download pdf-file - Historische Vereniging Maassluis

DORDRECHT? WELNEE: MAASSLUIS!
Maassluis
Stad op schilderij is toch Maassluis
Het schilderij waarvan werd gedacht dat het Dordrecht moet voorstellen, blijkt
toch een afbeelding van het centrum van Maassluis te zijn. Het doek van de
Vlaamse schilder Paul Hermanus hangt in het Gemeentemuseum.
Dit berichtje in het AD/RD van 21 januari jl. maakt gewag van het einddoel
van een interessante reis van een schilderij dat de schilder Paul Hermanus
(1859-1911) maakte van een van de bekendste plekjes in Maassluis:
hoek Haven/Hoogstraat/Wip.
Donderdag 19 januari 2006:
einde van een ruim honderd jaar
durende reis.
Lenie van Duijn, voorzitter van
de Vereniging ‘Vrienden van het
Gemeentemuseum Maassluis’overhandigt
het schilderij aan burgemeester
Koos Karssen.
(foto: Jan Steehouwer)
In tegenstelling tot deze wel heel summiere mededeling in het AD stond er in
editie van vrijdag 8 april 2005 van wat toen nog het Rotterdams Dagblad
heette een paginavullend artikel: ‘Schilders dromen van Dordrecht’ over de
(bijna) gelijknamige tentoonstelling in het Dordrechts Museum van 3 april t/m
21 augustus 2005. Met dit omvangrijke artikel van kunstredacteur Dolf Welling
‘is het allemaal begonnen’.
37

Verslag van een lange reis
Ik zag het meteen en veel andere Maassluise RD-lezers zagen het met mij:
‘Dat is Dordrecht niet, dat is Maassluis!’ Ik pakte de telefoon en probeerde
contact te krijgen met een mij bekend journalist van de kunstredactie van het
RD. Hij raadde mij aan een e-mail te sturen. De maandag daarop stuurde ik
de redactie een e-mail met de volgende inhoud:
‘In uw cultuurbijlage van 8 april j.l. staat een artikel ‘Schilders dromen van
Dordrecht’ door Dolf Welling met o.a. een afbeelding van het ‘Centrum van
Dordrecht’, ca 1918, dat Paul Hermanus geschilderd zou hebben. Zou hebben,
want ten eerste was hem dat fysiek onmogelijk -- hij stierf in 1911 -- maar
buitendien staat op het schilderij niet het centrum van Dordrecht, maar een deel
van het oude centrum van Maassluis (…). Bij de eerstvolgende vergadering van
de Historische Vereniging Maassluis zal ik het artikel meenemen tot meerdere
verificatie! Ook zal ik het Dordts Museum hiervan op de hoogte stellen.’
Niet: zoek de verschillen,
maar: de overeenkomsten!
38
Zó stond het aangekondigd
in de kranten en
in de catalogus van het
Dordrechts Museum:
Paul Hermanus: ‘Centrum
van Dordrecht’, 1918,
gouache.
Coll. Kunsthandel Arnold,
Gasselternijeveen

Ik merkte al op dat het schilderij niet uit 1918 kon dateren: Hermanus stierf
immers in het jaar 1911. Uit het schilderij is het -- ondanks de vele overeenkomsten
-- moeilijk uit te maken wanneer het dan wel is vervaardigd.
Op zijn schilderij lijkt Hermanus het mededelingenbord op het oude Stadhuis
te hebben nageschilderd van de foto ‘De Wip’ uit de collectie van het
Gemeentemuseum. Rechts naast dit bord schilderde hij een kleiner bord met
de aanduiding: N.R. + M. Publiek Telephoon Station. Dit bord komt niet op de
ansichtkaart voor. Op het schilderij ontbreekt de brievenbus uit 1870, die wel
op de ansichtkaart is te zien. We kunnen echter uitsluiten dat Hermanus
-- geboren in 1859 -- vóór dit jaar in Maassluis is geweest: hij was toen nog een
kleine jongen. Hij heeft de brievenbus misschien niet opgemerkt, of niet
belangrijk genoeg geacht die te schilderen.
Genoeg stof tot nadenken en nader onderzoek
In de bestuursvergadering van 21 april 2005 bleek dat ook ons erelid Leen
Stigter de toenmalige Waterwegredactie telefonisch van de vergissing op de
hoogte had gesteld. Op 25 april ging er een brief naar het Dordrechts Museum,
waarop door de heer Kees Thies, pr-man van de Dordtse musea, per kerende
post werd gereageerd. ‘Hoe kon dit gebeuren’, schrijft hij.
‘Hebben wij (als museum) een fout gemaakt? Heeft de schilder het werk zelf
fout betiteld? (Theoretisch zou het kunnen dat de Belg Hermanus na een rondreis
door Nederland niet meer helemaal zeker wist waar hij het betreffende
werk gemaakt heeft, al lijkt mij dit niet buitengewoon waarschijnlijk). Een
andere mogelijkheid is dat het werk in de loop der jaren door toedoen van de
kunsthandel ergens een verkeerde betiteling heeft gekregen, het werk is immers
een ‘bruikleen’ en niet in het bezit van het Dordrechts Museum. Al met al,
genoeg stof tot nadenken en nader onderzoek (…)’.
In de bestuursvergadering van 16 juni kwam het schilderij opnieuw ter sprake,
want inmiddels hadden eind mei ook de conservatoren van het
Gemeentemuseum Maassluis bij hun Dordtse collega’s aan de bel getrokken.
Er werden contacten gelegd met de galeriehouder/eigenaar, die het schilderij te
koop aanbood voor € 4000. Met deze wetenschap en de omstandigheid dat dit
bedrag de begroting van het Gemeentemuseum te boven ging, besloot het
HVM-bestuur om het Gemeentemuseum te sponsoren -- mocht het schilderij
worden aangekocht -- met een donatie van € 500 uit het J.H. Steenkist
Stimuleringsfonds.
En in die tussentijd bleef dat mooie stukje Maassluis nog steeds als ‘Centrum
van Dordrecht’ in het Dordrechts Museum tentoongesteld. De conservator,
39

Moniek Peters, had inmiddels wel het werk bij het Stadsarchief van Dordrecht
laten checken. Daar was men van mening en dat dacht zijzelf ook, dat het vanaf
de Wijnbrug in Dordrecht geschilderd was, een plek waar ook Willem Witsen
(1860-1923) veel schilderde.
Het schilderij hiernaast heeft
Willem Witsen in 1906 geschilderd
van een stukje Voorstraathaven vanaf
diezelfde Wijnbrug.
Maar het is toch zó te zien dat dat Maassluis niet is …
Hoe dan ook, het schilderij, gedoopt tot ‘Zicht op Wateringer Sluis’, is nu waar
het hoort: in het Gemeentemuseum van Maassluis. Weliswaar niet zelf aangeschaft,
maar cadeau gekregen van de Vrienden van het museum. Zij namen
na afloop van de tentoonstelling de koop van het schilderij over, daarbij
ondersteund door de bijdrage uit ons J.H. Steenkist Stimuleringsfonds.
Drie weken vóór de officiële overhandiging staat in ‘Trouw’ van 29 december
2005 het artikel ‘Musea zijn allang geen stofverzamelplaatsen meer’ van Cees
Straus. Hij heeft bij zijn verhaal, dat gaat over de mooiste tien tentoonstellingen
van 2005, enkele illustraties geplaatst, waarvan één wel een heel bekende!
En ja, daar staat het weer: Centrum van Dordrecht, gouache, 1918 ... Wij weten
inmiddels beter!
40
Dit is de Voorstraathaven in
Dordrecht, gezien vanaf de Wijnbrug.
Gerry Hanneman-de Jong