Temein languages comparative wordlist - Roger Blench
Temein languages comparative wordlist - Roger Blench
Temein languages comparative wordlist - Roger Blench
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Comparative <strong>Temein</strong> <strong>wordlist</strong>s<br />
<strong>Roger</strong> <strong>Blench</strong><br />
Mallam Dendo<br />
8, Guest Road<br />
Cambridge CB1 2AL<br />
United Kingdom<br />
Voice/ Ans 0044-(0)1223-560687<br />
Mobile worldwide (00-44)-(0)7967-696804<br />
E-mail R.<strong>Blench</strong>@odi.org.uk<br />
http://www.rogerblench.info/RBOP.htm<br />
Notes:<br />
1. The principal source for these <strong>wordlist</strong>s are the material collected by Roland Stevenson in the 1970s and<br />
early 1980s. For further details see the accompanying paper ‘The <strong>Temein</strong> <strong>languages</strong>’. Also incorporated are<br />
lexical items form the phonology of T(h)ese by May Yip (2004) and from the unpublished notes of Gerrit<br />
Dimmendaal. The materials should therefore be treated as provisional.<br />
2. The comparisons in the final column have been added by <strong>Roger</strong> <strong>Blench</strong> and are cross-cited from<br />
<strong>comparative</strong> sources, principally materials from Stevenson. As a consequence, they have not yet been<br />
checked against the originals, and newer data that has appeared since Stevenson. I hope to do this in future.<br />
3. Identifying cognates in Nilo-Saharan is not simple; it depends on the analysis of the affixes. In the case of<br />
<strong>Temein</strong>, these are multiple and combined with syllable deletion, can often mean that only a single consonant<br />
remains, even between singular and plural in <strong>Temein</strong>. The comparisons will generally show what element of<br />
the word I speculate is the underlying root. But further analysis may change this and thereby the words that<br />
are cognate elsewhere.<br />
4. It will be seen that the classification of <strong>Temein</strong> is far from obvious; although it has slightly more cognates<br />
with East Sudanic than other branches of Nilo-Saharan, there are, for example, an elevated number of<br />
cognates with Berta. The source of the large number of lexical items with no apparent external cognates<br />
remains to be sought.<br />
1
̀<br />
̀ ̀<br />
́ ́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
adolescent<br />
nyɛ́rʈàk nyɛ́rɛ́<br />
girl<br />
after aaʈi<br />
after kama<br />
after nya<br />
afternoon wuu i ny<br />
afterwards ṭɔk<br />
again onuk konuŋkɛ<br />
alike ʔbanákà<br />
alive, awake kápaŋanùk kɛ́ fúnó it is alive<br />
all càp < Baggara<br />
all kɛ̀ṭɛ́kɛ̀ʈ u i ccoḍɛ̀k kaláásɪ̀k cf. Tama káák, Ama<br />
kwɛ́rɛ̀n, Gaam kay,<br />
allow s.t. to yɔkɔmi yɔkɔmɔʈi<br />
drop and<br />
break<br />
allow, permit suku sukóʈù<br />
alone (ɛ)kíɗɔŋ<br />
always nyááʈɪnnyááʈɪn<br />
wərwər<br />
and aʔɖa joins<br />
clauses<br />
and nya joins<br />
individual<br />
words<br />
angry ʔɖaso ʔɖasoaʈo<br />
animal yówɪ̀ʈ sɔɔ<br />
ɗía na ɓok lɛ́[k] na ‘thing of<br />
ɓok house’<br />
ankle ʈúúkúrɪ̀s kuʈúúkúrí ‘child of<br />
leg’<br />
answer ɛɖákìlɔ́ŋɔʈ ɛɖaʈákì<br />
ant hill ʈíɖàk kíɖàk<br />
ant, large kɪrínyʈɛ̀ʈ kɪrínyàʔ ohoɪ̂k ohwáʔ orónyiɖàk orónyìk<br />
black<br />
ant, red kɪrɪnyééɖə̀k kɪrɪnyáʔ kɪrényaɖàk kɪrényàʔ<br />
antelope káburè sɔɔ́mɛ<br />
kusɔɔ́mɛ̀<br />
anyone ɗéénì nɗɔ̀<br />
2
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
armpit gɪĺɪgɪĺɪ̀k kɪgɪ́lɪgɪĺɪ̀kɪ̀ kapəlɛɖə̀k káápalàk kwɔ́rʈɛʈàk kwɔ́rʈɔ also wing<br />
arrow arsàʈ karsaʈì ʈwìʔ kuɖììʔ<br />
ashes úluk cf. So ûk, Berta Undu<br />
bùbùdà, Meidob úfúdì (and<br />
possibly related to more<br />
widespread #bur- roots.<br />
ashes puḍòʔ fuɗàʔ < Kadu e.g.Katcha fuɗo,<br />
ask ʈɛ̀ʈɪ̀ka ʈɛ̀ʈɪ̀kaʈa<br />
at -(V)ni locative<br />
suffix<br />
at ɔ genitive<br />
suffix<br />
at ɛnɛ prep.<br />
awake furuŋoni furuŋoʈonai<br />
axe ṭúk kùṭúkàʔ máɖàm kɪḿaɖàm alfáì kalfáìŋ < Arabic<br />
al-fās<br />
baboon ɔ́limɔ́n kɔ́limɔ́nì ṭákwúúrù kɪɽákwúúrà kóllòŋ kuollèì<br />
baby, child ʔdámulʈɛ̀ʈ, kiʔɖámula ɗál kányàŋ < Kadu ɗák kɪɗék<br />
ʔɖámula<br />
back pɔ̀rɔ́ŋɔ̀ʈ kùpɔ̀rɔ́ŋɔ̀ʈ ɛ́rrɛk kɛ́rrɛɖɪ̀ŋ ṭááràk kɪɽááraɖɪ̀<br />
basket large yayáʔ kɪyayáʔ<br />
3<br />
k<br />
àmɪ̀[k] na<br />
ɽááraʈ<br />
backbone àmɪ̀[k] na<br />
ɽááraʈ<br />
bad asiyòʔ asiʈòʔ not good asíù asɪ́ʈʈòʔ<br />
bad nʈɛ̀n kíʈɪ̀k ŋaḍɪɖàk bad, old<br />
thing<br />
bamboo giokɪ̀ʈ giàk ṭɛlɪk ʈɛlɪk<br />
bank, river pɔ́kɪʈ nʈɛ<br />
ḍàŋɪ̀k kɪḍàŋɪ̀k<br />
nʈɔ̀ŋɪ̀ʈ<br />
baobab kɔmpurɪ̀ʈ kikɔmpúrì kamurɪk kamuráʔ<br />
bark of tree pɔ̀páʈɪ̀ʈ cf. Nilotic e.g. Jumjum<br />
pǝtǝkai, Shilluk padho, Luo<br />
opok<br />
bark of tree ʈáhuk ṭófuk cf. Katcha tofu<br />
basket soróʔ kusoróʔ sóóró kusóóró<br />
basket árɛ̀ kárɛ̀ saffaláí kɪsaffaláí ʈáŋasàʔ kɪɖáŋasw<br />
àʔ<br />
basket,<br />
bamboo
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
bat<br />
(mammal)<br />
rɪŕù kɪŕɪŕù kábbíliɖä̀k kábbílɪ̀k kɪḿbɪlɪ̀ŋ kɪnɪkɪḿbɪ<br />
lɪ̀ŋ<br />
be spoilt, ʔdàsò ʔdàsàʈò<br />
rotten, angry<br />
be sufficient ɛ́ɖɛ́kàk<br />
bead kɔrɗikiʈɛ̀ʈ karɖòʔ kurɔ̀k kuurɔk stone nyarɗééɖàk nyarɗaʔ<br />
beam of light kosín<br />
beans mùnṭɔ́kɪ̀s mùnṭáʔ, mùɽáʔ múɽasɪ̀k muɽáʔ,<br />
múɽeɖàk muɽáʔ<br />
munṭáʔ<br />
bear (child) ʈíjùk ʈijoʈaʈùk ʈúje ʈújù<br />
beard bíàk kɪbíàkɪ̀k ɓɛ̀k kɪɓáʔ kíja[k] kɪnáɖùk kíja[k]<br />
kɪnakwúɖ<br />
ɪ̀ŋ<br />
beat bá báɗà<br />
beat báʈɛ̀ báʈàʈà ba baɗa<br />
beat (drum) báá bááʈà bàɖe bàɖà<br />
because kɛ<br />
become mána máʈana<br />
bed (split kulúŋkɪ̀s kulúŋkò,<br />
bamboo)<br />
kolóŋkò<br />
bed (string) ɛŋkɛrɛ́ʔ kɛŋkɛrɛ́ʔ
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
below, down kɪĺla<br />
big ḿbù kɪḿbɪ̀k úbù kúbɪ̀k cf. Keiga abulɔŋɔ, Lendu<br />
bɔ̀, Teda bu, Lugbara ambo,<br />
Teso -pol<br />
big ɗùrù kumɔ́kɔrà<br />
ʔ<br />
cf. Dongola Nubian dū́ l,<br />
Dinik dúbɔ̀, Tama dúút,<br />
Bari dúmàʔ, Shilluk duoŋ,<br />
Berta Undu ‘dúúŋí,<br />
bird íawɛ̀ʔ kawɛ́ʔ nawɛʔ kawɛ́ʔ nɔ́ì kwáì cf. Kanga ndoi<br />
bite ɛ́wí ɔ́wɔ́ɖɔ́ áwí ʈáʈáɖá also áwəɖɛ áwí áwúʈà<br />
bitter mpɪ́pɪ̀l àfɪ̀lɪ̀k<br />
black nṭùṭɪ̀ŋ kunṭùṭɪ̀ŋ úɽúɽɪ́ŋ ánɗúɽɪ́ŋ cf. Keiga aɗuk, Gaam<br />
ɖùɪ́(n), Dilling uri, Kipsigis<br />
tʊɪ ́ ̀, Acholi cɔɔ ́ ̀l, Bongo luti,<br />
Masalit duuŋgi,<br />
́ ́<br />
́ ̀<br />
blacksmith ʈɛɛ́rəɖä̀k<br />
ɛɛ́rì<br />
blacksmith ɗéynìʔ na nɛɛ kina báʈàn ʈɔɖɔháduʔ kaaɖɔhaɖɪ́ʔ ʈámɖaɗɔ̀k < Kadu<br />
báʈàn<br />
blackthroated<br />
afíìbaɖèì afálaɖòŋ<br />
dove<br />
bless kúú+ɛ + okú + ɔ́púŋɪ̀ʈ lit. ‘blow<br />
ɔ́púŋɪ̀ʈ<br />
with air’<br />
blind kɔ́púlɔ̀ʔ kɪ̀kɔ́pulɪ̀k kahulóʔ<br />
blind ṭuunṭu kiṭuunṭu<br />
blood mónɪ̀ʈ mönɪ̀k monɪ̀k ? cf. Nilotic e.g. Acholi<br />
remo, also Kenga mosò,<br />
Daju Darfur támöke<br />
́<br />
́<br />
́<br />
blow kúú<br />
kwɔɔ́ʈɔ̀k kúú kwəɖa kúú kúúʈà<br />
(mouth)<br />
blow on fire kúú kɔɔ́ʈɔ̀<br />
blunt, dull ja aʈɛ kɛɛ̀ʔ not sharp<br />
blunt, dull ʔdúklu<br />
asɪɖɪyɪk ‘has no<br />
ʔdúkuluk<br />
teeth’<br />
boat múrkàb kɪmúrkàb < Arabic<br />
body kɪ̀líʔ kɪlííʔ kɪĺi<br />
5
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
bone àmɪ̀s kɔ́maʔ kɔmɛk kɔ́maʔ àmɪ̀k kɔ́maʔ Assuming the key element<br />
of the root is the mV- then<br />
cf. Murle amɛɛn, Dinik<br />
ááma, Uduk asima,<br />
bow moonɗí kímóónɗì kamɪɗɪ́ŋ<br />
boy, child ɗál kɪɗɛ́l dál kányaŋ ɗák nɖáámàk kɪɗɪŋ<br />
kɪnɖáámɪ̀<br />
ŋ<br />
brain nyúl majɔlɪ̀k majɔl ṭɔɛɛŋ<br />
branch sɪ́lɪmonɪ̀ʈ kisɪĺɪm<br />
break ŋwɔṭàk ŋwɔṭaʈàk nyányumà áyyɔmà áyyɔmàɖ<br />
à<br />
breast nyɛlɪkɪʈɛ̀ʈ kɪnyɛ́lɪ̀k nyɛlɛɖə̀k kɪnyɛlɪ̀k kɪnyɛlɖàk kɪnyɛlɪ̀k cf. Lotuko nɛnayɪ,<br />
breath nyɪśɪlàk<br />
breathe, rest àŋáʈ ŋɪśəlà nyɪśəlèi nyɪśəlaɖè<br />
i<br />
bring (here)<br />
mɔɔ ́ ́n ɛ̀<br />
mɔɔ ́ ́ʈài ɛ̀ lit. ‘come<br />
with’<br />
aŋáɖɪk aʈááɖɪk akwɛ̀ aˇeikɛ̀<br />
brother, his, aranyuná karanyuná arányunàʔ ɔrɔ́inà<br />
her<br />
brother, my aranyuná, nɔ̀ŋ ɛrɪ́ŋɔ arɪ́ŋà my sibling<br />
brother, your ɔrɔnyunɔ́ kɔrɔnyunɔ́ örunò ɔráinùŋ<br />
buffalo opún na kopún na bull of lɪk kɪláʔ<br />
kɔ̀rɔ̀m kɔ̀rɔ̀m earth<br />
build gánya gányaʈà áʈanyà áʈanyaɖà ŋànà ŋànàɖà<br />
building áʈanyàk<br />
bull opún kopún ɔtɔ́rr kwotɔ́rɪ̀k < Arabic opún kopún<br />
toor<br />
bull II kwɔ́láʔ aʈʈáruk kúʈaruk < Arabic<br />
toor<br />
bundle of<br />
ṭɔk<br />
thatching<br />
grass<br />
burn tr. lásuɖu lásuʈu probably connected with<br />
widespread isi for ‘fire’<br />
burn, light ukogú ukoʈógu nyúrɖɔ nyúrʈɔ ɗárkaɖù ɗárkaɖaɖ also light cf. Berta Undu dáárà, Kadu<br />
fire tr.<br />
ù fire ogudaana (which may<br />
combine both roots)<br />
6
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
bury aṭuká aṭukáʈà<br />
bush ʈɪŕfɛ álelei kuɓɪŋ<br />
but aʔda,<br />
nyɔkɔ́nṭɛ<br />
buttock kuuruk kukuuruk ʈúhùŋ kuɖuhò kɪsámbáráŋ<br />
buy kɔ́lɔ́ʔbà kɔ́lɔ́ʔbàʈà kwɔ́labà kwɔ́lbà kwɔ́lbaɖà<br />
call kókwí kókwáʈà kwókwuɖà kwuɖi kwuʈʈà<br />
camel kámpúlàŋ kíkámpúlàŋ kammaláʔ kammaláá<br />
k<br />
can, be able áyák áyáʈàk cf. know<br />
can, be able gɪʈárà gɪʈáràʈà < Sudanese<br />
Arabic<br />
gadar<br />
captured ɖógoʈò koɖógoʈò ɖókoʈòŋ kuɖókoʈò<br />
< Hill Nubian<br />
slave<br />
ŋ<br />
carnivore, wi<br />
ḍía na kuɓɪŋ lέ[k] na<br />
ld animal<br />
kuɓɪŋ<br />
carry (esp. mɛ́ʈak mɛ́ʈaʈak<br />
on head),<br />
take<br />
carry here aŋáɖɪk aʈááɖɪk<br />
carry there ɖaɖɪk eʈááɖɪk<br />
cat biis<br />
cat kaɖíìs < Arabic kaɖɛsɪk kɪnɪ́ŋ < Arabic<br />
kaɖɛsɪk<br />
cat, wild muɖurèʔ kumuɖurɪ̀k munɖurè kumunɖu<br />
rè<br />
cattle corral sàràŋ kɪsàrɛ̀k saraŋ kɪsaraŋaɖ also fence<br />
ɪk<br />
chair, stool murʈɪ́kà kumurʈɪḱà boɽú kɪ́boɽuk ḍíà na gárfak ‘thing of<br />
sitting’<br />
chameleon ḍááràŋ kɪḍááràŋ<br />
charcoal sɔ́k(g)ɔ́yumɪ̀ʈ sákáyùm sééɗə̀k sák lɪ́ŋ<br />
cheek kórómɪk kókórómɪk<br />
cheek kúrúmɪk kúkúrúmɪk múkwolɪk kúmokwɔ̀l<br />
chest male aɗɔk kwɔɗɔɖɪŋ<br />
chicken kókoròk kóókoròk k(w)óóròk kókoròk kòròk kwóórok<br />
chief sɪ́l kɪsɪĺoʔ wáárà kwáárɪ̀k<br />
7
̀<br />
́ ́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
child ɗál kɪɖɛ́l ʈúrniɖàk ʈúrnì<br />
chin gɛ̀rɛ̀ʔ kɪgɛ̀rɛ̀ʔ kɛ́bɛbɪ̀k kábabàʔ káɗaŋàk kɪḱɪɗaŋɪ̀k<br />
chop, cut ṭɛnʈɛŋa ṭɛnʈɛŋaʈa kakalaha kakalahaɖa<br />
down tree<br />
circumcise ṭɪpá ṭɪŋɪǹ ṭɪpáʈa ṭɪŋɪ̀n ‘cut penis’<br />
claw, nail lúlɪ̀ʈ k w óólɪǹ sɔjarɪ̀k kɪsɔjarɔ̀ŋ kɪśaŋwarʈàk kɪśaŋarù cf. Dilling ʃundi<br />
clean kɔṭɔ́kɔṭàk<br />
climb away kalak kalaʈak<br />
from speaker<br />
climb kolí kalaʈái<br />
towards<br />
speaker<br />
cloth kɪ̀ʈɪ̀ʔ kɪ̀gɪ̀ʈɪ̀ káɖàʔ kááɖàʔ káʈɛ<br />
kiáʈɛ̀<br />
cloud kɔbɔ́rʈɛ̀ʈ kɔ́bɔ́rɔ̀ʈ kabárɛɖə̀k kábárɪ̀k kubárɖàk kubárɪ̀k pl. = sky cf. Kanga tifudo(k),<br />
Zaghawa burdu, Shilluk<br />
polo<br />
club ɗáluk kɪɗáluk<br />
coffee bunn plant ? <<br />
Amharic<br />
coffee gahwa drink <<br />
Arabic<br />
cold njùlùn kunjùlùn anyɔ́l ajullùk cf, Berta Undu àgʊʊrù,<br />
Bagirmi ùlù, Ilit sulluma<br />
cold, very ajúlukjúlùk<br />
come<br />
mɔɔ ́ ́n<br />
́ ́ mɔɔ́ʈài áàŋ, ɛɛ̀ŋ áʈàì áù áʈei cf. Kanga ande, So ac,<br />
Kunama aw, Berta Undu<br />
àdò, Yulu áì, Moru aɽi,<br />
́<br />
́ ́<br />
cook pisɔ̀ pisɔʈɔ̀ öɗumò öɗumòɖo<br />
porridge,<br />
sauce<br />
cook s.t. ɛlùk ɛkaʈùk áwíɖì áwíʈaɖà<br />
corpse ɗéénì nʈɛ́ nɛɛ̀ʔkɪnʈɛ́<br />
bulɪ̀n<br />
correct sàhíí < Arabic<br />
śaḥiiḥ<br />
cotton opúkɔ̀ ɔrɔ̀ʔ kɪsɔrɔ̀ʔ áwaràʔ<br />
cough (v.) sɛ́nsɛlà sɛ́nsɛlaʈà ɔɔ́lèi (once) ɔ́lɔ (often) ɔɔ́lèì ɔɔlaɖèì<br />
cough n. ˇɔlɔ<br />
8
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
count ṭíṭɪkà ṭíṭɪkàʈa kɪŕa kɪŕaɖà kɪŕʈi kɪŕʈaɖà<br />
cow kwállàʔ<br />
cow ńʈɛ̀ŋ kɪ́ʈúk ɛɖɛ̀ŋ kwúɖùk aɖɛ̀ŋ kuɖuk<br />
crawl, creep, kuṭukú kuṭukóʈu<br />
kneel<br />
crocodile tɪmsá(h) kúʈúmsùŋ < Arabic kɪmányáliyàʔ kumɔ́kɔrà<br />
timsāḥ<br />
ʔ<br />
crowd ʔbúúʔbulɔ̀ʈ<br />
cry, weep, wujìk wujoʈɔ̀k wujì ójà ájaÍà<br />
shout<br />
cure, mend, áṭɪ́ŋɪnʈàk áṭɪ́ŋɪnʈàʈàk<br />
repair<br />
curse mɔ́rak mɔ́raʈak<br />
cut bɔ́ʈɔkà bɔ́ʈɔkaʈà,<br />
káɽahà káɽahaɖà kwɔ́ɽɔfɔ kwɔ́ɽɔfɔɖ<br />
bɔ́ʈɔkaʈài<br />
ɔ<br />
̀ ̀<br />
cut, slit ṭɪpá ṭɪpáʈa kwɔ́ɽɔfɔ kwɔ́ɽɔfɔɖ<br />
ɔ<br />
dance n. bɪĺɪk<br />
dance v. mɪĺà mɪĺaʈà bɪĺá bɪĺáɖa bɪĺáʔ bɪĺaɖà<br />
daughter púsùŋ kɪpúsùŋɪ̀k ɗàl ɛ́nnàŋ + female<br />
day<br />
kwáàʔ lit. sleep kwáàʔ<br />
(counting)<br />
daytime wuu i ny unyɪŋ ŋóóròŋ<br />
dead bulɪ̀n<br />
deaf mɪŕí kɪ̀mɪŕɪǹ mɛrííʔ mɪŕi kɪmɪriyàʔ<br />
die nyɪḿùk nyɪmáʈaʈùk cf. Krongo ááyà, Nyang’i<br />
iɲal, Tama eyà, Lotuxo yɛ,<br />
Kenga oyo,<br />
die ʈábalà búláɖà ʈábalà búláɖà cf. Ik bad-on,<br />
difficult, njɛljɛl<br />
heavy<br />
difficult, nʈɛ̀nnɛ̀ annɛ́ʔ<br />
heavy<br />
dig ììʈì ììʈáʈɔ̀ kö̀ köɖö<br />
aiʈi aiʈaɖà<br />
dikdik wɪŕ kuwɪŕáŋɪ̀k kuríʔ k(w)úúriʔ kwuríí kukurííyà<br />
ʔ<br />
dirty káŋulɪ̀k<br />
disperse s.t. ɔfirɔ ɔfirɔʈɔ<br />
9
́ ́<br />
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
divide gɪsɪmʈak < Arabic<br />
divide mina minaʈa (?)<br />
divorce, lugwíʈɔ́k lugwíʈɔ́ʈɔ́k<br />
drive away<br />
do lɪḿɪɖà lɪḿɪʈà<br />
dog óòʔ kwéèn òòʔ kwɛŋ kòòʔ kweŋ also moon<br />
month<br />
dog, wild kòòʔ na kuɓɪŋ kweŋ na<br />
kuɓɪŋ<br />
donkey kwóʈɛnɖìr kukwóʈɛnɖìri kɪĺlikɛwɪ̀k kɛllɪkawàʔ kúlkɔ́ŋ kúlkwáí<br />
door ʷúún kúúnìk tɪĺlayàʔ kɪɖɪ́llayɪ̀k ʈɪĺlɛ̀ʔ kɪɖɪ́llɛ̀ʔ<br />
door of ʈɛɛ́làʔ<br />
kɪʈɛɛ́làʔ bɪlgɪǹy kibɪlgɪ̀ny<br />
branches<br />
door of wood ṭɔŋṭɔŋ kɪṭɔŋṭɔŋi<br />
doorway áɖu[k] na<br />
nyamaɖɪ̀k<br />
dove ṭɪ́ṭɪ̀m kɪṭɪ́ṭɪmìyy yellowthroated<br />
dove<br />
əbbɪ̀k abboŋ afóì afóŋ yellowthroated<br />
dove<br />
down kɪlla kwaroŋ,<br />
ɪlléle [?]<br />
kwɔrɔŋ<br />
dream (v.) ɔɔ́gɔʈɪ̀k awaɖɪk n. áwɛɛɖàk<br />
dress (v.) iiʈú iiʈáʈú kuɖukurɪŋ kuɖuhaaɖa<br />
rɪŋ<br />
drink awsà awsaʈà máʈɪla máʈɪlaɖa ɔ́sà ɔ́sɔɖà<br />
drum ánɗɛ̀ŋ kɛnɪńɗɛ̀ŋ<br />
drunk ausaʈ verbal<br />
noun from<br />
ausà<br />
dry season pɛlɛɲ<br />
dry, empty rààri ɛɖɪnyàr ṭáárɪ̀k kɛɽáárɪ̀k dry,<br />
empty, har<br />
d<br />
dum palm apurṭɛkɪʈ apurṭɛ ṭaɗɛ́manyáʔ ṭaɗɛ́manyɪ́<br />
k<br />
dumb, koʈikoli<br />
foolish<br />
dung week kuwéék of cow<br />
10
́<br />
́<br />
́ ́ ́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
dura mórɪŋɪnʈɛ̀ʈ mórɪŋɪs (one mórɪŋ mörɪnyɪ̀k mörɪ̀ŋ marɪŋyɪ̀ɖàk mərɪŋ<br />
(one grain) head of grain)<br />
dust wúlṭò ṭuŋ ṭúŋ<br />
dwarf ɔŋgɔrɔ́ŋɪnʈɛ̀ʈ ɔŋgɔrɔ́ŋ<br />
ear wénàʈ kwèén ŋwánɪk kwɛɛ́ŋ wanək kwɛ̀ŋ cf. Gaam wind, Liguri<br />
unɛʈɛ, Tama ùtu, Murle itat,<br />
early ʔjooʔjoon<br />
morning<br />
earth, soil, kɔ̀rɔ̀m kɔrɔŋ kwɔ́rɔk<br />
ground<br />
eat láma lámaʈà láma lámaɖà láma lámaɖà cf. Gaam nàm, Lugbara ɲá,<br />
Songhay nã, Kunama ŋa,<br />
Tama ŋàn, ? Ama tàm,<br />
eat one’s fill gumàk gumaʈàk<br />
eat together lamana lamaʈána<br />
egg warɪs kwaraʔ kwɔrɛk kwaraʔ kwɔrɛɖàk kwaraʔ cf. Nara ware, Daju Sila<br />
wálace. If the plural k-<br />
prefix is old, the many<br />
forms across Nilo-Saharan<br />
of the type #kol- including<br />
Songhay guri woud be<br />
cognate.<br />
eight kɔ́ŋɔnʈɪǹ kéṭàʔ aɓɓà<br />
elbow rɪṕìʔ kɪrɪṕìʔ kwóɽörɛ̀k ṭɔŋwɔrɛ̀k kuɽɔŋwɔr<br />
ɛ̀k<br />
elephant lɔ́ŋɔ̀n kɪlɔ́ŋɔ̀nɪ̀k lɔŋɔ̀l kɪlɔ́ŋɔlɪk lɔŋɔ̀ŋ kúlɔŋɔ̀ŋ<br />
eleven ámù[k] fuɖɪ<br />
gɪ́ɗɗe<br />
empty II ʈáámɛ̀ kɪɖáámɪ̀k<br />
empty, dry rààrì ʈɔ́mɛ̀ kuɖɔ́mɪ̀k < Daju<br />
enclosure, gɛ̀ʈ kɪgɛ̀ʈɪǹ araká kɪsárakaɖɪ̀<br />
corral<br />
n<br />
enemy ɔɗɔn ɗosoʔ also<br />
‘stranger’,<br />
‘slave’<br />
enter ʔdii ʔɖiaʈanai (to<br />
speaker)<br />
11
̀<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
enter ʔduu ʔbulɔʈu,<br />
ʔbulaʈanai<br />
(from<br />
speaker)<br />
evening nèègí, nɛɛ̀gí<br />
everywhere láàŋɪni kɛ̀ṭɛ́kɛ̀ʈ ‘place in<br />
all’<br />
ewe kɪríàŋ kɪkɪríàŋ kʷɔ́gɔmɪ̀k kʷɔ́gɔmàʔ kokomeɖàk kɔ́kɔ́mɛ́k<br />
exit ʔdii ʔɖiaʈanai (to<br />
speaker)<br />
exit ʔɖuu ʔbulɔʈu (from ɖákɪŋ<br />
̀<br />
̀<br />
speaker)<br />
eye nɪ́ŋɪǹàʈ kɛɛ́n náánɪ̀k kɛ́nyɪ̀ŋ náŋanàk kɪɗákɪŋyɛ̀ face =<br />
ŋ kɪńyɛ́ŋ<br />
face kɛɛ́n lit. ‘eyes’ kɛ́nyɪ̀ŋ lit. ‘eyes’ kɪ́ŋyɛ́ŋ cf. eyes in<br />
Nilotic<br />
faeces, ɔŋɪ̀s kɪ́ŋɔ kínyòʔ kɪŋyàʔ kɪ́ŋyáá<br />
excrement<br />
fall (rain) lè<br />
fall (v.) ʈurò ʈuraʈò bɛɖɛlà armulà armulaɖà fall from<br />
level<br />
fall from nyúnyákì nyúnyaʈákì<br />
fall from<br />
saguɖulà<br />
height<br />
family rágàʔ kɪŕágàʔ<br />
fan, deleb papɪs kipapa fahɪk kɪfafááʔ<br />
palm<br />
far ŋgɔnɔrràŋ stem = ràŋ aḍd)ákɪŋ keewáɗɗáwɛ̀ŋ<br />
fat ʔbɛ̀kàn ʔbɛ̀kàʈàʈ lúmwullɛ̀ people ɗokorok<br />
fat a. kɪlɪmunnàŋ kɪʈɛɛ<br />
fat n. kɪṭínyɔ̀ nányɛɖə ́ ̀k nányàʔ pl.<br />
12<br />
cf. Mangbetu nɛ́ŋɔ̀, Ama<br />
aŋɛ̀, Dinka ɲin,<br />
́lɪmu<br />
ɖannàŋ<br />
ḍokorok cf. Ilit anya, Ciita yin, Bari<br />
nyiret,<br />
kɪnányàʔ<br />
father, my ápà apà áfa cf. Tulishi apa, Ama aba,<br />
Meidob abbá, Berta Undu<br />
àbbá etc.<br />
father, your konò kweinuŋ cf. Kamdang kɔ,<br />
fear (v.) wɔ̀nɔ̀ wɔ̀ʈɔ̀nɔ̀ ö́ri ö́riɖɛ̀ arlɛ̀k arlɛɖɛ̀k<br />
feather k(w)ómpɛrɪ̀ʈ k(w)ómpɛr kuhúhúɖə̀k kúhúhùk àguruk kugúru
̀<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
female [nɖa]lmɛ<br />
fence lálàʔ kílálàʔ aak kwoor(u)p<br />
arɪk<br />
fence,<br />
enclosure<br />
few kárɖìʔ<br />
few tears kalakɔ́màʔ<br />
field ɔ́jɔ̀m kɔ́jɔ́mɪ̀k fɔ́k kuhaɖàʔ agɛŋ kɛɛ<br />
fifteen ámù[k] fuɖɪ́<br />
gɪ́ḍɛŋàk<br />
fifty ʈeaɗi kɛ<br />
kɪ́ɗenàk<br />
fig, wild ópujɪ̀ʈ ápɔ̀s cf. Arabic<br />
jammēz<br />
13<br />
kunɖóólɪ̀<br />
k<br />
fight, áʔɖáʈ<br />
struggle (n.)<br />
fill s.t. píkú píkóʈù kwɔ́rnyù kwɔ́rnyaɖ<br />
ù<br />
find, see, ɗɪka ɗɪkaʈa<br />
discern<br />
finger nínàʈ nʈɛ́ ɗál kɛ́n nʈɛ́ kɪɖɛ́l hand + ɗálanɪ̀k kányagááyɪ̀ child of ɖá[k] na nánàk kɪɗágɛ́ŋ<br />
child<br />
ŋ<br />
hand<br />
finish s.t. mɔrú mɔrɔʈú<br />
finish, cease, mɔrú mɔrɔʈú<br />
stop<br />
fire pɔ́ɗɪ̀ŋ kɪ̀pɔ́ɗɪ̀ŋɪ̀k pö́ḍɪ̀ŋ kɪpö́ḍɪ̀ŋ fáɗɪ̀ŋ kɪfáɗɪ̀ŋ cf. Bongo pfoɗu, Bagirmi<br />
podu<br />
firewood mɛ́rɛŋ márɛnyɪ̀k márɛ̀ŋ maranyɪ̀k mɛɛrɛk<br />
first lúlɔ̀, lɔ́lɔ̀<br />
fish kálálɪ̀s kálálàʔ also lálìs álélɪk kálálaʔ kɛ́lɛ́ɖak káála cf. Tulishi kalowa’ (fishes),<br />
So kɔlɛʔ, Dongolawi kā́rɛ,<br />
Kara kánza, Turkana ekolia<br />
fist nánàk nḍɪ́ŋɪlà<br />
five<br />
ŋgɛ́ɗɗàʈ,<br />
ŋgɛ́ɗɪnàʈ,<br />
ɗínaʈ<br />
keḍinàk) kɪ́ɗenàk<br />
́ ́mɪ̀k
̀<br />
̀ ̀<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
flame ŋáɗɪmàk ya<br />
hö́ɗɪ̀ŋ<br />
kɪŋáɗɪmàk<br />
kɛ hö́ɗɪ̀ŋ<br />
tongue of<br />
fire<br />
flame panaʈ kipanaʈi údùk ya kwúɗɪ̀ŋ kɛ mouth of lílíŋàk<br />
hö́ɗɪ̀ŋ hö́ɗɪ̀ŋ fire<br />
flat rock ṭáfálɪ̀k kɪɽafáálì<br />
flee, run ɲúnyákì ɲúnyaʈákì<br />
away, fall<br />
from<br />
flood mɔ́nɔ́ŋ<br />
floor, earth, kɔ̀rɔ̀m<br />
ground<br />
flower ʈogɔ́yokɪʈɛ̀ʈ ʈogɔ́yokɪʈà ʈuliɖä̀ ʈolɛŋ ʈulɛnyiɖàk ʈulɛŋ<br />
fly n. ɔ́ŋɪ̀s kɔ́ŋàʔ kɔ́ŋwɛ̀k kɔ́ŋwàʔ kɔ́ŋwɛ̀k cf. Lugbara óŋú, Liguri<br />
Daju aŋax,<br />
fly, rise, ŋɛ́ʈàk ŋɛ́ʈaʈàk pó ʈuhóʈó fúfúŋò fufúŋáʈáɖ<br />
stand up<br />
ò<br />
follow oŋiʈi, aŋiʈi oŋiʈaʈɔ<br />
food lámàʈ kɪlámàʈɪ̀k lámàk lámàk<br />
foot, leg ɔ́llòk kwɔ́óaɖɛ̀ állùk kwúlɖɪ̀ŋ cf. Mamwu kalʊ (leg),<br />
Gaam lúɖ, Berta Sillok lu<br />
(leg)<br />
foot, leg áwàʈ kwúlʈɪǹ cf. Krongo àwwà<br />
forbid ányɛk ányɛʈak<br />
forehead ṭáŋa kɪɽáŋa<br />
foreigner,<br />
stranger<br />
ɔɗɔn ɗosoʔ áɗɛ̀ŋ nɖóɖɪ̀ŋ nɛɛ̀ʔ<br />
kɪnɖóɖɪ̀ŋ<br />
forest, bush ɔ̀gɔ̀ʈ áámɔ̀ álelei kuɓɪŋ<br />
forge (v.) bàʈi ṭɪ́ṭɪʈ bàʈaʈà ṭɪ́ṭɪʈ bàɖè bàɖà to strike bá báɖà<br />
forget ʈɔɔ̀lu<br />
ʈɔɔ̀lɔʈu<br />
forty ʈeaḍi kɛ<br />
kwɔŋwɔŋ<br />
four kɔ́ŋɔn kwɔ́ŋùŋ kwɔŋwɔŋ<br />
fox ṭaŋarɪk kɪṭaŋarɪk<br />
friend wórɪńyà kórɪńyànɪ̀ úrunyɪ̀ŋ kúrunyɔ̀ ɔrɔŋyɪ́ŋ<br />
frog, toad kwúɗóʔ kúkwúɗóʔ kwuɗóʔ kwúúɗóʔ aʈáuɗaʔ kɪ́ʈáuɗɪ̀k<br />
full kapúkanùk kɪjɛnɛ kégwɔ́rnyunàŋ<br />
gather oʔbulɔ oʔbulɔʈɔ<br />
14
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
gecko kafunḍóliyòʔ kɪnɪ́ŋ<br />
kafunḍóli<br />
yòʔ<br />
giraffe kɔbɔrɛ̀ʔ kɔɔ́bɔrɛ̀k<br />
giraffe mɪrɪń kɪmɪrɪńɪ̀k mɪrɪĺ kɪmɪrláʔ mɛrlɪk kɪmɛrliyà<br />
́ ́<br />
girl púsùŋ kɪpúsùŋɪ̀k ɗál iɖa kányaŋ<br />
nàmɛ̀ʔ kiɖóllɪk<br />
give okú okuʈɔ̀kù ʈɪn ʈɪnaɖà ʈɪņi ʈɪņɖi<br />
give back ɛɖákì ɛɖákiaʈákì<br />
go ìʈák ìʈàʈák ɪ́ɖɖà ɪ́ʈà ɪņɖá aʈá cf. Didinga to, Bari tu,<br />
Berta Undu àdá, Mabaan<br />
ootta,<br />
go and meet urɔ urɔʈɔ<br />
s.o.<br />
go down gɪro gɪraʈo<br />
go up (away kalak kalaʈak<br />
from<br />
speaker)<br />
go up kolí kalaʈái<br />
(towards<br />
speaker)<br />
goat (f.) nâ kàɪ́ náʔ lígáátə̀k naʔ kai<br />
goat (m.) kwɔɔ̀rlàʔ<br />
kukwɔɔ̀rlàʔ,<br />
kwɔ́rɔmàl kwúrumàlɔ̀<br />
kɔrmak kɔrmɪ̀k<br />
kukúrlàʔ<br />
ʔ<br />
goat, male kɔrmak kɔrmɪ̀k<br />
God, rain, náŋanàʈ Ɓáròʔ = ‘shadow, masalɪ̀k < Kadu<br />
sky<br />
spirit’<br />
Masala<br />
good nʈóbàn konʈóbàn,<br />
ö́yyòʔ anaɖítòʔ áyùk áʈò cf. Lotuxo ol-oyyu,<br />
goodbye ìʈák ɔ́púŋɪ̀ʈ<br />
ókúúʈɪǹ<br />
kunʈóbàn<br />
Go and the<br />
world blow<br />
upon you<br />
Go well körönyɪk kaaraŋ<br />
goodbye ìʈík kɛ nʈábàn ìʈàʈák kɛ<br />
konʈíbàn<br />
gourd tááɖaɖàk kɪɖááɖaɖàk nɗɔ̀ŋ kɪnɗɔ̀ŋ<br />
gourd ṭɔ́ŋ kɪ̀ṭɔ́ŋàʔ áyùk áʈò<br />
15<br />
ʔ
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
gourd ṭɔ́ŋ kɪ́ṭɔ́ŋàʔ púnyɔŋ kuhúnyɔnɪ́<br />
kárḍɛ̀ŋ kiáárḍɛ̀ŋ gourd small<br />
k<br />
granary ʈálàp kɪ́ʈálàpɪḱ dúnnùŋ kudúnnɪ̀ farɪk kɪfarɪk<br />
grass ɔ́yɔ́mɪ̀ʈ ɔ́yɔ́m áyòŋ áyòŋɖə̀k áyòŋɖàk áyòŋ<br />
grave, tomb ṭúkanàʈ kuṭúkanàʈ ṭwáánɪ̀k koɽóónàʔ ṭuanàk kuɽuánɛ̀<br />
green yɔ́yɔm kiyɔ́yɔmɪ̀ emɪmɪ̂l aŋgarmàʔ<br />
grindstone<br />
ánɗulùk kánɗulùk<br />
for oil<br />
ground ʈábbàŋ kɪ́ɖabbèk<br />
ground<br />
ʈufɔ̀k kʉɖufɔ̀k<br />
between<br />
khors<br />
groundnut ʈómpúkɪʈɛ̀ʈ ʈámpúkò kwáásɪĺɪɖä̀l kwáásɪĺ akuɖubeɖàk akuɖubò<br />
guinea-fowl nánɪ̀ŋ kɪ́ŋ<br />
guinea-worm fɪrɪnɖídɪk kɪfɪrɪnɖíd<br />
ɪk<br />
hail koroŋɪ̀ʈ kíkaraŋ<br />
hair jɛ́ʈɪ̀ʈ kɪ́jɛ̀ʈ kijáɖɪ̀k kíjàk kíjaɖàk kíjàk cf. Ama jè,<br />
hand, arm nínâʈ kɛ́n ɛ́nnɛ̀k kɛ́ŋ nánák kɛ́ŋ cf. So ân, Lotuxo aanɪ,<br />
Toposa akan, Ilit kona,<br />
happy màksúúʈ < Arabic óòmɔ̀nʈóbàn ‘good in<br />
mabsuuṭ<br />
belly’<br />
happy óòmɔ̀ nʈóbàn lit. ‘good<br />
belly’<br />
hard, dry, nʈɪ̀rààrɪʔ nyàrɪ̀ ṭáárɪ̀k kɛɽáárɪ̀k<br />
empty<br />
hare ʈíàʈ kɪʈíàʈì sák kɪsɛŋ cf. ʈɛ̀k kɪɖɛ́k<br />
charcoal<br />
hartebeest káburàŋɛ̀ káburàŋɪ̀k asɪnɪḱ kasunó<br />
harvest (n.) pílɔn<br />
harvest (v.) píli píloʈɔ<br />
has aʈɛ<br />
has, he áʈɛ<br />
hate (v.), ányak ányaʈak<br />
refuse,<br />
dislike<br />
have, I ŋáʈáʈɛ<br />
have, they áʈáʈɛ<br />
16
́<br />
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
hawk nɔ́i na<br />
gwóóròk<br />
he, she nákà ɛnnáʔ nɛ́<br />
head lulò k(w)olúlɪǹ,<br />
kululɪǹ<br />
óllò kúllìɖɪ̀ŋ állò kwúlɖɪ́ŋ cf. Dinik ɔ́r, Gaam ɔ́l,<br />
Meidob or,<br />
hear ʈóŋwà ʈóŋwàʈà ʈuŋwa ʈuŋwaðà ʈɔŋwa ʈɔŋwaɖà cf. Ilit tüka<br />
heart óòm<br />
ṭɔɔ́mà<br />
also seat of<br />
? cf. Tama àmùl<br />
(physical)<br />
emotions<br />
heart<br />
ḍalááɖónò kɪdááɖónɪ̀k ɗanááɖonò kɪɗááɖon<br />
cf. Kanga ɖunugu<br />
(physical)<br />
ò<br />
hearth,<br />
láàŋ ná pɔ́ɗɪ̀ŋ kɪ̀láánʈɪ̀k<br />
kɪmsɛ́msi<br />
fireplace<br />
kɪná<br />
heavy nʈɛ̀nnɛ̀ kɪnʈɛ̀nnɛ̀ ánnɛ̂ ʔ aŋŋɛ̀k naaɖɪńnɛ̀<br />
k<br />
heel nanɖɪɖɪ̀k kɛnɖɪɖɪ̀k<br />
Hello ʔja nʈɪḱɛ ʔja kíʈɪḱɛ Are you<br />
nʈóbàn konʈóbàn not well?<br />
help mákì baŋa maʈákì ~<br />
here nʈàkànì aláŋ ánú<br />
hide ʔbɪĺónòk ʔbɪĺaʈónòk<br />
hide s.t. ʔbɪĺi ʔbɪĺáʈɔ̀<br />
hippopotamu opún na múŋ ‘bull of algɪrɪńʈì kaalgɪrɪ́nʈì < Arabic opún na muŋ kopún na ‘bull of<br />
s<br />
water’<br />
girinti<br />
muŋ water’<br />
his, her kɔ́nyúnɔ̀ kányúnà kɔnyunà kwainá<br />
father<br />
hit báá bááʈà ɓa, baɖa báɖì báʈʈà strike<br />
hit báʈɛ̀ báʈàʈà [or ɖ]<br />
hoe n. kɪɽɪ́ɲ kɪkɪɽɪ́ɲ ṭɔ́gwɔ̀ŋ kɔ́ɽɔgwɔ̀ŋ ṭɔŋɔ́ŋ kuɽɔŋɔ́ŋ<br />
hoe v. léí láÍéí<br />
hoeing lɛɛ́ŋ<br />
hold, kɔ́mùk kɔ́mɔʈɔ̀k kömu kömuɖa kəmu komaÍà<br />
grasp, catch<br />
hole (w)úún kúúnɪ̀k uuŋ kunik<br />
honey ʈɪ́ju also ‘bee’ ʈúju ʈuju kuɖuju<br />
horn kɪńɪʈ kɪń kinɪk kɪŋ kiŋik kiŋíà cf. Kipsigis kúínò,<br />
horn,<br />
instrumental<br />
ʈɪrikɔk kùʈúrùkìy<br />
òʔ<br />
17
́<br />
̀ ̀ ́ ́<br />
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
horse mánʈà kɪmánʈà [could be ɖ móʈòʔ komóʈòʔ mɔ̀ʈò kumɔ̀ʈɔ̀<br />
not a ʈ]<br />
house nyáà, nyuáà kwíìʔ ɓɔ́k kuböö́ɖɪ̀ŋ ɓok kwik<br />
how many? ɗɛɛkɛɛ<br />
aba ɗɛɛ<br />
how? ŋɛɛ́nɔ́ ɛbei alkáí How is it?<br />
hundred sakar<br />
ʈeaɗi kɛ mùk<br />
ŋgɛ́mmùk<br />
hungry, be nánàŋ ɔ́tù ‘hunger nanàŋ hunger nánàŋ hunger<br />
kills [me]’<br />
hungry, be II aʈak<br />
hunt (v.) ɛsiʈuk ɛsʈaʈuk ɪɖɖa lámɔ ɪʈá lámɔ go hunting ɪņɖá lamɔ aʈá lamɔ<br />
hunting lɔ́m lám lamɔk<br />
hyena, ŋóŋóŋ kuŋóŋóŋí agwúúk kwugwóóʔ aŋwúk kúŋwuàʔ<br />
spotted<br />
hyena,<br />
séégàʔ kɪséégàʔ<br />
striped<br />
I, me nán náŋ náŋ cf. Bari nân, Acholi an,<br />
Gaam áán,<br />
immediately, koomoʈoni<br />
suddenly<br />
inside ɛnɛ lááŋ lááŋ= place<br />
intestines, kwúrúnyɪʈ kwúrúny kwurɪ́ŋɪdə̀k kwurɪ́ŋ kwúrɪ́ŋy<br />
guts<br />
iron ṭɪ́ʈɪʈ kɪṭɪ́ṭì sg. = alilliiɖək alelèʔ lelɪk alelɪk < Keiga<br />
‘piece of<br />
iron’<br />
jackal bɔ̀rɔ̀l kɪbɔ̀rɔ̀lì waaŋ kwaanɪk waŋ kuwaŋ cf. Dinka<br />
awàn<br />
jaw guṭɔkɪ̀ʈ kigɔṭɔ̀k kɛ́bɛbɪ̀k kábabàʔ kɛbɛkɛbɛ́ʔ kɪbɛkɛ́be<br />
ʔ<br />
jaw ṭuṭokɪ̀ʈ koṭoṭak<br />
judge (v.) ákumá ákumáʈa < Arabic<br />
jump (v.) ṭáŋkɪrà ṭáŋkɪràʈà<br />
Keiga Jirru ḍóni<br />
kick báá ɛ áwàʈ bááʈà hit with<br />
foot<br />
kidney kɪǵɪ̀n<br />
18
̀<br />
́<br />
̀<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
kidney kurwɪɲ kuməɖä̀k kumɔ̀ŋ ɗá[k] na kiɗá<br />
kumàŋ kumàŋ<br />
kill ɔ́ʈù ɔ́ʈóʈù óɖò óɖoɖò áɖù áɖaɖù cf.Bongo atun, Bari tatʊ,<br />
knee nɔ́ŋgù kɪnɔ́ŋgù,<br />
nóù kə́wɪ̀ŋ nóù kɪnóù cf. Bari kuŋú, Mabaan uŋu,<br />
kɪnɔ́ŋgùʈɪǹ<br />
kneel, crawl kuṭukú kuṭukóʈu<br />
knife pókò, pógò kɪṕókò,<br />
kúpókò,<br />
sakínɪ̀ʔ kɪsákinɪ̀ʔ ʈoroŋ kuɖoroŋɛ̀<br />
ʔ<br />
kópókò<br />
know áya(k) áyáʈà(k) ɛɛ́ʔ ááɖɛ̀ ái áyaɖɛ̀ cf. Tama ajili, Maasai a-<br />
yioló, Ik iyes,<br />
kokaab kányamuràʔ kɛnɪŋkán<br />
yamuràʔ<br />
kujur múseeʔ kumúsee<br />
ʔ<br />
lake, pool, kúlàʔ kukúlàʔ surwóó kusurwóó lɔfɔŋ kulɔfɔŋ<br />
pond<br />
lamb, kid kɔ́rɔ́màn kukúrúmùn<br />
land-monitor gɔ́ŋgɔrɔ̀ŋ kɪgɔ́ŋgɔrɔŋɪ̀k karaɓúŋ kááraɓáʔ ŋárábú kɪŋárábú<br />
language, lɔ́ŋɔʈ ílák cf. word alŋak<br />
word, speech<br />
last, final kinʈɪrɪk<br />
laugh (v.) ŋolɪlì ŋolɪʈaʈàʔ mɛ́lʈɪɖà mɛ́lʈɪʈà kúɽɪʃɪɖà kúɽɪʃʈaɖà<br />
leaf ? ṭoorɛɖàk ṭaaro Tese < Kadu e.g. Tulishi<br />
kin-ʈaro/øleaf<br />
kɔ́bùkɪ́ʈ kabó cf. Luo oboke, ? Tama aful<br />
leave off s.t. suku sukoʈu<br />
leave, let jɔŋgwa jɔŋgwaʈa<br />
alone<br />
left hand nínàʈ nʈɛ́<br />
ɛ́nnɛ̀k ɪɖááʔ<br />
nánà[k] na<br />
kɔ́kɔ́lɛ̀ʔ<br />
kule<br />
kwáálɛ<br />
leopard ɔlúŋ kɔlúŋɪ̀k ʈunnuʔ kuɖunnuʔ ʈojoròʔ kuɖojorò<br />
ʔ<br />
leper áḍɛ̀ŋ na ʈónyɪ̀ŋ nɛɛ̀gɪna<br />
ʈónyɪ̀ŋ<br />
leprosy ʈónyɪ̀ŋ<br />
lick ɗénɗenyàk ɗénɗenyaʈàk nánnányiɖà nánnányiʈà ɗaŋei ɗaŋaɖei<br />
licking áɗainyɪɖàk<br />
19
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
lie (v.) ilɛŋéì<br />
ʔɖuyaŋaʈ<br />
light (not pùl, pwɔ̀l kɛpwɔ̀l yɛhálhallɪ̀k nyɪfɛlfɛllɛ̀k<br />
heavy)<br />
light fire ukú ukóʈa kúú kwəɖa<br />
light leather fáyuŋ kɪfáyuŋ<br />
lightning ámakalàn biɖɪnàŋ làmà[k] na nók<br />
lightning nyamaʈa<br />
lion kámpɪ̀ŋ kɪḱámpɪ̀ŋɪ̀k [or<br />
ásaɖ ásaɖa < Arabic ʈiamùk agamù<br />
kɪḱámpɪ̀ŋɪ̀kì]<br />
live, dwell kárpànà kárpàɖànà<br />
liver múrɪ̀ʈ kɪmúrʈɪkɔ̀ múrɪ̀k kúmúrɪ̀k múrɪ̀ŋ kúmúrɪ̀ŋ cf. Ama máɽɪ̀ɲ, Teso emaɲ,<br />
Songhay dāmal, Zaghawa<br />
màán<br />
lizard kɔ́ŋgɔlɔ̀s kɪ́ŋgɔlɔ̀ʔ kikɪ́lbaʈúrɛ̀ kííkɪĺbaʈúr<br />
ɛ̀<br />
locust wulɪ̀ʈ kwulɪǹ wulɪ̀k kwulɛ̀ŋ allɪḱ kwulɪk<br />
long sagal(l)áʔ asaŋaláʔ asɛsaŋalɪ́<br />
k<br />
long njɔ́rʈàʔ,<br />
njɔ́rʈàk<br />
kɪnjɔ́rʈàʔ,<br />
kɪnjɔ́rʈàk<br />
lose s.t. wayaŋa wayaŋaʈa<br />
louse gámuíʈìʈ gámul
̀ ̀<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
man (vir) kwórʈòʔ kwóròʔ < Nubian<br />
e.g.<br />
Kadaru<br />
kworto<br />
ʈam(m)aɖám<br />
(m)àk<br />
ʈákak áɗɛŋ ņɖáámàk ŋɛɛ<br />
kɪnɖáámɪ̀<br />
ŋ<br />
cf. Tama máá<br />
many<br />
kɛ́lṭɪ̀ŋ,<br />
ɛ́mbɛrɛ̀n,<br />
ɛ́mbɛràn<br />
many ajjáŋ<br />
many káʈábák cf. Katcha (k)aɖagbo<br />
market kɔ́lɔ́ʔbɪ̀ʈ kɔkɔ́lɔ́ʔbɪ̀ʈ dakulabana<br />
market súúk < Arabic asúk kəsuk < Arabic<br />
marry (men) àràmà àràmàʈà<br />
marsh ɗagi kɪɗagi<br />
mat albɪŕɪs káálbɪrɪs < Arabic<br />
mat bɪŕɪsù kɪbɪ́rɪsù < Arabic bɪròʃ buruuʃ < Arabic albɪrsɪ̀k kalbɪrsɛ̀ < Arabic<br />
maternal<br />
ám n-ánnà<br />
grandmother<br />
meat nʈɛ̀ʈɪ̀ʈɛ̀ʈ nʈɛ̀ʈ<br />
meat liɖə̀k bɪlanɖàk (one kɪnɖaɖɪ̀k archaic, for<br />
piece) ɪnɖàk<br />
merly ɪlɖàk<br />
medicine, mɔ́rɔ̀ʔ kɪmɔ́rɔ̀ʔ muréék kumɔrɔ móreɖàk komórò<br />
root<br />
meet so. urɔnɔ wɔʈɔnu<br />
coming in<br />
opposite<br />
direction<br />
milk (n.) kíí sàáʔ kíí<br />
milk (v.) kɔ́njulúk kɔ́njulɔ́ʈɔ̀k ɗúúɖu ɗúúʈu kweilu kweilɛɖà<br />
modern ɖáwà
́<br />
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
mother, their ámunanyɔ<br />
mother, your ɔ́ŋúnɔ̀ ámmunɔ̀ ámunuŋ<br />
mountain,<br />
hill, stone<br />
kúrɛ̀ʈ kukúrɛ̀ʈ widespread for ‘stone’. cf.<br />
Birgid kuur,<br />
mountain,<br />
hill, stone<br />
bɔ̀bɔ́rɔ̀t kì-bóbóròt-ɪ̀ uɖumɪk kuɖumɪk uɖumɪk kuɖumɪk hill,<br />
mountain<br />
mouth íʈùk k(w)úʈɪǹ úɖùk kwúɖɪ̀ŋ áɖùk kwúɖɪ̀ŋ cf. Murle otok, Bari kutuk,<br />
Maiak (+ most of Nilotic)<br />
ʈok, Fur ùtò,<br />
much ɛ́mbɛràn<br />
much, very keṭṭu<br />
mud ʈɔkiʈɛ̀ʈ ʈɔk ʈɔ̀k ʈɔk<br />
mud wall kumáŋgál kukumáŋgáli<br />
mushroom kɪɖéékɪɖàk kɪɖɛɛ́kɛ́<br />
my maternal<br />
áfa n-ánnà<br />
grandfather<br />
my maternal<br />
kwai n-ánnà<br />
grandfather<br />
my paternal<br />
áfa n-apa<br />
grandfather<br />
my paternal<br />
kwai n-apa<br />
grandfather<br />
my paternal<br />
ám n-apa<br />
grandmother<br />
my sister aranyuná nɔ̀ŋ<br />
nʈɛ́ púsùŋ<br />
árɪŋà arɪ́ŋà[ɪ] nɖálmɛ<br />
name kàlɪń, kàlɪ́ŋ pl. sometimes<br />
kikàlì<br />
kalɪŋ kalɪk cf. Katcha ɛrɛ, Meidob eere,<br />
Lotuxo kari, Baka iri<br />
narrow kárianùk éjɪnyɪlàʔ amɪɗɪlàʔ<br />
navel kwúllɔ̀ʔ kwúúllɔ́ʔ kúllà kugúllɛ̀ŋ<br />
navel,<br />
prominent<br />
sulúkuʈúk kusulúkuʈúkì surukurùk kusuruku<br />
rùk<br />
near ʈɪkáʔ eɖɪkaʔ kééɖikà<br />
neck ŋálòʔ kɪŋóónɖɪǹ ŋálo kɪŋáɖɖɪŋ ŋálo kɪŋáʈɪŋ cf. Daju Shatt ŋase, Gaam<br />
ŋálg,<br />
necklace karɗòʔ nʈɛ<br />
kuurk kɪɖáá<br />
nyarɗaʔ<br />
olaʈ<br />
ɗaaɗarak<br />
net for fish kömɪk köömɪk<br />
22
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
new n(ɗ)ɪ́ŋàn kɪnɗɪ́ŋàn aŋáŋ áŋaŋ cf. Shilluk ɲan, Gule gaŋas,<br />
next year áwuḍḍɛ̀ŋ<br />
nice áɗɗɪŋ<br />
night ʔjóón kuʔjóónɪ̀k ʔjúnì koʔjúnì ajunì cf. Bagirmi njó<br />
Nile monitor nyɛ́màl kɪnyɛ́malɪ̀k Varanus<br />
niloticus<br />
nine ŋgɛʈúùn keɗina[k]<br />
nya ááŋùŋ<br />
no álaaŋ asɛ not<br />
no láʔ < Arabic<br />
nose kɪḿɪńʈɪǹ kɪkɪ́mɪ́nʈɪ́nì kɪḿɖɪ̀ŋ kɪɖɪ́mɖɪ̀ŋ cf. Tama àmɪt, Berta Undu<br />
àmʊ́ ŋ, Lugbara umvú,<br />
Maiak umu,<br />
nose mámárɔ̀k kɔ́marɛ̀k cf. Kanga mɔrɔk, Daju<br />
Njalgul man-,<br />
now kááʈanì alaʔŋ<br />
oil nyínyàʔ Sg: bɪla<br />
nyínyàʔ.<br />
Pl:<br />
kɪnyínyàʔ<br />
oil ɗúúsì bɪla nyínyàʔ kɪnyínyàʔ<br />
old (people) ʈíí kiṭííɔ papá áfaŋa<br />
old (things) rùn, nɗórùn kɪnɗórùn orɪŋ asíù = ‘bad’<br />
one kíɗɔŋ kíɖɔ kɪ́ɗɗe cf. Uduk ɗe, Bagirmi kɛ́ɗɛ,<br />
onion marjɛlʈɛʈ marjɛl < Arabic<br />
basal<br />
open kɔ́ɖù kɔ́ɗɔʈɔ̀ kɔ́ɖuɖu kɔ́ɖuʈu kwɔɗiʈú kwɔɗiʈaɖ<br />
á<br />
ostrich ʈɪḿɔnɪ̀ʈ kɪ́ʈɪmɔ̀n ʈúɖɖumò kúúʈumɪ̀k ánɖumàŋ kúnɖumɪ̀ < Kadu<br />
k<br />
other ńɗɔ̀ kɪʔja ídə̀ŋ ɪ́ɗɗèŋ cf. So ɛdɛn, Gaam ɗààn,<br />
Dinka daŋ,<br />
outside ɛnɛ lááŋ<br />
over, above kɪŕɪ̀ŋ ullʷalɪŋ ɪllɛ́rover,<br />
above lúllò cf. head<br />
owl ʔduuki kuʔduuki<br />
penis ṭɪŋɪǹ kɪṭɪŋɪnì ámmɔ̀r káámmɔ̀r ámurùk kámurùk<br />
pepper ʃaṭṭa
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
pepper filfil
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
python ɪŕi, irí kirí ɪríí kiiriʔ ə́ri kɪniə́ri<br />
quick saromsarom<br />
(eating)<br />
quick kwolṭɪŋ<br />
(running)<br />
quickly<br />
ásulá sákorɛʈ,<br />
sákorɛʈ<br />
sɔɔ́mɛ<br />
náŋanàʈ nók not God nók<br />
kusɔɔ ́ ́mɛ̀<br />
rain, sky,<br />
God<br />
rainbow úlul kùlúlɪ̀k kafunɗɔ́lɪnyɔ̀ŋ<br />
rainy season waaʈɪn<br />
ram ṭúmpúlɔ̀ʔ kuṭúmpúlɔ̀ʔ ṭúgʷɔ̀ʔ kúɽugʷɔ̀ʔ ṭuŋwáʔ kuɽuŋwɪ̀k < Kadu<br />
rat, brown báákú kubáákú<br />
rat, mouse ʈɛ́ɗɪŋ, ʈɪ́ɗɪŋ kɪʈɪ́ɗɪŋ, kɪʈɛ́ɗɪŋ ṭɛ́dɛ́ŋ kɪɗɛ́dɛ́ŋ ṭɛ́ɗɪ́ŋ kɪ́ṭɛ́ɗɪ́ŋ<br />
red nʈɛ̀rɛ̀ kɪnʈɛ̀rɛ̀ örutwɛʔ orbɛk also orɛk<br />
archaic<br />
remember ɗoɗɪḱ ɗoɗɪḱiʈik<br />
rest, breathe áŋak áŋaʈak<br />
return here kɪŕɪ́ŋònìk kɪŕɪ́ŋàʈànài ɗáŋŋanà ɗáŋŋananà ʈúsanà ʈúsaɖanà<br />
return there kɪŕɪ́ŋànàk kɪŕɪ́ŋàʈànàk<br />
́ rib kúrúkɔk kùkúrúkɔkɪ̀ kɪ́ŋinɪ̀k kɛŋɪ́ŋ kiniɖək kɪ̀ŋ<br />
rich sɪ́l kɪsɪĺoʔ < Hill Nubian. lit ‘chief’<br />
rifle, gun almúnɖuŋ kálmunɖ<br />
uŋ<br />
nánà[k] na<br />
right hand nínàʈ nʈɛ́<br />
ɛ́nnɛ̀k yáá<br />
‘hand of<br />
bɔ́kùn<br />
lámàk 1 lamàk<br />
food’<br />
rise, go up ŋɛ́ʈàk ŋɛ́ʈaʈàk ŋáʈarɪ̀ŋ ŋáʈaʈarɪ̀ŋ<br />
river pɔ́kɪʈ kɪpɔ́kiʈɪ̀n súrɔ́ʔ kusúrɔ́ʔ kɪri<br />
road aro, arw kɔ́rr áro kwárɪŋ cf. Nandi ɔɔ<br />
road ɔ́nʈɪ̀ʈ kɔ́nʈɪ̀n ? cf. So ôd,<br />
roan antelope kɔ́lloruk kwɔ́llɛrɪ̀k<br />
rock rááràŋ kɪrááràŋ<br />
root muréék kumɔrɔ vein,<br />
sinew<br />
̀ ̀r,<br />
1 ‘hand of food’<br />
25
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
root, vein kɪŕɪkɪ̀rɪ̀ʈ kɪrákɪràʔ kɪŕɪk kɛ̂ r kíriɖàk kírɪk root,<br />
vein, sinew<br />
Assuming the underlying<br />
root is –ri(k) this looks very<br />
, tendon much like Niger-Congo<br />
forms<br />
rope mɪ̀s máà lɔ̀l kalɔ́l lɔ̀k kɔlány<br />
rope hanging sɛsɪlàŋ sɛsɪlàŋì lɔ̀kɔ̀k kɪńílɔ̀kɔ̀k<br />
frame, net<br />
rope, cattle rók kurók<br />
round, ṭɔ́ŋkɔlɔŋanɛ̀n oɗogoláʔ kéŋɔrʈunà<br />
spherical<br />
rub, wipe kurana kuraʈana<br />
run kajaŋài kajaŋaʈài ráʈʈà ráttaɖà ráʈʈà ráʈʈaɖà<br />
sack, bag, ṭúlúkɔ̀ʔ kuṭúlúkɪ̀k bɪlaɖɛ < KK<br />
waterskin<br />
sacrifice for<br />
kɛ̀lɛ̀ŋ<br />
dead<br />
sad, angry, pori<br />
sorry<br />
saliva kùmùʔ<br />
salt sɛlɛlɪnʈɛʈ sɛlɛlɛ sɛlɪk bɪlasɛlɛŋ sɛlɛŋ < Kadu<br />
N.B. bi- is<br />
a dim.<br />
same as ɛ kɪ̀lí kɪnyàŋ lit. ‘with<br />
their<br />
bodies’<br />
sand pɔ́kɪ̀ʈ ɖ/ð also river, ʈɛnnɪ́k ʈɛ́ŋ cf. Mayak tiŋil<br />
valley<br />
saw (v.) ʔbɔʈɔka ɛ<br />
< Arabic<br />
munʃáár<br />
say ilɛŋéì ilɛŋɛ̀ʈéì nyá nyaɖáá nyá nyɛ́ʈá<br />
scar kɔ̀rànɛ́n<br />
scar súkurʈɛ̀ʈ súkur, kusúkúrì<br />
scorpion nyínyɔ̀ŋ kunyínyɔ̀ŋ nányòŋ kunányòŋ nyúnyɔ̀ŋ kinyúnyɔ̀<br />
ŋ<br />
scratch (v.) aŋgurana aŋguraʈana<br />
scrotum kuÍɛ̀rɪ̀ŋ<br />
26<br />
prefix
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
see aŋkɪlɪ̀k aŋkɪlàʈa ŋk<br />
assimilates<br />
? Nubian Kadaru ŋɛl, Fur<br />
ögil,<br />
to ŋg<br />
see pà faɖa fù faaɖà<br />
́ seed ʈɛɛ̀ʈɪ̀ʈ<br />
self kɪ̀líʔ body +<br />
reflexive<br />
pronoun<br />
sell, buy kɔ́lɔ́ʔbà kɔ́lɔ́ʔbàʈà kwɔ́kwɔ́labà also ‘buy<br />
many<br />
things’<br />
send agɪlɪḱ agɪlàʈàk<br />
sesame káfálaŋ afóŋ na<br />
káfálaŋ<br />
sesame káfalɛɖàk kiáfálàŋ<br />
ʈɛɛ ́ ̀ʈ ʈɔ́yoɖə̀k ʈòyɔ́k ʈééyɪɖàk ʈééyàk < Katcha ʈɔyɔ/na-<br />
́ ̀<br />
́<br />
́<br />
seven kálákaròk kwɔ́ŋuŋ<br />
4 + 3 àŋwàiɖànàʔ<br />
nyɛɖanàʔ<br />
sew ranɗɪnà ranɗɪnàʈà ɗáɗɗarɖà ɗáɗɗarʈà áɗ[ɪ]rʈì áɗɪrʈaɖà<br />
sewing áɗ(ɪ)rˇàk<br />
shadow, ʔbɔɔ<br />
kuʔbɪńy,<br />
ɓáròʔ cf. God boro kuboro<br />
spirit<br />
kuʔbɪ́ŋ<br />
shake head pipiṭikɔ pipiṭikɔʈɔ<br />
sideways<br />
sharp aʈɛʔkɛɛ̀ʔ ‘has teeth’ sa i ccók aɖɛ kèèʔ ‘has teeth’<br />
sharp ṭɛlʈɛl a i cakarrà<br />
shield dáragà kɪdáragà < Arabic<br />
shield wór, wúr kwòráʔ ʈɔ́nɔ̀ŋ kuɖɔɔ́nɪk láŋ kɪĺaŋ archaic<br />
word<br />
shiver ɔ́làk ɔ́laʈàk<br />
shoe óɖuŋɪ̀k kinyúnyɔ̀<br />
ŋ<br />
shoot gun ármà almùnɖù ármaɖà<br />
kalmùnɖ<br />
ù<br />
short sɛ̀rɛ̀ʔ kɪsɛ̀rɛ̀ʔ oɗogoláʔ anɖɪŋɪràʔ<br />
shoulder kɔ́kɔlɔŋɪ̀ʈ kíkɔlɔ̀ŋ mésawèk kemésawà<br />
ʔ<br />
shout kugɪ̀k kugwaʈà kwáá<br />
27<br />
lɔfɔk kulɔfɔk
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
shout, weep wujìk wojoʈɔ̀k ɗɔ́rɔnà ɗɔ́rɔnaɖà<br />
shut yákà yákaʈà ɗɛ́kkɪrà ɗɛ́kkɪràɖa nyakɪɖà nyakɪɗaɖ<br />
à<br />
sick bòlébòlɪń, kùbòlá<br />
bùlɛ́bùlɛ́n<br />
side rɛmɛ kɪrɛmɛ<br />
sieve grain ulu ulɔʈɔ<br />
sing ssö ssöɖo<br />
sing síà síaɖà<br />
sister, his arányanà ɔrɔ́inà nɖálmɛ̀<br />
sister, your áranɔ̀ ɔráinù[y]<br />
nɖálmɛ̀<br />
sit ʈɛ̀nyù ʈɛ̀ɲʈàʈù(k) cf. Dinik ɗɛ̀n, Berta Fadashi<br />
doŋoʃ,<br />
sit kárpà kárpaɖà kárfulà kárfulaɖà<br />
six sɛ́ŋkɛ̀ʈ, sáŋgàʈ [or k not g] kwɔ̀ɖenɪ̀ŋ kɪɗenṭɪ̀ŋ<br />
sixteen ámù[k] fuɖɪ<br />
gɪ́ɖenṭɪ̀ŋ<br />
skin, hide laŋún kɪlaŋúni lanyɪ́k kɪlanyáʔ kɪlɛnyóʔ lɛnya kɪlɛnya<br />
sky náŋanàʈ nók also rain arŋóóɖàk<br />
slave ɔɗɔn desoʔ also, aɗuŋ kaɗuŋ aɗɔŋ kwɔɗɔŋ<br />
stranger,<br />
enemy<br />
sleep rɔ́ŋɪnùk rɔ́ŋɪnṭaʈùk ḍáŋ(g)ɪrɔ̀ ḍáŋ(g)ɪrɔ̀ɖ<br />
ɔ̀<br />
slowly kɔ́nɔkɔnɔ́k<br />
slowly ŋɔ́nɔŋɔnɔ́k ɗúccókwàì<br />
small nsɪ̀ɗɪ̀ɗì kɪkɛ̀nɪ̀k ímúḍókwàk kɪḿɪ́ḍɪ́ḍɪ̀k ɗúccàì ɗúccógw<br />
àì<br />
ṭáŋunù ṭáŋanaɖù cf. Dinik tuŋgùn, Surmic<br />
e.g. Didinga taŋu,<br />
? Katcha -ɪʈiʈi<br />
́<br />
smell s.t. ŋóŋulù ŋóŋulaʈùk ŋwáń ŋwááɖa ŋwei ŋweiɖà<br />
smell, smelly ŋulaʈ<br />
smoke kɪ́ʈɪḿùʔ,<br />
kuɖúmmɔ̀ʔ kuɖúmu ? Meidob kumédí if<br />
kúʈúmùʔ,<br />
metathesis<br />
kɪ́ɖɪ́mùk<br />
smooth ʔbulu ʔbulùs ohólhollɪ̀k nyifúlfullɪ̀k<br />
snake lólùk, lólòk kɔ́lugɪ̀k,<br />
lö́lùk kóliʔ laluk kwólɪŋ cf. Daju Shatt dɔl, Acholi<br />
kɔ́logɪ̀k<br />
twol, Gaam ɖöö́r, ? So dɛu<br />
snap stick pílà fɪĺi fɪĺÍaÍà<br />
28
̀<br />
́ ́<br />
́ ́<br />
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
sneeze ɔ̀sak ɔ̀saʈak əssɪɖei əssɪʈei<br />
so ʈiṭɔk<br />
soft nyírguʈnyirgùʈ nyínyullunyull<br />
ùk<br />
soil ʈabbàŋ kɪ́ɖabbèk<br />
son, boy ɗál kɪɗɛ́l ɗák nɖáámàk kɪɗɪŋ<br />
kɪnɖáámɪ̀<br />
ŋ<br />
son, his ɗá[k]nanɛ̀<br />
son, my ɗál ɛ́nnàŋ ɗánnáŋ<br />
son, your ɗál ɛ́nnàŋ<br />
ɗánnɪ́ŋ<br />
únnò<br />
song málàn kumálánɪ̀ kɪsi kɪsiik kɪ̀sɪk<br />
sour ʈɪ́ɗɛ̀r aɗàrr àɗɛɛ̀rɪ̀k<br />
speak agɛʈa agɛʈaʈa<br />
speak ílɛŋɛ̀ speak to ílɔnɔ̀k ílɔŋɔ̀ʈɔ̀k ilɔ ilɔɖɔɔ<br />
spear ṇsɔ̀ kɪn káɽaʔ kááɽàʔ kaɽa kiaɽa ? < Kadu<br />
spear, barbed sésɪ̀ŋ kɪsésɪ̀ŋ<br />
spider óò ná kɔ́ŋàʔ kwéèn kɪná lit. ‘dog of aráárək —<br />
kɔ́ŋà<br />
flies’<br />
spit báá kɔmú bááʈà kɔmú sɪkɪɖane a sɪkɪɖanádɪ<br />
ɖɪʈanɛ kumuʔ ɖɪʈaʈanɛ kumuʔ =<br />
kumúʔ k a kumúʔ<br />
kumuʔ saliva<br />
spit báʈɛ̀ kɔmú báʈàʈà kɔmú<br />
split ɛʈɛka ɛʈɛkaʈa<br />
split kɔ́rù kɔ́ràʈà kɔ́ru kɔ́rɖù kɔ́ru kwɔ́rʈaʈà<br />
spoon lɛnsá kɪlɛnsá káɓu kááɓuk<br />
spread s.t. farɪʃɔ farɪʃɔʈɔ < Arabic ʈáppolo ʈáppoloɖo<br />
out<br />
squeeze nyúlà nyúlàʈà<br />
stab ápì ápaʈà ákwuɖì ákwuʈò áfì áfaɖà<br />
stand ilʈùk ilʈɔʈɔ̀k ʈɪǵɪɖonò ʈɪǵɪʈonò líɖù líʈaɖù stand, stop<br />
star ɗúlɪ̀ʈ kuɗúlàʔ kwuḍɪĺlɪɖə̀k kwuḍɪĺlllɪ̀ŋ ɗúlɪ̀k kuɗúlɪ̀ŋ cf. Ik ɗɔ́ɫɛát,<br />
steal agulà agulaʈà ákwula ákwulaɖà ákwulì ákwulaɖà<br />
stem bigur kubiguri<br />
stick karṭábù kɪgárṭabù<br />
stick ɗók kwɔɗ(ɪg)ɪń ɗók koɗéŋ ɗók kwuɗɪŋ<br />
stirring stick pɪś kɪṕɪ́sɪń pusɔŋ kɪhísɛnɪḱ fɪḱ kɪ̀fíyàʔ<br />
29
́ ́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
stone kórɛ̀ʈ kukórɛ̀ʈ kúrɔ̀k kúúrɔ̀k also beads kuràk kuurak cf. Tama kwʊ́ ɽa, proto-<br />
Nilotic *kɔr, Dongolawi<br />
kúlu, Songhay guru ‘hill’,<br />
Malinke kulu, Heiben k-ɔl,<br />
stop, cease ʈɪlʈiʈɔ ʈɪlʈiʈaʈɔ<br />
story ʈamunɗɛɛ̀kà<br />
kɪʈamunɗɛɛ̀kà<br />
straight ʈɛ̀rʈɛ̀r, ʈɪ̀rʈɪ̀r esɪjjɔraʔ kɛʈʈwɪḱ<br />
stranger,<br />
guest<br />
ɔ́jɪĺʈɛ̀ʈ ɔ́jɪĺì [first letter<br />
may be ɛ<br />
according<br />
to notes]<br />
stream,<br />
seasonal<br />
string lɔ̀[k] ɪŋjíjilaʔ<br />
strong (of bírʈù < Hill<br />
áÍɛnyà<br />
people)<br />
Nubian<br />
strong (of kɪlákkɪlàŋ nyàrɪ̀ dry, hard nyɛkuṭákuṭàŋ<br />
things)<br />
strong thing<br />
strongly, koṭṭo<br />
quickly,<br />
harshly<br />
30<br />
ḍɛ̀k kɪḍík small sandy<br />
khor<br />
stupid koʈikoli kikoʈikoli<br />
suck ɛlɪk ɛlaʈàk jé’joɖà jé’joʈà<br />
suckle ɛlákì ɛlaʈákì áli álaɖá ààlì aalaɖà<br />
sun nónù, núnù nö́nù ŋáŋùʔ<br />
swamp ɗagi kɪɗagi<br />
́ ́<br />
sweat sɪ́rɛnɛ́n ilɔ ilɔɖɔɔ<br />
sweep argwá argwáʈà kwúrɖà kwúrʈà kwurʈà kwurʈaʈà<br />
sweet nɖɪ́ʔjì kɪnɖɪ́ʔjì aṭul nyɪkɛ́ɗikɛɗɗɪ̀k<br />
swell yáì<br />
swim báá luɪǹy báálà luɪ̀ny also<br />
bááláál<br />
tail<br />
rɪ́ŋgákɪs,<br />
rɪɪ́ ́ŋgɪ̀s<br />
lɪḿ(ɪ)ɖamuŋ<br />
lɪḿ(ɪ)ʈámu<br />
ŋ<br />
? + water bá ánɗɔ̀ŋ bááʈá<br />
ánɗɔ̀ŋ<br />
kɪrɪ́ŋgákàʔ k ~ g sábòŋ kɪsáboŋàʔ ṭákak kɪɽákik<br />
lit. hit<br />
swimming<br />
cf. Tama baɽa, Daju Liguri<br />
ɓa(a)y, but these may be<br />
simply cognates of ‘hit,<br />
strike’
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
take kɔ́mùk kɔ́mɔʈɔ̀ kám kámaɖei /<br />
ámuʈà<br />
take away àràmà àràmàʈà umweanɪ̀k<br />
take away, àràmù àràmùʈà<br />
hold<br />
take for<br />
sɛ́ŋ sɛ́ɖei<br />
oneself<br />
tail<br />
rɪ́ŋgákɪs, kɪrɪ́ŋgákàʔ sábòŋ kɪsáboŋàʔ ṭákak kɪɽákik<br />
rɪɪ́ ́ŋgɪ̀s<br />
talk, speak, t ílɔŋɔ̀k ílɔŋɔ̀ʈɔ̀k áɗafɖà aɗúfʈaɖà<br />
ell<br />
taste jejɛmà jejɛmàʈà lapa láfá láfaáɖà also try,<br />
test<br />
tear (n.) kɔ́manʈɛ̀ʈ kɔ́mɔ̀ʔ kɪɖáhòŋ kɔ́màʔ<br />
tear (v.) swirà swiraʈà ásí, ásɪɗa ásɪṭa séréi sérʈaɖà<br />
tell story ʔɖaʈak ʔɖaʈakaʈak<br />
ten<br />
ŋgɛ́mmùk,<br />
[maybe k alanɪkì alakɪnakà àmɖáʈúk<br />
kɛ́mmùk<br />
not g],<br />
termite logwan kologwani<br />
termite luganʈɛ̀ʈ lugàn ŋwɔ̀ŋ áinanuàŋ nuàŋ<br />
termite,<br />
áwɛŋ<br />
soldier<br />
testicle ṭorunyɪ̀ʈ kɪṭorùny ʈɛ́rɪŋìk kɪ́ɖɛrɪ̀ŋ ɗánakuɖɛ̀rɪ̀ŋ kɪɗɗákuɖ ‘child of<br />
ɛ̀rɪ̀ŋ scrotum’<br />
thank you kɛ́ nʈóbàn lit. ‘it is<br />
good’<br />
that (far) nɔnnɔ kɪnɔnnɔ<br />
that (far) nʈɪgɪnɔɔnɔk kɪnʈɪgɪnɔɔnɔk<br />
that (near) nɔ kɪna<br />
that (near) nʈɪgɪnɔ kɪnʈɪgɪna nɛ̀ kɪnɛ̀<br />
thatching<br />
nyìk nyìk<br />
grass<br />
then ìs(s)ún ussʷɪŋ<br />
there nʈàkànà ɔlonò ánɔ<br />
they nákàʈà kɪnnáʔ kɪnnáʔ<br />
thick ɗúrmà<br />
thick ḿbù ḍúrru<br />
thigh kuṭuŋuṭùg kuṭuŋuṭùgì óhùʔ kohunòʔ afuk kɪńɪŋafuk<br />
31
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
thigh ŋuṭuŋuṭúŋ kuŋuṭuŋuṭúŋi<br />
thin (people) máŋanɛ̀n<br />
thin (people, nyɪĺɔŋàʔ ejényelàʔ ájijilàʔ ájijilɪ̀k<br />
objects)<br />
thing ʈɪĺɔ̀ŋ kɪ́ʈalɔŋ, kɪ́ʈɔlɔŋ ɗía lɛ́[k]<br />
think óòmɔ̀ + verb<br />
particularl<br />
y lɪ́pà, to<br />
look for, or<br />
ɗɪka, to<br />
find, see<br />
thirsty, to be nónù, núnù + verb ɔ́ʈù, nanáámùŋ hunger for arámʈàʔ thirst<br />
to kill<br />
water<br />
thirty ʈeaɗi kɛ<br />
kwáɖanàʔ<br />
this ni kɪni nì kɪnɪ̀ cf. So nɪn, Tama ɪ́ŋ, Dinik<br />
nɛ̀, Gaam nɛ́ and mnay<br />
further probable cognates<br />
(or do demonstratives just<br />
look like this?)<br />
this nʈɪ̀gɪǹɪ̀ kɪnʈɪgɪni aléì alakè<br />
thorn nɔ́ŋonɪ̀ʈ kɔ̀ník<br />
thorn núŋwanɪ̀ʈ kwàník nánɪ̀ŋ kánɪ̀k nánɪ̀ŋ kíanɪ̀k<br />
thou nɪń nɪ́ŋ nɪ́ŋ cf. Daju Sila ɪńɪŋ, Mursi<br />
nina, Pokot ɲíì, Songhay ni,<br />
Kanuri ɲi, Mangbetu íní.<br />
Incidentally, this looks like<br />
a pretty good isogloss for<br />
Nilo-Saharan (Niger-Congo<br />
has the same for 1 st person<br />
sg.)<br />
three kwɔ́ʈanáʔ kwɔ́ɖanàʔ kwáɖaŋàʔ cf. Tulishi -ɛɖɔna, Gaam<br />
ɔ́tɔ́, Berta Malkan odo,<br />
Maiak ɗö́k, as all West<br />
Nilotic<br />
throat kíro kííro<br />
throw ɔpurú ɔpurɔ́ʈù árɔma árɔmad<br />
ɖà<br />
= ‘shoot’ ármà ármaɖà<br />
32
́<br />
́<br />
́<br />
́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
throw<br />
ɔ́rɔmai ɔ́rɔmaɖài<br />
towards<br />
throwing wuʈal kuwuʈali<br />
knife<br />
thumb ɗánanánàk<br />
ɗúrmà<br />
kɪɗágɛ́ŋ<br />
ɗúrmà<br />
thunder koʈujɪǹ ná<br />
‘shouting nók ʈɪbaʈanɛ ‘sky<br />
náŋanàʈ<br />
of sky’<br />
struck’<br />
thus, so gi<br />
thus, so nʈɔga aləɓɓí<br />
thus, so nyagá<br />
tie ɛ́mbɛ̀là ɛ́mbɛ̀làʈà ámmalà ámmalaɖà amɛmɛlà amɛleɖà<br />
time, place láàŋ<br />
today kááʈanì nɪmɪnà ánnamanɪ̀ŋ<br />
together, be ana, ɔnɔ<br />
together, ɛʈɛ, ɛ<br />
with<br />
tomorrow isááʈɪǹ lɛ́bɪrɖä̀ ásɪɖɪ̀ŋ<br />
tongue mɛ́nɖɪnyàʈ kɪmɛ́nɖɪnyàʈ ŋáḍɪmàk kɪŋáḍɪmàk kɛ́ɗɛmàk kɛɛ́ɗɛmà<br />
k<br />
cf. Songhay dèènè. Possibly<br />
widespread cognacy with<br />
metathesised forms e.g.<br />
Dongolawi nɛ́d, Bari ŋɛ́dɛ́p,<br />
Uduk aled, Lendu ledà.<br />
Alternatively a loan from a<br />
lost Niger-Congo language.<br />
Cf. Defaka mɛnduɔ, Bedik<br />
i-ɗem, Proto-Gbaya *lembe<br />
und so weiter<br />
tooth awɪ̀s kɛɛ̀ʔ iyɪḱ sɛʔ áyàk kèèʔ<br />
touch ɔ̀lák ɔ̀láʈak<br />
tree mɛ́rɛŋɪ̀s mɛ́rɛŋ ɓòʔ kùɓwɛ̀ŋ < kùɓòɛ̀ŋ bɔɔ́rɪ̀ŋ kuɓɪŋ<br />
tribe nɛɛ̀ʔ<br />
kiná<br />
‘people of<br />
kwuÍùŋ<br />
kurɛ̀ʈ<br />
hill’<br />
true jɪŕjɪ̀r<br />
turn welak welaʈak<br />
turn s.t. ɲiʈà ɲiʈàʈà kwáʈalarɪ̀ŋ fállanyà fállanyaɖ<br />
à<br />
turtle I káɗáʔ kááɗáʔ<br />
33
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
turtle II abugaɖom kabugaɖo < Arabic<br />
m abūgadaḥ<br />
twenty ʈeaɗi<br />
twenty-one ʈeaḍi gɪ́ḍḍe<br />
twin ɗál nʈɛ ɗulɔ̀n kɪɗɛ́l nʈɛ ɗulɔ̀n kuŋwúlɪɖä̀l koŋól kulɔŋɔŋ<br />
two károkwɛ káro káro<br />
udder nyúŋ kɪnɪnyúŋ<br />
under aʈak ʈuhalɪŋ ɪlléleuntie<br />
ŋwúlɖì ŋwúlʈaɖà<br />
up kɪrɪŋ aɗɗárɪŋ ɪllɛ́r- (?)<br />
upper<br />
grindstone<br />
ḍá[k] ḍɪḿɪḱ kɪɖɪŋ na<br />
ḍɪḿɪḱ<br />
for grain<br />
upper lip íʈùk nɖɛɛrɪ̀ŋ lanyɪ́k ya<br />
áɖù[k]<br />
ull w alɪŋ<br />
ɪllélewòk<br />
urinate ábiɖa ábitə ábbiʈa ábiɖɖa<br />
urine kɪbɔ́lɔ̀ʔ kibö́lɔ̀ʔ kibélàʔ<br />
valley, pɔ́kɪʈ<br />
seasonal<br />
stream<br />
vein, tree kɪŕɪkɪ̀rɪ̀ʈ kɪrákɪràʔ kibélàʔ<br />
root<br />
very koṭṭu<br />
village ɪĺɛ̀ < Arabic<br />
قروى ḥil<br />
alhɪlli < Arabic<br />
ḥil<br />
́<br />
village kwíìʔ lit. houses kwùÍùŋ also ‘tribe’<br />
voice ŋálòʔ kɪŋóónɖɪǹ #NAME? alleɖà alleʈà<br />
vomit káṭakà káṭakaʈà alleɖì alliʈaɖà<br />
vulture sɪ́bɪ̀r kɪsɪ́bɪŕì kúnnɛ̀k kúnnɔŋ kʷósolò kʷóósolò<br />
vulva, vagina ììr kììrɪ̀k ìr kììr árɪ̀k kɪŕɪ̀k<br />
wait ùnjɪli ùnjɪlaʈa<br />
wake s.o. furuŋai furuŋɪnʈɔʈai<br />
walk wírɔ̀k wírɔ̀ʈɔ̀k ŋwùrò ŋwùròɖò ɪņɖá k-ɛ́llù<br />
walk wúrɔ̀k wúrɔ̀ʈɔ̀k<br />
want, look lɪṕà lɪṕàʈà ɔh(w)ài ‘I want’ anyɛ<br />
‘I want,<br />
for<br />
like’<br />
war, quarrel ŋɔ́rbɔ́k<br />
warm, hot wááraŋ arráŋ aaraŋ<br />
34
́<br />
̀<br />
́ ̀<br />
́ ́<br />
̀ ̀<br />
̀<br />
́ ́<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
warrior ɖéénì nʈɛ nɛɛ̀ʔ<br />
nʈɛ́ < Hill<br />
fáárɪ̀s < Arabic<br />
bɪrʈùk kɪbɪ̀rʈùk Nubian<br />
wash (self), ɔ́ʔbɔ̀ ɔ́ʔbɔ̀ʈɔ̀ ɛ́bɛnà abenà abeÍanà<br />
bathe<br />
wash s.t. weʈí weʈaʈà ŋwóɖà kwúʈì kwúʈaɖà<br />
watch, guard, áŋkɪlʈi áŋkɪlʈaʈà<br />
care for<br />
water múŋ imúŋ, umúŋ amuŋ<br />
water lizard mányálɪ̀k kɪmányál<br />
iyàʔ<br />
water-rat ámmɛ kúmmɛ̀<br />
we (dual) sák<br />
we (excl.) káʈ kák kák<br />
we (incl.) sasák, sásàk kasák kalásɪk<br />
weak, thin nyɔ́nyɔ̀ʔ<br />
wear iyú iyáʈú<br />
well pɔɔ<br />
kupɪń [or ɪ for<br />
fɔ́ʔ kupɛ́ŋ fɔ́k kufɪ́ŋ<br />
the u]<br />
wet nʈwì nyɪlɛ kɪnyálkaɖàk<br />
what? ŋɛ́, ŋ i ɛɛ<br />
ŋei ŋɛʔ<br />
when? láàŋɛ́ ? < láàŋ láánɪ̀k áwei<br />
‘place,<br />
time’ + ŋɛ́<br />
‘what’<br />
where? kʷóó, ʔbóó mme wááʈɪkà<br />
which? nɛ̀nɛ̀, nɛɛ̀n<br />
kɪnɛɛ̀n<br />
white ṇṭɪ̀ṭɪ̀k kɪ́ṇṭɪṭɪ̀k ɛɽɛɽɛ̀k kɛɽɛɽɛ̀k ɽ ~ ʈ áṇɗəɽɪ̀k<br />
white man áḍɛ̀ŋ ánḍəɽɪ̀k nɛɛ̀ʔ<br />
kɪńḍəɽɪ̀k<br />
who? ŋáni ŋáninʈ [no faith ŋanɛ́ ánnɪ́ŋ<br />
in this]<br />
why? kɔɔ<br />
áɓei<br />
wide ɗwìrɗwìr ihallâʔ áfalɛŋà<br />
wife, his nɪmɛ́nna<br />
wife, his irɛ́nnwà nɪmɛ́nna<br />
wife, my irɛ́nnàŋ nɪmɛ́nnáŋ<br />
wife, your irɛ́nnɔ̀ nɪmɛ́nnɪ́ŋ<br />
wind ɔ́púŋɪ̀ʈ kɔ́púŋɪ̀k ʈurrí ʈúrí<br />
35
̀<br />
̀<br />
̀<br />
English <strong>Temein</strong> Tese Keiga Jirru External comparisons<br />
sg. pl. Comment sg. pl. Comment sg. pl. Comment<br />
windstorm ɔ́púŋɪ̀ʈ ḿbù<br />
wing lúpɔkɪ̀ʈ kulupókàʔ kapä́lɛɖàk káápalàk<br />
witch aḍéŋ n-áwuɖàk nɪ́ŋi<br />
n-áwuɖàk<br />
witchcraft áwuɖàk<br />
̀<br />
wobbling ɔrrɛ̀k<br />
woman áɖɛŋ nɖalmɛ<br />
nɛɛ ̀ ̀<br />
kɪnɖólɪ̀k<br />
woman lɪḱámɛ̀ʔ lúgɪ̀ʈ g ~ k ír dànàmɛ̀ʔ nuɖóllɪ̀k nɪ̀mɛ̀ʔ nɪŋ ɖólɪ̀k<br />
word lɔ́ŋɔʈ kɪlɔ́ŋɔʈ ilä́k kilä́k kɪmɛ́sɛnɪk kɪmɛ́sɛ́ni<br />
yaʔ<br />
̀ work ágɪĺàʈ lógwɔ̀ʔ kulógwɛ̀ŋ lúŋɔ<br />
kulúŋɔ̀<br />
work v. amʈá lúŋɔ amʈaɖá<br />
lúŋɔ̀<br />
worm ɛ́jɛ́mɪ̀ʈ kɪ́jɔmɔ̀<br />
write kɪ́ʈɪ́bɔ̀ kɪ́ʈɪ́bɔ̀ʈà < Arabic<br />
yawn amáì mɪnʈaʈà ámmɪɖèi ámaaɖài ama amoɖà<br />
year sɪnɛ̀ʔ kɪsinɛ̀ʔ