februari-juni - KVS

30
interview / nl
dE ENE RAyMoNd
IS dE ANdERE NIEt
thomas gunzig en manu riche oVer De VoorbereiDingen Van rayMond
– SéBAStIEN HENdRICKX
Het was de documentairemaker Manu Riche die het
plan opvatte om iets te doen rond de de legendarische
trainer Raymond Goethals (1921-2004). Raymond
was aanvankelijk een filmproject. “Ik had een
soort ‘biopic à la Belge’ voor ogen,” vertelt Riche.
“Geen groots mythologisch verhaal op zijn Hollywoods
maar een zoektocht naar de kleine eigenaardigheden
van deze bijzondere man.” Uiteindelijk
werd Raymond in plaats van een film een theatermonoloog,
geschreven door Thomas Gunzig. Franstalig
België kent Gunzig al enkele jaren als schrijver,
columnist en frequente gast op radio- en televisieprogramma’s.
Sinds hij Le Soir als vaste stek voor
zijn columns inruilde voor De Standaard, is hij goed
op weg om ook in Vlaanderen een publieke stem te
worden. Op basis van de voorlopige tekst voor de
monoloog Raymond voerden we een gesprek met
Manu Riche en Thomas Gunzig.
Manu, wat trok je zo aan in de figuur van
Raymond Goethals?
M: Net als vele Limburgers uit de streek waar ik
mijn jeugd heb doorgebracht, ben ik altijd een grote
fan van Standard geweest. Ik was 18 jaar in 1982,
toen de ploeg onder Goethals na lange tijd opnieuw
Belgisch kampioen werd. Het was een grote schok
voor mij wanneer twee jaar later bleek dat de beslissende
match, tegen Waterschei nota bene, het
team uit een buurgemeente van waar ik woonde,
was getrukeerd. Goethals mocht daarna geen trainer
meer zijn in het Belgische voetbal. Hij verkaste
naar Bordeaux en Marseille, waar hij zijn grootste
successen heeft gekend. Die overwinning, de corruptieaffaire
en de daaropvolgende verbanning,
dat alles is een belangrijke plaats gaan innemen in
mijn persoonlijke mythologie. Daarnaast was Goethals
een levende legende aan beide kanten van de
taalgrens. In zijn sappige, Brusselse dialect mixte
hij vrolijk het Frans en het Nederlands door elkaar.
Hij staat symbool voor het België waarin ik groot
geworden ben en dat nu op het punt staat te verdwijnen,
of eigenlijk al verdwenen is, na de opeenvolgende
staatshervormingen.
Jouw documentaires zijn vaak portretten van
leidinggevende personen zoals de antwerpse
havenbaas Fernand huts of de socialistische
voorman steve stevaert. staan individuen aan
de basis van historische ontwikkelingen of
zijn ze er eerder producten van?
M: Mijn films zijn niet zozeer psychologische
karaktertekeningen maar sociologische portretten.
Wat is de context waarin een bepaald individu
functioneert en welke dialoog gaat hij met die context
aan? Zo dook ik voordien al in de wereld van
de politiek, de economie, de muziek… en nu dus in
die van de sport. Nee, ik denk niet dat individuen
de dingen echt kunnen sturen, ze worden meer gestuurd.
Dat geldt ook voor de leidersfiguren in mijn
films. Ze koesteren vaak de illusie dat ze de controle
in handen hebben, dat ze kunnen beslissen.
Daar kleeft iets tragisch aan dat me bijzonder fascineert.
Vanuit het perspectief van de machthebber
krijg je veel beter zicht op het ambivalente mechanisme
van de macht dan wanneer je vertrekt
van de figuur van de onderdaan of, nog sterker, het
slachtoffer. Daarbij zie je vooral onrecht en lijden,
de effecten van macht.
© Danny Willems
Thomas, in de monoloog die je aan het
schrijven bent, neem je wat afstand van het
oorspronkelijke documentaire opzet van
Manu. Uw fictieve personage Raymond is
slechts losjes gebaseerd op de biografie van
Goethals. Vanwaar die keuze?
T: Beperkingen kunnen erg stimulerend zijn
voor een schrijver. Daarom hou ik ervan om in opdracht
te werken, om iets te doen met een specifiek
onderwerp dat me wordt voorgelegd. Toen ik
deze zomer een telefoontje kreeg van KVS met de
vraag of ik een monoloog wilde schrijven rond de
figuur van Raymond Goethals, maakte ik direct
duidelijk dat ik wel van sport hield, maar dat voetbal
me niet bijzonder aansprak. Ik weet er eigenlijk
niet zoveel van af. De enige manier waarop ik
voelde dat ik kon reageren op de vraag die me werd
gesteld was door me te distantiëren van de ‘echte’
Goethals en iets volledig nieuws uit te vinden.
Wat waren uw uitgangspunten bij het
schrijven van de tekst?
T: Ik wilde graag vertrekken van een kantelmoment,
op zoek gaan naar datgene wat aan de basis
lag van de mythe. Niet die van Goethals dus maar
die van ‘mijn’ Raymond. Wat zorgde ervoor dat hij
zich met zoveel energie in het leven stortte, zo
geobsedeerd geraakte door een onderwerp? Wij
worden immers niet geboren als de mensen die wij
zijn. Er is een hele resem externe factoren – sociologische,
historische, persoonlijke, etcetera – die
ons vormen als subject.
Jouw monoloog is op een bijzondere manier
opgebouwd. Waarom koos je ervoor om dat
wordingsproces van je personage op een nietlineaire
manier te vertellen?
T: Ik beschouw teksten als objecten, die een
schrijver door specifieke ingrepen kan opladen
met energie. In Raymond worden in het begin een
aantal elementen geïnstalleerd waar vervolgens
herhaaldelijk naar wordt teruggekeerd. Naarmate
de tekst vordert, verrijk ik deze elementen met
steeds nieuwe informatie. Iets wat ik in het begin
subtiel aanzet, kan verderop worden onderstreept
en aan het eind zelfs in een volledig ander daglicht
worden gesteld. In plaats van mijn tekst lineair
op te bouwen, waarbij de oorzaken netjes voor
de gevolgen komen, koos ik voor een complexere
constructie, die desondanks niet moeilijk is om te
begrijpen. In ons dagelijkse leven denken en praten
we immers op zo’n manier. We zeggen iets en
komen daar wat later op terug. Door iets opnieuw
te formuleren krijgen we vaak een beter zicht op
wat we daarvoor eigenlijk probeerden te zeggen.
Zal Raymond, de ‘echte’ dan, nog een rol
spelen in de uiteindelijke voorstelling?
T: Mijn personage heeft natuurlijk wel nog een
aantal kenmerken gemeen met Raymond Goethals.
En daarnaast is het aan Manu en Josse De Pauw
om mijn tekst in alle vrijheid naar hun hand te zetten.
Een theaterstuk is geen gesloten tekst. Hij is
gemaakt om in scène te worden gezet, om door een
regisseur, een acteur, een scenograaf, etcetera, tot
leven te worden gewekt.
M: Ik denk eraan om Goethals terug binnen te
brengen met behulp van cinematografische middelen.
Niet op het vlak van beeld, maar op het vlak
van geluid. Ik ga waarschijnlijk een montage maken
met het audiomateriaal dat ik in de archieven terugvond.
Het zou mooi zijn om Goethals aanwezig
te stellen in een geluidswerk dat de woorden van
Thomas ‘omringt’.
ThoMas GUnZiG
Thomas Gunzig (1970) is momenteel één van de
meest gelezen en veelzijdige franstalige auteurs
in België. Naast romans verschenen van zijn hand
ook kortverhalen, jeugdboeken, hoorspelen en theaterteksten.
Zijn literair werk werd meermaals
bekroond en verscheen al in vele talen (helaas
nog niet in het Nederlands). Gunzig doceert ook
literatuur aan verschillende hogescholen en is ook
bekend als kroniekschrijver en gast bij radio- en
tv-programma’s van de RTBF. Sinds kort verschijnen
zijn columns in De Standaard. Zijn werk wordt
gekenmerkt door een grote verbeeldingskracht en
zwarte humor.
ManU Riche
Documentairemaker Manu Riche (1964) was één
van de eerste medewerkers aan het ‘cinéma verité’-
magazine Strip-Tease van de RTBF. In de jaren ‘90
produceerde hij verschillende onafhankelijke documentaires
in coproductie met Europese openbare
zenders. Begin 2000 onderzocht hij de relatie tussen
fictie en realiteit in twee films rond Belgische
iconen: Koning Boudewijn en Georges Simenon.
Riche is bedenker, producent en regisseur van de
reeks documentaires Hoge Bomen (VRT & RTBF),
bijzondere portretten van mensen met macht. Hij
legt momenteel de laatste hand aan zijn nieuwste
documentaire Snake Dance en is in preproductie
van de fictiefilm Problemski Hotel.
raYmonD
p. 06
© Danny Willems
31