mbrojtja e tÃ« drejtave nÃ« kosovÃ«(1) - Solidar

Dy studime ligjore për vlerësimin e nivelit të pajtueshmërisë 

së legjislacionit dhe praktikave vendore me standardet e 

aplikueshme ndërkombëtare 

Autor: 

Afrim Hoti 

Bashkëpunëtore: 

Arbane Shala – Rama 

Mirvete Bytyqi 

Këshilltare ligjore në CLARD Kosova 

Opinionet e shprehura në këtë punim janë përgjegjësi e autorit dhe nuk pasqyrojnë 

domosdoshmërisht politikën zyrtare të MPDL 

Mars / 2010 

1 Të gjitha adresimet në Kosovë, qoftë per territorin, institucionet apo popullsinë, në këtë tekst do të kuptohen 

në pajtim të plotë me Rezolutën e Këshillit të Sigurimit 1244 (1999) dhe pa paragjykuar statusin e Kosovës.

PARATHËNIE 

Ky publikim konsiderohet si një mjet përkrahjeje për të përmirësuar qasjen në të drejtat 

ekonomike dhe për të vetëdijësuar shoqërinë civile si dhe institucionet qendrore/lokale 

lidhur me nevojën për një kornizë ligjore më të përshtatshme që garanton 

një zhvillim të dhe mbrojtje më të avancuar të të drejtave themelore në Kosovë. 

Studimet ligjore të paraqitura përmes këtij publikimi janë elaboruar në kuadër të 

kornizës së projekteve "Qasja në të Drejtat e Punës në Ballkan nga perspektiva 

rajonale " dhe "Rivendosja e te drejtave për ndërtimin e paqes në Ballkan" të 

financuara nga Oda e Avokatëve të nderuar të Madridit (Spanjë) dhe Agjencioni 

Spanjoll për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ndërkombëtar. Fondet për publikimin dhe 

prezantimin e tij u ofruan edhe nga institucioni i njohur akademik Universiteti i 

Cantabria-s (Spanjë) i cili dha një kontribut të vlefshëm në këtë rast. 

Përveç publikimit, dy projektet përfshijnë edhe aktivitetet e lidhura me ofrimin e 

ndihmës juridike primare dhe sekondare falas për qytetarët që u takojnë grupeve me 

status të ulët ekonomik me qëllim që të lehtësojmë qasjen e tyre në drejtësi, me një 

vëmendje të veçantë në fushën e të drejtave të natyrës ekonomike dhe sociale. 

Shërbimet e përmendura bien brenda fushëveprimit të projektit "Rritja e kapaciteteve 

ekonomike dhe sociale, dhe forcimi i materialeve produktive dhe përfshirjes në tregun 

e punës, veçanërisht i komuniteteve të rrezikuara", financuar nga Agjencia Spanjolle 

për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ndërkombëtar dhe implementuar nga MPDL-Lëvizja 

për Paqe partnerit lokal, OJQ-s Qendra për Ndihmë Juridike dhe Zhvillimin Rajonal 

(CLARD) Kosova. 

Vlerësimi i nivelit të pajtueshmërisë së legjislacionit dhe praktikave të brendshme në 

Kosovë me standardet e aplikueshme ndërkombëtare, i reflektuar në të dy studimet 

ligjore është kryer nga z. Afrim Hoti, ekspert i së drejtës ndërkombëtare, me ndihmën 

e znj. Arbane Shala dhe znj Mirevete Bytyqi, këshilltare ligjore të CLARD-it. 

Autori, duke qenë mjaft i vetëdijshëm për thellësinë dhe gjerësinë e pengesave që 

hasin ata të cilët nuk gëzojnë qasje të plotë në të drejtat ekonomike dhe sociale, ka 

përdorur një qasje krahasuese me qëllim që të nxjerrë në pah mangësitë e kornizës 

aktuale ligjore dhe të bëjë rekomandimet përkatëse. 

Publikimi u adresohet organizatave kombëtare dhe ndërkombëtare, hulumtuesve, 

profesionistëve ligjorë, sindikatave dhe autoriteteve publike. Ky publikim gjithashtu 

mund të jetë me interes për publikun e gjerë, për shkak të faktit se mundëson krijimin 

e një tabloje më të kompletuar rreth situatës aktuale ligjore në Kosovë në lidhje me 

punën dhe të drejtat socio-ekonomike. 

Mikel Cordoba Gavin 

Shef i Misionit të MPDL në Evropën Juglindore 

Delphine Liegeois 

Drejtore Ekzekutive e CLARD-it

Përmbajtja: 

Përmbledhje 7 

Studim për të Drejtën e Punës në Kosovë 

Hyrje 11 

Kreu I 13 

Gjendja momentale e legjislacionit të punës në Kosovë 13 

Legjislacioni i punës në Kosovë 15 

Sfi dat 16 

Perspectiva 17 

Kreu II 18 

Kompleksiteti i Ligjeve / Ligji i Aplikueshëm në Kosovë 18 

Kreu III 20 

Mekanizmat ndërkombëtar dhe implementimi i tyre në Kosovë 20 

Karta sociale Evropiane 20 

Konventa për te drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore 25 

Konventat e Organizatës Ndërkombëtare te Punës 27 

1. Konventa Nr. 1 për Orarin e Punës 27 

2. Konventa Për Nxitjen e Punësimit dhe Mbrojtjen Kundër 

Papunësisë, 1988 28 

3. Konventa për Mbrojtjen Nga Puna e Natës 29 

4. Konventa për Lirinë Sindikale dhe Mbrojtjen e te Drejtës 

Sindikale, 1948 30 

5. Konventa për te drejtën e organizimit te negociatave kolektive 31 

Kreu IV 32 

Përfundime dhe rekomandime 32 

Hyrje 37 

Studim për të Drejtat Ekonomike dhe Sociale në Kosovë 

Kreu I 39 

Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore si parakusht për 

ndërtimin e paqes 39 

Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore në Kosovë 39 

Kosova nën administrimin ndërkombëtar 40 

Kosova pas statusit 40 

Kreu II 42 

Baza juridike, aplikueshmëria dhe kompleksiteti 42 

Kreu III 43 

Aspekte praktike të zbatimit të mekanizmave ndërkombëtar në Kosovë 43 

1. Karta Sociale Evropiane 43 

2. Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe 

Kulturore dhe zbatimi i saj në Kosovë 54 

Kreu IV 59 

Përfundime dhe rekomandime 59 

Bibliografi a 61

PËRMBLEDHJE 

E drejta e punës si dhe të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore janë kategori e të 

drejtave me të cilat duhet të merremi domosdoshmërisht. Këto janë kategori të të 

drejtave, të cilat historikisht ishin të rëndësishme dhe të tilla vazhdojnë të mbeten. 

Keto të drejta normalisht janë të rëndësishme për të gjitha vendet gjithandej, e në 

veçanti për vendet në tranzicion. Adresimi i këtyre kategorive të të drejtave ka rëndësi 

të veçantë për vitet e passtatusit në Kosovë. Karakteristikë e këtyre viteve është fakti 

se çështjet politike si prioritet kombëtar u tejkaluan dhe në vend të tyre në krye të 

axhendës u vendosen ato me natyrë ekonomike dhe aspekte të punës. Megjithatë, 

zbatimi i këtyre të drejtave nuk varet tërësisht nga gatishmëria e shtetit sepse në 

masë të madhe kjo përcaktohet nga zhvillimi ekonomik dhe politik i vendeve të 

caktuara, si dhe rrethana të tjera. Kontribut të veçantë në respektimin e këtyre të 

drejtave mund të jepet nga instumente relevante juridike ndërkombëtare të këtyre 

fushave. Për fat të keq në Kosovë, këta mekanizma adekuatë ndërkombëtarë, të cilat 

mund të sigurojnë nivel më të lartë të zbatimit të këtyre të drejtave, ende mbeten të pa 

ratifikuara. 

Këto dy hulumtime trajtojnë aspekte të punës, si dhe aspekte të të drejtave 

ekonomike, sociale dhe kulturore në Kosovë. Janë këto dy kategori të të drejtave të 

cilat ende mbeten të "pa mbuluara" në Kosovën e pas-luftës. Karta Sociale 

Europiane dhe Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore 

vazhdojnë të jenë të pazbatueshëm në Kosovë, ngase nuk ishin të përfshira në ligjin e 

aplikueshëm në Kosovë gjatë administrimit të Kombeve të Bashkuara dhe as nga 

institucionet e Kosovës të themeluara nga Kushtetuta e saj e datës 15 qershor 2008. 

Kjo në asnjë mënyrë nuk kontribuon për demokracinë dhe zhvillimin ekonomik, pasi, 

ende nuk është siguruar trajtim adekuat i të drejtave të punëtorëve dhe kushteve 

normale të punës së tyre. Në nivel vendi, ka shenja pozitive nga institucionet vendore 

për të ecur përpara, por ende mbetet shumë për t'u bërë. Së pari, institucionet 

publike duhet të përshpejtojë hapat e tyre në kompletimin e strukturës ligjore për sa i 

përket miratimit të ligjeve dhe amendimin e tyre në raport me ndryshimet faktike dhe 

së dyti, për të krijuar mekanizma adekuatë për mbikëqyrjen dhe rrespektimin e 

zbatimit të këtyre ligjeve dhe akteve të tjera nënligjore si garanci e respektimit të plotë 

të këtyre të drejtave. Një qasje adekuate dhe më serioze e institucioneve publike të 

Kosovës, mund të krijojë kushte më të mira dhe të favorshme për rrespektimin e 

ketyre te drejtave në nivel të ngjajshëm me vendet tjera mbase nënshkruese të akteve 

të sipërcekura dhe në perspektivë afatgjate tërësisht në përputhje me dispozitat e 

instrumenteve relevante ndërkombëtare, të cilat rregullojnë çështjet nga kjo fushë. 

Të dy kerkimet paraqesin analizë gjithëpërfshirëse të aspekteve të ndryshme 

relevante të legjislacionit dhe praktikave vendore. Duke marrë parasysh rëndësinë 

parësore të këtyre fushave të së drejtës në zhvillimin e shoqerisë dhe krijimin e 

mirëqenjes sociale në theks të veqantë është vënë nevoja për ndërgjegjësim dhe 

adresim të duhur si dhe angazhim më të fuqishëm të autoriteteve publike përkatëse. 

Autori 

7


Hyrje 

E drejta e punës në Kosovë rrespektivisht raportet nga kjo fushë e së drejtës nuk janë 

diçka e re dhe fushë e cila nuk është rregulluar juridikisht që më herët. Përkundrazi, 

fusha në fjalë ka gëzu-ar tretman shumë të mirë juridik në Kosovë që nga koha e 

Kosovës nën administrimin jugosllav e këndej. Sidoqoftë, ndryshimet shpeshta politike 

dhe kushtetuese kanë sjellur si pasojë edhe ndryshimin e situatës në sferën e punës. 

Duke pasur parasysh se pozicioni kushtetues dhe juridik i Kosovës ka ndryshuar 

nëpër dekadat e fundit dhe duke pasur poashtu parasysh faktin se në shumicën e 

këtyre rregullimeve Kosova kishte kapacitet në nxjerrjen e ligjeve atëherë është 

krejtësisht e kuptueshme se çështja në fjalë, sikur se edhe shumica e çështjeve tjera, 

kanë qenë subjekt i ngatërrimeve dhe ndërthurjes së normave juridike. Si rezultat të 

këtyre zhvillimeve sot kemi në Kosovë një mori ligjesh, të nxjerrura në periudha të 

caktuara kohore, të cilat pretendojnë të mbulojnë aspekte të përgjithshme të së 

drejtës së punës. 

Në këtë hulumtim shkencor dhe praktik do bëhet përpjekje që të hulumtohet dhe 

studiohet kjo sferë e së drejtës në Kosovë. Për më shumë, përveq këtij hulumtimi 

provohet të nxirret, për aq sa është e mundur, situata e përgjithshme e punës në 

Kosovë dhe mangësitë rrjedhimisht pengesat në zbatimin e ligjit dhe funksionimin e tij 

efikas në këtë sferë. Në kreun e parë të hulumtimit do të shqyrtohet situata e 

përgjithshme me theks të posaçëm në kontekstin e bazës ligjore të çështjes. 

Legjislacioni ekzistues mbi të cilin funksionon dhe bazohet e drejta e punës si dhe 

perspektiva dhe sfidat e zhvillimit të kësaj lëmie do jenë objekt i shqyrtimit në kreun e 

parë. 

Çështja e strukturës juridike në Kosovë dhe ligjit të aplikueshëm mbetet komplekse. 

Kjo për faktin që gjendja aktuale legjislative në Kosovë lejon edhe mëtej të qenit në 

fuqi të ligjeve të ndryshme nga ish Jugosllavia, dhe Kosova e administruar në 

federatën jugosllave të cilat bashkë me rregulloret e UNMIK dhe ligjet e miratuara nga 

institucionet kosovare para dhe pas statusit veç sa e komplikojnë situatën edhe më 

tej. Kjo strukturë ligjore nuk siguron efikasitet të zbatimit të legjislacionit nga sfera e 

punës për faktin se mund të ketë rol të dyfishtë, në njërën anë krijimin e vakumit 

juridik dhe në anën tjetër dyfishimin (kolizionin) e normave juridike. Gjithçka që lidhet 

me këto çështje do të sqarohen në kreun e dytë. 

Kreu i tretë e punimit do të adresoj punë krejtësisht hulumtuese praktike në kuptimin e 

krijimit të një pasqyre të zbatimit të konventave/mekanizmave ndërkombëtare në 

Kosovë. Kjo pjesë e hulumtimit do të trajtoj disa nga institutet juridike kryesore 

ndërkombëtare nga sfera e së drejtës së punës në kontekst të mbulimit me dispozita 

vendore dhe zbatimit të tyre praktik në Kosovë. 

Kreu i katërt dhe i fundit do të përmbledh dhe prezantoj konkluzat e përgjithshme të 

punës hulumtuese si dhe rekomandimet që do u drejtohen lexuesit qoftë pjesë e 

institucioneve publike po ashtu edhe shoqërisë civile. Gjatë punës në këtë hulumtim 

janë përdorur burime shkencore dhe praktike. Meqë ky punim hulumtues dhe 

shkencor ka vënë në pah më shumë anën praktike të zbatimit të dispozitave ligjore, 

jemi shtyrë që akte të ndryshme juridike te jene burime kryesore për nxjerrjen në dritë 

të këtij punimi. Kështu si burime kemi shfrytëzuar konventa të ndryshme 

ndërkombëtare, Kushtetutën e Kosovës dhe ligje tjera. Po ashtu, interneti dhe 

informacione të ndryshme nga mediat kanë qenë burim i punës sonë. 


11


Kreu I 

Gjendja momentale e legjislacionit të punës në Kosovë 

Siguria ekonomike dhe sociale është një aspekt i rëndësishem i sigurisë njerëzore. Në 

këtë pikëpamje e drejta për punë dhe të drejtat gjatë punës luajnë një rol shumë të 

rëndësishëm për arritjen e sigurisë njerëzore. Njerëzit pa një qasje në punë, ose janë 

të varur nga ndihma sociale ose nuk kanë fare perspektivë. 

E drejta për punë si një standard i të drejtave të njeriut shkon përtej mbrojtjes së 

mbijetesës për arsye se kënaqja e nevojës themelore të mbijetesës nuk do të 

mjaftojë për ta rritur sigurinë njerëzore. Të drejtat e punëtorëve sigurojnë kushte të 

përshtatshme për punë dhe po ashtu mbrojnë kundrejt diskriminimit dhe shfrytëzimit 

në vendin e punës. 

Puna nuk duhet ta sigurojë vetëm mirëqenien por ka të bëjë me raportet dhe 

pjesëmarrjen në shoqëri. Është shumë ngushtë e ndërlidhur me vetëvendosjen, 

vetërrespektin, vetërealizimin dhe nga kjo rrjedhë se është e lidhur edhe me dinjitetin 

njerëzor. Veç kësaj ajo mund të dërgojë në pasiguri personale, rrezik, kushte jo të 

shëndetshme dhe të padrejta. Papunësia është prirje për të shkaktuar trazira dhe 

kështu të krijohet pasiguri dhe jo stabilitet në shoqëri. Roli i drejtësisë shoqërore dhe 

kushtet e mira të punës janë shtytje drejt paqes dhe zhvillimit, prandaj ky fakt nuk 

duhet nënvlerësuar. Njohja e faktit, se puna e përshtatshme është parakusht për 

dinjitet njerëzor në të shumtën e rasteve është rezultat i luftës së punëtorëve për të 

drejtat e tyre. Edhe po ta vështrojmë në kontekst historik puna gjithësesi ka qenë 

gjithmonë bazament ose rrënjë e lëvizjeve për të drejta të njeriut dhe në veçanti për 

faktin që kjo e drejtë buron edhe nga Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut. Si 

e tillë ajo duhej të organizohej sepse në fakt organizimi i saj krijonte parakushtet e 

nevojshme për negocimin e pagës, benefiteve dhe kushteve të punës. Shpesh kjo e 

drejtë mund të paraqitet edhe si lëvizje e cila kërkon drejtësi ekonomike dhe sociale e 

cila do duhej të ishte e përgatitur për qëndrime të hapura dhe të vepronte në mënyre 

publike në çështje që konsiderohen si urgjente në botën bashkëkohore siç janë lufta 

dhe të drejtat e njeriut. Siç u pat thëne edhe në Forumin e Punës për Ekonominë 

Globale “si një aspekt demokratik, organizimi masiv i punëtoreve, puna ka për obligim 

të flet zëshëm në kohërat e krizave lokale dhe atyre ndërkombëtare. Dhe atë që e 

thotë puna në këtë kuptim do duhej të shihej si tregues i rëndësishem i kualitetit të 

punës dhe lidershipit/udhëheqjes. Por, duke qenë realist konstatojmë se kjo as nuk 

ishte dhe as nuk është sot detyrë e lehtë për t’u realizuar. Për më shumë kjo ishte dhe 

mbetet një “pikë konflikti” në mes të punëdhënësve dhe punëmarrësve, i pari duke 

provuar shmang’jen sa më të madhe kundrejt këtyre normave sikundër që ky i fundit i 

gjendur pandërprerë në betejën për të fituar këto të drejta dhe përmes tyre të 

siguronte pozitën e merituar dhe mbi të gjitha dinjitetin dhe trajtimin human. Dhe kjo 

ndodh, jo në masë të madhe në vendet me sisteme të avancuara dhe demokratike, 

ndërkohë që është tipike për vendet në tranzicion dhe ato që tashmë konsiderohen si 

vende të botës së tretë. 

Në kontekstin e situatës së punës në Kosovë mund të përmendim faktin se gjendja e 

të drejtave të punëtorëve që punojnë në dy sektorët e punës ai publik dhe privat nuk 

është në nivelin e duhur ashtu siç parashihet me konventa dhe standarde 


13


ndërkombëtare. Por gjendja e të punësuarve në sektorin privat krahasuar me gjendjen 

e të punësuarve në sektorin publik, në aspektin e mungesës së të drejtave 

elementare nga marrëdhënia e punës, është më e rëndë. Punëtorët në sektorin privat 

janë pjesë e ekonomisë informale, e punës në të zezë dhe të dëmtuar nga evazionet 

e shpeshta fiskale. Shumica prej tyre janë pa kontrata pune, me një orar te zgjatur, pa 

gëzuar të drejtën për pushim ditor për ushqim si dhe pa pushime javore ndërkohë që 

për pushimet vjetore as që mund të flitet, pa kompensim për punë shtese, pa sigurime 

në punë, pa mjete mbrojtëse dhe pa të drejta tjera fundamentale që burojnë nga 

instrumente juridike ndërkombëtare dhe vendore etj. Sipas raportit vjetor të 

Inspektoratit të Punës për vitin 2009, nga 22246 të punësuar në sektorin publik dhe 

privat 1659 nuk kanë fare ndonjë kontratë pune 2 . I shprehur për numër të kompanive 

del që 202 kompani nuk kanë themeluar fare marrëdhënie pune përmes kontratave 3 . 

Për Kosovën dhe realitetin e saj kjo çështje është bërë edhe me evidente meqë 

tashme ka kohë që ka filluar procesi i privatizimit të ndërmarrjeve shoqërore dhe kjo 

ka hapur shtegun dhe mundësitë për abuzime, shkelje dhe pasiguri të madhe për 

punëtorët e këtyre ndërmarrjeve në kuptimin e realizimit të të drejtave të tyre. Rrjedha 

e këtij procesi ka dëshmuar dhe po dëshmon që, si edhe në raste tjera, punëtorët 

vazhdojnë të jenë viktima. 

Siç u cek më lartë është vlerësim i përgjithshëm se procesi i privatizimit nuk ka arritur 

efektet e pritura në aspektin e krijimit të vendeve të reja të punës, por përkundrazi ka 

rritur numrin e të papunëve dhe ka shtuar mundësinë e keqpërdorimit dhe abuzimit 

me të drejtat e punëtorëve. Gjatë këtij procesi hasim në shkelje të të drejtave të 

punëtorëve siç janë: vonesa e ndarjes së 20% 4 të kompensimit, manipulimi me listat e 

punëtorëve, vonesa e pagesave të borgjeve – pagave për punëtorët për punën që 

kanë bërë me vite e kështu me radhë. Krejt kjo situatë jo shumë e mirë në sferën e 

punës dhe të drejtat nga marrëdhënia e punës, vije si pasojë e mungesës së një ligji 

unik 5 që do të rregullonte çështjet e lartpërmendura. 

Por megjithatë pas periudhës së luftës dhe kohës së tranzicionit, marrëdhënia e 

punës është themeluar në bazë të një legjislacioni të vjetër të punës, rregulloreve të 

cilat i ka nxjerrur misioni i Kombeve te Bashkuara 6 , ligjet e vjetra të ish – Jugosllavisë, 

ligjet e nxjerra nga Kuvendi i Kosovës gjatë administrimit të misionit të Kombeve të 

Bashkuara. Ky legjislacion edhe pse i mangët në përmbajtje të të drejtave, dhe 

pjesërisht i zbatuar, megjithatë ka pas ndikim pozitiv në krijimin e marrëdhënieve të 

reja të punës për punëtorët dhe sadopak ka shmangur gjendjen kaotike edhe pse jo 

në nivelin e dëshiruar. 


2 Raporti vjetor i Inspektoratit të Punës për vitin 2009 

3 

Po aty 

4 

Çështja e pagesës së 20% përveq si problem procedural tashmë është bërë edhe problem politik sidomos 

në kontekst të ndryshimit të menaxhmentit të AKM/AKP si dhe strategjive të tyre për vazhdimin e procesit të 

privatizimit në Kosovë. 

5 

Artikull i botuar në “Gazeta Express“, datë 21 qershor 2008 që trajton problematikën e së drejtës së punës 

në Kosovë dhe çështje që lidhen me raporte nga e drejta e punës. 

6 

UNMIK 

14


Legjislacioni i punës në Kosovë 

Siç u cek më sipër, situata në sferën e punës në Kosovë ka qenë dhe mbetet komplekse 

dhe kjo për dy arsye: arsyeja e parë është fakti i mungesës së një ligji unik që 

rregullon çështjet nga e drejta e punës dhe arsyeja e dytë është çështja e komplikueshmërisë 

së dispozitave të zbatueshme nga kjo sferë gjë që në masë të madhe 

pamundëson shmang’jen nga kolizioni i normave dhe pasiguria juridike. Sidoqoftë, e 

drejta e punës në Kosovë bazohet në dispozitat ligjore si në vijim: 

• Rregullorja e UNMIK Nr. 2001/27 për Ligjin Themelor të Punës në 

Kosovë, e cila rregullon punësimin dhe marrëdhëniet e punës sipas të 

cilave kryhen punët dhe shërbimet në Kosovë dhe e cila rregullore është 

shumë e mangët në përmbajtjen e saj sa i përket të drejtave të 

punëtorëve dhe obligimeve të punëdhënësve. 

• Rregullorja e UNMIK Nr. 2001/36 për Shërbimin Civil të Kosovës, e cila 

rregullon marrëdhëniet e punës së nëpunësve civil (pra të çdo 

nëpunësit paga e të cilit paguhet nga BKK 7 ). 

• Kontrata e Përgjithshme Kolektive e nënshkruar me 2005. Kontrata e 

përgjithshme kolektive, e firmosur rreth katër vjet më parë nga qeveria, 

përfaqësuesit e punëdhënësve dhe të punëtorëve, ende vazhdon të 

mbetet e pazbatueshme. Ndonëse është arritur me miratimin e të gjitha 

palëve të përfshira në një këshill social, kjo marrëveshje asnjëherë nuk 

mori mbështetje politike, prandaj vazhdon të mbetet vetëm në letër. 

• Ligji për Siguri në Punë, Mbrojtje të Shëndetit të Punësuarve dhe 

Ambientit të Punës, Rregullorja e UNMIK Nr. 2003/19 që synon 

parandalimin nga lëndimet në punë, sëmundjet profesionale në vendin e 

punës dhe mbrojtja e ambientit të punës. 

• Ligji për Inspektoratin e Punës, Nr. 03/L-017, i cili rregullon çështjen e 

Inspektoratit të Punës, mbikëqyrë zbatimin e dispozitave ligjore dhe 

nënligjore në lëmin e punës në mënyrë gjithëpërfshirëse duke përfshirë 

marrëdhëniet e punës, sigurinë në punë, mbrojtjen e shëndetit të 

punësuarve dhe ambientit të punës” 

• Ligji për Aftësimin, Riaftësimin Profesional dhe Punësimin e Personave 

me Aftësi të Kufizuara Nr. 03/L-019 me të cilin rregullohen dhe 

përcaktohen të drejtat, kushtet, mënyrat për aftësim, riaftësim profesional 

dhe punësimi i personave me aftësi të kufizuara, për integrimin e tyre në 

tregun e hapur të punës sipas kushteve të përgjithshme dhe të veçanta 

të përcaktuara në legjislacionin e aplikueshëm. 

Aktet juridike të cekura më sipër paraqesin pjesë nga korniza juridike e rregullimit 

të marrëdhënjes së punës në Kosovë 8 . Normalisht, këto janë disa akte të cilat 

7 

Buxheti i Konsoliduar i Kosovës 


15


konsiderohen si më kryesoret e kësaj lëmie porse fusha në fjalë nuk kufizohet 

vetëm në aktet e sipërcekura. Prandaj, duke marr parasysh faktin që ekziston një 

legjislacion bazë, mekanizmat përkatës dhe efikasiteti i tyre për zbatim, si dhe 

gatishmëria e instancave shtetërore vendimmarrëse për të pasuruar këtë 

legjislacion 9 , ka indikacione se perspektiva e realizimit të të drejtave të 

punëtorëve do të ketë trendë pozitivë. 

Sfidat 

Legjislacioni i punës dhe gjendja e përgjithshme determinohet por nuk kufizohet 

krejtësisht në ekzistencën e akteve ligjore. Si faktor që ndikojnë dhe reflektojnë 

pozitivisht dhe negativisht në punë dhe legjislacionin e punës mund ti përmendim: 

- Mungesa e disa akteve dhe instrumenteve adekuate të punës sikundër që 

edhe efikasiteti dhe funksionaliteti i tyre, krijon mundësi për shkelje të të 

drejtave të punëtorëve dhe manipulim me të drejtat e tyre nga ana e 

punëdhënësve. 

- Kostoja e lartë e implementimit të Ligjit të ri punës 10 – ligji i punës është ende 

draft ligj edhe pas shumë përpjekjeve që të aprovohet në Kuvendin e 

Kosovës sepse është llogaritur se për implementimin e tij kostoja është e lartë 

në raport me buxhetin Republikës së Kosovës. 

- Kontrata e Përgjithshme Kolektive është po ashtu pjesërisht e aplikueshme 

për shkak të kostos së lartë për implementim të saj. Pjesa e pa implementuar 

ka të bëjë me çështjet si: çështja e pagesës së pushimit të lehonisë, pushimit 

mjekësor, sigurimit në punë, sigurimit shëndetësor, pagesën e punës së 

natës etj. 


- Mos efikasiteti i mekanizmit monitorues dhe implementues të legjislacionit të 

punës (inspektorati i punës) dhe mekanizma tjerë 11 . Në Kosovë është i 

konstituuar Inspektorati i punës me Ligjin për Inspektoratin e Punës, por 

efikasiteti i punës së këtij mekanizmi është në nivel jo të duhur për shkak të 

numrit të vogël të personelit (inspektorëve), mungesa e kapaciteteve 

profesionale të tyre në lëmi përkatëse dhe mungesa e trajnimeve të 

domosdoshme për ushtrimin e detyrave të tyre konform kompetencave të 

parapara me ligj. 

8 

Ka edhe akte tjera të cilat direkt ose indirekt përmbajnë dispozita të caktuara nga sfera e punës në 

Kosovë 

9 

Strategjitë legjislative të tri viteve të fundit parashohin nxjerrjen e akteve tjera, qoftë origjinere qoftë në 

mbështetje të akteve ekzistuese, nga lëmia e së drejtës së punës. 

10 

Ligji i Punës është njëri ndër aktet kryesore të miratuara nga Institucionet e Përkohshme të 

Vetëqeverisjes në Kosovë. Aktet e para të miratuara kanë marrur aprovimin e institucioneve pa u bërë 

ndonjë përllogaritje e saktë financiare për koston e zbatimit të tij dhe si pasojë aktet në fjalë kanë mbetur 

pjesërisht e mbase disa edhe tërësisht të pazbatueshme. 

11 

OSBE ishte përgjegjëse për monitorimin e zbatimit të ligjeve në Kosovën e administruar nga UNMIK 

ndërkohë që pas statusit kjo kompetencë kalon në Kuvendin e Kosovës. 

16


- Mungesa e mekanizmit për implementimin dhe monitorimin e Ligjit për 

Aftësimin, Riaftësimin Profesional dhe Punësimin e Personave me Aftësi të 

Kufizuara Nr. 03/L-019 

Perspektiva 

Ekzistenca e legjislacionit të punës, edhe pse i mangët në përmbajtje të të drejtave, 

do të shmangte kaosin po që se do të ishte plotësisht i aplikueshëm. Arsye shtesë në 

këtë drejtim është edhe funksionimi i Inspektoratit të Punës, si mekanizëm për 

monitorimin dhe implementimin e legjislacionit të punës edhe pse nuk mund të flasim 

për një funksionalitet të plotë të tij. Prandaj duke marr parasysh faktin e ekzistimit të 

bazës ekzistuese legjislative, mekanizmit mbikëqyrës për implementim, si dhe 

gatishmërinë institucionale për të vazhduar me perfeksionimin dhe për të pasuruar 

këtë legjislacion, duket që sfera e punës rrespektivisht marrëdhënjet nga kjo sferë do 

të kanë tjetër pamje dhe zhvillime shumë më perspektive në të ardhmen. 

Nëse mungon gatishmëria e institucioneve për të aprovuar në një afat sa më të 

shkurtër Ligjin e Punës, Ligjin për Pagat, Ligjin për Grevat, Ligjin e Organizimit 

Sindikal, Ligjin për Sigurimin Pensional e invalidor dhe Ligjin për sigurimin 

shëndetësor si ligje bazike 12 atëherë problemet nga sfera e punës do të evitoheshin 

në masë të madhe duke marrë parasysh faktin se mungesa e këtyre ligjeve bazike 

shtytë zhvillimin e ekonomisë informale dhe u jep hapësirë punëdhënësve për të 

manipuluar me të drejtat e punëtorëve. Kjo edhe për faktin se sindikatave në Kosovë 

u mungon fuqia e nevojshme për të mbrojtur interesat e anëtarëve të tyre, roli i tyre ka 

qene dhe vazhdon të jetë pasiv, veçanërisht në lidhje me mungesën e vullnetit të tyre 

për ta realizuar deri në fund implementimin e plotë të kontratës kolektive. Prandaj për 

të shmangur këtë situatë, është e nevojshme që në mënyrë urgjente të bëhet 

funksionalizimi i plotë i sindikatave përmes riorganizimit të tyre, krijimit të një pozicioni 

më të qartë dhe më të fortë dhe aktiviteteve më shumë bindëse, me qëllim që ato të 

mund garantojnë një mbrojtje të vërtetë të të drejtave të punëtorëve karshi 

punëdhënësve. Shikuar nga një aspekt gjithëpërfshirës duket që ekzistojnë dy lloje 

faktorësh me ndikim në rregullimin e legjislacionit dhe marrëdhënjeve të punës në 

Kosovë. Ata faktorë do ndaheshin në faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. 

Faktorët e brendshëm – janë faktor vendimtar në perspektivën e realizimit të drejtave 

të punës dhe përmirësimin e pozitës së punëtorëve si në sektorin publik ashtu 

edhe në atë privat. Kontributi i tyre më i madh mund të realizohet përmes përkrahjes 

politike dhe duke vënë sferën e punës si çështje prioritare shtetërore me ç’rast do të 

ndaheshin fonde të mjaftueshme për implementimin e Ligjit të ri të punës, 

12 

“BSPK”. Komunikatë për media, 17 prill 2008 për nevojën e hartimit dhe miratimit të ligjeve sistemore nga 

fusha e punës dhe punësimit në Kosovë 


17


funksionalizohet në nivel të duhur edhe Inspektorati i Punës, si në aspektin e 

burimeve njerëzore ashtu edhe në nivelin profesional përmes trajnimeve profesionale. 

Po ashtu faktorët e brendshëm kanë rol vendimtar edhe në avancimin e zhvillimit të 

dialogut social, përmes funksionalizimit të plotë të Këshillit Ekonomiko – Social. 

Faktorët e jashtëm – po ashtu kanë efekt të madh në avancimin e legjislacionit të 

punës në Kosovë. Shembull konkret janë rekomandimet dhe mbështetja nga institucione 

ndërkombëtare, si psh, mos aprovimi i Ligjit të ri të punës, nga Kuvendi i 

Kosovës, si rezultat i rekomandimit të dhënë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, me 

arsyetimin e kostos së lartë të zbatimit. 

Kreu II 

Kompleksiteti i Ligjeve / Ligji i aplikueshëm në Kosovë 

Struktura ligjore në Kosovë është shumë komplekse dhe konfuze. Kompleksiteti është 

ekzistues për shkak të normave dhe akteve të ndryshme nga ish - Jugosllavia të cilat 

vazhdojnë të jenë në fuqi, rregulloreve të UNMIK-ut, ligjeve të Kosovës para hyrjes në 

fuqi të Kushtetutës së Kosovës dhe ligjeve të cilat kanë hyrë në fuqi pas kushtetutës. 

Po ashtu konfuzitet krijohet edhe në raport me konventat ndërkombëtare dhe 

supremacion në krahasim me ligjet e aplikueshme vendore pasi që kjo në mënyrë 

shprehimore nuk është e përcaktuar me ligje. Vendosja e UNMIK në Kosovë me 

Rezolutën 1244/1999 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, miraton si akt 

të parë Rregulloren e UNMIK 1999/1 e cila, në nenin 4, përcakton ligjin e aplikueshëm 

në Kosovë 13 . Sipas saj thuhet “Ligjet e Kosovës të cilat kanë qenë në fuqi në 

territorin e saj para datës 24 mars 1999 do të vazhdojnë të zbatohen në Kosovë nëse 

nuk bien në kundërshtim me standardet e përmendura në Nenin 2, me përmbushjen e 

mandatit të dhënë UNMIK-ut me Rezolutën 1244 (1999) të Këshillit të Sigurimit të 

Kombeve të Bashkuara ose me këtë rregullore a çdo rregullore tjetër të nxjerrë nga 

UNMIK-u” 14 . 

Rregullorja e UNMIK 1999/1 e plotësuar me Rregulloren e UNMIK 1999/24, Neni 1 ka 

paraparë ligjet e aplikueshme në Kosovë. Sipas tyre ligj i aplikueshëm është 15 : 


a) Rregulloret e shpallura nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm 

dhe instrumentet ndihmëse të nxjerra në përputhje me to, dhe 

b) Ligjin në fuqi në Kosovë deri më 22 mars 1989. 

c) Ligjet e nxjerrura pas 22 mars 1989 me kusht qe dispozitat e tyre te mos kenë 

karakter diskriminues dhe te mos jene ne kundërshtim me dispozitat e 

konventave dhe praktikave ndërkombëtare, dispozite kjo e cila mund te 

zbatohen ne praktike si përjashtim sipas Nenit 1.2 te rregullores ne fjale – 1.2. 

13 

Rregullorja e UNMIK Nr. 1999/1, Neni 4 

14 

Po aty, Neni 4 

15 

Rregullorja e UNMIK Nr. 1999/24, Neni 1 

18


Në qoftë se një gjykatë e juridiksionit kompetent, një organ ose një person që 

duhet të zbatojë një dispozitë të legjislacionit, konstaton se një çështje ose një 

situatë nuk mund të mbulohet nga legjislacioni i përcaktuar në paragrafin 1.1 

të kësaj rregulloreje, por mbulohet nga një ligj tjetër në fuqi në Kosovë i 

miratuar pas 22 marsit 1989, i cili nuk është diskriminues dhe është në 

përputhje me nenin 1.3 të kësaj rregulloreje, atëherë gjykata, organi ose 

personi, si përjashtim, e zbaton atë ligj 16 . 

Prandaj, nga sa u tha më lartë konsiderojmë që struktura ligjore në Kosovë përbëhet 

nga aktet si në vijim 17 : ligjet e ish – Jugosllavisë, Rregulloret e UNMIK – ut, ligjet e 

Kosovës para dhe pas hyrjes në fuqi të Kushtetutës së Kosovës dhe Konventat 

ndërkombëtare. Si rrjedhojë legjislacioni në përgjithësi dhe ai nga sfera e punës në 

veçanti vazhdojnë të mbeten të paqarta. 

Pas datës 15 qershor 2008 dhe hyrjes në fuqi të Kushtetutës së Kosovës kemi një 

ndryshim të procesit dhe krijim të një hierarkie ligjore. Kushtetuta e Kosovës në nenin 

16 flet për hierarkinë ligjore “Kushtetuta është akti më i lartë juridik i Republikës së 

Kosovës. Ligjet dhe aktet e tjera juridike duhet të jenë në pajtim me këtë Kushtetutë . 18 

Ne ndërkohë neni 19 i kushtetutës rregullon zbatimin e dispozitave të marrëveshjeve 

ndërkombëtare. Pika 1, Neni 19 thotë “Marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara nga 

Republika e Kosovës, bëhen pjesë e sistemit të brendshëm juridik pasi të botohen në 

Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës. Ato zbatohen në mënyrë të drejtpërdrejtë, 

me përjashtim të rasteve kur nuk janë të vetëzbatueshme dhe zbatimi i tyre 

kërkon nxjerrjen e një ligji 19 . Ndërkohe që pika 2, neni 19 thotë “Marrëveshjet 

ndërkombëtare të ratifikuara dhe normat juridikisht të detyrueshme të së drejtës 

ndërkombëtare kanë epërsi ndaj ligjeve të Republikës së Kosovës” 20 . 

Nga ajo që u tha më lartë është lehtë të konstatohet se Kosova ka një strukture mjaft 

komplekse dhe të paqartë të legjislacionit të aplikueshëm në Kosove i cili shumë lehtë 

mund të krijon paqartësi dhe eventualisht kolizion të normave juridike. Pas 

ndryshimeve politike dhe juridike pushimit të miratimit të legjislacionit nga ana e 

UNMIK situata është bërë edhe më e komplikuar në kuptimin e zbatimit të 

Rregulloreve dhe akteve tjera të nxjerra nga UNMIK. 

16 

Shih Neni 1.1 dhe 1.2 i Rregullore e UNMIK-ut nr. 2000/59 për Ndryshimin e Rregullores së UNMIK-ut nr. 

1999/24 për Ligjin e aplikueshëm në Kosovë. 

17 

Material nga punëtoria “Building a Professional Civil Service in Kosovo”. 26-27 Qershor 2008 lidhur me 

kornizën ligjore aktuale për shërbimin civil në Kosovë. Prishtinë 2008 

18 

Kushtetuta e Kosovës, Neni 16 

19 

Po aty, Neni 19, pika 1 

20 



19


Kreu III 

Mekanizmat ndërkombëtare dhe implementimi i tyre në Kosovë 

Në vijim të këtij hulumtimi dhe më qëllim që të nxjerrim një pasqyrë sa më të qartë të 

legjislacionit të punës në Kosovë do ndalemi në aspekte praktike duke shqyrtuar disa 

nga institutet themelore ndërkombëtare nga sfera e punës te zbatueshme në 

instrumente ndërkombëtare dhe ndërlidhjen e tyre me legjislacionin vendor punën dhe 

situatën reale në praktikë. Është me rendësi të theksohen dy instrumentet kryesore 

juridike ndërkombëtare që përmbajnë dispozita nga marrëdhënia e punës dhe të cilat 

ende nuk janë të përfshira e as të permenduara në legjislacionin e Kosovës; Karta 

Sociale Europiane dhe Konventa për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore. 

Këto dy instrumente juridike ndërkombëtare, aktualisht, nuk prodhojnë ndonjë efekt 

juridik për institucionet vendore. 

Karta Sociale Evropiane 

Karta Sociale Evropiane 21 

Pjesa I, pika 8: 

“Gratë e punësuara, në rast 

të shtatzënisë, kanë të 

drejtë për mbrojtje të 

veçantë”. 

Dispozitat e ligjeve 

vendore 22 

1. Kontrata kolektive 

- nuk përmban dispozita 

ligjore që parashohin 

mbrojtjen e veçante të gruas 

së punësuar e cila është 

shtatzënë 

2. Rregullorja e UNMIK-ut 

Nr 2001/27 

Vërejtje dhe rekomandime 

lidhur me zbatueshmërinë në 

praktikë 

Rekomandim: 

Rekomandohet që urgjentisht 

Qeveria e Kosovës të ketë në 

konsiderate situatën në fjalë 

dhe të veproj në përputhje me 

rrethanat për të miratuar 

legjislacion në harmoni të plotë 

me dispozitat e Kartës Sociale 

Europiane. 


- po ashtu nuk përmban asnjë 

dispozite qe i referohet 

mbrojtjes se veçantë te gruas 

se punësuar e cila është 

shtatzënë, 

3. E njëjta situate është edhe 

te Rregullorja e UNMIK Nr 

Ratifikimi i Kartës Sociale 

Europiane. 

21 

Meqë Karta Sociale Europiane mbulon në masë të madhe dispozitat nga sfera e punës konsiderojmë se 

ky instrument juridik ndërkombetar do të jetë në objektiv të shqyrtimit duke krahasuar disa nga dispozitat e 

saja me nivelin e përputhjes dhe pajtueshmërinë me dispozitat e brendshme gjegjësisht me situatën reale 

për institutet e analizuara. Në vijim do analizojmë me kujdes dispozitat nga Pjesa I, pika 8, Pjesa I, pika 12, 

Pjesa I, pika 25, Neni 15, pika 2 dhe Neni 24, pika (a). 

22 

Në kuadër të ligjeve vendore hulumtimi është bërë në aktet si në vijim: Kontrata Kolektive, Rregullorja e 

UNMIK Nr 2001/27, Rregullorja e UNMIK Nr 2001/36, Urdhëresa Administrative Nr 2003/2 për zbatimin e 

Rregullorës së UNMIK Nr 2001/36. 

20


2001/36 - e cila përcakton te 

drejtat e nëpunësve civil por 

nuk e përfshinë te drejtën e 

femrave për mbrojtje te 

veçante ne rast te shtatzënisë 

Pjesa I, pika12 23 

“Të gjithë punëtorët dhe 

personat e varur prej tyre 

kanë të drejtë për sigurim 

social” 

1. Kontrata kolektive - ne 

asnjë dispozite te saj nuk 

përfshin te drejtën e 

punëtorëve dhe personave te 

varur prej tij për sigurim social 


Nr 2001/27 

Kjo rregullore nuk e përmend 

fare sigurimin shëndetësor 


Nr 2001/36 dhe Urdhëresa 

Administrative Nr 2003/2 

për zbatimin kësaj rregullore 

nuk përmbajnë dispozita që 

parashohin sigurimin social 

Sigurimi social, në të gjitha 

format e tij, nuk është i përfshirë 

në asnjë ligj me të cilin 

themelohet marrëdhënia e 

punës në Kosovë. 

Rekomandim 

Eshtë nevojë urgjente që të 

aprovohet Ligji për Sigurim 

Shëndetësor dhe të aprovohet 

Ligji për Themelimin e Fondit 

për Sigurim Invalidor dhe 

Pensional. 

- Një lloj sigurimi social për 

punëtoret përfshihet nga 

Rregullorja e UNMIK – ut 

2001/35 e cila përcakton 

kontributet e punonjësve për 

pension, si vijon: 

Neni 7 

23 

Karta Sociale Evropiane, pjesa 1 pika 12 

7.1 Çdo punëdhënës është i 

obliguar që të kontribuojë në 

emër të punonjësve të vet në 

Fondin e kursimet pensionale. 

Punonjësit obligohen që të 

kontribuojnë në emër të vet në 

kursimet pensionale. Obligimet 

e punëdhënësit dhe të 

punonjësit fillojnë në ditën e 

parë të punësimit te 

punëdhënësi për punonjësit që 

kanë arritur moshën 

tetëmbëdhjetëvjeçare (18) dhe 

përfundojnë kur punonjësi arrin 

moshën e pensionit. 


21


7.2 

(a) Çdo punëdhënës paguan 

një shumë që është baras me 

pesë për qind (5%) të rrogave 

të përgjithshme të të gjithë 

punonjësve (siç është 

përcaktuar me këtë 

Rregullore) dhe 

Pjesa I, pika 25 24 

“Të gjithë punëtorët kanë 

të drejtë për mbrojtje të 

pretendimeve të tyre në 

rastin e falimentimit të 

punëdhënësit të tyre”. 

Ne Rregulloren e UNMIK Nr 

2001/27, për Ligjin 

Themelor te Punës është e 

parapare me nenin 12 – 

“Shkëputja e kontratës së 

punës për shkak të 

ndryshimeve ekonomike, 

teknologjike ose strukturale 

në ndërmarrje” , i cili 

parasheh se: “ punonjësi nuk 

mund të largohet nga puna 

derisa punëdhënësi të mos ia 

ketë paguar atij një 

dëmshpërblim të 

njëkohshëm” 

(b) Çdo punonjës paguan një 

shumë që është baras me pesë 

për qind (5%) të rrogës së 

tërësishme të tij. 

- Në praktikë ka vështirësi në 

aplikimin e këtij neni sidomos 

me rastin e privatizimit të 

ndërmarrjeve shoqërore. 

Punonjësit presin me vite të tëra 

për të realizuar 20% e 

kompensimit që u takon nga 

shitja e ndërmarrjeve ku ata 

ishin të punësuar sipas 

Rregullores së UNMIK Nr. 

2003/13 për transformimin e së 

drejtës për përdorimin e pronës 

së paluajtshme shoqërore 25 . 

Rekomandim 


Neni 15, pika 2 26 përcakton 

obligimin e shtetit qe: 

“të nxis eksesin e 

punonjësve në punësim 

nëpërmjet të gjitha masave 

që tentojnë të inkurajojnë 

punëdhënësit të marrin dhe 

mbajnë në punë persona 

me gjymtime në mjedisin e 

zakonshëm të punës dhe të 

përshtatin kushtet e punës 

për nevojat e të gjymtuarve 

ose, ku kjo nuk është e 

Ligji për aftësimin, riaftësimin 

profesional dhe punësimin e 

personave me aftësi te 

kufizuar, ne nenin 11 

parasheh: 

1. Personi me aftësi të 

kufizuara ka të drejtë në 

punësim, integrim në tregun e 

punës në kushtet 

përgjithshme dhe te veçanta 

të përcaktuara me këtë ligj. 

Kërkohet një përkushtim me 

serioz ndaj kësaj çështje nga 

institucionet përkatëse, pasi qe 

ne ketë drejtim është treguar 

neglizhence. 

Edhe pse ekziston Ligji adekuat 

që rregullon çështjen e 

punësimit të personave me 

aftësi të kufizuar, përkatësisht 

gjymtime, aplikueshmëria e tij 

në praktikë nuk është e 

kënaqshme, sepse 

punëdhënësi dhe institucionet 

punëdhënëse nuk janë duke 

aplikuar ne tërësi nenin 12 të 

Ligjit për aftësimin, riaftësimin 

profesional dhe punësimin e 

personave me aftësi të kufizuar. 

24 

Po aty, pjesa 1 pika 25 

25 

Shih rastin e përshkruar si ‘rasti A’ i cili është raportuar nga OJQ CLARD, në fund të tabelës 

26 

Karta Sociale Europiane, neni 15 pika 2 

22


mundur për shkak të 

gjymtimit, duke rregulluar 

ose krijuar punësim të 

mbrojtur në përputhje me 

nivelin e gjymtimit. Në disa 

raste, këto masa mund të 

kërkojnë ndihmën e 

shërbimeve të specializuara 

për gjetjen e vendeve të 

punës dhe mbështetjes; 

Neni 12 

2. Çdo punëdhënës është i 

obliguar të punësoj një 

person me aftësi të kufizuara 

në çdo pesëdhjetë (50) 

punëtor 

Po ashtu lidhur me punën e 

personave me gjymtime, 

dispozita relevante përfshin 

edhe Rregullorja 2001/27, ne 

nenin 2.4, te cilën çështje e 

lidh edhe me diskriminim, si 

vijon: “Diskriminimi ndaj një 

personi me të meta, gjasat e 

të cilit për sigurimin, ruajtjen 

ose përparimin në një punë të 

përshtatshme janë të 

zvogëluara në mënyrë të 

konsiderueshme si pasojë e 

të metave mendore a fizike të 

konstatuara me kohë, është i 

ndaluar” 

Sot shohim se edhe ata 

persona me aftësi të kufizuar që 

janë në marrëdhënie pune, 

trajtohen në mënyre jo të duhur. 

Rekomandim 

Kërkohet një përkushtim më 

serioz ndaj kësaj çështje nga 

institucionet përkatëse, pasi që 

në këtë drejtim është treguar 

neglizhence 27 

Neni 24, pika a) 28 

Parasheh “ të drejtën e të 

gjithë punëtorëve që të mos 

u përfundohet punësimi pa 

arsye të vlefshme për atë 

përfundim të lidhura me 

aftësinë ose sjelljen e tyre 

ose bazuar në kërkesat 

operacionale të 

ndërmarrjes, organizmit ose 

shërbimit” 

1. Rregullorja e UNMIK Nr 

2001/27 me nenin 11.5 

përcakton mënyrën e 

shkëputjes se kontratës: 

(a) Punëdhënësi do ta 

njoftojë punonjësin me shkrim 

për qëllimin e tij për ta 

ndërprerë kontratën e punës. 

Ai njoftim përfshinë edhe 

shkaqet për shkëputjen e 

kontratës së punës dhe 

(b) Punëdhënësi do ta mbajë 

një takim me punonjësin me 

ç’rast punëdhënësi ia 

shpjegon me gojë punonjësit 

shkaqet e shkëputjes së 

kontratës. Në rast se 

punonjësi është anëtar i 

ndonjë sindikate ka të drejtë 

që në atë takim të jetë i 

pranishëm edhe një 

përfaqësues i sindikatës. 

Po ashtu me dispozitat e 

kësaj rregulloreje 

- Edhe me dispozitat ligjore 

përkatëse është e përcaktuar 

mënyra e shkëputjes se 

kontratës, në praktikë në 

sektorin privat, punëdhënësit në 

të shumtën e rasteve nuk e 

njoftojnë punonjësin për arsyet 

e shkëputjes së kontratës 

gojarisht apo me shkrim, në 

afatin e paraparë ligjorë 29 . 

- Në administratën publike, 

nëpunësve civil në të shumtën e 

rasteve, supozohet, se u 

lëshohet njoftimi me shkrim në 

afatet e parapara ligjore 30 , 

lidhur me ndërprerjen e 

marrëdhënies së punës edhe 

pse nderprerja e kontratës 

mbetet shqetësimi kryesor i të 

të punësuarve. 112 raste gjatë 

vitit 2008, ose 28.24% e 

ankesave të parashtruara para 

KPMK - së 31 , lidhen me 

27 

Shih rastin e përshkruar si ‘rasti B’ i cili është raportuar nga OJQ CLARD, në fund të tabelës 

28 

European Social Charter, neni 24, pika (a) 

29 

Shih rastin e pershkruar si ‘rasti C’ i cili është raportuar nga OJQ CLARD, ne fund te tabelës 

30 

Nuk ka raste të ankesave të bëra tek KPMK mbi bazën e mungesës së njoftimit paraprak me shkrim 

31 

Raporti Vjetor i KPMK për vitin 2008, faqe 17, ne http://www.ks-gov.net/kpmk/english/publications.htm 


23


përcaktohen edhe sjelljet dhe 

veprimet e punonjësve qe 

sjellin shkëputjen e kontratës. 

2. Urdhëresa Administrative e 

UNMIK Nr 2003/2 për 

implementimin e Rregullores 

së UNMIK Nr 2001/36 dhe që 

ka të bëjë me procedurat e 

ndërprerjes së marrëdhënies 

së punës, parasheh që:“ 

Nësë kontrata nuk përtërihet, 

menaxheri i personelit do t’i 

shkruaj të punësuarit së paku 

gjashtë [6] javë para se 

kontrata të përfundojë për të 

informuar atë për datën e 

përfundimit të marrëdhënies 

së punës “ 

problematikën e ndërprerjes së 

kontratës. 

Rekomandim: 

Me qëllim që kjo situatë të 

përmirësohet edhe në sektorin 

privat, është e nevojshme që 

inspekcioni i punës të jetë me 

funksional dhe më i 

përgjegjshëm në ushtrimin 

detyrave të tij, dhe të monitorojë 

punën e punonjësve në sektorin 

privat, sidomos në aspektin e 

procedurave për ndërprerjen e 

marrëdhënies së punës. 

Përshkrim i rastit A: 

Legjislacioni vendor i aplikueshëm: Rregullorja e UNMIK Nr.2003/13 

Ish i punësuari ne një Ndërmarrje Shoqërore (NSH) me inicialet A.G nuk i përmbush 

kriteret e nevojshme që kërkohen sipas ligjit të aplikueshëm 32 për te marrur pjesë 

bazuar në prioritet në 20% të aksioneve që kanë rezultuar nga shitja e një pjese të 

ndërmarrjes dhe shitjes së aseteve në procesin e likuidimit 33 . NSH ishte privatizuar 

dhe ankuesit si dhe një numri të madh të ish të punësuarve u ishte mohuar e drejta 

për të përfituar nga shitja. Në mesin e punëtoreve të kësaj NSH, disa qenë punësuar 

para vitit 1999, sipas “Vendimit për Punë” (ende në fuqi në Kosovë dhe me vlerë të 

njëjte sikur kontrata) dhe disa të tjerë u kontraktuan pas luftës me kontrata. Pas vitit 

1999, disa nga punëtorët e punësuar sipas Vendimit për Punë, nuk ishin duke punuar 

praktikisht (dhe as nuk paguheshin), por ata shkonin cdo ditë në vendet e tyre të 

punës dhe kërkonin punë ndërkohe qe punëdhënësi u ofronte librin e nënshkrimeve 

ku ata nënshkruheshin vetëm sa për te vërtetuar se ata po vazhdonin punën. Kështu, 

te gjithë këta te punësuar do duhej te gezonin të drejta të njëjta në kohën e privatizimit 

të NSH. Por vetem të punësuarit sipas kontratës (pas 1999) u përfshinë ne listën e 

20%. 


32 Sipas Urdhereses Administrative No. 2005/12, Seksioni 4.2, nese Agjensioni Kosovar i Mirebesimit 

disponon me asete te NSH te shitjes se aksioneve te korporatave vartese dhe te aseteve ne procesin e 

likuidimit, ajo do te nxjerr listen e te punesuarve te tyre. Kërkesat legjitime të punonjësve përcaktohen 

bazuar në kohën para privatizimit apo fillimit të procedurës së likuidimit të një ndërmarrjeje të tillë 

shoqërore. 

33 

Rregullorja e UNMIK- ut Nr 2003/13 Seksioni 10.1 “Te drejtat e te punesuarve” 

24


Pershkrimi i rastit B: 

Legjislacioni vendor i aplikueshëm; Ligji për personat me aftësi të kufizuara, Neni 11 

dhe 12; Rregullorja e UNMIK Nr 2001/27, neni 2.4 për Ligjin Themelor të Punës 

E.S. është grua me aftësi të kufizuar dhe lëvizshmëri të kufizuar. Ajo ka punuar për 

Shtëpinë e Shëndetit të Qendrës Shëndetësore Komunale në Prishtinë si ndihmesë e 

operatores sipas kontratës se nënshkruar për periudhën 1 Tetor 2005 – 31 Dhjetor 

2006. Marrëdhënia e punës u vazhdua edhe pas kësaj kohe porse nuk iu ofrua 

kontratë tjetër për t’u nënshkruar përveç se i ishte kërkuar në disa raste vazhdimi i 

punës nga menaxheri. Në Prill 2008 ajo ishte shkarkuar pa ndonjë njoftim të shkruar 

paraprak që do e njoftonte me arsyet e marrjes së vendimit ndërkohe që gjatë gjithë 

kësaj kohe i ishte nënshtruar presionit psikologjik dhe trajtimit nënçmues nga personat 

e tretë dhe organet mbikëqyrese. 

Përshkrimi i rastit C: 

Legjislacioni vendor i aplikueshëm; Rregullorja e UNMIK Nr.2001/27 Seksioni 11.5 

A.J. punonte si arkëtar për një supermarket nga 10 Mars 2008 deri në Shtator 2009. 

Nga 30 Qershor 2009, ajo punonte pa kontratë të nënshkruar. Edhe pse nuk kishte 

marrur ndonjë vërejtje negative gjatë periudhës së punës, ishte marrur vendimi për 

ndërprerjen e kontratës pa ndonjë njoftim paraprak me shkrim dhe vetëm një ditë pasi 

menaxheri i saj në mënyre eksplicite kishte kërkuar nga ajo qe te pushonte një ditë. 

Asnjë arsye nuk i ishte dhënë ankueses për të shpjeguar vendimin për ndërprerjen e 

kontrates. 

Konventa për te drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore 

Dispozitat e Konventës 

për të Drejtat 

Ekonomike, Sociale 

dhe Kulturore 34 Dispozitat e ligjeve vendore 35 Vërejtje dhe rekomandime 

lidhur me zbatueshmërine 

në praktikë 36 

Neni 7 

b) Kushte të sigurta dhe 

të shëndetshme në punë 

- Në Kosovë është në fuqi Ligji për 

Siguri ne Punë, Mbrojtje të 

Shëndetit të të Punësuarve dhe 

Ambientit të Punës, nr.2003/19, i 

cili në nenin 1.5 parasheh 

themelimin e Këshillit Nacional për 

Siguri në Punë dhe Mbrojtje të 

Shëndetit të të Punësuarve dhe 

Në praktikë realiteti është 

tërësisht ndryshe sepse 

punëdhënësi nuk i mbulon 

shpenzimet për kurimin e 

punonjësve të lënduar në 

punë ose me sëmundje 

profesionale. Në të 

kundërtën, atyre shumë lehtë 

mund t’u ndërprehet 

34 

Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore është akt që përmban 

dispozita nga marrëdhenja e punës. Mbi këtë bazë ky akt dhe disa nga dispozitat e tij do jetë objekt i 

shqyrtimit tonë. Nga KNDESK do shqyrtojmë Neni 7 i cili u referohet kushteve të punës 

35 

Për krahasim me dispozitat vendore/pajtueshmërinë e tyre do i referohemi Ligji për Siguri në Punë, 

Mbrojtje të Shëndetit të të Punësuarve dhe Ambientit të Punës, të shpallur me Rregulloren e UNMIK 

Nr.2003/19 

36 

Gjendja reale 


25


Ambientit të Punës. 

- Po ashtu në ketë Ligj në nenin 2, 

parashihet obligimi i 

punedhenesve që të krijojnë 

kushte për siguri në punë mbrojtje 

te shëndetit te te punësuarve dhe 

ambientit te punës, si dhe obligimin 

për te paguar kurimin e te 

lënduarve në punë dhe 

sëmundjeve profesionale. 

- Ndërsa në nenin 2.10 te këtij Ligji 

përcaktohet se punëdhënësi i 

përgjigjet punëmarrësit për dëmin 

e shkaktuar me rastin e lëndimit në 

punë dhe sëmundjes profesionale 

në lidhje me punën në bazë të 

parimit të përgjegjësisë objektive 

sipas të drejtës së detyrimeve. 

marrëdhënia e punës, pa e 

njoftuar për arsyet reale 37 . 

Me qëllim të përmirësimit të 

situatës në praktikë, nevojitet 

që ky Ligj të zbatohet 

plotësisht nga të gjithë 

punëdhënësit dhe që 

Qeveria të themelojë 

Këshillin Nacional për Siguri 

në Punë dhe Mbrojtje të 

Shëndetit të të Punësuarve 

dhe Ambientit të Punës ashtu 

siç është e obliguar me Ligj. 


Përshkrim i rastit D: 

Legjislacioni vendor i aplikueshëm; Ligji për Siguri në Punë, Mbrojtje të Shëndetit të të 

Punësuarve dhe Ambientit të Punës Nr.2003/19 

49 ish të punësuar të kompanisë publike merrnin kompensim mujor pas lëndimit që 

pësuan gjatë punes. Për shembull V.A. ishte djegur nga zjarri i provokuar nga pajisja 

elektrike e kompanisë. Në disa raste tjera, ankuesit kishin humbur aftësitë fizike të 

tyre të punës si pasoje e kushteve te tyre të përditshme të punës. Ankuesit ishin 

kontrolluar nga komisioni mjekësor i kompanisë dhe ishin deklaruar pjeserisht të 

paaftë. Kompania u propozoj atyre që të ndërprisnin punën dhe të realizonin 

kompensim mujor. Ankuesit kishin fituar të drejtën për kompensim te pagave sipas një 

marrëveshjeje me kompaninë që nga koha kur ndërprenë punën, e cila konfirmonte 

se ata do realizojnë të ardhurat deri në momentin e themelimit të Fondit Kombëtar për 

Sigurinë nga Invaliditeti. Kompania vendosi njëanshëm dhe pa njoftim paraprak të 

ndërpres kompensimin edhe pse ky Fond ende nuk është themeluar në Kosovë. 

Për momentin, nuk ka ndonjë mbrojtje të vazhdueshme për punëtorët e lartëpermendur. 

37 

Shih rastin e përshkruar si ‘rasti D’ i cili është raportuar nga OJQ CLARD, në fund të tabelës 

26


Konventat e Organizatës Ndërkombëtare te Punës (ONP) 38 

1. Konventa Nr. 1 për Orarin e Punës 

Dispozitat e Konventës Dispozitat e ligjeve vendore 40 Vërejtje dhe rekomandime 

për Orarin e Punës 39 lidhur me zbatueshmërine 


Neni 3 

Orët e punës për personat 

mbi te cilët zbatohet kjo 

konvente nuk duhet te 

kalojnë 48 ore ne jave dhe 

8 ore ne dite, përheq se 

atëherë kur ne Konvente 

është e parashikuar 

ndryshe 

Neni 4 

Maksimumi i orëve te 

punës ne një jave te 

parashikuar me nenin 3, 

duhet te rregullohet ne 

mënyre qe orët e punës ne 

një dite te mos kalojnë 10- 

oreshin 

1. Rregullorja 2001/27 për 

Ligjin Themelor te Punës, 

parasheh: 

16.5 Orari i punës nuk zgjat më 

shumë se 40 orë në javë. 

16.6 Dita e punës nuk zgjatë më 

shumë se 12 orë. 

2. Udhëzimi Administrative I 

UNMIK Nr 2003/09 mbi orarin e 

punës dhe vijimin ne pune, te 

shërbyesve civil përcakton si 

ne vijim: 

17.1. Orari standard i punës te 

shërbyesit civil është (40) ore ne 

jave, duke përjashtuar pushimet. 

17.2. Çdo shërbyes civil ka te 

drejte ne një (1) ore pushim gjate 

tete (8) orëve te punës gjate 

ditës, dhe po ashtu pushim javor 

ne kohëzgjatje se paku 

katerdhjete e tete (48) ore, dhe 

Jave standarde konsiderohet 5 

ditshi E Hëne - E Premte nga 8 

ore pune. 

Ne sektorin privat orari i 

punës nuk është ne harmoni 

me konventën dhe 

legjislacionin vendor për 

orarin e punës. Punonjësit 

janë te detyruar te punojnë 

minimumi 12 ore ne dite dhe 

me vetëm një dite pushim 

gjate javës. 55 nga 7000 

kompani të inspektuara nga 

Inspektorati i Punës nuk kanë 

fare rregullore për orarin e 

punës 42 . Shih rastin 

përshkrues 43 

Rekomandim: 

Inspektorati i Punës duhet t’i 

kryej detyrat e përcaktuara 

me Ligjin mbi Inspektoratin e 

Punës, me qëllim që sektori 

privat që monitorohet me 

shpesh ne mënyre periodike 

që të identifikoj vendet e 

punës ku nuk përfillet orari i 

punës i parashikuar me ligj. 

Nëse Inspektorati vërteton se 

ka shkelje në lidhje me orarin 

e punës, të shqiptoj gjoba 

konform ligjit. 

38 

Meqe hulumtimi trajton aspektet e punes, ne vijim do analizohen disa nga konventat e ONP – se. 

39 

Do analizojmë disa dispozita nga Konventa për Orarin e Punës 

40 

Nga legjislcioni vendor jemi referuar ne Rregulloren e UNMIK Nr 2001/27 për Ligjin Themelor të Punës 

dhe në Udhezimi administrative 2003/09 mbi orarin e punës dhe vijimin në punë, të shërbyesve civil 

41 

Gjendja reale 

42 

Raporti vjetor i Inpektoratit të Punës për vitin 2009 

43 

Shih rastin e përshkruar si ‘rasti E’ i cili eshte raportuar nga OJQ CLARD, ne fund te tabeles 


27


Përshkrimi i rastit E: 

Legjislacioni vendor i aplikueshëm: Rregullorja e UNMIK Nr 2001/27 për Ligjin 

Themelor të Punës, neni 16.6: 

A.J. kishte punuar si arkëtare për një supermarket për 18 muaj, gjatë 2008 – 2009. 

Ajo punonte rregullisht orë shtesë dhe kjo ishte bërë praktikë e rregullt, me një 

mesatare prej 13 orë pune në ditë, pa gëzuar të drejtën në kompensim. Ajo deklaroj 

se nuk i ishte dhënë paraprakisht mundësia të njihej me orarin e punës. Në këtë rast, 

janë shkelur dispozitat vendore dhe ndërkombëtare duke mos lejuar të punësuarit të 

njihen me të drejtën e tyre në orar të punës në pajtim me orarin e punës të rregulluar 

me ligj dhe konventën e sipërpërmendur. 

Orari i punës për shërbyesit civil në administratën shtetërore është në pajtim me 

dispozitat ligjore. 

2. Konventa Për Nxitjen e Punësimit dhe Mbrojtjen Kundër Papunësisë, 1988 


Dispozitat e Konventës për 

Nxitjen e Punësimit dhe 

Mbrojtjen Kundër 

Papunësisë 44 

Neni 2 

Çdo shtet/palë do të ndërmarr 

hapat e nevojshëm për të 

koordinuar sistemin e tij të 

mbrojtjes ndaj papunësisë 

dhe politikat e punësimit. Për 

ketë qellim, do të synojë që të 

sigurojë që sistemi i mbrojtjes 

ndaj papunësisë dhe ne 

veçanti metodat për dhënien 

e përfitimit të papunësisë, 

kontribuojnë në nxitjen e 

plotë, produktive dhe 

zgjedhjen e lirë të punës, dhe 

nuk janë të tilla që të 

diskurajojnë punëdhënësit që 

të ofrojnë dhe punëtorët të 

kërkojnë punësim produktiv. 

1. Përfitimet e dhëna në 

formë të pagesës periodike 

për të papunët mund të lidhen 

me metodën e mbrojtjes 


vendore 45 

Kjo çështje nuk mund të 

përcaktohet me dispozita 

juridike, por me strategji dhe 

plane vepruese për nxitje te 

punësimit me qëllim të 

zbutjes së papunësisë në 

nivel të kënaqshëm. 


lidhur me zbatueshmërine 


Kjo situatë është e tillë edhe 

për shkak të mungesës së 

Ligjit të mirëfillte të punës i cili 

do të parashihte krijimin e një 

Fondi të veçantë financiar për 

mbështetjen e të papunëve 

gjate periudhës së 

papunësisë. 

Rekomandim 

Kosova duhet të adoptojë 

strategji dhe plane vepruese 

me qëllim që të nxis rritjen e 

numrit të punësuarve si dhe 

politika të veçanta sociale për 

tu ofruar përfitime në formë të 

pagesës periodike derisa ata 

te gjejnë vend pune të 

përshtatshëm me aftësitë e 

tyre. 

44 

Konventa për Nxitjen e Punësimit dhe Mbrojtjen Kundër Papunësisë ka qenë objekt shqyrtimi në këtë 

hulumtim. Eshtë analizuar Neni 2. 

45 

Nuk kemi dispozita vendore ku do mund të referohemi 

46 

Gjendja reale 

28


3. Konventa për Mbrojtjen Nga Puna e Natës 


për Mbrojtjen nga Puna 

e Natës 47 

Neni 8 

Kompensimi për punëtorët 

qe punojnë edhe natën në 

formën e punës se 

rregullte, pagesa ose 

përfitime të ngjashme do 

tu njihen ne pajtim me 

natyrën e punës së natës. 


vendore 48 

Rregullorja e UNMIK Nr 

2001/27 për Ligjin Themelor te 

Punës ne nenin 16 pika 13 dhe 

15 parasheh qe: 

13. “Orët e punës ndërmjet 

orës 22:00 dhe 5:00 njihen si 

punë nate dhe paguhen si 

punë jashtë orarit” 

15. “ Puna jashtë orarit 

paguhet me një shkallë më të 

lartë prej 20% në orë, ose me 

kërkesë të punonjësit ajo 

mund të kompensohet me 

pushim përkatës gjatë muajit 

pasues” 

- Ne udhëzimin administrative 

2003/09 për zbatimin e rreg. 

2001/36, lidhur me orët e 

punës dhe vijimin ne pune, 

parashihet se prej menaxherit 

duhet te ketë punonjësi 

autorizim për kryerjen e punës 

jashtë orarit dhe ai mund të 

kërkoj nga punëtorët të 

punojnë jashtë orarit, 

maksimum 20 orë në javë ose 

40 orë në muaj kalendarik, dhe 

kjo nënkupton se kjo pune 

jashtë orarit përfshin edhe 

punën e natës. 

- Sipas këtij udhëzimi 

punëtorët kanë të drejtë të 

kompensimit për punën jashtë 

orarit. 


lidhur me zbatueshmërine në 

praktikë 49 

Edhe pse puna e natës është e 

paraparë në ligjet vendore, 

pagesat që punonjësit i marrin 

për punën te natës nuk është 

në nivel të kënaqshëm dhe 

shpeshherë ato pagesa u 

vonohen sidomos ne sektorin e 

shëndetësisë ku organizohet 

puna e natës, kompensimi për 

ketë punë u vonohet shumë. 

Rekomandim: 

Me ligjin e ri të punës të 

përcaktohet puna e natës në 

mënyre më të qartë në pajtim 

me konventën për mbrojtje nga 

puna e natës, dhe të parashihet 

krijimi i një fondi te veçante 

stabil nga i cili fond do të bëhet 

pagesa me kohë për të gjithë 

punonjësit që punojnë natën. 

47 

Konventa për Mbrojtjen nga Puna e Natës shihet si instrument me rëndësi të veqantë andaj edhe është 

shtyrtuar në këtë hulumtim. Me theks të posaqëm është Neni 8. 

48 

Dispozitat nga Rregullorja 2001/27 për Ligjin Themelor të Punës janë analizuar si dispozita që fuzionojnë 

këtë materie nga legjislacioni ndërkombëtar në atë vendor 

49 

Gjendja reale 


29


4. Konventa për Lirinë Sindikale dhe Mbrojtjen e te Drejtës Sindikale, 1948 



për Lirinë Sindikale dhe 

Mbrojtjen e së Drejtës 

Sindikale 50 

Neni 2 

Punëtorët dhe 

punëdhënësit, pa asnjë lloj 

dallimi, do të kenë të drejtë 

të krijojnë organizata dhe 

tu nënshtrohen vetëm 

rregulltave te organizatës 

në fjalë, për t'u bashkuar 

me organizatat e zgjedhjes 

së tyre pa autorizim 

paraprak. 


vendore 51 


2001/27 për Ligjin Themelor 

te Punës, ne nenin 5 “E 

drejta për organizim dhe për 

ujdi kolektive” përcakton se: 

5.1 Punonjësit dhe 

punëdhënësit kanë të drejtë 

të themelojnë dhe, varësisht 

nga rregullat e organizatës 

në fjalë, t’u bashkohen 

organizatës/ve të cilën a të 

cilat i zgjedhin vetë pa 

kërkuar leje paraprakisht. 

Organizatat e punonjësve 

përfshijnë edhe sindikatat. 


2001/36 për shërbyesit civil 

parasheh në nenin 5 dy 

dispozita qe i referohen 

çështjeve sindikale siç janë: 

5.1 Nëpunësit civilë mund të 

jenë anëtarë të sindikatave. 

5.2 Nëpunësit civilë të 

punësuar në polici, në 

shërbimet korrektuese dhe 

shërbimet 

emergjente dhe në çfarëdo 

kategorie të tjera të 

nëpunësve civilë, shërbimet 

e të cilëve janë 

shpallur si qenësore, nuk 

mund të bëjnë grevë ose të 

ndërmarrin ndonjë veprim 

sindikal që do 

t’i pengonte shërbimet në 

mënyrë të qenësishme. 



praktikë 52 

Edhe pse me ligjet ekzistuese të 

marrëdhënieve të punës lejohet 

veprimi sindikal, ne praktike 

situata është tërësisht ndryshe. 

Në administratën shtetërore 

punonjësit nuk janë edhe aq të 

lire që t’i shprehin pakënaqësitë 

e tyre për kushtet e punës, 

sepse shpesh i nënshtrohen 

presioneve të ndryshme nga 

udhëheqësit/menaxherët e tyre 

për largim nga puna apo ndërrim 

te vendit të punës 53 . 

Ndërsa në sektorin privat të 

punës gjendja është edhe më e 

keqe, sepse punonjësit janë të 

privuar nga e drejta për 

organizim sindikal. 

Kjo situatë është e tille si pasojë 

e mungesës se Ligjit te 

Sindikatave, i cili Ligj do të 

mbronte të drejtën legjitime të 

punonjësve për bashkime 

sindikale, mungesa e Ligjit të 

grevave që do t’ua njihte të 

drejtën punonjësve që 

pakënaqësitë e tyre t’i shprehin 

përmes grevave. 

Po ashtu në Kosovë nuk 

ekziston sindikate funksionale 

por ekzistojnë dy krahë të 

sindikatës: Federata Sindikale e 

Kosovës dhe Bashkimi i 

Sindikatave të Pavarura të 

Kosovës, veprimet e të cilave 

nuk janë unike në mbrojtjen e të 

50 

Konventa për Konventa Për Lirinë Sindikale dhe Mbrojtjen e të Drejtës Sindikale është shqyrtuar me 

nenin 2. 

51 

Referim për legjislacionin vendor merret Rregullorja 2001/27 për Ligjin Themelor të Punës dhe 

Rregullorja 2001/36 për shërbyesit civil. 

52 

Gjendja reale 

53 

Nuk ka statistika për raste ku janë shkelur dispozitat juridike vendore dhe ndërkombetare 

30


drejtave të punonjësve, 

përkundrazi veprimet e tyre të 

pakoordinuara shpeshe i 

dëmtojnë të drejtat e 

punonjësve. 

Rekomandim: 

Që të përmirësohet kjo situatë 

Kuvendi i Kosovës duhet që sa 

më parë t’i procedojë dy ligjet e 

lartpërmendura në seancat 

plenare për aprovim, dhe këto dy 

ligje se bashku me Ligjin e ri të 

punës do të komplementonin të 

drejtat e punonjësve në Kosovë. 

5. Konventa Për te Drejtën e Organizimit te Negociatave Kolektive 


për te Drejtën e 

Organizimit te 

Negociatave Kolektive 54 

Neni 1 

1. Punëtorëve gëzojnë 

mbrojtje adekuate kundër 

akteve ati-diskriminuese 

për bashkim (sindikate) ne 

lidhje me punësimin e tyre. 

2. Mbrojtje e tillë do të 

zbatohet veçanërisht në 

ketë drejtim: 

(a) punësimi ne një 

subjekt punonjës me kusht 

që ai nuk do të bashkohet 

me ndonjë sindikate apo 

do të heqë dorë nga 


vendore 55 

Rregullorja e UNMIK-ut 

2001/27 për Ligjin themelor te 

Punës në nenin 7 parasheh: 

Mbrojtja ndaj akteve të 

diskriminimit sindikal 

7.1 Punonjësit gëzojnë 

mbrojtje adekuate ndaj 

akteve të diskriminimit 

sindikal përkitazi me 

punësimin e tyre. 

7.2 Aktet e diskriminimit 

sindikal përshijnë: 

(a) paraqitjen e ofertës për 

punësim me kusht që 

punonjësi i mundshëm të 

mos anëtarësohet në 

sindikatë, ose aty ku vlen, të 

heqë dorë nga anëtarësia 

sindikale dhe 

(b) Largimin nga puna ose 



praktikë 56 

Edhe pse në legjislacion është e 

përfshire e drejta e punonjësve 

që të mbrohen nga aktet 

diskriminuese për shkak të 

organizimit sindikal, edhe në ketë 

drejtim situata faktike është 

ndryshe. 

Në praktikë, shpesh ka pasur 

përpjekje nga ana e punonjësve 

për të krijuar unione sindikale 

brenda vendit të tyre të punës 

por që në start kanë hasur në 

vështirësi dhe në rezistencë nga 

ana e punëdhënësve (kryesisht 

në sektorin privat të punësimit), 

ndaj të cilëve është marr edhe 

masa e largimit nga puna por 

është tentuar qe t’i jepet karakter 

tjetër largimit nga puna, duke 

54 

Konventa për të Drejtën e Organizimit të Negociatave Kolektive ka qenë objekt i analizës me theks të 

posaqëm Neni 1, pika 1 dhe pika 2 (a) dhe (b). 

55 

Legjislacion vendor ka shërbyer Rregullorja e UNMIK-ut Nr 2001/27 për Ligjin Themelor të Punës 

56 

Gjendja reale 


31


anëtarësimi ne to; 

(b) t’i jepen punonjësit 

vërejtje për mungesë në 

kohen kur ai merret me 

aktivitete sindikale edhe 

pse është jashtë orarit, 

ose është në ato aktivitet 

me lejen e punëdhënësit 

brenda kohës së punës 

paragjykimin ndaj një 

punonjësi për shkak të 

anëtarësisë sindikale të tij/të 

saj ose të pjesëmarrjes në 

veprimtari sindikale. 

tentuar të fshehët realiteti. 

E tërë kjo situate është e lidhur 

me mos aprovimin e Ligjit mbi 

sindikatat që do t’i mbronte 

punonjësit në këtë drejtim. 

Gjithsesi që aktet e shtjelluara dhe analizuara përmes disa mekanizmave 

ndërkombëtarë dhe dispozitave vendore më sipër nuk kompletojnë tërësinë e problematikës 

të së Drejtës Themelore të Punës në Kosovë porse përmes tyre kemi provuar 

të vejmë në pah dhe te analizojmë disa nga dispozitat ligjore të cilat konsiderojmë se 

kanë rendësi në Kosovë. Perfundimisht, nuk pretendojmë se kemi mbuluar te gjithe 

aspektet e kësaj fushe porse është bërë përpjekje serioze për t’i ofruar lexuesit një 

vizion të qartë dhe solid për gjendjen e legjislacionit dhe situatën nga marrëdhënja e 

punës në Kosovë. 

Kreu IV 

Përfundime dhe rekomandime 


Është krejtësisht e qartë që ky hulumtim nuk mund të shtjellojë gjithë materien nga e 

drejta e punës sikundër që nuk mund as të mbulojë institutet themelore të kësaj lëmie. 

Sidoqoftë ky hulumtim adreson disa nga aspektet më të rëndësishme juridike për 

mbrojtjen e së drejtës së punës dhe marrëdhënieve të punës. Qëllimi ynë kryesor ka 

qenë që përmes këtij hulumtimi të vejmë në spikamë para shoqërisë civile por edhe 

para institucioneve shtetërore që kjo sferë vazhdon të mbetet problematike dhe ka 

shumë punë për t’u bërë në mënyrë që kaptina e analizuar të konsiderohet e përmbyllur 

dhe funksionale. 

Konkluzë e përbashkët e hulumtimit do konsideroheshin dy komponentë që shënojnë 

problematiken më të madhe të kësaj sferë në veçanti dhe një problemi tjetër të tretë 

me natyrë të veçantë vetëm për Kosovën: 

- E para, çështja që ende mbeten shumë aspekte të kësaj sfere juridike të cilat 

nuk janë të mbuluara dhe rregulluara fare në legjislacionin vendor e që bota 

demokratike i njeh dhe zbaton si standarde botërisht të pranuara, 

32


- E dyta, çështja e materieve/instituteve të cilat janë të rregulluara ose në një 

masë është siguruar pajtueshmëria me standarde ndërkombëtare porse 

zbatimi i tyre praktik rrespektivisht gjendja reale len për të dëshiruar. Kjo për 

faktin e mosnjohjes së ligjeve dhe joefikasitetin e mekanizmave shtetërore për 

zbatimin konsekuent të këtyre normave, dhe 

- E treta, dhe kjo si çështje e veçantë vetëm për Kosovën, çështja e 

kompleksitetit të ligjeve dhe strukturës shume konfuze të ligjit të aplikueshëm 

në Kosove. Siç tashmë dihet botërisht në Kosovë vazhdojnë të zbatohen 

norma të ndryshme të miratuara nga autoritete të ndryshme. Edhe sot e kësaj 

dite vërehet mungesa e një strukture dhe hierarkie të qartë juridike që do 

eliminonte në masë të madhe kolizionin e normave dhe në të njëjtën kohe do 

siguronte standardin e njohur dhe të pranuar gjerësisht – sundimin e ligjit. 

Problematika në fjalë është evidente në të gjitha sferat e punës në Kosovë që 

jo rrallë herë krijon huti dhe konfuzion jo vetëm tek qytetari por edhe tek vet 

ata të cilët janë të thirrur të bëjnë zbatimin dhe ndarjen e drejtësisë – 

administrata shtetërore dhe nëpunësit e gjykatave në instancë të fundit. 

Përveq kësaj, është evident dallimi në vështrim të sektorëve të punës në publik dhe 

privat. Përderisa sektori publik mund të llogaritet se ka bërë hapa në drejtim të 

rregullimit dhe harmonizimit të dispozitave të të drejtave të punëtorëve me standarde 

dhe norma ndërkombëtare sektori privat vazhdon të mbetet “njollë e zezë” pa ndonjë 

rregullim adekuat të të drejtave të punëtorëve dhe larg të qenit kompatibil me norma 

ndërkombëtare. Edhe mëtutje ky sektor rrespektivisht punëtorët e këtij sektori janë 

pjesë e ekonomisë informale, e punës në të zezë dhe të dëmtuar nga evazionet e 

shpeshta fiskale. Shumica prej tyre janë pa kontrata pune, me një orar te tejzgjatur, 

pa pushim ditor për ushqim si dhe pa pushime javore e mos te flasim për pushimet 

vjetore, pa kompensim për punë shtese, pa sigurime në punë, pa mjete mbrojtëse dhe 

jo rrallë here subjekt i ndërprerjeve abritrate të kontratave të punës pa ndonjë 

lajmërim a konsultim paraprak etj. 

Me sa u tha më lartë, le te mbeten si rekomandime që dalin nga ky hulumtim shkencor 

aktivitetet si në vijim: 

- nevojë imediate nxjerrja e ligjeve sistemore nga fusha e së drejtës së punës, 

- zbatimi efikas dhe monitorimi i zbatimit të këtyre normave juridike përmes 

raporteve dhe mekanizmave tjerë 

- sigurimi në masë sa më të madhe i pajtueshmërisë dhe përputhshmërisë me 

standarde ndërkombëtare nga fusha e së drejtës së punës. 

Kosova tashme ka përcaktuar objektivin e vet strategjik dhe perspektiv për të qenë 

pjese e komunitetit ndërkombëtare dhe të qenit pjesë e këtij komuniteti determinon 

nevojën e arritjes së këtyre standardeve dhe zbatimin e tyre praktik. 


33


Hyrje 

Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore paraqesin kategori mjaft të rëndësishme 

të të drejtave të njeriut respektimi i të cilave mbetet parakusht për jetë më të mirë dhe 

standard më të lartë të qytetarëve. Në të shumtën e rasteve zbatimi i plotë i tyre nuk 

varet nga vullneti i autoriteteve por në të njëjtën kohë gatishmëria e tyre do mund të 

zbuste respektivisht të nxirrte mundësinë më të mirë të zbatimit të tyre. 

Në këtë hulumtim për këtë kategori të të drejtave do të ndalemi në disa aspekte të 

cilat konsiderojme se kanë rëndësi të madhe. Kështu, në kreun e parë të këtij punimi 

do të paraqitet, gjendja dhe rëndësia e këtyre të drejtave në përgjithësi duke u ndalur 

në veçanti në këtë kategori të drejtash në Kosovë dhe atë në periudha të caktuara 

kohore. Shkurtazi, do trajtohen këto të drejta për periudhat kohore përkatëse nën 

administratën jugosllave, nën administrimin ndërkombëtar dhe për gjendjen e 

passtatusit. 

Kreu i dytë i punimit do të ndalet në aplikueshmerinë e dispozitave të kësaj fushe si 

dhe kompleksitetin e zbatimit të tyre në Kosovë. 

Kreu i tretë i hulumtimit do të jetë i koncentruar në aspekte praktike të zbatimit të 

Kartës Sociale Evropiane në Kosovë dhe Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat 

Ekonomike, Sociale dhe Kulturore si dy instrumentet kryesore ndërkombëtare në këtë 

kategori të drejtash. Ky kapitull do të pasqyrojë aspekte dhe institute shumë konkrete 

të drejtash dhe adresimin e tyre me dispozita vendore. Sa mbulon legjislacioni 

vendorë çështjet në fjalë dhe cila është zbatueshmëria e tyre në praktikë duke u 

munduar në të njëjtën kohë të japim edhe rekomandime eventuale për situata të cilat 

konsiderohen më të ndjeshme dhe më problematike. 

Në kreun e fundit do t’i nxjerrim përfundimet dhe rekomandimet bazuar në rezultatet e 

punës sonë. Punimi është mbështetur kryesisht në burime nga aktet juridike të 

zbatueshme në Kosovë dhe dy konventat ndërkombëtare të përmendura më sipër. 

Studim për të Drejtat Ekonomike 

dhe Sociale në Kosovë 

37


Kreu I 

Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore si parakusht për ndërtimin e paqes 

Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore janë kategori e të drejtave fundamentale 

të njeriut edhe pse zbatimi dhe mbrojtja e këtyre të drejtave nuk është çështje e 

dëshirës së shteteve përkatëse por më shumë se kjo është çështje e mundësive 

objektive dhe ekonomike të shteteve veç e veç. Shumë subjekte të së drejtës ndërkombëtare 

sot edhe përkundër vullnetit të tyre për të zbatuar me përpikëri dispozitat e 

kësaj kategorie të të drejtave të njeriut e kanë pothuaj të pamundur zbatimin 

konsekuent të këtyre dispozitave dhe kjo për shkakun e varësisë nga zhvillimi 

ekonomik i shteteve dhe aspekteve tjera kryesisht të natyrës ekonomike dhe 

materiale. Duke pasur parasysh faktin që kjo fushë e të drejtave të njeriut përfshinë të 

drejtat që kanë të bëjnë me punën, sigurimin social, standardin e jetesës, mbrojtjen e 

familjes, sigurimin e shëndetit, edukimin etj. Është krejtësisht e qartë që zbatimi i 

këtyre të drejtave nuk varet nga vullneti i mirë i autoriteteve të pushtetit në një vend, 

por sistemit juridik dhe ekonomik te vendit, shkallës së zhvillimit të tij etj. 

Megjithatë, nevoja e adresimit dhe zgjidhjes së kësaj problematike është e hershme 

dhe e vazhdueshme dhe se ka shkaktuar shumë diskutime në mesin e shkencëtarëve, 

teoricienëve, politikanëve dhe praktikuesve të ligjit dhe konventave ndërkombëtare. 

Presidenti i SHBA-ve Franklin Roosevelt në një mesazh drejtuar Kongresit 

në vitin 1944, duke adresuar këtë kategori të të drejtave të njeriut thoshte “Ne kemi 

ardhur tek një përfundim i qartë që liria e vërtetë e individit nuk mund të ekzistojë pa 

siguri ekonomike dhe pa pavarësi”. “Njeriu nevojtar nuk është i lirë”. “Njerëzit që nuk 

kanë punë janë material nga të cilët bëhen diktaturat” 57 . Ky është vetëm një tregues i 

vogël por me kuptim të madh dhe me refleksione shumë serioze që kjo fushë e të 

drejtave të njeriut po pretendonte të merrte në të ardhmen. Mbi bazën e kësaj nevoje 

dhe të këtij serioziteti me pas filluan që këto përpjekje të materializoheshin duke filluar 

konkretisht me hartimet dhe miratimet e mekanizmave ndërkombëtar nga kjo fushë si 

Konventa Ndërkombëtare për te Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore ndërkohe 

që në Evropë me Kartën Sociale Evropiane edhe përkundër faktit që institute të 

caktuara të kësaj fushe mund të jenë të përfshira edhe në instrumente të tjera 

ndërkombëtare si psh. e drejta në punë, në shkollim, në shëndet, në pronë, familje 

etj. Vende të caktuara të cilat kanë kaluar nëpër periudha trazirash vazhdojnë të kenë 

probleme me rregullimin ligjor të këtyre kategorive të cilat jo rrallë herë kanë 

përfunduar edhe me konflikte që cenuan paqen në vend dhe më gjerë. 



Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore në Kosovë 

Kosova, me historinë e saj shumë dinamike dhe interesante, nuk bën ndonjë 

përjashtim. Ajo sikurse shumica e shteteve që dolën nga ish Jugosllavia por edhe 

Ballkanit si tërësi u ballafaqua me të njëjtat probleme të kësaj fushe të cilat kishin dhe 

kanë rëndësi të jashtëzakonshme për të siguruar paqen në vendet përkatëse por 

edhe rajonin në përgjithësi. Ndonëse shumica e këtyre vendeve patën probleme në 

57 

Henry J. Steiner and Philip Alston, “International Human Rights in Context of Law, Politics and Morals”. 

Clarendon Press – Ofxord 1996, faqe 258 

39


këtë fushë, në Kosovë kjo problematike ishte më e theksuar dhe shumë më e madhe 

për shkak të zhvillimeve dhe specifikave të saj. Kjo për shkak të zhvillimit shumë të 

ulët ekonomik dhe mungesës së sundimit të ligjit ndonëse në periudha të caktuara 

edhe për shkak të problemeve politike dhe mungesës së vullnetit të “autoriteteve 

vendore” 58 për të siguruar dhe promovuar këto të drejta në Kosovë. Gjatë këtyre 

momenteve Kosova përjetoj kohërat më të errëta të saj në realizmin e këtyre të 

drejtave ngase mbi baza etnike punëtoret ishin dëbuar nga puna, mjekët ishin dëbuar 

nga spitalet, mësimdhënësit ishin dëbuar nga objektet e Universitetit e kështu me 

radhë. Me fjalë tjera ky ishte një shembull tipik dhe shumë i pashembullt i shkeljes së 

këtyre të drejtave jo vetëm në Kosovë por në gjithë botën moderne. 

Kosova nën administrimin ndërkombëtar 



Kosova nën administrimin ndërkombëtar nuk pati ndonjë mekanizëm efikas për të 

siguruar mbrojtjen e këtyre të drejtave kaq fundamentale. Struktura juridike dhe 

politike e Kosovës në mase të madhe promovonte të drejtat e njeriut porse shmangte 

tërësisht problematiken e të drejtave të karakterit ekonomik, social dhe kulturor duke 

mos përmendur fare konventat që rregullojnë çështjet e kësaj natyre. Në aktin më 

lartë juridik nën administrimin e UNMIK 59 , citoheshin në mënyre taksative, konventat 

ndërkombëtare të cilat ishin drejtpërdrejt të zbatueshme në Kosovë porse dy 

konventat kryesore të kësaj lemie; Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat 

Ekonomike, Sociale dhe Kulturore dhe Karta Sociale Evropiane nuk ishin të përfshira 

dhe të cituara fare. Kjo situatë nuk prodhonte ndonjë obligim as për institucionet 

lokale e as për ato ndërkombëtare për të trajtuar këto çështje me seriozisht edhe pse 

në nivel të legjislacionit vendor u bënë përpjekje për të rregulluar çështjet e caktuara 

të kësaj lemie. 

Kosova pas statusit 

Kosova pas statusit nuk shënon ndonjë ndryshim të madh në këtë drejtim. Kushtetuta 

e vendit citon në saktësi aplikueshmërinë direkte të konventave ndërkombëtare. Neni 

22 i Kushtetutës thotë: Të drejtat dhe liritë e njeriut të garantuara me instrumentet dhe 

marrëveshjet ndërkombëtare në vijim, garantohen me këtë Kushtetute, zbatohen 

drejtpërdrejtë në Republikën e Kosovës dhe kanë prioritet, në rast konflikti, ndaj 

dispozitave e ligjeve dhe akteve të tjera të institucioneve publike: 

1. Deklarata Universal për të Drejtat e Njeriut, 

2. Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut dhe 

Protokollet e saj, 

3. Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e 

saj, 

58 

Fjala është për periudhën nga 1989 deri në vendosjen e administratës së Kombeve të Bashkuara në 

Kosove, periudha kur ne mënyre te dhunshme ishte abroguar autonomia e Kosovës dhe si rrjedhoje kishim 

shkelje drastike të të drejtave të kësaj fushe po edhe të fushave tjera. 

59 

Korniza Kushtetuese për Vetëqeverisjen e Përkohshme të Institucioneve në Kosovë 

40


4. Konventa Kornize e Këshillit te Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare, 

5. Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit Racor, 

6. Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Gruas, 

7. Konventa për të Drejtat e Fëmijës, dhe 

8. Konventa kundër Torturës dhe Trajtimeve e Ndëshkimeve të tjera Mizore, 

Jonjerëzore dhe Poshtëruese 60 . 

Siç shihet nga dispozita e lartpërmendur edhe situata e passtatusit mbetet pak a 

shumë e njëjte në parim sepse dy mekanizmat kryesore juridik ndërkombëtar nga 

fusha e të drejtave ekonomike, sociale e kulturore mbeten të papërfshira. Normalisht 

që institute të caktuara të kësaj fushe janë të rregulluara përmes akteve tjera si psh. 

Konventa për të Drejtat e Fëmijës, por edhe instrumente tjera porse dy mekanizmat 

kryesore mbeten jashtë zbatimit direkt në Kosovë. Kjo gjendje nuk determinon 

gjendjen përfundimtare të kësaj sfere dhe, në rrethana tjera, kur Kosova heq 

pengesat aktuale formale ndërkombëtare, mbase do të mund te ratifikonte këto 

konventa dhe dispozitat e tyre t’i bënte të detyrueshme dhe obligative për vendin dhe 

dispozitave të tyre t’u jepte superioritet ndaj dispozitave juridike vendore. Kjo në një 

forme edhe sigurohet përmes Nenit 19, pika 1 ku thuhet ““Marrëveshjet 

ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Kosovës, bëhen pjesë e sistemit të 

brendshëm juridik pasi të botohen në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës. Ato 

zbatohen në mënyrë të drejtpërdrejtë, me përjashtim të rasteve kur nuk janë të 

vetëzbatueshme dhe zbatimi i tyre kërkon nxjerrjen e një ligji 61 . Ndërkohe qe 

superioriteti i dispozitave ndërkombëtare ndaj atyre vendore rregullohet me pikën 2, 

neni 19 ku thuhet “Marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara dhe normat juridikisht të 

detyrueshme të së drejtës ndërkombëtare kanë epërsi ndaj ligjeve të Republikës së 

Kosovës” 62 . 

Përjashtimi, siç shihet nga sa u tha më sipër Kosova në dy dekadat e fundit ka qenë 

e përjashtuar nga aplikimi i dispozitave të konventave ndërkombëtare me rendësi të 

dorës së parë nga fusha e të drejtave ekonomike, sociale e kulturore. Kjo nuk do të 

thotë në asnjë mënyrë që edhe në të ardhmen do të vazhdohet me të njëjtin trend 

porse situata aktuale është e tillë. Se kur dhe në çfarë rrethana do të ndryshohet dhe 

kur këto mekanizma do të jenë të zbatueshëm, direkt apo pas ratifikimit nga ana e 

institucioneve edhe në Kosovë, mbetet të shihet në të ardhmen. 



60 

Kushtetuta e Kosovës, Neni 22 

61 


62 


41




Kreu II 

Baza juridike, aplikueshmëria dhe kompleksiteti 

Siç është thënë tashmë në kreun paraprak të këtij hulumtimi nuk ekziston ndonjë bazë 

e caktuar juridike meqë të dyja instrumentet juridike ndërkombëtare nga fusha e të 

drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore nuk janë ratifikuar dhe hyrë në fuqi në 

Kosovë: Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore 

dhe Karta Sociale Evropiane. Sido që të jetë, institute të ndryshme juridike të kësaj 

natyre janë të mbuluara deri në një masë përmes mekanizmave tjerë juridikë vendore 

edhe pse jo në masën dhe nivelin e dëshiruar. Psh. familja dhe të drejtat familjare 

janë të rregulluara me Ligjin për Familjen, e drejta ne shëndetësi është e rregulluar 

me Ligjin për Shëndetësinë e Kosovës, e drejta e punës është e rregulluar me Ligjin 

Themelor të Punës ndërkohe që pritet që të definohet dhe avancohet në pika të 

caktuara me miratimin dhe hyrjen në fuqi të ligjit të ri, pastaj institute tjera me rëndësi 

juridike janë të rregulluara dhe mbrojtura madje edhe me aktin më të lartë juridik – 

kushtetutën, si psh: e drejta e punës dhe ushtrimit të profesionit (neni 49), liria e artit 

dhe shkencës (neni 48), mbrojtja shëndetësore dhe sociale (neni 51), pastaj ligje tjera 

sistemore për fusha të caktuara të së drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore si 

psh. Ligji për Arsim i Kosovës që i dedikohet arsimit fillor dhe të mesëm dhe ligj tjetër i 

veçante për arsimin e lartë, Ligji për Shëndetësi i Kosovës, Ligji për Skemën e 

Ndihmës Sociale, Ligji për Shërbime Sociale dhe Familjare, Ligji për Barazinë Gjinore, 

Ligji për të Drejtën e Autorit dhe të drejta te tjera të përafërta dhe një mori ligjesh tjera 

sistemore që rregullojnë të drejta të caktuara të kësaj fushe dhe që synojnë përafrimin 

më të madh të mundshëm të dispozitave të tyre me standarde ndërkombëtare 63 . 

63 

Tashme është rregulluar juridikisht ceshtja e hartimit dhe miratimit të ligjeve në Qeveri dhe Kuvend. Pos 

tjerash, kur ligji dërgohet për aprovim në Qeveri ai duhet të jetë i shoqëruar me vlerësimin e kostos 

financiare dhe deklaratës për pajtueshmërinë e tij me Acquis Communautaire 

42


Kreu III 

Aspekte praktike të zbatimit të mekanizmave ndërkombëtar në Kosovë 

1. Karta Sociale Evropiane 

Karta Sociale Evropiane 64 

Dispozitat e Ligjeve 

vendore 65 


lidhur me zbatueshmërinë 


Neni 2 

E drejta për kushte të drejta 

pune 

Me synimin që të sigurohet 

ushtrimi efektiv i së drejtës 

për kushte të drejta pune, 

Palët angazhohen: 

1. të marrin masa për orar 

pune ditor e javor të 

arsyeshëm, që java e punës 

të ulet progresivisht në 

masën që e lejojnë rritja e 

produktivitetit dhe faktorëve 

të tjerë përkatës; 

Kushtetuta e Republikës së 

Kosovës 67 në nenin 49 [E 

Drejta e Punës dhe 

Ushtrimit të Profesionit] 

përcakton se: 

1. E drejta e punës 

garantohet. 

2. Secili person është i lirë të 

zgjedhë profesionin dhe 

vendin e punës. 

Edhe Kontrata kolektive, 

poashtu parasheh 

rregullimin e orarit të 

punës, dhe ketë e 

përcakton në: 

Neni 18 

Orari i plotë i punës është 40 

orë në javë. Java e punës 

është 5 ditë. 

Në raste të jashtëzakonshme 

orari i punës mund të zgjatet 

edhe më tepër se 40 orë, por 

jo më shumë se 20 orë 

shtesë në javë, përkatësisht 

40 orë në muaj. 

Edhe pse çështja e të drejtës 

për kushte të drejta në punë, 

është e përcaktuar me 

dispozita të Kushtetutës dhe 

ligjeve relevante vendore, në 

praktike gjendja është 

ndryshe, varësisht prej 

sektorit të punës 68 . 

Në sektorin privat orari i 

punës nuk është në harmoni 

me këtë konvente dhe 

legjislacionin vendor për 

orarin e punës. Punonjësit në 

ketë sektor nuk kanë orar të 

rregulltë të punës dhe 

shumica prej tyre janë të 

detyruar të punojnë minimumi 

12 ore ne dite, 6 ditë punë në 

javë, me vetëm një ditë 

pushim gjatë javës, dhe 

shumë shpesh pa pushim të 

rregullt vjetor. 55 nga 7000 

kompani të inspektuara nga 

Inspektorati i Punës nuk kanë 

fare rregullore të brendshme 

për orarin e punës 69 . Ky 

fenomen konfirmon shkeljen 

e të drejtave elementare të 



64 

Karta Sociale Evropiane është padyshim instrumenti me i rëndësishëm juridik ndërkombëtar në fushën e 

të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore prandaj në këtë hulumtim do të jetë instrument në dispozitat e 

të cilit kryesisht do të referohemi. 

65 

Për të pasur një pasqyrë më të qartë do referohemi në dispozitat e akteve vendore si Kushtetuta e 

Kosovës, Kontrata Kolektive, Ligjin Themelor te Punës, Ligjin për Shërbimet Sociale dhe Familjare, Ligjin 

për Familjen e kështu me radhë. Dispozitat e këtyre akteve juridike përmbajnë norma për rregullimin e 

instituteve kryesore nga fusha ekonomike, sociale dhe kulturore. 

66 

Gjendja reale 

67 

Kushtetuta e Kosovës si akt më i larte juridik përcakton dhe njeh në vija të përgjithshme disa të drejta me 

natyrë ekonomike dhe sociale si psh: E drejta e punës dhe ushtrimit të profesionit, mbrojtja shëndetësore 

dhe sociale etj 

68 

Sektori publik ose privat 

69 

Raporti vjetor i Inspektoratit të Punës të Kosovës 2009 

43


1. Rregullorja 2001/27 për 

Ligjin Themelor te Punës, 

parasheh: 

16.5 Orari i punës nuk zgjat 

më shumë se 40 orë në javë. 

16.6 Dita e punës nuk zgjatë 

më shumë se 12 orë. 

tyre për të punuar me orar të 

parapare me ligj. Ndërsa në 

administratë shtetërore është 

në nivel të kënaqshëm orari i 

punës, dhe ekzistojnë kushte 

më të favorshme për 

punonjësit. 

Rekomandim: 

Inspektorati i Punës duhet t’i 

kryej detyrat e përcaktuara 

me Ligjin mbi Inspektoratin e 

Punës, me qëllim që sektori 

privat që monitorohet me 

shpesh në mënyre periodike 

që të identifikoj vendet e 

punës ku nuk përfillet orari i 

punës i parashikuar me ligj. 

Nëse Inspektorati vërteton se 

ka shkelje në lidhje me orarin 

e punës, te shqiptoj gjoba 

konform ligjit. 



Neni 7 

E drejta e fëmijëve dhe të 

rinjve për mbrojtje 

Me synimin për të siguruar 

ushtrimin efektiv të së drejtës 

së fëmijëve dhe të rinjve për 

mbrojtje, Palët angazhohen: 

1 të marrin masa që mosha 

minimale për pranim në 

punësim të jetë 15 vjeç, duke 

ju nënshtruar përjashtimeve 

për fëmijët që punojnë në 

punë të lehtë të përcaktuar të 

padëmshme për shëndetin, 

moralin ose arsimimin e tyre; 

2 të marrin masa që mosha 

minimale për pranim në 

Me Rregulloren 2001/27, të 

Ligjit Themelor të Punës, 

parashihet mbrojtja e 

fëmijëve dhe të rinjve në 

fushën e punës: 

Neni 3 

Mosha minimale 

3.1 Mosha tetëmbëdhjetë 

vjeçare (18) është mosha 

minimale për punësim ose 

punë, e cila sipas natyrës së 

saj, ose rrethanave në të cilat 

kryhet ajo punë, ka gjasa të 

kërcënojë shëndetin, sigurinë 

ose moralin e të rinjve. 

3.2 Personi nën moshën 18- 

vjeçare mund të punësohet 

Edhe kjo çështje e punës së 

fëmijëve dhe të rinjve nën 

moshën 18 vjeçare, është e 

rregulluar me ligjet vendore, 

por situata në praktikë është 

më e ndërlikuar. Jemi 

dëshmitarë të përditshëm të 

punës së fëmijëve nën 

moshën 18 vjeçare, siç është 

shitja në rrugë e duhanit dhe 

gjërave tjera, bartjes së 

ngarkesave të rënda me 

karrocë, ngarkim –shkarkimit, 

shpesh edhe lëmosha e 

detyruar me qëllim të 

përfitimit etj. Një anketë e 

bërë nga UNICEF tregon që 

mosha mesatare e fëmijëve 

kur ata fillojnë punën si fëmije 

është 9.8 vjeq 70 . Mosha 10 

vjeqare është kritike dhe më 

70 

Child Labour in Kosovo – A study on working children, UNICEF Raport per vitin 2004 2004 , faqe30 

44


punësim të jetë 18 vjeç persa 

u përket punëve të 

përcaktuara që konsiderohen 

të rrezikshme ose të 

pashëndetshme; 

4 të marrin masa që orët e 

punës për personat nën 18 

vjeç të kufizohen në përputhje 

me nevojat e zhvillimit të tyre, 

dhe veçanërisht të nevojës së 

tyre për trajnim profesional; 

vetëm për punë të lehta të 

cilat nuk e dëmtojnë 

shëndetin ose zhvillimin e tij 

ose të saj dhe nuk e pengon 

atë për ndekjen e mësimit në 

shkollë. 

3.3 Personat nën moshën 15 

– vjeçare nuk mund të 

punësohen. 

e shpeshta kur fëmijet në 

Kosovë fillojnë të punojnë 71 . 

Kjo dukuri ka tendencë të 

rritet në të ardhmen si pasojë 

e varfërisë dhe standardit të 

ulët ekonomik. 

Ndërsa Ministria e Punës 

dhe Mirëqenies Sociale në 

bashkëpunim me Ministrinë e 

Punëve të Brendshme, kanë 

lansuar një fushatë e cila 

fushatë ka pasur 

sensibilizimin e opinionit që të 

mos përkrahin lypjen e 

detyruar të fëmijëve, për atë 

mos u jepet fëmijëve para, 

poashtu të mos përkrahet 

shfrytëzimi i fëmijëve për 

kryerjen e punëve të 

ndryshme, duke u treguar 

mënyrat se si të veprojnë në 

rastet kur hasin në dukuri të 

tilla. 

Rekomandim: 

Ministria e Punës dhe 

Mirëqenies Sociale në 

bashkëpunim me 

Inspektoratin e Punës duhet 

të ndërmarr hapa konkret në 

parandalimin e kësaj dukurie, 

përmes ofrimit të shërbimeve 

sociale të këtyre fëmijëve, 

përkatësisht mbështes 

kthimin e tyre në procesin e 

rregullt mësimor dhe ndaj 

prindërve të cilët identifikohen 

se i detyrojnë fëmijët e tyre të 

punojnë, të marrin masa 

ligjore. 



Neni 8 

E drejta e grave të 

punësuara për mbrojtje të 

shtatzënisë 

Kontrata e përgjithshme 

kolektive 72 

Neni 23 

- Femra e punësuar gjatë 

kohës së shtatzënisë dhe 

lindjes ka të drejtë në pushim 

E drejta e grave të punësuara 

në Kosovë, gjatë kohës së 

shtatzënisë nuk është në 

harmoni me të drejtat e 

garantuara me Kartën Sociale 

Evropiane, sepse në ligjet 

71 

Po aty, faqe 30 

72 

Kontratën e Përgjithshme Kolektive, neni 23 

45





një ushtrim efektiv të së 

drejtës së grave të punësuara 

për mbrojtje të shtatzënisë, 

Palët angazhohen: 

1. Të marrin masa që, ose 

nëpërmjet lejes së paguar, 

ose përfitimeve të 

përshtatshme nga sigurimet 

shoqërore ose nëpërmjet 

përfitimit nga fonde publike, 

gratë e punësuara të marrin 

leje para dhe pas lindjes së 

fëmijës deri në një total prej 

të paktën katërmbëdhjetë 

javësh; 

2. Të konsiderojnë që është e 

paligjshme për një 

punëdhënës t’i japë një 

gruaje njoftim për pushim nga 

puna që nga momenti që ajo 

njofton punëdhënësin e saj se 

është shtatzënë deri në fund 

të lejes së saj të shtatzënisë, 

ose t’i japë asaj njoftimin e 

pushimit në kohë të atillë që 

afati i njoftimit të përfundojë 

brenda kësaj kohe; 

lehonie prej gjashtë (6) 

muajsh pa ndërprerë. 

- Pushimi i lehonisë njihet si 

periudhë kohore pune, dhe 

për tre (3) muajt e parë të 

pushimit të lehonisë paguhet 

nga punëdhënësi prej jo më 

pak se 70 për qind nga paga 

e të punësuarës, kurse për 

tre (3) muajt e tjerë vijues 

pagesa bie në ngarkesë të 

Fondit të Qeverisë së 

Kosovës për mbrojtjen e 

maternitetit, jo më pak se 70 

për qind të pagës së të 

punësuarës. 

vendore parashihet vetëm e 

drejta për pushim të lehonisë, 

por jo edhe e drejta e 

paraparë me nenin 8 pika 1 

dhe 2 të Kartës, pasi që në 

praktikë ka shumë raste në të 

cilat gratë gjatë pushimit të 

lehonisë, u ndërprehet 

kontrata e punës, ose thirren 

në përgjegjësi në lidhje me 

ushtrimin e detyrave që i 

përkasin periudhës së 

pushimit. Poashtu në praktikë 

nuk respektohet edhe e drejta 

e gruas shtatzëne për 

mbrojtje nga puna e natës. 

Edhe çështja e pagesës prej 

70% për tre muajt e dytë të 

pushimit (prej 6 muajsh) nga 

paga e të punësuarës, nga 

ana e punëdhënësit, ashtu siç 

përcaktohet me Ligj, nuk 

është e aplikueshme në 

shumë raste në praktikë. 

Rekomandim: 

Në ligjet vendore duhet të 

garantohet me dispozita 

konkrete mbrojtja e gruas 

gjatë periudhës së pushimit të 

lehonisë nga ndërprerja e 

marrëdhënies së punës dhe 

përgjegjësia në punë. 

Poashtu me Ligj të rregullohet 

edhe çështja e mbajtjes së 

shtatzënisë në raste të 

caktuara, ku kjo çështje nuk 

është e përmendur në asnjë 

dispozite ligjore vendore në 

fuqi, ndërsa në Kartë 

parashihet. 

Neni 13 

E drejta për asistencë 

mjekësore dhe sociale 


një ushtrim efektiv të së 

drejtës për asistencë 

mjekësore dhe sociale, Palët 

Ne Kushtetutën e 

Republikës se Kosovës, ne 

nenin Neni 51, 

shprehimisht është e 

përcaktuar Mbrojtja 

Shëndetësore dhe Sociale, 

si vijon: 

1. Kujdesi shëndetësor dhe 

Kosova ka legjislacion 

adekuat në lidhje me 

asistencën sociale dhe 

mjekësore, duke filluar nga 

Kushtetuta si akt më i lartë 

juridik dhe aktet tjera ligjore. 

Por në praktikë ka dobësi në 

lidhje me zbatimin e këtyre 

46


angazhohen: 

1 të sigurojnë që çdo personi, 

i cili është pa burime të 

mjaftueshme dhe i cili nuk ka 

mundësi të sigurojë këto 

burime si nëpërmjet 

përpjekjeve të tij ashtu edhe 

nga burime të tjera, 

veçanërisht nga përfitimet 

prej një skeme të sigurimit 

shoqëror, t’i jepet asistencë e 

përshtatshme dhe, në rast 

sëmundjeje, kujdesi i 

nevojshëm për atë gjendje; 

sigurimi social rregullohen me 

ligj. 

2. Sigurimi social themelor, 

që ka të bëjë me papunësinë, 

sëmundjen, aftësitë e 

kufizuara dhe moshën e 

shtyrë, rregullohet me ligj. 

Ligji nr. 2003/05, Për 

Skemën e ndihmës 

sociale 73 , rregullon çështjen 

e te drejtës për të marrë 

ndihme sociale dhe ky ligj 

parasheh kriteret jo financiare 

për të marrë ndihmën sociale 

neni 4 dhe kriteret financiare 

për të marrë ndihmën sociale 

neni 5 

Ligji për shërbime sociale 

dhe familjare 

Neni 1 

Dispozita të përgjithshme 

1.1 .Ky Ligj përcakton dhe 

rregullon ofrimin e 

shërbimeve sociale dhe 

familjare për personat në 

nevojë dhe familjet që janë në 

nevojë në Kosovë. 

1.2 Në rrethanat kur nuk ka 

përkrahje nga familja ose kur 

ajo nuk është e mjaftueshme 

për të siguruar mirëqenien e 

një individi, shteti ka për 

detyrë të ofrojë shërbime 

sociale dhe familjare për ata 

njerëz që ndryshe nuk do të 

ndihmoheshin në mënyrën, e 

cila do të respektonte 

dinjitetin e tyre si qenie 

njerëzore dhe të drejtat e tyre 

themelore të bazuara në 

legjislacionin e Kosovës dhe 

në konventat ndërkombëtare 

dispozitave ligjore. 

Në shumë raste, edhe pse 

disa persona i plotesojnë 

kriteret që të përfitojnë nga 

asistenca sociale, rastet e 

tyre nuk trajtohen në mënyrë 

serioze nga ana e zyrtarëve 

përkatës, dhe pa fajin e tyre 

ata mbesin jashtë listave të 

përfituesve. 

Poashtu edhe në aspektin e 

asistencës mjekësore, 

qytetarëve nuk u ofrohet 

trajtim i drejtë ashtu siç 

parashihet me Ligj, sidomos 

kategorive që janë të 

përcaktuar me Ligjin për 

Shëndetësinë në Kosovë, 

sipas të cilit Ligj ata mund të 

përfitojnë falas nga lista 

esenciale e barnave dhe 

kujdes mjekësor, e në fakt ata 

shumë pak përfitojnë. 

Rekomandim: 

Institucionet përgjegjëse të 

marrin masa adekuate, që 

personave, që janë nevojtare 

të jenë përfitues të asistencës 

sociale, t’u njihet kjo e drejtë 

e garantuar me ligj. 

Poashtu lidhur me situatën e 

cila ekziston në lidhje me 

asistencën mjekësore, 

problemi qëndron te 

menaxhimi i shpërndarjes së 

barnave që janë të përfshira 

në listën esenciale të 

barnave. Në këtë rast 

Ministria e Shëndetësisë 

duhet të jetë më e 

kujdesshme dhe më e 

përgjegjshme për 

menaxhimin e listës esenciale 

të barnave dhe shpërndarjen 



73 

Ligji për Skemën e Ndihmës Sociale i miratuar dhe shpallur ndër aktet më të hershme nga administrata 

ndërkombëtare përmes Rregullores së UNMIK Nr 2003/5, neni 4 dhe 5 rregullojnë kategoritë dhe skemat e 

dhënies së ndihmave sociale për qytetarët e Kosovës. 

47


për të drejtat e njeriut. Përveç 

në rrethana të 

jashtëzakonshme të nevojës 

dhe të mbrojtjes, këto 

shërbime do t’u ofrohen 

personave në nevojë dhe 

familjeve në suaza të 

komunitetit e jo nëpër 

institucione rezidenciale. 

e tyre. Poashtu, Ministria e 

Shëndetësisë duhet ta 

shpejtojë procedurën e 

furnizimit me barnave të 

institucioneve gjegjëse 

shëndetësore. 

1.3 Shërbimet sociale dhe 

familjare përfshijnë ofrimin e 

drejtpërdrejtë të përkujdesjes 

sociale, këshillimit ose në 

raste të veçanta, ndihmë 

materiale për njerëzit në 

nevojë sociale. 

Ligji për Familjen 74 , nr. 

2004/03 

Neni 7 

Forma e mbrojtjes 



Për realizimin e të drejtave 

nga marrëdhëniet familjare, 

nënës dhe fëmijës u 

sigurohet mbrojtje e posaçme 

me mjete të mirëqenies 

sociale 

Ligji për Shëndetësi i 

Kosovës 75 Nr.2004/4 

Neni 7 

Dispozita te përgjithshme 

7.1. Të gjithë qytetarët dhe të 

gjitha komunitetet e Kosovës 

duhet të kenë qasje në 

sistemin e kujdesit 

shëndetësor. 

Neni 22 

Sistemi i kujdesit 

shëndetësor 

74 

Ligji për Familjen i Kosovës i shpallur me Rregulloren e UNMIK Nr 2004/03, rregullon të drejtat dhe 

obligimet nga raportet familjare në Kosovë. 

48


22.1.Kujdesi shëndetësor nga 

neni 23 i këtij Ligji sigurohet 

falas në institucionet publike 

shëndetësore për grupe të 

posaçme të popullatës. Ky 

Ligj taksativisht i përcakton 

këto grupe. 

Neni 15 

E drejta e personave me 

gjymtime për pavarësi, 

integrim social dhe 

pjesëmarrje në jetën e 

komunitetit 

Me synimin që t’u sigurohet 

personave me gjymtime, 

pavarësisht nga mosha dhe 

natyra e origjina e gjymtimeve 

të tyre, ushtrimi i të drejtës 

për pavarësi, integrim social 

dhe pjesëmarrje në jetën e 

komunitetit, Palët 

angazhohen, në veçanti: 

1. të marrin masa të 

nevojshme që t’u japin 

personave me gjymtime 

orientim, arsim dhe trajnim 

profesional në kuadrin e 

skemave të përgjithshme 

kudo që të jetë e mundur ose, 

ku kjo nuk është e mundur, 

nëpërmjet organeve të 

specializuara, publike ose 

private; 

Ligji për aftësimin, 

riaftësimin profesional dhe 

punësimin e personave me 

aftësi te kufizuar ne Kosove 

parasheh: 

Neni 8 

Aftësimi, riaftësimi 

profesional dhe punësimi i 

personave me aftësi te 

kufizuar 



aftësim, riaftësim profesional 

sipas kushteve të 

përgjithshme të përcaktuar 

me këtë ligj. Në rastet e 

caktuara, kur është e 

nevojshme për shkak të 

shkallës, llojit dhe rëndësisë, 

aftësimi, riaftësimi mund të 

behët në shkollat e veçanta 

dhe institucione tjera sipas 

plan-programeve për 

aftësimin, riaftësimin 

profesional. 

5. Aktivitetet e aftësimit, 

riaftësimit profesional 

realizohen në institucionet 

arsimore, zyrat e punësimit, 

Qendrat e aftësimit 

profesional, dhe personat 

tjerë juridik, të cilët i 

plotësojnë kushtet për arsim 

dhe aftësim profesional, të 

përcaktuara me këtë ligj dhe 

ligjet e tjera të aplikueshme. 

Edhe pse me Ligj dhe 

strategji të veçantë, 

rregullohen të drejtat e 

personave me gjymtime, në 

aspektin e aftësimit, 

riaftësimit profesional dhe 

integrimin social të tyre, dhe 

ky rregullim qëndron në nivel 

të kënaqshëm, megjithatë 

pikë e dobët në praktike 

është çështja e integrimit të 

tyre në shoqëri përmes 

punësimit konfrom arsimit 

dhe edukimit që kanë. 

Dhe shpeshherë kjo kategori 

e personave është objekt i 

trajtimit jo të barabartëdiskriminimit 

në shoqërinë e 

sotme kosovare, sidomos në 

sferën e punës. 

Rekomandim: 

Institucionet e Kosovës që 

janë përgjegjëse për 

mbështetjen e kësaj kategorie 

të personave, të jenë më të 

vëmendshme në monitorimin 

e qasjes dhe integrimit të tyre 

në shoqëri dhe nëse hasin në 

shkelje të të drejtave të tyre 

të marrin masa konform ligjit. 



Neni 11 

Kushtet e përgjithshme dhe 

te veçanta të punësimit 

49




punësim, integrim në tregun e 

punës në kushtet 

përgjithshme dhe te veçanta 

të përcaktuara me këtë ligj. 

2. Me kushte të veçanta 

personat me aftësi të 

kufizuara punësohen në 

Qendrën për aftësimin, 

Riaftësimin profesional, 

punëtorinë mbrojtëse dhe në 

qendër punuese, të cilët në 

bazë të aftësive të punës dhe 

sipas kushteve të 

përgjithshme nuk mund të 

punësohen në tregun e hapur 

të punës ose ta mbajnë 

punën e vet. 



Neni 20 

E drejta e mundësive të 

barabarta dhe trajtimit të 

barabartë në çështjet e 

punësimit dhe punës pa 

diskriminim për shkak të 

gjinisë 



për mundësi të barabarta dhe 

trajtim të barabartë në 

çështjet e punësimit dhe 

punës pa diskriminim për 

shkak të seksit, Palët 

angazhohen të njohin atë të 

drejtë dhe të marrin masa të 

përshtatshme për të siguruar 

ose nxitur zbatimin e saj në 

fushat e mëposhtme: 

Me Rregulloren 2001/27, te 

Ligjit Themelor te Punës 76 , 

parasheh: 

Neni 2 

2.5 Diskriminimi qoftë i 

drejtëpërdejtë ose i tërthortë 

ndaj ndonjë femre punonjëse 

si rrjedhojë e shtatzënisë ose 

lindjes është i ndaluar. 

2.6 Ngacmimi seksual në 

vendin e punës është i 

ndaluar. 

Ligji për barazi gjinore i 

Kosovës, 77 nr. 2004/2 

Neni 13 

Punësimi 

Legjislacioni vendor ka 

garantuar të drejtën e 

mundësive të barabarta dhe 

trajtimit të barabarte në 

çështjet e punësimit dhe 

punës pa diskriminim për 

shkak të gjinisë, poashtu 

klauzolën për mosdiskriminim 

e përfshinë edhe në shumë 

dispozita të tjera ligjore 

përveç atyre që kanë të bëjnë 

me punësimin. Në praktike 

këto dispozita aplikohen, por 

jo në nivel të duhur. 

a. qasje në punësim, mbrojtje 

kundër pushimit 

nga puna dhe ri-integrimit në 

13.3. Shpallja ose publikimi i 

vendit të lirë të punës nuk 

mund të përmbajë fjalë apo 

76 

Rregullorja e UNMIK Nr 2001/27, për Ligjin Themelor të Punës, përmban dispozitat që rregullojnë 

çështjen e diskriminimit në punë, me theks të posaçëm rregullon dhe mbron pozitën e femrës në punë. Në 

mënyrë indirekte këto çeshtje rregullohen edhe përmes Konventës për Eliminimin e të gjitha Formave të 

Diskriminimit ndaj Gruas si instrument juridik ndërkombëtar drejtpërdrejt i zbatueshëm në Kosovë. 

77 

Ligji për Barazi Gjinore i Kosovës, i shpallur me Rregulloren e UNMIK 2004/02, trajton aspekte të 

barazisë gjinore në Kosovë 

50


punë; 

shprehje që diskriminojnë në 

baza gjinore. Kjo dispozitë 

nuk vlen nëse qëllimi i 

shpalljes dhe publikimit bëhet 

për të balancuar strukturën 

gjinore brenda një sektori 

profesional, dhe kjo duhet të 

vihet në dukje në shpallje. 

Neni 23 

E drejta e personave të 

moshuar për mbrojtje 

sociale 


ushtrimin efektiv të së 

drejtave të personave të 

moshuar për mbrojtje sociale, 

Palët angazhohen të marrin 

dhe inkurajojnë, direkt ose në 

bashkëpunim me organizata 

publike ose private, masa të 

përshtatshme që synojnë 

veçanërisht: 

1. Të mundësojnë personat e 

moshuar që të mbeten 

anëtarë të plotë të shoqërisë 

për sa më gjatë të jetë e 

mundur, nëpërmjet: 

a. burimeve të përshtatshme 

që mundësojnë ata të bëjnë 

një jetë të përshtatshme dhe 

të luajnë një rol aktiv në jetën 

publike, sociale dhe kulturore; 

b. ofrimit të informacionit për 

shërbimet dhe lehtësitë në 

dispozicion për personat e 

moshuar dhe mundësitë e 

tyre për t’i përdorur ato; 

2. Të mundësojnë personat e 

moshuar të zgjedhin lirisht 

mënyrën e tyre të jetesës dhe 

Rregullorja e UNMIK-ut 

2001/35, mbi pensionet bazë 

ne Kosove ka paraparë të 

drejtën e personave qe 

mbushin moshën 65 vjeçare 

te përfitojnë një pension bazë 

në shumën prej 45 € në 

mënyrë që të jenë pjesë 

aktive e shoqërisë dhe me 

vendimin e qeverisë nr. 

13/2007 78 , dt. 31.10.2007 dhe 

me Udhëzimin administrative 

nr. 11/2007 i Ministrisë së 

Punës dhe Mirëqenies 

Sociale, është vendosur që 

pensionistëve kontribuues më 

shumë se 15 vite t’u jepet 

rritje shtese në shumën prej 

40€ 

Ligji për Shëndetësi i 

Kosovës, nr. 2004/4 79 

Neni 22, pika c 

22.1.Kujdesi shëndetësor nga 

neni 23 i këtij Ligji sigurohet 

falas në institucionet publike 

shëndetësore për grupe të 

posaçme të popullatës. 

Në kuadër të kategorive që 

janë përfitues të kujdesit 

shëndetësor falas, janë edhe 

personat e moshuar mbi 65 

vjeç. Poashtu në nenin 23, 

pika h, parashihet qasja në 

Në lidhje me pensionin bazë, 

situata qëndron ashtu si 

parashihet me Rregullore, 

edhe pse pagesa nuk 

qëndron në nivel të 

kënaqshëm, sepse shuma 

prej 45 Euro, nuk u 

mundëson personave të 

moshuar t’i përmbushin as 

nevojat elementare jetësore, 

e lerë më të jenë pjesë aktive 

në jetën publike, sociale dhe 

kulturore, dhe në këtë mënyre 

ata nuk mund të bëjnë një 

jetë të pavarur. 

Për më tepër kjo shumë i 

ngjan një asistence sociale 

sesa një pensioni bazë. 

Poashtu edhe vendimi i 

Qeverisë, me të cilin 

përcaktohet rritje shtese në 

shumë prej 40 Euro, për 

pensionistet kontribuues, nuk 

është i drejte dhe i favorshëm 

për këtë kategori të 

pensionisteve, sepse rritja 

nuk është aspak në 

proporcion me kontributin e 

tyre si dhe jashtë këtij 

vendimi kanë mbetur shumë 

punëtorë të cilët kanë punuar 

më shumë se 15 vite por 

dokumentacioni punës është 

humbur gjatë luftës dhe ata 

nuk kam mundësi të provojnë 

stazhin e tyre të punës 



78 

Mbledhja e mbajtur me 31 tetor 2007, është nxjerrur Vendimi i Qeverisë së Kosovës, nr. 13/2007 dhe 

bashkë me udhëzimin administrativ 2007/11 të Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale vendosin për 

rritjen/shtesën në pensionet për kategori të caktuar. 

79 

Ligji për Shëndetësi i Kosovës, i shpallur me Rregulloren e UNMIK 2004/4, rregullon raportet dhe 

parasheh kujdesin shëndetësor në Kosovë. Në veçanti neni 22 pika c dhe neni 23 pika h 

51


të bëjnë një jetë të pavarur në 

mjedisin e tyre familjar për sa 

kohë që ata e dëshirojnë dhe 

kanë mundësi ta bëjnë, 

nëpërmjet: 

b kujdesit shëndetësor dhe 

shërbimet e nevojshme për 

gjendjen e tyre; 

listën esenciale të barnave 

falas. 

përveç librezës së punës. 

Rekomandim: 

Qeveria e Kosovës duhet të 

përmirësoje mirëqenien e 

pensionistëve (personave më 

të vjetër se 65 vjeç), duke 

ngritur shumën e pensioneve 

në proporcion me nevojat e 

tyre. Rekomandohet që 

Qeveria e Kosovës, të 

shfrytëzoj mekanizmat 

ndërkombëtare të cilët 

gjenden në Kosovë dhe 

jashtë saj, që të mundësohet 

kthimi i Fondit të Kursimeve 

Pensionale të Kosovës i cili 

gjendet në Serbi, që nga viti 

1999. Në këtë mënyrë të 

gjithë kontribut dhënësit që 

kanë kontribuar me vite të 

tëra do t’u kthehet mirëqenia 

e tyre. 



Neni 30 

E drejta e mbrojtjes nga 

varfëria dhe përjashtimi 

shoqëror 



së mbrojtjes nga varfëria dhe 

përjashtimi shoqëror, Palët 

angazhohen: 

a. të marrin masa brenda 

kuadrit të një përqasjeje të 

përgjithshme dhe të 

koordinuar për të nxitur 

qasjen efektive të personave 

që jetojnë ose rrezikojnë të 

jetojnë në një situatë të 

përjashtimit shoqëror ose 

varfëri, si edhe të 

familjeve të tyre, veçanërisht 

në punësim, strehim, trajnim, 

arsimim, kulturë dhe 

Kuvendi i Kosovës në datën 

17.10.2008, ka nxjerr 

Rezolutë me të cilën ka 

adoptuar Deklaratën e 

Mijëvjeçarit 80 , dhe ka pranuar 

parimet e kësaj deklarate, e 

ndër to edhe parimin e uljes 

së varfërisë dhe mbrojtjen 

nga varfëria. 

Kosova nuk ka dispozita të 

veçanta ligjore, apo strategji 

të veçantë kombëtare me të 

cilën përcakton politikat e 

mbrojtjes së popullatës nga 

varfëria dhe përjashtimi 

shoqëror, por Kuvendi i 

Kosovës ka adoptuar 

Deklaratën e Mijëvjeçarit, 

përkatësisht objektivat e saj, 

e njëra nga ato objektiva 

është edhe ulja e varfërisë 

dhe mbrojtjen nga varfëria. 

Rekomandim: 

Kuvendi i Kosovës të 

monitorojë në mënyrë 

permanente përmbushjen e 

tetë objektivave, duke i dhënë 

instruksion Qeverisë së 

Kosovës, që si prioritet të 

këtë përmbushjen e këtyre 

80 Rezoluta për Deklaratën e Mijëvjeçarit, Kuvendi i Kosovës, dt; 17.10.2008 

52


asistencë sociale dhe 

mjekësore; 

objektivave. 

Neni 31 

E drejta për strehim 



për strehim, Palët 

angazhohen të marrin masa 

që synojnë: 

1 të nxisin aksesin në strehim 

të një standardi të 

mjaftueshëm; 

2 të parandalojnë dhe ulin 

numrin e të pastrehëve me 

synim të eliminimit të tij 

gradual; 

3 të bëjnë çmimin e strehimit 

të arritshëm nga ata pa 

burime të mjaftueshme. 

Ligji për Vetëqeverisjen 

lokale 81 , nr. 2008-03-L040, 

neni 17 përcakton 

kompetencat vetanake te 

Komunave te Kosovës ne 

ofrimin e shërbimeve familjare 

dhe shërbimeve të tjera të 

mirëqenies sociale, si vijon: 

Neni 17 

Kompetencat vetanake 

k) ofrimin e shërbimeve 

familjare dhe shërbimeve të 

tjera të mirëqenies sociale, 

siç është përkujdesa për të 

cenueshmit, strehimin 

familjar, përkujdesën 

fëmijnore, përkujdesen për të 

moshuarit, duke përfshirë 

regjistrimin dhe licencimin e 

këtyre qendrave 

përkujdesëse, punësimin, 

pagesën e rrogave dhe 

trajnimin e profesionistëve të 

mirëqenies sociale; 

l) banimin publik 

E drejta e strehimit nuk është 

e rregulluar detajisht me 

ndonjë ligj të posaçëm, por 

në mënyrë të përgjithshme, 

përcaktohet si kompetencë e 

komunave, në bazë të Ligjit 

për Vetëqeverisje Lokale te 

Kosovës. 

Komunat çdo vit, janë duke 

punuar në ketë drejtim, duke 

ndërtuar objekte për strehim 

kolektiv, individual etj. Por 

numri i kërkesave është 

shumë më i madh sesa 

mundësitë që kanë komunat 

për të ndërtuar objekte të tilla. 

Përshkrimi i rastit A: 

Legjislacioni i aplikueshëm vendor: Ligji për Shëndetësinë i Kosovës Nr. 2004/4, neni 

22 c 

M.G dhe S.G banojnë në komunën e Fushë Kosovës, të dyja mbi 65 vjeq, përfituese 

të skemave të asistencës sociale. Vazhdimisht u ishte mohuar marrja e barërave te 

përfshira në Listën Esenciale te Barërave dhe iu ishte thënë nga qendra lokale 

shëndetësore që të aplikonin për barërat që u nevojiteshin në komunën fqinje të 

Prishtinës apo që t’i kërkonin në farmacitë private. Sipas Nenit 22.1 qytetarët mbi 

moshën 65 vjeçare janë të trajtuar si grupe të veçanta të popullatës prandaj kanë të 

drejtë të marrin barërat nga lista esenciale pa pagese. 



81 Ligji për Vetëqeverisjen Lokale i Kosovës, Nr2008-03-L040 

53


2. Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe 

Kulturore dhe zbatimi i saj në Kosovë 

Konventa Ndërkombëtare 

për të drejtat Ekonomike, 

Sociale dhe Kulturore dhe 

zbatimi i saj në Kosovë 82 


vendore 83 


lidhur me zbatueshmërinë 




Neni 8 

1. Shtetet pale ne këtë 

Konvente zotohen për te 

siguruar: 

(1) Te drejtën qe ka çdo 

person për te formuar me te 

tjerë sindikata ose për t'u 

bashkuar me sindikatën qe ka 

zgjedhur, me rezervën e 

vetme te rregullave te 

caktuara nga organizata e 

interesuar, me qellim qe te 

favorizoje dhe te mbroje 

interesat e veta ekonomike e 

shoqërore. Ushtrimi i kësaj te 

drejte mund te jete objekt 

vetëm i kufizimeve qe 

parashikohen nga ligji dhe qe 

përbejnë masa te 

domosdoshme, ne një shoqëri 

demokratike, ne interes te 

sigurimit kombëtar e te rendit 

publik, ose për te mbrojtur te 

drejtat dhe liritë e te tjerëve; 

(4) Te drejtën e grevës, te 

ushtruar ne përputhje me 

ligjet çdo vendi. 

Me Rregulloren 2001/27, të 

Ligjit Themelor të Punës, 

është e paraparë edhe 

çështja e të drejtës së 

punëtorëve për të qenë 

pjesë e sindikatave, 

Neni 5 

E drejta për organizim dhe 

për ujdi kolektive, parasheh: 

5.1 Punonjësit dhe 

punëdhënësit kanë të drejtë të 

themelojnë dhe, varësisht nga 

rregullat e organizatës në fjalë, 

t’u bashkohen organizatës/ave 

të cilën a të cilat i zgjedhin 

vetë pa kërkuar leje 

paraprakisht. Organizatat e 

punonjësve përfshijnë edhe 

sindikatat. 

Rregullorja 2001/36 për 

shërbyesit civil 85 parasheh 

ne nenin 5 dy dispozita që i 

referohen çështjeve 

sindikale siç janë: 

5.1 Nëpunësit civilë mund të 

jenë anëtarë të sindikatave. 

5.2 Nëpunësit civilë të 

punësuar në polici, në 

shërbimet korrektuese dhe 

shërbimet emergjente dhe në 

çfarëdo kategorie të tjera të 

Në Kosovë mungon Ligji i 

Sindikatave, ligj i cili do të 

mbronte të drejtën legjitime 

të punonjësve për bashkime 

sindikale. Në Kosovë nuk 

ekziston sindikate 

funksionale e cila është e 

obliguar të mbrojë të drejtat 

e punëtoreve. 

Edhe pse me ligjet 

ekzistuese të marrëdhënieve 

të punës lejohet veprimi 

sindikal, në praktike situata 

është tërësisht ndryshe. Në 

administratën shtetërore 

punonjësit nuk janë edhe aq 

të lirë që t’i shprehin 

pakënaqësitë e tyre për 

kushtet e punës, sepse 

shpesh i nënshtrohen 

presioneve të ndryshme nga 

udhëheqësit/menaxherët e 

tyre për largim nga puna apo 

ndërrim të vendit të punës. 

Ndërsa në sektorin privat të 

punës gjendja është edhe 

më e keqe, sepse punonjësit 

janë te privuar pothuajse 

tërësisht nga e drejta për 

82 Konventa Ndërkombëtare për të drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore është instrumenti 

kryesor juridik ndërkombëtar që rregullon cështjet e kësaj lëmie. Nuk është e zbatueshme 

drejtpërdrejtë në Kosove dhe poashtu Kosova nuk është palë nënshkruese e kësaj konvente. 

Sidoqoftë, për shkak të rëndësisë së saj ne do u referohemi dispozitave të saj dhe 

aplikueshmërisë së tyre në Kosovë. 

83 Dispozitat e ligjeve vendore 

84 Gjendja reale 

85 Rregullorja e UNMIK Nr 2001/36, për Shërbimin Civil të Kosovës që ende vazhdon të mbetet 

në fuqi në Kosovë edhe pse pritet të zëvendësohet me ligj të ri. 

54


nëpunësve civilë, shërbimet e 

të cilëve janë shpallur si 

qenësore, nuk mund të bëjnë 

grevë ose të ndërmarrin 

ndonjë veprim sindikal që do t’i 

pengonte shërbimet në 

mënyrë të qenësishme. 

organizim sindikal. 

Rekomandim: 

Që të përmirësohet kjo 

situatë Kuvendi i Kosovës 

duhet që sa më parë t’i 

procedojë ligjin e 

lartpërmendur në seancat 

plenare për aprovim. 

Neni 10 

Shtetet pale ne këtë Konvente 

pranojnë se: 

1. Një mbrojtje dhe një 

asistence sa me e gjere duhet 

t'i japin familjes, qe është 

elementi i natyrshëm dhe 

themelor i shoqërisë, sidomos 

për formimin e saj dhe për aq 

kohe sa ajo ka përgjegjësin 

për mbajtjen dhe edukimin e 

fëmijëve ne ngarkim. Martesa 

duhet te behet me pëlqimin e 

lire te bashkëshortëve te 

ardhshëm. 

Institucioni i familjes është i 

rregulluar me Ligjin për 

Familjen i Kosovës, nr. 

2004/32, i cili përcakton se 

çka është familja, kush e 

përbën atë dhe format e 

mbrojtjes, si vijon: 

Neni 2 

Familja 

(1) Familja është bashkësi 

vitale e prindërve dhe fëmijëve 

të tyre si dhe personave tjerë 

në gjini. 

(2) Familja është bërthamë 

natyrore dhe themelore e 

shoqërisë dhe si e tillë gëzon 

të drejtën në mbrojtje. 

Të gjithë personat gëzojnë 

trajtim të barabartë të drejtave 

dhe detyrimeve të parapara 

me këtë Ligj. Nuk do të ketë 

diskriminim të drejtpërdrejtë 

apo të tërthortë ndaj asnjë 

personi apo personave në 

bazë të gjinisë, moshës, 

gjendje martesore, gjuhës, 

paaftësisë mendore apo fizike, 

orientimit seksual, përkatësisë 

apo bindjeve politike, 

prejardhjes etnike, kombësisë, 

religjionit apo besimit, racës, 

prejardhjes shoqërore, 

pasurisë, lindjes apo gjendjes 

Në praktikë nuk hasen 

situata që tregojnë për 

moszbatim të këtij Ligji. 

Të gjitha situatat 

problematike që lindnin nga 

kjo sferë, nuk janë të natyrës 

ligjore, por janë të natyrës 

subjektive që krijohen nga 

vetë subjektet e së drejtës, 

dhe nuk varen nga 

mekanizmat shtetëror. 

Lidhur me mbrojtjen e 

familjes nga dhuna, gjykatat 

në disa raste kanë 

demonstruar neglizhencë. 

Edhe pse me dispozitat e 

rregullores për mbrojtje nga 

dhuna e cila parasheh që 

Gjykata do duhej të merrte 

vendim në kërkesën për 

urdhër për mbrojtje brenda 

periudhës kohore në mes 24 

orëve dhe 15 ditëve, kemi 

raste kur qytetarët presin me 

muaj. Gjatë këtyre muajve 

ata jetojnë në rrezik, viktima 

të dhunës derisa Gjykata 

merr vendim. 86 



86 Shih ‘rastet B dhe C’, të raportuara tek OJQ CLARD, në fund të tabelës 

55


tjetër 

Neni 7 

Format e mbrojtjes 

(1) Për realizimin e të drejtave 

nga marrëdhëniet familjare, 

nënës dhe fëmijës u sigurohet 

mbrojtje e posaçme me mjete 

të mirëqenies sociale. 

(2) Fëmijëve pa kujdes 

prindëror u sigurohet mbrojtja 

e posaçme përmes formave të 

mbrojtjes siç janë kujdestaria, 

strehimi familjar, strehimi 

rezidencial dhe adoptimi 

Gjithashtu Rregullorja Nr. 

2003/12, për mbrojtjen kundër 

dhunës në familje, përfshin 

dispozita për mbrojtjen e 

familjes nga dhuna. Në nenin 7 

parashihet marrja e vendimit 

për kërkesën për mbrojtje 

brenda 15 ditesh, por në raste 

urgjente brenda 24 orësh. 



Neni 13 


Konvente njohin te drejtën e 

çdo personi për arsim. Ata 

janë te një mendimi se arsimi 

duhet te synoje ne lulëzimin e 

plotë te personalitetit njerëzor 

dhe të ndjenjës se dinjitetit 

dhe te forcoje respektin për te 

drejtat e njeriut dhe liritë 

themelore. Ata veç kësaj janë 

te një mendimi se arsimi 

duhet te beje qe çdo person 

te jete ne gjendje te luaje një 

rol te dobishëm ne një shoqëri 

te lire, te favorizoje 

mirëkuptimin, tolerancën dhe 

miqësinë ndërmjet te gjitha 

kombeve dhe te gjitha 

grupeve racore, etnike a 

Ligji për arsimin fillor dhe te 

mesëm 87 , nr. 2002/2 

Neni 3 

E drejta për arsim 

3.1 Është detyra e 

përgjithshme e MASHT që, në 

bazë të dispozitave të këtij Ligji 

dhe ligjit përkatës, të nxitë 

arsimimin e njerëzve në 

Kosovë dhe të kanë një 

program të përshtatshëm dhe 

të efektshëm të arsimit fillor 

dhe të mesëm, të pranueshëm 

për të gjithë. 

3.2 Të gjithë fëmijëve u 

sigurohet e drejta për arsim. 

Kjo e drejtë realizohet mbi 

bazën e parimeve të 

mëposhtme: 

Neni 7 

Arsimi i detyruar 

Në Kosovë, legjislacioni në 

lidhje me të drejtën e 

edukimit, qëndron në nivel te 

kënaqshëm për nga mënyra 

e rregullimit dhe përcaktimit 

të të drejtave nga kjo sferë, 

por në praktikë 

aplikueshmëria has në 

vështirësi sidomos tek një 

numër i fëmijëve të cilët 

vijnë nga familjet me gjendje 

jo të mirë materiale, për cka 

ata janë detyruar të braktisin 

shkollën, qoftë për shkak te 

kushteve ekonomike qoftë 

edhe për shkak të distancës 

së shkollës nga vendi ku 

jeton. 

Kjo situatë kohëve të fundit 

është zbutur paksa, përmes 

87 Ligjin për Arsimin Fillor dhe të Mesëm i Kosovës i shpallur me Rregulloren e UNMIK Nr. 

2002/2 

56


fetare dhe te ndihmoje 

zhvillimin e veprimtarive te 

Kombeve te Bashkuara për 

ruajtjen e paqes. 


Konvente pranojnë se për te 

siguruar ushtrimin e plotë te 

këtyre te drejtave: 

a. Arsimi fillor duhet te jete i 

detyrueshëm dhe falas për te 

gjithë; 

b. Arsimi i mesëm, ne format 

e tij te ndryshme, përfshire 

arsimin e mesëm teknik e 

profesional, duhet te behet i 

përgjithshëm dhe i hapur për 

te gjithë me te gjitha mjetet e 

përshtatshme dhe sidomos 

me vendosjen progresive te 

ndjekjes falas; 

c. Arsimi i larte duhet te behet 

i hapur për te gjithë ne 

mënyre plotësisht te 

barabarte, ne funksion te 

aftësive te secilit, me te gjitha 

mjetet e përshtatshme dhe 

sidomos me vendosjen 

progresive te ndjekjes falas; 

7.1 Shkollimi i detyruar fillon 

me fillimin e vitit shkollor pasi 

që fëmija t”i mbushë gjashtë 

(6) vjet (mosha minimale e 

arsimit të obliguar. 

7.2 Shkollimi i detyruar mbaron 

me përfundimin e vitit të nëntë 

të shkollimit nga data e 

regjistrimit në arsimin fillor ose 

në datën kur nxënësi i mbush 

15 vjet, varësisht se cila nga 

këto përputhet. 

Ligji për Arsimin e Larte ne 

Kosove 88 

Neni 3 

Mundësitë për të ndjekur 

studimet e larta 

3.1 Arsimi i lartë i cili kryhet 

nga bartësit e licencuar të 

arsimit të lartë në Kosovë do të 

jetë i mundshëm për të gjithë 

personat në territorin e 

Kosovës, ose nëpërmjet 

mësimit në distancë brenda 

ose jashtë territorit të Kosovës 

në çfarëdo vendi, pa asnjë lloj 

diskriminimi të drejtpërdrejtë 

ose indirekt për ndonjë arsye 

reale apo të supozuar që ka 

lidhje me gjininë, racën, 

orientimin seksuale, dëmtime 

fizike ose të një lloji tjetër, 

gjendjen civile, ngjyrën, fenë, 

opinionet politike apo të tjera, 

origjinën kombëtare, etnike 

apo sociale, përkatësinë ndaj 

një komuniteti kombëtar, 

pronësinë, vendlindjen apo 

ndonjë status tjetër. 

3.2 Nuk do të ketë kufizim 

moshe për t’u regjistruar apo 

për të marrë kualifikim të 

arsimit të lartë në Kosovë. 

aplikimit të politikave të 

shpërndarjes falas të 

teksteve shkollore (ashtu sic 

e parasheh Ligji për Arsimin 

fillor dhe të mesëm në 

Kosovë). 

Por një situatë e cila e 

vështirëson procesin e 

mirëfillte shkollor, është 

mungesa e stafit pedagogjik 

dhe të psikologut, të cilët do 

të ndihmonin shumë 

nxënësit të cilët përfshihen 

në probleme të ndryshme 

dhe të cilat probleme 

shkaktojnë ndjekjen jo të 

rregulltë të mësimit. 

Probleme të theksuara janë 

edhe në sferën e shkollimit 

të lartë universitar, sidomos 

në të drejtën e pakicave për 

qasje në këtë nivel të 

edukimit. Edhe pse ligji ua 

njeh ketë të drejte, në 

praktike kjo nuk realizohet 

për shkaqe politike por edhe 

të tjera. 

Rekomandim: 

Ministria e Arsimit, 

Shkencës dhe Teknologjisë 

duhet të sjell vendim me të 

cilin kthen nëpër shkolla 

pedagogët dhe psikologët, 

me qëllim që të 

përmirësojnë situatën e 

lartpërmendur. 

Një nga problematikat në 

sferën e arsimit të lartë 

universitar, është edhe 

ekzistenca e Universitetit 

serb në Mitrovicën Veriore, i 

cili funksionon paralelisht me 

Institucionet e arsimit të lartë 

në Kosovë, por i cili nuk 

funksionon konform ligjit të 



88 Ligji për Arsimin e Lartë në Kosovë rregullon mundësitë, kushtet dhe proçesin që lidhet me 

këtë kategori të arsimimit në Kosovë 

57


Kosovës për Arsimin e 

Larte, prandaj duke marr 

parasysh këtë situatë, 

rekomandohet që Qeveria e 

Kosovës të bëjë integrimin e 

këtij Universiteti me 

institucionet e rregullta 

universitare të Kosovës. 



Neni 15 

1. Shtetet palë në këtë 

Konventë i njohin secilit të 

drejtën: 

(a) Të marrë pjesë në 

jetën kulturore; 

(b) Të përfitojë nga 

progresi shkencor 

dhe nga aplikimet e 

tij; 

(c) Të përfitojë nga mbrojtja e 

interesave morale e materiale 

që burojnë nga çdo prodhim 

shkencor, letrar ose artistik 

autori i të cilit është ai vetë. 

4. Shtetet palë në këtë Pakt 

njohin dobitë që duhet të vijnë 

nga inkurajimi dhe zhvillimi i 

bashkëpunimit dhe i 

kontakteve ndërkombëtare në 

fushën e shkencës dhe të 

cultures. 

Kushtetuta e Kosovës 

parasheh: 

Neni 48 

Liria e Artit dhe e Shkencës 

1. Liria e krijimtarisë artistike 

dhe shkencore është e 

garantuar. 

2. Liria akademike është e 

garantuar 

Ligji mbi të drejtën e autorit 

dhe të drejta të tjera të 

përafërta 89 , nr. 2004/45 

Neni 5 

Dispozita të përgjithshme 

Autorët e veprave në lëmin e 

letërsisë, shkencës dhe të artit 

gëzojnë mbrojtjen lidhur me 

veprat e veta dhe shfrytëzimin 

e tyre, në përputhje me këtë 

ligj. 

Neni 19 

E drejta e respektimit të 

integritetit të veprës 

Autori ka të drejtë ekskluzive 

të kundërshtojë çfarëdo 

deformimi, gjymtimi apo 

shfrytëzimi të veprës, nëse me 

këtë mund të fyhet nderi dhe 

fama krijuese e tij. 

E drejta e autorit është e 

garantuar me Kushtetutë 

dhe Ligj të veçantë, dhe ky 

rregullim ligjor është në nivel 

të kënaqshëm. 

Por në praktikë autorët të 

cilëve u vjedhin veprat e 

tyre, pra bëhen plagjiatura, 

për realizimin e të drejtave 

të tyre ashtu sic ua garanton 

Ligji, u drejtohen Gjykatave 

kompetente, por gjykatat 

nuk janë azhure në 

procedimin e këtyre lëndëve, 

dhe këto lëndë nëpër 

gjykata po stërzgjaten sa që 

autorët po humbin 

vetëbesimin se mund t’i 

realizojnë të drejtat e veta 

autoriale, dhe shpeshherë 

kjo i detyron ata që të 

heshtin edhe përkundër asaj 

që u dëmtohet e drejta e tyre 

për të krijuar diçka artistike, 

me anë të plagjiaturës, duke 

e dëmtuar njëkohësisht 

kështu edhe artin në 

përgjithësi në Kosovë. 

89 Ligji për të drejtën e autorit dhe të drejta të tjera të përafërta, i shpallur me Rregulloren e 

UNMIK Nr. 2004/45 

58


Përshkrimi i rastit B: 

Legjislacioni i aplikueshëm vendor: Regulation Nr. 2003/12, per mbrojtjen e dhunës 

në familje 

N.M. ka deponuar një kërkese për urdhër mbrojtje në Gjykatën Komunale me 14 

Gusht 2009. Gjykata nuk ka marrur ndonjë vendim, edhepse Rregullorja Nr 2003/12 

parasheh që vendimi duhet të merret brenda 15 ditësh. Me 17 Dhjetor 2009 ajo 

deponoj një letër urgjente në gjykatë, por në Janar (në kohen kur po e hartojmë këtë 

raport) ende nuk kemi ndonjë vendim të dhënë. 

Përshkrimi i rastit C: 

Legjislacioni i aplikueshëm vendor: Rregullorja Nr. 2003/12, për mbrojtjen e dhunës 

në familje 

Sh.S. është grua mbi 60 vjeqare. Ajo ka deponuar një kërkese për mbrojtje me 26 

Gusht 2009. Ajo deponoj edhe një letër urgjente me 2 tetor 2009, pasi që nuk ishte 

nxjerrur ndonjë vendim nga Gjykata. Sikurse për rastin e N.M., në janar gjykata ende 

nuk ka dhënë ndonjë vendim. 

Në shumë raste, ligji për mbrojtjen nga dhuna në familje nuk është duke ofruar 

mbrojtje për njerëzit në praktikë, për shkak të procedurave të ngadalshme të 

gjykatave. Në CLARD janë raportuar disa raste të lenjes së njerëzve në dhunën në 

familje. 

Kreu IV 

Përfundime dhe rekomandime 

Siç shihet nga sa u tha më sipër fusha e të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore 

në Kosovë vazhdon të mbetet problematike. Analiza e përgjithshme tregon se në fakt 

është bërë përpjekje për të shënuar progres në këtë drejtim porse përpjekjet e 

deritashme rezultojnë si jo të mjaftueshme. Institute të ndryshme juridike janë 

rregulluar pjesërisht përmes ligjeve të brendshme ndërkohe që edhe ato dispozita nuk 

zbatohet tërësisht në praktike. Dy instrumentet juridike ndërkombëtare kryesore nga 

kjo fushë Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore 

dhe Karta Sociale Evropiane ende nuk janë ratifikuar dhe si rrjedhojë ende mbeten të 

pazbatueshme në Kosovë. Poashtu, edhe instrumente tjera juridike vendore mbeten 

peng i zbatimit të plotë si Kontrata kolektive dhe Ligji i Ri i punës të cilat vazhdojnë të 

mos jenë të zbatueshme për shkak të kostos së lartë dhe të cilat në masë të madhe 

afektojnë negativisht në mbrojtjen rrespektivisht promovimin e këtyre të drejtave. 

Aspektet praktike të këtij punimi sjellin përfundimet që ka pengesa dhe mangësi 

serioze në aspektin e zbatimit të dispozitave ligjore nga kjo fushë. Edhe pse jo 

efikasiteti në zbatimin e normave juridike në fuqi ka qenë dhe mbetet problematikë kjo 

pengesë nuk është tipike për këtë kategori të drejtash ndonëse ky fenomen përcjell 

edhe çeshtjet tjera dhe shumicën e fushave në Kosovë. Ceshtja e privatizimit dhe 

kalimi nga një fazë e ekonomisë në tjetrën shënon poashtu konfuzion dhe probleme 



59


tjera të cilat jo rrallë herë përcillen edhe me shkelje të të drejtave ekonomike, sociale 

dhe kulturore. Kjo mbase për dy arsye kryesore: 

- Kompanitë e privatizuara janë më tepër të interesuara për përfitime sa më të 

mëdha nga ky proces sesa të themelojnë mekanizma adekuatë për mbrojtjen 

e të drejtave dhe obligimeve të punësuarve të tyre, 

- Mosnjohja dhe respektimi joadekuat i të drejtës së punëtorëve, arsimor, 

shëndetësor, social dhe kategori tjera për t’u organizuar dhe funksionuar 

përmes sindikatave të cilat qëllim të tyre final do kishin mbrojtjen dhe 

promovimin e të drejtave të tyre. 

Sidoqoftë, është krejtësisht e qartë që situata e tille nuk është e qëndrueshme dhe 

shihet, të paktën në aspektin deklarativ, vullneti për të sjellur ndryshime pozitive. Kjo 

mbase do duhej të ndodhte në moment sa më të shpejt të mundshëm në mënyre që 

të respektoheshin këto kategori specifike dhe shumë të dobishme të të drejtave të 

njeriut. Institucionet shtetërore do të duhej të ishin të vendosura në promovimin dhe 

zbatimin në Kosovë të instrumenteve juridike ndërkombëtare si në vijim: 

- Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, 

dhe 

- Karta Sociale Evropiane, 



- Mbi të gjitha do duhej siguruar një kontroll më efikas i zbatimit të normave 

juridike në fuqi, me theks të posaçëm atyre me karakter ekonomik, social dhe 

kulturorë. 

Ratifikimi i këtyre dy mekanizmave juridik ndërkombëtar dhe hyrja e tyre në fuqi në 

Kosovë dhe një kontroll me efikas i zbatimit të tyre dhe normave tjera juridike në 

Kosovë padyshim do sillte një situatë dukshëm më të mirë dhe do kontribuonte për 

standardin më të lartë dhe forcimin e stabilitetit dhe paqes në Kosovë. 

60

Bibliografia 

Libra dhe artikuj 

Konventa 

1. Henry J. Steiner and Philip Alston, “International Human Rights in Context of 

Law, Politics and Morals”. Clarendon Press – Oxford 1996. 

2. Artikull i publikuar ne gazetën “Express“, date 21 qershor 2008 qe trajton 

heshtjet e ligjit te punës dhe aspekte te tjera te punësimit 

3. Konference shtypi e BSPK – se, date 17 prill 2008 për nevojën e hartimit dhe 

miratimit te ligjeve nga fusha e punës dhe punësimit ne Kosove. 

4. Material nga punëtoria “Ndërtimi i Shërbimit Civil Profesional ne Kosove”. 26 

– 27 qershor 2008 ne kontekst te kornizës aktuale ligjore për shërbimin civil 

ne Republikën e Kosoves. Prishtine 2008. 

5. Karta Sociale Evropiane, 1966. 

6. Konventa Ndërkombëtare për te Drejta Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, 

1966. 

7. Konventa për Orarin e Punës, 1930. 

8. Konventa për Promovimin e Punësimit dhe Mbrojtjen nga Papunësia, 1988. 

9. Konventa për Punën e Natës, 1990. 

10. Konventa për për lirinë sindikale dhe mbrojtjen e te drejtës sindikale Nr 87. 

11. Konventa për te drejtën e organizimit te negociatave kolektive, Nr. 98. 

12. Rezoluta për miratimin e Deklaratës se Mileniumit, Parlamenti i Kosoves, 

date: 17. 10. 2008 

Kushtetuta 

Ligje 

13. Kushtetuta e Republikës se Kosoves. 

14. Korniza Kushtetuese për Vetëqeverisjen e Institucioneve te Përkohshme ne 

Kosove. 

15. Rregullorja e UNMIK Nr 1999/1, për Ligjin e Aplikueshëm ne Kosove. 



18. Rregullorja e UNMIK Nr 2001/27, për Ligjin Themelor te Punës ne Kosove. 

19. Rregullorja e UNMIK Nr 2001/35, për Pensionet ne Kosove. 

20. Rregullorja e UNMIK Nr 2001/36, për shërbimin Civil ne Kosove. 

61

21. Rregullorja e UNMIK Nr 2002/2, për Arsimin Fillor dhe te Mesëm ne Kosove. 

22. Rregullorja e UNMIK Nr 2002/3, për Ligjin për Arsimin e Larte ne Kosove te 

shpallur me Rregulloren e UNMIK Nr. 2003/14. 

23. Rregullorja e UNMIK Nr. 2003/5, për Ligjin e Kosoves për Mbrojtjen e 

Skemave Sociale. 

24. Rregullorja e UNMIK Nr 2003/13, për “Te drejtat e punëtoreve”. 

25. Rregullorja e UNMIK Nr.2003/19, për Sigurinë e Kushteve ne Pune, Mbrojtjen 

e Shëndetit te Punësuarve dhe Ambientit ne Kosove. 

26. Rregullorja e UNMIK Nr 2004/2, për Ligjin për Barazi Gjinore ne Kosove. 

27. Rregullorja e UNMIK Nr 2004/4, për Ligjin e Shendetesise se Kosoves. 

28. Rregullorja e UNMIK Nr 2005/46, për Ligjin për Shërbimet Sociale dhe 

Familjare ne Kosove, Nr 02/L-17. 

29. Rregullorja e UNMIK Nr. 2006/7, për Ligjin për Familjen te Kosoves. 

30. Rregullorja e UNMIK Nr 2006/46, për Ligjin për te Drejtën e Autorit dhe te 

drejta tjera te përafërta te Kosoves. 

31. Ligji i Kosoves për Aftësimi, Riaftësimi Profesional dhe Punësimi i Personave 

me Aftësi te Kufi zuar Nr 03/L-019 

32. Ligji i Kosoves për Vetëqeverisje Lokale 2008 – 03 - L040, 

Akte nënligjore 

Raporte 

33. Udhëzimi Administrative 2003/02 për implementimin e Rregullores 2001/36 

34. Urdhëresa Administrative Nr. 2005/12, 

35. Udhëzimi Administrative Nr 2007/11 i Ministrisë se Punës dhe Mirëqenies 

Sociale me te cilin u vendos rritja e pensioneve për kategori te caktuara te 

qytetareve. 

36. Vendim i Qeverise 13/2007, 

37. Raporti Vjetor për vitin 2009 për Inspektoratin e Punës se Kosoves. 

38. Raporti Vjetor për vitin 2008 i Këshillit te Pavarur Mbikëqyrës te Kosoves ne 

http://www.ks-gov.net/kpmk/english/publications.htm 

39. Puna e fëmijëve ne Kosove – Një studime për punën e fëmijëve, Raport 

i UNICEF-it, 2004 ne http://www.unicef.org/kosovo/kosovo_media_pub_ 

prot.008.04.pdf 

Burime tjera 

40. Kontrata e Përgjithshme Kolektive, 2005 

41. Baza e te dhënave te CLARD Kosova – Rastet konkrete. 

62

Dva pravna istraživanja o proceni razine usklađenosti domaćih 

zakonodavstava i prakse sa važećim međunarodnim standardima 

Autor: 

Afrim Hoti 

Ekspert za socio-ekonomska pitanja 

Saradnici: 

Arbane Shala-Rama 

CLARD Kosovo pravna savjetnica 


CLARD Kosovo pravna savjetnica 

Mišljenja izražena u ovom radu su odgovornost 

autora i ne odražavaju nužno zvaničnu politiku MPDLa 

Mart 2010 

1 Sve reference vezane za Kosovo, vezane za teritoruju, institucije ili stanovništvo u ovom tekstu shvatiće 

se u potpunosti u skladu sa Rezolucijom Saveta Bezbednosti Ujedinjenih nacija 1244 i bez prejudiciranja 

statusa Kosova

Predgovor 

Ova publikacija smatrae se kao sredstvo za zastupanje i unapreenje 

pristupa ekonomskih i socijalnih prava za podizanje svesti civilnog društva i centralnih 

/ lokalnih institucija o potrebi za odgovarajuim zakonodavnim okvirom koji garantuje 

adekvatan razvoj i zaštitu osnovnih prava u Kosovu. 

Predstavljene pravne studije su razraene pod okvirom projekta "Pristup 

pravima rada na Balkanu iz regionalne perspektive" i "Restitucija prava za izgradnju 

mira na Balkanu", finansirane od strane Uvažene Advokatske Komore Madrida i 

Agencije za meunarodnu saradnju i razvoj Kraljevine Španije. Sredstva za objavljivanje 

i prezentaciju su obezbeena i od Univerziteta u Kantabriji (Španija) i 

predstavljaju dragocen doprinos ove renomirane akademske institucije 

Kao dodatak ove publikacije, oba projekta sadrže aktivnosti vezane za 

pružanje usluga primarne i sekundarne besplatne pravne pomoi za ugrožene 

graane u cilju olakšavanja njihovog pristupa pravdi sa posebnim akcentom na prava 

ekonomske i socijalne prirode. Pomenute usluge se pružaju u okviru projekta 

"Poboljšanje ekonomskih i socijalnih kapaciteta i jaanje produktivne mreže i ukljuenje 

na tržište rada, a naroito ugroženim kategorijama", koji finansira Agencija za 

meunarodnu saradnju i razvoj Kraljevine Španije, a sprovodi MPDL - Pokret za mir 

preko svog lokalnog partnera NVO Centar za pravnu pomo i regionalni razvoj 

(CLARD) na Kosovu. 

Ocenu nivoa usklaenosti domaeg zakonodavstva Kosova u praksi sa 

važeim meunarodnim standardima koje se odnose na obe pravne studije uradio je 

g-din Afrim Hoti - ekspert za ekonomska i socijalna prava, uz pomo gospoe Arbane 

Šalja i gospoe Mirvete Bitii, pravnih savetnica CLARD-a na Kosovu. 

Koristei komparativni pristup, autor je bio svestan dubine i širine prepreka sa 

kojima se suoavaju oni koji ne uživaju pun pristup ekonomskim i socijalnim pravima 

sa ciljem da se istaknu nedostaci zakonodavnog okvira i predlože odgovarajue 

preporuke. 

Predstavljena publikacija se odnosi na nacionalne i meunarodne organizacije, 

istraživae, pravne profesionalce, sindikate i javnu vlast. Studija može takoe 

biti od interesa za javnost, zbog injenice da ona omoguava razvoj kompletne slike 

trenutne pravne situacije na Kosovu u pogledu rada i društveno-ekonomskih prava. 

Mikel Cordoba Gavin 

MPDL Šef misije za Jugoistočnu Evropu 


CLARD Izvršni Direktor

Sadržaj: 

Kratak pregled 7 

Studija o radnim pravima na Kosovu 

Uvod 11 

Poglavlje I 13 

1. Trenutno stanje radnog zakonodavstva na Kosovu 13 

2. Radno zakonodavstvo na Kosovu 14 

3. Izazovi 15 

4. Perspektiva 16 

Poglavlje II 17 

Kompleksnost zakona / Primenjeni zakon na Kosovu 17 

Poglavlje III 19 

Međunarodni mehanizmi i njihova primena na Kosovu 19 

1. Evrposka socijalna povelja 19 

2. Međunarodna konvencija o ekonomskim, socijalnim i 

kulturnim pravima 23 

3. Povelja Međunarodne organizacije rada (MORa) 25 

a. Konvencija o radnom vremenu, 1930 25 

b. Konvencija o promociji zapošljavanja i zaštiti od 

nezaposlenosti, 1988 26 

c. Konvencija o noćnom radu, 1990 26 

d. Konvencija o slobodi udruživanja i zaštiti prava na 

organizovanje, 1948 27 

e. Konvencija o pravu na sindikalno udruživanje i kolektivno 

pregovaranje, 1949 29 

Poglavlje IV 30 

Zaključci i preporuke 30 

Studija o socijalno-ekonomskim pravima na Kosovu 

Uvod 35 

Poglavlje I 37 

1. Ekonomska, socijalna i kulturna prava kao preduslov za izgradnju mira 37 

2. Ekonomska, socijalna i kulturna prava na Kosovu 37 

3. Kosovo pod međunarodnom administracijom 38 

4. Kosovo posle statusa 38 

Poglavlje II 39 

Pravna osnova, primenjivost i kompleksnost 39 

Poglavlje III 41 

Praktični aspekti za primenjivanje međunarodnih mehanizama na Kosovu 41 

a. Evropska socijalna povelja 41 

b. Međunarodna konvencija za ekonomska, socijalna i kulturna prava 50 

Poglavlje IV 55 

Zaključci i preporuke 55 

Bibliografi ja 56

Kratak pregled 

Radna, ekonomska, socijalna i kulturna prava su kategorije prava koje se 

moraju rešavati kolektivno. Ova prava su imala važnu ulogu kroz istoriju i nastavljaju 

da igraju znaajnu ulogu i danas. Iako su važna za sve zemlje, važnost ovih prava 

posebno je istaknuta u zemljama u tranziciji. Osvrt na ove dve kategorije prava ima 

poseban znaaj posle statusne godine na Kosovu. Karakteristika ovih godina je injenica 

da su politika pitanja kao nacionalni prioritet prevaziene i na njihovo mesto 

u dnevnom redu su postavljena pitanja ekonomske prirode i aspekti rada. 

Sprovoenje ovih prava ne zavisi u potpunosti od države, pošto do neke mere 

sprovoenje je odreeno trenutnim ekonomskim i politikim tokovima, kao i okolnostima 

u drugim zemljama. Meunarodni mehanizmi moraju da stave poseban 

naglasak na poštivanje ovih kategorija prava. Na žalost na Kosovu, odgovarajui me- 

unarodni mehanizmi, koji e osigurati adekvatnu implementaciju tih prava, još nisu 

ratifikovani. 

Ove dve studije tretiraju aspekte rada, kao i aspekte ekonomskih, socijalnih i 

kulturnih prava na Kosovu. To su dve kategorije prava koja i dalje ostaju "ne 

pokrivena" u post-konfliktnom Kosovu. Evropska socijalna povelja i Meunarodni pakt 

o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, i dalje se ne primenjuju na Kosovu, jer 

nisu uvršteni u važei zakonu na Kosovu tokom uprave Ujedinjenih nacija na Kosovu, 

niti od institucija koje su osnovane njenim Ustavom od 15. juna 2008. Ovo ni na koji 

nain ne doprinosi demokratiji i ekonomskom razvoju, jer i dalje nije obezbeeno 

adekvatno tretiranje prava radnika i uslova za njihov normalan rad. 

Na nivou zemlje, postoje pozitivni znaci od domaih institucija da se krene 

napred, ali ostaje mnogo da se uradi. Prvo, javne institucije bi trebalo da ubrzaju svoje 

korake u popunjavanju pravne strukture u pogledu usvajanja zakona i njihove izmene 

i dopune u odnosu na aktualne promene i drugo, da uspostavi odgovarajue 

mehanizme za nadzor i poštovanje sprovoenje ovih zakona i ostalih podzakonskih 

akata, kao garancija punog poštovanja ovih prava. Ozbiljniji i adekvatniji pristup 

odgovarajuih državnih institucija na Kosovu, mogu stvoriti bolje i pogodne uslove za 

poštovanje ovih prava na nivou slinim sa drugim zemljama potpisnicama navedenih 

akata i u dugoronoj perspektivi, u potpunom skladu sa odredbama relevantnih 

meunarodnih instrumenata koji regulišu pitanja iz ove oblasti. 

S jedne strane, državne institucije moraju da se ubrza proces završetka 

zakonske strukture u odnosu na donošenje zakona i njihove izmene i dopune slede 

injenine promene. S druge strane, oni moraju da stvore adekvatne mehanizme da 

nadgledaju i posmatraju sprovoenje ovih zakona i drugih podzakonskih akata u cilju 

garantovanja punog poštovanja ovih prava. 

Oba istraživanja predstavljaju jednu sveobuhvatnu analizu razliitih relevantnih 

aspekata domaeg zakonodavstva u praksi. Imajui u vidu kljuni znaaj ove 

7

oblasti prava i razvoj društva i stvaranje socijalnog blagostanja dok poseban naglasak 

je stavljen na potrebu i podizanje svesti u javnost i snažnu posveenost državnih 

organa 

Afrim Hoti 

Ekspert za socio-ekonomska pitanja

Radna prava na Kosovu 

Uvod 

Pravo na rad na Kosovu odnosno izveštaji iz ove oblasti prava nisu nešto 

novo, i nije polje koje nije i ranije pravno regulisano. Naprotiv, navedena oblast je 

uživala veoma dobar pravni tretman na Kosovu u vreme kad je Kosovo bilo pod 

jugoslovenskom upravom i nadalje. Meutim, este ustavne i politike promene su 

kao posledicu proizvele promene stanja u sferi rada. Imajui u vidu ustavno-pravne 

promene na Kosovu u poslednjim decenijama kao i injenicu da Kosovo u svim ovim 

poredcima imala kapacitete za izradu zakona, onda je sasvim jasno da pomenuto 

pitanje kao i mnoga druga pitanja, su bila subjekt uplitanja i sueljavanja pravnih 

normi. Kao rezultat svih ovih dešavanja na Kosovu danas ima raznih zakona, 

izraenih u odreenim vremenskim periodima, koji pokušavaju da pokriju opšte 

aspekte prava na rad. 

Ovim naunim i praktinim istraživanjem pokušae se da se ispita ova oblast 

prava na Kosovu. Štaviše, osim ovog istraživanja pokušae se koliko je mogue da se 

obelodani opšta situacija rada na Kosovu sa svim nedostacima za sprovoenje 

zakona i njegovo efikasno sprovoenje i funkcionisanje u ovoj oblasti. U prvom 

poglavlju ovog istraživanja e se razmotriti opšte stanje u sferi rada na Kosovu, sa 

posebnim osvrtom na pravna osnova po ovom pitanju. Postojei zakon na osnovu 

kojeg se bazira i funkcioniše radno pravo kao i perspektive i izazovi razvoja ovog polja 

bie predmet razmatranja u prvom poglavlju. 

Pitanje pravne strukture i primenjivog zakona na Kosovu ostaje kompleksna, 

zbog injenice da trenutna zakonodavna situacija na Kosovu i dalje omoguava da 

ostaju na snazi razliiti zakoni iz bivše Jugoslavije, zakoni Kosova pod administracijom 

jugoslovenske federacije koji zajedno sa uredbama UNMIK-a i zakonima 

doneti od strane kosovskih institucija, pre i posle statusa, još više komplikuju i onako 

složenu situaciju. Ova zakonska struktura ne obezbeuje efikasnost sprovoenje zakona 

u oblasti rada iz razloga što može imati dvostruku ulogu, s jedne strane stvara 

pravni vakum, a sa druge dupliciranje pravnih normi. Sva ova pitanja e se razjasniti u 

drugom poglavlju. 

Tree poglavlje ovog istraživanja e se fokusirati na praktinu stranu rada u 

smislu prezentovanja stavova meunarodnih konvencija / mehanizama i njihove primene 

na Kosovu. Ovaj deo istraživanja e govoriti o nekim od glavnih meunarodnih 

pravnih institucija u oblasti rada u kontekstu usklaenosti sa lokalnim odredbama i njihove 

praktine primene na Kosovu. 

Zaštita prava na Kosovu 

etvrti i poslednji deo e sumirati i prezentovati opšte zakljuke istraživakog 

rada kao i preporuke koje e se obratiti itaocu bilo kao deo javnih institucija, ili civilnog 

društva. 

Tokom rada u ovom istraživanju su upotrebljeni nauni i praktini izvori. Pošto 

ovaj nauno istraživaki rad ima za cilj uglavnom da navede praktinu stranu 

sprovoenja zakonskih odredbi, primorani smo da upotrebimo razliite pravne akte 

kao izvore za obelodanjenje ovog rada. Na ovaj nain kao izvore smo koristili razne 

meunarodne konvencije, Ustav Kosova i druge zakone. Internet i razne informacije iz 

medija su takoe bili izvor našeg rada. 

11


Poglavlje I 

1. Trenutno stanje radnog zakonodavstva na Kosovu 

Ekonomska i socijalna sigurnost predstavlja važan aspekt ljudske bezbednosti. 

U tom pogledu Pravo na rad i prava u toku rada igraju veoma važnu ulogu za 

postizanje ljudske bezbednosti. Ljudi bez pristupa na rad, ili zavise od socijalne 

pomoi ili nemaju nikakvu perspektivu. Pravo na rad kao jedan od standarda zaštite 

ljudskih prava prevazilazi zaštitu opstanaka zbog toga što zadovoljenje osnovne 

potrebe opstanka nije dovoljna za poveanje ljudske bezbednosti. Prava radnika 

obezbeuju odgovarajue uslove za rad i zaštitu protiv diskriminacije i eksploatacije 

na radnom mestu. Rad mora ne samo da obezbedi blagostanje, ali ima veze i sa 

odnosima i uešem u društvu. Ovo je vrlo blisko povezano sa samoopredeljenjem, 

samopo-štovanjem, samorealizacijom i od ovog proizlazi da je povezano i sa ljudskim 

dostojanstvom. Pored toga može da utie i na linu nesigurnost, opasnost, 

nezdrave i nepravedne uslove. 

Nezaposlenost ima tendenciju izazivanja nereda i na taj nain stvara 

neizvesnost i nestabilnost u društvu. Uloga socijalne pravde i dobri uslovi rada su 

oslonac ka miru i razvoju, tako da ovu injenicu ne treba potceniti. Priznavanje 

injenice da pogodan posao je preduslov za ljudsko dostojanstvo u veini sluajeva je 

rezultat borbe radnika za svoja prava. ak i ako se osvrnemo u istorijskom kontekstu, 

posao je oduvek bio temelj i koren pokreta za ljudska prava, a posebno imajui u vidu 

injenicu da ovo pravo proizilazi iz Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima. Kao 

takva, ona bi trebala da bude organizovana, jer organizacija stvara neophodne 

preduslove za pregovore isplata, naknada i uslova rada . Kao što je reeno i na 

Forumu Rada za Globalnu Ekonomiju "kao jedan demokratski aspekt masovne 

organizacije radnika, rad je u obavezi da glasno govori u vreme lokalnih i meunarodnih 

kriza. Na osnovu onog što rad predstavlja, mora se smatrati kao važan 

pokazatelj kvaliteta rada i rukovodstva. Ali, realno gledano može se zakljuiti da ovo 

nije bilo niti e biti lak zadatak da se sprovede. Štaviše ovo je bilo i ostaje i dalje 

"konfliktna taka" izmeu poslodavaca i zaposlenih, prvi pokušavajui da što više 

zaobilazi ove norme, nasuprot drugog koji se neprekidno bori da obezbedi svoja prava 

i da preko njih obezbedi zaslužnu poziciju i pre svega dostojanstvo i ljudski tretman. 

Ovo se ne dešava u velikoj meri u zemljama sa naprednim demokratskim sistemima, 

ali je tipino za zemlje u tranziciji i one koje se ve smatraju zemljama treeg sveta. 


U kontekstu situacije zapošljavanja na Kosovu, možemo spomenuti injenicu 

da je stanje prava radnika koji rade u dva sektora, javni i privatni sektor, nisu na 

prihvatljivom nivou kao što je predvieno meunarodnim konvencijama i standardima. 

Situacija zaposlenih u privatnom sektoru je teža, u poreenju sa situacijom zaposlenih 

u javnom sektoru, u smislu nedostatka osnovnih radnih prava. Radnici privatnog 

sektora, su deo neformalne privrede, rada na crno i ošteeni estim fiskalnim utajama. 

Veina njih rade bez ugovora, rade duže nego što je odreeno, bez prava na 

korišenje dnevnog odmora i hrane, bez prava na nedeljni odmor, godišnji odmor, 

bez dodatne nadoknade za prekovremeni rad, bez osiguranja, bez zaštitne opreme i 

bez drugih osnovnih prava koja proistiu iz meunarodnih i domaih pravnih 

13


instrumenata, itd. Prema godišnjem izveštaju Inspektorata rada u 2009, od 22.246 

zaposlenih u javnom i privatnom sektoru u 1.659 sluajeva radnici nisu imali nikakav 

ugovor o radnom odnosu 1 . Izraženo po broju preduzea može se videti da 202 

preduzea nisu uopšte osnivali radne odnose putem ugovora 2 . 

Za Kosovo i za njenu realnost ovoj problem je još evidentniji kad se pogleda vreme 

od kada je poeo proces privatizacije društvenih preduzea, ovo je otvorilo put i 

mogunosti za zloupotrebu, kršenje prava i veliku neizvesnost za radnike ovih 

preduzea u smislu ispunjavanja njihovih prava. Tok ovog procesa je dokazao i 

dokazuje da kao i u drugim sluajevima, radnici i dalje nastavljaju biti žrtve. 

Kao što je gore navedeno, opšta ocena je da proces privatizacije nije postigao 

oekivane efekte u smislu stvaranja novih radnih mesta, ve je broj nezaposlenih 

povean, poveala se mogunost zlostavljanja i zloupotrebe prava radnika. Tokom 

ovog procesa nailazimo na kršenje prava radnika, kao što su kašnjenja u otplaivanju 

20% 3 kompenzacije, manipulacija listama radnika, kašnjenja u isplatama dugova - 

plata radnika za njihov dugogodišnji rad i tako dalje. Ova nimalo povoljna situacija u 

oblasti radnih prava i radnih odnosa dolazi kao rezultat nedostatka jedinstvenog 

zakona 4 koji bi regulisao gore navedena pitanja. Meutim, nakon posleratnog perioda 

i vreme tranzicije, radni odnos se uspostavio na osnovu jednog starog radnog zakona 

o radu, uredbe koja su izdate od strane misije Ujedinjenih nacija 5 , starih zakona bivše 

- Jugoslavije, i zakona koje donela Skupština Kosova tokom uprave misije Ujedinjenih 

nacija. Ovo zakonodavstvo, iako je manjkavo u sadržaju prava i delimino sprovoen, 

ali kao takav imao pozitivan uticaj u kreiranju novih radnih odnosa za radnike i 

delimino je izbegavao haotinu situaciju, mada ne u željenom nivo. 

2. Radno zakonodavstvo na Kosovu 


Kao što je gore navedeno, situacija u oblasti rada na Kosovu je bila i ostala 

kompleksna i to iz dva razloga: Prvi razlog je injenica nepostojanja jednog jedinstvenog 

zakona koji reguliše pravna pitanja o radu, i drugi razlog je pitanje složenosti 

primene odredbi iz ove oblasti što u velikoj meri onemoguava odstupanje od upletanja 

i konfuzije normi kao i pravne nesigurnosti. U svakom sluaju, pravo na rad na 

Kosovu zasniva se na zakonskim odredbama kao što su: 

• Uredba UNMIK br. 2001/27 o Osnovnom zakonu o radu na Kosovu, kojim se 

reguliše zapošljavanje i radni odnosi u okviru kojih se obavlja rad i usluge na 

Kosovu, uredba koja je vrlo manjkava u njenom sadržaju u smislu prava 

radnika i obaveze poslodavaca. 

1 

Inspektorat rada Kosova, Godišnji izvještaj za 2009.godinu 

2 

Isti izveštaj, godišnji izvještaj 

3 

Pitanje isplate 20% osim kao proceduralni problem sada je postao i politiki problem, pogotovu u 

kontektstu menjanja uprave AKM/AKP kao i njihove strategije o daljem procesu privatizacije na Kosovu. 

4 

lanak iz asopisa “Express”, od 21.juna 2008.godine, koji tretira pitanja radnog prava na Kosovu i pitanja 

koja se tiu izvještaja radnog prava. 

5 

UNMIK 

14


• Uredba UNMIK br. 2001/36 o Javnoj službi Kosova, koja reguliše radne 

odnose javnih službenika (tj. svih zaposlenih koji su plaeni od strane KBK 6 ). 

• Opšti kolektivni ugovor potpisan 2005. god. Opšti kolektivni ugovor, koji je 

potpisan pre oko etiri godine od strane vlade, predstavnika poslodavaca i 

radnika, i dalje ostaje neprimenjen. Iako je postignut uz saglasnost svih strana 

ukljuenih u socijalnom savetu, sporazum nikad nije dobio politiku podršku, 

dakle, ostaje samo na papiru. 

• Zakon o zaštiti na radu, zaštitu zdravlja i radne sredine zaposlenih, Uredbe 

UNMIK-a br. 2003/19 u cilju spreavanja povrede na radu, profesionalne 

bolesti na radnom mestu i zaštiti radne sredine 

• Zakon o radu Inspektorata, br. 03/L-017, koji reguliše pitanje rada 

Inspektorata, nadgleda primenu zakonskih propisa i zakonodavstva u oblasti 

rada, na sveobuhvatan nain ukljuujui radni odnos, zaštitu na radu, zaštitu 

zdravlja i radne sredine zaposlenih. 

• Zakon za obuku, i profesionalnu rehabilitaciju i zapošljenja osoba sa 

ogranienim sposobnostima br. 03/L-019 kojim se reguliše i definišu prava, 

uslovi, nain obuke, profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa 

ogranienim sposobnostima, za njihovu integraciju na otvorenom tržištu rada 

pod opštim i specifinim uslovima odreeni važeim zakonskim propisima. 

Gore navedeni pravni akti predstavljaju deo pravnog okvira za regulisanje radnog 

odnosa na Kosovu 7 . Normalno, ovo su neke radnje koje se smatraju glavnim u ovoj 

oblasti, ali pomenuta oblast ne ograniava se samo u navedene akte. Stoga, 

uzimajui u obzir postojee osnovne zakone i odgovarajue mehanizme i njihovu 

efikasnost za realizaciju, kao i spremnost za donošenje odluka državnih struktura da 

se ide napred u sferi stvaranja novih zakonskih akata 8 , indikatori pokazuju pozitivne 

trendove ka implementaciji prava zaposlenih. 


3. Izazovi 

Radno zakonodavstvo i njeno opšte stanje se odreuje ali se ne ograniava u potpunosti 

u postojanje pravnih akata. Kao faktori koji utiu i reflektuju pozitivno i negativno 

u radu i u radno zakonodavstvo mogu se pomenuti: 

- Nedostatak nekih akata i relevantnih instrumenata rada kao i njihovu efikasnost 

i funkcionalnost, stvaraju moguost kršenja prava radnika i manipulaciju njihovih 

prava od strane poslodavaca. 

6 

Konsolidovani Budžet Kosova 

7 

ima i drugih akata koji na direktan ili indirektan nain sadrže odreene odredbe iz sfere rada na Kosovu. 

8 

Zakonodavna strategija u tri poslednje godine predvia usvajanje drugih akata , bilo originalnih bilo kao 

podrška postojeih akata, iz oblasti radnog prava. 

15


- Visoki troškovi sprovoenja novog zakona o radu 9 - zakon o radu je još 

uvek u fazi nacrta zakona, nakon mnogo truda da se zakon usvoji u Skupštini Kosova, 

jer se smatra da je cena implementacije veoma u odnosu na budžet Republike 

Kosovo. 

- Opšti kolektivni ugovor se samo delom primenjuje takoe zbog visokih troškova 

za njegovo sprovoenje. Nesprovoeni deo sainjavaju pitanja kao što su: pitanje 

isplate odmora za porodilje, bolovanje, zaštita na radu, zdravstveno osiguranje, 

isplata za noni rad, itd. 

- Neefikasnost mehanizama za nadgledanje i primenu radnog zakonodavstva 

(inspekcija rada) i drugih mehanizma 10 . Na Kosovu je konstituisan inspektorat rada 

sa Zakonom o inspekciji rada, ali efikasnost rada ovog mehanizama nije na odgovarajuem 

nivo zbog malog broja osoblja (inspektora), nedostatak profesionalnog 

kapaciteta u odreenim oblastima i nedostatak obuke potrebne za vršenje njihovih 

dužnosti u skladu sa ovlašenjima utvrenim zakonom. 

- Nedostatak mehanizama za sprovoenje i praenje Zakona o obuci, profesionalnu 

rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa ogranienim sposobnostima Br. 03/L- 

019. 

4. Perspektive 


Postojanje radnog zakonodavstva, iako je manjkav u sadržaju prava, može 

odigrati presudnu ulogu da se izbegne haos ako bi se te norme u potpunosti 

primenjivale. Dodatni razlog po ovom pitanju je funkcionisanje Inspektorata rada, kao 

mehanizam za praenje sprovoenja radnog zakonodavstva, iako ne možemo govoriti 

o njegovoj punoj funkcionalnosti. Obzirom na postojee zakonske osnove, mehanizme 

praenja implementacije, kao i spremnost državnih institucija da nastavi obogaivanje 

ove obla-sti zakonodavstva, u budunosti se može oekivati pozitivan razvoj 

iz oblasti rada i zapošljavanja. 

Ako postoji nedostatak volje od strane javnih institucija da brzo usvoji novi 

Zakon o radu, Zakon o platama, Zakon o štrajku, Zakon o slobodi udruživanja i zaštiti 

prava na organizovanje, Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju i Zakon o 

zdravstvenom osiguranju, kao osnovne zakone u ovoj oblasti 11 , situacija u oblasti rada 

e nastaviti da bude komplikovana. Uz primenu ovih pravnih akata bie vei izgledi za 

stabilnost obzirom da nedostatak ovih zakona podstie nastavak neformalne 

9 

Zakon o radu jedan je od glavnih akata usvojenih od strane Privremenih samoupravnih institucija na 

Kosovu. Prvi usvojeni akti su odobreni od institucije bez financijskih kalkulacija koštanja njihove primene, i 

kao rezultat pometnuti akti su ostali polovino ili kompletno nesprovedeni. 

10 

OSCE je bila odgovorna za praenje sprovoenja zakona Kosova pod UNMIK administracijom dok posle 

statusa ova kompetencija je prešla na Skupštinu Kosova. 

11 

“ITUK”- Konferencija za štampu, 17.april 2008. o potrebama izrade i usvajanja zakona iz oblasti rada i 

zapošljavanja na Kosovu 

16


ekonomije i daje više šansi poslodavcima za manipulaciju i zloupotrebu prava 

zaposlenih. Ovo je takoe zbog injenica da sindikatima na Kosovu nedostaje 

potrebna snaga da zaštite interese svojih lanova, njihova uloga je i dalje pasivna, 

naroito u odnosu na nedostatak volje da do kraja realizuju puno sprovoenje 

kolektivnog ugovora. Da bi izbegli ovu situaciju, potrebno je da se hitno fukcionalizuje 

sindikat pomou svoje reorganizacije, stvaranja jasne i jae pozicije sa više konkretnih 

aktivnosti, sa ciljem da sindikat može garantovati istinsku zaštitu prava radnika 

nasuprot njihovih poslodavaca. Gledano iz sveobuhvatnog aspekta može se zakljuiti 

da postoje dve vrste uticajnih faktora u regulisanju zakona o radnom odnosu na 

Kosovu. Ovi faktori bi se delili na unutrašnje i spoljne faktore. 

Unutrašnji faktori - su odluujui faktori u perspektivi primene prava na rad i 

poboljšanje položaja radnika u javnom i privatnom sektoru. Njihov najvei doprinos se 

može ostvariti uz veliku politiku podršku, postavljajui ovu oblasti kao državni 

prioritet, gde bi se odvojilo dovoljno sredstava za implementaciju novog Zakona o 

radu, da se na adekvatan nain funkcionalizuje Inspektorat rada , kako u pogledu 

ljudskih resursa, tako i na profesionalnom nivo, kroz profesionalnu obuku. Unutrašnji 

faktori imaju presudnu ulogu u oblikovanju razvoja socijalnog dijaloga, kroz punu funkcionalnost 

Ekonomsko-socijalnog saveta. 

Spoljni faktori - takoe presudan uticaj ima razvoj i unapreenje radnog zakonodavstva 

na Kosovu. Konkretni primeri su preporuke i podrška od meunarodnih 

institucija, kao što je neusvajanje novog Zakon o radu od strane Skupštine Kosova, 

kao rezultat preporuke Meunarodnog Monetarnog Fonda, uz obrazloženja visoke 

cene njegove implementacije. 

Poglavlje II 

Složenosti zakona / važei zakoni na Kosovu 

Pravna struktura na Kosovu je veoma kompleksna i zbunjujua. Ova kompleksnost 

postoji zbog raznih normi i akata iz bivše Jugoslavije koji su i dalje na snazi, 

uredbe UNMIK-a, Kosovskih zakona pre stupanja na snagu Ustava Kosova i zakona 

koji su stupili na snagu nakon ustava. Takoe konfuzije se stvarju u odnosu sa 

meunarodnim konvencijama i premoi u poreenju sa važeim domaim zakonima 

pošto ova izriita oblast nije definisana zakonom. Uspostavljanje UNMIK-a na Kosovu 

Rezolucijom Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija 1244/1999 u prvom potezu odobrena 

UNMIK Uredba 1999/1 koja u lanu 4 utvrdjuje važei zakon na Kosovu 12 . U 

njoj se izriito kaže: ”zakoni koji su bili na snazi na teritoriji Kosova pre 24. marta 

1999. godine nastavie da se primenjuju na Kosovu, ukoliko nisu u suprotnostima sa 

standardima koji se odnose na lan 2, na osnovu mandata koji je poveren UNMIK-u 

po Rezoluciji 1244 (1999) Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, sa ovom ili bilo 

kojom drugom uredbom koju je doneo UNMIK. 13 . 


12 

UNMIK uredba br. 1999/1, lan 4 

13 

Ista uredba, lan 4 

17


UNMIK Uredba 1999/1 dopunjena uredbom UNMIK-a 1999/24, lan 1. je predvideo 

važee zakone na Kosovu. “Zakon koji se primenjuje na Kosovu je sledei 14 : 

(a) Uredbe koje objavljuje Specijalni predstavnik Generalnog sekretara 

zajedno sa dole navedenim dopunskim pravnim instrumentima; i 

(b) 

Zakon koji je bio na snazi na dan 22. marta 1989. godine. 

(c ) Ukoliko u postupku odluivanja nadležni sud ili organ ili pravno lice utvrdi da 

pravni osnov nije ureen zakonima opisanim u lanu 1.1. ove Uredbe, ali je ureen 

nekim drugim zakonom koji je na snazi na Kosovu posle 22. marta 1989. koji nije 

diskriminatorski i koji je u skladu sa lanom 1.3 ove uredbe onda sud, organ ili pravno 

lice primenie propise koji su na snazi posle tog datuma. 15 . 

Dakle, na osnovu onog što je navedeno smatramo da pravne strukture na 

Kosovu se sastoje od sledeih akata 16 : zakoni bivše - Jugoslavije, Uredbe UNMIK-a - 

Kosovski zakoni, pre i posle stupanja na snagu Ustava Kosova i meunarodne 

Konvencije. Kao rezultat zakonodavstvo u celini, a posebno zakonodavstvo u sferi 

rada i dalje ostaju nejasni. 


Posle 15. juna 2008. godine i stupanja na snagu Ustava Kosova imamo 

promenu procesa i stvaranja jedne pravne hijerarhije. Ustav Kosova u lanu 16 govori 

o pravnoj hijerarhiji "Ustav je najviši pravni akt Republike Kosovo. Zakoni i ostali 

pravni akti moraju biti u skladu sa ovim Ustavom 17 . U meuvremenu, lan 19 Ustava 

reguliše primenu odredbi meunarodnih sporazuma. Taka 1, lan 19 kaže da: “Svaki 

meunarodni sporazum ratifikovan od strane Republike Kosovo, nakon što se objavi u 

Službenom listu Republike Kosovo, postaje deo unutrašnjeg pravnog sistema. 

Sporazum se sprovodi na direktan nain, osim u onim sluajevima kada je to 

nemogue i kada sprovoenje istog zahteva donošenje novog zakona 18 . Dok stav 2, 

lan 19 propisuje da "ratifikovani meunarodni sporazumi i obavezna naela meunarodnog 

prava imaju premo nad zakonima Republike Kosovo 19 ” 

Od onoga što je gore navedeno, lako je zakljuiti da Kosovo ima veoma 

složenu i nejasnu strukturu zakonodavstva u primeni zakona na Kosovu koji bi lako 

mogao da stvara nesigurnost i eventualno podudarnost pravnih normi. Nakon politikih 

i pravnih promena i donošenja zakona od strane UNMIK-a, situacija je postala 

komplikovanija u pogledu primene propisa i drugih akata izdate od strane UNMIK-a. 

14 

UNMIK uredba br. 1999/24, lan 1 

15 

Vidi lan 1.1 i 1.2 UNMIK uredbe br. 2000/59 za izmjenu uredbe UNMIK-a br. 1999/24 za važei zakon 

na Kosovu. 

16 

Materijal iz Radionice “Building a Professional Civil Service in Kosovo”. 26-27 juna 2008 u vezi 

sadašnjeg pravnog okvira o civilnoj službi na Kosovu. Priština 2008 

17 

Ustav Kosova, lan 16 

18 

Takoe, lan 19, taka 1 

19 

Takoe, lan 19,taka 2 

18


Poglavlje III 

Meunarodni mehanizami i njihova primena na Kosovu 

U nastavku ovog istraživanja sa namerom da pružimo što bolju sliku radnog 

zakonodavstva na Kosovu osvrnuemo se na praktine aspekte problema, analizirajui 

neke od glavnih meunarodnih instrumenata koji se primenjuju na Kosovu, prouavajui 

njihovu povezanost i usklaenost / koherentnosti sa domaim zakonodavstvom 

i stvarnim stanjem u praksi. Važno je istai da dva glavna meunarodna pravna 

instrumenata koja sadrže odredbe iz radnih odnosa nisu ukljuena ili pomenuta u 

zakonodavstvu Kosova. Evropska socijalna povelja i Konvencija o ekonomskim, 

socijalnim i kulturnim pravima. Ova dva meunarodna pravna instrumenta trenutno ne 

daju nikakav pravni efekat za domae institucije. 

1. Evropska socijalna karta 

Evropska socijalna Odredbe lokalnih zakona 21 Primedbe i preporuke u 

karta 20 pogledu primenljivosti u 

praksi 

Deo I, taka 8: 

1. Kolektivni ugovor 

Preporuka: 

“Zaposlene žene, u sluaju 

materinstva, imaju pravo na 

posebnu zaštitu”. 

- ne sadrži zakonske odrebe koje 

predviaju posebnu zaštitu 

zaposlenih žena za vreme 

materinstva 

2. Uredba UNMIK-a br. 2001/27 

- takoe ne sadrži nijednu odrebu 

koja se odnosi na posebnu zaštitu 

zaposlenih žena za vreme 

materinstva 

3. Slina situacija je i sa uredbom 

UNMIK-a Br2001/36 – koja 

odreuje prava državnih službenika 

ali ne obuhvata pravo na posebnu 

zaštitu žena za vreme trudnoe. 

Preporuuje se da Vlada 

Kosova hitno razmotri dotinu 

situaciju i da djeluje u skladu sa 

okolnostima za odobrenje 

zakona koji su potpunosti 

usklaeni sa odredbama 

Evropske socijalne povelje. 

Ratifikacija Evropske socijalne 

povelje. 


Deo I, taka12 22 1. Kolektivni ugovor –u nijednoj Socijalno osiguranje, u svim 

20 

Budui da Evropska socijalna povelja obuhvata u velikoj meri odredbe Zakona o radu smatramo da je 

važno analizirati ovaj meunarodni instrument uporeujui njegove odredbe sa usklaenošu i 

koherentnošu domaih odredaba ove oblasti. U sledeem smo analizirali odredbe I Deo, taka 8, I Deo I, 

taka 12, I Deo, taka 25, lana 15, stav 2 i lana 24, taka (a). 

21 

U okviru domaih zakona istraživani su sledei akti: kolektivni Ugovor, UNMIK uredba br. 2001/27, 

UNMIK uredba br. 2001/36, Administrativno nareenje br. 2003/2 za sprovoenje Uredbe UNMIK-a br. 

2001/36. 

22 

Evropska socijalna povelja, I deo taka 12 

19


socijalno osiguranje.” 

2. Uredba UNMIK-a br 2001/27 

Ova uredba uopšte ne pominje 

zdravstveno osiguranje 

3. Uredba UNMIK-a br. 2001/36 i 

Administrativna naredba br. 

2003/2 sprovoenje ove uredbe ne 

sadrži odredbe koje predviaju 

socijalno osiguranje. 

radni odnos na Kosovu. 

Preporuka: 

Postoji hitna potreba da se 

usvaja zakon o Zdravstvenom 

osiguranju i da se usvaja 

zakon o Osnivanju Fonda za 

Penzijsko i Invalidsko 

Osiguranje. 

- Jedna vrsta socijalnog 

osiguranja radnika je 

obuhvaen u UNMIK Uredbi br. 

2001/35 koja odreuje 

doprinose radnika za penziju 

kao što sledi: 

lan 7 


7.1 Svaki poslodavac je 

obavezan da doprinese u ime 

svojih zaposlenih u Penzijskom 

Fondu. Zaposleni su obavezni 

da u svoje ime doprinesu u 

Penzijskom Fondu. Obaveze 

poslodavca i zaposlenih 

poinju prvog dana zaposlenja 

kod poslodavca za one koji su 

dostigli 18 godina i završava se 

kada zaposleni dostigne 

penzijsko doba. 

7.2 

(a) Svaki poslodavac plaa 

iznos od pet procenata (5%) od 

plata svih zaposlenih (kao što 

je definisano ovom Uredbom) i 

(b) Svaki zaposleni plaa sumu 

jednaku od pet procenata (5%) 

svoje ukupne plate. 

Deo I, taka 25 23 

“Svi radnici imaju pravo na 

zaštitu svojih potraživanja u 

sluaju nesolventnosti 

njihovi poslodavaca. 

Na UNMIK Uredbi br. 2001/27, O 

Osnovnom Zakonu o Radu lanu 

12 predvia : 

(a) poslodavac pismenim putem 

obaveštava zaposlenog da 

namerava da 

raskine ugovor o radu. To 

obaveštenje mora sadržavati 

razloge zbog kojih se ugovor 

U praksi postoje poteškoe u 

primeni ovog lana, posebno u 

sluaju privatizacije društvenih 

preduzea. Zaposleni ekaju 

godinama da realizuju 20% od 

naknade koja im pripada od 

prodaje preduzea u kojima su 

oni bili zaposleni Uredbom 

UNMIK-a br. 2003/13 za 

prenos prava na korišenje 

23 

Evropska socijalna povelja, I deo taka 25 

20


raskida; i 

b) održava se sastanak izmeu 

poslodavca i zaposlenog i na tom 

sastanku 

poslodavac zaposlenom daje 

usmeno objašnjenje o razlogu za 

raskid ugovora. Ako je zaposleni 

lan sindikata, onda predstavnik 

sindikata ima pravo da prisustvuje 

tom 

sastanku 

nepokretne društvene 

imovine. 24 . 

Preporuka: 

Zahteva se ozbiljna 

posveenost prema ovom 

problemu od strane relevantni 

institucija, pošto su u tom 

pravcu pokazali izvestan 

nemar. 

lan 15, taka 2 25 

odreuje obaveze države 

kao što su: 

“da unaprede pristup ovim 

licima zapošljavanju svim 

merama koje na neki nain 

ohrabruju poslodavce da 

zaposle ili i dalje 

zapošljavaju hendikepirana 

lica u 

uobiajenoj radnoj sredini i 

da prilagode radne uslove 

potrebama hendikepiranih 

ili, kada tako nešto nije 

mogue zbog razloga 

onesposobljenosti, 

organizovanjem ili 

stvaranjem posebne vrste 

zapošljavanja prilagoene 

stepenu nesposobnosti. U 

odreenim situacijama 

takve mere mogu obuhvatiti 

poseban raspored i 

dodatne 

službe..” 

Zakon o profesionalnoj obuci, 

rehabilitaciji i zapošljavanja osoba 

sa invaliditetom, 

lan 1 predvia: 

1. Osoba sa invaliditetom ima pravo 

na zaposlenje, i integraciju u tržište 

rada pod opštim i posebnim 

odreene zakonom.. 

lan 12 

2. Svaki poslodavac je obavezan 

da zapošljava jednu osobu sa 

invaliditetom u svaki (50) radnika. 

O zapošljavanju lica sa 

invaliditetom, Uredba UNMIK- a 

2001-27 sadrži relevantne odredbe, 

u lanu 2.4, koja povezuje ovo 

pitanje sa diskriminacijom ka što 

sledi: Zabranjuje se svaka 

diskriminacija prema osobama sa 

invaliditetom, koje imaju znaajno 

umanjene mogunosti osiguranja, 

zadržavanja ili napredovanja u 

odgovarajuem poslu kao rezultat 

propisno poznatih telesnih ili 

duševnih ošteenja konstatovani 

na vreme. 

Iako postoji zakon koji reguliše 

pitanje zapošljavanja osoba sa 

invaliditetom, njegova primena 

u praksi nije zadovoljavajua, 

jer su poslodavci i poslodavne 

institucije ne primenjuju u 

celosti lan 2 Zakona o 

Profesionalnoj obuci, 

rehabilitaciji i zapošljavanja 

osoba sa invaliditetom. 

Danas vidimo da ak i one 

osobe sa invaliditetom koje su 

zaposleni tretiraju se na 

neadekvatan nain. 

Preporuka: 

Zahteva se ozbiljna 

posveenost ovog problema od 

strane relevantni institucija, 

pošto su u tom pravcu pokazali 

izvestan nemar 26 . 


24 

Videti opis „sluaja A’ prema izveštaju NVO CLARD, na kraju tabele 

25 

Evropska socijalna karta, lan 15 taka 2 

26 

Videti opis „sluaja B’ prema izveštaju NVO CLARD, na kraju tabele 

21



lan 24, taka a) 27 

Predvia “ pravo svih 

radnika da im se 

zaposlenje ne okona bez 

valjanih razloga koji bi se 

odnosili na njihove 

sposobnosti ili ponašanje ili 

zasnivali na operativnim 

zahtevima preduzetništva, 

ustrojstva ili službe; 

1. UNMIK Uredba br. 2001/27 u 

lanu 11.5 odreuje nain raskida 

ugovora o radu: 

a) poslodavac pismenim putem 

obaveštava zaposlenog da 

namerava da 

raskine ugovor o radu. To 

obaveštenje mora sadržavati 

razloge zbog kojih se ugovor 

raskida; i 

(b) održava se sastanak izmeu 

poslodavca i zaposlenog i na tom 

sastanku 

poslodavac zaposlenom daje 

usmeno objašnjenje o razlogu za 

raskid ugovora. Ako je zaposleni 

lan sindikata, on ima pravo da 

predstavnik sindikata prisustvuje 

tom 

sastanku. 

Sa odredbama ove Uredbe su 

odreene i ponašanja i aktivnosti 

zaposlenih zbog ega dolazi do 

raskida radnog odnosa. 

2. Administrativna naredba e 

UNMIK-a br. 2003/2 za primenu 

UNMIK Uredbe br 2001/36 i koja 

se tie proceduri u raskidu radnog 

odnosa, predvia:“ Ako se ugovor 

ne produži, rukovodilac službe 

treba da pismeno obavesti 

zaposlenog najmanje šest [6] 

nedelja pre okonanja ugovora da 

bi ga informisao o tanom datum o 

prestanka ugovora “ 

- Relevantnim zakonskim 

propisima je utvren nain 

raskida ugovora, u praksi u 

privatnom sektoru, poslodavac 

u veini sluajeva ne 

obaveštava zaposlenog o 

razlozima raskida ugovora 

usmeno ili pismeno, 

predvieno u zakonskom 

roku 28 . 

- U javnim službama, u veini 

sluajeva, pretpostavlja se da 

se službenici obaveštavaju 

pismeno o raskida ugovora u 

zakonskom roku 29 . iako raskid 

ugovora ostaje primarna briga 

zaposlenih. U 112 sluajeva 

tokom 2008, ili 28,24% od žalbi 

uložene u KPMK 30 - u, se 

odnose na ovo pitanje, raskida 

ugovora. 

Preporuka: 

U cilju poboljšanja ove situacije 

i u privatnom sektoru, 

neophodno je da inspekcija 

rada bude funkcionalnija i 

odgovorna u vršenju svojih 

dužnosti, i da nadgleda rad 

zaposlenih u privatnom 

sektoru, naroito u pogledu 

postupka prestanaka radnog 

odnosa. 

Opis sluaja A: 

Domae zakonodavstvo na snazi: Uredba UNMIK-a br.2003/13 

27 

Evropska socijalna povelja, lan 24, taka (a) 

28 

Videti opis „sluaja C’ prema izveštaju NVO CLARD,na kraju tabele 

29 

nema sluajeva kod KPMK o prethodnom pismenom obaveštenju . 

30 

Godišnji izveštaj od KPMK –a 2008 god, strana 17, u http://www.ksgov.net/kpmk/english/publications.htm 

22


Bivši zaposleni u jednom društvenom preduzeu (DP) sa inicijalima A.G. ne 

ispunjava potrebne kriterije prema važeem zakonu 31 da uestvuje na osnovu prioriteta 

u 20% akcija koje su rezultirale iz prodaje dela preduzea i prodaju sredstva u 

procesu likvidacije 32 . DP je privatizovano meutim podnosiocu žalbe, kao i velikom 

broju bivših zaposlenih je uskraeno pravo na naknadu od prodaje. 

Meu zaposlenima DP, neki su bili zaposleni pre 1999, na osnovu "Odluke o 

radu" (još uvek na snazi na Kosovu kao vrednost ugovora), a drugi su bili zaposleni 

posle rata ugovorima. Posle 1999, neki radnici zaposleni na osnovu Odluke o radu, 

faktiki nisu radili ( i nisu bili plaeni), ali su oni svaki dan išli na svoja radna mesta 

tražei posao, dok im je poslodavac tražio da se potpišu u knjigu dolazaka kao 

potvrdu da su zaposleni.. Dakle, svi ovi radnici treba da uživaju ista prava od privatizacije 

DP, meutim, samo zaposleni na osnovu ugovora (posle 1999) su obuhvaeni 

listom od 20%. 

Opis sluaja B: 

Domae zakonodavstvo na snazi; Prava za osobe sa invaliditetom, lan 11 i 12, 

Uredbe UNMIK-a br. 2001/27, lan 2.4 Osnovnog zakona o radu. 

E.S. je žena sa invaliditetom sa ogranienim kretanjem. Radila je u Dom 

zdravlja Opštinskog zdravstvenog centra u Prištini, kao pomonica lekara na osnovu 

ugovoru potpisanog u periodu od 1. oktobra 2005 - 31. decembra 2006. Radni odnos 

je produžen i posle tog vremena bez ikakvog ugovora, uprkos njenim zahtjevima 

upuenh direktoru . U aprilu 2008 godine ona je otpuštena bez prethodnog pismenog 

obaveštenja o razlozima ove odluke, a za itavo vreme je bila izložena psihološkim 

pritiscima i ponižavajuim tretmanom od strane zaposlenih kolega i nadzornog tela. 

Opis sluaja C: 

Domae zakonodavstvo na snazi; Uredbe UNMIK-a br.2001/27 lanu 11.5 

A.J. je radila kao kasirka u supermarketu od 10. marta 2008. godine do 

septembra 2009. Od 30. juna 2009 godine je radila bez potpisanog ugovora. Iako nije 

dobila nikakvu negativnu primedbu u toku rada, odluka da se raskine ugovor bez 

prethodnog pismenog obaveštenja i to samo dan posle što je njen rukovodilac, na 

izriit nain, tražio da uzme slobodan dan. Ni jedan razlog nije pružen podnosiocu 

žalbe kao obrazloženje za raskid ugovora. 


2. Konvencija o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima 

31 

Na osnovu Administrativnog nareenja br. 2005/12, sekcija 4.2, ako kosovska poverenika agencija 

poseduje asete DP od prodaje akcija korporacije i onih u procesu likvidacije, agencija e sainiti listu 

zaposlenih. Legitimni zahtevi radnika se odreuju na bazi staža pre privatizacije ili poetka procesa 

likvidacije takvog preduzea. 

32 

UNMIK uredba br 2003/13 Sekcija 10.1 “Prava zaposlenih” 

23


Odredbe 

Konvencije za 

Ekonomska, 

socijalna i 

kulturna prava 33 Odredbe domaih zakona 34 Primedbe i preporuke u pogledu 

primenljivosti u praksi 35 

lan 7 

b) Pravo na 

bezbedne i zdrave 

uslove na radu 

- Na Kosovu je na snazi Zakon o 

Zaštiti na radu, zaštiti zdravlja 

zaposlenih i radnoj sredini, br. 

2003/19, koji u lanu 1.5 predvia 

uspostavljane Nacionalnog saveta 

za zaštitu na radu, zaštitu zdravlja 

zaposlenih u radnoj sredini. 

- Takoe u ovom zakonu u lanu 2, 

predviaju se obaveze poslodavca 

da stvori uslove za zaštitu na radu i 

radnu sredinu za svoje radnike, i za 

plaanje svih troškova koji se 

odnose na leenje nesrea i 

profesionalnih obolenja 

- Dok u lanu 2.10 ovog zakona 

odreuje se da poslodavac odgovara 

radniku za pretrpljenu štetu prilikom 

povrede na radu i profesionalne 

bolesti koja se odnosi na rad, prema 

naelima objektivne odgovornosti iz 

obligacionog prava. 

U praksi realnost je potpuno drugaija 

jer poslodavac ne pokriva troškove 

leenja zaposlenih za povrede na radu 

ili profesionalne bolesti, ve se lako 

može dogoditi da im se ukine radni 

odnos, bez obaveštenja o pravim 

razlozima. 36 

U cilju poboljšanja stanja u praksi, 

neophodno je da se ovaj zakon u 

potpunosti sprovodi od strane svih 

poslodavaca i da Vlada osnuje 

Nacionalni savet za zaštitu na radu, i 

zaštitu zdravlja zaposlenih u radnoj 

sredini kao što je obavezna po zakonu. 

Opis sluaja D: 


Domae zakonodavstvo na snazi, Zakon o Zaštiti na radu, zaštiti zdravlja zaposlenih 

u radnoj sredini Nr.2003/19 

49 bivših radnika javnih preduzea primaju mesenu nadoknadu nakon 

povreda zadobijenih tokom rada. Na primer V.A. je pretrpeo izvesno paljenje od 

požara uzrokovanog elektrinom opremom preduzea. U nekim drugim sluajevima, 

podnosioci žalbi su izgubili fiziku sposobnost za rad, kao rezultat uslova rada. 

Podnosioci žalbi su bili pregledani od strane medicinskih komisija preduzea i 

proglašeni delimino nesposobni. Preduzee im je predložilo da prekinu radni odnos 

uz mesenu nadoknadu. Tužioci su dobili pravo na mesenu naknadu po dogovoru sa 

preduzeem od vreme prekida radnog odnosa koja je potvrdila da e oni ostvariti 

svoje prihode dok se uspostavi Nacionalni fonda za zaštitu od invalidnosti.. Preduzee 

je odluilo jednostrano i bez prethodnog upozorenja da prekine isplaivanje naknade 

33 

Meunarodna konvencija za ekonomska, socijalna i kulturna prava je akt koji sadrži odredbe iz radnog 

odnosa. Na ovoj bazi ovaj akt i neke od njenih odredbi bie teme našeg razmatranja. Iz MKESP 

razmotriemo lan 7 koji se odnosi na uslove rada. 

34 

Za svrhe poreenja, uzeli smo Zakon za zaštitu na radu, zdravstvenu zaštitu, zaštitu zdravlja zaposlenih i 

radnoj sredini, objavljenih uredbom UNMIK-a br 2003/19. 

35 

Realno stanje 

36 

Vidi opis „sluaja D’ prema izveštaju NVO CLARD, na kraju tabele 

24


iako ovaj fond još uvek nije uspostavljen na Kosovu. Trenutno ne postoji neprekidna 

zaštita za navedene radnike. 

3. Povelja Meunarodne Organizacije Rada (MOR) 37 

a. Konvecija o Radnom vremenu, 1930 

Odredbe Konvencije Odredbe domaih Zakona 39 Primedbe i Preporuke u pogledu 

o Radnom vremenu 38 njihove primenjlivosti u praksi 40 

lan 3 

Radno vreme za 

osobe nad kojima se 

sprovodi ova povelja 

ne treba prei više od 

48 sati nedeljno i 8 sati 

dnevno, izuzev kada je 

u povelji predvieno 

drugaije. 

lan 4 

Maksimalan broj 

radnih asova u jednoj 

nedelji predvienom u 

lanu 3, mora se 

podesiti tako da radno 

vreme u toku dana ne 

prelazi 10 asova. 

1. Odredba 2001/27 o 

Osnovnom Zakonu Rada 

predvia: 

16.5 Radno vreme nije duže od 

40 sati nedeljno. 

16.6 Radni dan nije duži od 12 

sati. 

2. Administrativna naredba 

UNMIK- br 2003/09 o radnom 

vremenu i prisustvu na 

radnom mestu javnih 

službenika odreuje kao što 

sledi: 

17.1. Standardno radno vreme 

za javne službenike je (40) sati 

nedeljno, izuzimajui odmore. 

17.2. Svaki javni službenik ima 

pravo na jedan sat (1) odmora 

u toku (8) osmosatnog radnog 

vremena, i nedeljnog odmora u 

trajanju od najmanje (48) sati, i 

standardna nedelja se smatra 5 

dana ponedeljak – petak po 8 

sati rada. 

U privatnom sektoru radno vreme nije u 

skladu sa Poveljom i domaim 

zakonodavstvom o radnom vremenu. 

Radnici su prisiljeni da rade najmanje 

12 sati dnevno uz samo jedan dan 

odmora u toku nedelje. 55 od 7000 

preduzea kontrolisane od strane 

inspekcije rada konstatovano da 

nemaju uopšte pravilnik o radnom 

vremenu 41 . Vidi opis sluaja. 42 

Preporuka: 

Inspektorat rada treba da obavlja 

dužnost propisanu Zakonom o inspekciji 

rada, kako bi privatni sektor eše i 

periodino pratio i da ustanovi gde se 

ne poštuje radno vreme propisano 

zakonom. 

Ako inspekcija utvrdi da postoje 

prekršaji radnog vremena onda e 

istima odrei kazne na osnovu zakona. 


37 

Pošto istraživanje tretira aspekte rada, u nastavku e se analizirati neke konvencije MOR-a 

38 

Analiziraemo neke odredbe iz Konvencije o radnom vremenu 

39 

Za svrhe poreenja uzimamo UNMIK Uredbu br.2001/270 Osnovnog zakona o radu 

40 

Realno stanje 

41 

Inspektorat rada Kosova, Godišnji izvještaj za 2009.godinu 

42 

Videti opis “sluaja E” prema izveštaju NGO CLARD, na kraju tabele 

25


Opis sluaja E: 

Domae zakonodavstvo na snazi: Uredbe UNMIK-a br 2001/27 Osnovnog zakona o 

radu, lan 16.6: 

A.J. je radila kao kasirka u supermarketu 18 meseci, tokom 2008. – 2009. 

godine. Ona je redovno radila prekovremeno, sa prosekom radnog vremena od 13 

sati dnevno bez mogunosti da uživa pravo na naknadu. Ona je izjavila da joj nije 

data mogunost da se unapred upozna sa pravilnikom o radnom vremenu. U ovom 

sluaju, kršenje domae i meunarodne odredbe o nepružanju zaposlenima mogu- 

nost da se upoznaju sa njihovim pravom na radno vreme u skladu sa radnim vremenom 

odreene zakonom i gore navedenom konvencijom. 

b. Konvencija o promociji zapošljavanja i zaštiti od nezaposlenosti, 1988 

Odredbe Konvencije o Promociji 

zapošljavanja i zaštiti od 

nezaposlenosti 43 

Odredbe domaih 

zakona 44 

Primedbe i Preporuke u 

pogledu njihove 

primenjivosti u praksi 45 


lan 2 

Svaka država / stranka e preduzeti 

neophodne korake da koordinira svoj 

sistem zaštite od nezaposlenosti i 

politike zapošljavanja. Za ovu svrhu, cilj 

je da obezbedi da sistem zaštite protiv 

nezaposlenosti, a naroito metodi za 

obezbeenje sistema za zaštitu protiv 

nezaposlenosti, posebno metod davanja 

naknade nezaposlenih, doprinee u puni 

i produktivni podsticaj, slobodan izbor 

zaposlenja, i da ne obeshrabre 

poslodavce da pružaju a da radnici 

zahtevaju produktivno zapošljavanje. 

1. Obezbeivanje isplate periodinih 

naknada za nezaposlene mogu se 

povezati sa zaštitom metodom 

Ovo pitanje se ne može 

utvrditi zakonskim 

odredbama, ve jednom 

strategijom i operativnim 

planovima za podsticaj 

zapošljavanja u cilju 

ublaženja 

nezaposlenosti na 

željenom nivou. 

Trenutno stanje je takvo da 

zbog nedostatka 

odgovarajueg Zakona o radu 

koji e predvideti formiranje 

jednog posebnog 

financijskog fonda za 

financijsku podršku 

nezaposlenih tokom perioda 

nezaposlenosti 

Preporuka: 

Kosovo mora usvojiti 

strategiju i operativne planove 

u cilju poveanja broja 

zaposlenih, kao i specifine 

socijalne politike za 

obezbeivanje naknada u 

obliku periodinih isplata 

nezaposlanima dok ne nau 

odgovarajui posao koji 

odgovara njihovim 

sposobnostima. 

c. Konvencija o nonom radu, 1990 

43 

Povelja o promovisanju zapošljavanja i zaštite od nezaposlenosti je bila tema razmatranja o ovom 

istraživanju. Analiziran je lan 2. 

44 

Nema domaih odredbi na koje se možemo pozvati 

45 

Realno stanje 

26


Odredbe Konvencije o Odredbe domaih zakona 47 Primedbe i Preporuke u 

zaštiti od nonog rada 46 pogledu njihove primenjivosti 

u praksi 48 

lan 8 

Naknadu za radnike koji rade 

nou u okviru redovnog 

radnog vremena, isplate ili 

sline pogodnosti bie priznat 

u skladu sa prirodom nonog 

rada. 

Uredba UNMIK-a br. 2001/27 O 

Osnovnom Zakonu o Radu na 

Kosovu lan 16 taka 13 i 15 

predviaju: 

13. “Radni sati izmeu 22:00 i 

5:00 sati smatraju se kao noni 

rad i plaaju kao 

prekovremeni rad” 

15. “Prekovremeni rad se plaa 

prema stopi od 20% na sat ili, na 

zahtev zaposlenog, kompenzuje 

se odgovarajuim slobodnim 

vremenom tokom sledeeg 

meseca” 

- Administrativna naredba 

2003/09 za sprovoenje Uredbe 

2001/36, u vezi radnog vremena i 

prisutnosti na poslu, predvieno 

je da radnik mora imati od svog 

pretpostavljenog ovlašenje za 

prekovremeni rad i on može da 

zatraži od radnika da radi 

prekovremeno maksimum 20 sati 

nedeljno ili 40 sati meseno.. 

- Na osnovu ove naredbe 

zaposleni imaju pravo na 

kompenzaciju za prekovremeni 

rad. 

Iako je noni rad predvien 

domaim zakonom, isplate koje 

se plaaju zaposlenima za 

noni rad nisu u 

zadovoljavajuem nivou i esto 

isplate kasne, posebno u 

zdravstvenom sektoru.. 

Prepuruka: 

U novom Zakonu o radu, da se 

jasnije odredi noni rad u 

skladu sa Konvencijom o zaštiti 

od nonog rada, i da se 

predvidi formiranje posebnog 

stabilnog fonda iz kojeg bi se 

uplatila sredstva na vreme za 

sve zaposlene koji rade nou. 

d. Konvencija o slobodi udruživanja i zaštiti prava na organizovanje, 1948 


Odredbe Konvencija za Odredbe domaih zakona 50 Primedbe i Preporuke u 

prava 49 

sindikalnu slobodu i 

pogledu njihove primenjlivosti 

zaštitu sindikalni 

u praksi 51 

46 

Povelja o zaštiti od nonog rada je instrument od posebne važnosti i zato je razmatran u ovom 

istraživanju, sa posebnim naglaskom na lan 8. 

47 

Odredbe Uredbe UNMIK-a 2001/27 o Osnovnom zakonu o radu se analiziraju kako bi se uporedila i 

proverila usklaenost sa meunarodnim standardima. 

48 

Realno stanje 

49 

Odredbe Povelje za sindikalnu slobodu i zaštitu sindikalnih prava, lan 2. 

50 

Domae zakonodavstvo, Uredba UNMIK-a 2001/27 o Osnovnom zakonu o radu i Uredba UNMIK-a br. 

2001/36 o Civilnoj službi Kosova. 

51 

Realno stanje 

27



lan 2 

Radnici i poslodavci, bez 

razlike, imaju pravo da 

osnuju organizacije i da 

podleže samo pravilima 

svoje organizacije za 

pridruživanje 

organizacije po svom 

izboru bez prethodnog 

odobrenja. 

Uredba UNMIK- a br 2001/27 o 

Osnovnom zakonu o radu u lanu 

5 “Pravo na organizovanje i 

kolektivno pregovaranje” odreuje: 

5.1 Zaposleni i poslodavci imaju 

pravo da osnuju i pridruže se bez 

prethodnog 

odobrenja zajednikoj organizaciji 

(organizacijama) po linom izboru, 

ogranieni 

samo pravilima svoje organizacije 

(organizacija). U organizacije 

zaposlenih spadaju sindikati. 

Uredba UNMIK br 2001/36 za 

državne službenike u lanu 5 

predvia dve odredbe koje se tiu 

pitanja sindikata kao što su: 

5.1 Javni službenici mogu da budu 

lanovi sindikata. 

5.2 Javni službenici zaposleni u 

policiji, popravnim službama i 

službama za vanredne situacije, 

kao i bilo koja druga kategorija 

javnih 

službenika ije je službe Vlada 

proglasila službama od vitalnog 

znaaja, 

nemaju pravo na štrajk niti mogu 

da preduzimaju bilo koju drugu 

aktivnost iz 

radnog odnosa koja može da 

naruši rad službe od vitalnog 

znaaja. 

Iako postojei zakon o radnom 

odnosu dozvoljava sindikalno 

delovanje, u praksi situacija je 

potpuno drugaija. U državnoj 

administraciji zaposleni nisu 

slobodni da izraze svoja 

nezadovoljstva o radnim uslovima, 

jer esto podležu raznim 

pritiscima od svojih 

predpostavljenih isterivanjem s 

posla ili pak promenu radnog 

mesta. 52 

Dok u privatnom sektoru stanje je 

još gore, jer su zaposleni 

iskljueni od prava na sindikalno 

organizovanje. 

Ova situacija je rezultat 

nedostatka zakona o sindikatu koji 

bi zaštitio legitimno pravo radnika 

za sindikalno udruživanje, 

nedostatak Zakona o štrajku koja 

bi priznao pravo radnika da svoja 

nezadovoljstva ispolje štrajkom. 

Takoe, na Kosovu nema 

funkcionalne zajednice sindikata 

nego postoje dva krila sindikata: 

Savez sindikata Kosova i Unija 

nezavisnih sindikata Kosova, 

meutim njihove radnje nisu 

jedinstvene u zaštiti prava 

radnika, naprotiv njihove 

nekoordinirane aktivnosti esto 

štete prava radnika. 

Preporuka: 

Da bi se ovo stanje poboljšalo, 

Skupština Kosova mora što pre da 

prosledi dva navedena zakona u 

plenarnim sednicama za 

odobravanje, i da sa ova dva 

zakona, zajedno sa novim 

Zakonom o radu upotpune prava 

zaposlenih na Kosovu. 

52 

Nema statistike o sluajevima u kojima se krše lokalne i meunarodne odredbe. 

28


e. Konvencija o Pravu na sindikalno organizovanje i kolektivno 

pregovaranje, 1949 

Odredbe Konvencije o 

Pravu na organizovanje i 

kolektivno pregovaranje 53 

Odredbe domaih 

zakona 54 

Primedbe i Preporuke u pogledu 

njihove primenjivosti u praksi 55 

lan 1 

1. Zaposleni e uživati 

adekvatnu zaštitu protiv antidiskriminatorskih 

akata za 

sindikalno udruživanje u vezi 

sa svojim zaposlenjem. 

2. Takva zaštita e se 

primenjivati posebno u pravcu: 

(a) zapošljavanje u nekom 

subjektu pod uslovom da 

zaposleni ne pristupi nekoj 

sindikalnoj organizacij ili da se 

odrekne njenog lanstva; 

(b) Da se zaposlenom izrie 

opomena za odsustvo za 

vreme kada se on bavi 

sindikalnim aktivnostima iako 

je van radnog vremena, ili 

prisustvuje u tim aktivnostima 

za vreme radnog vremena uz 

dozvolu od poslodavca. 

UNMIK Uredba br. 

2001/27 o Osnovnom 

zakonu o radu u lanu 7 

predvia: 

Zaštita od akata o antisindikalnoj 

diskriminaciji 

7.1 Zaposleni e uživati 

adekvatnu zaštitu od 

akata o anti-sindikalnoj 

diskriminaciji u vezi sa 

svojim zaposlenjem. 

7.2 akti o anti-sindikalnoj 

diskriminaciji ukljuuju 

sledee: 

(a) ponuda 

zapošljavanja pod 

uslovom da budui 

zaposleni ne pristupi 

sindikatu ili, gde je to 

primenjivo, da se 

odrekne sindikalnog 

lanstva; i 

(b) otpuštanje ili 

nanošenje štete 

zaposlenom na drugi 

nain zbog 

njegovog/njenog 

sindikalnog lanstva, ili 

uestvovanja u 

sindikalnim aktivnostima 

Iako je zakonom predvieno pravo 

radnika da budu zaštieni od 

diskriminatorskih akata zbog pristupa 

sindikatu, stvarno stanje je drugaije. 

U praksi, esto je bilo pokušaja od 

strane radnika da stvore sindikalne 

organizacije unutar svojih radnih 

mesta ali su naišli na poteškoe i 

otpor poslodavaca (uglavnom u 

privatnom sektoru) protiv kojih su 

preduzete mere udaljavanja sa posla 

pa ak pokušavajui da se time da 

drugaiji karakter, sakrivajui prave 

razloge otkaza. 

Cela ova situacija je posledica 

neusvajanje Zakona o sindikatu koji bi 

u tom pravcu štitio zaposlene. 


Svakako akti koji su razmatrani i analizirani pomou nekih gore navedenih 

meunarodnih mehanizama i domaih odredbi ne predstavljaju celokupnu problematiku 

Osnovnog zakona o radu na Kosovu, ali kroz njih smo pokušali da pružimo na 

uvid i analiziramo neke zakonske odredbe koje smatramo da su važne za Kosovo. 

Na kraju, ne mislimo da smo pokrili sve aspekte u ovoj oblasti ali mislim da smo itaocima 

ponudili jednu jasnu sliku stanja o radnom zakonodavstvu kao i stanja radnih 

odnosa na Kosovu. 

53 

Povelja o Pravu na organizovanje i kolektivno pregovaranje je bila tema ove analize sa posebnim 

naglaskom na lana 1, taka1 i taka 2 (a) i (b). 

54 

Domaem zakonodavstvu je služila Uredba UNMIK-a br. 2001/27 Osnovnog zakona o radu. 

55 

Realno stanje 

29


Poglavlje IV 

Zakljuci i preporuke 

Potpuno je jasno da ovo istraživanje ne može obraditi sav materijal iz radnog 

zakonodavstva, niti može pokriti osnovne institucije iz ove oblasti. Meutim, ovo istraživanje 

obrauje neke važne pravne aspekte o zaštiti radnih prava i radnih odnosa. 

Naš glavni cilj je bio da kroz ovo istraživanje predoimo civilnom društvu kao i 

državnim institucijama da ova oblast nastavlja da bude problematina te da ima još 

puno toga da se uradi kako bi se analizirano poglavlje moglo smatrati zakljuenim i 

funkcionalnim. 

Kao zajedniki zakljuak ovog istraživanja mogu se smatrati dve posebne 

kompo-nente koje obeležavaju najvei problem u ovoj oblasti i jednog dodatnog 

problema koji je karakteristian samo za Kosovo: 

- Kao prvo, injenica da su mnoga pitanja koja su razmatrana, prihvaena i 

implementirana kao demokratski standardi u demokratskim zemljama i dalje 

ostaju nepokrivena zakonom na Kosovu. 

- Drugo, pitanja vezana za radno zakonodavstvo regulisana na nekom drugom 

nivou koji osigurava usklaenost sa meunarodnim standardima, njihova 

primena i dalje predstavlja kljuni problem. Ovo je zbog kompleksnosti 

pravnih struktura, kao i neefikasnosti javnih mehanizama za sprovoenje ovih 

normi, i 


- Tree, ovo je posebno pitanje samo za Kosovo, pitanje složenosti pravne 

structure kao i konfuzne strukture primenjivog zakona na Kosovu. Kao što je 

opšte poznato na Kosovu su i dalje u upotrebi razne norme koje su odobrene 

od raznih vlasti. I dan danas se može zapaziti nedostatak strukture i jedne 

jasne pravne hijerarhije koja bi u nekoj meri eliminisala uplitanje normi a u isto 

vreme obezbedila šire prihvaene standarde - vladavinu zakona. Ova 

problematika je evidentna u svim oblastima rada na Kosovu koja esto stvara 

konfuzije ne samo kod graana nego i kod onih koji su pozvani da primene i 

dele pravo – državna administracija i sudski radnici kao poslednja instanca. 

Osim toga, evidentna je razlika u pogledu radnih sektora, privatni i društveni. 

Dok društveni sektor može raunati da je uinio korake u pravcu regulisanja i 

usklaivanja odredbi prava zaposlenih, sa meunarodnim normama i standardima, 

privatni sektor nastavlja da bude “crna taka” bez adekvatnog ureenja prava 

zaposlenih i daleko od usklaenosti sa meunarodnim normama. Ovaj sektor 

odnosno radnici ovog sektora su deo neformalne ekonomije, rada na crno i ošteeni 

od retkih fiskalnih utaja. Veina njih su bez radnih ugovora, rade produženo radno 

vreme, bez dnevnog odmora za hranu kao i bez nedeljnog odmora a da ne govorimo 

o godišnjem odmoru, bez kompenzacije za prekovremeni rad, bez zaštite na rad, bez 

zaštitnih sredstava i neretko su subjekt arbitrarnih raskida radnih ugovora bez 

prethodne konsultacije ili obaveštenja itd. 

30


Po onome što je gore pomenuto, kao preporuke iz ovog naunog istraživanja ostaju 

sledee aktivnosti: 

- Neposredna potreba izrade sistemskih zakona iz oblasti prava na rad, 

- Efikasna primena, praenje i sprovoenje ovih pravnih normi pomou 

izveštaja i drugih mehanizama, 

- obezbeivanje u što veoj meri usklaenosti i usaglašenosti sa 

meunarodnim standardima iz oblasti ranog prava. 

Kosovo je ve odredio svoj strateški i perspektivni cilj da postane deo 

meunarodne zajednice, a biti deo ove zajednice zahteva potrebu da se dostignu ovi 

standardi i njihova primena u praksi. 


31

Socijalno-ekonomska prava na Kosovu 

Uvod 

Ekonomska, socijalna i kulturna prava predstavljaju veoma važnu kategoriju 

ljudskih prava ije poštovanje ostaje preduslov za bolji život i vei standard graana. 

U veini sluajeva, njihova puna primena ne zavisi od dobre volje vlasti, ali 

istovremeno njena spremnost može da ublaži, odnosno, da pruži najbolju mogunost 

za njihovu primenu. 

U ovom istraživanju za ovu kategoriju prava u se založiti za neke aspekte za 

koje smatram da su od velikog znaaja. Tako da u prvom poglavlju ovog rada bie 

predstavljeno, stanje i znaaj ovih prava u celini, osvrnuvši se posebno na ovu 

kategoriju prava na Kosovu i to u odreenim periodima. Uglavnom e se tretirati ova 

prava u raznim periodima pod administracijom Jugoslavije, pod meunarodnom 

administracijom i post- statusnog stanja. 

Drugo poglavlje ovog rada e se fokusirati na primenljivost odredbi u ovoj 

oblasti i kompleksnost njihove primene na Kosovu. 

Tree poglavlje ovog istraživanja bie fokusirana na praktine aspekte 

primene Evropske socijalne povelje na Kosovu i Meunarodne Konvencije za 

ekonomska, socijalna i kulturna prava, kao dva glavna meunarodna instrumentima iz 

ove kategorije prava. Ovo poglavlje e odražavati vrlo konkretne i specifine aspekte 

institucije prava i njihovu saglasnost sa domaim odredbama. Koliko domae 

zakonodavstvo pokriva navedena pitanja, koja je njihova primenljivost u praksi u isto 

vreme pokušavajui da dajemo eventualne preporuke za situacije koje se smatraju 

osetljive i problematine. 

U poslednjem poglavlju doneemo zakljuke i preporuke bazirane na 

rezultatima našeg rada. Rad se uglavnom bazira na izvore važeih pravnih akata na 

Kosovu i dve gore navedene meunarodne konvencije. 


35


Poglavlje I 

1. Ekonomska, socijalna i kulturna prava, kao preduslov za izgradnju mira 

Ekonomska, socijalna i kulturna prava su osnovne kategorije ljudskih prava, 

iako njihovo sprovoenje i zaštita nije stvar želja dotinih država ve je to i pitanje 

ekonomskih mogunosti država pojedinano. Mnogi subjekti meunarodnog prava 

danas, i pored njihove volje da u potpunosti primene odredbe iz ove kategorije 

ljudskih prava, gotovo je nemogua njihova dosledna primena njenih odredbi i to zbog 

zavisnosti od ekonomskog razvoja država i drugih aspekata uglavnom, ekonomske i 

materijalne prirode. Imajui u vidu injenicu da ova oblast ljudskih prava obuhvata 

prava koja se odnose na rad, socijalno osiguranje, životni standard, zaštiti porodice, 

zdravstveno osiguranje, obrazovanje, itd. sasvim je jasno da sprovoenje ovih prava 

ne zavisi od dobre volje državnih vlasti u jednoj zemlji, nego od stepena razvoja 

pravnog i ekonomskog sistema država. 

Meutim, potreba usmeravanja i rešavanja ovog problema je neprekidna te 

izaziva mnogo diskusije meu naunicima, teoretiarima, politiarima i praktiarima 

prava i meunarodnih konvencija. Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt je u poruci 

upuenoj kongresu u 1944 godini, adresirajui ovu kategoriju ljudskih prava, rekao: 

"Došli smo do zakljuka da stvarna individualna sloboda ne postoji bez ekonomske 

sigurnosti i bez nezavisnosti ". "ovek u nuždi nije slobodan". "Ljudi koji nisu zaposleni 

su radni materijal od kojih se gradi diktatura 56 ”. Ovo je samo jedan mali pokazatelj , 

ali ima veliki znaaj i veoma ozbiljan odraz u kome ova oblast ljudskih prava cilja u 

budunosti. 

Na osnovu ove potrebe i ozbiljnosti, kasnije su ovi napori poeli da se 

materjalizuju poevši konkretno dizajniranjem i odobravanjem meunarodnih mehanizama 

iz ove oblasti kao što su meunarodna Konvencija za ekonomska, socijalna i 

kulturna prava, dok u Evropi, sa Evropskom socijalnom poveljom i uprkos injenici da 

odreene institucije iz ove oblasti mogu biti ukljuene i u drugim meunarodnim 

instrumentima, kao što su: pravo na rad, obrazovanje, zdravstvo, imovina, porodica 

itd. Pojedine zemlje koje prolaze kroz period nemira i dalje imaju problema sa pravnim 

regulisanjem ovih kategorija koje neretko završavaju sukobima koji ugrožavaju mir u 

zemlji pa i šire. 


2. Ekonomska, socijalna i kulturna prava na Kosovu 

Kosovo, u svojoj dinaminoj i zanimljivoj istoriji, nije izuzetak. Ona kao i 

veina zemalja koje su nastale iz bivše Jugoslavije pa i Balkan u celini, suoena sa 

istim problemima u ovoj oblasti koji su imali izuzetnu važnost za obezbeivanje mira, 

u dotinim zemljama pa i regiona u celini. Iako je veina ovih zemalja imala problema 

u ovoj oblasti, na Kosovu, ovaj problem je još izraženiji i mnogo vei zbog njenog 

specifinog razvoja. 

56 


Clarendon Press – Ofxord 1996, strana 258 

37


Ovo je zbog vrlo niskog ekonomskog razvoja i odsustvo vladavine prava, iako 

je u odreenim periodima, zbog politikih problema i nedostatka volje "domaih 

vlasti 57 " da obezbede i promovišu ova prava na Kosovu. Tokom ovog perioda Kosovo 

je doživelo najmranija vremena u realizaciji ovih prava pošto su radnici proterani s 

posla na nacionalnoj osnovi, lekari proterani iz bolnice, nastavnici proterani sa 

Univerzitetskih objekata i tako dalje. Drugim reima ovo je tipian primer i bez 

presedana koji govori o ugroženosti ovih prava ne samo na Kosovu ve i u ostalom 

savremenom svetu. 

3. Kosovo pod meunarodnom upravom 

Kosovo pod meunarodnom upravom nije imalo neki efikasan mehanizam da 

obezbedi zaštitu ovih prava. Pravne i politika strukture na Kosovu su uveliko 

promovisale ljudska prava, ali u potpunosti izbegavale problematiku privrednih, 

socijalnih i kulturnih prava, ne pominjujui uopšte konvencije koje regulišu pitanja ove 

prirode. U najvišem pravnom aktu pod upravom UNMIK 58 -a, meunarodne konvencije 

koje su direktno primenjivane na Kosovu su se na taksativan nain citirale, dok dve 

glavne konvencije iz ove oblasti; Meunarodna Konvencija za ekonomska, socijalna i 

kulturna prava i Evropska socijalna povelja nisu uopšte bile ukljuene niti citirane. 

Ova situacija nije proizvela nikakvu obavezu ni za domae niti za meunarodne 

institucije da ozbiljnije tretiraju ova pitanja, iako je na lokalnom nivou zakonodavstva 

bilo pokušaja da se regulišu odreena pitanja iz ove oblasti. 

Mbrojtja e të drejtave në Kosovë 

4. Kosovo posle statusa 

Kosovo posle statusa nije zabeležilo velike promene u ovom pravcu. Ustav 

zemlje tano citira direktnu primenljivost meunarodnih konvencija. lan 22 Ustava 

kaže: Ljudska prava i slobode, koja su utvrena sledeim meunarodnim 

sporazumima i instrumentima garantovana su ovim Ustavom, i direktno se primenjuju 

na teritoriji Republike Kosovo i imaju premo, u sluaju konflikta, nad svim zakonskim 

odredbama i ostalim aktima javnih institucija: 

1. Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima, 

2. Evropski pakt za zaštitu ljudskih prava i sloboda i njeni protokoli, 

3. Meunarodni Konvencija o graanskim i politikim pravima i njeni protokoli, 

4. Okvirna konvencija Saveta Evrope za zaštitu nacionalnih manjina 

5. Konvencija o eliminisanju svih oblika rasne diskriminacije, 

6. Konvencija o eliminisanju svih oblika diskriminacije žena, 

7. Konvencija o pravima deteta, i 

57 

Re je o periodu od 1989 do uspostavljanja administracije Ujedinjenih nacija na Kosovu, period kada je 

na nasilan nain ukinuta autonomija Kosova i kao rezultat imamo drastina ugrožavanja prava iz ove pa i 

drugih oblasti. 

58 

Ustavni okvir Privremene samoupravne institucije na Kosovu. 

38


8. Konvencija protiv muenja i drugih svirepih, nehumanih ili ponižavajuih kazni ili 

postupaka. 59 . 

Kao što se vidi iz gore navedenih odredaba post- statusna situacija u principu 

manje ili više je ostala ista zato što dva glavna pravna meunarodna mehanizma iz 

oblasti ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava, ostaju neobuhvaena. Normalno da 

se odreene institucije iz ove oblasti regulišu drugim aktima, kao što su Konvencija o 

pravima deteta. Ipak, dva glavna mehanizma ostaju izvan direktne primene na 

Kosovu. Ovo stanje ne utvruje konano stanja ove oblasti, ali u drugim okolnostima 

kada Kosovo ukloni trenutne meunarodne formalne prepreke, verovatno e moi da 

ratifikuje ove Konvencije i da obezbedi da njihove odredbe postanu obavezne i 

obavezujue za zemlju te da ove odredbe imaju premo nad domaim zakonskim 

odredbama. Ovo se na neki nain i obezbeuje u lanu 19, stav 1, Ustava Republike 

Kosovo, koji kaže da "Svaki meunarodni sporazum ratifikovan od strane Republike 

Kosovo, nakon što se objavi u Službenom listu Republike Kosovo, postaje deo 

unutrašnjeg pravnog sistema. Sporazum se sprovodi na direktan nain, osim u onim 

sluajevima kada je to nemogue i kada sprovoenje istog zahteva donošenje novog 

zakona 60 ”. Dok se premo meunarodnih odredbi nad domaim reguliše stavom 2, 

lan 19 koji kaže da " Ratifikovani meunarodni sporazumi i obavezna naela 

meunarodnog prava imaju premo nad zakonima Republike Kosovo 61 ". 

Izuzetak, kao što se vidi od gore navedenog na Kosovo u poslednje dve 

decenije je iskljuena iz primene vrlo važnih odredaba meunarodnih konvencija iz 

oblasti ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava. Ovo nikako ne znai da e se i 

ubudue nastaviti istim trendom, ali je ovo izraz trenutnog stanja. Kada i pod kojim 

uslovima e se menjati i kada e ovi mehanizmi biti primenjivani, direktno ili nakon 

ratifikacije od strane institucija na Kosovu, ostaje da se vidi u budunosti. 

Poglavlje II 

Pravna osnova, primenjivost i kompleksnost 


Kao što je ve reeno u prethodnom poglavlju ovog istraživanja, ne postoji 

neka odreena pravna osnova pošto oba meunarodna pravna instrumenata iz 

oblasti ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava, Meunarodna konvencija za ekonomska, 

socijalna i kulturna prava i Evropska socijalna povelja, nisu ratifikovana niti 

stupile na snagu na Kosovu. Meutim, razliite pravne institucije ove prirode su 

pokrivene do odreenog stepena pomou drugih domaih pravnih mehanizama, iako 

ne u potrebnom obimu. Na primer, porodica i porodino pravo su regulisane Zakonom 

o porodici, pravo na zdravlje je regulisano Zakonom o zdravstvu Kosova, pravo 

na rad je regulisan Osnovnim zakonom o radu, koji se oekuje da bude definisan i 

unapreen u odreenim takama prilikom usvajanja i stupanja na snagu. Zatim, druge 

59 

Ustav Kosova, lan 22 

60 

takoe lan 19, taka 1 

61 

takoe lan 19, taka 2 

39


važne pravne institucije su regulisane i zaštiene sa najvišim pravnim aktom, 

Ustavom, kao što su: Pravo na rad i obavljanje profesije (lan 49), Sloboda umetnosti 

i nauke (l. 48), Zdravstvena i socijalna zaštita (lan 51), zatim ostali sistemski zakoni 

za odreene oblasti kao što su oblasti privrednog, socijalnog i kulturnog prava, 

Kosovski Zakon o obrazovanju koji je posveen osnovnom i srednjem obrazovanju i 

drugih posebnih zakona o visokom obrazovanju, Zakon o zdravstvu, Zakon o shemi 

socijalne pomoi, Zakon o porodici i socijalnim uslugama, Zakon o ravnopravnosti 

polova, Zakon o autorskim i srodnim pravima i mnoštvo drugih zakona koji regulišu 

sistemski odreena prava i koji su usmereni na što vee mogue približavanje njihovih 

odredbi sa meunarodnim standardima 62 . 


62 Pitanje izrade i podnošenje pravnih akata Vladi i Skupštini na usvajanje je regulisan. Izmeu ostalog, 

kada se zakon podnosi Vladi i Skupštini treba da bude popraen izjavom o financijskim troškovima te 

usklaenosti i koherentnosti samog akta sa Acquis Communautaire. 

40


Poglavlje III 

Praktini aspekti primene meunarodnih mehanizama na Kosovu 

a. Evropska socijalna povelja 

Evropska socijalna 

Odredbe domaih zakona 64 Primedbe i preporuke o 

povelja 63 primeni u praksi 65 

lan 2 

Pravo na pravine uslove 

rada 

U nameri da obezbede 

efikasno ostvarivanje prava 

na pravine uslove rada, 

strane ugovornice se 

obavezuju: 

1. da predvide razuman broj 

dnevnih i nedeljnih radnih 

sati, da se radna nedelja 

postepeno smanjuje do nivoa 

koji dozvoljavaju porast 

produktivnosti i drugi 

relevantni faktori; 

Ustav Republike Kosova 66 u 

lanu 49 (Pravo na Rad i 

Obavljanje Profesije) 

odreuje: 

1. Garantuje se pravo na rad. 

2. Svako lice ima pravo da 

slobodno izabere svoju 

profesiju i radno mesto. 

Kolektivni Ugovor, takoe 

predvia regulisanje radnog 

vremena kao što je u: lanu 

18 

Puno radno vreme je 40 sati 

nedeljno. Radna nedelja je 5 

dana. 

U vanrednim sluajevima radno 

vreme može da traje više od 40 

sati, ali ne više od dodatnih 20 

sati nedeljno, odnosno 40 sati 

meseno. 

1. Uredba 2001/27 o 

Osnovnom Zakonu o radu, 

predvia: 

16.5 Radno vreme ne sme da 

bude duže od 40 sati nedeljno. 

Iako je pitanje Prava na pravine 

uslove rada odreeno 

odredbama Ustava i relevantnim 

domaim zakonodavstvom, u 

praksi situacija je drugaija, 

zavisno od sektora rada. 67 

U privatnom sektoru radno vreme 

nije u skladu sa ovom 

Konvencijom i domaim 

zakonima o radnom vremenu. 

Zaposleni u ovom sektoru 

nemaju odreeno radno 

vremena, a veina njih su 

prisiljeni da rade najmanje 12 sati 

dnevno, 6 dana nedeljno, i samo 

jedan dan odmora u toku nedelje, 

a esto i bez redovnih godišnjih 

odmora. 55 od 7000 kontrolisanih 

preduzea od strane Inspekcije 

rada ispostavilo se da nemaju 

uopšte svoj unutrašnji pravilnik o 

radnom vremenu. 68 Ovaj 

fenomen ukazuje na kršenje 

njihovih osnovnih prava da rade 

odreenim radnim vremenom 

propisano zakonom. Dok u 

državnoj administraciji radno 

vreme je regulisano na 

zadovoljavajuem nivou, i uslovi 

za zaposlene su povoljniji. 


63 

Evropska socijalna povelja bez sumnje je najvažniji meunarodni pravni instrument u oblasti ekonomskih, 

socijalnih i kulturnih prava tako da e biti u fokusu ovog istraživanja ije odredbe emo obraditi. 

64 

Da bismo imali jasnu sliku u razmatranje emo uzeti odredbe domaih akata kao što su Ustav Kosova, 

Kolektivni ugovor, Osnovni zakon o radu, Zakon o porodinim i socijalnim uslugama, Zakon o porodici itd. 

Odredbe ovih pravnih akata sadrže norme za regulisanje glavnih institucija iz ekonomske, socijalne i 

kulturne oblasti. . 

65 

realno stanje 

66 

Ustav Kosova, kao najviši pravni akt odreuje u opštim principima odreenu kategoriju prava iz oblasti 

ekonomske, socijalne i kulturne prirode kao što su: pravo na rad, pravo na izbor profesije, socijalne zaštite 

itd. 

67 Privatni ili javni sektor. 

68 

Inspektorat rada Kosova, izvještaj za 2009.godinu. 

41


16.6 Radni dan ne sme da 

bude duži od 12 sati. 

Preporuka: 

Inspektorat rada mora obavljati 

dužnosti propisane Zakonom o 

inspekciji rada, kako bi se privatni 

sektori eše kontrolisali da bi 

identifikovali radna mesta gde se 

poštuje radno vreme propisano 

zakonom. U sluaju kada 

inspekcija ustanovi da postoje 

prekršaji u vezi radnog vremena, 

da odredi kazne na osnovu 

zakona. 


lan 7 

Prava dece i omladine na 

zaštitu 



dece i omladine na zaštitu, 

strane ugovornice se 

obavezuju: 

1.da obezbede da minimalni 

uzrast za prijem na posao 

bude 15 godina, uz izuzetak 

za decu koja su zaposlena na 

propisanim lakim poslovima 

bez štete po njihovo zdravlje, 

moral ili obrazovanje; 

2.da obezbede da viši 

minimum uzrasta za prijem 

na posao bude utvrdjen u 

odnosu na 

propisane poslove koji se 

smatraju opasnim i 

nezdravim; 

4. da obezbede da radni sati 

za lica ispod 16 godina budu 

ogranieni u skladu sa 

potrebama njihovog razvoja, 

a naroito sa njihovom 

potrebom za profesionalnom 

obukom; 

Odredbom 2001/27, osnovni 

Zakonu o radu, predvia 

zaštitu dece i omladine u 

oblasti rada: 

lan 3 

Donja starosna granica 

3. Osamnaest (18) godina 

života je donja starosna granica 

za zaposlenje ili rad, koji po 

svojoj prirodi ili zbog okolnosti 

pod kojima se obavlja može da 

ugrozi zdravlje, bezbednost ili 

moralni integritet mlade osobe. 

3.2 Osoba mlaa od 18 godina 

može biti angažovana samo za 

obavljanje lakih poslova koji ne 

bi trebali da ugroze njegovo ili 

njeno zdravlje ili razvoj, i nee 

uticati na njegovo ili njeno 

redovito pohaanje škole. 

3.3 Osoba mlaa od 15 godina 

života na sme da bude 

zaposlena. 

Pitanje rada dece i omladine 

ispod 18 godina, je regulisana 

domaim zakonima, meutim 

situacija u praksi je složenija. 

Svedoci smo svakodnenog rada 

dece ispod 18 godina kao što je 

prodaja cigareta i ostalih stvari 

na ulici, nošenje raznih teških 

tovara kolicama, rad na tovar – 

istovar, ak vrlo esto nasilno 

prosjaenje sa namerom 

profitiranja itd. 

Istraživanje koje je sproveo 

UNICEF ukazuje da prosena 

doba dece kada oni poinju sa 

radom je 9.8 godina. 69 . Doba od 

10 godina je najkritinije, doba 

kada deca na Kosovu naješe 

poinju da rade 70 . 

Postoji mogunost da ova 

tendencija raste u budunosti kao 

posledica siromaštva i niskog 

ekonomskog standarda. 

U meuvremenu Ministarstvo 

rada i socijalne zaštite u saradnji 

sa Ministarstvom unutrašnji 

poslova, lansirale kampanju koja 

ima za cilj podizanje svesti 

javnosti da ne podrže nasilno 

prosjaenje dece, kao i da se ne 

podrži eksploatacija dece za 

obavljanje raznih poslova, i 

savetujui kako da reaguju u 

sluaju sueljavanja sa takvim 

pojavama. 

69 

Child Labour in Kosovo – A study on working children, UNICEF izveštaj za 2004 god , strana 30 

70 

takoe, strana 30 

42


Preporuka: 

Ministarstvo rada i socijalnog 

staranja u saradnji sa 

Inspekcijom rada mora da 

preduzme neophodne mere za 

spreavanje ovog fenomena kroz 

pružanje socijalnih usluga ovoj 

deci i da ih podržavaju u povratku 

ka obrazovnom procesu. 

lan 8 

Pravo zaposlenih žena na 

zaštitu trudnoe. 



zaposlenih žena na zaštitu 

materinstva, 

strane ugovornice obavezuju 

se: 

1. da obezbede bilo plaenim 

odsustvom, bilo adekvatnim 

davanjima iz socijalnog 

osiguranja ili davanjima iz 

javnih fondova za zaposlene 

žene, da uzmu odsustvo pre i 

posle roenja deteta u 

ukupnoj dužini od makar 14 

nedelja; 

2. da smatraju nezakonitim 

ako poslodavac ženi da otkaz 

u periodu od kada je 

obavestila svog poslodavca 

da je trudna do kraja njenog 

porodiljskog odsustva ili da joj 

da otkaz 

u takvom trenutku kada bi 

otkazni rok istekao za vreme 

takvog odsustva; 

Opšti kolektivni ugovor 71 

lan 23 

- Zaposlena žena tokom 

trudnoe i materinstva ima 

pravo na porodiljski odmor od 

šest meseci (6) neprekidno. 

- Porodiljski odmor u prva tri (3) 

meseca se priznaje kao radni 

period, tako da prva tri meseca 

se plaaju od poslodavca ne 

manje od 70% od plate 

zaposlene, dok za sledea tri 

(3) meseca plaanje je na teret 

fonda Kosovske vlade za 

zaštitu materinstva, ne manje 

od 70% od plate zaposlene. 

Pravo zaposlenih žena tokom 

trudnoe na Kosovu nije u skladu 

sa zagarantovanim pravom iz 

Evropske socijalne povelje, zato 

što u domaim zakonima se 

predvia samo odmor trudnoe, 

ali ne i pravo predvieno lanom 

8, stav 2, Povelje, zato što u 

praksi ima puno sluajeva kada 

žene u toku materinskog 

odsustva budu otpuštene sa 

posla, ili se pozovu na 

odgovornost za poslove koje 

pripadaju periodu njenog 

odsustva. Takoe se ne 

respektuje pravo na zaštitu od 

nonog rada trudnica. 

Preporuka: 

U domaim zakonima treba se 

garantovati konkretnim 

odredbama zaštita žena tokom 

materinskog odsustva, davanja 

otkaza i odgovornosti na radu. 

Takoe zakonom treba da se 

reguliše pitanje održavanja 

trudnoe u odreenim uslovima. 

Ovo pitanje nije spomenuto ni u 

jednoj odredbi domaih zakona 

koji su na snazi dok isti stoje u 

Povelji. 


lan 13 

Pravo na zdravstvenu i 

socijalnu pomo 

Da bi obezbedile efikasno 

U Ustavu Kosova, lanom br. 

51 je odreeno Pravo na 

zdravstvenu i socijalnu 

zaštitu, kao što sledi: 

1. Zaštita i pravo na 

zdravstveno osiguranje su 

Kosovo ima adekvatno 

zakonodavstvo u vezi socijalne i 

zdravstvene zaštite, poev od 

Ustava kao najvišeg pravnog 

akta i ostalih zakonskih akata. 

Meutim, u praksi postoje 

71 

Opšti kolektivni ugovor, lan 23 

43



ostvarivanje prava na 

socijalnu i zdravstvenu 

pomo, strane 

ugovornice se obavezuju: 

1. da obezbede da svaka 

osoba koja nema adekvatna 

sredstva i koja je 

onesposobljena da 

obezbedi takva sredstva 

sopstvenim naporima ili iz 

drugih izvora, naroito 

povlastice iz sheme 

socijalnog osiguranja, dobije 

adekvatnu pomo i, u sluaju 

bolesti, pomo 

koja joj je neophodna; 

regulisani zakonom. 

2. Osnovno socijalno 

osiguranje koje se odnosi na 

nezaposlenost, bolest, 

ograniene sposobnosti i 

starost, se reguliše zakonom. 

Zakon br. 2003/05, O Shemi 

socijalne pomoi 72 , lanovi 4 i 

5 regulišu finansijske i 

nefinaskijske kriterijume prava 

na socijalnu pomo iz 

socijalnog programa. 

Uredba UNMIK-a br 2005/46 o 

Zakonu o socijalnim i 

porodinim uslugama na 

Kosovu, br 02/L-17 

lan 1 

Opšte odredbe 

1.1 Ovim zakonom ureuje 

se pružanje socijalnih i 

porodinih usluga licima i 

porodicama u stanju socijalne 

potrebe na Kosovu. 

1.2 U okolnostima kada 

nedostaje ili je nedovoljna 

podrška porodice radi 

obezbeivanja blagostanja 

pojedinca, država je dužna da 

pruža takve socijalne i 

porodine usluge licima kojima 

se obezbeuje poštovanje 

njihovog dostojanstva kao 

ljudskih bia i osnovnih prava 

utvrenih zakonodavstvom 

Kosova i meunarodnim 

konvencijama o pravima 

oveka. Pored zadovoljavanja 

potreba i zaštite u vanrednim 

prilikama, ove usluge e se 

pružiti licima i porodicama u 

stanju socijalne potrebe u 

okviru zajednice a ne preko 

rezidentnih institucija. 

1.3 Socijalne i porodine 

usluge obuhvaaju pažnju 

neposrednog socijalnog 

slabosti u primeni ovih zakonskih 

odredbi.. 

U mnogim sluajevima, ak i kad 

odreena lica ispunjavaju 

kriterije za dobijanje socijalne 

pomoi, njihovi sluajevi se ne 

razmotre ozbiljno od strane 

odreenih zvaninika, i bez 

njihove krivice ostaju van liste 

korisnika. 

Takoe, u pogledu zdravstvene 

pomoi, graanima se ne nudi 

pravi tretman onako kako je 

predvieno zakonom, posebno 

kategorije koje su definisane 

Zakonom o zdravstvu na Kosovu, 

na osnovu kojeg graani mogu 

dobiti besplatno medicinsku 

negu i lekove iz osnovne liste 

lekova, u stvari oni imaju vrlo 

malo koristi. 75 

Preporuka: 

Nadležne institucije bi trebale da 

preduzmu odgovarajue mere 

kako bi obezbedile ljudima koji su 

u socijalnoj potrebi uživanje 

socijalne pomoi koje je 

predviena i zagarantovana 

zakonom. 

Takoe, u sferi medicinske 

pomoi oituje se problem u 

upravljanju distribucijom lekova 

koje se nalaze na osnovnoj listi 

lekova. U ovom sluaju 

Ministarstvo zdravlja treba da 

bude pažljivije i odgovornije u 

upravljanju sa osnovnom listom 

lekova i njihovom raspodelom. 

Ministarstvo zdravlja takoe 

treba ubrzati procedure nabavke 

lekova za odgovarajue 

zdravstvene institucije. 

72 

Zakon o shemi socialne pomoi jedan od prvih usvojenih akata od strane meunarodne administracije 

Uredbom UNMIK-a br. 2003/5, lan 4 i 5 ureuju kategorijsku shemu pružanja socialne pomoi za graane 

Kosova. 

75 Videti opis “sluaja A” prema izveštaju NGO CLARD, na kraju tabele. 

44


staranja, savetovanja ili u 

posebnim sluajevima 

materijalnu pomo za lice u 

stanju socijalne potrebe 

Porodini zakon Kosova br. 

2004/32 proglašen Uredbom 

UNMIK-a br. 2006/07 73 , 

lan 7 

Oblik zaštite 

Za izvršenje prava iz 

porodinog odnosa, majka i 

dete dobijaju posebnu zaštitu 

kroz socijalno staranje. 

Zakon o Zdravstvu Kosova 

br.2004/4 

lan 7 


7.1. Sistem zdravstvene zaštite 

treba da bude dostupan svim 

graanima i svim zajednicama 

Kosova 

lan 22 

Sistem zdravstvene zaštite 

22.1. Zdravstvena briga iz 

lana 23 ovog zakona 

obezbeuje se besplatno u 

javnim institucijama za 

posebne grupe stanovništva. 


73 

Zakon o porodici objavljen Uredbom UNMIK-a br. 2004/03, ureuje prava i obaveze i porodine odnose 

na Kosovu. 

45


lan 15 

Pravo hendikepiranih lica 

na nezavisnost, socijalnu 

integraciju 

i ueše u životu zajednice. 

Da bi se obezbedilo 

delotvorno ostvarivanje prava 

hendikepiranih lica, bez 

obzira na uzrast ili 

prirodu nesposobnosti, na 

nezavisnost, socijalnu 

integraciju i ueše u životu 

zajednice, 

strane ugovornice posebno 

se obavezuju: 

1.da preduzmu neophodne 

mere kako bi obezbedile 

hendikepiranim licima 

potrebno usmerenje, 

obrazovanje i profesionalnu 

obuku, u okviru redovnih 

mehanizama gde god je 

mogue ili u sluajevima kad 

nije mogue, pomou javnih 

ili privatnih specializovanih 

institucija. 

Kosovski Zakon o 

poofesionalnom 

osposobljavanju, 

rehabilitaciji i zapošljavanju 

osoba sa invaliditetom br 

03/L-019 predvia: 

lan 8 

Profesionalno 

osposobljavanje ili 

prekvalifikacija osoba sa 

ogranienim sposobnostima 

1. Osoba sa ogranienim 

sposobnostima ima pravo na 

profesionalno osposobljavanje i 

prekvalifikaciju po opštim 

uslovima odreenim ovim 

zakonom. U odrejenim 

sluajevima, kada je potrebno 

zbog stepena, vrste i važnosti, 

osposobljavanje i 

prekvalifikovanje može se 

obaviti u jedinstvenim školama i 

drugim institucijama po planu i 

programu za profesionalno 


prekvalifikaciju. 

Iako se zakonom ili posebnom 

strategijom regulišu prava osoba 

sa ogranienim sposobnostima, 

što se tie aspekta 

profesionalnog osposobljavanja i 

prekvalifikovanja te njihovoe 

socijalne integracije, stanje je na 

zadovoljavajuem nivou, 

meutim slaba taka u praksi je 

njihova integracija u društvo 

pomou zapošljavanja u skladu 

sa njihovim stepenom 

obrazovanja. Vrlo esto osobe 

ove kategorije su objekat 

nejednakog tretiranja, 

diskriminacije u današnjem 

Kosovskom društvu, pogotovo u 

sferi zapošljavanja. 

Preporuka: 

Kosovske institucije koje su 

odgovorne za podršku ovoj 

kategoriji lica, treba da budu 

pažljivi u praenju njihovog 

pristupa i integracije u društvu i 

ako naiu na povrede njihovih 

prava da preduzmu mere u 

skladu sa zakonom. 


5. Aktivnosti za profesionalno 


prekvalifikovanje se realizuju u 

obrazovnim institucijama, 

kancelarijama za 

zapošljavanje, Centrima za 

profesionalno osposobljavanje i 

drugim pravnim licima koja 

ispunjavaju uslove za 

obrazovanje i profesionalno 

osposobljavanje, odredjena 

ovim i drugim primenjivim 

zakonima. 

lan 11 

Posebni i opšti uslovi 

zapošljavanja 

1. Osoba sa ogranienim 

sposobnostima ima pravo na 

rad, integraciju na tržištu rada u 

opštim i posebnim uslovima 

odredjenim ovim zakonom. 

46


2. U posebnim uslovima osobe 

sa ogranienim sposobnostima 

se zapošljavaju u centar za 

obuku i profesionalno 

osposobljavanje, zaštitne 

radionice i centrima rada, koji 

na osnovu radnih sposobnosti i 

opštih uslova ne mogu se 

zaposliti putem otvorenog 

tržišta rada ili da sami vode 

posao. 

lan 20 

Pravo na jednake 

mogunosti i jednak 

tretman u pitanjima 

zapošljavanja i zanimanja, 

bez diskriminacije na 

osnovu pola 

U cilju obezbeivanja 

delotvornog uživanja prava 

na jednake mogunosti i 

jednak tretman u pitanjima 

zapošljavanja i zanimanja, 

bez diskriminacije na osnovu 

pola, ugovorne strane se 

obavezuju da priznaju pravo i 

da preduzmu odgovarajue 

mere da obezbede ili 

promovišu njegovu primenu 

u sledeim oblastima: 

Uredba UNMIK-a br 2001/27, 

o Osnovnom zakonu o radu 

na Kosovu, predvia 

sledee: 76 

lan 2 

Zabrana svih vrsta 

diskriminacije 

2.5 Zabranjuje se 

diskriminacija, neposredno ili 

posredno, prema zaposlenoj 

ženi po osnovu trudnoe ili 

materinstva. 

2.6 Zabranjuje se seksualno 

uznemiravanje na radnom 

mestu. 

Zakon o ravnopravnosti 

polova na Kosovu, 77 br. 

2004/2 

Domae zakonodavstvo 

garantuje pravo na jednake 

mogunosti i jednak tretman po 

pitanju zapošljavanja i rada bez 

diskriminacije zbog polne 

pripadnosti, klauzule o 

nediskriminaciji sadrže i mnoge 

druge pravne odredbe, osim onih 

vezanih za zaposlenje. U praksi 

se ove 

odredbe primenjuju, ali ne na 

odgovarajuem nivo. 


a. pristup zapošljavanju, 

zaštita od otpuštanja i 

ponovno ukljuivanje na 

posao; 

lan 13 

Zaposlenje 

13.3. Oglas i publikacija 

76 

Uredba UNMIK-a br. 2001/27, o Osnovnom zakonu o radu sadrži odredbe u vezi sa pitanjima 

diskriminacije na radu, a posebno reguliše i štiti položaj žena na radnom mestu. Ova pitanja su takoe 

direktno regulisana Konvencijom o eliminaciji svih vrsta diskriminacije žena koji se direktno primenjuje na 

Kosovu.. 

77 

Zakon o ravnopravnosti polova, objavljen UNMIK uredbom 2004/02, tretira aspekte polne jednakosti na 

Kosovu 

47


slobodnog radnog mesta ne 

sme da sadrži rei ili izraze 

koje diskriminiraju na polnoj 

osnovi. Ova odredba ne važi 

ako je cilj oglasa da balansira 

polnu strukturu unutar jednog 

profesionalnog sektora, i ovo 

treba da se naznai u oglasu. 


lan 23 

Pravo starijih lica na 

socijalnu zaštitu 

Da bi se obezbedilo 

delotvorno uživanje prava 

starijih lica na socijalnu 

zaštitu, ugovorne strane 

preuzimaju obavezu da 

usvoje ili podstaknu, bilo 

direktno ili u saradnji sa 

javnim i privatnim 

organizacijama, 

odgovarajue mere koje 

imaju za cilj: 

1. da omogue starijim licima 

da ostanu aktivni lanovi 

društva koliko god je to 

mogue, putem: 

a. adekvatnih materijalnih 

sredstava koja bi im 

omoguila da vode 

dostojanstven život i da igraju 

aktivnu ulogu u javnom, 

društvenom i 

kulturnom životu; 

b. obezbeivanjem 

informacija o uslugama i 

pogodnostima koja su na 

raspolaganju starijim licima 

kao i o mogunostima da ih 

koriste; 

2. omoguavanja starijim 

licima da odaberu svoj nain 

života i da vode nezavisan 

život u 

svom porodinom okruženju 

Uredba UNMIK-a br 2001/35, 

o Penzijama na Kosovu 

predvia pravo na penziju za 

lica koja napune 65 godina u 

visini od 45 € u nameri da oni 

ostaju aktivni deo ovog društva. 

Odlukom Vlade br. 13/2007 78 

od. 31.10.2007, kao i 

Administrativno uputstvo br. 

11/2007 izdata od strane 

Ministarstva rada i socijalnog 

staranja je odlueno da 

kategorija penzionera koji su 

radili više od petnaest godina 

budu isplaeni sa dodatnih 40 

€. 

Zakon o Zdravstvu Kosova, 

br. 2004/4 79 

lan 22, stav c 

22.1 Zdravstvene usluge u 

skladu sa lanom 23 ovog 

zakona obezbeuju se 

besplatno u javnim 

zdravstvenim ustanovama za 

posebne grupe stanovništva 

koje obuhvataju ljude od 65 

godina. Takoe, lan 23, stav 

h, predvia slobodan pristup 

osnovnoj listi lekova. 

U vezi penzijske osnove, situacija 

je kao što je propisano u uredbi, 

iako plaanje nije na 

zadovoljavajuem nivou, jer iznos 

od 45 € ne omoguava starijim 

osobama da zadovolje osnovne 

životne potrebe niti da imaju 

aktivno ueše u javnom, 

socijalnom i kulturnom životu. 

Štaviše, ovaj iznos ima više 

elemente socijalne pomoi nego 

penzijske osnove. 

Vladina odluka, koja odreuje 

dodatno poveanje u iznosu od 

40 €, nije adekvatna i pogodna 

za ovu kategoriju penzionera, jer 

poveanje nikako nije u srazmeri 

sa njihovim doprinosom. 

Dodatno, ovom odlukom nisu 

obuhvaeni mnogi radnici koji su 

radili više od 15 godina, ali koji ne 

mogu dokazati jer je veina 

dokumentacije izgubljena u toku 

rata. 

Preporuka: 

Vlada Kosova bi trebalo da 

poboljša blagostanje penzionera 

(osobe starije od 65 godina), 

poveanjem iznosa penzije u 

srazmeri sa njihovim doprinosima 

i potrebama. Preporuuje se da 

Vlada Kosova iskoristi 

meunarodne mehanizme koji su 

na Kosovu i van njega, kako bi 

omoguili povratak Fonda 

penzijske štednje Kosova, koji je 

78 

Na sednici održanoj 31. oktobra 2007, je usvojena odluka Vlade br. 13/2007, zajedno sa Administrativnim 

uputstvom br. 2007/11 Ministarstva rada i socijalnog staranja, kojom je obezbeena pravna osnova da se 

penzije na Kosovu poveaju za odreenu kategoriju ljudi. 

79 

Zakon o zdravstvu Kosova, objavljen Uredbom UNMIK-a, ureuje odnose i predvia zdravstvenu brigu na 

Kosovu. Posebno lan 22, taka (c) i lan 23, taka (h) 

48


koliko god to žele i mogu, 

tako što bi se; 

b. obezbedila zdravstvena 

briga i pogodnosti koje su im 

potrebne za njihovo stanje; 

u Srbiji, od 1999. Na ovaj nain 

svi prilozi onih koji su doprinosili 

godinama bi se vratio na njihovu 

korist. 

lan 30 

Pravo radnika na zaštitu od 

siromaštva ili iskljuenja iz 

društva. 

Kako bi se obezbedilo 

delotvorno uživanje prava na 

zaštitu od siromaštva i 

iskljuenja iz društva, 

ugovorne strane se 

obavezuju: 

a. da preduzmu mere, u 

širem okviru sveobuhvatnog i 

usklaenog pristupa kako 

bi se unapredio delotvoran 

pristup licima koja žive ili su 

na granici da žive u 

okolnostima društvenog 

iskljuenja ili siromaštva, kao 

i njihovih porodica na, 

zapošljavanje, smeštaj, 

obuku, obrazovanje, kulturu 

te socijalnu i 

medicinsku pomo; 

lan 31 

Pravo na stanovanje 

Kako bi se osiguralo 

delotvorno uživanje prava na 

stan, ugovorne strane 

preuzimaju mere 

koje imaju za cilj: 

1. unapreivanje pristupa 

stambenom smeštaju 

odgovarajueg standarda; 

2. spreavanje ili umanjivanje 

Skupština Kosova dana 

17.10.2008, je usvojila 

Rezoluciju kojom je prihvatila 

Milenijumsku Deklaraciju 80 , i 

prihvatila principe ove 

deklaracije, izmeu ostalog i 

princip ublažavanja i zaštite od 

siromaštva. 

Kosovski Zakon o Lokalnoj 

samoupravi 81 , br. 2008-03- 

L040, lan 17 odreuje 

potpunu i iskljuivu nadležnost 

opština u pružanju porodinih i 

ostalih usluga iz socijalne 

zaštite kao što su: 

lan 17 

Izvorna nadležnost 

k) pružanje porodinih i drugih 

socijalnih usluga kao što su: 

zaštita osetljivih i nemonih 

Kosovo nema posebne zakonske 

odredbe ili posebnu nacionalnu 

strategiju kojom odreuje 

nacionalnu politiku o zaštiti 

radnika od siromaštva i iskluenja 

iz društva. Meutim, Skupština 

Kosova je usvojila Milenijumsku 

Deklaraciju, odnosno njene 

ciljeve, a jedan od njenih ciljeva 

je i ublažavanje i zaštita od 

siromaštva. 

Preporuka: 

Skupština Kosova treba da 

nadgleda na permanentan nain 

ispunjavanje osam ciljeva, 

preporuujui kosovskoj Vladi da 

kao prioritet ima ispunjenje ovih 

ciljeva. 

Pravo na stanovanje nije detaljno 

regulisano posebnim zakonom, 

ve na osnovu Zakona o lokalnoj 

samoupravi na Kosovu, i u celini 

se odreuje kao nadležnost 

opština. 

Opštine svake godine, rade u tom 

pravcu, gradei zgrade za 

kolektivno i individualno 

stanovanje, itd. Meutim, broj 

zahteva je mnogo vei od 

mogunosti koje imaju opštine za 

izgradnju tih objekata. 


80 

Rezolucija za Milenijumsku deklaraciju, Skupština Kosova, datum 17.10.2008. 

81 

Zakon o lokalnoj samoupravi na Kosovu, br. 2008-03-L040 

49


pojave beskunika, kako bi 

se ona postepeno uklonila; 

3. prilagoditi cene 

stambenog smeštaja onima 

koji nemaju adekvatne 

resurse. 

osoba, porodina zaštita, 

zaštita dece, briga o starijima 

ukljuujui registraciju i 

licenciranje ustanova koje vode 

brigu o njima, prijem radnika u 

radni odnos, isplata plata i 

obuka 

l) javni smeštaj 

Opis sluaja A: 

Domae zakonodavstvo na snazi: Zakon o zdravstvo na Kosovu br. 2004/4, lan 22 c 

M.G. i S.G. žive u opštini Kosovo Polje, i obe su starije od 65 godina i korisnice 

socijalne pomoi. Njih dve su redovno bile iskljuene od prava na besplatne lekove iz 

osnovne liste lekova. U lokalnom zdravstvenom centru im je reeno da za potrebne 

lekove moraju da se obrate susednoj opštini u Prištini ili da potraže u privatnim apotekama. 

Na osnovu lana 22.1 graani stariji od 65 godina se tretiraju kao posebna 

grupa stoga imaju pravo na besplatne lekove iz osnovne liste. 

b. Meunarodna Konvencija o Ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, i 

njena primena na Kosovu 


Meunarodna 

konvencija o 

ekonomskim, 

socijalnim i 

kulturnim pravima 

i njena primena na 

Kosovu. 82 Odredbe domaih zakona 83 Primedbe i preporuke o primeni 

u praksi 84 

lan 8 

1. Države lanice 

ovog pakta 

obavezuju se da 

obezbede: 

(a) pravo koje ima 

svako lice da sa 

drugima osniva 

sindikate i da se 

ulani u sindikat i 

Uredbom UNMIK-a br. 2001/27, O 

Osnovnom Zakonu o radu, su 

predviena i pitanja prava 

zaposlenih da budu lanovi 

sindikata. 

lan 5 

Pravo na organizovanje i kolektivno 

pregovaranje, predvia: 

5.1 Zaposleni i poslodavci imaju pravo 

da osnuju i pridruže se bez prethodnog 

odobrenja zajednikoj organizaciji 

Na Kosovu ne postoji Zakon o 

sindikatima, koji bi zaštitio 

legitimna prava radnika na 

sindikalne unije. Na Kosovu nema 

funkcionalne zajednice sindikata 

koja ima obavezu da štiti prava 

radnika. 

Iako postojei zakoni o radnom 

odnosu dozvoljavaju sindikalno 

delovanje, u praksi situacija je 

potpuno drugaija. U državnoj 

upravi zaposleni nisu slobodni da 

82 

Meunarodna konvencija o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima je glavni pravni instrument koji 

ureuje pravo iz ove oblasti. Ne primenjuje se direktno na Kosovu jer Kosovo nije deo ove konvencije. 

Meutim, zbog njene važnosti mi emo se osvrnuti na njene odredbe i njihovu primenu na Kosovu. 

83 

Odredbe domaih zakona 

84 

Realno stanje 

50


po svom izboru, uz 

jedini uslov da 

pravila budu 

utvrena od strane 

zainteresovane 

organizacije, u cilju 

unapreenja i 

zaštite ekonomskih i 

socijalnih interesa. 

Ostvarivanje ovog 

prava može biti 

predmet jedino 

ogranienja 

predvienih 

zakonom i koja 

predstavljaju 

potrebne mere u 

demokratskom 

društvu, u interesu 

nacionalne 

bezbednosti ili 

javnog poretka, ili 

zaštite prava i 

sloboda drugoga; 

(organizacijama) po linom izboru, 

ogranieni samo pravilima svoje 

organizacije (organizacija) U 

organizacije zaposlenih spadaju 

sindikati. 

Uredba UNMIK-a 2001/36 O Javnim 

službama na Kosovu 85 u lanu 5 

predvia dve odredbe koje se tiu 

pitanja sindikata i to: 

5.1 Javni službenici mogu da budu 

lanovi sindikata. 

5.2 Javni službenici zaposleni u policiji, 

popravnim službama i 

službama za vanredne situacije, kao i 

bilo koja druga kategorija javnih 

službenika ije je službe Vlada 

proglasila službama od vitalnog 

znaaja, 

nemaju pravo na štrajk niti mogu da 

preduzimaju bilo koju drugu aktivnost 

iz radnog odnosa koja može da naruši 

rad službe od vitalnog znaaja. 

izraze svoja nezadovoljstva 

uslovima rada, jer su esto 

predmet raznih pritisaka od lidera / 

menadžera udaljavanjem sa posla 

ili promenom radnog mesta. 

Dok je situacija u privatnom 

sektoru zapošljavanja još gora, jer 

su zaposleni skoro u potpunosti 

lišeni prava na sindikalno 

organizovanje. 

Preporuka: 

Da bi se ovo stanje poboljšalo, 

Skupština Kosova mora što hitnije 

da usvoji gore navedeni Zakon u 

njenim plenarnim sednicama. 

(d) pravo na štrajk, 

koje se ostvaruje 

prema zakonima 

svake zemlje. 

lan 10 

Države lanice ove 

Konvencije priznaju 

da: 

1. Treba da bude 

pružena što šira 

zaštita i pomo 

porodici koja je 

prirodni i osnovni 

sastavni deo 

društva, posebno za 

njeno obrazovanje i 

za ono vreme za 

koje ona snosi 

odgovornost za 

izdržavanje i 

vaspitanje dece o 

kojima se brine. Na 

sklapanje braka 

Institucija porodice je ureena 

Zakonom o porodici Kosova, br. 

2004/32, proglašen Uredbom 

UNMIK-a br. 2006/07 koji odreuje 

šta je porodica, ko sainjava 

porodicu i njena zaštita, kao što 

sledi: 

lan 2 

Porodica 

(1) Porodica je životna zajednica 

roditelja i njihove dece i drugih 

srodnika. 

(2) Porodica je prirodno i osnovno 

jezgro društva i uživa pravo na zaštitu. 

Sva lica uživaju ravnomeran tretman 

prava i obaveza predvienih ovim 

zakonom. Nee biti neposredne ili 

posredne diskriminacije prema 

nijednom licu ili licima na polnoj osnovi, 

U praksi se ne postoje situacije 

koje ukazuju na nesprovoenje 

ovog Zakona 

Sve problematine situacije koje se 

javljaju u ovoj oblasti, nisu pravne 

ve subjektivne prirode koje se 

stvaraju od samih pravnih 

subjekata, i ne zavise od državnih 

mehanizma. 

Što se tie zaštite porodice od 

nasilja u porodici, sudovi u nekim 

sluajevima su pokazali nemar. 

Iako odredbe Uredbe za zaštitu od 

nasilja predviaju da bi sud trebalo 

da donese odluku na zahtev za 

zaštitu u roku od 24 asa ili 15 

dana, imamo sluajeva kada su 

graani ekali mesecimana takvu 

odluku. Tokom ovog perioda žrtve 


85 

UNMIK uredba br. 2001/36, za civilne službe na Kosovu koja se i dalje primenjuje iako se oekuje 

zamena sa novim zakonom. 

51


budui supružnici 

moraju slobodno 

pristati. 

uzrasta, branog stanja, jezika, 

mentalne ili fizike nesposobnosti, 

seksualne orjentacije, politikoj 

pripadnosti ili ubeenjima, etnikog 

porekla, nacionalnosti, religije ili vere, 

rase, društvenog porekla, imovine, 

roenja ili drugog stanja. 

nasilja žive u opasnosti, sve dok 

sud donosi odluku. 86 

lan 7 

Oblik zaštite 

(1) Za izvršenje prava iz porodinog 

odnosa, majka i dete dobijaju posebnu 

zaštitu kroz socijalno staranje. 

(2) Deci bez roditeljskog staranja 

obezbeuje se posebna zaštita putem 

oblika zaštite kao što su starateljstvo, 

porodini smeštaj, rezidentni smeštaj i 

usvajanje. 

Takoe, Uredba br. 2003/12, za zaštitu 

od nasilja u porodici, sadrži odredbe za 

zaštitu od nasilja u porodici. U lanu 7. 

je predvieno donošenje odluke na 

zahtev za zaštitu u roku od 15 dana, ali 

u hitnim sluajevima i u roku od 24 

sata. 


lan 13 


ove Konvencije 

priznaju svakom licu 

pravo na 

obrazovanje. One 

se slažu da 

obrazovanje treba 

da ima za cilj pun 

razvoj ljudske 

linosti i 

dostojanstva i da 

pojaa poštovanje 

prava oveka i 

osnovnih sloboda. 

One su saglasne 

osim toga da 

obrazovanje treba 

da omogui svakom 

licu da igra korisnu 

ulogu u slobodnom 

društvu, da 

potpomaže 

razumevanje, 

toleranciju i 

Zakon o Osnovnom i srednjem 

obrazovanju 87 , br. 2002/2 

lan 3 

Pravo na obrazovanje 

3.1 Osnovna dužnost MONT 

ustanovljena odredbama ovog zakona i 

važeim zakonima je da promoviše 

obrazovanje ljudi na Kosovu i daje na 

raspolaganje adekvatan 

i efikasan program za osnovnu i 

srednju školu dostupan svima. 

3.2 Ni jednom detetu ne može da se 

uskrati pravo na obrazovanje. Pri 

unapreenju ovog prava, moraju se 

primenjivati sledei principi: 

lan7 

Obavezno obrazovanje 

7.1 Obavezno školovanje poinje sa 

poetkom školske godine nakon 

datuma kada dete puni šest (6) godina 

života (minimalan uzrast obaveznog 

obrazovanja). 

7.2 Obavezno školovanje prestaje ili 

završetkom devete školske godine 

Na Kosovu, Zakon o pravu na 

obrazovanje, stoji na 

zadovoljavajuem nivou na 

osnovu naina regulisanja i 

odreivanje prava u ovoj oblasti, ali 

u praksi njegovo sprovoenje 

nailazi na poteškoe se posebno 

odnose na broj dece koja dolaze iz 

porodica sa lošim materijalnim 

stanjem, za šta moraju da napuste 

školu, bilo zbog ekonomskih uslova 

ili zbog udaljenosti škole od mesta 

gde žive 

Ovo stanje se nedavno donekle 

poboljšalo, kroz primenu politike za 

besplatno izdavanje udžbenika 

(kao što je predvieno Zakonom o 

osnovnom i srednjem obrazovanju 

na Kosovu). 

Situacija koja otežava istinski 

proces škole je nedostatak osoblja 

pedagoga i psihologa u školama, 

koji bi u velikoj meri pomogli 

uenicima u rešavanju njihovih 

86 

Videti “sluajeve B i C”, prema izveštaju NGO CLARD, na kraju tabele 

87 

Zakon o Osnovnom i srednjem obrazovanju na Kosovu, objavljen Uredbom UNMIK-a br. 2002/2 

52


prijateljstvo izmeu 

svih naroda i svih 

rasnih, etnikih ili 

verskih grupa i da 

podstie razvoj 

delatnosti 

Ujedinjenih nacija 

na ouvanju mira. 


ove konvencije 

priznaju da u cilju 

obezbeenja punog 

korišenja ovog 

prava: 

a) osnovno 

školovanje mora da 

bude obavezno i 

svima dostupno; 

b) srednje 

školovanje, u svojim 

raznim vidovima 

ukljuujui tu i 

srednje tehniko i 

struno školovanje, 

treba da bude opšte 

i dostupno svima 

kroz odgovarajue 

mere, a naroito 

kroz postupno 

uvoenje 

besplatnog 

školovanja; 

c) više školovanje 

treba da bude 

dostupno svima 

podjednako, zavisno 

od sposobnosti 

svakoga, kroz 

odgovarajua 

sredstva, a naroito 

kroz postupno 

uvoenje 

besplatnog 

školovanja; 

nakon dana upisa deteta u osnovnu 

školu, ili na dan kada uenik napuni 15 

godina, zavisno od toga koji se datum 

pada ranije. 

Zakon o Višem obrazovanju na 

Kosovu 88 

lan 3 

Mogunost za pohaanje viših 

studija 

3.1 Visoko obrazovanje koje se vodi od 

licenciranih izvoaa visokog 

obrazovanja na Kosovu bie dostupno 

za sva lica na teritoriji Kosova, ili putem 

uenja na daljinu unutar ili van teritorije 

Kosova, na bilo kom mestu, bez ikakve 

diskriminacije direktne ili indirektne, 

bez nekog realnog ili navodnog razloga 

koji se odnosi na pol, rasu, seksualno 

opredeljenje, fizikog ili ošteenja 

druge vrste, branog stanja, boje kože, 

religije, politikog ili drugog mišljenja, 

nacionalnog porekla, etnike ili 

socijalne, nacionalne pripadnosti, 

imovini, mesto roenja ili neki drugi 

status. 

3.2 Nee biti granica starosti da se 

registruju ili da dobiju kvalifikaciju 

visokog obrazovanja na Kosovu 

problema koji prouzrokuju njihovo 

neredovno pohaanje. 

Istaknuti problemi su u sferi 

visokog univerzitetskog 

obrazovanja, naroito u pravima 

manjina na pristup u ovom nivou 

obrazovanja. Iako im zakon 

prepoznaje ovo pravo, u praksi se 

ne sprovodi zbog politikih i drugih 

razloga. 

Preporuka: 

Ministarstvo Obrazovanja, nauke i 

tehnologije treba da donese odluku 

o povratku pedagoga i psihologa u 

škole, s ciljem da se poboljša gore 

navedeno stanje. 

Jedan od problema u oblasti 

univerzitetskog visokog 

obrazovanja, je postojanje 

Univerziteta Srba u Severnoj 

Mitrovici, koji posluje paralelno sa 

institucijama visokog obrazovanja 

na Kosovu, ali ne funkcioniše u 

skladu sa zakonom za visoko 

obrazovanje na Kosovu, tako da 

imajui u obzir ovu situaciju, 

preporuuje se da Vlada Kosova 

integriše ovaj Univerzitet sa 

redovnim Univerzitetskim 

institucijama na Kosovu. 


88 

Zakon o visokom obrazovanju na Kosovu, br 2002 / 3 proglašen Uredbom UNMIK-a br. 2003/14, ureuje 

mogunosti, uslove i postupak u celini za ovu kategoriju obrazovanja na Kosovu. 

53



lan 15 


ove Konvencije 

priznaju svakom 

prava: 

a) da uestvuje u 

kulturnom životu; 

b) da se koristi 

dostignuima nauke 

i njihovom 

primenom; 

c) da uživa zaštitu 

moralnih i 

materijalnih interesa 

koji proistiu iz 

svake naune, 

književne ili 

umetnike 

proizvodnje iji je on 

autor. 


ove konvencije 

priznaju koristi koje 

treba da budu 

rezultati jaanja i 

razvitka 

meunarodne 

saradnje i veza na 

polju nauke i 

kulture. 

Ustav Kosova predvia: 

lan 48 

Sloboda nauke i umetnosti 

1. Garantuje se nauno i umetniko 

stvaralaštvo. 

2. Garantuje se akademska sloboda. 

Zakon o autorskim i srodnim 

pravima 89 , br. 2004/45 

lan 5 


Autori književnih, naunih i umetnikih 

dela uživaju zaštitu u vezi njihovih dela 

i njihovog korišenja u skladu sa ovim 

Zakonom. 

lan 19 

Pravo poštovanja integriteta dela. 

Autor ima iskljuivo pravo da drugome 

zabrani izobliavanje ili bilo koje drugo 

neovlašeno menjanje njegovog rada, 

kao i bilo kakvu upotrebu njegovog 

rada, ako takva manipulacija ili 

korišenje može da bude štetna za 

njegovu stvaralaku ast i poštovanje. 

Autorsko pravo je garantovano 

Ustavom jednim posebnim 

zakonom, i ovaj pravni aranžman 

je na zadovoljavajuem nivou. 

Ali u praksi, autori kojima se 

pokradu njihovi radovi, dakle vrše 

se plagijati, za ostvarivanje svojih 

prava zakonom garantovane se 

obrate kompetentnim sudovima, 

ali sudovi nisu efikasni u 

procesuiranju ovih predmeta, i ovi 

predmeti se odugovlae po 

sudovima tako da autori gube 

poverenje da mogu da ostvare 

svoja autorska prava, i esto ovo 

ih natera da ute, iako su ošteeni 

u ostvarivanju svojih prava da 

stvore nešto umetniko, i na ovaj 

nain štete celokupnu umetnost 

na Kosovu. 

Opis sluaja B: 

Važee domae zakonodavstvo: Uredba br. 2003/12, za zaštitu od nasilja u porodici. 

N.M. je uložila zahtev za zaštitu Opštinskom sudu, 14 avgusta 2009. Sud nije 

doneo nikakvu odluku, iako Uredba 2003/12 predvia da se odluka mora doneti u roku 

od 15 dana. Dana 17. decembra 2009 ona je poslala požurnicu sudu, ali u januaru 

(kada se priprema ovaj izveštaj) i dalje nema takve odluke. 

Opis sluaja C: 

Važee domae zakonodavstvo: Uredba br. 2003/12, za zaštitu od nasilja u porodici 

Sh.S. je žena sa preko 60 godina. Ona je uložila zahtev za zaštitu 26. avgusta 

2009. Ona je takoe priložila požurnicu 2. oktobra 2009, pošto je izostala odluka od 

strane suda. Kao u sluaju N.M, i u januaru 2010. god, sud i dalje nije doneo nikakvu 

odluku. U mnogim sluajevima, Zakon za zaštitu od nasilja u porodici u praksi ne obezbeuje 

zaštitu ljudi, zbog sporih sudskih procedura. U CLARD-u je prijavljeno 

nekoliko sluajeva nasilja u porodici. 

89 

Zakon o autorskim i srodnim pravima na Kosovu, broj 2004/45 proglašen Uredbom UNMIK-a br. 2006/46 

54


Zakljuci i preporuke 

Kao što se vidi iz gore navedenog, oblast ekonomskih, socijalnih i kulturnih 

prava na Kosovu i dalje ostaje problematina. Opšta analiza pokazuje da su veliki 

napori uloženi da se postigne progres u ovom pravcu, ali dosadašnji napori rezultiraju 

kao nedovoljni. Razne pravne institucije su delom regulisane domaim zakonima, 

meutim i ove odredbe se ne sprovode u celosti u praksi. Dva glavna meunarodna 

pravna instrumenta u ovoj oblasti Meunarodna konvencija za ekonomska, socijalna i 

kulturna prava i Evropska socijalna povelja još nisu ratifikovane i kao takve i dalje 

ostaju neprimenljive na Kosovu. Drugi pravni domai instrumenti su takoe ostali talac 

pune primene, kao što su Kolektivni ugovori, i novi Zakon o radu koji nastavljaju da se 

ne primenjuju zbog visoke cene i koje u velikoj meri utiu uglavnom negativno na 

zaštiti odnosno promovisanju ovih prava. 

Na osnovu praktinih aspekta ovog rada može se zakljuiti da ima ozbiljnih nedostatka 

i prepreka u smislu sprovoenja zakonskih odredbi u ovoj oblasti. Iako 

neefikasnost u sprovoenju pravnih normi koje su na snazi, bila i ostaje i dalje problematina, 

ova prepreka nije tipina za ovu kategoriju prava, s tim što ovaj fenomen 

prate i druga pitanja u veini oblasti na Kosovu. Pitanje privatizacije i prelaska iz jedne 

ekonomske faze u drugu, takoe dovodi do konfuzije i drugih problema koji su 

neretko praeni narušavanjem ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava. Ovo verovatno 

proizlazi iz dva glavna razloga: 

- Privatizovana preduzea su više zainteresovana da se okoriste ovim 

procesom nego da stvore adekvatne mehanizme kako bi zaštitili prava i 

obaveze svojih radnika. 

- Nepoznavanje i neadekvatno poštovanje prava radnika, obrazovanja, 

zdravstva, socijalne zaštite i drugih kategorija da se organizuju i funkcionišu 

preko sindikalnog organizovanja iji konani cilj bi bio zaštita i promovisanje 

njihovih prava. 

Meutim, sasvim je jasno da takvo stanje nije održivo i može se uoiti, bar u 

deklarativnom smislu, volja za donošenjem pozitivnih promena. Ovo bi verovatno 

trebalo da desi u što kraem roku kako bi se ove posebne i vrlo znaajne kategorije 

ljudski prava poštovale. Javne institucije moraju biti odlune u promovisanju i primeni 

meunarodnih pravnih instrumenata na Kosovu kao što su: 


- Meunarodna Konvencija za ekonomska, socijalna i kulturna prava, 

- Evropska socijalna povelja, 

- Pre svega bi trebalo da obezbede jednu efikasnu kontrolu primene pravnih 

normi koje su na snazi, sa posebnim naglaskom na one iz ekonomskog, 

društvenog i kulturnog karaktera. 

Ratifikacija ovih meunarodnih pravnih mehanizama i njihovo uvoenje na snagu na 

Kosovu, i jedna efikasna kontrola njihovog sprovoenja i sprovoenja drugih pravnih 

normi na Kosovu, e nesumnjivo doneti znatno bolje stanje koja e doprineti 

podizanju standarda i jaanja stabilnosti i mira na Kosovu. 

55

Bibliografija 

Knjige i članci 

1. Henri DZ Stajner i Filip Alston “Međunarodni dan prava u kontekstu zakona, 

politike i morala” Klaredon pres – Oksford 1996. 

2. Članak objavljen u listu “Ekspress” 22. juna 2008 o pitanjima radnog prava i 

drugim aspektima zapošljavanja 

3. IRU - konferencija za štampu17. aprila 2008. održana za potrebe izrade i 

usvajanja zakona u oblasti rada i zapošljavanja na Kosovu. 

4. Materijal iz radionice “Izgradnja profesionalne državne službe na Kosovu “26 - 27. 

jun 2008. u odnosu na sadašnji pravni okvir za javne službe u Republici Kosovo, 

Priština 2008. 

Konvencije 

5. Evropska socijalna povelja 

6. Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima 1966. 

7. Konvencija o satima rada 1930. 

8. Konvencija o podsticanju zapošljavanja i zaštiti nezaposlenih1988. 

9. Konvencije o noćnom radu, 1990. 

10. Konvencija o zaštiti prava na udruživanje i organizovanje, br. 87 

11. Konvencija o o organizovanju i kolektivnom pregovaranju, br. 98. 

12. Rezolucija o usvajanju Milenijumske deklaracije, skupština Kosova dana10.2008 

Ustavi 

13. Ustav Republike Kosovo 

14. Ustavni okvir o privremenim institucijama samouprave na Kosovu 

Zakoni 

15. Uredba UNMIK-a br.1999/1 o važećem zakonu na Kosovu. 

16. Uredba UNMIK-a br.1999/24 o važećem zakonu na Kosovu. 

17. Uredba UNМIК-а br. 2000/59 o izmenama važećeg zakona na Kosovu. 

18. Uredba UNМIК-а br. 2001/27 о osnovnom zakonu o radu na Kosovu. 

19. Uredba UNМIК-а br. 2001/35 о penzijama na Kosovu. 

20. Uredba UNМIК-а br. 2001/36 о civilnoj službi Kosova. 

56

21. Uredba UNМIК-а br. 2002 / 2 о zakonu o osnovnom i srednjem obrazovanju na 

Kosovu. 

22. Uredba UNМIК-а br. 2002 / 3 о zakonu o visokom obrazovanju proglašeno 

uredbom UNМIК-а br. 2003/14. 

23. Uredba UNМIК-а br. 2003 / 5 о zakonu o socijalnoj zaštiti i planovima. 

24. Uredba UNMIК-а br. 2003/13, “Pravo zaposlenih “. 

25. Uredba UNMIК-а br.2003/19 zakon o bezbednim uslovima rada, zaštiti zdravlja 

zaposlenih i radne sredine na Kosovu. 

26. Uredba UNMIK-а br. 2004 / 2 zakon o ravnopravnosti polova na Kosovu. 

27. Uredba UNMIK-а br. 2004 / 4 о zakon o zdravstvu Kosova. 

28. Uredba UNMIК-а br. 2005/46 о zakonu o socijalnim i porodičnim uslugama na 

Kosovu, br 02/L-17. 

29. Uredba UNMIК-а br. 2006 / 7 porodični zakon Kosova, 

30. Kosovski zakon o autorskim i srodnim pravima br 2004/45 proglašen uredbom 

UNMIK-a br. 2006/46, 

31. Kosovski zakon o srednjem stručnom osposobljavanju, rehabilitaciji i 

zapošljavanju osoba sa invaliditetom br. 03/L-019 

32. Kosovski zakon o lokalnoj samoupravi Vlada br. 2008 - 03 - L040. 

Podzakonski akti 

33. Administrativno uputstvo 2003/02 za primenu Uredbe 2001/36 

34. Administrativna naredba br. 2005/12 

35. Administrativno uputstvo 2007/11 Odluka Ministarstvo rada i socijalnog staranja o 

povećanju penzije na Kosovu za određene kategorije ljudi 

36. Odluka Vlade 13/2007 

Izveštaji 

37. Godišnji izveštaj za 2009. inspektorata rada Kosova. 

38. Godišnji izveštaj IOBK za 2008. na 


39. Prava dece na Kosovu- Studija o deci koja rade, UNICEF, izveštaj na 

http://www.unicef.org/kosovo/kosovo_media_pub_prot.008.04.pdf 

Drugi izvori 

40. Opšti kolektivni ugovor, 2005. 

41. KLARD Kosovo baza podataka- opisi slučajeva 

57

Two legal studies to evaluate the level of compliance of the domestic 

legislation and practices with the applicable international standards 

Author: 

Afrim Hoti 

Socio-economic expert 

Assisted by: 

Arbane Shala-Rama 

CLARD Kosovo legal adviser 


CLARD Kosovo legal adviser 

The opinions expressed in this work are the responsibility of 

the author and do not necessarily reflect the official policy of MPDL 

March 2010 

1 All reference to Kosovo, whether to the territory, institutions or population, in this text shall be understood 

in full compliance with United Nations Security Council Resolution 1244 (1999) and without prejudice to the 

status of Kosovo.

Foreword 

This publication shall be considered an advocacy tool to promote access to 

economic and social rights and make both civil society and central/local institutions 

aware of the need for an adequate regulatory framework that guarantees adequate 

development and protection of fundamental rights in Kosovo. 

The legal studies hereby presented have been elaborated under the 

framework of the projects “Access to Labor Rights in Balkans from a Regional 

Perspective” and “Restitution of Rights for Peace Building in Balkans” funded by the 

Distinguished Madrid Chamber of Advocates (Spain) and the Spanish Agency for 

International Cooperation and Development respectively. Funds for the publication 

and its presentation were also provided by the University of Cantabria (Spain) offering 

a valuable contribution by this renowned academic institution. 

In addition to the publication, both projects also comprised activities related to 

the provision of primary and secondary free legal aid services to vulnerable citizens 

aimed at facilitating their access to justice with particular attention paid to rights of an 

economic and social nature. Said services fall within the scope of the project 

“Increase in the economic and social capacities, and strengthening productive 

material and inclusion in the labour market, especially attending vulnerable 

communities” funded by the Spanish Agency for International Cooperation and 

Development and implemented by MPDL-Movement for Peace through its local 

partner NGO Center for Legal Aid and Regional Development (CLARD) Kosovo. 

The assessment of the level of compliance of Bosnia-Herzegovina domestic 

legislation and practices with the applicable international standards reflected on both 

legal studies has been conducted by Mr. Afrim Hoti, expert in economic and social 

rights, with the assistance of Mrs. Arbane Shala and Mrs. Mirvete Bytyqi, legal 

advisers of CLARD Kosovo. 

The author used a comparative approach being acutely aware of the depth 

and breadth of the obstacles faced by those who do not enjoy full access to economic 

and social rights with a view to highlight the deficiencies of the legislative framework 

and to make the corresponding recommendations. 

The present publication is addressed to national and international 

organisations, researchers, legal professionals, trade unions and public authorities. 

The study may also be of interest for the general public, due to the fact that it enables 

to develop a more complete picture of the current legal situation in Kosovo concerning 

labour and socio-economic rights. 

Mikel Córdoba Gavín 

MPDL Head of Mission South Eastern Europe 


CLARD Kosovo Executive Director

Content: 

Summary 7 

Labor Rights Study In Kosovo 

Introduction 11 

Chapter I 13 

1. Current situation of the labor rights in Kosovo 13 

2. Labor legislation in Kosovo 14 

3. Challenges 16 

4. Perspectives 17 

Chapter II 18 

Legal complexity/Applicable law in Kosovo 18 

Chapter III 19 

International mechanisms and their implementation in Kosovo 19 

1. European Social Charter 20 

2. International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights 24 

3. Conventions of the International Labor Organizations (ILO) 25 

a. Hours of Work (Commerce and Offi ce) Convention, 1930 25 

b. Employment Promotion and Protection against 

Unemployment Convention, 1988 26 

c. Night Work Convention 1990 27 

d. Freedom of Association and Protection of the Right to 

Organize Convention, 1948 28 

e. Right to Organize and Collective Bargaining 

Convention, 1949 29 

Chapter IV 30 

Conclusion and recommendations 30 

Socio-Economic Rights Study In Kosovo 

Introduction 35 

Chapter I 37 

1. Economic, social and cultural rights as precondition for peace building 37 

2. Economic, social and cultural rights in Kosovo 37 

3. Kosovo under international administration 38 

4. Kosovo after the status 38 

Chapter II 40 

Legal base, applicability and complexity 40 

Chapter III 40 

Practical aspects of international mechanisms implementation in Kosovo 40 

a. European Social Charter 40 

b. International Covenant on Economic, Social and Cultural 

Rights in Kosovo 49 

Chapter IV 55 

Conclusion and recommendations 55 

Bibliography 56

Summary 

Labor, economic, social and cultural rights are categories of rights that must 

be addressed collectively. These rights have been important throughout history and 

continue to play a significant role today. Though they are important for all countries, 

these rights are particularly salient for countries in transition. They are of crucial 

importance for the newly independent country of Kosovo. 

Since independence in February of 2008, economic and labor rights, rather 

than political rights, have been the top national priorities for Kosovo. The 

implementation of these rights is not fully up to the State, since to some extent 

implementation is determined by economic and political developments as well as 

circumstances in other countries. International mechanisms must place special 

emphasis to respecting these categories of rights. Unfortunately for Kosovo, the 

adequate international mechanisms that would ensure proper implementation of these 

rights have not yet been ratified. 

The authors of this paper focus on various aspects related to labor, economic, 

social and cultural rights in Kosovo. There are two categories of rights that have not 

yet been addressed in post-conflict Kosovo. The European Social Charter and the 

International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights are not applicable in 

Kosovo. Neither was included as applicable law during United Nations administration 

in Kosovo or in Kosovo institutions established by the Constitution of June 15, 2008. 

The same situation prevails with the conventions of the International Labor 

Organization. The failure to apply these laws prevents the adequate treatment of 

rights of employees and normal working conditions and does nothing to advance 

democracy and economic development in Kosovo. At the local level, there are positive 

signs that local institutions are moving forward on these issues, but much remains to 

be done. 

On one hand, public institutions must accelerate the process of completing 

the legal structure with respect to adopting laws and their amendments following 

factual changes. On the other hand, they must create adequate mechanisms to 

supervise and observe implementation of these laws and other subsidiary acts in 

order to guarantee full respect of these rights. 

An appropriate and comprehensive approach by Kosovo’s public institutions 

would create more favorable conditions for these rights to be respected. Such an 

approach would allow Kosovo’s citizens to access rights enjoyed by citizens of 

countries that are member states to the aforementioned conventions. The long-term 

goal is that Kosovo’s laws and legal system are compatible with the provisions of 

relevant international instruments that regulate labor, economic, social and cultural 

rights. 

The authors present a comprehensive analysis of the various relevant 

aspects of domestic legislation and practices. Bearing in mind the crucial importance 

that this set of rights has in the development of society and the creation of social 

welfare, particular emphasis is placed on the need for greater public awareness and a 

solid commitment by public authorities. 

Afrim Hoti 

Socio-economic expert 

7


Introduction 

Labor rights and more specifically employment relations in Kosovo are 

certainly not new and undiscovered phenomena. On the contrary, labor rights and 

employment relations were well protected from a legal stance in Kosovo during the 

period of Kosovo under former Yugoslavia and onwards. Anyway, constitutional and 

political changes brought as consequence changes in the field of labor as well. Given 

that the political and constitutional status of Kosovo has changed during the last 

decades, and that at the same time Kosovo has had full capacity to adopt laws, it is 

fully understandable that this issue, as with many other legal issues, is subject to 

confusion and collision of norms. As result, today in Kosovo there are many law 

categories, adopted in certain period of times, which claim to cover all aspects of 

labor. This scientific and practical research has tried to investigate and study this 

sphere of law in Kosovo. Moreover, apart from this, there will be, to a possible extent, 

analyses on the general situation in Kosovo and of the obstacles in regard to the 

implementation of the laws and functionality of this sphere in Kosovo. The first chapter 

of this research will elaborate the general situation and in particular the legal base of 

the issue. Existing legislation, based on which labor rights in Kosovo could be 

implemented, as well as challenges and perspectives of this field will be in the scope 

of this chapter. 

The issue of complexity of the legal structure in Kosovo and applicable law 

remains rather problematic. This is due to the fact that current trends of legislation in 

Kosovo allow the application of legislation from ex-Yugoslavia, Kosovo under 

Yugoslav federation, UNMIK Regulations as well as legislation adopted by the Kosovo 

institutions in the period before and after independence was declared. This legislative 

framework does not ensure a stable and efficient implementation of legislation from 

the field of labor due to two main problems; a legal vacuum on one side and 

duplication of legal norms on the other side. This aspect will be addressed in depth in 

the second chapter. 

Protection Of Rights In Kosovo 

The third chapter of this research will focus on the practical side of the work in 

the sense of presenting views of the international conventions/mechanisms and their 

implementation in Kosovo. This part of the research will discuss some of the main 

international legal institutes in the field of labor in the context of compliance with local 

provisions and their practical implementation in Kosovo. 

The fourth chapter of the research will present the conclusions and 

recommendations of the research study for all readers, be they public institutions or 

civil society members. During the research, several scientific and practical sources 

were used. As this research is practical in nature, many legal acts were used as main 

sources, for instance international conventions, Kosovo constitution and other pieces 

of legislation. The internet and other media were also used as sources of information 

for this research. 

11


Chapter 1 

1. Current situation of labor rights in Kosovo 

Social and economic stability are very important factors for human security. In 

this regard, the right to work and one’s rights during work are very important aspects 

in ensuring the human security. Those without access to work are dependant upon 

social protection or have no perspective. 

Work should not only provide well-being, but it has to do with rapports and 

participation in society. It is more closely associated with self-determination, selfrespect 

and self-realization, all linked with human dignity. Unemployment has a 

tendency to cause disorders that bring about uncertainty and instability in society. The 

role of social justice and good working conditions are a drive towards peace and 

development, and thus this fact should not be underestimated. 

Recognition of the fact that suitable work is a prerequisite for human dignity in 

most cases is the result of workers combat for their rights. Even if we analyzed in a 

historical context, we would find that work has always been the foundation or root of 

movements for human rights and in particular based on the fact that this right derives 

from the Universal Declaration of Human Rights. As such, it should be organized, 

even though its organization creates necessary preconditions for negotiation of 

payments, benefits and working conditions.. As it was already stated in the Labor 

Forum for the Global Economy "as a democratic aspect, organizing massive workers, 

work is obliged to speak loudly in times of local and international crises”. And in this 

sense, work should be seen as important indicator of quality and leadership. But, 

being realistic, we can not conclude that even in the past it was an easy task to be 

realized, nor is it today. To conclude, it was and remains a "conflict point" between 

employers and employees; employers attempting avoidance against these norms and 

employees battling to win these rights and through them to ensure position and above 

all dignity and human treatment. This does not happen to a great extent in countries 

with advanced and democratic systems, while it is typical for countries that experience 

transition and for those that are already considered as third world countries. 


In the context of the employment situation in Kosovo, we can mention the fact 

that the situation of workers’ rights who work in two sectors, public and private sector, 

are not at an acceptable level as foreseen by international conventions and standards. 

For employees in the private sector compared with employees in the public sector, in 

terms of the lack of basic rights in working affairs, the situation is harder. Employees 

in the private sector are often hired in utmost uncertainty, without contract and lacking 

any social insurance or contribution to the respective funds.. Most of them work 

without contracts, with longer working hours, without basic rights for a daily break, 

weekly breaks or annual breaks, without compensation for overtime, without 

insurance at work, without protective equipment and with no other fundamental rights 

that derive from local and international legal instruments, and so forth. According to 

the Labor Inspectorate Report 2009, out of 22,246 employees involved in public and 

13


private sector, 1,659 did not have any contract 1 . In terms of companies there were 

202 companies which did not create any employment relations through contracts 2 . 

For Kosovo and its reality, this issue has become even more evident since the 

process of privatization of socially owned enterprises started and this has led the way 

for abuse, violation and great uncertainty for employees of these enterprises in terms 

of attainment of their rights. The flow of this process testifies that, as well as in other 

cases, employees continue to be victims. 


As mentioned above it is a general conclusion that the privatization process 

did not achieve the expected results in terms of the creation of new jobs. Instead this 

just increased unemployment and created more opportunities to abuse and violate the 

rights of the employees. Through this process there is much evidence of employee 

rights abuses starting from the delays and other abuses on the process of giving the 

20% 3 compensation, manipulation of employees’ lists, delays in debt payments – 

salaries to the employees for their work they have done for years and so on. This 

unfortunate situation in the field of labor and employment rights comes as result of the 

lack of the systemic labor law 4 which in principle and practice would regulate the 

abovementioned issues. 

Anyway, after the war and transition the labor relationship continues to be 

regulated based on the previous provisions of the former labor law, regulations 

promulgated by the United Nations Mission in Kosovo 5 , previous acts of former 

Yugoslavia and legislation adopted by the Kosovo Parliament during the United 

Nations administration. This legislation, even though not complete in regards to 

protection of rights, and only partially applicable, has had a positive impact on the 

creation of new employment relations between employee and employer and to some 

extent has avoided a more complex situation, but still not at the level it must be to be 

fully functional. 

2. Labor legislation in Kosovo 

As mentioned above, the situation in the field of labor in Kosovo has been, 

and continues to be, complex and this is because of two main reasons: the first 

reason is the lack of a unique law which addresses issues in the field of labor and 

secondly the complexity of the applicable provisions from this field creates conflict of 

norms and legal uncertainty. Anyway, the labor law in Kosovo is based in the legal 

provisions as in the following: 

• UNMIK Regulation Nr. 2001/27 on Essential Labor Law in Kosovo which 

regulates employment including employment relationships under which 

1 

Annual Report 2009 of the Labor Inspectorate of Kosovo 

2 

Ibid, Annual Report 

3 

Rate payment of 20% apart of being a procedural problem is becoming a political issue in particular after 

the change of the management of the Kosovo Trust Agency/Kosovo Privatization Agency and their strategy 

to continue the privatization process in Kosovo. 

4 

Article published at newspaper “Express“, date 21 June 2008 treating the issues of labor law and other 

aspects of the employment. 

5 

UNMIK 

14


work or services are performed in Kosovo. This regulation is considered 

lacking in content especially in regards to the rights of employees and 

employers’ obligations. 

• UNMIK Regulation Nr. 2001/36 on the Kosovo Civil Service, which 

regulates civil servants’ employment relationships (all servants who are 

paid by the KCB 6 ). 

• General Collective Contract signed in 2005. The General Collective 

Contract signed four years ago by the triangle: Government, 

representatives of employers and employees and The Chamber of 

Commerce is still yet to be implemented. Even though it was signed 

upon the agreement of all parties involved in the social council, this 

agreement has never achieved the necessary political support and thus 

continues to be in paper only. 

• UNMIK Regulation Nr. 2003/33 on Occupational Safety, Health and 

Working Environment, which has as its main objective to prevent 

occupational injuries and diseases in the workplace and to protect the 

working environment. 

• Law on the Labor Inspectorate of Kosovo, Nr. 03/L-017, which regulates 

issues from the labor inspectorate, supervises the implementation of 

legal acts and subsidiary acts in the field of labor in the comprehensive 

way including employment relationships, occupational safety, health and 

working environment. 


• Law on Vocational Ability, Rehabilitation and Employment of People with 

Disabilities Nr. 03/L-019 which regulates and determines rights, 

conditions, Forms of Vocational Ability, Rehabilitation and Employment of 

people with disabilities, for their integration into an open labor market 

according to the general and special conditions laid down by applicable 

legislation. 

The Legal acts mentioned above are part of the existing legal framework, 

which is supposed to regulate labor issues and employment relationships in Kosovo 7 . 

Normally, these are some of the acts, which are considered the main ones from the 

field, but it should be stressed that labor legislation is not limited to the 

abovementioned acts only. Therefore, taking into consideration the existing basic 

legislation, respective mechanisms and their efficiency for implementation, as well as 

the readiness of decision making State structures to go ahead in the sphere of 

6 

Kosovo Consolidated Budget 

7 There are other acts as well which direct or indirectly affect and contain provision from the labor sphere in 

Kosovo 

15


creating new pieces of legislation 8 , indicators show positive trends towards the 

implementation of employees’ rights. 

3. Challenges 

Labor legislation and the general situation of this field is determined, but not 

limited as a whole, by the existence of the legal acts. There are some crucial factors 

which could be considered as very important and which could reflect either positively 

or negatively in regards to employment and employment legislation. Below are 

mentioned some of them: 


- A lack of adequate labor acts and instruments as well as their functionality 

and efficiency creates possibilities to abuse the rights of employees from the 

employers’ side. 

- The high financial cost of the implementation of the New Law of Labor 9 – 

labor law continues to be draft version even after much discussion at the 

Kosovo Parliament because it is considered that the cost of implementation is 

very high and thus impossible to be afforded by the Kosovo Budget. 

- The Collective contract is partially unimplemented as well because of the high 

financial cost of its implementation. The unimplemented parts are the 

provisions dealing with: issues of the maternity leave payment, medical leave, 

employment insurance, health insurance, payment for night work and so on. 

- Inefficiency of the monitoring mechanisms established to monitor the 

implementation of the labor legislation (Labor Inspectorate) and other 

mechanisms 10 . There exists in Kosovo a Labor Inspectorate based on the 

law, but the efficiency of this mechanism is of a low level due to the limited 

staff number (Inspectors), lack of professional capacities in the respective 

areas as well as a lack of necessary training in order to perform duties and 

obligations in conformity with the provisions of the law. 

- Lack of the implementation and monitoring of the Law on Vocational Ability, 

Rehabilitation and Employment of People with Disabilities Nr. 03/L-019 

8 

Legislative strategies of the three last years contain initiatives for other pieces of legislation from the labor 

sphere, laws or other subsidiary acts. 

9 Labor law is one of the main acts adopted by the Kosovo Provisional Institutions of Self Government. First 

legislation pieces adopted by the Kosovo institutions got their approval without having any prior financial 

estimation of their implementation thus as consequence these acts remained partially or in some cases fully 

unimplemented. 

10 OSCE used to be the responsible body for monitoring of implementation of laws in Kosovo under the 

UNMIK since after the status this competence is transferred to the Kosovo Parliament. 

16


4. Perspectives 

The existence of labor legislation, even though not complete in containing all 

rights, could play a crucial role to avoid chaos if these norms are fully applicable. 

Additional argumentation in this regard is the existence and functionality of the Labor 

Inspectorate as an important mechanism for monitoring and implementing labor 

legislation, even though one cannot conclude its full functionality. Therefore given the 

existing legislative basis, monitoring mechanisms for the implementation as well as 

the readiness of public institutions to continue enriching this field of legislation, it can 

be expected that the field of labor and specifically employment relationships from this 

field will development positively in the future. 

If there is a lack of will on the part of public institutions to rapidly adopt the 

new Labor Law, the Law on Salaries, the Law on Strikes, the Law on Freedom of 

Association and Protection of the Right to Organize, the Law on Pensions, and the 

Law on Health as basic laws in this field 11 , the labor situation will continue to be 

complicated. With the enforcement of these legal acts there will be a greater prospect 

for stability given that the lack of these laws encourages the continuation of an 

informal economy and gives more chances to employers to manipulate and abuse the 

rights of employees. This is due to the fact that unions in Kosovo lack full capacities to 

protect the rights of their members. Their role has been and is continuing to be 

passive, in particular due to the lack of will to fully implement the collective contract. 

Therefore, to avoid this situation, full functionality of the unions through their 

reorganization is more than needed, in order to create a clearer and stronger position 

to continue their activities, which could ensure a real protection of the employees’ 

rights against employers. Analyzing from a comprehensive perspective it seems that 

there are two kinds of factors, which influence regulation of the legislation and 

employment relationships in Kosovo. They can be divided into internal and external 

factors. 


Internal factors – are determinant factors in the sense of implementation of labor 

rights as well as the improvement of the employees’ position in both the public and 

private sectors. Their realization could be by and large made through political support 

putting the labor issue as a main priority on the public agenda, by creating proper 

funds to implement the new labor law, by increasing functionality in the higher level 

the labor inspectorate, through the context of human resources and by increasing 

professional capacities through professional training. Internal factors are also 

important for advancing and developing social dialogue, through the functioning of the 

Economic and Social Council. 

11 

“ITUK” Press Conference, 17 April 2008 on the needs of drafting and approval of the laws in the field of 

labor and employment in Kosovo 

17


External factors – are also very important with regards to the advancement of labor 

legislation in Kosovo, for example the recommendations and support given by 

international institutions/organizations, concerning for instance the approval of the 

new labor law from the Parliament of Kosovo, which continues to be “suspended” as 

result of the recommendation given by the International Monetary Fund, due to the 

high cost of its implementation. 

Chapter II 

Legal complexity/Applicable law in Kosovo 


The legal structure in Kosovo is somewhat complex and can lead to 

confusion. Legal complexity is created due to the different norms and legal acts of 

former Yugoslavia, which continue to be applicable, along with UNMIK Regulations, 

Kosovo laws promulgated before the enforcement of the Kosovo constitutions and 

laws adopted after the new constitution. There is also uncertainty with respect to 

international conventions and the supremacy of norms compared to local legislation 

as they are not foreseen strictly by the laws. The deployment of UNMIK in Kosovo 

under Resolution 1244/1999 of the Security Council of United Nations adopted as the 

first legal act the UNMIK Regulation 1999/1 which, in article 4, determines the 

applicable law in Kosovo 12 . This provision says “Kosovo laws which were in force in 

the Kosovo territory prior to 24 of March 1999 will continue to be implemented unless 

they are not in contradiction with the standards mentioned by the article 2, with the 

fulfillment of the UNMIK mandate given by the Resolutions 1244 (1999) of the 

Security Council of United Nations or with this regulation or any other regulation 

promulgated by UNMIK” 13 . 

UNMIK Regulation 1999/1 amended by UNMIK Regulation 1999/24, Article 1 

has foreseen applicable law in Kosovo. According to them the applicable laws in 

Kosovo are 14 : 

(a) Regulations promulgated by the Special Representative of the Secretary 

General and the subsidiary instruments adopted in compliance with them, and 

(b) Applicable law in Kosovo up to 22 March 1989. 

(c) If a court of competent jurisdiction or a body or person required to implement a 

provision of the law determines that a subject matter or situation is not covered by the 

laws set out in section 1.1 of the present regulation but is covered by another law in 

force in Kosovo after 22 March 1989 which is not discriminatory and which complies 

12 

UNMIK Regulation Nr 1999/1, Article 4 

13 

Ibid, Article 4 

14 

UNMIK Regulation Nr 1999/24, Article 1 

18


with section 1.3 of the present regulation, the court, body or person shall, as an 

exception, apply that law 15 . 

Therefore, as explained above we consider that legal structure in Kosovo is 

composed by acts as in the following 16 : former Yugoslav laws, UNMIK Regulations, 

Kosovo laws promulgated prior and after enforcement of the Kosovo constitution and 

international conventions. As a consequence, the applicability of different legislations 

and that of the labor field in particular remains unclear. 

After 15 June 2008, with the enforcement of the Kosovo constitution there 

was a change in the process as well as in the hierarchy for legal norms. Article 16 of 

the Kosovo Constitutions refers to the legal hierarchy “The Constitution is the highest 

legal act of the Republic of Kosovo. Laws and other legal acts shall be in accordance 

with this constitution. 17 In addition Article 19 of the Constitution regulates the report 

and implementation of the provisions of international conventions. Point 1 of Article 19 

stipulates, “International agreements ratified by the Republic of Kosovo became part 

of the internal legal system after their publication in the Official Gazette of the 

Republic of Kosovo. They are directly applied except for cases when they are not selfapplicable 

and the application requires promulgation 18 . At the same time, Point 2 of 

Article 19 states “Ratified international agreements and legally binding norms of 

international law have superiority over the laws of Republic of Kosovo” 19 . 

Based on the above elaborations, it is easy to conclude that Kosovo has a 

very complex structure of legislation and experiences uncertainty concerning the 

applicability of laws in the country easily creating unclear situations and eventually a 

collision of norms. After political and juridical changes, and the promulgation of 

legislation by UNMIK, the situation became much more complex in regards to the 

implementation of regulations and other acts adopted by UNMIK. 


15 

Look at Article 1.1 and 1.2 of the UNMIK Regulation Nr. 2000/59 as amendment of the UNMIK Regulation 

Nr. 1999/24 for the applicable law in Kosovo. 

16 

Material from the Workshop “Building a Professional Civil Service in Kosovo”. 26-27 june 2008 in regard 

of the current legal framework of the civil service in the Republic of Kosovo. Pristine 2008 

17 

Kosovo Constitution, Article 16 

18 

Ibid, Article 19, paragraph 1 

19 


19


Chapter III 

International mechanisms and their implementation in Kosovo 


In order to create a clearer image of labor legislation in Kosovo this research 

will now refer to the practical aspects of the issue, analyzing some of the main 

international instruments which are applicable in Kosovo, studying their connection 

and compliance/coherence to local legal provisions as well as citing the real situation 

in practice. It is relevant to highlight two major international legal instruments; ones 

which include many labor provisions which are still not included and not even referred 

to in Kosovo legislation, the European Social Charter or the International Covenant on 

the Economic, Social and Cultural rights. These two latter international legal instruments 

currently do not produce any obligations for local institution. 

1. European Social Charter 

Provisions of the European Local legal provisions 21 Remarks and recommendations 

Social Charter 20 in regards to its practical 

implementation 

Part I, point 8: 

“Employed women, in the 

case of maternity, have the 

right to a special protection”. 

1. General Collective 

Contract 

No legal provisions which 

foresees special protection of 

pregnant employed women 

2. UNMIK Regulation Nr 

2001/27- contains no provision 

with regard to the special 

protection of women in case of 

maternity, 

Recommendation: 

It is urgently recommended that 

the Kosovo Government takes 

into consideration this situation 

and acts accordingly by adopting 

pieces of legislation in full 

harmony with the provisions of the 

European Social Charter. 

Ratification of the European 

Social Charter. 

3. The same situation 

according to the provisions of 

the UNMIK Regulation Nr 

2001/36 – which determines 

rights and obligations of civil 

servants, but does not include 

the right to special protection 

of women in case of maternity. 

20 

Since the European Social Charter covers to a large extent provisions of the labor law we consider it 

important to analyze this international instrument comparing its provisions with the compliance and 

coherence to the local provisions of this field. In the following we analyzed provisions of I Part, point 8, I 

Part I, point 12, I Part, point 25, Article 15, paragraph 2 and Article 24, point (a). 

21 

Our analysis was concentrated on the provisions of these local legal acts: Collective contract, UNMIK 

Regulation Nr 2001/27, UNMIK Regulation Nr 2001/36, as well as Administrative Instruction Nr 2003/2 for 

the implementation of UNMIK Regulation Nr 2001/36. 

20


dependants have the right to 

social security” 

and their dependants to social 

security 


2001/27 

This regulation does not 

mention health insurance at all. 

in Kosovo 

Recommendation 

Immediate approval of the Law on 

Health Insurance and the Law on 

the establishment of a Fund for 

Invalidity and Pensions is needed. 


2001/36 and Administrative 

Instruction Nr 2003/2 for the 

implementation of this 

regulation does not contain 

any provision regarding the 

social insurance. 

- A form of social insurance for 

employees is included in UNMIK 

Regulation 2001/35 which 

determines the contributions of 

the employees outlined below: 

Article 7 

7.1 Each Employer shall be 

obligated to contribute on behalf 

of its employees to Saving 

Pensions. Employees shall be 

obligated to contribute on their on 

behalf for the Saving Pensions. 

The Employer and Employee’s 

obligation to contribute begins in 

the first day of employment with 

the Employer for Employees who 

have reached the age of eighteen 

(18) years. 


7.2 

(a) Each employer shall pay an 

amount of five percent 

(5%) of the total wages 

of all employees (as 

defined by this 

regulation) and 

(b) Each employer shall pay an 

amount of five percent (5%) of his 

or her total wages. 

Part I, point 25 23 

“All workers have the right to 

protection of their claims in 

the event of the insolvency of 

their employer”. 

UNMIK Regulation Nr 

2001/27, on Essential Labor 

Law in Kosovo, article 12 

foresees “A labor contract may 

be terminated by an employer 

due to an economic, 

In practice usually there are 

difficulties on implementing this 

provision especially in the case of 

the privatization of socially owned 

enterprises. Employees wait for 

years to receive the 20% 

23 

European Social Charter, 1 part, point 25 

21


retaining or advancing in 

suitable employment are 

substantially reduced as a 

result of the duly recognized 

natural or mental impairment, 

is prohibited”. 


Article 24, par. a) 27 

“the right of all workers not to 

have their employment 

terminated without valid 

reasons for such termination 

connected with their capacity 

or conduct or based on the 

operational requirements of 

the undertaking, 

establishment or service” 


2001/27 Article 11.5 foresees 

the way of contract 

terminations: 

(a) The employer shall notify 

the employee in writing that it 

intends to terminate the labor 

contracts. Such notice shall 

include the grounds for 

termination, and 

(b) A meeting shall be held 

between the employer and 

employee, and at such a 

meeting the employer shall 

provide the employee with an 

oral explanation of the grounds 

for termination. If the employee 

is the member of a union, the 

employee shall be entitled to 

have a union representative 

present at such a meeting. 

Through this regulation the 

behavior and actions of 

employees which are subject 

to the contract termination are 

regulated 

2. UNMIK Administrative 

Directive Nr 2003/2 for the 

implementation of UNMIK 

Regulation Nr 2001/36 

regarding the procedures for 

the termination of contracts 

foresees “If the contract is not 

renewed the human resources 

manager shall write to the 

employee at least six (6) 

weeks in advance, before the 

contracts ends, to inform him 

of the date of the termination”. 

- The respective legal provisions 

determine the way in which 

contracts are to be terminated. In 

practice, in the private sector, in 

most cases employers do not give 

notice to employee or state the 

reasons for termination of the 

contract neither orally nor in 

written form as is foreseen by the 

law 28 . 

Within public administration the 

employees most of the time 

receive, supposedly, written 

notices 29 of the contract 

termination within the time limits 

foreseen by the law as the 

contract termination remains the 

main concern of the employees. 

In 2008 there were 112 cases, i.e. 

28.24% of all the claims filed to 

the IOBK 30 , related to contract 

terminations. 


Aiming to improve this situation in 

the private sector the Labor 

Inspectorate needs to improve 

functionality and demonstrate 

more responsibility to better 

perform its duties and obligations 

as well as to monitor the work of 

employees in the private sector, 

especially in regards to the 

procedure of the employment 

relationship terminations. 

27 

European Social Charter, article 24, paragraph (a) 

28 

See the description of ‘case C’ as reported by the NGO CLARD, at the end of the table. 

29 

There are no cases where employees complain to the IOBK of missing the prior written notice. 

30 

Annual Report of IOBK for the year 2008, page 17, on http://www.ksgov.net/kpmk/english/publications.htm 

22


Description of case A: 

Relevant applicable domestic legislation: UNMIK Regulation Nr.2003/13 

A.G, a former employee of the Socially-Owned Enterprise (SOE) does not fulfill the 

eligibility requirements set out in applicable legislation 31 to participate, on a priority 

basis, in the 20% share of the proceeds resulting from the sale of shares of a 

subsidiary corporation of the SOE and the sale of assets in the liquidation process 32 . 

The SOE was privatized and the claimant was denied the right to benefit from the sale 

together with a large number of former employees. 

Among the workers of this SOE, some had been employed before 1999, under the 

“Decision for Work” (still enforced in Kosovo and having the same value as a 

contract), and others had been contracted in the aftermath of the 1999’s conflict. In 

this period,, some of the workers employed under the Decision of Work were no 

longer working in practice (neither were they paid), but they were going every day to 

their work place to ask for work, and the employer was making them signing a book to 

prove that they were coming. These employees should have had the same rights, at 

the time of privatization of the SOE, but only the employees under contract (hired after 

1999) were included on the list for 20% compensation. 

Description of Case B: 

Relevant applicable domestic legislation; Law on disabled persons, Article 11 and 12 ; 

Essential Labor Law UNMIK Regulation Nr 2001/27, article 2.4 


E.S. is a disabled woman with reduced mobility. She worked for the Municipal Health 

Care Center Health House in Pristina as operator assistant pursuant to a contract 

signed for the period October 1 st 2005 – December 31 st 2006. The working 

relationship was prolonged at the end of said period, but no other contract was offered 

despite being requested by the claimant to the manager on several occasions. In April 

2008 she was dismissed without prior written notification, indicating the reasons on 

which the decision was based and reportedly during the whole period of work she was 

often subject to psychological pressure and humiliating treatment by fellow employees 

and supervisory bodies. 

Description of case C: 

Relevant applicable domestic legislation; UNMIK Regulation Nr.2001/27 Section 11.5 

A.J. worked as cashier for a supermarket from March 10 th 2008 until September 2009. 

From June 30 th 2009, she was working without any signed contract. Despite not 

having received any negative remarks during the period worked, a decision to 

interrupt the contract was taken without prior written notice and one day after being 

31 

According to Administrative Direction No. 2005/12, Section 4.2, if the Kosovo Trust Agency disposes of 

the assets of an SOE through both the sale of shares in a subsidiary and a sale of assets in liquidation, it 

shall issue a single list of eligible employees. The eligibility requirements shall be determined on the basis 

of the earlier of the time of privatization and the initiation of the liquidation of the SOE. 

32 

UNMIK Regulation 2003/13 Section 10.1 “Entitlement of employees” 

23


explicitly requested by the manager to take one day off. No reason has been given to 

the claimant to explain the decision to interrupt the contract. 

2. International Covenant for Economic, Social and Cultural Rights 

Provisions of the 

International 

Covenant for 

Economic, Social 

and Cultural 

Rights 33 Local legal provision 34 Remarks and recommendations in 

regard of the practical 

implementation 35 


Article 7 

b) Safe and healthy 

working conditions 

Law on Safe Working Conditions, 

Protection of the Employees Health 

and Working Environment 

Nr.2003/19, in Article 1.5 foresees 

the establishment of the National 

Council for Safe Working 

Conditions, Protection of the 

Employees Health and Working 

Environment. 

Also Article 2 of this law foresees 

the obligation of employers to 

create safe working conditions, to 

protect employees’ health and 

working environment, as well as 

the obligation for the payment of 

medical treatment of the injuries 

sustained during working hours 

and professional illness. 

The practice shows to be totally different 

because the employer does not cover 

the expenses of the medical treatment 

of the workers caused by safe and 

healthy working conditions. On the 

contrary, they easily can be subject for 

terminating a contract, without notifying 

the real reasons 36 . 


In order to improve the situation it is 

more than needed that this law be 

implemented in full by all employers and 

that the Government establish the 

National Council for Safe Working 

Conditions, Protection of the Employees 

Health and Working Environment as 

obliged by the law. 

Article 2.10 of this law foresees 

that the employer has an obligation 

to the employee for damage 

caused by injuries at work based 

on the principle of objective 

responsibility of the obligatory law. 

Description of case D: 

Relevant applicable domestic legislation; Law on Safe Working Conditions, Protection 

of the Employees Health and Working Environment Nr.2003/19 

33 

The International Covenant for Economic, Social and Cultural Rights is an act which contains provisions 

of the employment relations. Based on this, some provision of this act were the subject of our analysis. 

Article 7 of the ICESCR which deals with the labor conditions was analyzed. 

34 

For comparison purposes we referred to provisions of the Law on Safe Working Conditions, Protection of 

the Employees Health and Working Environment promulgated by the UNMIK Regulation Nr.2003/19 

35 

Real situation 

36 

See the description of ‘case D’, as reported by the NGO CLARD, at the end of the table. 

24


49 former employees of a public company have been receiving a monthly 

compensation as they stopped working after being hurt during the exercise of their 

functions. For instance V.A. has been burnt by a fire provoked by electric equipment 

belonging to the company. In some other cases, the claimants have lost physical 

abilities due to their daily working conditions. The claimants have been examined and 

declared partially invalid by the medical commission of the company. The company 

proposed to them to stop working and receive a monthly compensation. The claimants 

were entitled to compensation of their salary from the time they stopped working 

pursuant to an agreement signed with the company, stipulating that they would 

receive the money until the establishment of the National Fund for Invalidity 

Insurance. 

The company decided unilaterally and without prior notification to interrupt the 

compensation although the Fund is not established yet in Kosovo. 

At the moment, there is no ongoing protection for the employees in the abovementioned 

scenario. 

3. Conventions of the International Labor Organization (ILO) 37 

a. Hours of Work (Commerce and Office) Convention, 1930 

Provisions of the 

Hours of Work 

(Commerce and Office) 

Convention, 1930 38 

Local Legal 

Provisions 39 

Remarks and recommendations in 

regards to the practical implementation 40 


Article 3 

The hours of work of 

persons to whom this 

Convention applies shall 

not exceed forty – eight 

hours in the week and 

eight hours in the day, 

except as hereinafter 

otherwise provided 

Article 4 

The maximum hours of 

work in the week laid 


2001/27 on Essential 

Labor Law foresees: 

16.5 Working hours shall 

not exceed 40 hours per 

week. 

16.6 A working day shall 

not exceed 12 hours. 

2. UNMIK Administrative 

Instruction Nr 2003/02 

on working hours for civil 

servants foresees the 

following: 

In the private sector hours of work have not 

been harmonized either with this convention 

or with local provisions. Employees are 

obliged to work 12 hours per day minimum 

with only a day’s break during the week. 55 

companies out of 7000 inspected by the 

Labor Inspectorate did not have any internal 

regulation on working hours 41 . See below the 

description of the case 42 


The Labor Inspectorate must fulfill its 

obligations given by the law on labor 

inspectorate in order to monitor regularly and 

37 

As the research is dealing with labor aspects, in the following some if the ILO conventions are to be 

analyzed 

38 

Some provisions of the Convention on Hours of Work are subject of our analyze 

39 

For the comparison purposes we refer to the UNMIK Regulation Nr 2001/27 on Essential Labor Law 

40 


41 

Kosovo Labor Inspectorate, Annual Report 2009 

42 

See the description of ‘case E’ as reported by the NGO CLARD, at the end of the table. 

25



down in Article 3 may be 

so arranged that hours of 

work in any day do not 

exceed ten hours 

17.1. The standard 

hours of work for civil 

servants are forty (40) 

hours per week, 

excluding rest breaks. 

17.2. Every civil servant 

is entitled to a one (1) 

hour break per eight (8) 

hour work day and, in 

addition, a weekly rest 

period of at least forty 

eight (48) hours, and 

A standard week is 

considered 5 days; 

Monday – Friday, by 8 

working hours. 

in particular the private sector, and identify 

the working places where working hours are 

not respected as foreseen by the law. In 

cases where Inspectorate identifies and finds 

such abuses it should act in accordance with 

the law provisions. 

Description of case E: 

Relevant applicable domestic legislation: UNMIK Regulation Nr 2001/27 on Essential 

Labor Law, article 16.6: 

A.J. has been working as a cashier for a supermarket during 18 months, in 2008- 

2009. Reportedly she worked extra working hours as a regular practice, with an 

average of 13 hours per day, without being entitled to receive any compensation. She 

claims not to have been given the choice to know the schedule of working hours in 

advance. In this case, international and local provisions are violated, not recognizing 

the employee’s right to work in accordance with hours of work as regulated by the law 

and the mentioned convention. Hours of work for civil servants at the state 

administration are in accordance with the legal provisions. 

b. Employment Promotion and Protection against Unemployment Convention, 

1988 

Provisions of Employment 

Promotion and Protection 

against Unemployment 

Convention, 1988 43 Local legal provisions 44 Remarks and recommendations 

in regard of the practical 


Article 2 

Each Member shall take 

appropriate steps to coordinate 

its system of 

protection against 

unemployment and its 

These issues can not be 

regulated by the legal 

provisions but through a 

strategy and actions plans to 

attract employment. 

This situation is as such because 

of the lack of proper labor law 

which could foresee the creation 

of a special fund to support 

unemployed people during their 

time as unemployed. 

43 

Employment Promotion and Protection against Unemployment Convention has been subjected to 

analysis in this research. 2 Article was in the scope of analyze. 

44 

There are no domestic legal provisions where we could refer. 

45 


26


employment policy. To this 

end, it shall seek to ensure that 

its system of protection against 

unemployment, and in 

particular the methods of 

providing unemployment 

benefit, contribute to the 

promotion of full, productive 

and freely chosen 

employment, and are not such 

as to discourage employers 

from offering and workers from 

seeking productive 

employment. 


Kosovo must adopt strategies and 

action plans aiming at promotion 

and protection against 

unemployment as well as special 

social policies to provide forms of 

temporary benefits until 

jobseekers find a proper job 

based on background and 

professions. 

c. Night Work Convention 1990 

Provisions of the Local Legal Provisions 47 Remarks and recommendations in 

Convention, 1990 46 implementation 48 

Night Work 


Article 8 

Compensation for 

night workers in the 

form of working time, 

pay or similar 

benefits shall 

recognize the nature 

of night work 

UNMIK Regulation Nr 2001/27 on 

Essential Labor Law on Section 

16 paragraph, 13 and 15 

foresees that: 

13. Working hours between 

10.00PM and 17.00PM shall be 

considered as night work, and paid 

as overtime. 

15. Overtime shall be paid at a rate 

of 20% per hour or at the request 

of the employee, be compensated 

with corresponding time off during 

the following month. 

- In the Administrative Instruction 

2003/02 for the implementation of 

the Regulation 2001/36, article 19, 

in respect of working hours says: a 

manager may require an employee 

to work over time but this shall not 

exceed 20 hours per week and 40 

hours per month. This shall be 

Even though Night Work is foreseen 

and regulated by local legislation, 

payments for night work are not being 

made on time, especially in the health 

sector. 


New Labor Law has to foresee in a 

clearer way and in full compliance with 

international standards and the 

Convention for the Protection of the 

Night Work ways to be compensated 

for this work as well as to foresee the 

creation of a Special Fund which could 

serve as guarantee of payments of the 

night work. 


46 

Night Work Convention as very important international instrument or this research. In particular we 

analyzed its article 8. 

47 

Provisions of the UNMIK Regulation 2001/27 on the Essential Labor Law are analyzed to compare and 

ensure compliance with international standards 

48 


27


done prior to the authorization of 

the manager. 

- According to this instruction 

employees’ have the right to 

compensation for their overtime 

work. 

d. Freedom of Association and Protection of the Right to Organize Convention, 

1948 


Provisions of Freedom 

of Association and 

Protection of the Right 

to Organize 

Convention, 1948 49 Local Legal Provisions 50 Remarks and recommendations in 



Article 2 

Workers and employers, 

without distinction 

whatsoever, shall have 

the right to establish and, 

subject only to the rules 

of the organization 

concerned, to join 

organizations of their own 

choosing without 

previous authorization. 


2001/27 on Law Essential 

Labor Law 

Section 5 

Right to Organize and to 

Collective Bargaining, 

determines that: 

5.1 Employees and 

employers shall be entitled to 

establish and subject only to 

the rules of the 

organization(s) concerned, 

join organization(s) of their 

own choosing without 

previous authorization. 

Employees’ organizations 

shall include unions. 


2001/36 on the Kosovo Civil 

Service in its article 5 

foresees two provisions which 

refers to union issues and are 

as follows: 

5.1 Civil servants may belong 

to trade unions. 

Existing laws in Kosovo allow Freedom 

of Association and Protection of the 

Right to Organize, but in practice the 

situation is different. Within public 

administration employees are not fully 

free to express their concerns over 

working conditions because of pressure 

by hierarchy for being fired or to change 

positions 52 . 

In the private sector the situation is 

even worse because employees have 

no right to Freedom of Association and 

Protection of the Right to Organize 

This is due to the lack of a Law on 

Unions which if enforced would protect 

the rights of employees for the Freedom 

of Association, thus recognizing 

employees rights to express their 

concerns. 

An additional problem in Kosovo lies in 

the fact that there is no functional 

Union. Instead there are two branches: 

49 Freedom of Association and Protection of the Right to Organize Convention, article 2. 

50 

Local legislation, UNMIK Regulation 2001/27 on the Essential Labor Law and UNMIK Regulation Nr 

2001/36 on the Kosovo Civil Service. 

51 


52 

No statistics provided on cases where the local and international provisions are violated 

28


5.2 Civil servant employees 

with the police, correctional 

and emergency services, and 

any other category of civil 

servant, whose services are 

declared by the Government 

to be essential, shall not 

strike or take any other 

industrial action, which may 

disrupt essential services. 

the Union Federation of Kosovo on one 

side and the Independent Union of 

Kosovo Syndicates on the other. They 

do not act in coordination and thus it 

often happens that their actions have a 

damaging effect upon the interests of 

the employees themselves. 


It is considered as an immediate need 

that in its sessions the Kosovo 

Parliament adopt these two abovementioned 

laws together with the new 

Labor Law in order to complete 

recognition and implementation of the 

employees rights in Kosovo. 

e. Right to Organize and Collective Bargaining Convention, 1949 

Provisions of Right to Local Legal 

Organize and Collective Provisions 54 

Bargaining Convention, 

1949 53 

Article 1 

1. Workers shall enjoy 

adequate protection against 

acts of anti-union 

discrimination in respect of 

their employment. 

2. Such protection shall 

apply more particularly in 

respect of acts calculated 

to: 

(a) make the employment 

of a worker subject to the 

condition that he shall not 

join a union or shall 

relinquish trade union 

membership; 

(b) cause the dismissal of 

or otherwise prejudice a 


2001/27 on Essential 

Labor Law, foresees: 

Section 7 

Protection against acts 

of Anti-Union 

Discrimination 

7.1 Employees shall 

enjoy adequate 

protection against acts 

of anti-union 

discrimination in respect 

of their employment. 

7.2 Acts of anti-union 

discrimination include: 

(a) making an offer of 

employment subject to 

condition that the 

prospective employee 

shall not join a union or, 

where applicable, 

relinquish union 

membership, and 

(b) discharging or 

Remarks and recommendations in 

regards to the practical 


Even though acts protecting the right of 

employees being members of unions are 

included in legislation, the situation in 

reality is different. 

In practice there were many initiatives 

taken by employees’ to establish unions 

within their working places which faced 

strong resistance and reactions on the 

employers’ side (mainly in the private 

sector). Measures were sometimes taken, 

even as far as termination of contracts 

giving explanations of another nature, 

thus hiding the real reasons. 

This is due to the lack of the approval the 

Law on Unions which, in this regard, 

would protect employees and their rights. 


53 Right to Organize and Collective Bargaining Convention was as target of our analyze, in particular Article 

1, point 1 and point 2 (a) and (b). 

54 

From the domestic legislation, UNMIK Regulation Nr 2001/27on Essential Labor Law 

55 


29


worker by reason of union 

membership or because of 

participation in union 

activities outside working 

hours or, with the consent 

of the employer, within 

working hours. 

otherwise prejudicing an 

employee because of 

her/his union 

membership, or 

participation in union 

activities. 


Anyway, the acts analyzed through the above selection of international 

mechanisms and domestic legal provisions do not, in fact, represent the whole current 

problematic of the Kosovo Essential Labor Law but through them we have tried to 

emphasize and analyze some of the legal provisions which we consider to be very 

important in Kosovo. Finally, we do not pretend that all aspects of this field are 

covered but a serious attempt is made to offer the reader a clear and solid vision of 

the situation of the labor legislation as well as employment relationship in Kosovo. 

Chapter IV 

Conclusion and recommendations 

It is quite clear that this research can not elaborate upon all aspects of labor 

rights or discuss in detail the main institutes in this field. However, the present 

research addresses some of the most important legal aspects concerning the 

protection of labor rights and employment relationships. The main goal pursued 

through this research was to increase awareness of the civil society as well as public 

institutions that this field of life/legislation continues to be very problematic and 

sensitive since there is much work to be done in order to consider issues discussed in 

the research completed. 

There are two main components which could be considered as general 

conclusions drawn in this research as well as another more specific one which is a 

typical feature for Kosovo only. 

- First, the fact that many issues which are considered, accepted and 

implemented as democratic standards from the democratic world still remain 

uncovered by legislation in Kosovo. 

- Second, for labor related issues which are regulated at some or other level, 

that compliance with international standards is ensured, their implementation 

remains a crucial problem. This is due to the complexity of the legal structure, 

and the inefficiency of public mechanisms to implement these norms 

consequently, and 

30


- Third, and this is an unresolved problem in Kosovo, the issue of the complex 

legal structure and very confusing structure of the applicable law in Kosovo. 

As it is widely known in Kosovo, different norms approved by the different 

authorities continue to be applied. Still it is evident that the lack of a clear 

structure and legal hierarchy of norms which to a large extent could avoid the 

collision of norms as well as to promote at the same time the very well known 

principle – rule of law. This problem is evident in all labor aspects and often 

creates an unclear situation not only for citizens but also for those who are in 

charge of implementing these provisions and administering justice – state 

administration and court officers at the final stage. 

An analysis of the situation in the public and the private sectors would show a 

great difference between the two sectors. Whilst the public sector could present boast 

a number of steps made in regards to regulation and harmonization with the 

international norms and standards to the provisions relating to employees rights, the 

private sector continues to remain a “black spot” without any relevant approach to 

regulation of employee’s rights and is far from being compatible with international 

norms. Employees of this sector still continue to be part of the informal economy, 

carrying out illegal work and often damaged by fiscal evasions. Most of them do their 

work without any work contract, with no or extended working hours, with no daily rest, 

with no compensation for over-time, no work safety, and are very often subject to 

arbitrary contract termination without any prior notice, explanation or consultation and 

so on. 


As outlined above, in the following we are giving some recommendations 

which arose from this scientific and practical research: 

- Immediate need for drafting and approving unique laws from the field of labor 

rights, 

- Efficient implementation and monitoring of the implementation of these legal 

norms through adequate mechanisms and progress reports, 

- Ensure the highest level of compliance and coherence of the domestic legal 

provisions of the labor law with the respective international standards. 

Kosovo now has determined its strategic and perspective objective to be part 

of the international community since being part of this community determines in the 

first instance, a need to fulfill these standards and their practical implementation. 

31


Introduction 

As the economic, social and cultural rights represent important categories of 

human rights, respect of those remains a precondition for ensuring a better life and 

higher life standard for each citizen. The implementation and development of these 

rights does not depend solely on the willingness of authorities, nevertheless, their 

commitment remains crucial to overcome all barriers of structural nature. 

In regard to the research of this category of rights, some aspects are to be 

targeted as considered of great importance. Hence, in the first chapter of this research 

the importance of these rights in general and their state of affairs is being presented, 

focusing in particular at this category of rights situation in Kosovo, in certain periods of 

time. Shortly, the analysis will be conducted in accordance with the legislative periods 

corresponding to the Yugoslav administration, international administration and post – 

status situation. 

The second chapter of the study underlines the applicability of provisions 

related to this field, as well as their complexity regarding the implementation in 

Kosovo. 

The third chapter of research is focused on practical aspects of 

implementation in regard to the European Social Charter in Kosovo and the 

International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, as the two main 

international instruments in this category of rights. This chapter highlights concrete 

aspects and institutions of rights as stipulated in local provisions, providing the 

information on how much the local legislation does cover the related issues and what 

is their practical applicability, and seeks to give eventual recommendations for 

situations considered to be more sensitive and problematic. 


At the last chapter conclusions and recommendation are drawn based on the 

key findings of the research. The research is mainly supported by sources from legal 

acts which are applicable in Kosovo and on two above-mentioned international 

conventions. 

35


Chapter I 

1. Economic, social and cultural rights as precondition for peace building 

The economic social and cultural rights are fundamental categories of human 

rights even though the implementation and protection of these rights is not a matter of 

desire of the respective states, but more than that, it is a matter of objective and 

economic opportunities of states, separately. Nowadays, many subjects of the 

international law, despite their will to promptly implement the provisions of this 

category of human rights, have it almost impossible to consequently implement these 

provisions and this is due to the dependency of states’ economic development and 

other aspects, mainly of economic and material nature. Taking into account the fact 

that this field of human rights includes rights that relate to work, social security, living 

standard, family protection, health insurance, education, etc. it is completely clear that 

the implementation of these rights does not depend on the good will of state 

authorities in one country but on the legal and economic system of the country, its 

level of economic development, etc. 

However, the need of addressing and solving this is an early and continuous 

problem and it has caused much discussion amongst scientists, theoreticians, 

politicians and law practitioners. The U.S. President Franklin Roosevelt in a message 

to Congress in 1944 addressing this category of human rights said: "We have come to 

a clear conclusion of the fact that true individual freedom cannot exist without 

economic security and independence. “Necessitous men are not free men”. "People 

who are out of a job are a material of which dictatorships are made of” 56 . This is only a 

small indicator, but with great meaning and with very serious reflections that this field 

of human rights claimed to take in the future. Afterwards, on the basis of this need and 

this seriousness these efforts begun to get materialized, concretely starting with 

design and approval of international mechanisms in the field as the International 

Convention on economic, social and cultural rights and with the European Social 

Charter in Europe even despite the fact that certain institutions in this field may also 

be involved in other international instruments such as: the right to work, education, 

health, property, family, etc. Certain countries which passed through periods of riots 

continue to experience problems with the legal Regulation of these categories which 

have often ended with conflicts that affected the peace within the country and beyond 

its borders. 


2. Economic, social and cultural rights in Kosovo 

Kosovo, with its very dynamic and interesting history, does not make an 

exception. Alike most of the states that emerged from former Yugoslavia and the 

Balkans as a whole, Kosovo is faced with similar problems in this field which has had 

an extraordinary importance to guarantee peace in the respective countries and the 

56 


Clarendon Press – Oxford 1996, page 258 

37


region in general. Although most of these countries had problems in this field, in 

Kosovo, this problem was more emphatic and much larger because of its 

developments and specificities. This is due to very low economic development and 

the lack of the rule of law, although in certain periods of time it was related to political 

problems and the lack of political will of "local authorities 57 ” to ensure and promote 

these rights in Kosovo. During these moments, Kosovo experienced the darkest times 

in executing of these rights since on the basis of ethnicity, workers were expelled from 

their duties, doctors were driven out of the hospitals, professors were expelled from 

the University facilities and so on. In other words, this was a very typical example and 

unprecedented violation of these rights not only in Kosovo but the entire modern 

world. 


3. Kosovo Under International Administration 

Kosovo, under the international administration had no efficient mechanisms in 

order to ensure the protection of these fundamental rights. The legal and political 

structure of Kosovo greatly promoted the human rights but completely avoided the 

problems of economic, social and cultural character, not to mention the conventions 

regulating issues of this nature. On the highest legal act under the UNMIK 58 

administration, the international conventions were quoted in an order, which were 

directly applicable in Kosovo, whereas the two main conventions in the field, namely 

The International conventions on the economic, social and cultural rights and the 

European Social Charter were not included nor quoted. This situation did not produce 

an obligation for local institutions nor for the international ones to seriously address 

these issues even though at the local legislation level, some efforts were made to 

regulate certain issues related to this field. 

4. Kosovo After the Status 

Following the status, Kosovo did not have any major change in this direction. 

The Country’s Constitution clearly quotes the direct applicability of international 

conventions. Article 22 of the Constitution stipulates that: Human rights and 

fundamental freedoms guaranteed by the following international agreements and 

instruments are guaranteed by this Constitution, are directly applicable in Kosovo and, 

in the case of conflict, have priority over provisions of laws and other acts of public 

institutions: 

1. Universal Declaration of Human Rights, 

57 

It is about the period from 1989 until the establishment of United Nations administration in Kosovo , the 

period when in a violent way the Kosovo autonomy was abrogated and as a result we had drastic violations 

of rights of this field as well as other fields too. 

58 

Constitutional Framework on the Provisional Institutions of Self – Government in Kosovo 

38


2. European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental 

Freedoms and its Protocols, 

3. International Convention on Civil and Political Rights and its Protocols, 

4. Council of Europe Framework Convention for the Protection of National 

Minorities, 

5. Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 

6. Convention on the Elimination of All Forms Discrimination Against Woman, 

7. Convention on the Rights of the Child, and 

8. Convention against Torture and other Cruel, Inhumane or Degrading 

Treatment or Punishment 59 . 

As seen from the above-mentioned provision, the post – status situation in 

principle remains more or less the same, since the two main international legal 

mechanisms from the field of economic, social and cultural right remained uninclusive. 

Normally the institutions of this field are regulated through other acts such 

as the Convention on Child Rights, etc. However, the two main mechanisms 

remained out of direct implementation in Kosovo. This situation does not determinate 

the final situation of this area and, in other circumstances, when Kosovo removes 

current formal international obstacles, perhaps it can ratify these conventions and its 

provisions would thereafter become mandatory and obligatory for the country and its 

provisions would have superiority towards local legislative provisions. This is in a way 

ensured through the Article 19, point 1 which stipulates that “International agreements 

ratified by the Republic of Kosovo become part of the internal legal system after their 

publication in the Official Gazette of the Republic of Kosovo. They are directly applied 

except for cases when they are not self – applicable and the application requires 

promulgation of a law 60 . In meantime the superiority of international provisions 

towards the local ones is regulated with article 19 point 2, where it is stated “Ratified 

international agreement and legally binding norms of international law have superiority 

over the laws of Republic of Kosovo 61 ”. 


As indicated from above, Kosovo in the last two decades was excluded from 

the application of provisions in terms of International Conventions of first hand 

importance in the field of economic, social and cultural rights. This, in any way does 

not mean that in the future it will be continued with the same trend, but the current 

situation is as such. When and in what circumstances this would change and when 

these mechanisms would be applicable, directly or after the ratification by the 

institutions in Kosovo remains to be seen,. 

59 

Constitution of Kosovo, Article 22 

60 


61 


39


Chapter II 

Legal base, applicability and complexity 


As already mentioned in the previous chapter, there is no specific legal basis 

since both international legal instruments in the sphere of economic, social and 

cultural rights are not ratified and into force in Kosovo: International Covenant on 

Economic, Social and Cultural Rights and the European Social Charter. However, 

different legal institutions of this kind are covered to some extent through other local 

legal mechanisms, although not to the necessary level. For instance the institute of 

family and the family rights are regulated by the Family Law, right to health is 

regulated by the Kosovo Health Law, the right to work is regulated by the Essential 

Labor Law while it is expected to be defined and advanced in certain items with the 

adoption and entry into force of a new law. Other important legal institutions are 

regulated and protected even by the highest legal act - the constitution, such as: the 

right to work and perform of profession (Article 49), freedom of art and science (Article 

48), health and social protection (article 51), then other laws for certain areas of the 

economic, social and cultural rights such as the Law on education of Kosovo that is 

dedicated to primary and secondary education, and the other unique law for higher 

education, Health Law of Kosovo, Law for Social Assistance Scheme, Law of Social 

and Family Services, Law on Gender Equality, Law on Copyright and other similar 

rights that represent certain rights in this field aiming at the greatest possible 

approximation, coherence and compliance with the provisions of international 

standards 62 . 

Chapter III 

Practical aspects of international mechanisms implementation in Kosovo 

a. European Social Charter 

European Social 

Local legal provisions 64 Remarks and recommendations 

Charter 63 in regard to the practical 


62 

The issue of drafting and submitting the legal acts to the Government and Assembly for approval is 

regulated. Among others, when the law is to be submitted to the Government and Assembly it has to be 

accompanied with declaration of the financial costs and declaration of the compliance and coherence of the 

act with Acquis Communautaire. 

63 

European social charter with no doubt is the most important international legal instrument in the field of 

economic, social and cultural rights thus it will be in the focus of this research whose provisions we will 

address. 

64 

In order to have a clearer vision we will refer to the local legal acts provisions such as the Kosovo 

Constitution, Collective Contract, Law on Essential Labor, Law on Social and Family Services, Family Law 

and so on. Provisions of these legal acts regulate most of the institutes from the field of economic, social 

and cultural rights. 

65 


40


Article 2 

The right to just 

conditions of work 

With a view to ensuring the 

effective exercise of the 

right to just conditions of 

work, the Parties 

undertake: 

1. to provide for reasonable 

daily and weekly working 

hours, the working week to 

be progressively reduced to 

the extent that the increase 

of productivity and other 

relevant factors permit; 

Constitution of the Republic 

of Kosovo 66 

Article 49 

Right to Work and Exercise 

Profession 

determines that: 

1. Right to work is guaranteed. 

2. Every person is free to 

choose her/his profession and 

occupation. 

General Collective contract 

foresees also the working 

hours through its article: 

Article 18 

Fully working schedule is 40 

hours per week. Working week 

is 5 days. 

In the extraordinary 

circumstances working hours 

might be extended to more 

than 40 hours, but not more 

than 20 additional hours per 

week, respectively 40 hours 

per month. 

1. UNMIK Regulation No. 

2001/27 on the Essential 

Labor Law in Kosovo 

foresees: 

Even though the issue of the right 

to the just conditions of work is 

regulated by the relevant provisions 

of the constitution and the laws the 

situation in practice is quiet 

different, depending on the sector of 

the work 67 . 

At the private sector the working 

hours are not in compliance with the 

provisions of this convention nor 

with the local provisions related to 

the working hours. Employees in 

this sector have no regular working 

hours since most of them are 

pressed to work by 12 hours per 

day, 6 days per week with a day off 

during the week only, and very often 

with no annual leave at all. 55 

companies out of 7000 inspected by 

the Labor Inspectorate do not have 

any internal regulation on the 

working hours 68 . 

These phenomenons confirm the 

violation of their rights to working 

hours laid down by the law. On the 

other hand, at the public 

administration this institute is 

satisfactorily regulated and 

respected as there are favorable 

conditions for the employees. 



16.5 Working hours shall not 

exceed 40 hours per week. 

16.6 A working day shall not 

exceed 12 hours. 

Labor Inspectorate has to perform 

concisely its obligations laid down 

by the Law on Labor Inspectorate in 

order for private sector to be often 

monitored, in periodical terms, and 

identify working places where these 

rights laid down by the law are not 

respected. 

If the Inspectorate finds such 

violations, it has to take measures 

in accordance with the provisions 

66 

Kosovo Constitution as the main legal act determines in general principles certain category of right of the 

economic, social and cultural nature as are: the right to work, right to perform the profession, social 

protection and so on. 

67 

Private or public sector 

68 

Kosovo Labor Inspectorate, Annual Report 2009 

41


laid down by the law. 


Article 7 

The right of children and 

the young persons to 

protection 



right of children and young 

persons to protection, the 

Parties undertake: 

1 to provide that the 

minimum age of admission 

to employment shall be 15 

years, subject to 

exceptions for children 

employed in prescribed 

light work without harm to 

their health, morals or 

education; 


minimum age of admission 

to employment shall be 18 

years with respect to 

prescribed occupations 

regarded as dangerous or 

unhealthy; 


working hours of persons 

under 18 years of age shall 

be limited in accordance 

with the needs of their 

development, and 

particularly with their need 

for vocational training; 

UNMIK Regulation No. 

2001/27, on the Essential 


foresees protection of the 

rights of the child and the 

young in the field of labor: 

Article 3 

Minimum Age 

3.1 Eighteen (18) years of age 

shall be the minimum of age of 

employment or work which by 

its nature or the circumstances 

in which it is carried out, is 

likely to jeopardize the health, 

safety or morals of the young 

person. 

3.2 A person under 18 years of 

age may only be employed in 

light work that is not likely to be 

harmful to his/her health and 

development, and shall not 

affect his/her attendance at 

school. 

3.3 A person under 15 years of 

age must not be employed. 

The issue of the right of children 

and young persons under 18 years 

old to protection is regulated by the 

local provisions. The situation in 

practice proved to be different and 

more complicated. We are 

witnesses of the everyday work of 

children under 18 years of age as in 

tobacco and other items sale in the 

streets, and other kind of activities 

including begging. A survey 

conducted by UNICEF shows that 

average children age is 9.8 years 

when they start engaging in the 

child labor 69 . The age of 10 is the 

critical and most frequent year when 

children start working in Kosovo 70 . 

This phenomenon is shown to be 

increased in the future as a 

consequence of the poverty and low 

economic standard. 

Ministry of Labor and Social Welfare 

in cooperation with the Ministry of 

Interior launched a campaign to 

increase the awareness and inform 

the public not to support children in 

forcedly begging and not to “use” 

the children for doing such 

dangerous and unhealthy 

occupations providing the 

recommendations on how to 

proceed in these cases in order for 

such phenomenon to be avoided. 

Recommendations: 

Ministry of Labor and Social Welfare 

in cooperation with Labor 

Inspectorate must take the 

necessary measures to prevent this 

phenomenon through providing 

social services to these children as 

to support turning them to the 

educational process. 

69 

Child Labor in Kosovo – A study on working children, UNICEF Report 2004 , page 30 

70 

Ibid, pg 30 

42


Article 8 

The right of employed 

women to protection of 

maternity 



right of employed women to 

the protection of maternity, 

the Parties undertake: 

1. to provide either by paid 

leave, by adequate social 

security benefits or by 

benefits from public funds 

for employed women to 

take leave before and after 

childbirth up to a total of at 

least fourteen weeks; 

2. to consider it as unlawful 

for an employer to give a 

woman notice of dismissal 

during the period from the 

time she notifies her 

employer that she is 

pregnant until the end of 

her maternity leave, or to 

give her notice of dismissal 

at such a time that the 

notice would expire during 

such a period; 

General Collective Contract 71 

Article 23 

- Employed woman during the 

pregnancy and maternity has 

right to 6 months maternity 

leave 

- Maternity leave is recognized 

as working time period, for the 

first three months of the leave 

is to be paid by the employer 

not less than 70% of the 

employees’ salary and for the 

last three months is to be paid 

by the Kosovo Government 

Maternity Protection Fund not 

less than 70% of the salary of 

the employed woman. 

The right of employed women to the 

protection of maternity in Kosovo is 

not in accordance with the 

provisions guaranteed by the 

European Social Charter because 

the local previsions foreseen the 

right to maternity leave only but not 

the right foreseen by the Article 8, 

paragraph 2 of the Charter because 

in the practice there are cases when 

women during the maternity leave 

are dismissed or called to the 

responsibility for the obligations 

foreseen during the time of 

maternity leave. Also, in practice it 

is not guaranteed the protection of 

the right of the pregnant woman of 

the night work. 


Local provisions must guarantee the 

right of the woman in maternity 

protection from dismissal and work 

obligations. Also, there have to be 

addressed cases when woman, 

because of the medical reasons has 

to “mentain the pregnancy” as this 

is not mentioned in any local 

provisions as laid down by the 

provisions of the Charter. 


Article 13 

The right to social and 

medical assistance 



right to social and medical 

assistance, the Parties 

undertake: 

1 to ensure that any person 

who is without adequate 

resources and who is 

unable to secure such 

resources either by his own 

efforts or from other 

sources, in particular by 

Constitution of the Republic 

of Kosovo 

Article 51 

explicitly determines the 

Social and Health Protection, 

as follows: 

1. Healthcare and social 

insurance are regulated by law. 

2. Basic social insurance 

related to unemployment, 

disease, disability and old age 

shall be regulated by law. 

Kosovo Law on Social 

Kosovo has adequate legislation in 

regard to the social and medical 

assistance starting from the 

Constitution as the highest legal act 

and other legal acts as well. 

However, in practice there are many 

complications regarding the 

implementation of these legal 

provisions. 

In many cases even when people 

are eligible to benefit from the social 

assistance, their cases are not 

treated seriously by the respective 

officers. Often they might be denied 

and out of the list of the 

71 

Collective Contract, article 23 

43


benefits under a social 

security scheme, be 

granted adequate 

assistance, and, in case of 

sickness, the care 

necessitated by his 

condition; 

Protection Schemes No. 

2003/05 72 , by its article 4 and 

article 5 regulates the financial 

and non-financial criteria to 

benefit from the social 

schemes 


2005/46 on the Law on Social 

and family services in 

Kosovo, No. 02/L-17 

Article 1 

beneficiaries. 

Also, in the context of the medical 

assistance citizens are not offered 

the right treatment as laid down by 

the legal provisions, in particular to 

the categories set by the Kosovo 

Law on Health according to which 

they can benefit free of charge from 

the essential list of medicines and 

medical care 74 . 



General provisions 

1.1 .This law sets out and 

regulates the provision of social 

and family services to persons 

who are in need and families 

who are in need in Kosovo. 

1.2 In circumstances where 

there is no family support or 

where this is insufficient to 

ensure the welfare of an 

individual the state has a duty 

to provide to those people who 

would not otherwise be helped, 

social and family services in a 

manner that respects their 

dignity as human beings and 

their fundamental rights based 

on Kosovo legislation and 

International Human Rights 

Conventions unless there are 

overriding circumstances of 

need or of projection, these 

services will be provided to 

persons in need and families 

within a community setting and 

not in residential homes. 

Responsible institutions are to take 

appropriate measures to ensure 

that people in need benefit from the 

social assistance and guarantee 

this right to them as foreseen by the 

law. 

Also, as far as the existent situation 

of the medical assistance, the main 

problem raises from the 

management of the distribution of 

medicines which are included in the 

essential list of medicines. In this 

case Ministry of Health must be very 

careful and more responsible to 

manage the essential list of 

medicines and its distribution. 

Ministry of Health has to accelerate 

the procedure of supplying health 

institutions properly with medicines. 

1.3 Social and family services 

shall include the provision of 

direct social care, counseling 

or, in exceptional 

circumstances, material 

assistance, for the benefit of 

72 

Law on the Social Protection Schemes adopted among the earliest legal acts by the international 

administration through the UNMIK Regulation Nr 2003/5, article 4and 5 addresses the categories and 

schemes of citizens of Kosovo who are eligible to enjoy social protection. 

19 

See the ‘case A’, reported by the NGO CLARD, at the end of the table. 

44


people in need. 

Kosovo Family Law No. 

2004/32 promulgated by 


2006/07 73 , 

Article 7 

Form of protection 

For implementation of family 

relation’s rights, the mother and 

child are provided special 

protection by means of social 

welfare 

Kosovo Law on Health No. 

2004/4 

Article 7 


7.1. The system of health care 

should be accessible to all 

citizens and all Communities of 

Kosovo. 

Article 22 

Health care system 

22.1. Health care services in 

accordance with article 23 of 

this law are provided free of 

charge in the Public Health 

Institutions for the special 

groups of population. This law 

lists these categories of 

population. 


Article 15 

The right of persons with 

disabilities to 

independence, social 

integration and 

participation in the life of 

the community 


persons with disabilities, 

irrespective of age and the 

nature and origin of their 

disabilities, the effective 

Kosovo Law on Vocational 

Ability, Rehabilitation and 

Employment of People with 

Disabilities No. 03/L-019 

foresees: 

Article 8 

Vocational ability, 

rehabilitation, and training of 

people with disabilities 

1. Person with disability has a 

right to Rehabilitation and 

Law and special strategies do 

regulate the rights of the persons 

with disabilities in regard to 

vocational ability, rehabilitation and 

social integration and such 

framework seems to be satisfactory, 

however in practice it seems that 

the issue of their integration into the 

society through employment in 

conformity with their educational 

background remains a “black point”. 

In many cases this category of 

people is subjected to discrimination 

73 

Kosovo Family Law promulgated by UNMIK Regulation Nr 2004/03, regulated rights and obligations in 

the family relationship in Kosovo 

45



exercise of the right to 

independence, social 

integration and participation 

in the life of the community, 

the Parties undertake, in 

particular: 

1. to take the necessary 

measures to provide 

persons with disabilities 

with guidance, education 

and vocational training in 

the framework of general 

schemes wherever 

possible or, where this is 

not possible, through 

specialized bodies, public 

or private 

Vocational Training according 

to general conditions laid down 

by this Law. In certain cases 

rehabilitation shall be realized 

in special schools and other 

Institutions according to 

curriculums for vocational 

ability 

5. Activities of Vocational 

Rehabilitation and ability are 

realized in educational 

institutions, employment 

offices, Centers of Vocational 

Training, and other legal 

persons, who meet conditions 

for vocational training and 

education, laid down by this 

law and other applicable laws 

Article 11 

Special and general 

conditions of employment 

1. Person with disability has a 

right to employment, integration 

in labor market with general 

and special conditions laid 

down by this Law. 

and not equally treated in Kosovo, 

particularly in the field of labor. 


Kosovo institutions are responsible 

to support this category of people, 

to be very careful on monitoring the 

access and their integration into the 

society and to take adequate legal 

measures in accordance with the 

law in cases of the violation of their 

rights. 

2. With special conditions 

people with disabilities are 

employed in Center for 

Vocational 

Ability, Rehabilitation, 

protective work place and at 

working center, who based on 

working abilities and according 

to general conditions, are not 

able to be employed in 

open labor market or are not 

able to keep their job 

Article 20 

The right to equal 

opportunities and equal 

treatment in matters of 

employment and 



Labor Law in Kosovo 75 , 

foresees the following: 

Article 2 

Local legislation guarantees the 

right to equal opportunities and 

equal treatment in the issues of 

labor and work with no 

discrimination based on gender, 

whereas the clause of non 

75 

UNMIK Regulation No. 2001/27, on Essential Labor Law contains provisions regarding the issues of labor 

discrimination, and in particular regulates and protects the position of women at work. These issues are 

also directly regulated by the Convention on Elimination of all kind of discrimination against women which is 

directly applicable in Kosovo. 

46


occupation without 

discrimination on the 

grounds of sex 



right to equal opportunities 

and equal treatment in 

matters of employment and 

occupation without 

discrimination on the 

grounds of sex, the Parties 

undertake to recognize that 

right and to take 

appropriate measures to 

ensure or promote its 

application in the following 

fields: 

a. access to employment, 

protection against dismissal 

and occupational 

reintegration; 

Prohibition of all kind of 

discrimination 

2.5 Discrimination, direct or 

indirect, against a female 

employee arising from her 

pregnancy or childbirth is 

prohibited. 

2.6 Sexual harassment at the 

workplace is prohibited. 

The Law on Gender Equality 

in Kosovo, 76 No. 2004/2 

Article 13 

Employment 

13.3. Announcement for job 

vacancies shall not contain any 

words of expression that might 

cause gender discrimination. 

This provision 13.3 shall not be 

applied to the cases where 

such announcements or 

declarations are published to 

achieve the gender balance in 

a certain professional sector 

provided however that such 

intention is clearly stated in the 

annunciation. 

discrimination is included in many 

other legal provisions apart of those 

dealing with employment. These 

provisions are applicable but not at 

the adequate level. 


Article 23 

The right of elderly 

persons to social 

protection 



right of elderly persons to 

social protection, the 

Parties undertake to adopt 

or encourage, either 

directly or in co-operation 

with public or private 

organizations, appropriate 

measures designed in 


2001/35, on Pensions in 

Kosovo foresees the right to 

all persons over 65 to benefit 

from the basic pension of 45 

EUR in order to be active part 

of the society. Through the 

decision of the government No. 

13/2007 77 as of. 31.10.2007, 

and Administrative Instruction 

No. 11/2007 issued by the 

Ministry of Labor and Social 

Welfare is decided that the 

category of retired people who 

used to work more than fifteen 

years is to benefit from 

In regard to the essential pension 

the state of affairs is as foreseen by 

the regulation even though the 

payment does not stand in the 

satisfactory level since the amount 

of 45 EUR does not guarantee the 

elderly people neither to enjoy their 

basic rights nor to be active part of 

the public, social and cultural life. 

Moreover, this amount has much 

more elements of the social 

assistance rather than being an 

essential pension. 

The Government decision, to give 

76 

Kosovo Law on Gender Equality, promulgated by UNMIK Regulation No. 2004/02, addresses the aspects 

of gender equality in Kosovo. 

77 

At the meeting held on 31 of October 2007, the decision of the government No. 13/2007 was adopted 

which, together with the Administrative Instruction Nr 2007/11 of the Ministry of Labor and Social Welfare 

provided the legal ground for Kosovo pensions to be increased for certain categories of people. 

47



particular: 

1. to enable elderly persons 

to remain full members of 

society for as long as 

possible, by means of: 

a. adequate resources 

enabling them to lead a 

decent life and play an 

active part in public, social 

and cultural life; 

b. provision of information 

about services and facilities 

available for elderly 

persons and their 

opportunities to make use 

of them; 

2. to enable elderly persons 

to choose their life-style 

freely and to lead 

independent lives in their 

familiar surroundings for as 

long as they wish and are 

able, by means of: 

b the health care and the 

services necessitated by 

their state; 

additional 40 EUR. 

Kosovo Health Law No. 

2004/4 78 

Article 22, paragraph c 

22.1. Health care services in 

accordance with article 23 of 

this law are provided free of 

charge in Public Health 

Institutions for the special 

groups of population which 

includes people over 65. Also, 

article 23, paragraph h, 

foresees free access to the 

medical supply. 

40 EUR extra, seems not to be the 

right one as it does not increase the 

pensions in proportion with the 

contributions given by the elderly 

people. In addition, this decision is 

not applicable to many employees 

who used to work longer than 15 

years but who cannot prove it as 

most of their documents were lost 

during the war. 


Kosovo Government must improve 

the situation of retired people 

(persons over 65) by increasing 

their pensions in proportion with 

their contributions and their needs. 

It is recommended that Kosovo 

Government use all international 

mechanisms and institutions, within 

Kosovo and beyond its borders, to 

claim back Saving Pensions Fund 

which is in Serbia ever since the 

end of the war in 1999. This Fund 

could in an instant have its positive 

impact in the life of those who 

contributed to it for years. 

Article 30 

The right to protection 

against poverty and 

social exclusion 



right to protection against 

poverty and social 

exclusion, the Parties 

undertake: 

a. to take measures within 

the framework of an overall 

and co-ordinated approach 

to promote the effective 

access for persons who live 

or risk living in a situation of 

Kosovo Assembly on October 

17, 2008 adopted the 

Resolution for the adoption of 

the Millennium Declaration 79 , 

accepting the principles of this 

declaration, and among them 

the principle addressing the 

poverty reduction 

Kosovo has neither special 

provisions nor national strategies 

which determine policies for the 

protection of population living in 

poverty and social exclusion. 

However, Kosovo Assembly 

adopted the Resolution for the 

Millennium Declaration, and 

respectively its objectives, one of 

these being to minimize the poverty 

level. 


Kosovo Assembly is to monitor 

permanently fulfillment of the eight 

objectives the resolution embodies, 

as well as to instruct Kosovo 

Government that these objectives 

78 

Kosovo Law on Health, promulgated by the UNMIK Regulation No. 2004/4, regulates reports and 

foresees health care in Kosovo. This in particular by article 22 par. c and article 23 par. h 

79 

Resolution for the adoption of the Millenium Declaration, Kosovo Assembly, October 17,. 2008 

48


social exclusion or poverty, 

as well as their families, to 

in particular, employment, 

housing, training, 

education, culture and 

social and medical 

assistance; 

be among their first priorities. 

Article 31 

The right to housing 



right to housing, the Parties 

undertake to take 

measures designed: 

1 to promote access to 

housing of an adequate 

standard; 

2 to prevent and reduce 

homelessness with a view 

to its gradual elimination; 

3 to make the price of 

housing accessible to those 

without adequate 

resources. 

Kosovo Law on Local Self - 

Government 80 , No. 2008-03- 

L040, in particular article 17 

determines Kosovo 

municipality competencies on 

providing family and other 

social welfare services as 

follows: 

Article 17 

Own Competencies 

k) provision of family and other 

social welfare services, such as 

care for the vulnerable, foster 

care, 

child care, elderly care, 

including registration and 

licensing of these care 

centers, recruitment, 

payment of salaries and 

training of social welfare 

professionals; 

The right to housing is not regulated 

in detail by any particular law, but in 

general terms, is determined as 

municipal competence, according to 

the Law on Local Self – 

Government in Kosovo. 

Every year municipalities are 

working in this regard, building new 

houses for the collective and 

individual housing etc. However, an 

extremely huge number of requests 

makes it impossible for all of them 

to be afforded. 


l) public housing 

Description of case A: 

Relevant applicable domestic legislation: Kosovo Health Law No. 2004/4, article 22 c 

M.G and S.G reside in Fushe Kosovo municipality, both are over 65, they benefit from 

social assistance schemes and belong to Ashkali community. Reportedly these 

individuals were denied medicaments included in the Essential Drugs List and were 

told by the local health center to apply for medicaments needed in the neighbor 

municipality of Pristine or in private pharmacies. According to Article 22.1 citizens over 

65 are described as special groups of population and therefore are eligible to receive 

drugs from the essential list free of charge. 

b. International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights and its 

implementation in Kosovo 

80 

Kosovo Law on Local Self - Government No. 2008 – 03 - L040 

49


International Covenant on Local legal provisions 82 Remarks and recommendations 

Cultural Rights 81 implementation 83 

Economic, Social and 

regarding the practical 

Article 8 

1. The States Parties to the 

present Covenant undertake 

to ensure: 




foresees the right of the 

employees to be part of the 

unions 

There is no Law on Trade Unions 

in Kosovo which would protect the 

right to employees to organize. 

There is no functional union in 

Kosovo which is obliged to protect 

the rights of the employees. 


(a) The right of everyone to 

form trade unions and join the 

trade union of his choice, 

subject only to the rules of the 

organization concerned, for 

the promotion and protection 

of his economic and social 

interests. No restrictions may 

be placed on the exercise of 

this right other than those 

prescribed by law and which 

are necessary in a democratic 

society in the interests of 

national security or public 

order or for the protection of 

the rights and freedoms of 

others; 

(d) The right to strike, provided 

that it is exercised in 

conformity with the laws of the 

particular country 

Article 5 

Rights to Organize and to 

Collective Bargaining, 

foresees: 

5.1 Employees and employers 

shall be entitled to establish 

and, subject only to the rules 

of the organization(s) 

concerned, joined Employees’ 

organizations shall include 

unions. 


2001/36 for Kosovo Civil 

Servants in the article 5, 

contains two provisions of 

the union nature 84 : 

5.1 Civil servants may belong 

to trade unions. 

5.2 Civil servants employed 

with the police, correctional 

and emergency services, and 

any other category of civil 

servants whose services are 

declared by the Government 

to be essential, shall not strike 

or take any other industrial 

action, which may disrupt 

essential services 

Even though the existing 

legislation of the employment 

relations allows union actions, this 

in practice proves to be different. 

Public administration employees 

are not fully free to express their 

concerns in relation to their 

working conditions as they are 

often under pressure from their 

superiors to be dismissed or, in 

best case scenarios change their 

posts. 

Situation in private sector is even 

worse because the employees are 

fully denied to their right to 

organize. 


Kosovo Assembly has to adopt as 

soon as possible the 

abovementioned law. 

Article 10 

The States Parties to the 

Family is regulated by the 

Kosovo Family Law No. 

2004/32 promulgated by 

In practice there are no cases 

showing situations where the 

provisions of this law are not 

81 

International Covenant no Economic, Social and Cultural Rights is the main international legal instrument 

which regulates issues of this nature. It is not directly applicable in Kosovo and Kosovo does not form a part 

of this convention. However, because of the importance of this instrument we will refer to its provisions and 

their applicability in Kosovo. 

82 

Local legal provisions 

83 


84 

UNMIK Regulation No. 2001/36, for Civil Servants in Kosovo continues to be in force in Kosovo even 

though it is expected to be replaced by the new piece of legislation. 

50


present Covenant recognize 

that: 

1. The widest possible 

protection and assistance 

should be accorded to the 

family, which is the natural 

and fundamental group unit of 

society, particularly for its 

establishment and while it is 

responsible for the care and 

education of dependent 

children. Marriage must be 

entered into with the free 

consent of the intending 

spouses. 


2006/07, which determines 

the definition of the family, 

who compose it, and states 

protection forms as in the 

following; 

Article 2 

Family 

(1) Family is a vital community 

of parents and their children 

and other persons of the kin. 

(2) Family is the natural and 

fundamental nucleus of 

society and enjoys the right to 

protection. 

(4) All persons enjoy equal 

treatment of rights and 

obligations set forth in this 

Law. There shall be no direct 

or indirect discrimination 

against any person or persons 

based on sex, age, marital 

status, language, mental or 

physical disability, sexual 

orientation, political affiliation 

or convictions, ethnic origin, 

nationality, religion or belief, 

race, social origin, property, 

birth or any other status 

implemented. 

Most of the problematic situations 

of this nature have no legal 

background. These problems 

have subjective nature and are 

created between people and thus 

are not depended on the public 

institutions and implementation of 

the law. 

Concerning the protection of 

families from domestic violence, 

courts have demonstrated in some 

cases that they are negligent. 

Even with the provisions of the 

Regulation on protection against 

domestic violence, that foresees 

the Court should take a decision 

upon requests for protection order 

in a period of time between 24 

hours and 15 days, there are 

cases when peoples wait for 

several months. During these 

months the victims of violence are 

living in danger until the court 

reaches a decision. 85 


Article 7 

Form of Protection 

(1) For implementation of 

family relation’s rights, the 

mother and child are provided 

special protection by means 

of social welfare 

(2) Children without parental 

care are given special 

protection through custody, 

family shelter, residential 

shelter and adoption 

Also Regulation No. 2003/12, 

on protection against 

domestic violence, includes 

provisions about protection of 

family from domestic violence. 

Herein Article 7 foresees 

85 

See the ‘cases B and C’, reported by the NGO CLARD, at the end of the table 

51


taking of decision on requests 

for protection order inside 15 

days, and for urgent requests 

inside 24 hours. 


Article 13 



the right of everyone to 

education. They agree that 

education shall be directed to 

the full development of the 

human personality and the 

sense of its dignity, and shall 

strengthen the respect for 

human rights and fundamental 

freedoms. They further agree 

that education shall enable all 

persons to participate 

effectively in a free society, 

promote 

understanding, tolerance and 

friendship among all nations 

and all racial, ethnic or 

religious groups, and further 

the activities of the United 

Nations for the maintenance of 

peace. 



that, with a view to achieving 

the full 

realization of this right: 

a. Primary education shall be 

compulsory and available free 

to all; 

b. Secondary education in its 

different forms, including 

technical and vocational 

secondary education, shall be 

made generally available and 

accessible to all by 

every appropriate means, and 

in particular by the progressive 

introduction of free education; 

Kosovo Law on Primary and 

Secondary Education 86 , No. 

2002/2 

Article 3 

The Right to Education 

3.1 It shall be the general duty 

of the MEST subject to the 

provisions of this Law and the 

applicable law to promote the 

education of the people of 

Kosovo and to make available 

an adequate and efficient 

programme of primary and 

secondary education 

accessible to all. 

3.2 No child shall be denied 

the right to education. In 

furtherance of this right, the 

following principles shall 

apply: 

Article 7 

Compulsory Education 

7.1 Compulsory schooling 

begins at the start of the 

school year following the date 

on which a child attains the 

age of six (6) (the minimum 

compulsory school age) 

7.2 Compulsory schooling 

ends at the close of the ninth 

school year following the 

pupil’s admission to primary 

education, or on the day when 

the pupil reaches the age of 

15, whichever is earlier. 

Kosovo Law on the Higher 

Education No. 2002/3 87 

promulgated by the UNMIK 

Regulation No. 2003/14 

Article 3 

Access to Higher Education 

Kosovo legislation in the sphere of 

right to education stands in a good 

level but its applicability faces 

some difficulties especially 

regarding the number of children 

coming from the families in need, 

or in a poor material 

circumstances. In many cases 

they are forced to abandon their 

schools either because of the poor 

economic conditions or due to the 

distance to their schools. 

This situation is getting better by 

the government policies to give 

books free of charge to the pupils 

(as laid down in the provisions of 

the Law on Primary and 

Secondary Education). 

Lack of the competent teaching 

staff as well as other staff such is, 

for instance, psychologists is 

another problematic issue in this 

regard as they could largely help 

the pupils included in different 

troubles/problems and could help 

them on attending regularly their 

lessons. 

There are significant problems 

which could be emphasized in the 

sphere of higher education, 

especially regarding the minorities 

access to education at this level. 

Law on higher education 

recognizes this right to them but in 

practice the implementation 

seems to be problematic due to 

some political and other reasons. 


Ministry of Education, Science and 

Technology should reconsider 

86 

Kosovo Law on Primary and Secondary Education promulgated by the UNMIK Regulation No. 2002/2 

87 

Kosovo Law on Higher Education Nr 2002/3 87 promulgated by the UNMIK Regulation No. 2003/14, 

addresses the possibilities, conditions and the process as a whole for this category of education in Kosovo 

52


c. Higher education shall be 

made equally accessible to all, 

on the basis of capacity, by 

every appropriate means, and 

in particular by the progressive 

introduction of free education; 

Article 15 



the right of everyone: 

(a) To take part in cultural life; 

(b) To enjoy the benefits of 

scientific progress and its 

applications; 

(c) To benefit from the 

protection of the moral and 

material interests resulting 

from any scientific, literary or 

artistic production of which he 

is the author 



the benefits to be derived from 

the encouragement and 

development of international 

contacts and co-operation in 

the scientific and cultural 

fields. 

3.1 Higher education carried 

out by licensed providers of 

higher education in Kosovo 

shall be accessible to all 

persons in the territory of 

Kosovo, or by distance 

learning within or outside 

Kosovo in any location, 

without direct or indirect 

discrimination on any actual 

or presumed grounds such as 

sex, race, sexual orientation, 

physical, or other impairment, 

marital status, color, 

language, religion, political or 

other opinion, national, ethnic 

or social origin, association 

with a national community, 

property, birth or other status 

3.2 There shall be no age limit 

on enrolling for or being 

awarded a higher education 

qualification in Kosovo. 

Kosovo Constitution 

foresees: 

Article 48 

Freedom or Art and Science 

1. The freedom of artistic and 

scientific creativity is 

guaranteed. 

2. Academic freedom is 

guaranteed 

Kosovo Law on Copyrights 

and Related Rights 88 , No. 

2004/45 promulgated by the 


2006/46 

Article 5 


Authors of works in the 

literary, scientific and artistic 

domain enjoy protection with 

respect to their works and 

their use according to this 

Law 

Article 19 

Right to integrity of the 

work 

hiring again the staff as 

pedagogues and psychologists in 

order to improve the 

abovementioned situation. 

Another “political” problem is the 

existence of an institute of higher 

education is Mitrovica which is 

functioning out of the Kosovo legal 

framework. It is recommended 

that Kosovo Government must act 

seriously to integrate this 

institution into the regular system 

of education and thereby create 

adequate conditions for all 

students who want to study at this 

institution. 

Copyright Law is guaranteed by 

the Constitution as well as by the 

law hence such situation seems to 

be at adequate level. 

However, in practice there are 

many cases of piracy and 

plagiarism. People often file 

claims to the courts to guarantee 

their rights foreseen by the legal 

acts but the courts are proved not 

to be sufficiently dealing with 

these cases on time. Such 

phenomenon discourage the 

artists and other categories of 

people who benefit from this law 

as they loose the confidence to 

exercise their rights through the 

judicial systems. Consequently, in 

many areas these rights remain 

violated. With no doubt, violation 

of copyrights and artistic activities 

is present in Kosovo. 


88 

Kosovo Law on Copyrights and Related Rights No. 2004/45 promulgated by the UNMIK Regulation No 

2006/46 

53


The author shall have the 

exclusive right to prohibit any 

distortion or any other 

tampering with his work, as 

well as any use of his work, if 

such tampering or use could 

be prejudicial to his creative 

honor and respect. 

Description of case B: 

Relevant applicable domestic legislation: Regulation No. 2003/12, on protection 

against domestic violence 


N.M. has submitted a request for protection order to Municipal Court on August 14, 

2009. The court did not take any decision, although the Regulation 2003/12 foresees 

that the decision would be taken in a period of 15 days. On December 17, 2009 she 

submitted an urgent letter to the court, but in January (at the time we print this report) 

there is still no decision issued. 

Description of case C: 

Relevant applicable domestic legislation: Regulation No. 2003/12, on protection 

against domestic violence 

Sh.S. is a woman over 60. She has submitted a request for protection order on 

August 26 2009. She submitted an urgent letter on October 2, 2009 as no decision 

was issued by the court. As in N.M. case, the court has not issued any decision by the 

time this report was printed. 

In many cases, the Law on protection against domestic violence is not protecting 

people in practice, due to the slow procedure of the courts. In CLARD, several cases 

of people left under domestic violence were reported. 

54


Chapter IV 

Conclusion and recommendations 

As seen from what was said above, areas of economic, social and cultural 

rights in Kosovo continue to remain problematic. Research analysis shows that in fact 

huge efforts are made to mark progress in this direction but so far results were not 

satisfactory. Various legal institutions are regulated partially by internal laws but even 

those provisions are not completely applicable in practice. Two main international 

legal instruments in this field International Covenant on Economic, Social and Cultural 

Rights and the European Social Charter are not yet ratified and therefore they remain 

inapplicable in Kosovo. Also, local and other international legal instruments remain 

‘suspended” of the full implementation, as well as the collective contract and the new 

labor law which continues to be inapplicable, due to the high cost, greatly affects the 

protection and promotion of these rights. Practical aspects of this research lead to a 

conclusion that there are obstacles and serious deficiencies in terms of 

implementation of legal provisions in this field. Although inefficiency in the 

implementation of legal norms in force remains problematic, this barrier is not typical 

for this category of rights although this phenomenon is followed even by other issues 

in most areas in Kosovo. The issue of privatization and transition from one stage of 

economy to another also creates confusion and other problems that are often followed 

by violations of economic, social and cultural rights. This is probably caused by two 

main reasons: 


• Privatized companies are mostly interested to benefit from this process than 

to create adequate mechanisms to protect rights and obligations of their 

employees. 

• Lack of respect and knowledge of the employees rights on education, health, 

and other social categories and capability to be organized and work through 

unions, whose main function would be protection and promotion of their 

rights. 

However, it is perfectly clear that such situation is not sustainable and the will 

to bring positive changes is visible, at least in declarative terms. This should probably 

happen in the shortest time possible in order for these specific categories of human 

rights to be respected. Public institutions shall be committed to promoting the 

implementation of the following international legal instruments in Kosovo 

• International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, 

• European Social Charter, 

• Especially should ensure an effective control of implementation of legal norms 

in force, with particular emphasis on those economic, social and cultural in 

nature. 

Ratification of these two international legal mechanisms in Kosovo and an efficient 

control over their and other legal norms enforcement in Kosovo would undoubtedly 

bring a considerably better situation, would contribute to higher standard and 

strengthening of the stability and peace in Kosovo. 

55

Bibliography 

Books and articles 

1. Henry J. Steiner and Philip Alston, “International Human Rights in Context 

of Law, Politics and Morals”. Clarendon Press – Oxford 1996. 

2. Article published at newspaper “Express“, date 21 June 2008 treating the 

issues of labor law and other aspects of the employment. 

3. ITUK” Press Conference, 17 April 2008 on the needs of drafting and 

approval of the laws in the fi eld of labor and employment in Kosovo. 

4. Material from the Workshop “Building a Professional Civil Service in 

Kosovo”. 26-27 june 2008 in regard to the current legal framework of the 

civil service in the Republic of Kosovo. Pristine 2008. 

Conventions 

5. European Social Charter, 1966. 

6. International Covenant for Economic, Social and Cultural Rights, 1966. 

7. Convention on Hours of Work, 1930. 

8. Convention on Employment Promotion and Protection against 

Unemployment, 1988. 

9. Night Work Convention, 1990. 

10. Freedom of Association and Protection of the Right to Organize Convention, 

Nr 87. 

11. Right to Organize and Collective Bargaining Convention, Nr. 98. 

12. Resolution for the adoption of the Millennium Declaration, Kosovo 

Assembly, date; 17. 10. 2008 

Constitutions 

Laws 

13. Constitution of the Republic of Kosovo. 

14. Constitutional Framework on the Provisional Institutions of Self – 

Government in Kosovo. 

15. UNMIK Regulation Nr 1999/1 on the applicable law in Kosovo. 

16. UNMIK Regulation Nr 1999/24 on the applicable law in Kosovo. 

17. UNMIK Regulation Nr. 2000/59 amending the applicable law in Kosovo. 

18. UNMIK Regulation Nr 2001/27 on Essential Labor Law in Kosovo. 

19. UNMIK Regulation Nr 2001/35, on Pensions in Kosovo. 

20. UNMIK Regulation Nr 2001/36 on the Kosovo Civil Service. 

56

21. UNMIK Regulation Nr 2002/2 on Kosovo Law on Primary and Secondary 

Education in Kosovo. 

22. UNMIK Regulation Nr 2002/3 on Kosovo Law on Higher Education 

promulgated by UNMIK Regulation Nr. 2003/14. 

23. UNMIK Regulation Nr. 2003/5 on Kosovo Law on Social Protection 

Schemes. 

24. UNMIK Regulation 2003/13, “Entitlement of employees”. 

25. UNMIK Regulation Nr.2003/19 on Law on Safe Working Conditions, 

Protection of the Employees Health and Working Environment in Kosovo. 

26. UNMIK Regulation Nr 2004/2 on the Law on Gender Equality in Kosovo. 

27. UNMIK Regulation Nr 2004/4 on Kosovo Health Law. 

28. UNMIK Regulation Nr 2005/46 on the Law on Social and Family Services in 

Kosovo, Nr 02/L-17. 

29. UNMIK Regulation Nr. 2006/7 on Kosovo Family Law, 

30. Kosovo Law on Copyrights and Related Rights Nr 2004/45 promulgated by 

the UNMIK Regulation Nr 2006/46, 

31. Kosovo Law on Vocational Ability, Rehabilitation and Employment of People 

with Disabilities Nr 03/L-019 foresees, 

32. Kosovo Law on Local Self - Government Nr 2008 – 03 - L040, 

Subsidiary acts 

Reports 

33. Administrative Instruction 2003/02 for the implementation of the Regulation 

2001/36 

34. Administrative Direction No. 2005/12, 

35. Administrative Instruction Nr 2007/11 of the Ministry of Labor and Social 

Welfare decide to increase Kosovo pensions for certain categories of 

people. 

36. Government Decision 13/2007, 

37. Annual Report 2009 of the Labor Inspectorate of Kosovo. 

38. Annual Report of IOBK for the year 2008, on 


39. Child Labor in Kosovo – A study on working children, UNICEF Report 2004 

on http://www.unicef.org/kosovo/kosovo_media_pub_prot.008.04.pdf 

Other sources 

40. General Collective Contract, 2005 

41. CLARD Kosovo Data Base - Case Descriptions. 

57

mbrojtja e tÃ« drejtave nÃ« kosovÃ«(1) - Solidar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?