Nr 1 - ITME

P. Potera, T, Łukasiewicz, M. Świrkowicz
[59, 100]. Absorpcja z maksimum ∼ 25800 cm -1 jest przypisywana dziurze zlokalizowanej
na wakansie litowym [41]. W literaturze brak natomiast jednoznacznego
określenia położenia pasm absorpcji centrów typu F. Autorzy pracy [99] interpretując
wyniki termicznej i radiacyjnej obróbki czystych i domieszkowanych kryształów
LN przypisali pasma absorpcji z maksimami w okolicy 31500 cm -1 , 25200 cm -1 i
18800 cm -1 centrom F,zarówno izolowanym jak i w pobliżu jonu Nb Li
. Z kolei maksima
AA w pobliżu 20000 cm -1 i 25800 cm -1 , pojawiające się dla LN:Fe napromieniowanego
dużą dawką elektronów o energii 1,6 MeV, autorzy pracy [91] przypisują
centrom F + . Według [90] maksima absorpcji centrów F i F + powstających w procesie
wygrzewania redukcyjnego leżą odpowiednio w okolicy 20000 cm -1 i 13200 cm -1 .
Badania zmian absorpcji zredukowanych kryształów LN po napromieniowaniu laserem
helowo-neonowym oraz lampą rtęciową pokazały [41], że maksimum pasma
absorpcji centrów F leży w okolicy 21000 cm -1 , zaś centrów F + w pobliżu 25800 cm -1 .
To ostatnie ma dobrą zgodność z wartością otrzymaną teoretycznie dla centrów F +
(23800 cm -1 ) w pracy [101].
W pracy [59] stwierdzono, że dla zredukowanych kryształów LN sygnał EPR
centrów O - nie występuje. W [102] postuluje się, że wygrzewanie czystego LN prowadzi
do tworzenia wakansów tlenowych i jednoczesnego zmniejszenia wartościowości
jonów niobu. Wygrzewanie redukcyjne po wzroście (lub wzrost w atmosferze
redukcyjnej) jest przyczyną ubytku jonów tlenu z podsieci tlenowej na drodze reakcji
2O 2- →O 2
↑+2V o
+4e - , co skutkuje powstawaniem wakansów tlenowych i swobodnych
elektronów. Elektrony te mogą być wychwytywane przez wakanse tlenowe oraz jony
niobu wchodzące w skład kompleksów (Nb Li
) 5+ -(Nb Nb
) 5+ , co prowadzi odpowiednio
do tworzenia centrów typu F oraz bipolaronów (Nb Li
) 4+ -(Nb Nb
) 4+ .
W przypadku kryształów LN domieszkowanych jonami Fe lub Cu zmiany absorpcji
w procesie wysokotemperaturowego wygrzewania w atmosferze redukcyjnej
(T > 700 K) są wynikiem zmiany ładunku domieszki [102 - 103].
5. CHARAKTERYSTYKA PRÓBEK I METODYKA
EKSPERYMENTU
5.1. Charakterystyka próbek krystalicznych oraz obróbki
radiacyjnej
Do badań, których wyniki przedstawiono w niniejszej pracy, wykorzystano czyste
i domieszkowane monokryształy YAP i LN (Tab. 6) otrzymane metodą Czochralskiego
w Instytucie Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie. Charakterystyka
warunków wzrostu wybranych badanych monokryształów znajduje się
w pracach [72, 85, 104].
25