Prace komisji nauk.pdf - Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytetu ...

pierwsze – gdyby uŜyć kategorii Derrideańskich – jest modelem metafizyki
obecności, drugie zaś dekonstrukcją tej metafizyki.
Destabilizacji znaczenia i jego rozproszeniu towarzyszyło zniesienie dwóch
szczególnie istotnych filarów myśli logocentrycznej: przekonania o
transparentności języka referencyjnego i istnieniu pozadyskursywnej,
pozatekstowej prawdy rozumianej jako odniesienie. Dla Derridy i
dekonstrukcjonistów klarowna relacja odpowiedniości między słowem i
przedmiotem, pojęciem i rzeczywistością, signifiant i signifié, przejrzystość pojęcia
umoŜliwiająca dotarcie do przedmiotu poznania, a w konsekwencji i prawdy,
stanowi niespełnialne marzenie myśli racjonalistycznej. Dwie są przyczyny tego
niespełnienia. Jedna, to inherentna polisemia języka – i nie idzie tu o celebrację
wieloznaczności, która jednak daje się uporządkować (zob. np. Empson), ale o jej
nieredukowalność. Komunikacja w rozumieniu przejrzystego porozumienia jest
logocentryczną iluzją. Drugą przyczyną, nieoddzielną od pierwszej, jest właściwa
językowi metaforyczność. O poetyckiej naturze języka nostalgicznie pisał
Heidegger, ale bardziej w kontekście ogólnej Vergessenheit: dla Heideggera „Język
to zapomniany wiersz” – zapomniany, bo nie pamięta się, Ŝe jest wierszem.
Inspiracją silniejszą dla Derridy był z pewnością Nietzsche. Podobnie jak jego
poprzednik Friedrich Schlegel, piewca Unverständlichkeit – inherentnej
nieprzejrzystości i irracjonalności języka jako źródła jego poetyckości, ale teŜ
ułomności jako narzędzia w procesie porozumienia czy poznania – Nietzsche
wyznaje radykalny sceptycyzm wobec przejrzystości języka a w znaczenie wpisuje
jego nieuchronną metaforyczność i retoryczność. 30 Dla Derridy, Paula de Mana, J.
30 Pisze o tym Nietzsche w wielu miejscach, ale najwyraźniejszym manifestem tego sceptycyzmu
jest „Őber Wahrheit und Lüge im außermoralischem Sinne”: Fryderyk Nietzsche, O prawdzie i
kłamstwie w pozamoralnym sensie, w: Pisma Pozostałe, przeł. Bogdan Baran, Kraków: wyd.
Inter Esse, 2004.
164