Prace komisji nauk.pdf - Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytetu ...

Według Althussera, dzięki temu, co wyobraŜone, ideologia pomaga nam w
sposób nieuświadomiony – tu wpływ psychoanalizy – zaakceptować to, co
rzeczywiste. Tak więc ideologia nie tylko ułatwia przyjęcie istniejących stosunków
społecznych klasie podległej (dzisiaj: grupom opresjonowanym) ale teŜ
legitymizuje i naturalizuje dominację klasy panującej (grup dominujących). To
właśnie Althusserowska koncepcja ideologii jako systemu reprezentacji
przenikającego tak myśl filozoficzną czy naukową jak i banały i truizmy Ŝycia
codziennego wywarła wpływ na przemiany w praktyce krytycznej. Ideologia w
sposób nieunikniony przenika teŜ teksty kultury i literatury (naleŜących, obok
edukacji, religii czy rodziny do tzw. Ideologicznych Aparatów Państwa), zaś
zadaniem krytyka jest odkryć i uwidocznić mechanizmy jej działania. WaŜniejsze
jednak w tych tekstach nie jest to, co w sposób jawny nam mówią, a to co
przemilczają.
Tę próbę mariaŜu marksizmu z psychoanalizą zapoczątkowana przez
Althussera, podjął w A Theory of Literary Production Pierre Macherey.
Artystyczny tekst literacki jawi się tu jako twór wewnętrznie podzielony na wzór
ludzkiego podmiotu: moŜemy w nim wyróŜnić obszar świadomości (to, co jawne,
szczególnie jakości estetyczne) ale teŜ sferę nieświadomości (związaną z
ideologią), którą odsłania nam lektura „symptomatyczna”, na podstawie
symptomów właśnie zdolna odsłonić to, co tekst sam przed sobą ukrywa. Celem
lektury nie jest zatem interpretacja mająca za zadanie odkrycie znaczenia tekstu
(Macherey nazywa to „błędem interpretacyjnym”) zawartej w jego koherentnej
strukturze; przeciwnie – to właśnie niekoherencje i przemilczenia powiedzą nam
168