Prace komisji nauk.pdf - Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytetu ...

Wiadomo, Ŝe w kaŜdym języku i w kaŜdej epoce zachodzi pewna proporcja
między długością a frekwencją wyrazów, np. słowa, które w słowniku
frekwencyjnym naleŜą do pierwszego tysiąca wyrazów, są przeciętnie krótsze od
wyrazów naleŜących do drugiego tysiąca, te z kolei są krótsze od wyrazów
naleŜących do trzeciego tysiąca itd. OtóŜ skoro ponadto wiadomo, Ŝe długość i
częstość wyrazów z biegiem czasu we wszystkich językach podlegają zmianom, to
widocznie zachodzą zmiany, które kompensują skutki zmian naruszających
właściwą proporcję między długością a frekwencją wyrazów.
Zakłócenia tej proporcji mogą być dwojakiego typu. W pierwszym wypadku
wyraz lub jego część zwana morfemem staje się zbyt krótka w stosunku do jego
częstości uŜycia. Tego rodzaju zaburzenia proporcji kompensowane są zmianami
analogicznymi polegającymi na tym, Ŝe krótszy wyraz lub morfem jest
zastępowany wyrazem lub morfemem dłuŜszym, np. stpol. kobiel zostało
zastąpione przez kobiałka, a końcówka narzędnika liczby mnogiej -y (do dziś
zachowana w utartym wyraŜeniu przed laty) została zastąpiona końcówką -ami, np.
latami. W drugim wypadku element językowy (morfem, wyraz lub grupa
wyrazowa) staje się zbyt długi w stosunku do swej częstości uŜycia. Oczywiście,
aŜeby właściwa proporcja została przywrócona, konieczne jest skrócenie danego
elementu językowego. Sporo typów skróceń tego rodzaju jest powszechnie
znanych. Poprzestańmy na garści przykładów:
redukcja grupy wyrazowej do jednego wyrazu: kolej Ŝelazna > kolej;
redukcja grupy wyrazowej do derywatu od jednego z wyrazów składających
się na grupę: Biblioteka Jagiellońska > Jagiellonka;
redukcja grupy wyrazowej do morfemu jednego z wyrazów składających się
na grupę: sklep samoobsługowy > sam;
redukcja wyrazu złoŜonego do jednego z członów złoŜenia: automobil > auto;
redukcja złoŜenia do części nie będących morfemami: Ŝelazobeton > Ŝelbet;
275