๑๑) จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ในรอบปี พ.ศ.2551-2552

ความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำ และแพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในรอบปี พ.ศ. 2551-2552
Relationships between Water Qualities and Phytoplankton at Coastal Prachuap Khiri Khan Bay,
Prachuap Khiri Khan Province in 2008-2009
วาสนา อากรรัตน์*, วุฒิชัย อ่อนเอี่ยม และลิขิต ชูชิต
สถานีวิจัยประมงคลองวาฬ ฝ่ายสนับสนุนวิชาการ คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
Wasana Arkronrat*, Vutthichai Oniam and Likhit Chuchit
Klongwan Fisheries Research Station, Academic Supporting Division, Faculty of Fisheries, Kasetsart University.
บทคัดย่อ
ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำกับแพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยเก็บ
ตัวอย่างตามฤดูกาลในรอบปี ได้แก่ ช่วงฤดูฝนเก็บตัวอย่างในเดือนสิงหาคม 2551 ฤดูหนาวเก็บตัวอย่างในเดือนธันวาคม 2551 และฤดูร้อน
เก็บตัวอย่างในเดือนเมษายน 2552 ผลการศึกษาพบว่า ค่าเฉลี่ยของคุณภาพน้ำบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ ยังคงอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน
ที่กำหนด และพบแพลงก์ตอนพืช 3 ดิวิชั่น แบ่งออกเป็นดิวิชั่น Cyanophyta 2 สกุล ดิวิชั่น Chlorophyta 2 สกุล และดิวิชั่น
Chromophyta 53 สกุล รวม 57 สกุล โดยแพลงก์ตอนพืชที่เป็นสกุลเด่น ได้แก่ Chaetoceros, Rhizosolenia และ Thalassioneme
ตามลำดับ ส่วนการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำกับปริมาณแพลงก์ตอนพืชทั้งหมด พบว่า แพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่ง
อ่าวประจวบฯ มีความสัมพันธ์ไปในทิศทางเดียวกันกับปริมาณซิลิเกต (r = 1.00, P

S P
S 2 P 2
บทนำ
วัสดุอุปกรณ์และวิธีการวิจัย
ชายฝั่งทะเลของประเทศไทยมีความสำคัญต่อการพัฒนา ขอบเขตการศึกษา
66
วัสดุอุปกรณและวิธีการวิจัย
ประเทศเป็นอย่างยิ่ง นอกจากจะเป็นแหล่งทำการประมงที่สำคัญ ศึกษาสภาพทั่วไปของคุณภาพน้ำ ชนิด และปริมาณของ
แล้ว ยังเป็นแหล่งเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ 67 แหล่งท่องเที่ยว ขอบเขตการศึกษา ซึ่งผลจากการ แพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ โดยดำเนินการเก็บ
ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรชายฝั่งอย่างต่อเนื่อง 68 โดยขาดการควบคุม ศึกษาสภาพทั่วไปของคุณภาพน้ํา ตัวอย่างทุก 4 เดือน หรือตามฤดูกาลในรอบปี ชนิด และปริมาณของแพลงกตอนพืชบริเวณ
คือ ฤดูฝนเก็บ
และการจัดการที่ดีย่อมจะส่งผลกระทบต่อทรัพยากรชายฝั่ง ตัวอย่างในช่วงเดือนสิงหาคม 2551 ฤดูหนาวเก็บตัวอย่างในช่วง
69 ประจวบฯ โดยดําเนินการเก็บตัวอยางทุก 4 เดือน หรือตามฤดูกาลในรอบป คือ ฤดูฝนเก็บตัว
โดยเฉพาะผลกระทบต่อคุณภาพน้ำทะเลที่จัดว่าเป็นสิ่งแวดล้อม เดือนธันวาคม 2551 และฤดูร้อนเก็บตัวอย่างในช่วงเดือนเมษายน
70
ที่สำคัญต่อการทำการประมง การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำชายฝั่ง เดือนสิงหาคม รวมทั้ง 2551 ฤดูหนาวเก็บตัวอยางในชวงเดือนธันวาคม 2552 ด้วยการกำหนดสถานีเก็บตัวอย่างให้ครอบคลุมบริเวณ
2551 และฤดูรอนเก็บตัวอยาง
การท่องเที่ยว หรือการนันทนาการต่างๆ 71 เมษายน 2552 ดวยการกําหนดสถานีเก็บตัวอยางใหครอบคลุมบริเวณอาวประจวบฯ อ่าวประจวบฯ ซึ่งได้กำหนดไว้ 3 ตามลักษณะการใช้ประโยชน์ ซึ่งได
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์เป็นจังหวัดหนึ่งที่มีพื้นที่ติดชายฝั่ง
72 สถานี ตามลักษณะการใชประโยชนที่แตกตางกัน ที่แตกต่างกัน ได้แก่ สถานีที่ ไดแก 1 (Sสถานีที่ 1 ) บริเวณเขตชุมชนเมือง
1 (S 1 ) บริเวณเขตชุมชนเมือง
ทะเล มีชายหาดยาวตลอดทั้งจังหวัดโดยเริ่มตั้งแต่อำเภอหัวหิน และสะพานปลา สถานีที่ 2 (S 2 ) บริเวณเขตเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ
73 ปลา สถานีที่ 2 (S
ไปจนถึงอำเภอบางสะพานน้อย และในเขตอำเภอเมืองมีลักษณะเด่น 2 ) บริเวณเขตเพาะเลี้ยงสัตวน้ําชายฝง หรือบริเวณปากคลองบางนางรม และส
ชายฝั่ง หรือบริเวณปากคลองบางนางรม และสถานีที่ 3 (S 3 )
คือ ชายหาดประกอบด้วยอ่าว 374
อ่าว บริเวณเขตชุมชนชาวประมงพื้นบาน ได้แก่ อ่าวน้อย อ่าว บริเวณเขตชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน โดยในแตละสถานีจะกําหนดจุดเก็บตัวอยางน้ํา โดยในแต่ละสถานีจะกำหนด 2 จุดๆ
ประจวบคีรีขันธ์ และอ่าวมะนาว โดยอ่าวประจวบฯ 75 จุดเก็บตัวอยางน้ําใกลฝงซึ่งหางจากชายฝงประมาณ จัดได้ว่าเป็น จุดเก็บตัวอย่างน้ำ 2 จุดๆ ละ 2 ซ้ำ 100 คือ เมตร จุดเก็บตัวอย่างน้ำใกล้ฝั่ง
(P 1 ) และจุดเก็บตัวอยางน้ําไกล
แหล่งทำการประมงที่สำคัญแหล่งหนึ่งของจังหวัด ซึ่งปัจจุบันได้มี ซึ่งห่างจากชายฝั่งประมาณ 100 เมตร (P 1 ) และจุดเก็บตัวอย่างน้ำ
76 จากชายฝงประมาณ 1,000 เมตร (P 2 ) (ภาพที่ 1)
การพัฒนาพื้นที่ชายฝั่งทะเลบริเวณอ่าวประจวบฯ โดยพัฒนา ไกลฝั่งซึ่งจะห่างจากชายฝั่งประมาณ 1,000 เมตร (P 2 ) (ภาพที่ 1)
77
โครงสร้างให้เป็นแหล่งท่องเที่ยว ทำให้เกิดการขยายตัวทางด้าน
เศรษฐกิจ และชุมชนเมือง ซึ่งอาจจะส่งผลให้สภาพแวดล้อมบริเวณ
ชายฝั่งเปลี่ยนแปลงไป โดยการเปลี่ยนแปลงของคุณภาพน้ำย่อม
จะมีผลกระทบต่อแพลงก์ตอนพืชที่ถือได้ว่าเป็นผู้ผลิตขั้นต้นใน
S 3 P 1
ระบบห่วงโซ่อาหาร และเป็นตัวเริ่มต้นของการถ่ายทอดพลังงาน
ในระบบนิเวศในแหล่งน้ำ (Burford & Rothlisberg, 1999) ซึ่ง
S 2 P 1
3 2
สุดท้ายก็จะส่งผลออกมาในรูปปริมาณผลผลิตทางการประมง ดังนั้น
หากเกิดการเปลี่ยนแปลงทางชนิด และปริมาณของแพลงก์ตอนพืช
S 1 P 1 S 1 P 2
ที่มีสาเหตุมาจากการที่คุณภาพน้ำทะเลมีการเปลี่ยนแปลงไป ย่อม
จะก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่อาศัยอยู่ในทะเลด้วย
(Boney, 1975) เช่น การเกิดปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี (red
tide) อันเนื่องมาจากการเพิ่มขึ้นของปริมาณธาตุอาหารจนก่อให้เกิด
ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมบริเวณชายฝั่งทะเล 78 เป็นต้น (สมภพ รุ่งสุภา
และคณะ, 2546; Turner et al., 2003) 79
ภาพที่ 1 แสดงจุดเก็บตัวอย่างน้ำ และแพลงก์ตอนพืชบริเวณ
ดังนั้น การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำกับ
80 ภาพที่ 1 แสดงจุดเก็บตัวอยางน้ํา ชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์ และแพลงกตอนพืชบริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จังหว
แพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ จึงมีความจำเป็น
ด้วยเหตุนี้การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคุณภาพน้ำ
81
ประจวบคีรีขันธ การเก็บ และวิเคราะห์ตัวอย่างน้ำ
องค์ประกอบชนิด และปริมาณของแพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่ง
82
ทำการเก็บตัวอย่างน้ำทะเลที่ระดับความลึก 1 เมตร โดย
อ่าวประจวบฯ ในช่วงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
83 การเก็บ รวมไปถึงศึกษาความ และวิเคราะหตัวอยางน้ํา ใช้กระบอกเก็บน้ำแบบ Kemmerer บันทึกข้อมูลคุณภาพน้ำ
สัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำกับปริมาณแพลงก์ตอนพืชรวม ทั้งนี้เพื่อ บางประการในภาคสนาม ได้แก่ ความเค็มวัดด้วย Salinity
84
ใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานในการกำหนดทิศทางการอนุรักษ์
ทําการเก็บตัวอยางน้ําทะเลที่ระดับความลึก
และพัฒนา
1 เมตร โดยใชกระบอกเก็บน้ําแบบ Kem
Refractometer ยี่ห้อ Prima tech ความเป็นกรด-ด่างวัดด้วย pH
พื้นที่บริเวณอ่าวประจวบฯ โดยให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องใช้เป็น
85 ขอมูลคุณภาพน้ําบางประการในภาคสนาม meter ยี่ห้อ Cyber Scan ไดแก pH ความเค็มวัดดวย 11 อุณหภูมิ และปริมาณออกซิเจน
Salinity Refractometer ยี่ห
แนวทางในการรองรับกิจกรรมต่างๆ 86 ที่จะมีต่อไปในอนาคต
ความเปนกรด-ดางวัดดวย ที่ละลายในน้ำวัดด้วย pH meter ยี่หอ Cyber DO meter Scan รุ่น pH YSI 11550A อุณหภูมิ และเก็บตัวอย่าง และปริมาณออกซิเจนท
87 วัดดวย DO meter รุน YSI 550A และเก็บตัวอยางน้ําทะเลบางสวนมาวิเคราะหหาปริมาณแอ
Wasana Arkronrat, Vutthichai Oniam and Likhit Chuchit / Burapha Sci. J. 17 (2012) 1 : 108-116 109
88 ไตรท ไนเตรท ออรโธฟอสเฟต ซิลิเกต และคลอโรฟลล เอ ภายในหองปฏิบัติการ โดยวิธีการ

น้ำทะเลบางส่วนมาวิเคราะห์หาปริมาณแอมโมเนีย ไนไตรท์ ไนเตรท
ออร์โธฟอสเฟต ซิลิเกต และคลอโรฟิลล์ เอ ภายในห้องปฏิบัติการ
โดยวิธีการเก็บตัวอย่าง และการวิเคราะห์จะเป็นไปตามวิธีมาตรฐาน
สำหรับการวิเคราะห์น้ำ และน้ำเสีย (APHA AWWA and WPCF,
2009)
การเก็บ และวิเคราะห์ตัวอย่างแพลงก์ตอนพืช
เก็บตัวอย่างแพลงก์ตอนพืชบริเวณอ่าวประจวบฯ โดยการ
เก็บน้ำทะเลที่ระดับความลึกประมาณ 30 เซนติเมตร ปริมาตร
20 ลิตร ด้วยการกรองผ่านถุงกรองแพลงก์ตอน (plankton net)
ขนาดตา 22 ไมครอน นำน้ำตัวอย่างที่ได้เก็บใส่ขวดพลาสติกขนาด
120 มิลลิลิตร และเก็บรักษาด้วยฟอร์มาลิน 4 เปอร์เซ็นต์ เพื่อนำมา
ศึกษาองค์ประกอบชนิด และปริมาณของแพลงก์ตอนพืชในห้อง
ปฏิบัติการ ภายใต้กล้องจุลทรรศน์โดยใช้สไลด์นับแพลงก์ตอน
(Sedgwick - Rafter Counting chamber) ขนาดความจุ 1 มิลลิลิตร
(ลัดดา วงศ์รัตน์ และ โสภณา บุญญาภิวัตน์, 2546) โดยการจำแนก
สกุลของแพลงก์ตอนพืชจะอ้างอิงจากลัดดา วงศ์รัตน์ (2542) และ
ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงชายฝั่งจันทบุรี กรมประมง (2550)
ส่วนปริมาณของแพลงก์ตอนพืชจะคำนวณตามวิธีของลัดดา
วงศ์รัตน์ และ โสภณา บุญญาภิวัตน์ (2546) ดังนี้
ปริมาณของแพลงก์ตอนพืช (หน่วยต่อลิตร) = AB/C
A = ปริมาตรน้ำในขวดเก็บตัวอย่าง (มิลลิลิตร)
B = ค่าเฉลี่ยของปริมาณแพลงก์ตอนที่นับได้ 1 สกุล ต่อ 1
มิลลิลิตร
C = ปริมาตรน้ำก่อนผ่านถุงกรอง (ลิตร)
การวิเคราะห์ข้อมูล
วิเคราะห์หาความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำ กับปริมาณ
แพลงก์ตอนพืชทั้งหมดด้วยการหาค่าสัมประสิทธิสหสัมพันธ์แบบ
เพียร์สัน (Pearson correlation) โดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูป SPSS
Statistic 17.0
ผลการวิจัยและวิจารณ์ผล
ผลการศึกษาคุณสมบัติของน้ำบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ
ในรอบปี พ.ศ. 2551-2552 พบว่า ค่าเฉลี่ยคุณภาพน้ำของแต่ละ
สถานีมีค่าดังนี้ ความเค็มมีค่าอยู่ในช่วง 21.5-32.0 psu อุณหภูมิ
มีค่าอยู่ในช่วง 26.9-31.5 องศาเซลเซียส ปริมาณออกซิเจนที่
ละลายในน้ำมีค่าอยู่ในช่วง 5.35-9.34 มิลลิกรัมต่อลิตร ความเป็น
กรด-ด่างมีค่าอยู่ในช่วง 7.80-8.17 ปริมาณแอมโมเนีย-ไนโตรเจน
มีค่าอยู่ในช่วง 7.73-85.80 ไมโครกรัมต่อลิตร ไนไตรท์-ไนโตรเจน
มีค่าอยู่ในช่วง 1.60-8.92 ไมโครกรัมต่อลิตร ไนเตรท-ไนโตรเจน
มีค่าอยู่ในช่วง 4.52-9.81 ไมโครกรัมต่อลิตร ออร์โธฟอสเฟต
มีค่าอยู่ในช่วง 3.22-15.21 ไมโครกรัมต่อลิตร ซิลิเกตมีค่าอยู่ในช่วง
401.34-1160.43 ไมโครกรัมต่อลิตร และคลอโรฟิลล์ เอ มีค่า
อยู่ในช่วง 0.47-1.94 ไมโครกรัมต่อลิตร
เมื่อพิจารณาคุณภาพน้ำตามช่วงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
พบว่า ช่วงฤดูฝน (สิงหาคม 2551) ช่วงฤดูหนาว (ธันวาคม 2551)
และช่วงฤดูร้อน (เมษายน 2552) มีความเค็มเฉลี่ย 21.8±0.3,
31.9±0.2 และ 30.3±0.4 psu อุณหภูมิเฉลี่ย 30.57±0.04,
27.03±0.05 และ 31.47±0.06 องศาเซลเซียส ปริมาณออกซิเจน
ที่ละลายในน้ำเฉลี่ย 5.85±0.37, 8.31±0.77 และ 6.91±0.52
มิลลิกรัมต่อลิตร และค่าความเป็นกรด-ด่างเฉลี่ย 8.05±0.11,
7.91±0.07 และ 7.99±0.05 ตามลำดับ (ภาพที่ 2) ส่วนผล
ของปริมาณธาตุอาหาร ได้แก่ ปริมาณแอมโมเนีย ไนไตรท์ ไนเตรท
ออร์โธฟอสเฟต และซิลิเกต พบว่า ช่วงฤดูฝนมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ
51.30±22.00, 3.99±0.79, 7.62±1.31, 9.68±3.14 และ
689.95±296.72 ไมโครกรัมต่อลิตร ช่วงฤดูหนาวมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ
59.42±27.79, 2.87±1.00, 5.88±1.30, 10.27±4.15 และ
821.52±104.32 ไมโครกรัมต่อลิตร และช่วงฤดูร้อนมีค่าเฉลี่ย
เท่ากับ 56.25±23.4, 5.57±2.08, 7.95±1.47, 5.63±2.03
และ 509.80±58.51 ไมโครกรัมต่อลิตร ตามลำดับ และพบว่า
ช่วงฤดูฝนมีปริมาณคลอโรฟิลล์ เอ เฉลี่ยเท่ากับ 1.06±0.32
ไมโครกรัมต่อลิตร ช่วงฤดูหนาวเท่ากับ 0.82±0.30 ไมโครกรัม
ต่อลิตร และช่วงฤดูร้อนเท่ากับ 1.71±0.25 ไมโครกรัมต่อลิตร
(ภาพที่ 3)
การศึกษาชนิดของแพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่งอ่าว
ประจวบฯ ตามช่วงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาลในรอบปี พ.ศ.
2551-2552 พบว่า มีแพลงก์ตอนพืชจำนวน 57 สกุล 3 ดิวิชั่น
โดยดิวิชั่น Cyanophyta (Blue-green algae) พบ 2 สกุล คือ
Oscillatoria และ Richelia ดิวิชั่น Chlorophyta (Green
algae) พบ 2 สกุล คือ Geminella และ Scenedesmus และดิวิชั่น
Chromophyta พบ 53 สกุล (ตารางที่ 1) โดยในแต่ละช่วงฤดูกาล
มีการแพร่กระจายของแพลงก์ตอนพืชแตกต่างกัน ดังนี้
ในช่วงฤดูฝน (สิงหาคม 2551) พบแพลงก์ตอนพืชดิวิชั่น
Cyanophyta จำนวน 2 สกุล ดิวิชั่น Chlorophyta จำนวน 2
สกุล และดิวิชั่น Chromophyta จำนวน 53 สกุล รวมทั้งหมด
57 สกุล โดยมีปริมาณแพลงก์ตอนพืชรวมเฉลี่ยเท่ากับ 9,152.80
หน่วยต่อลิตร ซึ่งประกอบด้วยแพลงก์ตอนพืชกลุ่มสาหร่ายสีเขียว
แกมน้ำเงิน (blue-green algae) ร้อยละ 5.48 กลุ่มสาหร่ายสีเขียว
(green algae) ร้อยละ 0.003 กลุ่มไดอะตอม (diatom) ร้อยละ
110
วาสนา อากรรัตน์, วุฒิชัย อ่อนเอี่ยม และลิขิต ชูชิต / วารสารวิทยาศาสตร์บูรพา. 17 (2555) 1 : 108-116

130 129
131 130
131
เทากับ และพบวาชวงฤดูฝนมีปริมาณคลอโรฟลล 0.82±0.30 ไมโครกรัมตอลิตร และชวงฤดูรอนเทากับ เอ เฉลี่ยเทากับ 1.06±0.32 1.71±0.25 ไมโครกรัมตอลิตร (ภาพที่ ชวงฤดูหนาว 3)
เทากับ 0.82±0.30 ไมโครกรัมตอลิตร และชวงฤดูรอนเทากับ 1.71±0.25 ไมโครกรัมตอลิตร (ภาพที่ 3)
ปริมาณออกซิเจน (มิลลิกรัมตอลิตร)
พีเอช พีเอช
10
8
6
25
139 139
การศึกษาชนิดของแพลงกตอนพืชบริเวณชายฝงอาวประจวบฯ ตามชวงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
ความเค็ม อุณหภูมิ
6
แพลงกตอนพืชบริเวณชายฝงอาวประจวบฯ
25
39 139 139 139
ตามชวงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
ความเค็ม
ตามชวงการเปลี่ยนแป
140 ในรอบป การศึกษาชนิดของแพลงกตอนพืชบริเวณชายฝงอาวประจวบฯ พ.ศ. พ.ศ. 2551-2552 พบวา พบวา มีแพลงกตอนพืชจํานวน 57 57 สกุล สกุล 3 ดิวิชั่น 3 ตามชวงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
140
โดยดิวิชั่น Cyanophyta (Blue-
4
บวา
20
40 มีแพลงกตอนพืชจํานวน ในรอบป 140 140 140 ในรอบป ในรอบป พ.ศ. 57 พ.ศ. สกุล พ.ศ. 32551-2552 4
ดิวิชั่น โดยดิวิชั่น พบวา ส.ค. Cyanophyta 51 ธ.ค. 51 (Blue-
57 57 สกุล
เม.ย. สกุล 3 3 ดิวิชั่น 52 20
57 โดยดิวิชั่น สกุล 3 ดิวิชั่น (Blue- โดยดิวิชั่น Cyanop
141 green green algae) พ.ศ. พบ พบ 2 สกุล 2 สกุล พบวา คือ คือ Oscillatoria มีแพลงกตอนพืชจํานวน และ และ Richelia ดิวิชั่น 57 สกุล Chlorophyta 3 ดิวิชั่น โดยดิวิชั่น (Green algae) Cyanophyta พบ พบ 2 สกุล (Blue-
141
2 สกุล คือ คือ
ือ 41 Oscillatoria green 141 และ 141 141 Richelia green algae) เดือน
132
green ดิวิชั่น algae) Chlorophyta พบ พบ 2 สกุล 2 สกุล คือ (Green คือ และ Richelia ดิวิชั่น Chlorophyta (Green algae) พบ
ส.ค. algae) พบ
51 และ 2 และ สกุล Richelia คือ
ธ.ค. 51 ดิวิชั่น
เม.ย. 52
(Green algae) พบ พบ 2 สกุล 2 สกุล คือ คือ
142 Geminella algae) และ พบ และ 2 Scenedesmus สกุล คือ Oscillatoria และดิวิชั่น และ Chromophyta Richelia ดิวิชั่น พบ พบ 53 Chlorophyta 53 สกุล สกุล (ตารางที่ (Green 1) 1) โดยในแตละชวงฤดูกาลมี
algae) พบ 2 สกุล คือ
142
us 42 และดิวิชั่น 142 Chromophyta 142 133 142 Geminella 132
ภาพที่ Geminella พบ 53 2 และ สกุล การเปลี่ยนแปลงของคุณภาพน้ําบริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธในชวงฤดูฝน และ (ตารางที่ 1) โดยในแตละชวงฤดูกาลมี
และดิวิชั่น เดือน
Chromophyta พบ พบ 53 53 สกุล สกุล (ตารางที่ พบ 1) 1) 53 สกุล (ส.ค. (ตารางที่ 51) 1) โดยในแตละชว
143 การแพรกระจายของแพลงกตอนพืชแตกตางกัน และ Scenedesmus และดิวิชั่น Chromophyta ดังนี้ ดังนี้ พบ 53 สกุล (ตารางที่ 1) โดยในแตละชวงฤดูกาลมี
143
ตอนพืชแตกตางกัน 43
143 ภาพที่ 143 2 การเปลี่ยนแปลงของคุณภาพน้ำบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์ในช่วงฤดูฝน ฤดูหนาว (ธ.ค. 51) และชวงฤดูรอน (เม.ย. 52)
(ส.ค. 51) ช่วงฤดูหนาว (ธ.ค. 51) และช่วงฤดูร้อน
134 133 143 ดังนี้ การแพรกระจายของแพลงกตอนพืชแตกตางกัน ภาพที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของคุณภาพน้ําบริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธในชวงฤดูฝน ดังนี้ ดังนี้ ดังนี้
144 ในชวงฤดูฝน (สิงหาคม 2551) พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น ดังนี้
144
Cyanophyta จํานวน 2 (ส.ค. 2 สกุล สกุล 51) ดิวิชั่น ชวง
หาคม 44 2551) พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น 144 144
(เม.ย. 52)
135 134 144
ฤดูหนาว Cyanophyta (ธ.ค. (สิงหาคม 51) และชวงฤดูรอน จํานวน 2551) 22551) สกุล (เม.ย. 52)
จํานวน 2 2 Cyanophyta สกุล สกุล ดิวิชั่น จํานวน 2 ส
145 Chlorophyta ในชวงฤดูฝน จํานวน (สิงหาคม 2 สกุล 2 สกุล และดิวิชั่น 2551) พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น Chromophyta จํานวน 53 53 สกุล Cyanophyta สกุล รวมทั้งหมด จํานวน 57 57 สกุล 2 สกุล สกุล โดยมีปริมาณ
ดิวิชั่น
145
และดิวิชั่น 45
Chromophyta 145 145 135 145 Chlorophyta จํานวน 53 สกุล จํานวน 80 รวมทั้งหมด 2 สกุล 2 สกุล และดิวิชั่น 57 สกุล โดยมีปริมาณ
Chromophyta จํานวน 53 53 สกุล สกุล จํานวน 1000
57 53 57 สกุล สกุล รวมทั้งหมด 57 สกุล โด
146 แพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ จํานวน 2 สกุล และดิวิชั่น 9,152.80 Chromophyta หนวยตอลิตร จํานวน ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสี
53 สกุล รวมทั้งหมด 57 สกุล โดยมีปริมาณ
146
ากับ 46 9,152.80 146 146 หนวยตอลิตร 146 แพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ 80
9,152.80 หนวยตอลิตร แอมโมเนีย
800
1000
ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสี
60
9,152.80 147 เขียวแกมน้ําเงิน (blue-green algae)
9,152.80 รอยละ หนวยตอลิตร
5.48 5.48 กลุมสาหรายสีเขียว ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสี
147
(green algae) รอยละ 0.003 0.003 กลุมได
ไนไตรท
n 47 algae) รอยละ 147 147 5.48 147 เขียวแกมน้ําเงิน กลุมสาหรายสีเขียว รอยละ 5.48 กลุมสาหรายสีเขียว แอมโมเนีย
60
(green algae) รอยละ 0.0035.48 600
800 (green algae) รอยละ 0.003 (green algae) รอยละ 0.0
ไนเตรท
กลุมได
148 อะตอม (diatom) (blue-green รอยละ 92.14 92.14 algae) และกลุมไดโนแฟลกเจลเลต รอยละ กลุมสาหรายสีเขียว (dinoflagellate) (green algae) รอยละ รอยละ 2.38 2.38 (ภาพที่ 0.003 4) กลุมได
148
4)
40
ไนไตรท
.14 48 และกลุมไดโนแฟลกเจลเลต อะตอม 148 148 148 อะตอม อะตอม (diatom) (dinoflagellate) (diatom) รอยละ รอยละ 92.14 2.38 (ภาพที่ 4)
400
600
รอยละ (dinoflagellate) 2.38 2.38 (ภาพที่ 4) รอยละ 2.38 (ภาพท
ออรโธฟอสเฟต
ไนเตรท
4)
149 ในชวงฤดูหนาว รอยละ 92.14 (ธันวาคม และกลุมไดโนแฟลกเจลเลต 2551) 2551) พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น (dinoflagellate) Cyanophyta รอยละ จํานวน 2.38 (ภาพที่ 1 สกุล 1 สกุล 4)
149
และดิวิชั่น
40
ันวาคม 49 2551) 149 พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น 149 149
20 Cyanophyta (ธันวาคม จํานวน 12551) สกุล 2551) และดิวิชั่น
คลอโรฟลล เอ
200
400
จํานวน 1 สกุล 1
ออรโธฟอสเฟต
Cyanophyta สกุล และดิวิชั่น จํานวน 1 สกุล
150 Chromophyta ในชวงฤดูหนาว จํานวน (ธันวาคม 45 45 สกุล สกุล 2551) รวมทั้งหมด พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น 46 46 สกุล สกุล โดยมีปริมาณแพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ
Cyanophyta จํานวน 1 สกุล และดิวิชั่น
150
50 สกุล รวมทั้งหมด 150 150 150 Chromophyta 46 สกุล โดยมีปริมาณแพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ
20 จํานวน 45 45 สกุล สกุล รวมทั้งหมด 46 46 สกุล สกุล 46 สกุล ซิลิเกต
151 5,135.50 หนวยตอลิตร จํานวน 45 ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสีเขียวแกมน้ําเงินรอยละ สกุล รวมทั้งหมด 46 สกุล โดยมีปริมาณแพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ
151
คลอโรฟลล เอ
0
0
200
1.03 1.03 กลุมได
ระกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสีเขียวแกมน้ําเงินรอยละ 51 5,135.50 151 151 1515,135.50 ซิลิเกต
5,135.50 1.03 1.
0
1.03 ส.ค. 51 ธ.ค. 51 เม.ย. 52
1.03 กลุมได
152 อะตอมรอยละ หนวยตอลิตร 95.52 95.52 และกลุมไดโนแฟลกเจลเลตรอยละ ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสีเขียวแกมน้ําเงินรอยละ 3.45 3.45 (ภาพที่ 4) 4) 1.03 กลุมได
152
0
ลุมไดโนแฟลกเจลเลตรอยละ 52
152 152 152 อะตอมรอยละ 3.45 เดือน
136
(ภาพที่ 95.52 4)
ส.ค. 51 ธ.ค. 51
3.45
เม.ย.
3.45 52
(ภาพที่ 4) 4) 3.45 (ภาพที่ 4)
153 ในชวงฤดูรอน 95.52 และกลุมไดโนแฟลกเจลเลตรอยละ (เมษายน 2552) พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น 3.45 (ภาพที่ 4)
153
Cyanophyta จํานวน 1 สกุลดิวิชั่น 1 ษายน 53 2552) 153 153
ภาพที่ พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น 137 153
1363 ภาพที่ 3 การเปลี่ยนแปลงของปริมาณธาตุอาหาร Cyanophyta (เมษายน จํานวน 2552) 1 และคลอโรฟิลล์
เดือน
2552) สกุลดิวิชั่น
และคลอโรฟลล เอ บริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์ เอ บริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธ
จํานวน 1 1 Cyanophyta ในช่วงฤดูฝน (ส.ค. 51) จํานวน 1 ส
154 Chlorophyta ในชวงฤดูรอน จํานวน 1 (เมษายน สกุล 1 สกุล และดิวิชั่น 2552) Chromophyta พบแพลงกตอนพืชดิวิชั่น จํานวน 51 51 สกุล Cyanophyta สกุล รวมทั้งหมด จํานวน 53 53 สกุล สกุล 1 โดยมีปริมาณ
สกุลดิวิชั่น
154
และดิวิชั่น 54
Chromophyta 154 154 138 137 154 Chlorophyta ช่วงฤดูหนาว ภาพที่ จํานวน 3 ในชวงฤดูฝน 51 การเปลี่ยนแปลงของปริมาณธาตุอาหาร สกุล (ธ.ค. จํานวน รวมทั้งหมด 51) 1 สกุล 1 และช่วงฤดูร้อน (ส.ค. สกุล 51) และดิวิชั่น 53 ชวงฤดูหนาว สกุล (เม.ย. โดยมีปริมาณ
52) (ธ.ค. Chromophyta และคลอโรฟลล 51) จํานวน และชวงฤดูรอน 51 51 สกุล สกุล เอ บริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธ
จํานวน (เม.ย. 52) 53 51 53 สกุล สกุล รวมทั้งหมด 53 สกุล โด
155 แพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ จํานวน 1 สกุล และดิวิชั่น 7,440.80 Chromophyta หนวยตอลิตร จํานวน ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสี
51 สกุล รวมทั้งหมด 53 สกุล โดยมีปริมาณ
155
ากับ 557,440.80 155 155 หนวยตอลิตร 138 155 แพลงกตอนพืชรวมเฉลี่ยเทากับ ในชวงฤดูฝน (ส.ค. 51) ชวงฤดูหนาว 7,440.80 (ธ.ค. 51) หนวยตอลิตร และชวงฤดูรอน (เม.ย. 52)
92.14 และกลุ่มไดโนแฟลกเจลเลต ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสี
(dinoflagellate)
6.20 7,440.80 ร้อยละ 2.38
156 156 เขียวแกมน้ําเงินรอยละ 6.20 กลุมสาหรายสีเขียวรอยละ 7,440.80 หนวยตอลิตร 0.001 ซึ่งประกอบดวยแพลงกตอนพืชกลุมสาหรายสี
45
0.001
สกุล กลุมไดอะตอมรอยละ รวมทั้งหมด 46 สกุล โดยมีปริมาณแพลงก์ตอนพืชรวมเฉลี่ย
91.64 91.64 และกลุมไดโน
กลุมสาหรายสีเขียวรอยละ 56
156 156 156 เขียวแกมน้ําเงินรอยละ 6.20 0.001 กลุมไดอะตอมรอยละ 91.64 และ
(ภาพที่ 4)
0.001 กลุมไดอะตอมรอยละ 6.20 2.15 91.64 และกลุมไดโน 4) 0.001 91.64 157 157 แฟลกเจลเลตรอยละ 6.20 2.15 กลุมสาหรายสีเขียวรอยละ (ภาพที่ 4) โดยแพลงกตอนพืชที่เปนสกุลเดนของทุกชวงฤดูกาล 0.001 กลุมไดอะตอมรอยละ 91.64 และกลุมไดโน
เท่ากับ 5,135.50 หน่วยต่อลิตร ซึ่งประกอบด้วยแพลงก์ตอนพืชกลุ่ม
ไดแก
557
(ภาพที่ 4) 157 โดยแพลงกตอนพืชที่เปนสกุลเดนของทุกชวงฤดูกาล 157 157 แฟลกเจลเลตรอยละ
ในช่วงฤดูหนาว (ธันวาคม 2551)
2.15 2.15 พบแพลงก์ตอนพืชดิวิชั่น
(ภาพที่ 4) 4) 4) ไดแก
สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินร้อยละ 1.03 กลุ่มไดอะตอมร้อยละ ไดแก
158 158 Chaetoceros, Rhizosolenia 2.15 (ภาพที่ และ และ Thalassioneme 4) โดยแพลงกตอนพืชที่เปนสกุลเดนของทุกชวงฤดูกาล ซึ่งเปนแพลงกตอนพืชในกลุมของไดอะตอม
ไดแก
95.52
และ 58 Thalassioneme 158 Cyanophyta 158 158 ซึ่งเปนแพลงกตอนพืชในกลุมของไดอะตอม
Chaetoceros, จำนวน Rhizosolenia 1 สกุล และดิวิชั่น และ และ Chromophyta Thalassioneme Thalassioneme ซึ่งเปนแพลงกตอนพืชในกลุมของไดอะตอม
จำนวน
และกลุ่มไดโนแฟลกเจลเลตร้อยละ 3.45 (ภาพที่ 4)
ย.
59
159 159
159 159 159
หนวยตอลิตร
แพลงกตอน
พืช
แอมโมเนีย แอมโมเนีย ไนไตรท ไนไตรท ไนเตรท ไนเตรท ออรโธ ออรโธ
ฟอสเฟต ฟอสเฟต คลอโรฟลล คลอโรฟลล เอ (ไมโครกรัม เอ (ไมโครกรัม
ตอลิตร) ตอลิตร)
10
8
เดือน
เดือน
160 160
เดือน
เดือน
เดือน
เดือน เดือน
60 160 160
161 160 161
(a) (a)
(b) (b)
61 161
ภาพที่
161
162 161 1624 ปริมาณแพลงก์ตอนพืช (a) (b) (a)
(a) (a) และองค์ประกอบความหนาแน่นของกลุ่มแพลงก์ตอนพืช (b) (b) (b) (b) ที่พบบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์ (b)
62 162 162
163 162 163
ภาพที่ ในช่วงฤดูฝน 4 4 ปริมาณแพลงกตอนพืช (ส.ค. 51) ช่วงฤดูหนาว (a) (a) และองคประกอบความหนาแนนของกลุมแพลงกตอนพืช (ธ.ค. 51) และช่วงฤดูร้อน (เม.ย. 52)
(b) (b) ที่พบ ที่พบ
นพืช 63 (a) และองคประกอบความหนาแนนของกลุมแพลงกตอนพืช ภาพที่ 163 163 163 ภาพที่ 4 ภาพที่ 4 4 ปริมาณแพลงกตอนพืช 4 (a) (a) (a)(b) ที่พบ
(b) (b) ที่พบ ที่พบ (
164 บริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธในชวงฤดูฝน (a) และองคประกอบความหนาแนนของกลุมแพลงกตอนพืช
(ส.ค. (ส.ค. 51) 51) ชวงฤดูหนาว (ธ.ค. (ธ.ค. 51) 51) และชวงฤดู
(b) ที่พบ
164
ประจวบคีรีขันธในชวงฤดูฝน 64 164 164 164
(ส.ค. 51) (ส.ค. (ธ.ค. 51) ชวงฤดูหนาว (ธ.ค. 51) และช
Wasana
(ส.ค. บริเวณชายฝงอาวประจวบคีรีขันธในชวงฤดูฝน รอน 51)
Arkronrat, ชวงฤดูหนาว (เม.ย. 52) Vutthichai
(ธ.ค. 51)
Oniam
และชวงฤดู (ส.ค. 51) (ธ.ค. 51) 165 รอน (เม.ย. 52)
(ส.ค. 51) ชวงฤดูหนาว (ธ.ค. 51) และชวงฤดู
165
and Likhit Chuchit / Burapha Sci. J. 17 (2012) 1 : 108-116 111
65 165 165 165 รอน รอน รอน รอน (เม.ย. (เม.ย. 52)
52) 52)
35
35
30
30
อุณหภูมิ อุณหภูมิ (องศาเซลเซียส) ความเค็ม ความเค็ม
(psu) (psu)
ซิลิเกต ซิลิเกต (ไมโครกรัมตอลิตร)
ปริมาณออกซิเจน
พีเอช ปริมาณออกซิเจน
6 6
อุณหภูมิ พีเอช 6 6 6
10000
100% 100%
10000
100% 10000
80% 100%
80%
ไดโนแฟลกเจล 80%
100% 80%
ไดโนแฟลกเจล
100%
5000 5000
80% 60% 80%
5000
60%
40%
20%
40% 60%
80% 60%
ไดโนแฟลกเจล
60%
40%
5000
40%
เลต
เลต
20%
20%
40% 60% 40%
เลต เลต
5000
60% 20%
เลต
0 0
แพลงกตอน
40% 20%
เลต
20%
20%
ไดอะตอม
00%
0 0 0
ส.ค. ส.ค.
เม.ย. เม.ย.
แพลงกตอน
พืช แพลงกตอน พืช ไดอะตอม แพลงกตอน0%
0% 0%
ส.ค. ส.ค.
ธ.ค. ธ.ค.
เม.ย. เม.ย. 0% ไดอะตอม
ไดอะตอม
ส.ค.
ส.ค.
51 ส.ค. 51 เม.ย. ธ.ค. เม.ย.
52
เม.ย.
52
พืช พืช พืช พืช
ส.ค. ส.ค.
51 ส.ค. ธ.ค. 51 ธ.ค.
51 ธ.ค. เม.ย. 51 เม.ย.
52 เม.ย. 52 ส.ค. ธ.ค.
สาหรายสีเขียว
51
51
51 51 52 52
52
สาหรายสีเขียว
51 51
51 51 51 52 52 52 สาหรายสีเขียว
51 51
หนวยตอลิตร
หนวยตอลิตร
หนวยตอลิตร
6
หนวยตอลิตร
หนวยตอลิตร
หนวยตอลิตร
หนวยตอลิตร
เม.ย.
52
ไดโนแ
เลต
ไดอะ
สาหร

ตารางที่ 1 ชนิดของแพลงก์ตอนพืชที่พบบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบคีรีขันธ์ตามช่วงการเปลี่ยนแปลงฤดูกาลในรอบปี พ.ศ. 2551-2552
ชนิดของแพลงก์ตอนพืช
Division Cyanophyta (Blue-green algae)
Class Cyanophyceae
Division Chlorophyta (Green algae)
Class Chlorophyceae
Division Chromophyta
Class Bacillariophyceae (Diatom)
ช่วงฤดูฝน
(ส.ค. 51)
ช่วงฤดูหนาว
(ธ.ค. 51)
ช่วงฤดูร้อน
(เม.ย. 52)
Oscillatoria √ √ √
Richelia √
Geminella √
Scenedesmus √ √
Cyclotella √ √
Lauderia √ √ √
Planktoniella √ √ √
Skeletonema √ √ √
Stephanodiscus √
Thalassiosira √ √
Azpeitia √
Melosira √ √ √
Paralia √ √ √
Corethron √ √ √
Coscinodiscus √ √ √
Palmeria √ √
Pseudoguinardia √ √ √
Actinoptychus √ √ √
Asteromphalus √ √ √
Dactyliosolen √ √ √
Guinardia √ √ √
Proboscia √ √ √
Pseudosolenia √ √ √
Rhizosolenia √ √ √
Eucampia √ √ √
Hemiaulus √ √ √
112
วาสนา อากรรัตน์, วุฒิชัย อ่อนเอี่ยม และลิขิต ชูชิต / วารสารวิทยาศาสตร์บูรพา. 17 (2555) 1 : 108-116

ตารางที่ 1 (ต่อ)
ชนิดของแพลงก์ตอนพืช
Division Chromophyta
Class Bacillariophyceae (Diatom)
Class Dinophyceae (Dinoflagellate)
ช่วงฤดูฝน
(ส.ค. 51)
ช่วงฤดูหนาว
(ธ.ค. 51)
ช่วงฤดูร้อน
(เม.ย. 52)
Bacteriastrum √ √ √
Chaetoceros √ √ √
Ditylum √ √ √
Odontella √ √ √
Triceratium √ √ √
Asterionella √ √ √
Thalassionema √ √ √
Thalassiothrix √ √ √
Amphora √ √
Gyrosigma √ √ √
Meunier √ √ √
Navicula √ √ √
Pleurosigma √ √ √
Cocconeis √ √
Bacillaria √ √ √
Nitzschia √ √ √
Pseudonitzschia √ √ √
Cylindrotheca √ √ √
Epithemia √ √
Entomoneis √ √ √
Surirella √ √ √
Dinophysis √ √ √
Ornithocercus √ √ √
Mesoporos √ √ √
Porocentrum √ √ √
Phalacroma √ √ √
Noctiluca √ √ √
Ceratium √ √ √
Pyrophacus √ √ √
Peridinium √ √ √
Protoperidinium √ √ √
Wasana Arkronrat, Vutthichai Oniam and Likhit Chuchit / Burapha Sci. J. 17 (2012) 1 : 108-116
113

ในช่วงฤดูร้อน (เมษายน 2552) พบแพลงก์ตอนพืชดิวิชั่น
Cyanophyta จำนวน 1 สกุลดิวิชั่น Chlorophyta จำนวน 1 สกุล
และดิวิชั่น Chromophyta จำนวน 51 สกุล รวมทั้งหมด 53 สกุล
โดยมีปริมาณแพลงก์ตอนพืชรวมเฉลี่ยเท่ากับ 7,440.80 หน่วยต่อลิตร
ซึ่งประกอบด้วยแพลงก์ตอนพืชกลุ่มสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน
ร้อยละ 6.20 กลุ่มสาหร่ายสีเขียวร้อยละ 0.001 กลุ่มไดอะตอม
ร้อยละ 91.64 และกลุ่มไดโนแฟลกเจลเลตร้อยละ 2.15 (ภาพที่ 4)
โดยแพลงก์ตอนพืชที่เป็นสกุลเด่นของทุกช่วงฤดูกาล ได้แก่
Chaetoceros, Rhizosolenia และ Thalassioneme ซึ่งเป็น
แพลงก์ตอนพืชในกลุ่มของไดอะตอม
ส่วนการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำบริเวณ
ชายฝั่งอ่าวประจวบฯ กับปริมาณแพลงก์ตอนพืชรวมทั้งหมด พบว่า
แพลงก์ตอนพืชทั้งหมดมีความสัมพันธ์กับปริมาณไนไตรท์ และ
ซิลิเกตอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ ที่ระดับความเชื่อมั่น 99% โดย
มีความสัมพันธ์ไปในทิศทางเดียวกันกับปริมาณซิลิเกต (r = 1.00,
P

ธาตุอาหารเหล่านี้แพลงก์ตอนพืชจะนำไปใช้ในการเจริญเติบโต
(จารุมาศ เมฆสัมพันธ์, 2542) และเป็นธาตุอาหารที่มีอิทธิพล
ต่อการเพิ่มจำนวนของแพลงก์ตอนพืชบริเวณชายฝั่งเป็นอย่างมาก
(Raymont, 1963) ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดปรากฏการณ์
น้ำทะเลเปลี่ยนสี เช่น สถานการณ์เกิดปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี
จาก Noctiluca scintillans ที่มีรายงานว่ามีความสัมพันธ์ใน
ทิศทางเดียวกันกับปริมาณออร์โธฟอสเฟต และปริมาณแอมโมเนีย
ค่อนข้างมาก (สมภพ รุ่งสุภา และคณะ, 2546) Turner et al. (2003)
รายงานว่าฟอสฟอรัส และซิลิเกต เป็นปัจจัยที่สำคัญเท่าๆ กับ
ไนโตรเจน และอาจมีผลต่อการเจริญเติบโต และชนิดของ
แพลงก์ตอนพืชที่ก่อให้เกิดปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสีขึ้นได้
นอกจากนี้ Yang & Hodgkiss (2003) ได้รายงานว่าปรากฏการณ์
น้ำทะเลเปลี่ยนสีในฮ่องกง ในปี 1998 มีสาเหตุมาจากการที่
น้ำทะเลเริ่มมีความเข้มข้นของ NH 4+ -N, Total Kjeldahl
Nitrogen (TKN) และ PO 43 -P สูงขึ้น ดังนั้น ในช่วงฤดูฝน ถึง
ฤดูหนาวควรมีการเฝ้าระวังการเพิ่มจำนวนของแพลงก์ตอนพืช
กลุ่มไดโนแฟลกเจลเลตซึ่งอาจเป็นสาเหตุหนึ่งที่จะทำให้เกิด
ปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสีจนก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
บริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ ได้ เพราะน้ำทะเลบริเวณอ่าวประจวบฯ
ในช่วงนี้จะมีปริมาณธาตุอาหารสูง ประกอบกับไดโนแฟลกเจลเลต
เป็นแพลงก์ตอนพืชกลุ่มหนึ่งที่มีการบลูม หรือการแพร่พันธ์ุ
อย่างรวดเร็วในระยะเวลาอันสั้นในแถบชายฝั่งทะเลจนทำให้เกิด
ปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี ซึ่งสกุลของไดโนแฟลกเจลเลตที่
ก่อให้เกิดการบลูมมีหลายสกุล เช่น Prorocentrum, Ceratium,
Noctiluca, Dinophysis และ Gymnodinium เป็นต้น (สมภพ
รุ่งสุภา และคณะ, 2546) และนอกจากนี้การศึกษาครั้งนี้พบว่า
ปริมาณแพลงก์ตอนพืชในบริเวณอ่าวประจวบฯ มีความสัมพันธ์ใน
ทิศทางตรงกันข้ามกับปริมาณไนไตรท์-ไนโตรเจน กล่าวคือ ในช่วง
ที่มีปริมาณไนไตรท์ในน้ำสูง จะพบปริมาณแพลงก์ตอนพืชทั้งหมด
มีความหนาแน่นต่ำ และในช่วงที่มีปริมาณไนไตรท์ต่ำจะพบปริมาณ
แพลงก์ตอนพืชทั้งหมดมีความหนาแน่นสูง ทั้งนี้อาจเป็นเพราะ
แพลงก์ตอนพืชได้มีการใช้สารประกอบไนโตรเจนในรูปอื่นก่อน
โดยรูปแบบของไนโตรเจนที่แพลงก์ตอนพืชนำไปใช้จะเรียงลำดับ
ดังนี้ แอมโมเนีย ยูเรีย ไนเตรท และไนไตรท์ (Joint et al., 2001)
ส่วนแพลงก์ตอนพืชในกลุ่มสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน และกลุ่ม
สาหร่ายสีเขียวในบริเวณอ่าวประจวบฯ พบว่า มีการแพร่กระจาย
ทุกสถานีเก็บตัวอย่าง แต่จะไม่พบทุกช่วงฤดูกาล และบางชนิด
ก็ไม่พบในทุกสถานีเก็บตัวอย่าง ทั้งนี้อาจเป็นเพราะว่าปริมาณ
ธาตุอาหารในบริเวณอ่าวประจวบฯ บางช่วงฤดูกาลอาจมีไม่เพียงพอ
ต่อความต้องการของแพลงก์ตอนพืชกลุ่มนี้
สรุปผลการวิจัย
การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำ และแพลงก์ตอน
พืชบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ พบว่า
แพลงก์ตอนพืชมีความสัมพันธ์ไปในทิศทางเดียวกันกับปริมาณ
ซิลิเกต และมีความสัมพันธ์ในทิศทางตรงกันข้ามกับปริมาณ
ไนไตรท์ โดยแพลงก์ตอนพืชที่เป็นสกุลเด่นของทุกช่วงฤดูกาล คือ
แพลงก์ตอนพืชในกลุ่มของไดอะตอม และนอกจากนี้พบว่า ค่า
คุณภาพน้ำบริเวณชายฝั่งอ่าวประจวบฯ ยังคงอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน
ที่กำหนดไว้สำหรับมาตรฐานคุณภาพน้ำทะเลชายฝั่ง แต่ก็ควรมีการ
เฝ้าระวังต่อการเกิดปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสีในบริเวณอ่าว
ประจวบฯ อย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะในช่วงฤดูฝน ถึงฤดูหนาว
กิตติกรรมประกาศ
คณะผู้วิจัยขอขอบคุณประธานชุมชน และคณะกรรมการ
ชมชุนปากคลองบางนางรมที่ช่วยเหลือ และอำนวยความสะดวก
ในการเก็บตัวอย่าง และขอขอบคุณคุณกนกพร เกษสุวรรณ
นักวิชาการประมง สำนักวิจัยและพัฒนาประมงชายฝั่งกรมประมง
ที่ช่วยเหลือในการวิเคราะห์คุณภาพน้ำบางประการ
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมมลพิษ. (2543). มาตรฐานคุณภาพน้ำและเกณฑ์ระดับ
คุณภาพน้ำในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: กระทรวงวิทยาศาสตร์
เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม. 210 หน้า.
จารุมาศ เมฆสัมพันธ์. (2542). กำลังผลิตเบื้องต้นของแหล่งน้ำ.
กรุงเทพฯ: เอกสารประกอบการสอน, คณะประมง,
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. 77 หน้า.
ลัดดา วงศ์รัตน์. (2542). แพลงก์ตอนพืช. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. 851 หน้า.
ลัดดา วงศ์รัตน์ และโสภณา บุญญาภิวัตน์. (2546). คู่มือวิธีการ
เก็บและวิเคราะห์แพลงก์ตอน. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. 270 หน้า.
ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงชายฝั่งจันทบุรี กรมประมง. (2550).
การจำแนกชนิดแพลงก์ตอนในบ่อเพาะเลี้ยงกุ้งทะเลและ
ชายฝั่งทะเล ตามมาตรฐานปลอดภัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์
ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย. 55 หน้า.
Wasana Arkronrat, Vutthichai Oniam and Likhit Chuchit / Burapha Sci. J. 17 (2012) 1 : 108-116
115

สมภพ รุ่งสุภา, ชลธยา ทรงรูป, อัจฉราภรณ์ เปี่ยมสมบูรณ์,
ณิฏฐารัตน์ ปภาวสิทธิ์, อานุภาพ พานิชผล และอเนก
โสภณ. (2546). สถานการณ์เกิดปรากฏการณ์น้ำทะเล
เปลี่ยนสีในประเทศไทย. ใน ณิฏฐารัตน์ ปภาวสิทธิ์และคณะ,
การตรวจเฝ้าระวังปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสีใน
ประเทศไทย. (หน้า 74-104.). กรุงเทพฯ: สำนักจัดการ
คุณภาพน้ำ, กรมควบคุมมลพิษ, กระทรวงทรัพยากร
ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
APHA, AWWA & WPCF. (2009). Standard Methods for
the Examination of Water and Wastewater.
Washington: American Public Health Association.
83 pp.
Boney, A.D. (1975). Phytoplankton. London: Institute of
Biology’s Studies in Biology. 116 pp.
Burford, M.A. & P.C. Rothlisberg. (1999). Factors Limiting
Phytoplankton Production in a Tropical Continental
Shelf Ecosystem. Estuarine, Coastal and Shelf
Science, 48, 541–549.
Joint, I., A.P. Rees & E.S. Woodward. (2001). Primary
Production and Nutrient Assimilation in the Iberian
Upwelling in August 1998. Progress In Oceanography,
51, 303-320.
Raymont, J.E.G. (1963). Plankton and Productivity in the
ocean. Oxford: Perss, Ltd. 660 pp.
Turner, R.E., N.N. Rabalais, D. Justic & Q. Dortch. (2003).
Future Aquatic Nutrient Limitations. Marine
Pollution Bulletin, 46, 1032-1034.
Yang, Z.B. & I.J. Hodgkiss. (2003). Hong Kong’s worst “red
tide” causative factors reflected in a phytoplankton
study at Port Shelter station in 1998. Harmful Algae,
3, 149-161.
116
วาสนา อากรรัตน์, วุฒิชัย อ่อนเอี่ยม และลิขิต ชูชิต / วารสารวิทยาศาสตร์บูรพา. 17 (2555) 1 : 108-116