Prace komisji nauk.pdf - Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytetu ...

edukcja wyrazu prostego polegająca na opuszczeniu jego części środkowej
bez zwaŜania na budowę słowotwórczą: batalion > baon.
Co do tego rodzaju redukcji panuje dość rozpowszechniony pogląd, Ŝe zostały
one wywołane wzrostem częstości odpowiednich wyraŜeń. O kolei Ŝelaznej
mówiono w XIX w., gdy rzadko o niej była mowa, natomiast dziś, gdy o niej się
mówi o wiele częściej, nazywa się ją tylko koleją. Podobnie dla ogółu, który ma z
nią rzadko do czynienia, pewna instytucja zowie się Biblioteką Jagiellońską,
podczas gdy ci, którzy z jej zbiorów często korzystają, nazywają ją Jagiellonką.
Gdy się pojawił pojazd z silnikiem spalinowym i był rzadki, nazywano go
automobilem, natomiast dziś, w dobie motoryzacji, mówi się niemal wyłącznie o
aucie. I tak dalej.
I w tym momencie dochodzimy do sedna sprawy. Chodzi o to, Ŝeby uczynić
krok naprzód i uświadomić sobie, Ŝe skoro wzrost frekwencji moŜe powodować
skrócenia syntaktyczne (kolej Ŝelazna > kolej), morfologiczne (automobil > auto)
oraz graficzne (Powszechna Kasa Oszczędności > PKO), to moŜliwe są takŜe
redukcje fonetyczne. Innymi słowy, logicznym wnioskiem wynikającym z
synchronicznego prawa Zipfa, zgodnie z którym im element językowy jest częściej
uŜywany, tym na ogół jest krótszy, jest następujące prawo diachroniczne: morfemy,
wyrazy i grupy wyrazowe, których frekwencja wzrosła, nieraz ulegają
nieregularnym redukcjom fonetycznym. Prawo to tłumaczy w sposób bardzo prosty
w historii kaŜdego języka wiele faktów, które dotychczas bądź róŜnie objaśniano,
bądź zgoła pozostawiano bez objaśnienia.
Do sformułowania tego prawa moŜe doprowadzić jeszcze nieco inne
rozumowanie, a mianowicie zwrócenie uwagi na paralelizm między redukcjami
postaci graficznej a redukcjami postaci dźwiękowej róŜnych elementów
językowych
276