MILIOLIDAE - Acta Palaeontologica Polonica

MILIOLIDAE FROM MIOCENE OF POLAND 163
W Wieliczce wYSt~PUjll utwory mlodsze w por6wnaniu z Korytnicll. Spotykane
w nich miliolidy wskazujll na nieco odmienne srodowisko, na wody gl~bsze, si~gajllce
ponizej 100 m, bye moze do 200-250 m. Zmniejszenie ilosci gatunk6w wskazuje na
oddalenie od brzeg6w, alba na zmiany w skladzie chemicznym w6d.
W g6rnym tortonie zasolenie morza nie odbiegalo od normalnego, na co wskazuje
duze bogactwo rodzaj6w i gatunk6w. W Gliwicach Starych, typowej miejscowosci
dla strefy przybrzeznej w zachodniej cz~sci morza, wyst~pujll zespoly m6willce
0 gl~bokosci mniejszej anizeli w Wieliczce, ale wi~kszej niz w Korytnicy. Przypuszczalnie
mozna je okreslie w granicach okolo 100-150 m. Podobne warunki panowaly
r6wniez w poludniowej strefie przybrzeznej, np. w Zglobicach, Chelmie n/Rabll,
Grabowcu, Brzeznicy itd. W p6lnocno-wschodniej cz~sci pasa przybrzeznego (np.
w Wllglinku, Bogorii, Gieraszowicach, Rybnicy) i w silnie na poludnie wysuni~tej
zatoce (w Niskowej) wyst~pujll utwory przypuszczalnie tego samego wieku co
w Gliwicach Starych, jednak wskazujllce na inne warunki: na plytkie, cieple wody
strefy infralitoralnej, posiadajllce normalne zasolenie i gl~bokose okolo 30-50 m.
W dolnym sarmacie od poczlltku wyst~powaly zespoly miliolid6w wskazujllce na
niewielkie gl~bokosci, przypuszczalnie okolo 30 m. W pMniejszym okresie zespoly
stawaly si~ bardziej jednostajne, widoczne jest masowe wystllpowanie pewnych
gatunk6w, typowe dla faun przybrzeznych barier i wysepek lub delt wi~kszych rzek.
Warunki coraz bardziej si~ pogarszaly, co widoczne jest w redukcji ilosci gatunk6w,
zmniejszeniu wielkosci okaz6w i powstawaniu form zdegenerowanych. Zjawiska te
bye moze oznaczaly wysladzanie sill w6d pod koniec dolnego sarmatu na wschodnim
obszarze morza sarmackiego w Polsce.
MORFOLOGIA SKORUPEK
Na r6znorodnose ksztalt6w u miliolid6w skladajll si~ trzy czynniki: zmiennosc
morfologiczna, dimorfizm i ontogeneza. Nie wszystkie wchodzll w rachub~ r6wnoczesnie
u poszczeg6lnych gatunk6w, jednak wszystkie Sll z sobll w pewnym stopniu
powillzane. Np. r6zne wielkosci skorupek mogll swiadczyc 0 obecnosci osobnik6w
reprezentujllcych r6zne stadia ontogenetyczne, od mlodocianych do starczych, lecz
takze mogll bye wyrazem specyficznych warunk6w srodowiska, powodujllcych
mniejszy lub wi~kszy wzrost skorupek u tych samych gatunk6w. R6wniez dimorfizm
w pewnym stopniu wplywa na r6znorodnose ksztalt6w. Mimo iz generacje mikro
i mega I sll nie do odr6znienia na podstawie wielkosci i ksztaltu skorupek (czllse I,
str. 348 oraz przekroje Quinqueloculina), jednak generacja mega II moze si~ uwydatnie
w postaci osobnik6w malych pod wzgl~dem wielkosci, ale 0
wyzszych skorupkach
w por6wnaniu z innymi generacjami danego gatunku (np. u Quinqueloculina anagallis,
Text-fig. 7/5 lub Q. buchiana, PI. IV, Fig. 2).
Zmiennose morfologiczna jest wyrazona gl6wnie jako zmiennose kszt~Hu skorupek,
w r6Znym stopniu wydluzonego, rozszerzonego lub zaokrllglonego i jako zmiennose
ornamentacji, np. w ilosci zeberek lub prllzk6w, alba ich pojawieniu sill tylko·
na pewnej iloSci okaz6w danego gatunku. Na uwag~
ksztaltu ujscia i z~ba,
zasluguje r6wniez zmiennosc
szczeg6lnie u takich rodzaj6w jak Cycloforina, Miliolirwlla,
11·