Prace komisji nauk.pdf - Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytetu ...

literaturoznawstwa, z pewnością jednak uświadomiła badaczom relatywność i
historyczną kontekstowość znaczenia tekstu literackiego.
Znacznie większą rolę – słuŜebną takŜe wobec najnowszych
„politycyzujących” trendów, takich jak gender studies czy badania postkolonialne
– odegrał wgląd w historyczne konfiguracje ideologii i mechanizmy władzy w
róŜnych ich przejawach, od dominacji grup społecznych po normy klasyfikujące i
wartościujące tekst literacki. To, co powiedzieliśmy wcześniej o obnaŜaniu
ukrytych mechanizmów ideologicznych w tekstach kultury dotyczyło w równej
mierze momentu synchronicznego jak i diachronicznego. JeŜeli znaczenia, jak
pisze Catherine Belsey, „cyrkulują między tekstem, ideologią i czytelnikiem” 39 , to
dla ich zrozumienia niezbędne jest osadzenie w kontekście historycznym.
Dostrzegamy tu lekcję Gramsciego: ujęcia ideologii jako procesu przemian
zachodzących w toku „negocjacji” między ścierającymi się interesami grup
społecznych. Ów proces negocjacji i uzyskiwania konsensusu jest w istocie
nieustannym procesem przemian ideologicznych 40 określających kontekst dla
poszczególnych tekstów literatury / kultury. Nierozerwalny związek z ideologią i
ustawiczne działanie historii jest równieŜ istotnym momentem myśli Althussera:
relacje społeczne, ideologia są nieprzerwanym procesem określanym warunkami
historycznymi. To działanie historii przejawia się w kaŜdym konkretnym tekście,
jednak nie w sposób jawny. Podobnie jak ideologia, faktyczne uwarunkowania
historyczne naleŜą do niewypowiedzianego; tekst o nich nie mówi, ale
nieświadomie je „przedstawia”. W ujęciu filozofów neomarksistowskich historia
jest niezbędnym elementem ideologicznej wykładni dzieła, jednak nie jest to
39 Catherine Belsey, Critical Practice, London, New York: Routledge, 1992 (1980), s. 144.
40 Zob. na ten temat: Chantal Mouffe, „Hegemony and Ideology in Gramsci”, w: Culture,
Ideology and Social Process: A Reader, ed. Tony Bennett, Graham Martin, Colin Mercer, Janet
Woollacott, London: Open University Press, 1981, s. 219-34.
173