf 5g\ .<br />
tyflk, y'k|} /fHox¿n] ljut !% jif{<strong>df</strong> ;+qmd0f sfn jf<br />
nf]stGqLs/0fsf] cª\usf] ¿k<strong>df</strong> /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<br />
ckgfPsf 5g\ / Tof] k|0ffnL ;+;bLo k|0ffnL hlQs} /fhgLlts<br />
;+s6 jf <strong>cfly</strong>{s wSsfsf] ;fdgf ug{ ;Ifd ePsf] <strong>df</strong><strong>lg</strong>Psf]<br />
5 . ;+;bLo nf]s<strong>tf</strong>lGqs k|0ffnLsf] cfo' /fi6«klt÷cWoIffTds<br />
k|0ffnLsf] eGbf j9L ePsf] s'/f w]/} jif{;Dd :jLsf/ ul/Psf] eP<br />
<strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> xfn cfP/ o;sf] sf/0f cWoIffTds k|0ffnLsf] ;+/rgf<br />
:jo+ geO{ of] k|0ffnL s'g kl/l:ylt / ;do<strong>df</strong> :yfkgf ePsf] xf]<br />
1 cg'jfbssf] gf]6 M blIf0f eGgfn] ul/j /fi6« eGg vf]lhPsf] xf] .<br />
2 cg'jfbssf] gf]6 M pQ/ eGgfn] wgL /fi6« eGg vf]lhPsf] xf] .<br />
eGg]<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ u5{ . vf; u/L nf]stGq ;kmn x'g] ;Defjgf Go"g<br />
/xg] ;}<strong>lg</strong>s <strong>tf</strong>gf;fxLaf6 u'h]|sf d'n'sx¿<strong>df</strong> :yfkgf ePsf] xf]<br />
ls eGg]<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ x'g] u5{ .<br />
;fy}, jf:tljs ¿k<strong>df</strong> eGg'kbf{ d'Vo k|Zg s] xf] eg] ;+;bLo tyf<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLdWo] s'g k|0ffnL 5fGg' kb{5 eGg]<br />
xf]Og ls xfd|f] k|0ffnLnfO{ s;/L sfo{d"ns jgfpg] eGg] xf] . s'g}<br />
d'n's<strong>df</strong> cjnDag ul/Psf] ;+:yfut k|0ffnLsf kl/l:ylthGo,<br />
P]ltxfl;s / ;fª\s]lts sf/0fx¿ x'G5g\ . s'g} Pp6f ;+:yfut<br />
k|0ffnLaf6 csf]{ k|0ffnL<strong>df</strong> gf6Lso 9ª\un] kl/jlt{t x'g]<br />
kl/sNkgf lj/n} ul/G5 . jf:td<strong>df</strong> ljut ;f7L jif{<strong>df</strong> nf]stGq<strong>df</strong><br />
;+:yfut k|0ffnLhGo ;'wf/x¿ sd} <strong>df</strong>qf<strong>df</strong> ePsf 5g\ . ;+;bLo<br />
;+:yfut ;+/rgfx¿ tyf cWoIffTds jf cw{ cWoIffTds<br />
;+:yfut ;+/rgfx¿ jLrsf] ;+qmd0fsf] af/]<strong>df</strong> eGg' kbf{ xfdLn]<br />
;ft j6f <strong>df</strong>q} b[i6f<strong>Gt</strong> kfp+5f} . a|flhn<strong>df</strong> b'O{ / k|mfG;, uflDaof,<br />
<strong>df</strong>]Nbf]ef, :nf]eflsof / >Lnª\sf x/]s<strong>df</strong> Ps .<br />
o; kIf<strong>df</strong>ly b[li6ut u/L OG6/g];gn cfOl8of (International<br />
IDEA) / c6f]gf]d; g];gn o'<strong>lg</strong>el;{6L ckm d]lS;sf] (UNAM)<br />
n] ;g\ @))* sf] km]a|'c/L<strong>df</strong> d]lS;sf] ;x/<strong>df</strong> cWoIffTds zf;g<br />
k|0ffnLnfO{ s;/L sfo{d"ns agfpg] eGg] ljifo<strong>df</strong> sfo{zfnf<br />
uf]i7Lsf] cfof]hgf u/]sf lyP . ;f] sfo{zfnf uf]i7L<strong>df</strong> k|fl1s ju{,<br />
jlsnb]lv /fhgLlts sfo{s<strong>tf</strong>{ tyf /fhgLlts l6Kk0fLsf/x¿,<br />
lj1x¿sf] 7"nf] ;d"x 5nkmn<strong>df</strong> ;xefuL eO{ /fhgLlts<br />
;'wf/sf ljifo<strong>df</strong> ljrf/ ljdz{ u/]sf lyP . pSt sfo{zfnf<br />
uf]i7L<strong>df</strong> /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL :yflkt ePsf Pl;of<br />
/ clk|msfsf /fi6«klt÷cWoIffTds / nf]s<strong>tf</strong>lGqs k|0ffnL<br />
ckgfPsf d'n'ssf k|lt<strong>lg</strong>lwx¿n] ;d]t efu lnPsf lyP .<br />
Jojxf/<strong>df</strong> /fi6«klt÷cWoIffTds ;+/rgfx¿n] ;fdgf ug'{kg]{<br />
r'gf}tLsf af/]<strong>df</strong> ljrf/ ljdz{ u/L l:y/ / k|efjsf/L ;/sf/<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{ ;Sg] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] ;+:yfut<br />
k|f¿ksf ljz]if<strong>tf</strong>x¿ klxrfg u/L tyf o; k|0ffnLnfO{ s;/L<br />
sfo{d"ns jgfpg ;lsG5 eGg] k|Zgsf] hjfkm / s]xL <strong>df</strong>u{bz{g<br />
<strong>ljsf</strong>; u/L ;f] sfo{zfnf uf]i7Ln] nf]stGq / nf]stGqLs/0f<strong>df</strong><br />
cWoIffTds k|0ffnLsf] ;DefJo e"ldsfsf] af]w clej[l4<br />
ug{ vf]h]sf] lyof] . cw{ cWoIffTds k|0ffnLsf af/]<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
s]xL 5nkmn ul/of] t/ ltgsf] sfo{ ;Dkfbgsf] af/]<strong>df</strong> lj:t[t<br />
ljZn]if0f ul/Pg . ;fy} ;f] sfo{zfnf uf]i7Ln] d]lS;sf]<strong>df</strong><br />
;DefJo ;+:yfut ;'wf/ ;DaGwL ax;<strong>df</strong> of]ubfg ug]{ k|of;<br />
k<strong>lg</strong> u¥of] . of] l;+xfjnf]sgn] sfo{zfnf<strong>df</strong> k|:t't sfo{kqx¿<strong>df</strong><br />
ul/Psf] ljZjJofkL t'ngfTds 5nkmnsf] ;f/ ;+If]k k|:t't<br />
ub{5 . tL sfo{kqx¿sf] ;Fufnf] d]lS;sf]sf] o'gfd ljZjljBfno<br />
(UNAM) / OG6/g];gn cfOl8of (IDEA) af6 k|sflzt<br />
ul/Psf] 5 .<br />
20<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
sfo{sfl/0fL <strong>clwsf</strong>/sf] If]qM /fi6«kltnfO{ s] s:<strong>tf</strong><br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s / /fhgLlts <strong>clwsf</strong>/ lbOg' kb{5<br />
lj1x¿ M n/]G; XjfO6x]8, 8fO{6/ gf]n]g, h];; cf]/f]hsf] x]lG/lSjh<br />
sfo{qmd<strong>df</strong> ;j{k|yd Hf]f;] cG6f]<strong>lg</strong>of] r]j'jn] d"n ljrf/ k|:t't ug'{<br />
eof] t/ ;d"xut jf ;fd"lxs 5nkmn<strong>df</strong> pxfF ;xefuL x'g ;Sg'<br />
ePg . /fi6«kltn] /fHosf] ;Qf jf zlQm k|fKt ul{/;s]kl5 p;sf]<br />
cfˆgf] ;/sf/, ;+;b, /fhgLlts bn / hg<strong>tf</strong>k|ltsf] hjfkmb]lx<strong>tf</strong> sd<br />
x'Fb} hfG5 . t;y{ zlQm;DkGg cyf{t\ <strong>lg</strong>0ff{os <strong>lg</strong>0ff{ox¿ ug{ ;Sg]<br />
Pj+ <strong>ljsf</strong>;sf bL3{sfnLg nIox¿ k|lt k|lta4<strong>tf</strong> JoSt ug{ ;Sg]<br />
/fi6«klt / hjfkmb]xL tyf k/fdz{d'vL /fi6«klt jLrsf] km/s Joj:yfkg<br />
ug'{kg]{ r'gf}tL 5 . oL b'O{ vt/f jLr s;/L ;<strong>Gt</strong>'ng sfod ug]{ cyf{t\<br />
/fi6«klt <strong>lg</strong>/+s'z aGg] / /fi6«kltsf <strong>clwsf</strong>/ ck|efjsf/L jf lzlyn<br />
x'g] cj:yf aLr ;<strong>Gt</strong>'ng s;/L sfod ug{] eGg] r'gf}tL 5 .<br />
cg'ejn] s] b]vfpF5 eg]] sfo{sfl/0fLsf] s'g} k<strong>lg</strong> 9fFrf ;a} ;Gbe{<br />
/ kl/j]zx¿<strong>df</strong> cfbz{d"ns 5}g . w]/} s'/f /fhgLlts, ;f+:s[lts,<br />
;+:yfut k/Dk/f, /fhgLlts bnLo k|0ffnL, hg<strong>tf</strong>sf] b[li6sf]0f /<br />
/fi6«kltsf] g]t[Tj z}nL<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ u5{ . /fi6«klt slt ;an jf<br />
zlQmzfnL x'g' kb{5 eGg] s'/f ;Da4 kl/l:yltx¿<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ u5{ .<br />
s]xL cj:yf<strong>df</strong> sdhf]/ ePsf]<strong>df</strong> <strong>tf</strong>Tsflns ;+s6sfnLg ;d:ofx¿<br />
-pbfx/0fsf] nflu nfu' kbfy{sf] cf];f/k;f/_ nfO{ ;Daf]wg ug{ /<br />
k|efjsf/L g]Q[Tj lbg /fi6«kltn] tTsfn sfo{ ug{ ;Sg] x'g' kb{5 eg]<br />
cGo cj:yf<strong>df</strong> /fi6«kltn] bL3{sfnLg ;xdlt <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug]{ / ljleGg<br />
bn jf kIfx¿ jLrsf] åGånfO{ Go"gLs/0f ug{ ;xof]u ug]{ p2]Zo<br />
/fVg' kb{5 .<br />
;+ljwfg<strong>df</strong> ul/Psf Joj:yfx¿n] ;+:yfut oyfy{<strong>tf</strong> <strong>lg</strong>Sof{}n ug{<strong>df</strong><br />
v]Ng] e"ldsfaf/] cltz+of]lQm ug]{ k|j[lQ 5 . oL Joj:yf / ltgsf]<br />
sfo{Gjog ug]{ tl/sf w/ftnLo oyfy{;+Fu ;DjlGwt 5}gg\ .<br />
/fi6«kltsf] g]t[Tjz}nL jf Joj:yflksfk|ltsf] <strong>lg</strong>hsf] ;D<strong>df</strong>g h:<strong>tf</strong><br />
cGo kIfx¿nfO{ k<strong>lg</strong> b[li6ut ug'{ kb{5 . w]/} cj:yf<strong>df</strong> Joj:yflksf<br />
/ /fi6«klt aLr <strong>clwsf</strong>/sf] cf}krfl/s<strong>tf</strong> ;DjGwL ;d:ofsf] t'ngf<strong>df</strong><br />
sdhf]/ ;+:yfut sf/0f g} d"n ;d:of x'G5 . <strong>clwsf</strong>+z blIf0f<br />
cd]l/sL <strong>df</strong>]8]nx¿<strong>df</strong> sfo{kflnsfn] Joj:yflksf <strong>df</strong>ly u/]sf]<br />
clts|d0f / Joj:ylksfn] sfo{kflnsfnfO{ k5f/]sf kl/b[Zox¿ aLr<br />
l9lsRofpF v]n]h:<strong>tf</strong>] cj:yf l;h{gf ul/Psf] kfOG5 . pbfx/0fsf<br />
nflu, d]lS;sf]<strong>df</strong> ;+ljwfg<strong>df</strong> s'g} ;+zf]wg gul/Psf] eP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong><br />
;dosf] qmd;Fu} Hofb} zlStzfnL /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL a9L<br />
ax'njfbL / sd <strong>lg</strong>/+s'z x'b} cfPsf] kfOG5 . t/, sfo{kflnsf /<br />
Joj:yflksf Ps csf{k|lt a9\bf] ¿k<strong>df</strong> cj/f]wfTds Pj+ lj/f]wL x'b}<br />
uPsf k<strong>lg</strong> 5g\ .<br />
cfd"n kl/jt{geGbf k<strong>lg</strong> s|lds <strong>ljsf</strong>; nf]s<strong>tf</strong>lGqs ;+:yfx¿sf]<br />
;anLs/0f<strong>df</strong> j9L ;xof]uL x'g] b]lvG5 lsgls pTk|]/0ff<strong>df</strong> ;'wf/<br />
Nofpg ul/g] cd"t{ <strong>lg</strong>0f{on] <strong>df</strong>}g ;dembf/L<strong>df</strong> vnn kfg{ ;Sg],<br />
cfj]ufTds x7 e8\sfpg] vt/f /xg] / csf{] efiff<strong>df</strong> eGg' kbf{<br />
;"qfwf/x¿n] g;f]r]sf b'ikl/0ffdx¿ <strong>lg</strong>DTofpg ;Sg] x'G5 . :yfgLo<br />
;Gbe{ / nf]slk|o a'emfOnfO{ Wofg lbg] k|:<strong>tf</strong>jsf] ;<strong>df</strong>of]hg,<br />
;d:ofsf] klxrfg / l;kmfl/;sf] ljZj;gLo<strong>tf</strong>sf ;DjGw<strong>df</strong> k|fljlws<br />
;Nnfxsf/x¿sf] g/d / ;zSt of]hgfn] s|lds <strong>ljsf</strong>;k|ltsf] cfd<br />
?lrnfO{ k|fylds<strong>tf</strong> lbG5g\ h'g s'/f sd xf<strong>lg</strong>sf/s tTj x'g\ .<br />
sfo{qmd<strong>df</strong> /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] d"Nofª\sgsf] cfwf/<br />
;DaGwL k|Zg<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> 5nkmn s]lGb|t lyof] . l:y/ ;/sf/, ljw]os kfl/t<br />
u/fpg ;/sf/sf] ;kmn<strong>tf</strong> tyf ;]jf jf ;/sf/sf] ;+:yfuts/0fsf]<br />
txnfO{ <strong>df</strong>kb08sf] cfwf/ agfpg' kg]{ ts{x¿ k<strong>lg</strong> k|:t't ePsf lyP .<br />
cw{ cWoIffTds jf ldl>t k|0ffnLsf] ;DefJo<strong>tf</strong>sf af/]<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
5nkmn eof] . t/, w]/}sf] ljrf/<strong>df</strong> o:<strong>tf</strong>] k|0ffnLn] jf:tljs <strong>lg</strong>/+s'z<br />
k|j[lQsf] Go"gLs/0f ug{ ;Sg] dWoljGb' pknAw u/fp+b}g lsgeg] of]<br />
k|0ffnL Jojxf/<strong>df</strong> slxn] ;+;bLo k|0ffnL h:<strong>tf</strong>] t slxn] cWoIffTds<br />
k|0ffnL h:<strong>tf</strong>] x'g] b]lvG5 . of] b[li6sf]0f cg';f/ cWoIffTds /<br />
;+;bLo k|0ffnL cfkm}<strong>df</strong> :jfoQ 5}g a? k|m]Gr k|0ffnL h:<strong>tf</strong>] ;+;b<strong>df</strong><br />
/fi6«kltsf] ax'dt ePsf] cj:yf<strong>df</strong> cWoIffTds k|0ffnLsf] ¿k<strong>df</strong> /<br />
ax'dt gePsf] cj:yf<strong>df</strong> ;+;bLo k|0ffnLsf] ¿k<strong>df</strong> sfd ub{5 .<br />
r]a'an] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL ;DjGwL y'k|} k/Dk/fut<br />
cawf/0ff / kf7x¿sf] j}w<strong>tf</strong> pk/ k|Zg ug'{eof] . Hf:t} M ljZj;gLo<strong>tf</strong><br />
/ Joj:yflksf;Fusf] åGåsf] ;DefJo<strong>tf</strong> j[l4 ug]{ ePsfn] w]/}<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s <strong>clwsf</strong>/ glbg]; /fhgLlts bnx¿sf] ;+Vof 36fpg /<br />
Joj:yflksf<strong>df</strong> ax'dtsf] ;DefAo<strong>tf</strong> j9fpg /fi6«kltsf] ;femf jf b'O{<br />
r/0f <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL ckgfpg], ;<strong>df</strong>g'kflts <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL ckgfO{<br />
Joj:yflksfsf] <strong>lg</strong>jf{rg u/fpFbf o;n] Joj:yfksLo v08Ls/0ftkm{<br />
n}hfg] ePsfn] To:<strong>tf</strong>] k|0ffnL gckgfpg / cfkm"nfO{ ;Qf<strong>df</strong> l6sfO{<br />
/fVg cfˆgf] ;+:yfut cf]xbf k|of]u ug{af6 ;j{zlQm<strong>df</strong>g\ s<strong>tf</strong>{nfO{<br />
/f]Sg k'gM <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> pDd]bjf/ x'g] ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;L<strong>df</strong> /fVg] .<br />
kbfjlw ;DaGwL ;L<strong>df</strong> Ps} lsl;dsf] /fVg] ;DaGw<strong>df</strong> / vf; u/L<br />
/fi6«klt jf Joj:yflksfsf ;b:osf] kbfjlw nf<strong>df</strong>] /x]sf]<br />
-pbfx/0fsf nflu d]lS;sf]<strong>df</strong> /fi6«kltsf] sfo{sfn Ps k6s<strong>df</strong> ^<br />
jif{sf] x'g]_ ljifo<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> k|Zg ul/Psf] lyof] . k'gM <strong>lg</strong>jf{rgsf nflu<br />
cfˆgf] ;DefJo<strong>tf</strong>sf] af/]<strong>df</strong> xf]Og ls /fHosf] lxt<strong>df</strong> Wofg s]lGb|t ug{]<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf kmfObfsf] af/]<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> 5nkmn ePsf]<br />
lyof] . s;}n] s] k<strong>lg</strong> ts{ u/] eg] clxn] ;jf]{Ts[i6 JolQmTj sf]xL<br />
k<strong>lg</strong> 5}g M pbfx/0fsf nflu, d'lvof k|yf /x]sf] ;<strong>df</strong>h<strong>df</strong> ;+;b jf<br />
/fi6«kltsf] k'gM <strong>lg</strong>jf{rgn] s'g} d"No / dxTj yk ub}{g . /fhgLlt1nfO{<br />
k'gM <strong>lg</strong>jf{rg ug{] jf gug{] hgOR5f g} nf]stGq<strong>df</strong> hafkmb]lx<strong>tf</strong><br />
;'<strong>lg</strong>lZrt ug{] Pp6f tTj xf] eGg] b[li6sf]0fn] of] ts{sf] ;<strong>Gt</strong>'ng<br />
eof] . <strong>lg</strong>jf{rg g} To:<strong>tf</strong>] k|lqmof xf] h;n] ;/sf/nfO{ dtbf<strong>tf</strong>sf<br />
nflu sfd ug{] / dtbf<strong>tf</strong>k|lt hafkmb]xL x'g k|f]T;flxt ub{5 .<br />
kbfjlwsf] ;L<strong>df</strong>sf] ;§f a? cGo ;+oGqx¿sf] <strong>ljsf</strong>; ug{' plrt x'G5,<br />
h:t}M <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> k|lt:kwL{x¿n] cfkm";Fu /x]sf ;fwg ;|f]tx¿sf]<br />
b'¿kof]ux¿nfO{ <strong>lg</strong>oGq0f / ;Lldt ug]{ .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
21
sfo{sfl/0fL <strong>clwsf</strong>/<strong>df</strong> <strong>lg</strong>oGq0f / ;<strong>Gt</strong>'ng sfod ug{ /fhgLlts<br />
bn, Gofkflnsf, Joj:yflksf / ;fj{h<strong>lg</strong>s k|zf;gsf] e"ldsf<br />
lj1x¿ <strong>df</strong>l/of cDkf/f] sf;/, h'cg l/cn, PlSjlngf] lkd]G6]n /<br />
8f]ldGuf] ul;{of a]nfpG8]åf/f lnlvt sfg'g / jf:tljs<strong>tf</strong> aLrsf]<br />
l/St<strong>tf</strong> vf; u/L ;+:yfut /fhgLlts ;+:s[ltsf ;DaGw<strong>df</strong> Pp6f d'Vo<br />
sl7gfO xf] eGg] klxnf] ;d"xsf] <strong>lg</strong>rf]8 pk/ 5nkmn ePsf] lyof] .<br />
k|foM h'g;'s} k|f¿k ckgfOP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> r/d /fi6«kltjfb÷cWoIfjfb<br />
pTkGg ePsf] kfOG5 lsgeg] sdhf]/ /fhgLlts bn, sdhf]/ Goflos<br />
;+/rgf / sdhf]/ <strong>lg</strong>sfox¿sf] sf/0fn] <strong>lg</strong>oGq0f / ;<strong>Gt</strong>'ng k<strong>lg</strong><br />
sdhf]/ x'g k'U5 . Pp6} k|f¿k ePsf d'n'sx¿<strong>df</strong> leGg leGg ;do<strong>df</strong><br />
Pp6f /fi6«klt ;xdlt k|j[lQsf] / csf{] <strong>lg</strong>/+s'z k|j[lQsf] k<strong>lg</strong> x'g<br />
;Sb5 . t;y{, t'ngfTds ;Gb]z jf kf7 lng] ;Gbe{<strong>df</strong> /fi6«kltsf]<br />
<strong>clwsf</strong>/<strong>df</strong> eGbf k<strong>lg</strong> tL <strong>clwsf</strong>/x¿sf] k|of]u / ;+of]hg<strong>df</strong> /fi6«kltsf]<br />
hjfkmb]lx<strong>tf</strong> <strong>lg</strong>e{/ /xG5 .<br />
/fhgLlts bn <strong>df</strong>km{t hjfkmb]lx<strong>tf</strong> ;'<strong>lg</strong>Zrt ug{ vf]Hg' k|foM c<strong>lg</strong>lZrt<br />
x'G5 . blIf0f cd]l/sfsf <strong>clwsf</strong>+z efu<strong>df</strong> hg;+Vofsf] 7"nf] lx:;fn]<br />
/fhgLlts bnx¿nfO{ j}w k|lt<strong>lg</strong>lw <strong>df</strong>Gb}gg\ . pbfx/0fsf nflu,<br />
af]lnleof / OSj]8/n] cfkm\gf k'/fgf /fhgLlts bnx¿nfO{ c:jLsf/<br />
u/]sf 5g\ / <strong>lg</strong>sf/fu'cf / cGo :yfg<strong>df</strong> bnsf] c;+:yfs/0fsf] k|ls|of<br />
jl9/x]sf] 5 / /fhgLlts cfGbf]ngsf] e"ldsf / sfd dxTjk"0f{ x'b}<br />
cfPsf] 5 . o; k|j[lQn] /fi6«klt<strong>df</strong> / /fhgLltsf] JolSts/0f<strong>df</strong><br />
j9\bf] Wofg s]lGb|t ug{ k|f]T;flxt u/]sf] 5 . blIf0f cd]l/sf<strong>df</strong> ;g\<br />
@))* <strong>df</strong> axfnjfnf !* dWo] !@ j6f /fi6«kltx¿ JolStTj jf<br />
ljnIf0f k|ltefsf cfwf/<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt ePsf lyP .<br />
æ<strong>lg</strong>oGq0f / ;<strong>Gt</strong>'ngsf] sfd ug{ Joj:yflksf /<br />
sfo{kflnsf aLrsf] ;DaGw åGåfTds x'g' kb{5 eGg]<br />
b[li6sf]0f / ;f]r g} Pp6f d'Vo ;d:of xf] . a?<br />
k|efjsf/L / l:y/ ;/sf/sf nflu oL b'O{ <strong>lg</strong>sfox¿n]<br />
/fd|f];Fu ;xsfo{ ug{' kb{5 / cx+ k|Zg rflxF o;nfO{<br />
;d'Ggt 9ª\un] ;xhLs/0f ug{] ;+:yfut ;+/rgf s]<br />
s:<strong>tf</strong>] x'g' kb{5 eGg] xf]Æ<br />
sfo{zfnf uf]i7L<strong>df</strong> ;+:yfut sdhf]/L tyf ckl/kSj nf]stGq<strong>df</strong><br />
c<strong>Gt</strong><strong>lg</strong>{lxt r'gf}tLx¿sf] klxrfgaf/] k<strong>lg</strong> 5nkmn ul/Psf]<br />
lyof] . lkmlnlkG;sf 36gfqmdsf] cWoogn] /fi6«kltnfO{ lbPsf]<br />
<strong>lg</strong>o'lQm;DaGwL w]/} Jofks <strong>clwsf</strong>/n] cleefjsLo /fhgLltnfO{<br />
k|f]T;flxt u/]sf] b]lvof] . /fi6«kltnfO{ ;/sf/sf d'Vo d'Vo<br />
cª\ux¿, dGqL, /fhb"t, cDa'8;Dofg / <strong>df</strong>gj <strong>clwsf</strong>/ cfof]u h:<strong>tf</strong><br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s <strong>lg</strong>sfosf kbflwsf/Lx¿, sg{]n bhf{b]lv <strong>df</strong>lysf ;}<strong>lg</strong>s<br />
<strong>clwsf</strong>/L, pRr kb:y k|x/L clws[t, ;/sf/L sfof{no ;~rfng<br />
æPp6} k|f¿k ePsf d'n'sx¿<strong>df</strong> leGg leGg ;do<strong>df</strong> Pp6f<br />
/fi6«klt ;xdlt k|j[lQsf] / csf{] <strong>lg</strong>/+s'z k|j[lQsf] k<strong>lg</strong> x'g<br />
;Sb5 . t;y{, t'ngfTds ;Gb]z jf kf7 lng] ;Gbe{<strong>df</strong><br />
/fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/<strong>df</strong> eGbf k<strong>lg</strong> tL <strong>clwsf</strong>/x¿sf] k|of]u /<br />
;+of]hg<strong>df</strong> /fi6«kltsf] hjfkmb]lx<strong>tf</strong> <strong>lg</strong>e{/ /xG5Æ<br />
ug{] If]qLo <strong>lg</strong>b{]zs / ;/sf/L :jfldTj ePsf ;+:yfgsf ;+rfnsx¿<br />
;d]t <strong>lg</strong>o'lQm ug{] <strong>clwsf</strong>/ 5 . /fi6«kltn] Gofokflnsfsf] k|f/lDes<br />
txsf] cbfntb]lv ;jf{]Rr cbfnt;Ddsf ;a} ;b:ox¿sf] <strong>lg</strong>o'lQm<br />
k<strong>lg</strong> ub{5, h;af6 Gofokflnsfsf] /fhgLlts/0f ug{ k|f]T;flxt<br />
ub{5 . o;n] /fi6«kltnfO{ hjfkmb]xL agfpg ;Sg] jf:tljs ;+:yfsf]<br />
e"ldsfnfO{ cjd"Nog ub{5 . ;+ljwfgtM Joj:yflksfn] /fi6«kltn]<br />
ug{] <strong>lg</strong>o'lQm<strong>df</strong> <strong>lg</strong>oGq0f ug{ ;Sb5 t/ Jojxf/<strong>df</strong> of] cTo<strong>Gt</strong> sdhf]/ jf<br />
lkmtnf] ;fljt ePsf] 5 .<br />
/fi6«klt / Joj:yflksf ;+;b aLrsf] zlQm ;DaGw<strong>df</strong> ;+zf]wg ug{sf<br />
nflu ul/g] ;+a}wf<strong>lg</strong>s ;'wf/sf r'gf}tLx¿af/] ljrf/ ljdz{ ePsf]<br />
lyof] h;<strong>df</strong> k]?sf] pbfx/0f lbOof] . cf}krfl/s k|f¿k kl/jt{g<br />
ePsf] eP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> zlQm;+3if{ / åGåfTds Jojxf/ <strong>lg</strong>od h:t} /xg<br />
k'u] . k]?<strong>df</strong>, ;+;b<strong>df</strong> /fi6«kltsf] ax'dt gePsf] cj:yf<strong>df</strong> sfo{kflnsf<br />
/ Joj:yflksf aLrsf] ;DaGw åGåk"0f{ /x\of] . ;g\ !(#@ sf]<br />
;+ljwfgn] ldl>t /fi6«klt÷cWoIffTds ;+;bLo k|0ffnL cjnDag<br />
u/L /fi6«kltsf <strong>clwsf</strong>/x¿ s6f}tL u¥of] . of] ;+/rgfsf] kmn:j¿k<br />
sfo{sfl/0fL / Joj:yflksf aLr y'k|} ult/f]w / ;Qf;+3if{ pTkGg<br />
eof], h;n] c<strong>Gt</strong><strong>tf</strong>]uTjf /fhgLlts ;+s6 / ;Qf kn6 (coup) g}<br />
<strong>lg</strong>DTofof] . ;g\ !(&( sf] ;+ljwfgn] /fi6«klt<strong>df</strong> k'gM zlQm s]lGb|t<br />
u/\of] t/ ;+;b<strong>df</strong> /fi6«kltsf] ax'dt gePsf] cj:yf<strong>df</strong> sl7gfO pTkGg<br />
x'g] qmd eg] sfod} /x\of] . cnj6f{] k'mlh<strong>df</strong>]/Ln] ;Qf sAhf u/]kl5<br />
;g\ !((# sf] ;+ljwfgn] /fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/nfO{ yk ;'b[9 agfof] .<br />
k'mlh<strong>df</strong>]/Lsf] ktg eP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> Tof] ;+ljwfg cem} sfod} 5 .<br />
sdhf]/ ;+:yfx¿nfO{ tLj| ¿kn] ;'b[9 ug{] jf /fhgLlts bnx¿nfO{<br />
k'gM j}w<strong>tf</strong> lbg] s'/f k|foM c;Dej ePsf] x'Fbf ;d"xn] <strong>lg</strong>oGq0f /<br />
;<strong>Gt</strong>'ng<strong>df</strong> <strong>df</strong>q} Wofg glbP/ ;xof]u, ;dGjo ug{] ;+oGqsf] cefj<br />
h:<strong>tf</strong> s'/f<strong>df</strong> 5nkmn s]lGb|t ePsf] lyof] . <strong>lg</strong>oGq0f / ;<strong>Gt</strong>'ngsf]<br />
sfd ug{ Joj:yflksf / sfo{kflnsf aLrsf] ;DaGw åGåfTds x'g'<br />
kb{5 eGg] b[li6sf]0f / ;f]r g} Pp6f d'Vo ;d:of xf] . a? k|efjsf/L<br />
/ l:y/ ;/sf/sf nflu oL b'O{ <strong>lg</strong>sfox¿n] /fd|f];Fu ;xsfo{ ug{' kb{5<br />
/ cx+ k|Zg rflxF o;nfO{ ;d'Ggt 9ª\un] ;xhLs/0f ug{] ;+:yfut<br />
;+/rgf s] s:<strong>tf</strong>] x'g' kb{5 eGg] xf] .<br />
22<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
fi6«kltsf] <strong>lg</strong>jf{rg / kbd'lSt M /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf]<br />
sfof{Gjog<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL / bnLo k|0ffnLn] kfg]{ k|efj<br />
cl3Nnf ;d"xsf] d"n ljifo / ;Gb]znfO{ lj:t[tLs/0f ub{} 5nkmn<br />
cl3 a9\of] . pQd <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL Tof] xf] h;n] /fi6«kltnfO{ ax'dt<strong>df</strong><br />
/fVb5 t/ ax'dt sdhf]/ x'g' kb{5 h;<strong>df</strong> jf<strong>tf</strong>{sf] cfjZos<strong>tf</strong> kb{5 .<br />
o;n] /fi6«kltn] bnsf ;b:ox¿nfO{ Ps;fy /fVg' kg{] cj:yf ;lxt<br />
;+;bsf] ;+/rgf k|ltljlDat ub{5 .<br />
k|:t't cWoog<strong>df</strong> a]<strong>lg</strong>g<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL / bnLo k|0ffnLnfO{<br />
/fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/ ;<strong>Gt</strong>'ng ug{<strong>df</strong> k|of]u ul/Psf] b]lvof] .<br />
bzsf}+sf] cl:y/<strong>tf</strong>, /fhgLltsf] hflts/0f / JolSts/0f Pj+<br />
;}<strong>lg</strong>s <strong>tf</strong>g;fxLaf6 kf/ kfpg Pp6f /fli6«o ;Dd]ng ePsf] lyof] h;n]<br />
k|0ffnL<strong>df</strong> kl/jt{g Nofpg] <strong>lg</strong>0f{o u¥of], h;<strong>df</strong> ax'bnLo<strong>tf</strong><strong>df</strong> cfwfl/t<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL ckgfpg] / bnsf] u7g<strong>df</strong> ;/n<strong>tf</strong> /<br />
;an Gofokflnsfsf] k|fjwfg lyof] . o;sf] k|efj t'ngfTds ¿kn]<br />
;kmn /x\of] . a]<strong>lg</strong>g<strong>df</strong> cg]s hftLo ;d"x / efiffx¿ 5g\ h;<strong>df</strong><br />
u7aGwg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f u/L ax'dt sfod /fVg Hofb} sl7g 5 . ToxfFsf]<br />
Joj:yflksf<strong>df</strong> !@ j6f bnx¿sf] <strong>df</strong>q k|lt<strong>lg</strong>lwTj eP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong><br />
a]<strong>lg</strong>g<strong>df</strong> s'n !)^ j6f /fhgLlts bnx¿ 5g\ . ;fy} o;af6<br />
/fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/<strong>df</strong>ly <strong>lg</strong>oGq0f /fVg ;xof]u k<strong>lg</strong> ePsf] 5, lsgls<br />
/fi6«kltn] ljleGg 36sx¿nfO{ ;xh} <strong>lg</strong>oGq0f ug{ ;Sb}g .<br />
a]<strong>lg</strong>g<strong>df</strong> ;g\ !(() <strong>df</strong> nfu' ul/Psf] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<br />
zlStzfnL /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] ¿k<strong>df</strong> u|x0f ul/Psf]<br />
lyof] h;<strong>df</strong> sfo{kflnsfnfO{ Joj:yflksfsf] l:y/<strong>tf</strong>af6 k|efljt<br />
gx'g] u/L cTo<strong>Gt</strong>} ljeflht /fhgLlts kl/b[Zo<strong>df</strong> sfd ug{ ;Sg]<br />
cj:yf lyof] . ;f] k|0ffnLn] ;fdgf ug{' k/]sf tLg j6f ;DefJo<br />
r'gf}tLx¿ lyPM k|0ffnL<strong>df</strong> cl:y/<strong>tf</strong> / åGåsf] hf]lvd, <strong>lg</strong>/+s'z<strong>tf</strong>sf]<br />
hf]lvd / hjfkmb]lx<strong>tf</strong>sf] cefj . o;sf] k'g/fjnf]sg ug]{ qmd<strong>df</strong><br />
sfo{kflnsf / Joj:yflksf jLr <strong>clwsf</strong>/sf] :ki6 ljefhg kb{5<br />
h;<strong>df</strong> sfg'g <strong>lg</strong><strong>df</strong>0f{<strong>df</strong> /fi6«kltnfO{ sdhf]/ <strong>lg</strong>if]wflwsf/ -le6f]_ /<br />
/fi6«kltsf] cfb]zsf] <strong>df</strong>Wodaf6 kfl/t x'g] ah]6 ;DaGwL ckjfbnfO{<br />
5f8]/ /fi6«kltn] k|:t't ug{] ljw]os<strong>df</strong> ;+;bn] ;+zf]wg ug{ ;Sg]<br />
Joj:yf kb{5 Pj+ ;an ;+a}wf<strong>lg</strong>s cbfntsf] cjZos<strong>tf</strong> k<strong>lg</strong><br />
b]vfOof] . <strong>lg</strong>/+s'z k|j[lQ Joj:yfkg ug{ ;xof]uL d'Vo d'Vo pkfox¿<strong>df</strong><br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntsf] ;jn<strong>tf</strong>, ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt<strong>df</strong> ph'/L ug{<br />
gful/snfO{ <strong>clwsf</strong>/ lbg] ;DaGwL Joj:yfx¿, /fi6«kltsf] <strong>lg</strong>jf{rg<br />
b'O{ r/0f<strong>df</strong> ug{' kg{] <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL / <strong>lg</strong>jf{rg Joj:yfkg ug{] :jtGq<br />
<strong>lg</strong>sfo ;d]tnfO{ lng ;lsG5 .<br />
sfo{kflnsfsf] cg'udg jf ;'k/Lj]If0fsf <strong>lg</strong>lDt Joj:yflksfnfO{<br />
k|f]T;flxt ug{ ul/Psf s'g} k<strong>lg</strong> cf}krfl/s Joj:yfn] /fd|f];Fu sfd<br />
ug{ ;s]gg\ -pbfx/0fsf nflu, ;/sf/nfO{ k|Zg ;f]Wg], hfFra'em<br />
/ ;"rgf cfof]u, ah]6 ;DaGwL sfg'g<strong>df</strong> dtbfg cflb_ . tyflk,<br />
/fi6«klt jf dGqLkl/ifb\sf ;b:ox¿sf] /fhgLlts OR5f zlQm Pj+<br />
gful/s ;<strong>df</strong>hsf ;+u7gx¿af6 hjfkmb]lx<strong>tf</strong> ;DaGwL ljZj;gLo<br />
sfd sf/afxL eP . oBlk e|i6frf/ / ;fj{h<strong>lg</strong>s sfd sf/afxLsf]<br />
lj1x¿M nf]/]Ghf] sf]8f{]ef, n/]G; XjfO6x]8, <strong>df</strong>lyof; x'Gsk] / hh{ nfGhf/f]<br />
unt Joj:yfkg lj?4sf] n8fOF<strong>df</strong> gful/s ;<strong>df</strong>hsf ;+u7gx¿<br />
cu| kª\lt<strong>df</strong> 5g\ .<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLn] Joj:yflksLo ;f}bfafhLsf]<br />
jf<strong>tf</strong>j/0fnfO{ hl6n agfpF5 k<strong>lg</strong> eGg ;lsG5 . ;f]xL cg'¿k, 5nkmn<br />
/ ;dembf/Lsf] cfwf/ <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{ o:<strong>tf</strong>] jf<strong>tf</strong>j/0f <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{] nIo<br />
x'g' kb{5 . /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt ljwfosx¿n]<br />
bnsf] c8fg cg'¿k dt lbg] ;Defjgf sd x'G5 h;af6 bnx¿<br />
sdhf]/ aG5g\ . tyflk of] :ki6 5}g ls bnx¿sf] sdhf]/L<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf sf/s x'g\ jf /fi6«klt÷cWoIffTds<br />
k|0ffnLsf sf/0fn] bnx¿ sdhf]/ ePsf x'G5g\ .<br />
;kmn nf]stGqsf nflu ;an bnx¿ cTofjZos x'G5g\ egL k|fo<br />
eGg] ul/G5 <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> tYox¿n] s] b]vfpF5g\ eg] blIf0f cd]l/sfsf<br />
y'k}| hg<strong>tf</strong>n] cfkm\gf k|lt<strong>lg</strong>lwx¿n] bnLo /]vf cg';f/ eGbf cfkm\gf<br />
ljj]ssf cfwf/<strong>df</strong> dt lbPsf] x]g{ rfxG5g\ . Joj:yfksLo <strong>lg</strong>0f{o<br />
k|lqmof<strong>df</strong> k|efj kfg{ ;Sg] ;fd"lxs sfo{ ;Dkfbg ;DaGwL ;d:of /<br />
;<strong>df</strong>wfg ug{ bnx¿sf] cfjZos<strong>tf</strong> kg{] ePsfn] /fi6«klt÷cWoIffTds<br />
k|0ffnL<strong>df</strong> ;+:yfut 9fFrfsf] r'gf}tL eg]sf] bnx¿nfO{ ;L<strong>df</strong>l<strong>Gt</strong>s[t<br />
gu/L jf k"0f{ ¿kn] ltgnfO{ sdhf]/ gagfO{ ;+;bLo bnx¿;Fu} ;xsfo{<br />
ug{ ;Sg] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] Joj:yf ug{' xf] .<br />
cfˆgf] sfo{kq<strong>df</strong> r]a'an] Jofks bnLo ljv08g ePsf] cj:yf<strong>df</strong><br />
u7aGwg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{ /fi6«kltnfO{ sl7g x'G5 jf PsbnLo cNkdtsf]<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds ;/sf/ u7aGwg ;/sf/sf] t'ngf<strong>df</strong> sd<br />
k|efjsf/L x'G5 eGg] b[li6sf]0fnfO{ k'li6 ug{] s'g} k<strong>lg</strong> Jofjxfl/s<br />
k|<strong>df</strong>0f gePsf] ts{ k|:t't ug{' eof] . t;y{, ;<strong>df</strong>g'kflts k|lt<strong>lg</strong>lwTj<br />
:jo+n] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLnfO{ <strong>lg</strong>:t]h ub{}g . /fi6«kltsf]<br />
<strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnLsf] 9fFrf agfpFbf Ps<strong>tf</strong> / PsLs/0fsf nflu<br />
zlQm;]t'sf] ¿k<strong>df</strong> sfd ug{ /fi6«kltnfO{ k|f]T;flxt ug{ ] /fhgLlts, hftLo,<br />
ef}uf]lns jf wfld{s kIfx¿nfO{ dWogh/ /fVg' kb{5 . pbf/x0fsf nflu,<br />
gfOh]l/o<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt x'gsf nflu ;+3sf sDtL<strong>df</strong> b'O{ ltxfO /<br />
fHox¿<strong>df</strong> sDtL<strong>df</strong> Ps rf}yfO dt k|fKt ug{'kg{] Joj:yf 5 . To:<strong>tf</strong>]<br />
e"ldsf blIf0f cd]l/sf<strong>df</strong> cfd ¿k<strong>df</strong> k|o'Qm b'O{ r/0f <strong>lg</strong>jf{rg<br />
k|0ffnLn] k<strong>lg</strong> v]Ng ;Sb5 . ;Fu;Fu} ul/g] /fi6«kltsf] / ;+;bLo <strong>lg</strong>jf{rgn]<br />
/fi6«kltsf] sfo{sfnsf aLr<strong>df</strong> cfˆgf] c:jLs[lt ;ª\s]t ug{]<br />
ca;/af6 dtbf<strong>tf</strong>nfO{ al~rt ub{5g\ .<br />
tyflk, /fi6«klt s;/L <strong>lg</strong>jf{lrt x'G5 eGg] s'/feGbf Joj:yfksLo<br />
sfo{;"rL <strong>lg</strong>wf{/0f ug{] / Joj:yfksLo ax'dt h'6fpg ;/sf/nfO{<br />
;3fpg] ;+oGqx¿sf] ljB<strong>df</strong>g<strong>tf</strong> / k|efjsfl/<strong>tf</strong> dxTjk"0f{ kIf xf] .<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{<strong>tf</strong>x¿n] Joj:yfksLo 5nkmn k|lqmofsf kIfx¿, sfg'g agfpg]<br />
tyf ;+zf]wg ug{] k|lqmof / vf; u/L ah]6, <strong>cfly</strong>{s sfo{k|0ffnL,<br />
/fi6«kltsf] <strong>lg</strong>if]wflwsf/ -le6f]_ sf] Joj:yf / :j¿k cflb<br />
s'/fx¿<strong>df</strong>ly ljrf/ ug{' kb{5 .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
23
fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<strong>df</strong> æljh]<strong>tf</strong>n] ;a} lng]Æ<br />
k|s[ltnfO{ ;+oldt agfpg]<br />
lj1x¿M sfnf{]; x'<strong>lg</strong>o;, Ol:6 o'lwgL, <strong>df</strong>l/of cDkf/f] sf;f/ / 8]le8 p;'kf;lenL<br />
lj1x¿sf ljrf/<strong>df</strong> /fi6«kltsf] cflwkTo ;+oldt agfpg] /<br />
sfo{kflnsf tyf Joj:yflksf aLrsf] ;xsfo{ k|f]T;flxt ug{] pkfosf]<br />
vf]hL o;sf dxTjk"0f{ zLif{sx¿ lyP . 5nkmn ul/Psf <strong>clwsf</strong>+z<br />
ljifox¿<strong>df</strong> /fi6«kltsf] cflwkTo tyf /fi6«klt / Joj:yflksf aLrsf]<br />
åGå hxfF l;h{gfTds ;xsfo{ Hofb} Go"g /x]sf lyP .<br />
lrnL<strong>df</strong>, ;+ljwfgaf6 :yflkt s]Gb|Lo j}+s / ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt h:<strong>tf</strong><br />
cw{ ;fj{h<strong>lg</strong>s <strong>lg</strong>sfox¿sf] ljB<strong>df</strong>g<strong>tf</strong> / <strong>lg</strong>jf{rg vr{ <strong>lg</strong>oldt ug{]<br />
sfg'gn] jt{<strong>df</strong>g /fi6«kltsf] k|efj ;Lldt ul/lbPsf] 5 . vf; u/L<br />
l;g]6 zlQmzfnL 5 / l;g]6n] g} s]Gb|Lo j}+s, dxfn]vf <strong>lg</strong>oGqs,<br />
nf]s ;]jf cfof]u nufotsf y'k|} :jtGq <strong>lg</strong>sfosf ;+rfns ;ldltsf<br />
;b:ox¿ <strong>lg</strong>jf{lrt ub{5 . ;fy} l;g]6n] ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntsf b'O{<br />
hgf ;b:osf] <strong>lg</strong>jf{rg ub{5 / r]Da/ ckm 8]k'l6hn] dgf]gog u/]sf<br />
cGo b'O{ hgf ;b:ox¿sf] dgf]gog / cg'<strong>df</strong>]bg k<strong>lg</strong> ub{5 .<br />
o;nfO{ æ/fi6«kltn] ;a} lng]Æ k|f¿keGbf To;nfO{ ;xdltsf]<br />
nf]stGq (Democracy by consensus) sf] k|f¿ksf] ¿k<strong>df</strong> lng<br />
;lsG5 . tyflk, oxL ;+j}wf<strong>lg</strong>s ;+/rgf<strong>df</strong> rf/ j6f leGgfleGg}<br />
/fi6«kltsf] sfo{sfn<strong>df</strong> s]xL km/s pkfudx¿ l;h{gf ePsf b]lvP,<br />
/fi6«klt<strong>df</strong> zlQmsf] s]Gb|Ls/0fsf] cg]s ¿k<strong>df</strong> . o; k|0ffnLsf]<br />
sfo{z}nL jf:tj<strong>df</strong> /fi6«kltsf] nIo / g]t[Tj z}nL<strong>df</strong> e/ kg]{ b]lvG5 .<br />
hlh{ofn] ;+;bLo, /fi6«klt÷cWoIffTds / cw{ /fi6«klt÷cw{<br />
cWoIffTds÷ldl>t u/L ;a} k|0ffnLx¿ cg'ej u/]sf] 5 / ;a}<strong>df</strong><br />
;d:of k<strong>lg</strong> kfPsf] 5 . ;g\ !(() sf] bzs<strong>df</strong> :jtGq x'Fbf hlh{of<br />
;+;bLo k|0ffnLaf6 /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<strong>df</strong> k|j]z u¥of] . ;g\<br />
@))$ ;Dd ;f] k|0ffnLn] /fi6«kltnfO{ sª\u|]; / ;<strong>df</strong>hpk/ k"0f{ <strong>lg</strong>oGq0f<br />
x'g] u/L /fi6«klt<strong>df</strong> zlQm s]lGb|t u¥of] . cfˆgf ;d:ofx¿ ;<strong>df</strong>wfg ug{<br />
/fi6«klt pQ/bfoL x'g' kb{5 eGg] hgck]Iff k"/f gePsf sf/0fn] k|z:t<br />
cl:y/<strong>tf</strong> l;h{gf eof] . /fi6«kltx¿ of t ;}<strong>lg</strong>s ljb|f]xaf6 ckb:y<br />
eP of t ;8s k|bz{gsf sf/0fn]] /flhgf<strong>df</strong> lbg afWo eP . ;g\<br />
@))$ <strong>df</strong> hlh{ofn] cw{ cWoIffTds÷/fi6«klt k|0ffnL cjnDag<br />
u¥of] h;<strong>df</strong> k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifb\sf] <strong>lg</strong>o'lQm ;+;baf6 ul/G5<br />
t/ ;+;b eË ug{] <strong>clwsf</strong>/ /fi6«klt<strong>df</strong> 5 . tyflk o;af6 /fi6«kltsf]<br />
zlQm <strong>lg</strong>oGq0f ug{'sf] ;§f cem a9L zlQmzfnL / <strong>lg</strong>/+s'z /fi6«kltsf]<br />
pbo eof] .<br />
OG8f]g]l;of<strong>df</strong> ljh]<strong>tf</strong>n] ;a} lng] /fi6«kltsf] k|j[lQ <strong>lg</strong>oGq0f ug{] k|oTgsf]<br />
¿k<strong>df</strong> /fi6«klt / Joj:yflksf b'j}sf] Psn <strong>lg</strong>0f{o ug{] Ifd<strong>tf</strong>nfO{<br />
;Lldt ug{] k|of; eof] . Joj:yflksLo k|ls|ofsf] 5nkmn<strong>df</strong> ;+;b tyf<br />
;/sf/sf k|lt<strong>lg</strong>lwx¿ b'j}n] efu lnG5g\ / sfg'g <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f k|ls|of<strong>df</strong><br />
b'j}sf] ;+o'Qm cg'<strong>df</strong>]bg rflxG5 . ;+s6sfnLg cj:y<strong>df</strong> <strong>df</strong>q<br />
cfb]zaf6 zf;g x'G5 / ;+s6sfnLg cfb]znfO{ oyfzL3| ;+;baf6<br />
cg'<strong>df</strong>]bg u/fpg' kb{5 . sfg'gsf] kb;f]kfg <strong>lg</strong>lZrt ul/Psf] 5 /<br />
sfo{sfl/0fL cfb]z pRr sfg'g;Fu cg's"n x'g' k5{ . ;fy}, xfn}<br />
<strong>df</strong>q ul7t ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntaf6 sfg'gsf] k'g/fjnf]sg ul/g] xF'bf<br />
sfg'gsf] ;+j}wf<strong>lg</strong>s<strong>tf</strong>sf] Vofn ug{} k5{ . /fhgLlts ;xeflu<strong>tf</strong><strong>df</strong><br />
ljljw<strong>tf</strong> h'6fpg OG8f]g]l;ofn] s'g} Ps bn jf u7aGwgaf6 /fi6«kltsf]<br />
pDd]bjf/ x'g kfpg] k|j]zåf/sf] Joj:yf u¥of] h'g clxn];Dd sfod}<br />
5 . /fi6«kltsf] k|lt<strong>lg</strong>lwd"ns<strong>tf</strong> / j}w<strong>tf</strong> ;'<strong>lg</strong>lZrt ug{] csf{] /0fgLlt<br />
lyof] /fi6«kltsf] <strong>lg</strong>jf{rg b'O{ r/0f<strong>df</strong> x'g] Joj:yf . of] k|0ffnL cg';f/,<br />
;du| ax'dtsf cltl/Qm /fi6«kltn] sDtL<strong>df</strong> cfwf k|f<strong>Gt</strong>x¿<strong>df</strong> v;]sf]<br />
dtsf] @) k|ltzt dt k|fKt ug{' kb{5 .<br />
æhlh{ofn] ;+;bLo, /fi6«klt÷cWoIffTds / cw{<br />
/fi6«klt÷cw{ cWoIffTds u/L ;a} k|0ffnLx¿ cg'ej<br />
u/]sf] 5 / ;a}<strong>df</strong> ;d:of k<strong>lg</strong> kfPsf] 5 . ToxfF<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntsf]<br />
e"ldsf pk/ ljif]z Wofg lbOPsf] lyof] . GofofwLzsf]<br />
<strong>lg</strong>o'lQm /fi6«kltaf6 x'g] Joj:yfn] GofofwLzx¿<br />
/fi6«kltsf] k|efj<strong>df</strong> kg]{ eO{ ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt sdhf]/<br />
x'g ;Sb5 . tyflk ;+;baf6 <strong>lg</strong>o'Qm x'g] Joj:yf<strong>df</strong><br />
k<strong>lg</strong> hf]lvdx¿ x'G5g\ .Æ<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntsf] e"ldsf pk/<br />
ljif]z Wofg lbOPsf] lyof] . GofofwLzsf] <strong>lg</strong>o'lQm /fi6«kltaf6 x'g]<br />
Joj:yfn] GofofwLzx¿ /fi6«kltsf] k|efj<strong>df</strong> kg]{ eO{ ;+j}wf<strong>lg</strong>s<br />
cbfnt sdhf]/ x'g ;Sb5 . tyflk ;+;baf6 <strong>lg</strong>o'Qm x'g] Joj:yf<strong>df</strong><br />
k<strong>lg</strong> hf]lvdx¿ x'G5g\ . hlh{of<strong>df</strong> Joj:yflksfnfO{ sdhf]/ agfpg]<br />
kl/jt{gn] ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntnfO{ k<strong>lg</strong> sdhf]/ agfof] lsgeg] ToxfF<br />
Ps ltxfO GofofwLz Joj:yflksfaf6 <strong>lg</strong>o'Qm x'g] Joj:yf lyof] .<br />
o;af6 k<strong>lg</strong> Joj:yflksf sdhf]/ ePsf] cj:yf<strong>df</strong> cbfntn] k<strong>lg</strong><br />
:jtGq<strong>tf</strong> hf]ufpg Go"g ;xof]u kfPsf] dx;'; ul/of] .<br />
;+j}wf<strong>lg</strong>s ;+/rgfsf] d]?b08sf] ¿k<strong>df</strong> ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt /x]sf]<br />
<strong>df</strong>]8]nsf] Pp6f pbfx/0f xf] a]<strong>lg</strong>g . a]<strong>lg</strong>gsf] ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfntk|lt<br />
Joj:yflksfsf] ljZjf; /x]sf] 5 . ;d:ofsf] ;<strong>df</strong>wfg<strong>df</strong> ;3fpg<br />
o;nfO{ pkof]u ul/Psf] 5 / s'g} k<strong>lg</strong> gful/sn] cbfnt;dIf <strong>lg</strong>j]bg<br />
lbg ;Sg] ePsfn] gful/ssf] <strong>clwsf</strong>/ / :jtGq<strong>tf</strong> ;+/If0f<strong>df</strong> o;n]<br />
d'Vo e"ldsf <strong>lg</strong>jf{x u/]sf] 5 .<br />
/fi6«klt / Joj:yflksf aLrsf] ;xof]u tyf k|f]T;fxg ug]{ -h'g<br />
sfo{d"ns k|0ffnLsf] ljlzi6 tTj xf]_ p2]Zon] ah]6 kfl/t ug{] ;+oGq,<br />
<strong>lg</strong>if]wflwsf/, Joj:yflksf<strong>df</strong> ljw]os th{'<strong>df</strong>, k|:t't / ;+zf]wg ug{],<br />
Joj:yflksf / /fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/, <strong>lg</strong>o'lQm;Fu ;DalGwt /fi6«kltsf]<br />
<strong>clwsf</strong>/af/]<strong>df</strong> yk ljZn]if0f jf~5gLo 5 . /fi6«klt / /fhgLlts<br />
bnx¿ s;/L ;<strong>df</strong>of]lht x'G5g\ eGg] s'/f k<strong>lg</strong> dxTjk"0f{ 5 .<br />
24<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL / zlQmsf] ljefhg M<br />
ljs]Gb|Ls/0f, <strong>lg</strong>If]k0f / ;+3Lo<strong>tf</strong><br />
lj1x¿M lelh{nf] Pkmf]G;f] 8f l;Nef -a|flhn_, cf]G6f]<strong>lg</strong>of] <strong>df</strong>l/of xgf{G8]h -ch{]lG6gf_, hf];] <strong>df</strong>l/of ;]gf{ -d]lS;sf]_<br />
l;åf<strong>Gt</strong>tM ljs]Gb|Ls/0f jf ;+3Lo<strong>tf</strong>n] /fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/sf]<br />
cflwkTo sd ug]{ tTjsf] ¿k<strong>df</strong> sfd ug{' kb{5 / zlQmsf] Gofok"0f{<br />
<strong>lg</strong>If]k0fsf] ;+oGqsf] Joj:yf ug{' kb{5 . tyflk, Jojxf/<strong>df</strong> o;sf]<br />
k|of]u s;/L x'G5 eGg] s'/f eg] w]/} tTjx¿<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ x'G5 . ;+3Lo<br />
jf ljs]lGb|t ;+/rgf sdhf]/ ePsf]<strong>df</strong> jf ljQLo ;|f]t Go"g jf ck'u<br />
/x]sf]<strong>df</strong> o;sf] k|efj Hofb} sd k/]sf] 5 . If]q jf k|b]zx¿ k|efjsf/L<br />
/ zlQm;DkGg ePsf]<strong>df</strong> /fi6«klt / ueg{/ jf /fHosf g]<strong>tf</strong>x¿ aLrsf]<br />
zlQm;+3if{n] åGå / cl:y/<strong>tf</strong> a9\g ;Sb5 .<br />
tyflk a|flhn<strong>df</strong> zlQm;DkGg ;+3Lo ;+/rgfn] zlQmzfnL /fi6«klt<br />
xF'bfxF'b} k<strong>lg</strong> /fd|f];Fu sfd u/]sf] /f]rs pbfx/0f 5 . l;åf<strong>Gt</strong>tM<br />
If]q, /fhgLlts bn / sfª\u|]; -k|lt<strong>lg</strong>lw ;ef_ sdhf]/ /x]sf] /<br />
/fi6«klt <strong>df</strong>q} zlQmzfnL ePsf] b]lvG5 t/ Jojxf/<strong>df</strong> sfo{kflnsf /<br />
Joj:yflksf k|foM /fd|/L ;xsfo{ ub{5g\ . of] k|0ffnLnfO{ æu7aGwgsf]<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLÆ e<strong>lg</strong>Psf] 5 .<br />
o:<strong>tf</strong>] k|0ffnL ljsl;t x'g<strong>df</strong> Pp6f j:t'k/s sf/0f lyof] . Tof] s:<strong>tf</strong>]<br />
eof] eg] a|flhn<strong>df</strong> /fi6«kltnfO{ ;+;b<strong>df</strong> slxn} ax'dt k|fKt gePsf]<br />
sf/0fn] <strong>lg</strong>hn] zf;g ug{ u7aGwg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{' kg{] cfjZos<strong>tf</strong><br />
/Xof]] . u7aGwg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug{] /fi6«klt / bnx¿n] cTo<strong>Gt</strong> cg'zf;g<strong>df</strong><br />
/xL ;xsfo{ ub{] cfPsf 5g\ . o:<strong>tf</strong>] ;xsfo{sf] jf<strong>tf</strong>j/0f<strong>df</strong> ;+3sf<br />
/fHox¿sf] k<strong>lg</strong> s]xL e"ldsf 5 . ;+ljwfg c<strong>Gt</strong>u{t /fHox¿nfO{<br />
dxTjk"0f{ <strong>clwsf</strong>/ geP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> Jojxf/<strong>df</strong> pDd]bjf/sf] rog / <strong>lg</strong>jf{rg<br />
/fHos} tx<strong>df</strong> x'G5 . pDd]bjf/sf] 5gf}6 If]qLo g]<strong>tf</strong>x¿<strong>df</strong> <strong>lg</strong>e{/ x'G5<br />
æa|flhn<strong>df</strong> zlQm;DkGg ;+3Lo ;+/rgfn] zlQmzfnL<br />
/fi6«klt xF'bfxF'b} k<strong>lg</strong> /fd|f];Fu sfd u/]sf] /f]rs<br />
pbfx/0f 5 . l;åf<strong>Gt</strong>tM If]q, /fhgLlts bn /<br />
sfª\u|]; -k|lt<strong>lg</strong>lw ;ef_ sdhf]/ /x]sf] / /fi6«klt <strong>df</strong>q}<br />
zlQmzfnL ePsf] b]lvG5 t/ Jojxf/<strong>df</strong> sfo{kflnsf /<br />
Joj:yflksf k|foM /fd|/L ;xsfo{ ub{5g\ . of] k|0ffnLnfO{<br />
æu7aGwgsf] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLÆ<br />
e<strong>lg</strong>Psf] 5Æ<br />
lsgls sª\u|];<strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt x'g] cj;/ kfpg pDd]bjf/n] ;]jf pknAw<br />
u/fPsf] / If]q<strong>df</strong> nufgL lelqPsf] b]lvg' kb{5 h;sf nflu /fHosf]<br />
ueg{/;Fu <strong>lg</strong>hsf] ;DaGw c;n x'g' kb{5 . oxL sf/0fn] ;xof]uL<br />
/ ;<strong>df</strong>j]zL jf<strong>tf</strong>j/0f <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f<strong>df</strong> ;+3Lo ;+/rgfx¿sf] ;xof]u xfl;n<br />
ug{ ;Dej ePsf] xf] . vf; u/L /fi6«kltn] ljleGg bnx¿;Fu If]qLo<br />
<strong>df</strong>ux¿ ;Daf]wg ug]{ u/L / k|lt<strong>lg</strong>lwTj ;l'glZrt x'g] u/L u7aGwg<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ug]{ x'Fbf of] ;kmn ePsf] xf] .<br />
zlStzfnL /fi6«klt slxn] kmfObfhgs x'G5 <<br />
lj1x¿M <strong>tf</strong><strong>lg</strong>of u|f]kL, hf]g s]/L, sfpg sfsf/ / hh{ l;Ne]/f]<br />
/fi6«kltn] d"n /fhgLlts s]Gb|<strong>df</strong> ;f}bfafhLsf] j[Q km/flsnf] kf/L<br />
;+jfbnfO{ k|f]T;flxt u/]sf] cj:yf<strong>df</strong> zlStzfnL /fi6«klt÷cWoIffTds<br />
<strong>clwsf</strong>/ l;h{gfTds x'g ;Sb5 . zlStzfnL /fi6«klt /fHonfO{<br />
Ps<strong>tf</strong>sf] ;"q<strong>df</strong> cfa¢ u/L ;lxi0f' Pj+ /fi6«sf] k|tLs x'g ;Sb5,<br />
hf] Joj:yflksf ljeflht ePsf] cj:yf<strong>df</strong> Ps<strong>tf</strong>sf] ;"qwf/ aGg<br />
;Sb5 tyflk zlStzfnL /fi6«klt ;du| ;<strong>df</strong>hsf] jf:tljs k|lt<strong>lg</strong>lw<br />
gePsf] cj:yf<strong>df</strong> ljefhgsf/L k<strong>lg</strong> x'g ;Sb5 .<br />
sdhf]/ /fi6«x¿ jf åGåaf6 u'h|]sf /fHox¿<strong>df</strong> Joj:yfksLo k|ls|of<strong>df</strong><br />
cgle1<strong>tf</strong> tyf åGåsf] <strong>df</strong>gl;s<strong>tf</strong>sf sf/0fn] pTkGg x'g] w]/} hl6n<br />
r'gf}tLx¿sf] c;/ zf;sLo k|0ffnL<strong>df</strong> b]vf kb{5 . pbfx/0fsf<br />
nflu, ckmuf<strong>lg</strong>:<strong>tf</strong>g hxfF /fi6«klt /fhgLlts bnaf6 gcfPsf] x'Fbf<br />
zlQmzfnL /fi6«kltsf] ¿k<strong>df</strong> p;<strong>df</strong> cTolws ¿kn] <strong>clwsf</strong>/ s]lGb|t<br />
5 . o; l:ylt<strong>df</strong> Joj:yflksfsf] e"ldsf uf}0f x'G5 / cfˆgf] w]/}<br />
;do k|fljlws ax;<strong>df</strong> vr{ x'G5 . sfo{kflnsf / Joj:yflksfn]<br />
sd} <strong>df</strong>qf<strong>df</strong> cfcfˆgf] e"ldsf a'em]sf x'G5g\ tyf Joj:yflksLo<br />
<strong>lg</strong>sfo / ;ldltx¿nfO{ kof{Kt ;xof]u / <strong>cfly</strong>{s ;|f]tsf] Joj:yf<br />
5}g . h;n] ubf{ /fi6«klt / Joj:yflksf aLr åGåfTds ;DaGw pTkGg<br />
ePsf] kfOG5 . pbfx/0fsf nflu, P]g gag];Dd /fi6«kltnfO{ ljwflosL<br />
sfo{ljlw<strong>df</strong> /fi6«kltsf] k/fdz{ lnO{Fb}g, kmntM <strong>lg</strong>if]wflwsf/ jf le6f]<br />
k|of]usf] ;Defjgf a9]/ cfpF5 .<br />
o;sf ljk/Lt a|flhn<strong>df</strong> zlStzfnL /fi6«klt xF'bfxF'b} k<strong>lg</strong> ljw]os<strong>df</strong><br />
cf+lzs <strong>df</strong>qf<strong>df</strong> <strong>lg</strong>if]wflwsf/ jf le6f] k|of]u ug{ kfpg] / cfb]z<br />
hf/L ug{ kfpg] <strong>clwsf</strong>/ 5 eg] s'g} vf; ljw]ossf ;DjGw<strong>df</strong> h?/L<br />
5nkmn x'g' kg]{ egL cg'/f]w ug{ ;Sg] tyf ah]6 ljw]os k|:t't<br />
ug]{ <strong>clwsf</strong>/ k<strong>lg</strong> /x]sf] 5 . Jojxf/<strong>df</strong> a|flhnsf] /fi6«kltn] ljljw<br />
tx / tKsfx¿ ePsf] d'n's, <strong>cfly</strong>{s ¿kn] ljljw If]qx¿ ePsf]<br />
;+3Lo /fHo, sdhf]/ hgcf:yf ePsf /fhgLlts bnx¿, /fHosf<br />
ueg{/nfO{ bnLo <strong>lg</strong>0f{opk/ k|efj kfg{ ;Sg] ljz]if<strong>tf</strong>x¿ ePsf] ;efsf]<br />
<strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL pbfx/0fsf nflu, v'nf ;"rL ;lxtsf] ;<strong>df</strong>g'kflts<br />
k|lt<strong>lg</strong>lwTj k|0ffnLnfO{ Ps<strong>tf</strong>sf] ;"q<strong>df</strong> afFw]sf] b]lvG5 .<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g<br />
25
;f/f+z<br />
nf]stGq <strong>lg</strong><strong>df</strong>{<strong>tf</strong>n] lbg] Jofjxfl/s ;Nnfx / ;+oGqx¿sf]<br />
;DjGw<strong>df</strong> k|fl1s k|sfzgnfO{ hlQs} k"0f{ <strong>lg</strong>od kfng ug'{k5{ eGg]<br />
x'Fb}g . k|fl1s n]vsn] d]lS;sf]<strong>df</strong> ;DkGg ;]ldgf/<strong>df</strong> k|:t't sfo{qmd<br />
/ ;d"x 5nkmnaf6 s] <strong>lg</strong>rf]8 <strong>lg</strong>sfNg ;Sb5g\ eg] 5nkmnaf6<br />
<strong>lg</strong>:s]sf ljrf/x¿nfO{ k"0f{ ¿kn] dha't <strong>df</strong>Gg'eGbf klxn] cem a9L<br />
uxg cWoog / ljZn]if0f cfjZos 5 . Jofjxfl/s hLjg<strong>df</strong> of]ubfg<br />
lbg s]xL kf7x¿ lng ;+ej 5 h'g nf]stGqsf] <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f tyf ;+:yfut<br />
kl/jt{g<strong>df</strong> ;+nUg ;xefuLx¿nfO{ yk ljZn]if0f / yk cg'ejsf]<br />
<strong>df</strong>Wodaf6 oL kf7x¿ ljsl;t, kl/<strong>df</strong>lh{t / ;DejtM kl/jlt{t ug{<br />
;xof]u k'Ug]5 . Pp6f rqm :yflkt x'g ;S5 h;<strong>df</strong> cg'ejn] sfo{ ug{<br />
l;sfpF5 / sfo{af6 ;du| cg'ej aGb5 .<br />
blIf0f cd]l/sf, Pl;of / clk|msfsf] ljut bz jif{sf] Oltxf;n]<br />
:ki6 ¿k<strong>df</strong> s] a'emfpF5 eg] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnL<strong>df</strong><br />
u'0f / cju'0fx¿ b'j} <strong>lg</strong>lxt 5g\ tyflk /fi6«klt÷cWoIffTds<br />
nf]stGq <strong>ljsf</strong>; ug{ / sfod /fVg zfZjt ¿k<strong>df</strong> c;Dej eg] 5}g .<br />
Jojxf/<strong>df</strong> o;n] s;/L sfd ub{5 eGg] s'/f s]jn cf}krfl/s ;+:yfut<br />
¿k/]vf<strong>df</strong> <strong>df</strong>q} <strong>lg</strong>e{/ x'g] xf]Og o:<strong>tf</strong> ¿k/]vf dxTjk"0f{ x'Fbfx'Fb} k<strong>lg</strong><br />
o;<strong>df</strong> k|z:t t<strong>df</strong>d ljsNkx¿ 5g\ h;dWo] s]xLn] lbuf] ¿k<strong>df</strong><br />
nf]stGqsf] k|aw{g ub{5g\ eg] s]xLn] k5fl8 ws]N5g\ . o;sf ;fy}<br />
/fi6«kltsf] JolQmTj<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> <strong>lg</strong>e{/ u5{ / s]xL cfd ;f+:s[lts d'2f<strong>df</strong><br />
k<strong>lg</strong> <strong>lg</strong>e{/ x'g] ub{5 .<br />
;+;bLo jf cw{ cWoIffTds jf /fi6«klt k|0ffnL<strong>df</strong> kfOnf xfNg'eGbf<br />
k<strong>lg</strong> /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLnfO{ s;/L sfo{d"ns agfpg] eGg]<br />
k|Zg<strong>df</strong>ly ljrf/ ug'{ pkof]uL x'G5 . o;sf] pQ/ k|0ffnLs} kl/jt{g<br />
eg] xf]Og lsgls x/]s k|0ffnL<strong>df</strong> u'0f / bf]if c<strong>Gt</strong><strong>lg</strong>{lxt 5g\ . Pp6}<br />
k|0ffnLn] leGg leGg /fi6«kltx¿ -a9L jf 36L s]Gb|Ls[t <strong>clwsf</strong>/<br />
ePsf_ c<strong>Gt</strong>u{t leGg leGg lsl;dn] sfo{ ;Dkfbg u/]sf] b]lvg<br />
;S5, t;y{ ;'wf/ / vf; u/L <strong>df</strong>}lns ;'wf/nfO{ ;fjwfgLsf ;fy<br />
x]g{' kb{5 . ck]lIft kl/0ffd xfl;n ug{ qmlds kl/jt{g ;':t eP<br />
<strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> a9L e/kbf]{ x'g ;Sb5 . k|0ffnLn] s;/L sfd ug{]5 eGg]<br />
d"NofÍg ubf{ ;+ljwfg<strong>df</strong> pNn]v eP a<strong>df</strong>]lhdsf] <strong>clwsf</strong>/sf] cf}<br />
krfl/s ljefhgsf ;DaGw<strong>df</strong> <strong>df</strong>q} xf]Og ls /fi6«kltsf] cgf}krfl/s<br />
cEof; / g]t[Tj z}nLsf ;DaGw<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> ljrf/ ug{' kb{5 .<br />
;du|<strong>df</strong>, d]gjfl/ª\u / ;'uf6{n] ;kmn /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf<br />
nflu k|:t't ug{' ePsf] ljrf/n] ;]ldgf/<strong>df</strong> ePsf] 5nkmn<strong>df</strong> ;dy{g<br />
k|fKt u¥of] . tL ljrf/x¿ x'g\ – Joj:yflksf<strong>df</strong> ax'dt geP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong><br />
dgfl;j txsf] ;dy{g /fi6«kltn] kfpg] Joj:yf ug{] <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnL,<br />
/fi6«kltnfO{ cfb]zaf6 sfg'g agfpg ;Sg] <strong>clwsf</strong>/ Go"gtd <strong>df</strong>q lbg]<br />
jf To:<strong>tf</strong>] <strong>clwsf</strong>/ g} glbg] Joj:yf, /fhgLlts bnn] Joj:yflksf<strong>df</strong><br />
cfˆgf k|lt<strong>lg</strong>lwx¿ pk/ pko'Qm lsl;dsf] <strong>lg</strong>oGq0f /fVg] Joj:yf<br />
-o:<strong>tf</strong>] <strong>lg</strong>oGq0f Hofb} Go"g k<strong>lg</strong> x'g' xF'b}g lsgls k|To]s ;do<strong>df</strong><br />
Joj:yflksfsf ;b:ox¿sf] ;dy{g lng'kg{] x'G5 / To:<strong>tf</strong>] <strong>lg</strong>oGq0f<br />
Hofb} clws k<strong>lg</strong> x'g' x'Fb}g lsgls o;n] /fi6«klt / bnsf] g]t[Tj aLr<br />
hl6n åGå l;h{gf ug{ ;Sb5_ .<br />
sfo{kflnsf / Joj:yflksf aLr ;xof]usf] ;+:s[lt / of] ;xof]u<br />
sfod /fVg] ;+oGqx¿sf] cfjZos<strong>tf</strong> 5nkmnsf] k|d'v ljifosf]<br />
¿k<strong>df</strong> /xg k'Uof] . of] ;DjGw åGåd"ns x'g' x'Fb}g . k|efjsf/L / l:y/<br />
;/sf/sf nflu oL b'O{ cËx¿n] ;xsfo{ ug{' kb{5 . t;y{, d"n k|Zg<br />
s] xf] eg] – o:<strong>tf</strong>] ;xof]unfO{ s] s:<strong>tf</strong> ;+:yfut ;+/rgfn] ;xhLs/0f<br />
ub{5 t < y'k}| s'/fx¿n] o;<strong>df</strong> ;xof]u k'¥ofpg ;S5g\ / 36gfqmd<br />
cWoogx¿n] s]xL ;+efJo pkfudx¿<strong>df</strong> Wofgfsif{0f u/fPsf 5g\ .<br />
;xsfo{d"ns Joj:yfksLo k|ls|of s;n] ljw]os k|:t't ug{ ;Sb5<br />
jf s;n] sfg'g <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f jf ;+zf]wg ug{ ;Sb5 eGg] ljifo, cfsl:ds<br />
ah]6, /fi6«kltsf] <strong>lg</strong>if]wflwsf/ jf le6f]sf] Joj:yf / :j¿k cflb<br />
k|:t't sfo{;"rLsf ljifox¿ x'g\ . w]/} s'/f /fhgLlts ;+:s[lt / bnsf]<br />
k|lt<strong>lg</strong>lwd"ns<strong>tf</strong>, Jofj;flos<strong>tf</strong> / /fi6«kltsf] Joj:yflksfleq<br />
g]t[Tj z}nL<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> <strong>lg</strong>e{/ x'g]5 .<br />
zlQmzfnL /fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/ :jo+d} ljgfzsf/L jf vt/gfs<br />
x' Fb}g . /fi6«kltn] ;+jfbnfO{ k|f]T;flxt u/]sf d"n /fhgLlts ;f}bfafhLsf]<br />
j[Q lj:<strong>tf</strong>/ u/]sf] cj:yf<strong>df</strong> o:<strong>tf</strong>] <strong>clwsf</strong>/ l;h{gfTds k<strong>lg</strong> x'g<br />
;Sb5 . zlQmzfnL /fi6«klt /fi6«sf] k|lt<strong>lg</strong>lwTj ug{], /fHonfO{ PsLs/0f<br />
ug]{ / Ps<strong>tf</strong>sf] k|tLs x'g ;Sb5, h;n] Joj:yflksf ljeflht ePsf]<br />
cj:yf<strong>df</strong> Ps<strong>tf</strong>sf] ;"qwf/sf] sfd ug{ ;Sb5 . tyflk ;d'xut<br />
p2]Zosf nflu <strong>clwsf</strong>/ k|of]u u/]<strong>df</strong> zlQmzfnL /fi6«klt vt/gfs<br />
9ª\un] ljefhgsf/L k<strong>lg</strong> x'g ;Sb5 . ax'hftLo / ljeflht ;<strong>df</strong>h<strong>df</strong><br />
pRr s]Gb|Ls[t <strong>clwsf</strong>/ ;lxtsf] /fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf]<br />
pko'Qm<strong>tf</strong>sf af/]<strong>df</strong> ljz]if ;fjwfg /xg' kb{5 lsgls o;sf] k|j[lQ<br />
alxis/0f / åGåtkm{ n}hfg] b]lvPsf] 5 . pbfx/0fsf nflu, k"jL{ o'/f]k<br />
/ km|fGsf]kmf]g clk|msf<strong>df</strong> cw{ cWoIffTds÷/fi6«klt k|0ffnLsf gjLg<br />
cg'ejx¿nfO{ ;]ldgf/<strong>df</strong> ;Daf]wg ePsf] b]lvPg . <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> ;Lldt<br />
5nkmnaf6 s] kfOof] eg] cWoIffTds k|0ffnLsf sdhf]/Lx¿nfO{<br />
cw{ cWoIffTds÷/fi6«klt k|0ffnLn] ;<strong>Gt</strong>'ng ug{ ;Sb}g a? åGå /<br />
tgfjsf If]qx¿ j[l4 ub{5 .<br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] cEof;sf cg'ejaf6 l;Sg' kg{] w]/}<br />
s'/f eP <strong>tf</strong>k<strong>lg</strong> of] k|0ffnL ;kmn x'g <strong>lg</strong>oGq0f / ;<strong>Gt</strong>'ngsf] k|efjsf/L<br />
;+/rgf ;lxt ;xsfo{d"ns ;DjGwx¿ cfjZos x'G5g\ . gful/s Pj+<br />
;/sf/L <strong>lg</strong>sfox¿n] bfo/ u/]sf ljjfbx¿ ;'Gg] Jofks If]qflwsf/<br />
ePsf] ;an ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt /fi6«kltsf] <strong>clwsf</strong>/ k|of]u<strong>df</strong><br />
cg's"n<strong>tf</strong> ;'<strong>lg</strong>Zrt ug{] / cfd ¿k<strong>df</strong> sfg'gsf] zf;gk|lt ;D<strong>df</strong>gsf]<br />
jf<strong>tf</strong>j/0f k|a4{g ug{] Pp6f pkof]uL ;+oGq l;4 ePsf] 5 . ;+:yfx¿<br />
sdhf]/ ePsf] / /fhgLlts bnx¿ k|ltgLlwd"ns g/x]sf] cj:yf<strong>df</strong><br />
/fi6«klt÷cWoIffTds k|0ffnLsf] k|efjsfl/<strong>tf</strong><strong>df</strong> s;/L ;'wf/ Nofpg]<br />
eGg] ;jfn rflxF d"n r'gf}tLsf] ¿k<strong>df</strong> /x]sf] 5 .<br />
5f<strong>lg</strong>Psf ;Gbe{ ;fdu|L<br />
r]a'a, hf];] cG6f]<strong>lg</strong>of], k|l;8]lG;oflnh\d, kfln{ofd]G6flnhd\ PG8<br />
8]<strong>df</strong>]qm];L, SoflDa|h o'<strong>lg</strong>el;{6L k|];, @))& O{=<br />
xfuf8{, :6]km]g PG8 Dofs'ljG;, DofYo', k|l;8]G8;\, kfln{ofd]G6;\ PG8<br />
kf]ln;L, SoflDa|h o'<strong>lg</strong>el;{6L k|];, @))! O{=<br />
Dofgjfl/g, :s6 PG8 ;'uf6{, DofYo', k|]l;8]lG;oflnhd\ PG8 8]<strong>df</strong>]qm];L<br />
Og Nofl6g cd]l/sf, SoflDa|h o'<strong>lg</strong>el;{6L k|];, !((& O{=<br />
cf]/f]Hsf] x]lG8«So'hL, h];;, d]lsª k|l;8]lG;oflnhd\ js{, o'=Pg=Pd=<br />
k|];, d]lS;sf] l;6L -@))( O{= k|sfzf]Gd'v_<br />
;'uf6{, DofYo' PG8 sf/L, hf]g, k|]l;8]G6;\ PG8 P;]lDnh, slG:6Ro';gn<br />
l8hfOg PG8 On]S6«f]/n 8fOgfldS;, SoflDa|h o'<strong>lg</strong>el;{6L<br />
k|];, !((@ O{=<br />
6]:j]ln;, hh{, le6f] Kn]o;{, lk|G;6g o'<strong>lg</strong>el;{6L k|];, @))@ O{=<br />
26<br />
;+ljwfg ;ef ;+jfb a'n]l6g
fi6«klt jf cWoIffTds k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpg]<br />
-of] k|:t'lt OG6/g];gn cfOl8ofn] >fj0f !* / !( <strong>df</strong> w'lnv]n<strong>df</strong> cfof]hgf u/]sf] bnut jx;<strong>df</strong> k|:t't ul/Psf] xf] _<br />
k|:t'lt<br />
km]a|'c/L @))* <strong>df</strong> d]lS;sf]<strong>df</strong> cfof]lht c<strong>Gt</strong>/fli6«o<br />
sfo{zfnf<strong>df</strong> k|:t't ePsf] k|ltj]bg<strong>df</strong> cfwfl/t /x]/<br />
PlG8«p Pln;n] g]kfn<strong>df</strong> cfof]lht Ps sfo{qmd<strong>df</strong><br />
/fi6«klt k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpg] ljifo<strong>df</strong> ljrf/<br />
kq k|:t't ug'{eof] . æcWoIffTds k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L<br />
agfpg]Æ /fi6«klt zf;g k|0ffnL ePsf ljZjsf !# j6f<br />
k|hf<strong>tf</strong>lGqs d'n'sx¿sf] cg'ej<strong>df</strong> cfwfl/t eO{ tof/<br />
kfl/Psf] b:<strong>tf</strong>j]h xf] . sfo{zfnf<strong>df</strong> blIf0f cd]l/sf, Pl;of<br />
/ clk|msfsf t'ngfTds cg'ej ;d]l6Psf 5g\ . h;n]<br />
nf]stGq / nf]s<strong>tf</strong>lGqs k|lqmof<strong>df</strong> /fi6«klt k|0ffnLsf<br />
;DefJo e"ldsfk|lt cfda'emfO<strong>df</strong> clea[l4 ug]{ k|oTg<br />
ub{5 . o;sf] r'/f] s'/f eg]sf] ;+:yfut ;+/rgfx¿ dxTjk"0f{<br />
/x]sf] cj:yf<strong>df</strong> /fi6«klt k|0ffnL ;kmn ag]sf] 5 / /fi6«kltsf]<br />
JolQmTjsf] k|efj<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> ;kmn<strong>tf</strong> <strong>lg</strong>e{/ /x]sf] x'G5 . /fi6«klt<br />
/fHosf] PsLs/0f / Ps<strong>tf</strong>sf] k|tLs aGg ;Sb5, cyjf<br />
juL{o :jfy{<strong>df</strong> pleP/ ljefhgsf/L k|tLssf] ¿k<strong>df</strong> k<strong>lg</strong><br />
/xg ;Sb5 . /fi6«klt k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpgsf nflu<br />
<strong>lg</strong>Dgfg';f/sf kfFrj6f s'/f dxTjk"0f{ x'G5g\M<br />
!= Joj:yflksfsf nflu <strong>lg</strong>jf{rg k|0ffnLsf] 9fFrf dxTjk"0f{<br />
x'G5 <strong>tf</strong>ls Joj:yflksf<strong>df</strong> /fi6«kltnfO{ ;dy{sx¿af6<br />
ts{;+ut k|lt/f]w -ax'dt g} cfjZos eGg] 5}g_ x'g<br />
;sf];\ .<br />
@= Joj:yflksfnfO{ a]jf:<strong>tf</strong> ug]{ / x's'daf6 zf;g ug]{<br />
-pbfx/0fsf nflu ;+s6sfnsf] 3f]if0ff ug]{_ /fi6«kltsf<br />
<strong>clwsf</strong>/nfO{ Go"gLs/0f / <strong>lg</strong>odg ug'{ cfjZos 5 .<br />
#= <strong>lg</strong>jf{lrt ljwfos / /fhgLlts bnaLr ;DaGw x'g'<br />
cfjZos 5 . pgLx¿aLrsf] ;DaGw o:<strong>tf</strong>] xf];\ ls<br />
kf6L{sf] nfOg ljk/Lt ef]6 xfNb}<strong>df</strong> ljwfossf] kb<br />
u'Dg ;Sg] u/L kf6L{ k"0f{ ¿k<strong>df</strong> <strong>lg</strong>b]{zgfTds k<strong>lg</strong> gagf];\<br />
cyjf kf6L{nfO{ a]j:<strong>tf</strong> ug]{ k<strong>lg</strong> gxf];\, k|To]s ljwfosn]<br />
cNksfnLg ;Demf}<strong>tf</strong>x¿<strong>df</strong> ;;t{ ;dy{g ug{ ;Sg]<br />
tTk/<strong>tf</strong> xf];\ .<br />
$= /fi6«klt / ljwfosx¿aLr ;xof]uL ;+:sf/ cfjZos<br />
k5{ .<br />
%= /fi6«klt / cGo <strong>lg</strong>sfo Pj+ ;+j}wf<strong>lg</strong>s <strong>lg</strong>sfoaLr åGå<br />
;<strong>df</strong>wfgsf] k|efjsf/L ;+oGq cfjZos x'G5 . o;sf<br />
<strong>lg</strong>lDt ;+j}wf<strong>lg</strong>s cbfnt Pp6f ljsNk x'g ;S5 .<br />
PlG8«p Pln;sf] k|:t'ltkl5 ;ef;b\x¿n] pxfF;Fu cfcfˆgf<br />
lh1f;f /fv]sf lyP . k|Zgf]Q/ v08sf dxTjk"0f{ c+zx¿<br />
oxfF k|:t't ul/Psf] 5 .<br />
;+;bLo Joj:yf eGbf /fi6«klt k|0ffnL a9L l:y/<br />
x'g ;S5 < -lxl;nf odL_<br />
xfn} ul/Psf cg';Gwfgn] s] b]vfpF5 eg] cfwf/e"t ¿k<strong>df</strong><br />
g t ;+;bLo, g t /fi6«klt k|0ffnL g} l:y/ 5 . /fi6«klt k|0ffnL<br />
yf]/} l6sfp b]lvPsf] 5 . lsgeg] ;}<strong>lg</strong>s clwgfosTjnfO{<br />
k5\ofpg] -/fi6«klt_ k|0ffnL yf]/} ;do l6sfp /xG5 .<br />
/fi6«kltnfO{ k|efjsf/L agfpgsf nflu ;]gfsf] clwgfosTj<br />
:jLsf/ ul/Psf pbfx/0fx¿ k|z:t 5g\ . cem, /fi6«kltsf]<br />
JolQmTj k<strong>lg</strong> dxTjk"0f{ kIf /xG5 . ;+;bLo k|0ffnLn] k<strong>lg</strong><br />
:yfloTj lbG5 . o'/f]k]nL /fi6«x¿ o;sf pbfx/0f x'g\ .<br />
/fi6«klt k|0ffnLsf] j}slNks wf/ Alternating<br />
presidential system sf af/]<strong>df</strong> s]xL a<strong>tf</strong>Olbg'x'G5 ls<<br />
-rqm af:<strong>tf</strong>]nf_<br />
ljZj<strong>df</strong> tLg y/Lsf k|0ffnL 5g\M /fi6«klt, ;+;bLo /<br />
cw{–/fi6«klt jf ldl>t k|0ffnL -k|mfG; o;sf] pbfx/0f<br />
xf]_ . ha <strong>df</strong>lyNnf] ;bg<strong>df</strong> /fi6«kltsf] ax'dt x'Fb}g, /fi6«klt<br />
/ k|wfgdGqLaLr sfo{ ;~rfngsf] ;DaGw pkl:yt jf<br />
cg'kl:yt h] eP k<strong>lg</strong> r'gf}tLk"0f{ <strong>df</strong><strong>lg</strong>G5 . k|m]~r efiff<strong>df</strong><br />
o;nfO{ ;xjf; e<strong>lg</strong>G5 .<br />
/fi6«kltsf] j}slNks wf/sf] lr<strong>Gt</strong>g lucf]efGgL<br />
;f<strong>tf</strong>]{/Ln] cl3 ;f/]sf x'g\ . of] k|0ffnL cfd <strong>lg</strong>jf{rg kl5;Dd<br />
k<strong>lg</strong> ;+;bLo g} xf], t/ ;/sf/ c;kmn eP kl5 /fi6«k|d'vn]<br />
/fi6«klt k|0ffnL c<strong>Gt</strong>u{t sfo{sf/L zlQm :jo+ u|x0f ub{5 .<br />
o; Jofjxfl/s ¿k<strong>df</strong> cEof; ug]{ k|oTg ul/Psf] 5}g / o:<strong>tf</strong>]<br />
cEof; ul/P<strong>df</strong> w]/} ;d:ofx¿ cfpg ;Sg]5g\ . lsgeg]<br />
b'j} k|0ffnLsf km/s ljlw 5g\ . /fi6«klt <strong>lg</strong>jf{lrt xf];\ jf<br />
5f<strong>lg</strong>Psf] xf];\ pm /fi6«k|d'vsf] ¿k<strong>df</strong> sfd ug{sf nflu xf],<br />
hf] ;Fu ;/sf/ k|d'v<strong>df</strong> x'g'kg]{ l;k / ;Ifd<strong>tf</strong> x'G5 eGg]<br />
<strong>lg</strong>lZrt 5}g .<br />
ljljw<strong>tf</strong>k"0f{ ;<strong>df</strong>h / zf;sLo :j¿ksf aLr<strong>df</strong> s'g} ;DaGw<br />
5 < -k|bLk 1jfnL_<br />
ljleGg ;d'bfosf] ;<strong>df</strong>h ePsf b]zx¿<strong>df</strong> b'j} y/L zf;g<br />
k|0ffnL nfu' ePsf 5g\ . pbfx/0fsf nflu dn]l;of<strong>df</strong><br />
/fi6«klt k|0ffnL 5 eg] ef/t<strong>df</strong> ;+;bLo k|0ffnL 5 . /fi6«kltn]<br />
g]t[Tj u/]sf ljljw<strong>tf</strong>o'Qm ;<strong>df</strong>h<strong>df</strong> zf;g k|0ffnLnfO{<br />
k|efjsf/L agfpg /fi6«klt /fli6«o Ps<strong>tf</strong> / cv08<strong>tf</strong>sf]<br />
k|tLs ag]sf] x'G5 .<br />
;+3Lo k|0ffnL<strong>df</strong> /fi6«kltsf] pQ/bfloTj a9L x'G5 <<br />
-lxl;nf odL_
zlQmsf] <strong>lg</strong>If]k0f b'O{ tl/sfaf6 x'G5 . ;+3Lo ;+/rgf<strong>df</strong>km{t<br />
zlQmsf] <strong>lg</strong>If]k0f b'O{ tx<strong>df</strong> ul/Psf] x'G5 / ;<strong>Gt</strong>'ngsf nflu<br />
cfk;L ;xdlt<strong>df</strong> s]xL kl/jt{g x'g ;S5 . s]Gb|Ls[t zf;g<br />
k|0ffnL<strong>df</strong> zlQm ljs]lGb|t ub}{ s]Gb|b]lv tNnf] tx;Dd<br />
<strong>clwsf</strong>/ lbOPsf] x'G5, t/ o;<strong>df</strong> kl5 s]Gb|n] tNnf] txsf]<br />
<strong>clwsf</strong>/ lkm<strong>tf</strong>{ lng ;S5 . ;+3Lo<strong>tf</strong>n] ;<strong>df</strong>hsf] cfsf/ /<br />
ljljw<strong>tf</strong>nfO{ ;Daf]wg u/]sf] x'G5 / 7"nf /fi6«<strong>df</strong> of] ;f<strong>df</strong>Go<br />
5 . ;+3Lo d'n'ssf] /fi6«kltn] p;sf] k|zf;g jf ;~rfng<strong>df</strong><br />
To; /fi6«sf] ;f<strong>df</strong>lhs ljljw<strong>tf</strong>nfO{ k|ltljlDat u/]s}<br />
x'g'k5{ .<br />
5nkmn kl5 k|:<strong>tf</strong>]<strong>tf</strong> PlG8«pn] s]xL dggof]Uo ljrf/;lxt<br />
cfkm\gf] l6Kk0fL k|:t't ug'{eof] . klxnf] a'Fbf cw{ /fi6«klt<br />
jf ldl>t k|0ffnLsf af/]<strong>df</strong> lyof] . cw{ /fi6«klt jf ldl>t<br />
k|0ffnLsf] pbfx/0f k|mfG; <strong>df</strong>q geO{ kf]NofG8, blIf0f<br />
sf]l/of / cGo clk|msL b]zx¿sf] k[ys\ cEof;nfO{ k<strong>lg</strong><br />
x]g'{kb{5 . bf];|f] a'Fbf lyof], blIf0f clk|msL cEof;sf] k|:6<strong>tf</strong>,<br />
hxfF ckgfOPsf] zf;g k|0ffnL jf:tj<strong>df</strong> ;+;bLo g} xf] .<br />
ToxfF /fi6«kltnfO{ hg<strong>tf</strong>af6 k|ToIf sfof{b]z k|fKt 5}g .<br />
k|wfgdGqLn] /fi6«kltnfO{ /fi6«k|d'vsf] ¿k<strong>df</strong> ;Daf]wg u5{ .<br />
t];|f] a'Fbf ;+;bLo Joj:yf / :yfloTjsf af/]<strong>df</strong> k|:6 kfg'{;Fu<br />
;DalGwt lyof] . ;+;bLo Joj:yf<strong>df</strong> :yfloTjnfO{ k|f]T;fxg<br />
ug{ w]/} k|fjwfgx¿ /flvPsf x'G5g\ . tL dWo] /rgfTds<br />
e"ldsfsf nflu cljZjf;sf] k|:<strong>tf</strong>j Ps xf] . j}slNks<br />
;/sf/sf] k|:<strong>tf</strong>j gul/P;Dd cljZjf;sf] k|:<strong>tf</strong>j k|:t't<br />
ul/b}g . of] k|0ffnL hd{gL<strong>df</strong> k|of]u<strong>df</strong> 5 / o;n] ^ bzsb]lv<br />
hd{g ;/sf/sf] :yfloTjsf nflu sfd ul//x]sf] 5 .<br />
csf]{ pbfx/0fsf nflu kk'jf Go"lugLnfO{ lng ;lsG5<br />
hxfF ;+;bLo Joj:yf 5 . of] b]z ;g\ !(&& <strong>df</strong> :jfwLg<br />
eP kl5 s'g} k<strong>lg</strong> ;/sf/n] k"0f{ sfo{sfn zf;g ug{<br />
kfPgg\ . cljZjf;sf] dt<strong>df</strong>km{t ;a} ;/sf/ lu/] . sl/a<br />
cf7 jif{cl3 kk'jf Go"lugLn] /fhgLlts bn / pDd]bjf/<br />
x¿sf] PsLs/0fsf nflu cuf{<strong>lg</strong>s n -;/sf/sf] /fhgLlts<br />
l;4f<strong>Gt</strong>nfO{ <strong>lg</strong>wf{/0f ug]{ sfg'g_ ckgfof] . /fhgLlts<br />
bnx¿sf] lbuf]kg, ;xsfo{nfO{ clea[l4 ub}{ bnx¿sf]<br />
c:jLs[ltnfO{ <strong>lg</strong>oGq0f ug{sf nflu of] cf+lus sfg'g<br />
<strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f ul/Psf] xf] . o;n] s]xL ;do pknAw u/fpF5 h'g<br />
;do<strong>df</strong> cljZjf;sf] k|:<strong>tf</strong>j k|:t't ug{ ldNb}g . kmn:j¿k,<br />
kk'jf Go"lugLsf] Oltxf;d} klxnf] k6s ;/sf/n] k'/f cjlw<br />
sfd ug{ ;Sof] . clxn] pgLx¿;Fu :yfoL ;/sf/ / ;'/lIft<br />
kbfjlw 5 . t/ s]xL l6Kk0fLx¿ k<strong>lg</strong> ePsf 5g\ tL s] x'g\ eg]<br />
dGqLx¿ nf<strong>df</strong>] ;do;Dd cf]xbf<strong>df</strong> /xFbf ;/sf/ e|i6frf/<strong>df</strong><br />
nLg ePsf] 5, h'g u+eL/ ;d:of xf] . kl/jt{gaf6 gb]lvPsf<br />
s]xL cjfl~5t k|efj kg]{ s'/f dggLo 5 .<br />
l:y/ ;/sf/ k|flKtsf nflu ;+:yfut ;+oGqx¿sf]<br />
pkof]u ug{ ;lsG5 . ;+;bLo k|0ffnLaf6} ;'? eP/ aLr<strong>df</strong><br />
kl/jt{g eP/ ckgfOg] /fi6«kltsf] j}slNks wf/ k|fl1s<br />
ljrf/ xf], h;sf] cEof; ePsf] 5}g . gful/sx¿ ;+;bLo jf<br />
/fi6«klt k|0ffnL<strong>df</strong> cEo:t ePsf] ;Gbe{<strong>df</strong> o;nfO{ cfjZos<br />
kg]{ l;k / ;+:sf/ gx'Fbf of] j}slNks wf/ k<strong>lg</strong> r'gf}tLk"0f{<br />
aGg ;S5 .<br />
bf];|f] ljrf/ eg]sf] ;xdltjfb xf], h'g c/]G8 lnhkmf6{sf]<br />
ljrf/ ;Fu hf]l8G5 . of] To:<strong>tf</strong>] :j¿ksf] ;/sf/ xf] hxfF<br />
<strong>lg</strong>lZrt ;d"xx¿sf] k|lt<strong>lg</strong>lwTj /xG5 / ulx/f] ljefhg<strong>df</strong><br />
k/]sf ;<strong>df</strong>hsf] åGå Joj:yfkgsf nflu of] pkof]uL<br />
x'G5 . ;Qf ;fem]bf/sf] kof{ojfrLsf ¿k<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> o;nfO{<br />
x]l/G5 t/ k|fljlws ¿k<strong>df</strong> ;Qf ;fem]bf/L Pp6} :j¿ksf]<br />
x'G5 . ;xdltjfbsf] nIo s] xf] eg] l:y/ ;/sf/,<br />
;Qf;fem]bf/ ug]{ ;Demf}<strong>tf</strong>sf] ;+/If0f, nf]stGqsf] cl:tTj<br />
hf]ufpg' / lx+;fnfO{ gsfg'{ xf] . o;sf] <strong>lg</strong>s6:y k|0ffnL<br />
eg]sf] n]jgfgsf] xf] . ToxfF wfld{s ;+:yf / hftLo ;d"xx¿sf<br />
s]xL k|fylds <strong>clwsf</strong>/x¿ /fli6«o tx<strong>df</strong> g} ;'<strong>lg</strong>lZrt<br />
ul/Psf] 5 . af]l:gof<strong>df</strong> k<strong>lg</strong> ;xdltjfbsf] k|of; ul/of] .<br />
af]l:gof<strong>df</strong> tLg j6f hftLo ;d"xsf] k|lt<strong>lg</strong>lwTj 5 . hftLo<br />
;d"xn] g} cfkm\gf k|lt<strong>lg</strong>lwx¿sf] 5gf}6 ub{5g\ . kl/0ffdtM<br />
cltjfbL ;d"xx¿n] <strong>lg</strong>jf{rg<strong>df</strong> /fd|f] u5{g\ . o:<strong>tf</strong>] cj:yf<strong>df</strong><br />
cfkm\gf] ;d'bfoeGbf csf]{<strong>df</strong> uP/ ef]6 <strong>df</strong>Ug] k|of; jf<br />
clek|]/0ff yf]/} <strong>df</strong>q x'G5 . o:<strong>tf</strong>] clknaf6 k|fKt ePsf dt<br />
cltjfbL ;d"xsf nflu ef/L x'g ;S5g\ . cltjfbL d'2fx¿<strong>df</strong><br />
dt lbg] k|lqmofsf] Joj:yfkgsf nflu ;xdltjfb<strong>df</strong><br />
s]xL tl/sf l;kmfl/; ul/Psf 5g\, h;nfO{ ;Fu} dt xfNg]<br />
e<strong>lg</strong>G5 .<br />
k|:t'ltM v'zL yf?, ;+ljwfg <strong>lg</strong><strong>df</strong>{0f sfo{qmd ;+of]hs, OG6/g];gn cfOl8of<br />
b'O{ ;ef;b kb l/St<br />
;+;b\ ;lrjfnon] ;+ljwfg ;ef<strong>df</strong> b'O{ <strong>lg</strong>jf{lrt ;b:o kb<br />
l/St ePsf] hfgsf/L <strong>lg</strong>jf{rg cfof]u / k|wfgdGqL<br />
sfof{nonfO{ u/fPsf] 5 . ;lrjfnosf dxf;lrj dgf]x/<br />
k|;fb e6\6/fO{n] ebf} # ut] wg'iff ^ / dxf]Q/L $ <strong>df</strong> ;b:o<br />
kb l/Qm ePsf] cf}krfl/s kq k7fpg' ePsf] xf] .<br />
wg'iff ^ af6 <strong>lg</strong>jf{lrt <strong>df</strong>cf]jfbL ;ef;b\ /fds'<strong>df</strong>/Lb]jL<br />
ofbjsf] @( ;fpg<strong>df</strong> <strong>lg</strong>wg ePsf] / ;+ljwfg ;ef r'gfj<strong>df</strong><br />
t/fO{ dw]; nf]s<strong>tf</strong>lGqs kf6L{af6 dxf]Q/L $ <strong>df</strong> <strong>lg</strong>jf{lrt<br />
/fds'<strong>df</strong>/ z<strong>df</strong>{n] /fhLgf<strong>df</strong> lbPkl5 tL b'O{ :yfg l/St ePsf<br />
x'g\ . tdnf]kf 5f8]/ Ps jif{b]lv <strong>df</strong>cf]jfbL kf6L{<strong>df</strong> ;lqmo<br />
/x]sf /fds'<strong>df</strong>/ ofbjsf] kb vfnL ug{ tdnf]kfn] ;+ljwfg<br />
;ef ;lrjfno<strong>df</strong> <strong>lg</strong>j]bg lbPkl5 /fhLgf<strong>df</strong> cfPsf] xf] .