februari-juni - KVS
februari-juni - KVS
februari-juni - KVS
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DE JONGENS<br />
MET HET KLIMIJZER<br />
inTeRVieW MeT ThoMas beLLincK en JeRoen VanDeR Ven Van sTeiGeisen<br />
– ANNA LuytEN<br />
Ze maken theater met een groot gebaar naar de<br />
kleinheid van de mens. Ze doen dat met sterke beelden,<br />
forse betrokkenheid en een duik in de realiteit.<br />
Thomas Bellinck en Jeroen Vander Ven, het tweetal<br />
van Steigeisen.<br />
“Op het terras van de Al Jazeera”. Daar leerden<br />
ze elkaar kennen. In 2005, op de eerste dag van hun<br />
toelatingsproef op het RITS in Brussel. Ze moesten<br />
wachten op het oordeel van de jury en gingen samen<br />
in Molenbeek op zoek naar een café waar bier<br />
getapt werd. Dat bleek geen evidentie, dus zijn ze<br />
maar op het terras van de Al Jazeera neergestreken.<br />
Ze zijn er de hele namiddag blijven zitten, op een<br />
manier die een metafoor kan zijn voor hoe Jeroen<br />
Vander Ven en Thomas Bellinck nu al enkele jaren<br />
samenwerken: elk half in de schaduw, half in de zon.<br />
Jeroen: “Aan het eind van die middag was de helft<br />
van Thomas’ gezicht verbrand.”<br />
interview / nl<br />
Tijdens hun jaren aan het RITS werkten ze geregeld<br />
samen. Onder andere aan een voorstelling<br />
over Robespierre, een figuur die ze dit jaar opnieuw<br />
onder de loep nemen in De Onkreukelbare. Jeroen:<br />
“Thomas zat in de regie-opleiding en ik in de spelopleiding.<br />
Hoe meer dingen we samen deden, hoe<br />
duidelijker het werd dat we op een bepaalde manier<br />
compatibel waren. We vonden een methode om samen<br />
aan de slag te gaan.” In 2009 studeerden ze<br />
af met de voorstelling Fobbit, gebaseerd op interviews<br />
die ze afnamen met Belgische militairen in<br />
Afghanistan en met ooggetuigen.<br />
Met die voorstelling werd in de theaterwereld al<br />
snel duidelijk dat deze jonge scheuten zich stevig<br />
hadden ingeplant. Historisch-documentair, visueel<br />
sterk, meesters in het oproepen van sferen en vragen<br />
die er toe doen. Ze richtten in 2009 een eigen<br />
groep op: ‘Steigeisen’.<br />
© saskia VanDerstichele<br />
steigeisen?<br />
J: “We moesten dringend een naam verzinnen,<br />
toen Thomas ermee op de proppen kwam.”<br />
Thomas: “In plaats van op zoek te gaan naar een<br />
naam die moet weerspiegelen wat je maakt, hoop<br />
je toch dat wat je maakt uiteindelijk wordt overgedragen<br />
op je naam. Ik zat te bladeren in Der Grosse<br />
Duden, een beeldwoordenboek Duits uit de jaren<br />
dertig, toen ik het woord ‘Steigeisen’ zag staan. Het<br />
klinkt warm, het is een comfortabel woord, maar<br />
het is uiteindelijk een bottine met scherpe pinnen.<br />
Het is een klimijzer om gletsjers te bestijgen. De<br />
spellingcorrector maakt er altijd ‘steengeiten’ van.”<br />
een van jullie waarmerken is een enorme<br />
aandacht voor de kleine mens in de grote<br />
gebeurtenissen. en een fascinatie voor een<br />
politieke realiteit en hoe die doorwerkt in<br />
gewone mensenlevens.<br />
T: “Ik wil dingen maken die verband houden met<br />
de wereld waarin ik leef, die me kwaad maken of<br />
me verbijsteren. Zo vertrekt De Onkreukelbare van<br />
de figuur van Robespierre en de Franse revolutie,<br />
maar door de Arabische Lente zit die voorstelling<br />
al dadelijk met een dubbel kader. Ik wil iets zeggen<br />
over wat er rondom mij gebeurt. Soms uit zich dat in<br />
meer politieke acties en soms in theater.”<br />
J: “Als iets mij verwondert, wil ik daar dichterbij<br />
proberen te komen. Dat doe ik door er een voorstelling<br />
over te maken. Ik wil die verwondering communiceren.<br />
En vooral: wat vertelt het verhaal van de<br />
kleine mens over een politieke situatie waarin hij zit<br />
of waar hij model voor staat.”<br />
Thomas, jij was te zien in de docuserie Leuven<br />
Hulp als regisseur van een theaterstuk in<br />
de gevangenis. Je werkt met gedetineerden<br />
en met psychiatrisch patiënten. samen met<br />
Jeroen liet je een paasei ontploffen voor het<br />
ministerie om de aandacht te vestigen op het<br />
probleem van de sans-papiers. in hoeverre<br />
bepaalt die concrete maatschappelijke<br />
betrokkenheid jullie theatervoorstellingen?<br />
T: “Ik ben niet iemand die gemakkelijk achter<br />
spandoeken in betogingen loopt. Ik zal niet snel<br />
een voorstelling maken over sans-papiers omdat<br />
ik weet dat het dan een pamflet wordt. Omdat ik<br />
persoonlijk sans-papiers ken en mensen die in<br />
hongerstaking gingen, zijn het wel situaties die mij<br />
woedend maken. Dan ben ik er ook niet vies van<br />
om theater te misbruiken en er zo voor te zorgen<br />
dat die problemen op zijn minst in de media komen.<br />
Door bijvoorbeeld een paasei te laten ontploffen.<br />
Of hongerstakende sans-papiers in koor in drie<br />
talen het Belgisch volkslied te laten zingen. Maar<br />
het doel van dat soort theater is anders dan wat wij<br />
o.a. de bedoeling mensen die als het ‘uitschot’ van<br />
de maatschappij bekeken worden, waardering te<br />
laten krijgen voor wat zij op de scène deden. Ik ben<br />
geen therapeut. Ik heb in de gevangenis en in de<br />
psychiatrie wel veel geleerd als regisseur. Ik werk<br />
graag met mensen die een sterk ontwikkelde bullshit-meter<br />
hebben. Ik moest daar geen ‘theateronzin’<br />
verkopen en rond de pot draaien. Een regisseur<br />
is natuurlijk ook iemand met een ego, die wil<br />
voor alles een oplossing hebben. Maar daar heb ik<br />
geleerd niet aan een acteur te duwen en te trekken<br />
om koste wat het kost een scène in elkaar te<br />
boksen. Ik heb er geleerd naar een speler te kijken<br />
en te zien wat er is en ècht gebeurt in plaats van<br />
te zien wat ik wil zien. Dat gaat niet vanzelf, ik blijf<br />
dat moeilijk vinden.”<br />
Werken jullie twee samen volgens een<br />
bepaalde methode?<br />
J: “Vorig jaar maakten wij Lethal Inc., een voorstelling<br />
gebaseerd op onderzoek naar ‘humane’<br />
executiemethodes. Die voorstelling over een kampcommandant<br />
en een Holocaustontkenner die executie-apparaten<br />
ontwierp, vertrok vanuit de verbazing<br />
waarom mensen zoiets kunnen doen. Samen met<br />
acteur Joris Hessels deden we onderzoek, lazen we<br />
boeken en bekeken we films. Voor andere voorstellingen<br />
spreken we met getuigen. Zo gaat het nu met<br />
de voorbereiding van De Onkreukelbare ook. We lezen<br />
Hannah Arendt, Zizeck, maar gisteren hebben<br />
we evengoed naar een film van Woody Allen gekeken.<br />
Die dingen gooien we dan allemaal op een hoop<br />
en daar gaan we mee aan de slag. Op een bepaald<br />
moment worden de rollen duidelijk. Ik zit niet te<br />
wachten op instructies van Thomas, maar hij is uiteindelijk<br />
wel de regisseur en hakt de knopen door.”<br />
T: “Op een gegeven moment gaat Jeroen de scène<br />
op en ga ik er dan voor zitten. Ik wil graag het<br />
overzicht bewaren. Ik ben een controlefreak. Ik wil<br />
zien wat ik aan het maken ben en hou niet van losse<br />
eindjes. Alles wat je te zien krijgt, moet een betekenis<br />
hebben. Soms speel ik als acteur wel bij andere<br />
regisseurs, wat goed is. Als speler ben je ijdel en<br />
tegelijk heel kwetsbaar. Dat moet je als regisseur<br />
altijd voor ogen houden.”<br />
in de voorstelling Billy, Sally, Jerry and the<br />
.38 gun, staan naast Jeroen ook Willy Thomas<br />
en isabelle Van hecke mee op scène.<br />
T: “Het was een andere manier van werken, omdat<br />
ik toen de tekst al op voorhand geschreven had.<br />
Wat niet belet dat er tijdens het werkproces nog<br />
veel aan gesleuteld wordt.”<br />
Billy, Sally, Jerry and the .38 gun staat stil<br />
bij een septemberdag in 1975, de dag dat de<br />
amerikaanse president Gerald Ford voor de<br />
tweede keer aan een moordpoging ontsnapt.<br />
T: “De dag waarop Sara Jane Moore haar pistool<br />
richt op Ford. Billy is gebaseerd op Oliver Sipple, de<br />
man die tussen Ford en Moore in stond en die tegen<br />
wil en dank een symbool werd van de homobeweging.<br />
Het zijn drie levens die bijna per toeval bij elkaar<br />
komen.”<br />
J: “In deze voorstelling ligt de verwondering die<br />
we willen communiceren in de vraag hoe die droevige<br />
president, die revolutionaire huisvrouw en die<br />
homoseksuele ex-militair in dat grote tijdsgewricht<br />
samenkomen. Die kleine mensjes roepen een hele<br />
wereld op.”<br />
T: “Het zijn eenzame figuren die alle drie per<br />
ongeluk voor een grote historische stroming staan<br />
die tot op de dag van vandaag repercussies heeft.<br />
Ik weet niet hoe het komt, maar bij ons zit de fascinatie<br />
voor de middelmatige mens blijkbaar diep.<br />
In Billy, Sally... zie je hoe impulsief en toevallig die<br />
drie historische stromingen bij elkaar gekomen zijn.<br />
Het Amerikaanse imperialisme in de jaren zeven-<br />
omkering van de vrijheidsgedachten van de jaren<br />
zestig. Ik las onlangs in The seventies Unplugged,<br />
een compendium van de jaren zeventig, dat het typerend<br />
is voor de jaren zeventig dat juist heel wat<br />
middelmatige mensen naar geweld grepen in terroristische<br />
acties. Wij zijn geboren in 1983. Er zijn<br />
weinig mensen van onze generatie die zich nog iets<br />
kunnen voorstellen bij de jaren zeventig. Meestal<br />
wordt er over die periode gedacht als: zoiets als de<br />
jaren zestig maar dan met meer economische crisis.<br />
Terwijl je gewoon voelt dat alles uit de jaren zestig<br />
toen net op zijn kop werd gezet.”<br />
Kunnen jullie die fascinatie voor de<br />
middelmatigen ook botvieren op de figuur van<br />
Robespierre waar jullie nu mee bezig zijn?<br />
T: “Een van de vragen die me daar prikkelt, is hoe<br />
het mogelijk is dat een redelijk middelmatig figuur<br />
als Robespierre in zo’n korte tijd kon uitgroeien tot<br />
een van de meest gevreesde figuren van de revolutie.<br />
Er hangen veel mythes rond die man. Er kleeft<br />
zoveel bloed aan zijn handen. Terwijl hij in een van<br />
zijn eerste teksten pleit voor burgerrechten voor<br />
joden en acteurs en voor de afschaffing van de slavernij<br />
en de doodstraf. Hoe kentert dat opeens en<br />
waarom wordt het dan ineens zo gewelddadig? Die<br />
middelmatigheid is trouwens geen waardeoordeel,<br />
eerder een constatering. Daarom gaat zo’n voorstelling<br />
ook over ons. Hoe middelmatig zijn we zelf<br />
niet. We proberen achter grote gebeurtenissen aan<br />
te hollen, maar wij zijn zelf niet de grote denkers en<br />
genieën van deze tijd. Dat is het voordeel van een<br />
voorstelling: je kan er veel vragen in proppen waar<br />
je geen antwoord op hebt.”<br />
is dat ook het voordeel: dat je in een<br />
voorstelling niet met kordate standpunten<br />
en slogans moet komen, maar dat je net<br />
weifelend met je materie kunt omgaan?<br />
J: “Ja, heel weifelend en op sommige momenten<br />
is het niet innemen van een standpunt al provocerend.<br />
Wij hebben al gemerkt dat het destabiliserend<br />
werkt voor mensen.”<br />
T: “Natuurlijk heb je wel een mening. In de eerste<br />
weken van het repetitieproces van Fobbit bijvoorbeeld,<br />
maakten we eigenlijk onbewust een<br />
anti-oorlogspamflet. Na een tijdje dachten we: het<br />
spreekt toch voor zich dat we geen oorlog willen<br />
propageren, daar hoeven we nu toch geen voorstelling<br />
over te maken. We wilden een portret maken<br />
van een mens en in het midden laten wat we ervan<br />
dachten. Je wil dat mensen zich identificeren of<br />
een vraag stellen die wij ons tijdens het proces zelf<br />
ook gesteld hebben.”<br />
“Sally uit Billy, Sally, Jerry and the .38 gun was<br />
tegelijkertijd dubbelinformant van de geheime<br />
diensten en zat in extreemlinkse verzetsgroeperingen.<br />
Ze is verschillende keren getrouwd geweest.<br />
Ze woonde als vrouw van een militair een tijd op<br />
een legerbasis. Later hertrouwde ze met een arts<br />
en ging in een buitenwijk wonen. Dan trouwde ze<br />
met een geluidsman uit Hollywood die nog genomineerd<br />
werd voor een Oscar voor zijn werk in Citizen<br />
Kane. Later werd ze lid van linkse bewegingen. Ze<br />
switcht de hele tijd probleemloos van ideologisch<br />
kader. Veel van haar beslissingen worden gedreven<br />
door een gevoel van eenzaamheid. Haar beslissing<br />
om een pistool op Ford te richten, is misschien<br />
meer een wanhopige poging om als volwaardig beschouwd<br />
te worden, dan een actie vanuit een echt<br />
geloof in de revolutie. Toch is zij wel diegene die de<br />
trekker overhaalt. Dat zegt voor mij heel veel over<br />
hoe geschiedenis gemaakt wordt. Hetzelfde geldt<br />
voor Ford, die per ongeluk president werd nadat<br />
Nixon zich in 1974 door het Watergate-schandaal<br />
lelijk in de nesten had gewerkt. Ford trok de Helsinki-akkoorden<br />
op gang, waarvan hij er later prat<br />
op ging dat die de voorbode waren van de val van de<br />
voor de terugtrekking van de VS-troepen uit Vietnam.<br />
Maar hij geraakte nooit democratisch verkozen.<br />
Hij is altijd met een inferioriteitscomplex<br />
blijven vechten…”<br />
het zijn geen helden...<br />
J: “Helden zijn niet zo interessant. Ik vraag mij af<br />
of ze überhaupt wel bestaan. De geschiedenis voltrekt<br />
zich eerder per ongeluk dan via iemand met<br />
een groot plan.”<br />
T: “Soms heb je wel figuren zoals Robespierre<br />
die een onaantastbaar imago krijgen. Ik zou dat<br />
bezwaarlijk helden noemen. Wij noemen hem de<br />
‘onkreukelbare’ omdat dat ‘lulliger’ klinkt dan de<br />
‘onkreukbare’, de bijnaam die hij al bij leven kreeg.<br />
Er zijn ten tijde van de Franse Revolutie veel revolutionairen<br />
die na de executie van de koning vervallen<br />
in decadentie. Ze dringen binnen in de paleizen<br />
en palmen ze in. Maar Robespierre blijft altijd op<br />
een klein appartement wonen, in het huis van een<br />
schrijnwerker. Het enige waar hij geld in steekt, is<br />
de aankoop van een dure hemelsblauwe jas die hij<br />
laat maken door de beste kleermaker. Maar we gaan<br />
zeker geen voorstelling maken over Robespierre<br />
zonder ons iets aan te trekken van de wereld waarin<br />
we zelf staan. Naast het lezen en bekijken van meer<br />
historisch materiaal, willen we bijvoorbeeld ook<br />
gaan praten met mensen die rechtstreeks te maken<br />
hadden met de Arabische revoluties.”<br />
Wat bindt Robespierre met deze tijd,<br />
de politieke actualiteit in 2012?<br />
J: “Er zijn vooral veel vragen die opgeworpen<br />
worden. Bestaan er scenario’s voor een revolutie?<br />
Hoe komt het in godsnaam dat er weinig voorbeelden<br />
te geven zijn van een revolutie die niet is uitgemond<br />
in een bloedbad? Waarom vreet de revolutie<br />
haar eigen kinderen op? Hannah Arendt schrijft dat<br />
de Franse Revolutie een blauwdruk was voor alle<br />
volgende revoluties.”<br />
T: “De Franse Revolutie begon in zekere zin met<br />
schrijnende armoede. Dat is bij de Arabische revoluties<br />
niet anders. Het begint iedere keer met mensen<br />
die honger hebben en met iemand die al veel<br />
te lang achter zijn bureau zit en die het bot niet wil<br />
afgeven. Geef iemand een bureau en een naamkaartje<br />
en er gebeuren rare dingen in zijn hoofd.<br />
Opeens gaat het niet meer over de vraag: waarom<br />
zit ik achter dit bureau? Maar wel over: hoe kan ik<br />
ervoor zorgen dat ik zo lang mogelijk achter dit bureau<br />
kan blijven zitten? En hoe komt het dan dat<br />
de mensen die hem uiteindelijk van zijn bureau duwen,<br />
zelf achter dat bureau gaan zitten? En dat je<br />
die dan weer niet weg krijgt? Ik weet het niet. Het<br />
is menselijk. Supermenselijk. Dat is het beangstigende<br />
eraan.”<br />
hebben jullie een bureau en naamkaartjes?<br />
T: “Neen. Godzijdank.”<br />
J: “We hebben wel een website.”<br />
36 maken met Steigeisen. In de gevangenis was het<br />
tig, de revolutionaire bewegingen uit die tijd en de Berlijnse muur. Hij droeg de verantwoordelijkheid<br />
37<br />
billY, sallY,<br />
jerrY…<br />
p. 03<br />
De onkreukelbare<br />
p. 20