Zbornik - Društvo genetičara Srbije

IV-Usm-6 ZBORNIK ABSTRAKATA III KONGRESA GENETIÈARA SRBIJE 95
Subotica, 30. novembar - 4. decembar 2004.
OPLEMENJIVANJE PŠENICE NA OTPORNOST PREMA
NISKIM TEMPERATURAMA
N. Hristov i N. Mladenov
Nauèni institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad
Otpornost prema niskim temperaturama od velikog je znaèaja u proizvodnji pšenice. To
se posebno istièe u godinama kao što je bila 2002/03, kada su znaèajne površine pod
itaricama izmrzle. Spuštanjem temperature ispod –10°C bez snega, javlja se opasnost od
ošteæenja lisne mase. Ukoliko golomrazica traje due od 48 èasova, a temperatura se
spusti ispod –15°C, moe doæi i do izmrzavanja èvora bokorenja, èak i kod tolerantnih
genotipova. Imajuæi u vidu stalni napredak u oplemenjivanju biljaka, u ovom radu je
analizirano 23 sorte pšenice iz razlièitih etapa oplemenjivanja. Testiranje je izvršeno u
hladnim komorama na temperaturi –15°C u trajanju od 24, 36, 48 i 60 èasova. Sve sorte
su podeljene u tri grupe u zavisnosti od godine priznavanja. U prvoj grupi, u kojoj se
uglavnom nalaze introdukovane sorte, procenat preivelih biljaka na svim tretmanima
iznosio je u proseku 91%. Utvrðeno je da se u okviru ove grupe, sorte meðusobno
razlikuju po otpornosti na niske temperature u zavisnosti od porekla. U drugoj grupi, koju
èine domaæe sorte koje su gajene na velikim površinama 70-ih godina, procenat
preivelih biljaka iznosio je 90,8%. Ovaj podatak ukazuje da je i kod domaæih sorti
postignut izuzetan napredak u pogledu ovog svojstva. Treæu grupu èine sorte novijeg
datuma, koje ujedno predstavljaju i aktuelni sortiment novosadskih sorti pšenice. Kod
ovih sorti, otpornost prema niskim temperaturama se nalazi na nivou prethodne grupe,
pri èemu je procenat preivelih biljaka iznosio 89,2%. U procesu oplemenjivanja vano
je zadrati odreðena svojstva na zadovoljavajuæem nivou, a pri tome unaprediti pre svega
ekonomski vana svojstva, kao što su prinos i kvalitet, što je upravo i ostvareno kod sorti
koje se trenutno nalaze u proizvodnji.
WHEAT BREEDING FOR RESISTANCE TO LOW TEMPERATURE
Resistance to low temperature is important in wheat production, especially in years such
as 2002/03, when winterkill occurred at a large acreage. When temperature drops below
–10°C and there is no snow blanket, leaf mass becomes prone to damage. If such conditions
persist longer than 48 hours and the temperature drops below –15°C, tillering nodes
may freeze even in the case of tolerant genotypes. Twenty-three wheat cultivars from different
breeding cycles have been tested for reaction to exposure to the temperature of
–15°C for 24, 36, 48 and 60 hours. The cultivars were divided in three groups, in dependence
of year of registration. In the first group, consisting mostly of introduced cultivars,
the average percentage of survival in all treatments was 91%. The cultivars in this group
were found to differ in resistance to low temperature in dependence of origin. In the second
group, consisting of the domestic cultivars commercially grown in the 1970’s, the
percentage of survival was 90.8%. This was an indication that the domestic breeding program
had been quite successful with regard to this trait. The third group comprises new
cultivars, those which are currently in the domestic commercial production. Their resistance
to low temperature was 89.2%, at the level of the second group. In breeding process
it is important to maintain certain traits, such as yield and quality, at an appointed level.
This has been fully achieved with the cultivars from the third group.