AgriPROBE March 2006 - Department of Agriculture: Western Cape

AgriPROBE March 2006

ditorial
REdaksioneel
AgriPROBE
word vier keer per jaar gratis versprei na
Probe (v) explore or examine; investigate;
intended to discover the truth; searching.
While preparing this edition of the AgriProbe, the story about
new sightings of the Riverine Rabbit in the arid Karoo really
caught my imagination. What I found especially captivating,
were the words “habitat specialist”, and that, as such, these
rare rabbits serve as biological indicators for their normal
habitat.
With a little bit of lateral thinking, I could not help
comparing this rabbit to our farmers (in the best possible
light!) Farmers today have to be specialists, not only of
market trends, of their production area, of the ecological
effects of their farming activities - farmers today have to be
habitat specialists of their own, sensitive to changes in their
environment, visionary and flexible.
To all our readers: we hope that you will enjoy this edition
of the AgriProbe.
Is groter noodwendig beter? Schalk Cloete, spesialisnavorser
by die Instituut vir Diereproduksie, bekyk die
geldigheid van hierdie aanname van nader op bladsy 4.
Johan Labuschagne van die Instituut van Plantproduksie
kyk na die belang van grondkoolstof.
In our cover story on page we look at the application
of the Department’s Food Security policies on grassroots
level.
Your regular editor is on maternity leave, and the rest
of the editorial team would like to congratulate Charlene
and her husband Hans on the new addition to their family:
René.
Happy Reading/Lekker lees/ Wonwabele ukufunda
Liesl Muller (LieslM@elsenburg.com)
If you need any of the articles in this magazine in another of the official languages of
the Western Cape, we would be happy to arrange translation of you. Please contact
the Editor on Tel. 0 808 5008.
Indien u enige van die artikels in hierdie tydskrif in een van die ander amptelike tale
van die Wes-Kaap benodig, kan u ons gerus kontak om die vertaling daarvan vir u te
reël. Kontak die redakteur by Tel. 0 808 5008.
Ukuba ufuna naliphi na inqaku elikule magazini ngolunye ulwimi olusemthethwen
kwiilwimi zaNtshona Kiloni, siya kukulungiselela ukuba ukuba linuqulwe inqaku elo
ngothkazelelo. Nceda ke uqhagamshelane noMhleli kule nombolo yefowuni 0 808
5008.
AgriPROBE March 2006
intekenare deur die Wes-Kaapse Departement
Landbou.
is distributed by the Department of Agriculture:
Western Cape to subscribers four times per
year.
REDAKSIE
Charlene Nieuwoudt (Redakteur)
Liesl Muller
Dr Ilse Trautmann
ADVERTENSIES
Gizelle van Wyk
Tel (0 ) 808 50
E-pos: gizellevw@elsenburg.com
ADRES
Departement Landbou
Privaatsak X
ELSENBURG
7607
Tel (0 ) 808 5008
Faks (0 ) 808 5000
E-pos: charlenen@elsenburg.com
REPRODUKSIE
Sibanye Print Solutions
DRUKWERK
Sibanye Print Solutions
Subscriptions
For free subscription to this quarterly magazine
of the Western Cape Department of Agriculture,
forward your details to Magriet de Lange at:
Tel (0 ) 808 76 3
Fax (0 ) 808 7605
E-mail magrietadl@elsenburg.com
ISSN: 1810-9799

3
Contents/
Inhoud
Gardens for food and profit
p.
SPESIALE ARTIKELS SPECIAL FEATURES
4 Groter is beter .... of is dit?
7 Wheat: smaller areas cultivated?
8 Riverine rabbit back in the Karoo
10 Ukufudunyezwa komhlaba ngemitha yelanga
ukunqanda ikhula
12 Gardens for food and profit
14 Herstrukturering van waterbestuur
16 Grondkoolstof mag nie ignoreer word nie!
BROKKIES BITS AND PIECES
9 Helping hand for carthorses
19 New researchers at Animal Production
19 Training the trainers: Agri-entrepreneurship
ELSENBURG JOERNAAL / JOURNAL
Special edition:
Outeniqua information day papers
2 Forage quantity and quality from kikuyu pasture oversown
with ryegrass and clover
3 Die produksie van Voersorghum- en Bastervoermannakultivars
as wei- en kuilvoergewasse
5 Die produksiepotensiaal van lusern wat met
verskillende oorsaaimetodes en by verskillende
saaitye met eenjarige raaigras oorgesaai word
8 The effect of Flavomycin on milk production and milk
composition of Jersey cows on planted pasture
10 Strategic N fertilization of perennial ryegrass-white
clover pastures
Agriculture Diary
28 April-1 May
Cheese
Festival
28 April - 1May: 2006 CHEESE FESTIVAL
Venue: Bien Donne Farm, between Paarl and
Franschhoek
Foodies, reach for your diaries. Tables will be brimming
with cheese and its perfect partners at the 006 SA
Cheese Festival.
A limited number of tickets are available and can be
purchased in advance only. Tickets are available at
Computicket and online from March at R70 per person
(includes shopping bag, festival programme, tastings and
demonstrations). Discount for senior citizens. Children
under : free.
For more details, contact Agri-Expo at tel 0 975
4440, e-mail cheese@agriexpo.co.za or visit www.
cheesefestival.co.za.
18-20 April:
ELSENBURG SCHOOLS OPEN DAYS
An opportunity for learners of all grades to experience
animal production at first hand! 12 visitor’s points,
including sheep, horses, cattle, poultry and much more!
For more information contact William Gertenbach at
(0 ) 808 5 0.
3 May
OSTRICH SALE & FARMER’S DAY,
OUDTSHOORN
For more information contact Anel Engelbrecht at (044)
7 6077
18 May
WINETECH: BOTTLING, PACKAGING & DISTRI-
BUTION WORKSHOP
Infruitec, Stellenbosch. For more information contact Ilse
Trautmann at (0 ) 808 50 7.
2 June
Old Mutual Farmer’s Day: MANAGING YOUR
RISKS
Venue: Elsenburg, 09h00
Presentations on risk management and succession
management for farmers, their successors and partners.
For more information contact Ingrid du Toit on 0 870
437.
AgriPROBE March 2006

Groter is beter ....
Die afgelope aantal jare is gekenmerk deur ’n
algemene daling in die pryse van kommoditeite
soos mielies en koring. Verder het insetkostes
relatief vinnig toegeneem, wat die winsgewendheid van
boerdery onder druk geplaas het. Wat kleinvee betref,
was die verhouding tussen wol- en vleispryse onderhewig
aan aansienlike wisselings oor die afgelope aantal jare.
Dit is egter onmoontlik om sulke veranderinge te probeer
akkomodeer in ’n teeltplan, omdat binne-ras genetiese
verandering relatief stadig plaasvind. Alternatiewe strategieë
om korttermyn-voordele van verhoogde vleispryse te benut,
moet dus oorweeg word.
Terminale kruisteling (’n stelsel waarin al die
kruislammers geslag word) van woltipe ooie met vleistipe
ramme word gesien as ’n opsie om risiko oor die wol- en
vleis-kommoditeite te versprei. So ’n strategie maak dit
moontlik vir kommersiële produsente om die voordele van
basterkrag en seksuele dimorfisme te benut. Seksuele
dimorfisme dui op die voordeel wat behaal word as
relatief klein moederooie met ’n relatief groot ramlyn
gepaar word, om vinniggroeiende lammers te teel
wat gou markgereed is. Relatief klein ooie het ’n
bykomstige voordeel in so ’n stelsel, omdat hulle
onderhoudsbehoefte minder is as díe van groot ooie.
Omdat kruislammers in die algemeen vinniger as
suiwer wolproduserende lammers groei, is dit moontlik
om slegs die ooikudde oor periodes van voerskaarste,
soos die somer in die Wes-Kaap, aan te hou. Indien
verkeerd geïmplementeer, lei so ’n strategie egter
AgriPROBE March 2006
of is dit?
SWP Cloete 1 *, JJE Cloete 2 *, MJ Herselman 3 & LC Hoffman 4*
tot die kontaminasie van wol en ’n verlies aan genetiese
materiaal vir suiwer teling. Terminale kruisteling van
dubbeldoel- en woltipe ooie met Dormer- en Suffolkramme
is teen die agtergrond ondersoek.
Die eksperiment is op Langgewens proefplaas tussen
Moorreesburg en Malmesbury uitgevoer. Die proefplaas
het ’n tipiese Mediterreense klimaat, met 78% van die totale
gemiddelde jaarlikse neerslag van 395mm wat in die winter
voorkom. Somers is oorwegend droog, warm en winderig,
met ’n gebrekkige voervoorsiening. Die area leen hom
uitstekend tot die produksie van droëland-wintergraan. Die
feit dat graanproduksie in die meeste gevalle die primêre
bedryf is, tesame met die klimaat, maak die area geskik vir
’n terminale kruisteeltstelsel van woltipe ooie met terminale
ramrasse.
So ’n stelsel is nie baie bestuursintensief nie en die
kruislammers se groei verseker dat hulle voor die periode
van voerskaarste in die somer en herfs bemark kan word,
Tabel 1: Oorlewing, liggaamsgewig en woleienskappe van die onderskeie
ooilyne. Gemiddeldes is uitgedruk relatief tot ’n waarde van 100 by VG+
ooie.
Ooilyn Oorlewing Liggaamsgewig
Vaggewig
Stapelsterkte
Veseldikte
DD 0.90 ( 06) 67.4 ( 9) . (46) 8.4 (70) 3.5 ( 03)
DD 0.78 (9 ) 65.5 ( 6) 3.3 (67) 3 .9 (78) 3.0 ( 00)
DD3 0.85 ( 00) 65. ( 5) 3.5 (73) 37.3 (9 ) .0 (96)
VG+ 0.85 56.7 4.8 40.7 .9
Rep+ 0.90 ( 06) 54.7 (96) 4. (87) 35.9 (88) .4 (98)
4

met die gevolg dat slegs die
ooitrop oorsomer moet word.
Die ooilyne wat gebruik
is, was twee wol- en drie
dubbeldoeltipes. Ongeveer 40
ooie het elke tipe verteenwoordig.
Tydens die ontwikkeling van die
eerste dubbeldoeltipe (DD ) is
meer aandag aan vleis as aan
wol gegee. Aandag tussen vleis
en wol is ongeveer gelykop
verdeel tussen die volgende twee
dubbeldoeltipes (DD en DD3).
Die woltipe ooie was spesialislyne
wat óf vir vaggewig (VG+) óf vir
reproduksie (Rep+) geselekteer
is. Al die ooie wat gebruik is, is
nie vir vervanging geselekteer in
hulle kuddes van oorsprong nie,
en was dus geskik om as moeders
in ’n terminale kruisteeltstelsel
gebruik te word. Geen verlies
aan genetiese materiaal vir
suiwer teling het dus in die
ooie se kuddes van oorsprong
voorgekom nie. Die ooie is vanaf
999 tot 004 óf met Dormer- óf
met Suffolkramme gepaar. Die
ooie is tydens Februarie-Maart
van elke jaar gedek, om in Julie-
Augustus te lam. ’n Standaard
bestuursprogram is vir die gebied
gevolg en byvoeding is slegs vir ’n
kort rukkie tydens 00 benodig.
Ramras het nie ’n invloed op enige
van die parameters wat gemeet
is, gehad nie. Die resultate van
ramras word dus nie weergegee
nie. By ooie is data aangaande
oorlewing, volwasse gewig,
vageienskappe en reproduksie
aangeteken.
Slagouderdom en -gewig is by
die lammers aangeteken.
Resultate
Oorlewing tot aan die einde van
die eksperiment het redelik tussen
ooilyne gewissel (Tabel ), maar
daar kon geen betekenisvolle
verskil aangetoon word nie. Aan
die einde van die eksperiment
was ooie uit die Dubbeldoellyne
tussen 5 en 9%
swaarder as ooie
in die VG+ lyn. Die
vaggewig van die
DD lyn het minder
as 50% van die
vaggewig van die
VG+ lyn bedra, terwyl
die vaggewig van die
DD - en DD3 lyne
ongeveer 70% van
die vaggewig van die
5
Daar word dikwels
deur boere aanvaar
dat die groter diere
noodwendig meer
doeltreffend sal
wees as kleiner
tipes, soos gesien
kan word op die
seleksiedruk vir groei
en liggaamsgrootte.
Dit moet egter nie
altyd sonder meer
aanvaar word nie .....
Tabel 2 Slageienskappe van lammers sowel as die
lamopbrengs van ooie, uitgedruk per ooi gepaar.
Gemiddeldes is uitgedruk relatief tot ’n waarde van
100 by VG+ ooie.
Ooilyn Lammers Lamopbrengs
per teelooi
gepaar
Slagouderdom Slaggewig Uitslag % Lammers
geslag
VG+ lyn beloop het. Die vaggewig
van die Rep+ lyn was 3% laer as
by die VG+ lyn. Die stapelsterkte
van die ander lyne was oorwegend
swakker as by die VG+ lyn, met die
algemene tendens vergelykbaar
met die tendens vir vaggewig. Die
variasie in volwasse veseldikte
van die ooilyne was betreklik min,
met die DD3 lyn wat die fynste
wol geproduseer het. Ooie met
oormatige sterkwol is tydens die
seleksie van vervangingsooie in die
oorspronklike VG+ en Rep+ lyne op
die eienskap uitgegooi. Hulle is egter
nog aanvaar vir terminale kruisteling.
Die praktyk het moontlik bygedra tot
die relatief hoë veseldikte van die
woltipe ooie wat vir dié eksperiment
gebruik is.
Die slagouderdom van die
terminale kruislammers gebore uit
die dubbeldoeltipes was tussen 3
en 8% laer as by die nageslag van
VG+ ooie (Tabel ). Die slaggewig
van lammers wat uit dubbeldoeltipes
geteel is, was tussen 7 en 9%
hoër as by VG+ ooie se nageslag,
terwyl uitslagpersentasie tussen 4
en 6% hoër was as by VG+ ooie.
Geen betekenisvolle lynverskil is
vir reproduksie verkry nie. Aantal
lammers geslag per teelooi en
gewig lam geslag per teelooi was
in absolute terme onderskeidelik
tussen 0 en 9 % en tussen 9 en
34% hoër by die dubbeldoelooilyne
en die Rep+ lyn as by die VG+ lyn.
Alle produksie- en gehaltedata
is vervolgens vir die onderskeie
ooilyne saamgevat en onderwerp
aan ’n ekonomiese simulasie. Bruto
inkomste bo direkte insetkoste
per kleinvee-eenheid (KVE) is
vir die onderskeie lyne bereken
en grafies by verskillende wol:
vleisprysverhoudings voorgestel
(sien Figuur ). Die belangrikste
kostefaktor wat in die tipe
produksiestelsel voorkom, is
voerkoste. Die relatiewe voedingsbenodighede
van die diere is bekom
uit hulle gewigte, sowel as die tyd
wat dit nodig was om
die lammers op die
plaas te onderhou.
Gewig
geslag
DD 34 (8 ) 40.3 ( 09) 4 .0 ( 06) .07 ( 9) 4 .6 ( 30)
DD 43 (87) 39. ( 07) 40.6 ( 05) . 6 ( 9) 44. ( 34)
DD3 4 (87) 39.7 ( 07) 40.0 ( 04) 0.99 ( 0) 39.3 ( 9)
VG+ 64 37.0 38.5 0.90 3 .9
Rep+ 65 ( 0 ) 37.8 ( 0 ) 39.3 ( 0 ) . ( 4) 4 .0 ( 8)
Uit die simulasie
het dit geblyk dat
daar by ’n wol:
vleisprysverhouding
van .57 ’n verskil
van ongeveer R80
per KVE was tussen
die mees ekonomiese
Rep+ ge-notipe en die
AgriPROBE March 2006

mins winsgewende DD genotipe.
Die verskil het op die stadium 8%
bedra, as dit relatief tot die DD
genotipe uitgedruk is. Verskille
tussen die genotipes was relatief
klein as die wolprys baie laag relatief
tot die vleisprys was (< : ). Soos
die verhouding egter wyer getrek
het, het die lyne uit mekaar beweeg
volgens die wolproduksie van die
onderskeie genotipes. By wydste
wol:vleisprysverhouding het die
VG+ lyn dieselfde inkomste per KVE
gelewer as die Rep+ genotipe, wat
oor ’n wye reeks prysverhoudings
die beste ekonomiese opbrengs
gelewer het. Op die stadium was
die inkomste van die woltipe ooie
ongeveer 37 % hoër as by die DD
genotipe.
Die relatiewe sukses van die
kleiner woltipes relatief tot die
groter dubbeldoeltipes is te danke
aan ’n paar faktore:
§ Die hoër wolproduksiekapasiteit
het bygedra (wolopbrengs/kg
liggaamsgewig was by die
woltipes sowat 8-9% teenoor
sowat 5-6% by die DD en DD3
genotipes, en 3.5% by die DD
genotipe).
§ Die lamopbrengs van die woltipeooie
was nie veel swakker as
dié van die dubbeldoelooie
nie – die Rep+ genotipe het
veral in die opsig goed met die
dubbeldoelooie kompeteer.
§ Hul relatief klein liggaamsgrootte
het die woltipe-ooie bevoordeel
in die ekonomiese analise,
omdat meer van hulle per
eenheidsoppervlakte aangehou
kan word. Die feit dat hulle
lammers langer onderhou
moes word voor hulle bemark
is, het weer teen hulle getel.
Omdat lammers baie korter as
die ooie op die plaas onderhou
moet word, het die nadeel van
AgriPROBE March 2006
430
4 0
390
370
350
330
3 0
90
70
50
0.78 . 8 .57 .96 .35
Wol:Vleisprys verhouding
Figuur 1 Bruto inkomste bo direkte insetkoste per
kleinvee-eenheid (KVE) vir die onderskeie ooilyne by
verskillende wol:vleisprys verhoudings
Hierdie resultate is uit ’n
terminale kruisteeltstelsel
verkry, maar dit is bes moontlik
ook van toepassing op suiwer
teling. Seleksiedoelwitte in
die breë bedryf moet dus
teen hierdie agtergrond
deeglik oorweeg word, om
te verseker dat daar met die
mees doeltreffende genotipes
geboer word. Op die stadium
word daar dus in die Nasionale
Kleinveeverbeteringskema
ekstra aandag geskenk aan die
klem op liggaamsgrootte by die
seleksie van kleinvee.
Schalk Cloete:
Instituut vir Diereproduksie
Jasper Cloete:
Kaapse Instituut vir
Landbou-Opleiding:
Elsenburg
DD1
DD2
DD3
VG+
Rep+
’n laat bemarkingsouderdom
egter nie die voordeel van die
kleiner ooitipe opgehef nie.
§ ’n Verskil (ook seksuele
dimorfisme genoem) tussen
die grootte van ooi- en ramlyne
is uitgewys as ’n faktor wat
in kruisteeltstelsels baie tot
kuddeproduktiwiteit bydra.
Dié aanpassing is maklik om
te bereik. In hierdie proef
het dit slegs ’n keuse tussen
verskillende beskikbare ooilyne
behels. As aanvaar word
dat volwasse Dormer- en
Suffolkramme 00kg weeg,
was die verhouding van
ooigewig tot ramgewig by
woltipe ooie in die eksperiment
> : .76, in vergelyking met
tussen : .48 en .54 by
dubbeldoeltipes.
Ander faktore wat ook in
konvensionele produksiestelsels
tot ’n verhoging in produktiwiteit
kan bydra, is die verbetering
van reproduksie in die ooikudde
sowel as die verhoging van
voerdoeltreffendheid van reproduserende
ooie.
Die moeilikheidsgraad hiervan
word as matig aangegee.
Navorsing op Elsenburg het bewys
dat goeie vordering van tussen
en % per jaar in reproduksie van
skape daargestel kan word as
doelgerig daarvoor geselekteer
word. ’n Verbeterde voeromset
van vroulike diere word as moeilik
bereikbaar bestempel.
Erkenning
Die ondersoek is gedeeltelik befonds
deur die Rooivleisnavorsings- en
Ontwikkelingstrust sowel as deur die
Suid-Afrikaanse Wolbedryf. Mnr Andries
Durand en sy personeel op Langgewens
(wat vir die tegniese uitvoering van die
projek en die onderhoud en versorging
van die proefkudde verantwoordelik was)
word ook hartlik bedank.
6

Wheat:
smaller areas cultivated?
HENK CERFONTEYN, Institute for Resource Utilisation
Crop estimation enables countries to address any
shortfalls in crop production through imports, or to
know in advance if a surplus may result in profitable
exports. In South Africa, the Crop Estimates Committee is
responsible for crop estimation.
The Crop Estimates Committee meets on a monthly
basis to review summer (e.g. maize, sunflower, dry beans,
etc.) and winter crops (wheat, malting barley, canola and
sweet lupines). The committee consist of representatives
of Department of Agriculture, Provincial Departments of
Agriculture, the Agricultural Research Council, Statistics
SA, and the National Agricultural Marketing Council.
Malting barley, canola and sweet lupines are grown in
the Western Cape, but not extensively. Wheat is by far the
largest grain crop cultivated in the Swartland and Overberg
regions.
In May the Crop Estimates Committee should be
releasing the final estimates on the current wheat crop
( 005/ 006 season); which stands at ,886 million tonnes
at present.
The current wheat
crop is higher than
Free State
570 000
7
Northwest
149 800
Northern Cape
305 500
Average of hectares under
wheat production for
the period 1995/1996 to
2004/2005*
Other
216 100
Western Cape
645 000
Hectares under
wheat production
for 2005/2006
(% decrease)
South Africa 99 885 800 500 (- 9%)
Western Cape 358 645 300 000 (- 6%)
Free State 50 098 380 000 (- 4%)
Average of the area under wheat production for South Africa, the
Western Cape and the Free State for the last ten years.
*Crop Estimates Committee
the previous season’s
figure of 1,68 million
tonnes. However, the
acreage has decreased
Figure: Summary of
final production estimate
(tonnes) for wheat for
2005/2006 season (Crop
Estimates Committee).
“Climate change
and a highly
competitive
marketing
environment
put additional
strain on farming
communities and
agriculture at large.
This may lead to
smaller areas being
cultivated.”
from the previous season’s figure of 830 000 hectares. This
implies that somewhat better conditions prevailed during
this season ( ,3 tonnes per hectare) compared to that of
the preceding season ( ,0 tonnes per hectare).
Figure clearly shows that the Western Cape, Free
State and Northern Cape are the major producers of wheat,
each contributing respectively 34%, 30% and 6% of the
total wheat production for the season. Wheat production
in the Northern Cape is under irrigation, but in the Western
Cape and Free State it is predominantly dryland production
and dependent on rain. The relatively poor performance of
the wheat crop ( ,5 tonnes per hectare) in the Free State
was due to dry conditions that prevailed during the growing
season. The area under production for the Free State was
380 000 hectares.
As for the Western Cape, the crop estimate for wheat
now stands at 645 000 tonnes being produced on 300 000
hectares. In the previous season the corresponding figures
were 5 0 000 tonnes and 354 000 hectares, also indicating
a rise in production. The previous season was very dry,
resulting in poor crops in the northern Swartland.
During the the 005/6 season less ground was cultivated
when compared to the average of the previous ten seasons
(see table).
The smaller areas under wheat production may be
pointing to current climatic and economic conditions.
Consecutive dry seasons and low marketing prices for
wheat, are making wheat a less profitable commodity to
cultivate.
It would be interesting to see how the areas under
cultivation in the new season compares with this one.
AgriPROBE March 2006

Riverine rabbit back
in Karoo
Be t w e e n
September
6 and 30
005, Cape Nature and
the Endangered Wildlife Trust’s
Riverine Rabbit Working Group
organised a comprehensive and
very successful Riverine Rabbit
survey. It was carried out by 5
dedicated conservationists of which
3 were on foot and two were on
horseback. 5 Riverine Rabbits
were counted in the central Klein
Karoo between Touwsrivier and
Montagu and in the Ceres Karoo.
In both regions the occurrence of
this critically endangered mammal
has only recently been discovered
and this survey now confirms their
presence.
These surveys may, at the
first glance, look like a fun and
adventurous hike through the back
roads of the Karoo, but they are
actually very costly and demanding
exercises. During the past seven
years comprehensive field surveys
have been conducted throughout
the Karoo in co-operation with
the Northern and Western Cape’s
provincial conservation authorities
(partly funded by WWF-SA) and
AgriPROBE March 2006
Riverine Rabbits
are habitat
specialists,
and function
as biological
indicators for the
river zones in the
Karoo.
hundreds of kilometres
of dense riverine areas in
the central and upper Karoo
region have been investigated and
rummaged through with teams of 0
to 0 people and horses to locate and
count one of southern Africa’s most
endangered mammals, the Riverine
Rabbit Bunolagus monticularis.
Despite the exciting news
confirming their presence in two
new areas, Riverine Rabbits
are still largely a poorly known
species. The Riverine Rabbit was
first discovered in 1901 and even
then was described as “completely
unique and unlike any other species
so far described” (Thomas, 903).
It was always assumed that its
distribution range is limited to the
areas more or less surrounding
the Karoo towns of Sutherland,
Calvinia, Fraserburg, Beaufort
West, Victoria West, Carnarvon
and Williston (mainly Nama Karoo
eco region). The new discoveries
now raise many questions: has
the species successfully hidden
itself for more than 00 years in
other parts of the Karoo such as
the Succulent Karoo in the Ceres,
Montagu and Worcester Districts?
8

On the photograph: All unique features are there - uniformely
brown tail, long ears, white eye ring and a black strip along the
lower jaw. The occurrence of the critically endangered Riverine
Rabbit (Bunolagus monticalaris) in this part of the Karoo was not
known before !
Photograph: TONY CAMACHO
Has the Riverine Rabbit always occurred there and people
believed it is just another hare? Why are daily sightings of
the species much higher in this part of the Karoo than in the
formally known distribution range? More research is required
to answer these and other questions to better understand
this mysterious and scarce creature and to assist us to
implement more effective conservation measures.
The Riverine Rabbit is a habitat specialist that occupies
a very restricted and specialised niche: the discontinuous
and dense vegetation on soft and nutrient-rich alluvial soils
associated with the seasonal rivers of the Karoo. Riverine
Rabbits therefore function as a biological indicator for the
river zones in the Karoo. In the arid Karoo, riparian zones
are of enormous economical value for commercial farmers
which they use for cultivation. In addition the dense riverine
vegetation plays an important role as a buffer zone for
grazing livestock during drought periods. The extinction of
Riverine Rabbits in many areas of its former distribution
range in the Northern and Western Cape is therefore
indicative of the severe destruction, fragmentation and loss
of this habitat.
Both the Succulent and Nama Karoo biomes are under
threat from grazing, agriculture and mining. The smaller
Succulent Karoo is known to boast one of the highest levels
of plant endemism and has been declared one of the three
conservation hotspots in South Africa that also attracts the
attention of international conservation initiatives. Both areas
in which the occurrence of the Riverine Rabbit has recently
been confirmed belong to the geographic priority areas
of SKEP (the Succulent Karoo Ecosystem Programme)
placing another critically endangered, endemic species on
the Succulent Karoo’s list of threatened species.
Fortunately, all the farms in the Klein- and Ceres
Karoo region where Riverine Rabbits have recently been
discovered are owned by landowners who are committed to
conserving their land for future generations and subscribe
to the principles of sustainable biodiversity conservation on
their properties. In many parts of the Karoo, landowners
regard themselves as land stewards and manage their
natural resources wisely. The network of conservancies
and protected areas in this area is expanding with the aim
of conserving Karoo biodiversity, and if this continues, the
fate of the Riverine Rabbit in perhaps even more currently
undiscovered areas will be secure - at least for now.
Please report any potential sightings to the Riverine
Rabbit Working Group: Cell: 08 446 548.
9
THE RRWG IS PROUDLY SUPPORTED BY:
Agri-Expo, The Elizabeth Wakeman Henderson
Charitable Foundation, the Mazda Wildlife Fund,
Rand Merchant Bank, The Green Trust, WWF-
SA, Zoological Society for the Conservation of
Species and Populations and the Wildlife and
Environment Society of SA.
Nelmarie Visser is a researcher at the
Institute for Plant Production.
E-mail: NelmarieV@elsenburg.com.
Helping hand
for carthorses
Dr. James Kitching, Acting Director Of Veterinary Services
in the Western Cape, officially handed over deworming
medication and vaccines to the Cart Horse Protection
Association for the treatment of the 500 or so recorded
horses. These horses have also virtually all been microchipped
by the Department of Veterinary Services in order
to assist the owners with the prevention of theft of their only
means of earning a livelihood. It is important that cart horse
owners have healthy animals in order to have a successful
business.
The cart horse industry forms a crucial part of the
economy of the Cape Flats. The majority of horses are
used to transport scrap metal, but also market vegetables,
and anything which generates an income. It is estimated
that the industry generates approximately R7,9million per
year and feeds some 6000 families. Hence the CPHA play
a vital role in maintaining the health and welfare of these
animals upon which so many people are dependent.
It is estimated that the
industry generates R7,9
million annually and feeds
some 6000 families.
The Department’s contribution is focussed on uplifting
the members of this community by assisting them in keeping
their horses healthy. This affords many families who would
not have any other viable means of eraning a livelihood a
degree of job and food security.
For more detailed information about the activities of
the CHPA and the vital role they play in this area please
contact Dee Terblanche on 084 0 5339 or the Directorate
Veterinary Services, Dr. James Kitching, on (0 ) 887
03 4.
Dr James Kitching making the rounds while some “carties” wait to
show off their pony.
AgriPROBE March 2006

Ukufudunyezwa
komhlaba
ngemitha
yelanga
ukunqanda
ikhula
Amafama asakhulayo angenazibonelelo eziluncedo
asenokubona ukufudunyezwa komhlaba ngemitha
yelanga njengendlela elungileyo yokulawula ukhula
ngokulungelelanisiweyo kwizitiya zemifuno nezezinongo.
Ukufudunyezwa komhlaba ngemitha yelanga yindlela elula
engasebenzisi zikhemikhali, nebamba amandla obushushu
obusuka kwilanga. Oku kwandisa iqondo lobushushu
bomhlaba ongaphezulu ngaphezu kwama 50°C. Oko
kuye kukhokelele kulawulo okanye kuxinzelelo lomngundo
owenziwa ngumhlaba, izinambuzane, iintsholongwane
iinematodes nokhula.
Ukufudunyeza komhlaba ngemitha yelanga kuvumelekile
ukuba kusetyenziswe kwimveliso elungelelanisiweyo.
Kunokuba negalelo kuncitshiso losetyenziso lwezibulalazintsholongwane
nezibulala-zityalo. Ukusetyenziswa
kokufudunyezwa komhlaba ngemitha yelanga kukhuselekile
1
2
3
Lungisa umhlaba: Umphezulu womhlaba ogudileyo
nothe tyaba ongenamaqhekeza omhlaba nokungcola
okwenziwa zizityalo awusayi konakalisa iplastiki ethe
tyaba yokugquma, kwaye le plastiki iza konyusa
izinga lokuthabatha ubushushu ngomhlaba.
Qinisekisa ukuba kukho iipokotho zomoya ezimbalwa
ngaphantsi kweplastiki ethe tyaba yokugquma ukuze
kungaphazanyiswana nokufudumeza ngemitha
yelanga okuthe ngqo.
Nkcenkceshela: Umhlaba wunkcenkceshele
ngokwaneleyo kodwa ungeqisi. Oku kuza konyusa
izinga lokungena kobushushu ngembonakalo
enokubakho yeengcambu. Kwakhona kumhlaba
ofumileyo, izitshabalalisi-zityalo ezisebenziselanayo
ezincinane ezisemhlabeni zisebenza kakhulu, ngolo
hlobo zenze ukuba umhlaba ungathabatheki ziimeko
zobushushu ezibulalayo.
Yomba umjelo: Yomba umjelo omncinanana
kunesigqumathelo seplastiki ukuze ube
nokusongela iplastiki kumjelo. Umjelo kufuneka
ube malunga nama- 0 eesentimitha ubunzulu,
ze ububanzi bona ibe bobomhlakulo. Lo mjelo
uza kusetyenziselwa ukubamba iplastiki.
AgriPROBE March 2006
kubasebenzi nezilwanyana. Kwangaxeshanye, amalungu
amancinane kakhulu asebenziselanayo asemhlabeni
nawo afumana uncedo. Umhlaba ofudunyezwe ngemitha
yelanga wenza izityalo ukuba zitsale ngokukhawuleza
izondlo, ingakumbi inayitrojini, ikhalsiyam nemagniziyam.
Imbewu intshula ngokukhawuleza. Izityalo zikhula
ngokukhawuleza, kwaye zisoloko zikhula ngokupheleleyo
msinya zize zibonise ngokomelela imveliso ekwizinga
eliphezulu kunakumhlaba ongakhange ufudunyezwe
ngemitha yelanga. Ukufudunyezwa komhlaba ngemitha
yelanga eNtshona Koloni kuza kuba yeyona ndlela
ilungileyo ngexesha lehlobo, xa isixa esiphezulu samandla
emitha yelanga sinokufunyanwa.
Qhagamshelana no: Mike Ferreira,
kwiZiko leMveliso yeziTyalo, iSebe
lezoLimo laseNtshona Koloni (e-
Elsenburg); Inombolo yefowuni: 0 808
5 79; i-imeyile: mikefe@elsenburg.
4
5
Yandlala isigqumathelo
seplastiki ebonakalisa
ngaphaya: Beka iplastiki
ebonakalisa ngaphaya
unqumleze umhlaba
ophezulu oza kufudunyezwa ngemitha yelanga.
Isiphelo seplastiki le kufuneka sibe ngaphakathi
kumjelo. Kulula kwaye kunokwenzeka ukusebenzisa
imicu yesigqumathelo seplastiki enobubanzi obuyi-
,5 yemitha. Iplastiki ebhityileyo iza kuvumela imitha
yelanga emininzi ukuba ingene emhlabeni, ze oko
kwenze iqondo lobushushu eliphezulu.
Gqumelela iplastiki ephakathi kumjelo ngomhlaba:
Njengokuba iplastiki itsalwa ngokuqinileyo, yibambe
okanye yigcine emjelweni ngokuyigqumelela
ngomhlaba. Ukubambeka kwayo ngokomeleleyo
emhlabeni kwenza ngcono ubushushu. Sishiye
esi sigqumathelo seplastiki kangangeeveki ezi-4
ukuya kwezi-6. Emva kweli xesha, wususe umhlaba
kwimijelo ukuze ukhuphe iplastiki. Izityalo ke ngoku
zinokutyalwa, kodwa ungaxubi umhlaba ongakhange
wenziwe kwibhedi yezityalo efudunyezwe ngemitha
yelanga.
0

Ontmoet ons kenners ....
Instituut vir Hulpbronbenutting
Dr Johann Booysen
Dr. Johann Booysen is met ingang Januarie 006 as die nuwe
hoof van die Instituut vir Hulpbronbenutting van die Program
Tegnologie, Navorsing en Ontwikkeling, Department Landbou
Wes-Kaap, aangestel.
Hierdie instituut is een van drie navorsingsinstitute van
die Department, met die ander twee die Institute vir
Diere- en Plantproduksie. Dr. Booysen het sy B.Sc
Agric, B.Sc. Agric Hons en M.Sc Agric (cum laude)
aan die Universiteit van die Vrystaat behaal, en sy
Ph.D aan die Universiteit van Nebraska-Lincoln, VSA.
Dr. Booysen was ondermeer ’n Assistent-Direkteur
verbonde aan die Departement van Landbou, Pretoria
en later Mede-Professor en Waarnemende Hoof van die
Department Plantwetenskappe aan die Universiteit van
Potchefstroom.
Hierna was hy Direkteur van die Instituut vir
Reklamasie Ekologie aan dieselfde universiteit.
Gedurende 000 privatiseer hierdie instituut tot ’n
privaat maatskappy Eko Rehab, waar hy tot en met 005
as besturende direkteur verbonde was.
Dr. Booysen is ’n spesialis op die gebiede van
plant ekologiese dinamika, gewasmodellering,
besluitnemingsmodelle, grondfisika, omgewingsekologie,
omgewingsbestuur en Geografiese Inligtingstelsels (GIS).
Kontak Johann gerus op Tel. (0 ) 808 77 3; or JohannB@
elsenburg.com.
Heinrich Schloms
Heinrich behaal sy B.Sc. Agric (Wingerd en Grondkunde)
in 003 aan die Universiteit van Stellenbosch, en begin in
005 sy M.Sc in Grondkunde met Pedologie (die vakrigting
van grondkunde wat gronde as ’n natuurlike verskynsel
behandel) as spesialisveld.
Sy M.Sc handel oor droëland verbrakking van die
Swartland en die pedologiese prosesse wat daarmee
gepaard gaan.
Heinrich het in Maart 005 by die Instituut van
Hulpbronbenutting aangesluit as Landbouwetenskaplike,
met hooffokus daarop om grond te karteer en te
klassifiseer.
Heinrich lewer ’n adviesdiens
aan boere oor grondpotensiaal
deur gronde te karteer, klassifiseer
en grondverslae te skryf vir
kommersiële boere, nuwekleinboere,
LRAD projekte en
staatsdepartemente (Waterwese,
Grondsake).
Heinrich sê: “Geen ernstige
boer behoort aanplantings te
oorweeg voordat hy/sy nie ’n
gedetaileerde grondondersoek
laat doen het om te bepaal hoe
die grond bestuur moet word en
hoe die plante sal reageer nie”.
Pedologiese data word gebruik vir die volgende:
§
§
§
§
§
§
§
§
“Die Instituut vir
Hulpbronbenutting fokus
op die belangrikste deel van
landbou - sy hulpbronne.
Sonder die korrekte gebruik
van ons belangrikste bates,
water en grond, lyk landbou
se toekoms beslis nie
rooskleurig nie”
grondbewerkingsmetodes
besproeiing
installering van dreinering (Pedoloog bepaal tipe
indien nodig)
onderstokkeuses (veral by wingerd waar
grondeienskappe die onderstokke baie beïnvloed)
plantspasiëring
bemestingaanbevelings
potensiaalstudies
gewaskeuses
Heinrich kan op (0 ) 808 5493 of HeinrichS@elsenburg.
com bereik word.
AgriPROBE March 2006

Gardens for food s
With the 004/5 restructuring of the Department of
Agriculture’s Farmer Support and Development
programmes, a sub-programme entitled ‘Food
Security’ was created. The aim of this sub-programme, is to
establish food security gardens in townships and to assist
AIDS infected and affected individuals, the unemployed,
and centres, to become less dependent on hand-outs, and
to enable them to not only produce their own food, but to
sell the vegetables they grow at a profit.
RUDOLPH RöSCHER from Worcester, describes some
success stories behind two food security gardens recently
funded by the Department of Agriculture: Western Cape.
The first was at the New Beginning Shelter, a shelter
that provides shelter to the homeless, and also provide
rehabilitation for people suffering from drug- or alcohol
dependence. Many of the inhabitants are women and
children who would, if the shelter were not there, be forced
to sleep underneath bridges and bushes at night, where
they would be exposed to rape and abuse.
The second garden was constructed at the Kibbutz
El-Shammah which provides shelter to street children and
provide an educational program to get these children school
ready and back in school within a few months.
To ensure sustainable production of fresh vegetables
emphasis was placed on creating partnerships with other
departments, the local municipality, churches, farming
community, chamber of business, etc.
The result was that:
AgriPROBE March 2006
§ Department of Agriculture created the infrastructure
§ A 50% discount was given by the company providing
the gypsum
§ Transport for the gypsum was provided by a local
transport company at no charge
§ The District Municipality provided a plough
§ Local churches provided planting material, fertilizers
and pesticides
§ Formal training on vegetable production was provided
Both these
organizations
produced
enough food for
themselves and
were also able
to sell some of
the produce.

§
ecurity .... and
3
by the Department of Agriculture
The farming community now use previously home-
and jobless people to work on their farms as seasonal
labourers, providing jobs and opportunities to those
without.
Both of the food gardens produced enough food for
themselves and were also able to sell some of the produce.
They made enough money to cover their running costs for
the next vegetable season.
The Shelter also now provides fresh vegetables to a
local soup kitchen who in their turn provide warm soup and
bread to homeless people during the cold winter months.
In the past 8 months 4 similar gardens of approximately
00m² were created at schools, clinics and crèches in
townships in the Worcester area.
As a result of the two big food security gardens that
were established a need was identified by women in the
community that smaller gardens were needed by individual
families at their homes. HIV/Aids support groups also
contacted us for help because they wanted to provide fresh
vegetables to HIV positive people within their community.
With a simple conversion of the existing irrigation
system provided to the two original food security gardens,
the Department can now provide irrigation for a vegetable
garden to individual families at their homes at a very low
cost.
These smaller gardens are 5m x 6m big and consist out
of a dripper irrigation system, a 0-liter bucket installed
meter above the ground and a filter. From this garden 215
crops can be produced.
Costs analyses show that the infrastructure (irrigation
system) costs R 00 and the running costs (fertilizer,
pesticides, plant material, water) is R60 / season (90 days).
Within one season the owner can have an income of R750,
less his running costs for the next season (R60) and still
have R690 in his pocket. With that he can buy new system
(R 00) plus cover the running costs (R60) for a second
garden, doubling his production and profit, which means
his net income after the second season, can be R 380, an
average of R460/month over a 3 month period.
The biggest benefit from these smaller gardens is
that they are very simple to operate (the 0 liter bucket
only needs to filled in the morning and afternoon) and is
environmentally friendly since it ensures efficient water
use; 40 liters/day, a cost of R9/season. Most food security
farmers are very poor and cannot afford high water use.
They often don’t have access to municipal water, so farmers
have to carry water to their gardens.
In the past 8 months 40 food gardens (approximately
30m² each) were created at schools, clinics and crèches in
our townships. Some are now already in their 4th harvesting
season.
profit
AgriPROBE March 2006

Herstrukturering in
waterbestuur:
Vorder
ons?
Die Laer Olifantsrivier
Watergebruikersvereniging
AgriPROBE March 2006
Die September uitgawe van Elsenburg Joernaal het
berig oor ’n 00 gevallestudie in die nuut gestigde
Laer Olifantsrivier Watergebruikersvereniging
(LORWGV) rakende die akkommodering van voorheen
benadeelde groepe (VBG) binne die raamwerk van die
nuwe Waterwet.
Die LORWGV (gestig in Augustus 00 ) was een van
die eerste operasionele watergebruikersverenigings in
Suid-Afrika en kan in baie opsigte as model vir toekomstige
verenigings dien.
Kommentaar vanuit verskeie oorde het die behoefte
laat ontstaan vir ’n kort opvolg rakende verwikkelinge in die
LORWGV sedert 00 . ’n Onderhoud was in die verband
met die hoof uitvoerende beampte van die LORWGV belê
met die volgende as kort opsomming.
Die LORWGV stelsel bestaan uit die Bulshoek dam
(hoofsaaklik gevoed uit die groter Clanwilliam dam) wat
as uitkeerdam dien vir ’n oop-kanaal stelsel van ongeveer
3 0km. Die stelsel bedien besproeiing- (hoofsaaklik
tafel- en wyndruiwe) en munisipale gebruik in Vredendal
en Lutzville asook kleiner gemeenskappe nader aan die
Weskus. Die stelsel is onderworpe aan beduidende intransito
verliese agv lang afstande; beduidende verliese
deur verdamping (tot 0% van totale lewering); lekkasies
en soms waterdiefstal. Totale verliese word tussen 5% en
30% van totale lewering geraam. Alhoewel dit beduidend
is, is sodanige syfer aansienlik beter as die 40%+ verliese
wat dikwels in die verlede aangeteken was voor die
Willem de Lange,
Agricultural Economist
WillemDL@elsenburg.com
4

totstandkoming van die vereniging. Die
stelsel funksioneer op ’n 4 -weke jaarlikse
looptyd met 4 uur per dag leibeurte.
’n Maksimum plaasopgaarkapasiteit
van 35% van inlystings word toegelaat
alhoewel die meeste plase te klein is
vir beduidende opgaarkapasiteit. Boere
is dus afhanklik van effektiewe kanaal
bestuur. Alhoewel ’n 9 5 inlysting van
00m 3 /ha/jaar in die LORWGV geld, kan
sodanige volumes selde aan gebruikers
verskaf word agv ongekende groei in die
vraag na water en beperkte kapasiteitsuitbreidingsmoontlikhede.
Die hele stelsel
word streng op ’n aanvraagstelsel bestuur
met jaarlikse rekonsiliasie berekeninge
aan die einde van September om kwotas
vir die komende seisoen te bepaal. So
byvoorbeeld word die komende ( 006)
seisoen se kwota op ongeveer 7000m 3 /ha
geskat.
Bogenoemde dui op ’n uiters skaars,
duur hulpbron. Besproeiingsregte kos
tipies R60 000/ha in die LORWGV. Dit
is daarom van uiterste belang vir alle
gebruikers in die bestuursgebied om saam
te werk om te verseker dat die hulpbron
doeltreffend en regverdig bestuur word.
Soos enige hulpbron-skaarsheid gedrewe
vraagstuk, ontwikkel politieke druk parallel
met ’n toename in die skaarsheid van
die hulpbron. Politieke oorwegings kan
dus nie geïgnoreer word nie, maar moet
terselfdertyd nie toegelaat word om logiese
bestuursbesluite te intimideer nie: indien
dit sou gebeur kan ’n situasie ontstaan
waar individue verryk word ten koste van die gemeenskap.
Dit is dan ook die geval in ’n prominente VBG (Ebenhaeser
gemeenskap met ’n 57ha inlysting) wat aan die einde van
die kanaalstelsel naby Lutzville geleë is.
Water was reeds voor die stigting van die LORWGV
gratis aan die Ebenhaeser Kleinboere (EKB) voorsien
met die veronderstelling dat EKB die hulpbron onderling
bestuur en die interne verspreidingsstelsels van die
gemeenskapsgrond in stand hou. Verskeie probleme,
waaronder interne konflik binne die gemeenskap, verhoed
egter effektiewe en regverdige bestuur van die geallokeerde
water.
Sedert die stigting van die Vereniging is verskeie
inisiatiewe van stapel gestuur om die situasie in die EKB te
probeer verbeter, soos die uitkoop van besproeiingsregte
vir VBG projekte; geen addisionele water is in die stelsel
beskikbaar nie – alle water regte is reeds opgeneem en
is gelyk aan die voorsieningskapsiteit van die stelsel.
LORWGV het egter ongeveer 0ha inlysting van reeds
bestaande regte oorgekoop en ge-oormerk vir VBG
projekte onderworpe aan die voorlegging van uitvoerbare
besigheidsplanne.
So ook is ’n balanseerdam in 003 aan die einde van
die kanaalstelsel net bokant die EKB gebou om onder
andere die aanbod van water na die EKB te bestuur. Die
dam behoort aan die Departement van Waterwese en
Bosbou en word deur die LORWGV bestuur. Dit stoor
huishoudelike water vir plaaslike asook onbestuurbare
water wat gebruik word om klein regstellings in die kanaal
5
Daar bestaan
geen ‘surplus’
water nie. Korrekte
en tydige aanvra
van geallokeerde
water is van
uiterste belang
vir tydige
watervoorsiening.
§
§
te doen aangesien loslatings vanuit die
Bulshoekdaam oor ’n afstand van 6
§
km vloei en drie dae neem om die VBG
te bereik. Daar bestaan geen ‘surplus’
water nie. Korrekte en tydige aanvra van
geallokeerde water is van uiterste belang
vir tydige watervoorsiening (die argument
geld egter regdeur die stelsel).
Die dam funksioneer dus slegs as
balanseerdam en nie as stoorkapasiteit
vir nagvloei nie – EKB sal dus soos die
res van die stelsel op ’n 4 uur grondslag
moet besproei.
Indien die EKB die aanvraagstelsel
soos in die res van die stelsel gebruik,
behoort voorsiening nie meer ’n probleem
te wees nie.
Wat wel ’n uitdaging bied is die
opgradering en instandhouding van die
interne verspreidingstelsel binne die
EKB. Verskeie opleidingsessies is sedert
003 deur die LORWGV aangebied,
maar daadwerklike positiewe uitwerkings
sal eers ervaar word sodra die volgende
in plek is:
Die EKB sal by die aanvraagstelsel van
die LORWGV moet inskakel indien daar
sprake van effektiewe en regverdige
water bestuur is. Laasgenoemde is
noodsaaklik vanweë die kompleksiteit
van die bestuur van kanaalstelsels. Dit
sal beteken dat gemeenskappe die
nodige insig sal toon rakende die belang
van verteenwoordiging en deeglike
beplanning, veral ten opsigte van korrekte
gewaskeuses en grondgebruik-praktyke.
As sulks moet die bepalende faktore van grondgebruik
geïdentifiseer en prioretiseer word. Onderliggend hieraan
is ’n bereidwilligheid om te leer en ’n opvoedingsproses
wat etlike jare kan duur. Die Surplus People Project
(SPP) toon potensiaal in díe verband.
Die privatisering van die gemeenskapsgrond in die EKB
sal verandwoordelike bestuur van skaars waterbronne
bevorder. Daar sal ’n aanvanklike verwisseling van
grond wees, aangesien etlike van die voornemende
eienaars hul grond waarskynlik sal verkoop aangesien
eenhede van tot 5ha nie as lewensvatbaar beskou
word nie. Privaatbesit sal egter ’n dryfveer wees vir
effektiewe waterbestuur, wat instandhouding van interne
verspreidingstelsels en opgeskerpte waterbeheer insluit,
moontlik deur aanstelling van ’n waterbeheerbeampte
(soos in die res van die LORWGV) wat verantwoordelik
is vir die bestuur en monitering van sluise en leibeurte.
As sodanig sal die EKB as sub-distrik by die LORWGV
kan inskakel en nie meer as ’n enkele watergebruiker
staan nie. LORWGV kan slegs dan betrokke raak by
interne verspreidingprobleme van die EKB.
Voordat bogenoemde nie in plek is nie, is die kanse
vir die suksesvolle akkommodering van die EKB binne
die LORWGV uiters skraal en sal die kanalisering van
verdere gesubsidieerde hulp deur LORWGV vanaf Staatsdepartemente
nie ’n beduidende positiewe verskil aan die
situasie teweeg bring nie.
AgriPROBE March 2006

Grond koolstof
mag nie geïgnoreer
word nie!
Die toediening van organiese materiaal aan
landbougrond onder bewerking word eeue reeds as
erkende praktyk beoefen. Die voordele verbonde
aan hieraan is legio.
Om egter die volle voordeel van organiese
materiaaltoevoeging tot grond te benut moet ons bekend
wees met sekere beginsels rondom organiese materiaal en
grond. Die koolstofinhoud (ook bekend as C) van die grond
gee ’n aanduiding van die hoeveelheid organiese materiaal
wat met verloop van tyd tot die grond toegevoeg is. Hierdie
grondkoolstof, wat as persentasie op ’n massabasis
uitgedruk word, moet bestuur word om te verseker dat
grondkoolstofvlakke konstant gehou, of waar moontlik,
verhoog word.
Grondkoolstof word grootliks aangevul deur wortels,
gewasreste, verrottende plantmateriaal soos blare en
takke asook mis en ander uitskeidings van diere en
grondorganismes. Die koolstofinhoud van grond is
gewoonlik die hoogste naby die grondoppervlak en neem
met diepte af.
Hierdie balans word gewoonlik versteur wanneer grond
bewerk en die ontbinding van organiese materiaal versnel
word.
Ontbinding van organiese materiaal in aerobiese
Figuur Die verkleuring
(bruin) as gevolg van
organiese materiaal en
humus asook afname
met diepte is duidelik
sigbaar in profiel a en
b terwyl verskille nie so
duidelik waarneembaar
by profiel c nie (foto’s:
Soil classification
working group).
Dr Johan Labuschagne
Instituut vir
Plantproduksie
AgriPROBE March 2006
(suurstofryke) gronde vind soos volg plaas. In die
aanwesigheid van suurstof word koolstofverbindings
(organiese materiaal) deur ’n proses bekend as
ensiematiese oksidasie omgeskakel na koolstofdioksied,
water en energie. Deur die grond dus te bewerk, byvoorbeeld
skaarploegbewerking, word die suurstofinhoud van die
grond verhoog wat die afbreek van organiese materiaal
versnel. Indien organiese materiaal nie tydens of na
bewerking toegevoeg word nie, sal die koolstofinhoud van
die grond daal met negatiewe gevolge vir plantproduktiwiteit.
Aangesien grond ’n geweldige groot hoeveelheid koolstof
bevat, ongeveer dubbel die hoeveelheid wat in die atmosfeer
voorkom, kan geweldige hoeveelhede koolstofdioksied
deur gereelde grondbewerking geproduseer en in die
atmosfeer vrygelaat word. Hierdie verhoogde vrystelling
van koolstofdioksied dra verder by tot ’n belangrike
hedendaagse probleem, aardverwarming.
Bestuur van grondkoolstof staan duidelik op twee bene.
Eerstens organiese materiaaltoevoeging en tweedens,
om die ontbindingsproses van die toegevoegde organiese
materiaal te reguleer. Waar op baie klein skaal geboer word
kan kompos, kraalmis ensovoorts ingewerk word, ’n metode
wat nie prakties uitvoerbaar op groot oppervlaktes is nie.
Verhoogde plantproduktiwiteit is ’n belangrike metode om
grondkoolstof op groter oppervlaktes te verhoog. Verhoogde
a b c
6

a
plantproduktiwiteit kan slegs verseker word deur op hoogte te
bly van nuwe verbeterde boerderymetodes wat vir spesifieke
toestande aanbeveel word soos beter aangepaste kultivars,
verbeterde grondbewerkingstegnieke, bemestingsprogramme,
wisselboustelsels, reënwaterbestuur en heelwat
ander bestuursaspekte. Tweedens moet die tempo van
afbreek van organiese materiaal gemanipuleer word deur
beheer van die voorsiening van suurstof. Die tempo van
ontbinding sal verlaag word deur verminderde bewerking
en die laat van plantreste op die grondoppervlak, wat laer
grondtemperature tot gevolg sal hê. Hierdie is egter ’n
delikate proses wat met groot omsigtigheid bestuur moet
word.
Bestuurspraktyke en omgewingstoestande wat
grondkoolstof sal verhoog, sal een of meer van die volgende
aspekte insluit:
§ Insluiting van verskillende gewasse in wisselboustelsels,
veral meerjarige dekgewasse.
§ Minimum of geen bewerking. Voortdurende bewerking
van grond sonder toevoeging van organiese materiaal
het dramatiese dalings in grondkoolstofvlakke tot gevolg.
Verhoogde koolstofvlakke onder verminderde bewerking
word toegeskryf aan ’n verlaging in die ontbindingstempo
van organiese materiaal in die grond.
§ Hoë temperature veroorsaak ’n toename in die
ontbindingstempo van organiese materiaal; praktyke
soos deklae in die somer kan die grondtemperatuur
verlaag. Die laat van plantreste op die grondoppervlak
veroorsaak ook ’n verlaging in die ontbindingstempo van
organiese materiaal indien vergelyk met vlak ingewerkte
plantreste.
§ Vogtige grondtoestande stimuleer plantproduktiwiteit
maar mikrobe-aktiwiteit is ook hoër met die gevolg dat
ontbinding vinniger plaasvind en plantvoedingstowwe
vinniger vrygestel word. Akkumulasie van grondkoolstof
7
vind gewoonlik plaas hoofsaaklik as gevolg van die hoë
plantproduktiwiteit wat gehandhaaf word.
Swak dreinering het swak deurlugting tot gevolg wat die
ontbindingsproses vertraag en intermediêre produkte
laat ophoop. Die hoër organiese materiaalinhoud
wat dit tot gevolg het, dra egter nie by tot verbeterde
plantproduktiwiteit nie aangesien die gebrek aan
gaswisseling in die wortelsone beperk word. Vermy of
dreineer hierdie gronde.
Ongunstige grondchemiese toestande verlaag
droëmateriaalproduksie, mikrobe-aktiwiteit en daarmee
saam die hoeveelheid organiese materiaal toegevoeg.
Verseker optimale droëmateriaalproduksie deur pH
en plantvoedingselement-vlakke binne voorgeskrewe
norme te hou.
Hoe wyer die C:N (Koolstof:Stikstof) verhouding van
organiese materiaal, dws hoe meer C in verhouding
tot N, hoe stadiger sal mineralisasie (die vrystelling
van plantbeskikbare N) wees. Volwasse plante se C:N
verhouding is hoër, rog ingewerk tydens antese (37: ) sal
stadiger ontbind as diè in die vegetatiewe stadia ( 6: ).
Die voordeel van organiese materiaal toevoegings sal
dus langer duur as volwasse plante ingewerk word.
Grond C:N vlakke stabiliseer gewoonlik in verhoudings
van tussen 0 en 5: .
Die grond, plant en waterlaboratorium te Elsenburg kan
die organiese grondkoolstofwaardes van grond akkuraat
bepaal. Deur hierdie koolstofontledings oor jare te monitor,
kan neigings in grondkoolstofvlakke maklik waargeneem
word en kan bestuursmaatreëls in plek gestel word om
grondkoolstof op aanvaarbare vlakke te handhaaf.
Vir meer besonderhede kontak Dr. Johan Labuschagne
0 808 5 09 of e-pos johanl@elsenburg.com.
Wes-Kaapse Minister van Landbou slaag
toets oor kennis en dienslewering
ALIE VAN JAARSVELD
Politici word dikwels daarvan beskuldig dat hulle nie kennis dra van wat in hulle Departemente
aangaan nie en nog minder daarin slaag om toe te sien dat die Departemente waarvoor hulle
verantwoordelik is, die nodige dienste lewer aan die publiek nie, en ook nie daarin slaag om die
geld in hulle Departementele begroting behoorlik te spandeer nie.
Dit kan egter nie voor die deur van Cobus Dowry, Wes-Kaapse Minister van Landbou gelê word
nie. In ’n onlangse opname wat deur Farmer’s Weekly onder boereverenigings en Landbou
organisasies gedoen is, het Minister Dowry (saam met sy Noordkaapse kollega) kop en skouers
bo sy eweknieë in die ander provinsies uitgetroon. Dowry het ’n bo- gemiddelde waardering vir
toegewydheid aan Landbou, kennis van sy portefeulje en dienslewering ontvang.
In die opname wou Farmer’s Weekly weet hoe die onderskeie leiers van die organisasies die
rol van die Landbou LUR definieer en wat die maatstawwe is waarvolgens die meting moet
plaasvind. Hieruit is ’n lys van twaalf vrae opgestel waarop die respondente ’n punt uit tien moes
toeken vir elke kategorie.
Minister Dowry het uiteindelik ’n punt van 7, 5 uit tien behaal,terwyl die meeste ander kollegas
minder as 5 gekry het (sommige so laag soos 3,5 uit tien).
Minister Dowry staan dus tweede in die klas, met net Tina Joemat-Pettersen wat beter as hy
gevaar het en hom met haar punt van 7,75 geklop het vir die eerste plek. Minister Dowry is
baie trots op die prestasie, maar sê onmiddelik dat hy die politieke leier van ’n baie knap span
toegewyde amptenatre is wat saam met hom ’n hegte span vorm. Hierdie span werk daagliks
met ywer daaraan om te sorg dat Landbou sy volle bydrae lewer ten einde die Wes-Kaap n tuiste
te maak vir almal.
§
§
§
Die rapport wat Minister
Dowry huis toe bring lyk
as volg:
Kennis van Provinsie: 7
Bestuur van begroting:
0
Verkryging van resultate:
7
Kommunikasie: 9
Beveg korrupsie: 7
Behoud van
vaardighede: 4
Vinger op die pols: 7
Bydrae tot BBP: 8
Hou Landbou uit die
politiek: 6
Ondersteuning aan
nuwe toetreders: 6
Interdepartementele
skakeling: 8
Aksie op rampe: 8
AgriPROBE March 2006

New Scientists appointed at Institute for
ILSE TRAUTMANN
Young Professional Programme yields
molecular scientists
Two former YPP (Young Professional Programme) students
from the Institute for Animal Production have been appointed
as molecular scientists from February 006.
Fatima Essa has just completed her M.Sc in Genetics at
the University of Kwazulu-Natal, after obtaining
her B.Sc and B.Sc Hons (both cum laude) at
the same university. This brilliant
student has received various
accolades during her career,
including the
Fatima Essa, Ms Joyene Isaacs (acting Head of
Department) and Pavarni Naidoo.
Training
the
trainers
towards
BEE
LYNETTE VAN DER HOVEN
Four Elsenburg Cape Institute for Agricultural Training
(CIAT) lecturers have undergone further training in
entrepreneurship and through them emerging fresh-produce
growers in the Western Cape will be better able to manage
and produce on the road towards commercial farming and
economic empowerment.
Nico de Kock and Mfusi Mjonono (Agricultural
Management), and Bernadette Abrahams and Henry
Cook (Vegetable Production), attended a course in
entrepreneurship in 005 presented at Elsenburg. The
AgriPROBE March 2006
NRF Master’s Scholarship, NRF Scarce Skills Scholarship
and the University Graduate Achievement Award in 003.
Fatima’s research focuses on the genetics of ostriches, with
the title of her M.Sc “Kinship analysis of ostriches – setting
up a diagnostic tool for the fingerprinting of ostriches in
order to ascertain pedigrees for effective breeding”.
Pavarni Naidoo, another gifted student from the YPP
programme, is finishing the final stages of her M.Sc in
Genetics, also at the University of Kwazulu-Natal. She
also completed her B.Sc and B.Sc. Hons (cum laude) at
this university and then joined the YPP programme of the
department. Accolades awarded to her include the Reach
Africa Cash Prize in 004 as the most outstanding participant
of the YPP programme, NRF Master’s Scholarship, NRF
Scarce Skills Scholarship, University of Natal Special
Honours Award, and the Van Schaik Medal for the most
outstanding Genetics Honours student in 00 , to name
but a few. Pavarni’s research focuses on sheep, with the
title of her M.Sc “Molecular genetic study of South African
merino sheep divergently selected for multiple rearing
ability for the detection of putative quantitative trait loci
for reproduction and fitness”.
Both Pavarni and Fatima have been instrumental in
the establishment of the DNA and PCR laboratories of
the Institute for Animal Production.
Organic Farms Group (OFG), in co-operation
with Dr Oosie Marincowitz, CIAT’s Deputy
Director: Higher Education identified the need
to ‘train the trainers’ in entrepreneurial skills for
the benefit of the vegetable-growing and other
agrisectors.
Explains Nigel Rudling, Organic Farms
Group project manager in the Western Cape,
“In serving emerging commercial growers,
agricultural extension officers and trainers need
to be equipped to go beyond the practicalities
of simply teaching growers how to grow. They
need to be trained to guide them in making the
most productive use of the land and maximising
their income.”
The AgriPlanner entrepreneurship course
involves the introduction of professional
agricultural methods using training, mentoring
and marketing programmes for emerging
growers to supply fresh produce to markets
and other outlets.
The AgriPlanner entrepreneurial course was
designed by the SA Institute for Entrepreneurs
(SAIE) and is a community-based training
programme intended for organisations and
institutions promoting sustainable livelihoods
and food growing. The programme adds to
the impact of existing projects by providing
agricultural planning and entrepreneurial skills
training, which in turn facilitates the economic
growth of community food-growing programmes
from a source of food security to a source of
wealth and economic empowerment.
The programme is a comprehensive
“In s
emer
comm
grow
agricu
extension
and train
to be eq
to go bey
practica
simply t
growers
grow. Th
to be tra
guide t
making t
product
of the la
maximis
incom
8

Animal Production
Aquaculture focus
Refiloe Thobejane joined the research team of the Institute
for Animal Production recently and will give further
impetus to the important programme of Aquaculture of the
Department.
Refiloe was born in Polokwane, Limpopo Province, and
obtained her BSc degree in 00 , majoring in Biochemistry
and Physiology. This was followed by a Hons. B.Sc degree
in 003, majoring in aquaculture at the University of
Limpopo. She recently completed her M.Sc in
Aquaculture. Refiloe has done research
on tilapia (Oreochromis mossambicus)
and African Catfish (Clarias gariepinus)
during her studies at the Aquaculture
Research Unit, University of Limpopo.
She is an expert in feed management
and breeding of tilapia (Oreochromis
mossambicus) and African Catfish
(Clarias gariepinus).
When asked why she has
chosen aquaculture as a
study field, she responded
“Life in water is my
passion, that is why I love
aquaculture”.
erving
ging
ercial
ers,
ltural
officers
ers need
uipped
ond the
lities of
eaching
how to
ey need
ined to
hem in
he most
ive use
nd and
ing their
e.”
9
business development and entrepreneurship
training module, using a “discovery learning”
methodology.
Says Nigel: “The beauty of this course is that
it is interactive and relies on the enthusiasm of
the participants to generate the crucial learning
emphasis that is required without boring notes
or lectures. This ‘game’ is right at the forefront
of effective interactive adult learning points.”
He explains that the game addresses a
simulation learning experience - participants
compete with one another to try and be the
best possible grower on the market floor. The
competing teams simulate market forces and
have to work with variable scenarios. Market
contracts and prices, and keeping monthly
record sheets are only two of the tools
involved.
“Training of emerging farmers alone
will not yield a sustainable economic
outcome. Of critical importance is
a sustained professional-farming
learning pro-gramme, involving
ongoing relationship, continued
guidance, mentoring and marketing
programmes and opportunities,”
says Rudling.
The Organic Farms Group can
be contacted at 086 00 53 or
08 65 .
Leerlingskap
sertifikaatplegtigheid
- George -
JACKIE BEERWINKEL
In ’n vorige Probe is berig dat die Kaapse Instituut vir
Landbou-Opleiding: Elsenburg ’n leerlingskapkursus in
George by die kampus aldaar aanbied.
Ons is trots om aan te kondig dat al die leerders wat
ingeskryf was vir die Nasionale Sertifikaat in Plantproduksie:
Groenteproduksie hul kursus suksesvol voltooi het.
Die sertifikate is tydens ’n glansryke geleentheid by die
opleidingsentrum op Outeniqua proefplaas op Februarie
006 oorhandig.
Danksy Mnr Bennie Niemand van VegCo, wat 4
werklose dames sedert Februarie 005 in diens geneem
het, kon ons hulle aan al die fasette van groenteboerdery
gedurende hierdie leerlingskapprogram blootstel.
Die kursus het op 9 November 005 ten einde geloop
en op Maandag, 4 November 005 is van die studente
in permanente betrekkings aangestel.
Met die hulp van Mnr Ricardo Kleynhans, is 7 van die
studente besig met onderhandelinge vir ’n lappie grond om
hul eie groenteprojek te begin.
Die kursus fokus nie net op die teorie nie, maar het
ook ’n deeglike praktiese inslag in alle fassette van
Plantproduksie in die verskillende produksierigtings.
Volgens Mnr Marius Paulse, Hoofdirekteur:
Gestruktureerde Opleiding by die Departement, is daar
’n enorme behoefte vir die gestruktureerde opleiding van
jong mense in die landelike gebiede en Elsenburg is trots
daarop om deel te wees van die ontwikkeling en skep van
geleenthede vir die jeug en vroue op plase.
Agter vlnr: Mercia Claassen, Sharon Sarelse, Maria Voster,
Rachel Kemp, Roselina Stefaans, Elizabeth Samuels,
Whilmien Booysen, Hester Baardman, Elmarie Scheepers,
Rosemary Goldman, Jolene Fluks
Voor vlnr: Siena Morris, Jennifer Lukas, Mellissa
Claassen
AgriPROBE March 2006

www.elsenburg.com
AgriPROBE March 2006
0