cache

วิทยานิพนธ 

เรื่อง 

การใชประโยชนสารเมตาโบไลทที่มีพิษของเชื้อรานํ 

าโรค จากอํ าเภอทองผาภูมิ 

ในการกํ าจัดหนอนกระทูผัก 

Spodoptera litura (Fabricius) 

Utilization of Toxic Metabolites of Pathogenic Fungi from Amphoe Thong Pha Phum to 

Control the Cutworm, Spodoptera litura (Fabricius) 

โดย 

นางสาวนวรัตน นุศาสตรเลิศ 

เสนอ 

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

เพื่อความสมบูรณแหงปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต 

(เกษตรศาสตร) 

พ.ศ. 2547 

ISBN 974-274-284-7

คํ านิยม 

วิทยานิพนธฉบับนี้สํ 

าเร็จลงไดดวยดี โดยความกรุณาจาก ศาสตราจารย ดร. อังศุมาลย 

จันทราปตย ประธานกรรมการที่ปรึกษา 

รองศาสตราจารย ดร. ประภารัจ หอมจันทน กรรมการ 

สาขาวิชาเอก ผู ชวยศาสตราจารย พูนพิไล สุวรรณฤทธิ์ 

กรรมการสาขาวิชารอง ซึ่งกรุณาใหคํ 

า 

แนะนํ าเพิ่มเติมซึ่งเปนประโยชนแกผูวิจัยและตรวจแกไขวิทยานิพนธจนเปนที่เรียบรอย 

ตลอดจน 

ผู ชวยศาสตราจารย ดร. เลิศลักษณ เงินศิริ ผู แทนบัณฑิตวิทยาลัย ที่ชวยแกไขขอบกพรอง 

ทํ าให 

วิทยานิพนธเลมนี้สมบูรณยิ่งขึ้น 

ขอขอบพระคุณ คุณนุชนาถ วารีสมบูรณ ที่กรุณาชวยเหลือในดานตางๆ 

และใหคํ าแนะ 

นํ าผูวิจัยดวยดี 

ผลงานวิจัยนี้ไดรับทุนสนับสนุนจากโครงการพัฒนาองคความรูและศึกษานโยบายการจัด 

การทรัพยากรชีวภาพในประเทศไทย ซึ่งรวมจัดตั้งโดยสํ 

านักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย และ 

ศูนยพันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ รหัสโครงการ BRT R_644004 

ทายสุดนี้ผูวิจัยขอกราบขอบพระคุณ 

คุณพอ คุณแม และขอบคุณ พี่ 

นอง และเพื่อนที่ 

ใหกํ าลังใจในการเรียนและสนับสนุนในการศึกษาจนประสบความสํ าเร็จ และผูวิจัยหวังเปนอยาง 

ยิ่งวางานวิจัยในครั้งนี้จะเปนประโยชนแกหนวยงานที่เกี่ยวของ 

และขอมอบคุณความดีของการ 

วิจัยในครั้งนี้ใหแกคุณพอ 

คุณแม คุณครูบาอาจารย และขอใหเปนวิทยาทานเพื่อการศึกษาตอไป 

นวรัตน นุศาสตรเลิศ 

พฤษภาคม 2547

สารบัญ 

์ 

สารบัญ (1) 

สารบัญตาราง (4) 

สารบัญภาพ (7) 

คํ านํ า 1 

วัตถุประสงค 4 

การตรวจเอกสาร 5 

แมลงศัตรูพืช 5 

ไรศัตรูพืช 7 

การควบคุมแมลงและไรศัตรูพืช 9 

เชื้อราทํ 

าลายแมลงและไรศัตรูพืช 11 

เชื้อรากับการกอใหเกิดโรค 

11 

เชื้อรา 

Hirsutella thompsonii 14 

ประวัติและความสํ าคัญ 14 

อนุกรมวิธานของเชื้อรา 


สัณฐานภายนอกของเชื้อรา 


สัณฐานภายในของเชื้อรา 


การเจริญเติบโตของเชื้อราบนอาหารเลี้ยงเชื้อ 

17 

ปจจัยที่มีผลตอการเจริญเติบโตของเชื้อรา 

18 

ลักษณะการทํ าลายไรศัตรูพืช 19 

การผลิตสารพิษของเชื้อรา 

21 

ความปลอดภัยของเชื้อราตอสัตวเลือดอุน 

22 

อุปกรณและวิธีการ 24 

การสํ ารวจและเก็บตัวอยางเชื้อราที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืช 24 

การเก็บตัวอยางเชื้อรา 

24 

การแยกเชื้อราใหบริสุทธิ 

24 

การเตรียมตัวอยางไรศัตรูพืชเพื่อวิเคราะหชนิดของไร 

27 

การเก็บตัวอยางพืชอาศัยของไร 29 

(1) 

หนา

สารบัญ (ตอ) 

การเจริญเติบโตและลักษณะโครงสรางของเชื้อรา 

30 

การเจริญเติบโตของเชื้อราบนวุนอาหาร 

การศึกษาปริมาณ conidia โดยวิธี direct count 

30 

และ viable plate count 30 

การศึกษาโครงสรางของเสนใยและ conidia 31 

การเจริญเติบโตของเชื้อราในอาหารเหลว 

32 

การศึกษาประสิทธิภาพของสารพิษของเชื้อราในอาหารเหลว 

34 

ประสิทธิภาพของ crude filtrate 34 

ประสิทธิภาพของ crude filtrate เขมขน 37 

ผลการทดลองและวิจารณ 39 

การสํ ารวจและเก็บตัวอยางเชื้อราที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืช 39 

การเก็บตัวอยางเชื้อรา 

39 

การแยกและวิเคราะหชนิดของเชื้อรา 

42 

การวิเคราะหชนิดของไรศัตรูพืช 44 

การวิเคราะหชนิดของพืชอาศัย 46 

การเจริญเติบโตและลักษณะโครงสรางของเชื้อรา 

54 

การเจริญเติบโตของเชื้อราบนวุนอาหาร 

การศึกษาปริมาณ conidia โดยวิธี direct count 

54 

และ viable plate count 70 

การศึกษาโครงสรางของเสนใยและ conidia 74 

การเจริญเติบโตของเชื้อราในอาหารเหลว 

82 

การศึกษาประสิทธิภาพของสารพิษของเชื้อราในอาหารเหลว 

85 

ประสิทธิภาพของ crude filtrate 85 

ประสิทธิภาพของ crude filtrate เขมขน 98 

สรุปผลการทดลอง 101 

เอกสารและสิ่งอางอิง 

103 

(2) 

หนา

สารบัญ (ตอ) 

ภาคผนวก 123 

ภาคผนวก ก 124 

ภาคผนวก ข 146 

ภาคผนวก ค 151 

ภาคผนวก ง 159 

(3) 

หนา

สารบัญตาราง 

(4) 

ตารางที่ 

หนา 

1 Trade names of commercial or experimental preparations of fungi 

formulated as microbial insecticides 13 

2 Number of dead mite samples collected at Amphoe Thong Pha Phum, 

Kanchanaburi Province during November 2001-November 2002 41 

3 Mites and host plants collected at Amphoe Thong Pha Phum, 

Kanchanaburi Province during November 2001-November 2002 47 

4 Colony diameters of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 7 days 56 







8 Growth rate overall periods of H. thompsonii colony (114 isolates) 


9 Formation of H. thompsonii colony (114 isolates) 


10 Special characteristics of H. thompsonii (114 isolates) 


11 Color of H. thompsonii colony (114 isolates) 


12 Number of conidia (direct count) from 1 cm 2 of H. thompsonii (114 isolates) 


13 Number of conidia (plate count) from 1 cm 2 of H. thompsonii (114 isolates) 


14 Conidia of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on 0.5x0.5 cm malt extract agar placed on 

microscopic slide and incubated at 27±1 o C, 65±3% RH for 6 days 80

สารบัญตาราง (ตอ) 


หนา 

(5) 

15 Length of phialide of H. thompsonii (114 isolates) 


microscopic slide and incubated at 27±1 o C, 65±3% RH for 6 days 80 

16 Distance between phialides of H. thompsonii (114 isolates) 


microscopic slide and incubated at 27±1 o C, 65±3% RH for 6 days 81 

17 Dry weight of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract broth at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 days 84 

18 pH of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract broth at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 days 84 

19 Symptoms of Spodoptera litura (Fabricius) larvae 

after treated with 20 µl crude extracts of H. thompsonii 93 

20 Symptoms of Spodoptera litura (Fabricius) larvae 

after treated with 20 µl crude extracts and concentrated 

crude extracts of H. thompsonii 100 

ตารางผนวกที่ 

ก1 Colony diameters of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract agar plates at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 weeks 125 

ก2 Characteristics of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract agar plates at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 weeks 129 

ก3 Area of colony, number of conidia from direct count and 

plate count of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt 

extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 10 days 133 

ก4 Parameters (mean±SD) of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract agar plates at 27±1 o C, 65±3% RH for 6 days 138

สารบัญตาราง (ตอ) 

(6) 


หนา 

ก5 Dry weight of fungal biomass and pH of malt extract broth 

after each H. thompsonii (114 isolates) was cultured at 

27±1 o C, 65±3% RH for 4 days 143

สารบัญภาพ 

(7) 

ภาพที่ 

หนา 

์ 

1 การเก็บตัวอยางไรศัตรูพืช 25 

2 การแยกไรศัตรูพืชออกจากใบพืช 25 

3 การแยกเชื้อราใหบริสุทธิ 

26 

4 การทํ าสไลดไรสี่ขา 

28 

5 การจัดเรียงชิ้นสวนของพืชเพื่อเก็บแหง 

29 

6 การเก็บตัวอยางแหงของพืชใน Herbarium 29 

7 การทํ า slide culture เพื่อศึกษาโครงสรางของเสนใยและ 

conidia 32 

8 การเลี้ยงเชื้อราบนตูเขยา 

(rotary shaker) 33 

9 การกรองมวลชีวภาพออกจากอาหารเหลวโดยใชกรวยกรอง (Buchner funnel) 33 

10 การกรอง crude filtrate ผานกระดาษกรองชนิดพิเศษ 34 

11 การทดสอบประสิทธิภาพของสารพิษของเชื้อรา 

35 

12 การเลี้ยงหนอนที่ไดรับสารทดสอบในอาหารเทียม 

36 

13 สภาพการเลี้ยงหนอนที่ไดรับสารทดสอบในหองทดลอง 

36 

14 การเพิ่มความเขมขนของ 

crude filtrate 37 

15 การเก็บเชื้อราแบบ 

subculture ในหลอดอาหารผิวลาดเอียง 43 

16 การเก็บเชื้อราดวยวิธีการตางๆ 

43 

17 ไรสี่ขาในวงศ 

Eriophyidae และ Diptiomiopidae 45 

18 โคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii บนอาหาร MEA อายุ 28 วัน 59 

19 ลักษณะโคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii 67 

20 ลักษณะพิเศษที่เชื้อรา 

H. thompsonii สรางขึ้นเมื่อเลี้ยงบนอาหาร 

MEA 67 

21 ลักษณะโครงสรางของเชื้อรา 

76 

22 ลักษณะของ phialide ที่มีการแตกเปนวงรอบเสนใย 

77 

23 ลักษณะการเกิด polyblastic conidiogenous cell (holoblastic) 78 

24 ระยะหางระหวาง phialide ที่ยาวและสั้น 

79 

25 การสราง chlamydospore ภายในเสนใยของเชื้อรา 

79 

26 ลักษณะการตายของหนอนหลังจากไดรับการฉีดสารพิษ 88 

27 ภาพขยายเปรียบเทียบหนอนปกติและหนอนที่ไดรับสารพิษ 

89

สารบัญภาพ (ตอ) 

(8) 


หนา 

28 เปรียบเทียบหนอนปกติและหนอนที่ไดรับสารพิษซึ่งมีขนาด 

ลํ าตัวเล็กเนื่องจากไมกินอาหาร 

89 

29 ลักษณะการเขาดักแดไมสมบูรณของหนอนกระทูผัก 

90 

30 ตัวเต็มวัยปกติและตัวเต็มวัยผิดปกติเนื่องจากไดรับสารพิษ 

91 

31 ดักแดซึ่งมีอายุ 

1 เดือนไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได 92

การใชประโยชนสารเมตาโบไลทที่มีพิษของเชื้อรานํ 

าโรค จากอํ าเภอทองผาภูมิ 

ในการกํ าจัดหนอนกระทูผัก 

Spodoptera litura (Fabricius) 

Utilization of Toxic Metabolites of Pathogenic Fungi from Amphoe Thong Pha 

Phum to Control the Cutworm, Spodoptera litura (Fabricius) 

คํ านํ า 

ประเทศไทยเปนประเทศที่ตั้งอยูในเขตรอนชื้น 

ลักษณะภูมิอากาศแบบนี้เหมาะสมตอ 

การทํ าเกษตรกรรมเปนอยางยิ่ง 

เพราะสามารถปลูกพืชไดตลอดทั้งป 

ประเทศไทยจึงอุดมไปดวย 

พืช ผัก ผลไมนานาชนิด ขณะเดียวกันสภาพแวดลอมดังกลาวก็เหมาะกับการแพรระบาดของศัตรู 

พืชเชนกัน การระบาดของศัตรูพืชมักเปนไปอยางตอเนื่อง 

เพราะผลผลิตทางการเกษตรมีติดตอ 

กันเกือบตลอดทั้งป 

แมลงและไรนับเปนศัตรูพืชที่สํ 

าคัญและสามารถทํ าความเสียหายแกพืชได 

อยางรวดเร็ว โดยเฉพาะการทํ าการเกษตรในเชิงธุรกิจมักไดรับความเสียหายจากศัตรูพืชเปนอยาง 

มาก 

ในการแกปญหาการระบาดของแมลงและไรที่เปนศัตรูพืชที่สํ 

าคัญนั้น 

ก็คงจะหนีไมพน 

การใชสารเคมี เพราะสามารถแกปญหาการระบาดไดอยางรวดเร็วและทันทวงที การใชสารเคมีใน 

ปริมาณมากขึ้นเรื่อยๆ 

ทํ าใหเกิดผลเสีย และกอใหเกิดปญหาตางๆ ตามมามากมาย เชน แมลง 

สรางความตานทาน เกิดปญหาสารพิษตกคางในผลผลิต ซึ่งกอใหเกิดอันตรายแกเกษตรกรและ 

ผู บริโภค รวมทั้งสงผลกระทบตอการสงออกผลิตผลเกษตร 

เกิดการปนเปอนของสารพิษในสภาพ 

แวดลอม ดิน นํ้ 

า อากาศ และทํ าใหเกิดการระบาดของแมลงศัตรูพืชชนิดใหมขึ้นได 

(Meyer, 

1981; Howarth, 1992; Kogan, 1998) นอกจากนั้นสารเคมียังทํ 

าลายศัตรูธรรมชาติ เชน แมลง 

ชางปกใส ดวงปกแข็ง เพลี้ยไฟ 

ไสเดือนฝอย รวมทั้งไรตัวหํ้ 

า ตลอดทั้งเชื้อจุลินทรียตางๆ 

เชน 

ไวรัส แบคทีเรีย และเชื้อรา 

ซึ่งทํ 

าหนาที่ควบคุมปริมาณประชากรของแมลงและไรศัตรูพืชใหอยูใน 

ภาวะสมดุลอีกดวย (Jeppson et al., 1975; Perkins, 1982; McCoy, 1985; Howarth, 1991; 

Lockwood, 2000) 

เชื้อจุลินทรียทํ 

าลายแมลงและไร นับวาเปนทรัพยากรธรรมชาติและวัตถุดิบที่สํ 

าคัญทาง 

เทคโนโลยีชีวภาพ และเปนอีกทางเลือกหนึ่งที่จะชวยลดประชากรแมลงและไรศัตรูพืช 

ทั้งที่เกิดขึ้น 

เองตามธรรมชาติและในระบบนิเวศที่มนุษยสรางขึ้น 

จุลินทรียที่สามารถนํ 

ามาใชกํ าจัดศัตรูพืชได 

มีอยู หลายชนิด แตก็ยังไมแพรหลายเทากับการใชสารเคมี เชื้อจุลินทรียที่ทํ 

าใหเกิดโรคกับแมลง

สวนใหญไมเปนอันตรายตอสิ่งมีชีวิตอื่นๆ 

ที่ไมตองการควบคุม 

และไมกอใหเกิดความเปนพิษตอ 

สิ่งแวดลอม 

(Harris, 1990; Howarth, 1991; van Halteren, 1997; van Lenteren, 1997 

Wagge, 1997; Goldson et al., 1998) เชื้อจุลินทรียสวนใหญสามารถนํ 

ามาใชและเขากันไดกับ 

ศัตรูธรรมชาติอื่นๆ 

รวมทั้งชวยสงเสริมประสิทธิภาพของศัตรูธรรมชาติใหสูงขึ้น 

โดยเฉพาะในชวง 

เวลาที่แมลงศัตรูธรรมชาติมีจํ 

านวนนอย เชื้อจุลินทรียก็อาจมีบทบาทแทนได 

ปจจุบันไดมีการแยก 

เชื้อจุลินทรียจากแมลงชนิดตางๆ 

และไรศัตรูพืชมากกวา 1,000 ชนิด ในจํ านวนนี้เปนเชื้อ 

ไวรัส 

หลายรอยชนิด เชื้อราเปนจุลินทรียที่พบรองลงมา 

นอกจากนั้นเปนเชื้อโปรโตซัว 

แบคทีเรีย และริก 

เคทเซีย ตามลํ าดับ (Poinar and Thomas, 1978) 

การนํ าเชื้อรามาใชควบคุมแมลงศัตรูพืชนั้น 

เปนหนึ่งในวิธีการควบคุมศัตรูพืชโดยชีววิธี 

เชื้อราหลายชนิดสามารถควบคุมระดับประชากรของแมลงและไรศัตรูพืชใหอยูในระดับสมดุลได 

โดยเชื้อราที่กอโรคจะมีความเปนอยูแบบปรสิต 

(parasite) อาศัยอยูภายในลํ 

าตัวของสัตวอาศัย ใช 

เนื้อเยื่อภายในรางกายเพื่อการดํ 

ารงชีวิตและขยายพันธุ 

(Carner, 1976; Hajek and Leger, 

1994) เชื้อราที่เปนสาเหตุทํ 

าใหแมลงและไรศัตรูพืชตายมีหลายสกุล (genus) เชน 

Entomophthora, Verticillium, Beauveria, Hirsutella, Metarhizium, Cordyceps, 

Culicinomyces และ Paecilomyces เปนตน (Lewis et al., 1981; Samson et al., 1988; Ferron 

et al., 1991; Vey et al., 1993; Humber, 1997; Fuka, 1998; Inglis et al., 2001) นอกจาก 

นี้เชื้อราบางชนิดสามารถสรางสารพิษ 

(toxic metabolite) ที่มีฤทธิ์รุนแรงและใชฆาแมลงได 

เชน 

Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin, Metarhizium anisophiae (Metschnikoff), 

Verticillium lecanii (Zimmerman) Viegas และ Hirsutella thompsonii Fisher เปนตน 

(Roberts, 1996; Boucias and Pendlan, 1998; Vey et al., 2001) จึงไดมีการศึกษาและวิจัย 

เพื่อนํ 

าสารพิษจากเชื้อราเหลานี้มาใชในการควบคุมแมลงดวย 

พื้นที่ปาโครงการทองผาภูมิ 

72 พรรษามหาราช ยังคงสภาพปาที่มีความสมบูรณเปน 

อยางมาก มีปริมาณนํ้ 

าฝนตั้งแต 

1,000–4,000 มิลลิลิตรตอป เปนแหลงรวมตนไมใหญนอยที่ 

เปนตนกํ าเนิดของระบบนิเวศทั้งหลาย 

มีแหลงนํ้ 

านอยใหญที่ใหความชุมชื้นแกปาไดตลอดทั้งป 

ปาแหงนี้จึงมีความหลากหลายทางชีวภาพมากมาย 

มีสิ่งชีวิตหลากชนิดที่อาศัยอยูในผืนปาแหงนี้ 

รวมถึงแมลงและไรดวย ในธรรมชาติที่อุดมสมบูรณและระบบนิเวศยังไมถูกทํ 

าลายนั้น 

จะมีศัตรู 

ธรรมชาติหลากหลายชนิดที่คอยควบคุมสิ่งมีชีวิตใหอยูในระดับที่สมดุล 

รวมทั้งจุลินทรียโดยเฉพาะ 

เชื้อราที่ชวยควบคุมประชากรของแมลงและไรเพื่อไมใหมีการแพรพันธุมากจนเกินไป 

จากการสํ ารวจพื้นที่ปาทองผาภูมิในเบื้องตนพบวา 

พืชหลายชนิดมีไรศัตรูพืชในวงศ 

Eriophyidae, Diptilomiopidae และ Tetranychidae ลงทํ าลายอยูมาก 

นอกจากนั้นยังพบซากไรที่มี 

2

เชื้อราเขาทํ 

าลายอีกดวย การวิเคราะหชนิดของเชื้อราที่พบอยูบนซากไร 

พบวาเปนเชื้อ 

Hirsutella thompsonii ซึ่งมีรายงานวาเปนศัตรูธรรมชาติที่สํ 

าคัญของไรศัตรูพืชหลายชนิด และเชื้อ 

นี้ก็เคยมีบริษัท 

Abbott Laboratories แหงประเทศสหรัฐอเมริกา ผลิตเปนการคาเพื่อใชควบคุมไร 

ศัตรูพืชอีกดวย เชื้อราชนิดนี้หลั่งสารพิษลงในอาหารเหลว 

สารพิษของเชื้อราชนิดนี้ทํ 

าใหแมลง 

และไรเจริญเติบโตผิดปกติ จึงไดรับความสนใจนํ ามาใชกํ าจัดศัตรูพืชในปจจุบัน 

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงคที่จะรวบรวมสายพันธุของเชื้อราที่พบในธรรมชาติ 


า 

มาศึกษาประสิทธิภาพของสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพในเชื้อรา 

สํ าหรับนํ ามาใชกํ าจัดศัตรูพืช ตัวแทน 

ของแมลงที่ใชในการศึกษาครั้งนี้คือ 

หนอนกระทูผัก 

(Spodoptera litura (Fabricius)) ซึ่งถาพบ 

เชื้อราที่สรางสารพิษและสามารถนํ 

ามาใชกํ าจัดศัตรูพืชไดดี จะกอใหเกิดประโยชนตอเกษตรกร 

ไทยเปนอยางยิ่ง 

เพราะจะชวยลดปริมาณการใชสารเคมีที่กํ 

าลังเปนปญหาอยูในปจจุบัน 

และสงผล 

ใหผู บริโภคมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น 

อีกทั้งยังชวยรักษาสภาพแวดลอมไดอีกดวย 

3

วัตถุประสงค 

1. เพื่อเก็บรวบรวมชนิดของเชื้อราที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืช ในพื้นที่ปาเขตอํ 

าเภอทองผาภูมิ 

จังหวัดกาญจนบุรี 

2. เพื่อศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาและการเจริญเติบโตของเชื้อราในวุนอาหาร 

และในอาหารเหลว 

3. เพื่อศึกษาประสิทธิภาพของสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพหรือสารพิษในเชื้อราที่มีตอศัตรู 

พืช 

4

การตรวจเอกสาร 

ศัตรูพืชเปนปญหาสํ าคัญที่ทํ 

าใหเกิดความสูญเสียกับผลผลิตทางการเกษตร ทั้งในสภาพ 

ไรและโรงเก็บ รวมทั้งทํ 

าใหคุณภาพของสินคาลดลง (Kogan, 1998) จากขอมูลการสํ ารวจของ 

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาติเมื่อป 

ค.ศ. 1982 พบวาประมาณ 34% ของผลผลิต 

เกษตรไดรับความเสียหายจากโรค แมลง และวัชพืช เมื่อประเมินความเสียหายที่เกิดจากสาเหตุ 

ตางๆ แลว พบวาแมลงและไรทํ าความเสียหายใหผลผลิตเกษตร 12.3% สวนโรคและวัชพืชนั้น 

กอใหเกิดความเสียหายตอผลผลิต 11.9% และ 9.8% ตามลํ าดับ (FAO, 1982) สาเหตุที่แมลง 

และไรศัตรูพืชทํ าความเสียหายใหแกผลผลิตทางการเกษตรไดมากเนื่องจากมีขนาดลํ 

าตัวเล็ก เปน 

สัตวที่มีศักยภาพในการขยายพันธุไดอยางมีประสิทธิภาพ 

สามารถเพิ่มประชากรไดมากภายใน 

ระยะเวลาอันสั้น 

มีความสามารถในการปรับตัวไดดี สามารถอาศัยไดทุกแหงทั่วโลก 

และมีพืช 

อาหารกวาง (Richards and Davies, 1977; Botrell, 1979; New, 1991; Letourneau, 1998) 

แมลงศัตรูพืช 

แมลงทํ าลายพืชไดเกือบทุกชนิดทั้งโดยการกัดกินสวนตางๆ 

ของพืช หรือดูดกินนํ้ 

าเลี้ยง 

และการเปนพาหะนํ าเชื้อโรคตางๆ 

เขาสูพืช 

ทํ าใหพืชจํ านวนมากลมตายจากการเขาทํ าลายโดย 

ตรงและจากเชื้อโรคพืชที่มีแมลงเปนพาหะ 

ศานิต (2546); Pedigo (2002) กลาววา การ 

ทํ าลายของแมลงเปนสาเหตุใหผลผลิตของพืชทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพลดลง 

แมลงหลาย 

ชนิดชอบเจาะเขาไปกินอยูภายในใบ 

ลํ าตน ราก รวมทั้งผล 

เชน แมลงวันหนอนชอนใบ ผีเสื้อ 

หนอนชอนใบ ดวงหนวดยาว ผีเสื้อหนอนกอ 

ผีเสื้อหนอนเจาะสัก 

แมลงวันเจาะโคนกลาถั่ว 

ผีเสื้อ 

หนอนเจาะผลไม และแมลงวันผลไม (Howse et al., 1998; Landolt and Averill, 1999) 

แมลงที่ชอบกัดทํ 

าลายใบพืช ไดแก ตั๊กแตน 

หนอนผีเสื้อ 

หนอนตอฟนเลื่อย 

และหนอนดวง 

(Samways, 1994) แมลงที่เปนพาหะนํ 

าโรคพืชที่สํ 

าคัญทางเศรษฐกิจ ไดแก เพลี้ยออนและ 

เพลี้ยจักจั่นหลายชนิดรวมทั้งแมลงหวี่ขาว 

สวนแมลงที่ทํ 

าลายพืชโดยดูดนํ้ 

าเลี้ยงจากใบ 

กิ่งกาน 

ลํ า 

ตนรวมทั้งผล 

เปนเหตุใหพืชเหี่ยวเฉา 

แคระแกรน การเจริญเติบโตผิดปกติและอาจตายไดในที่สุด 

ไดแก เพลี้ยหอย 

เพลี้ยแปง 

เพลี้ยออน 

เพลี้ยกระโดด 

เพลี้ยจักจั่นและมวนหลายชนิด 

5

ความเสียหายของพืชที่เกิดจากแมลงนั้น 

มีสาเหตุมาจากการกัดกินของหนอนผีเสื้อถึง 

80% ผีเสื้อซึ่งเปนศัตรูพืชมีทั้งผีเสื้อกลางวัน 

(butterfiles) และผีเสื้อกลางคืน 

(moths) โดยผีเสื้อ 

กลางวันมีประมาณ 15,000 ชนิด สวนผีเสื้อกลางคืนมีมากถึง 

200,000 ชนิด (องุน, 

2544) 

ผีเสื้อสวนใหญไดรับการวิเคราะหชนิดแลว 

และมีเพียง 10% เทานั้นที่ยังไมไดรับการจํ 

าแนกชนิด 

(Holloway et al., 1987) หนอนผีเสื้อเปนระยะที่ทํ 

าลายพืชตางๆ ทั้งพืชไร 

พืชสวน ไมดอกไม 

ประดับ และพืชผักตางๆ (van Emden, 1990; Barbosa, 1993) โดยเฉพาะพืชผักจะถูกหนอน 

ผีเสื้อลงทํ 

าลายมาก เชน พืชตระกูลกะหลํ่ 

า ตระกูลแตง มะเขือเทศ พริก ถั่วฝกยาว 

หนอไมฝรั่ง 

มันฝรั่ง 

และหอมหัวใหญ เปนตน (Kuroko and Lewvanich, 1993) สวนตัวเต็มวัยหรือผีเสื้อนั้น 

ไมทํ าลายพืชเนื่องจากไมกินอาหาร 

แตจะดูดกินนํ้ 

า เกลือแรจากดิน หรือนํ้ 

าหวานจากดอกไมเปน 

อาหาร องุน 

(2544) กลาววา มีเพียงผีเสื้อมวนหวานเทานั้นที่เปนศัตรูพืชทั้งระยะหนอนและ 

ระยะตัวเต็มวัย โดยตัวเต็มวัยจะออกหากินตอนกลางคืน ใชปากซึ่งยาวเปนงวงเจาะกินผลไมสุก 

เกิดเปนรอยแผลซึ่งจะเปนทางเขาของเชื้อโรค 

ทํ าใหผลเนาและรวงหลนไป 

หนอนผีเสื้อซึ่งเปนศัตรูสํ 

าคัญของพืชเศรษฐกิจมีหลายชนิด เชน หนอนเจาะสมอฝาย 

หนอนกระทูผัก 

หนอนกระทูหอม 

หนอนคืบกะหลํ่ 

า และหนอนชอนใบ เปนตน หนอนผีเสื้อ 

ทํ าลายพืชไดหลายแบบ เชน กัดกินใบ (วงศ Papilionidae), มวนใบ หอใบหรือพับใบ (วงศ 

Tortricidae), ชอนใบ (วงศ Phyllocnistidae), เจาะกิ่งและลํ 

าตน (วงศ Cossidae), กินรากหรือ 

หัวใตดิน (วงศ Noctuidae), กินดอกหรือชอดอก (วงศ Geometridae) และเจาะผลหรือเมล็ด 

(วงศ Pyralidae) (Banziger, 1982; Roesler, 1983; Kawabe, 1989; Kuroko and 

Lewvanich, 1993; Bin-Cheng Zhang, 1994) 

หนอนกระทูผัก (Common cutworm) มีชื่อวิทยาศาสตรวา 

Spodoptera litura 

(Fabricius) จัดอยูในวงศ 

Noctuidae เปนศัตรูสํ าคัญของพืชผัก ไมดอก ไมประดับ ฝาย และ 

ยาสูบ (Kuroko and Lewvanich, 1993; Bin-Cheng Zhang, 1994; Howse et al., 1998) 

ดวยเหตุนี้จึงทํ 

าใหมีชื่อสามัญไดหลายชื่อ 

เชน หนอนกระทูยาสูบ 

(Tobacco cutworm), หนอน 

กระทูฝาย 

(Cotton leafworm) และหนอนรัง (Cluster caterpillar) เปนตน (Kononenko, 1990; 

Kuroko and Lewvanich, 1993) หนอนชนิดนี้จะระบาดอยูทั่วทุกภาคของประเทศไทยและ 

ระบาดตลอดทั้งป 

แมผีเสื้อวางไขเปนกลุมใตใบ 

โดยไขแตละกลุมจะมีจํ 

านวน 250-350 ฟอง 

ตลอดอายุขัยของตัวเมียหนึ่งตัวสามารถวางไขได 

1,000-2,000 ฟอง ไขใชเวลาฟก 3-4 วัน 

หนอนผีเสื้อซึ่งฟกออกจากไขจะอยูรวมกันเปนกลุมและเริ่มแทะกินใบพืช 

เมื่อหนอนโตขึ้นจะแยก 

ออกจากกลุ มและทํ าความเสียหายโดยการกัดกินใบ ดอก และฝกออน หนอนกระทูผักมีลํ 

าตัวอวน 

ผิวเรียบ มีลวดลายสีเทาดํ า บริเวณดานขางของลํ าตัวจะมีแถบสีนํ้ 

าตาลแดงขนาดคอนขางใหญอยู 

ขางละ 1 แถบ หนอนซึ่งโตเต็มที่จะเคลื่อนไหวชาและมีขนาดยาว 

3-4 เซนติเมตร หนอนมีการ 

6

เจริญเติบโต 5 ระยะ ระยะหนอน 10-14 วัน เมื่อหนอนโตเต็มที่แลวจะเขาดักแดในดิน 

ดักแดมี 

สีนํ าตาลเขม ้ ยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร ระยะดักแด 7-10 วัน ตัวเต็มวัยเปนผีเสื้อขนาดกลาง 

เมื่อกางปกออกจะมีความกวางประมาณ 

3-3.5 เซนติเมตร ปกสีนํ้ 

าตาล ปกคูหนามีเสนสีเหลือง 

พาดหลายเสน อายุของตัวเต็มวัยประมาณ 7-10 วัน วงจรชีวิตตั้งแตไขจนเปนตัวเต็มวัยประมาณ 

20-28 วัน 

ไรศัตรูพืช 

ไรหลายชนิดเปนศัตรูพืชที่สํ 

าคัญ เพราะนอกจากจะระบาดทํ าความเสียหายแกพืชใน 

สภาพไรแลว ไรบางชนิดยังสามารถปนเปอนไปกับผลผลิตทางการเกษตร 

ดอก หรือตนของพืชที่ 

สงออก อันอาจเปนผลทํ าใหเกิดการกีดกันทางการคา และกระทบกระเทือนตอเศรษฐกิจของ 

ประเทศโดยรวมได (วัฒนา, 2544ก) นับวันปญหาไรศัตรูพืชจะทวีความสํ าคัญมากขึ้นเปนลํ 

าดับ 

เนื่องจากไรเปนศัตรูพืชที่มีขนาดเล็ก 

จึงยากแกการสังเกตไดดวยตาเปลา นอกจากนั้นไรยังมีความ 

สามารถในการขยายพันธุไดอยางรวดเร็วและแพรระบาดไดงาย 

(Chazeau, 1985) อาการที่เกิด 

จากการทํ าลายของไรในระยะเริ่มแรกมักจะไมปรากฏชัด 

เกษตรกรสวนใหญจะรูวามีไรศัตรูพืชลง 

ทํ าลาย ก็ตอเมื่อพืชแสดงอาการผิดปกติแลวเทานั้น 

(อังศุมาลย, 2530) ผลเสียที่เกิดขึ้นจากการ 

ดูดกินของไรศัตรูพืชมีหลายประการ เชน ผลผลิตดอยคุณภาพ ผลผลิตลดลง ใบดาง ใบหงิกงอ 

ใบรวง หรือทํ าใหพืชตาย เปนตน 

ไรศัตรูพืชที่สํ 

าคัญมี 4 วงศ คือ วงศ Tetranychidae ไดแก ไรแดงหรือไรแมงมุม (spider 

mite), วงศ Tenuipalpidae ไดแก ไรแดงเทียม (false spider mite), วงศ Tarsonemidae ไดแก 

ไรขาว (broad mite) และวงศ Eriophyidae ไดแก ไรสี่ขา 

(eriophyoid mites) (อังศุมาลย, 2528; 

Manson, 1963; Krantz, 1978; Gillott, 1980) ไรศัตรูพืชทั้ง 

4 วงศนี้สวนใหญมีความเฉพาะ 

เจาะจงตอชนิดของพืชอาศัย (host specificity) สํ าหรับไรศัตรูพืชในประเทศไทยที่ไดรับการตั้งชื่อ 

แลว มีประมาณ 300 กวาชนิด (อังศุมาลย, 2543ก; Baker, 1975; Ehara and Wongsiri, 

1975) แตที่ระบาดทํ 

าความเสียหายแกพืชเศรษฐกิจมีประมาณ 10% ของจํ านวนชนิดไรที่ไดมีการ 

รายงานไวเทานั้น 

(เทวินทร และ พิเชษฐ, 2544) ไรศัตรูพืชทํ าความเสียหายใหแกพืชเศรษฐกิจ 

หลายชนิด โดยเปนศัตรูของไมผล เชน มะละกอ สมเขียวหวาน สมโอ ขนุน สาเก ศัตรูของพืชไร 

เชน ฝาย ถั่วเหลือง 

มันสํ าปะหลัง ละหุง 

ศัตรูของไมดอกไมประดับ เชน กุหลาบ บานชื่น 

เบญจมาศ ลั่นทม 

นอกจากนั้นยังเปนศัตรูสํ 

าคัญของพืชผักตางๆ อีกดวย (อังศุมาลย, 2528ก; 

กองกีฏและสัตววิทยา, 2544; Jeppson et al., 1975; Charanasri et al., 1977) ไรศัตรูพืชบาง 

ชนิดนอกจากจะทํ าความเสียหายใหแกพืชแลวยังเปนพาหะนํ าเชื้อโรคของพืช 

โดยเฉพาะโรคที่เกิด 

จากไวรัสโดยมีไรสี่ขาเปนพาหะที่สํ 

าคัญ (Oldfield, 1960; Slykhuis, 1960, 1972) 

7

ไรศัตรูพืชที่ระบาดและทํ 

าความเสียหายใหกับพืชเศรษฐกิจในประเทศไทยสวนใหญคือ 

ไรแมงมุมและไรสี่ขา 

ไรแมงมุมเปนไรซึ่งมีขนาดใหญที่สุดในบรรดาไรศัตรูพืชดวยกัน 

ไรชนิดนี้ 

ทํ าลายพืชดวยการดูดกินนํ้ 

าเลี้ยงที่ใบหรือผล 

โดยใชอวัยวะจับอาหาร (chelicerae) ซึ่งดัดแปลง 

เปนเข็มแหลม (stylets) แทงเขาไปในเนื้อเยื่อพืชและดูดกินของเหลวที่อยูภายในเซลลทํ 

าใหพืช 

สูญเสียคลอโรฟลล (Zaher and Osman, 1970; Jeppson et al., 1975; Evans, 1992) บริเวณที่ 

ถูกไรดูดกินนํ้ 

าเลี้ยงจะเปนจุดสีขาวซีดและตอมาจะเปลี่ยนเปนสีนํ้ 

าตาล แหงและรวงหลนจากตน 

ไรแมงมุมหลายชนิดชอบดูดกินเฉพาะที่ 

เชน ดานหนาใบ หลังใบ ยอดออน หรือบนผล การดูด 

กินของไรแมงมุมจะทํ าใหพืชชะงักการเจริญเติบโต พืชที่ยังเล็กหรือออนแออาจตายได 

ดอกที่ถูก 

ทํ าลายจะไมติดผล ใบที่ถูกทํ 

าลายจะมีสีซีดเหลืองและรวงหลนไป สวนผลที่ถูกทํ 

าลายจะมีขนาด 

เล็กลงและดอยคุณภาพ พืชอาศัยที่สํ 

าคัญของไรแมงมุม เชน มะละกอ ออย สมเขียวหวาน 

มะนาว ทุเรียน มันสํ าปะหลัง มะพราว ถั่วตางๆ 

และกุหลาบ เปนตน 

ไรแมงมุมสองจุด (two-spotted spider mite) มีชื่อวิทยาศาสตรวา 

Tetranychus urticae 

Koch เปนไรแมงมุมชนิดหนึ่งซึ่งแพรระบาดมากในทวีปอเมริกา 

ยุโรป และแถบอบอุน 

ไรชนิดนี้ 

เปนศัตรูที่สํ 

าคัญของพืชเศรษฐกิจหลายชนิด และมีพืชอาศัยกวา 900 ชนิด (Oatman, 1965; 

Jeppson et al., 1975; Helle and Sabelis, 1985; Kerban et al., 1987; Messing, 2000) ใน 

ประเทศไทยจะพบไรแมงมุมสองจุดระบาดอยูในบริเวณที่มีภูมิอากาศหนาวเย็น 

เชน เชียงใหม 

และเชียงราย ไรชนิดนี้สามารถทํ 

าลายพืชไดหลายชนิด เชน สตรอเบอรี่ 

พืชตระกูลถั่ว 

กุหลาบ 

เบญจมาศ ไมดอก ไมประดับและพืชผักเมืองหนาว ตัวออนและตัวเต็มวัยของไรดูดกินนํ้ 

าเลี้ยง 

และชักใยบริเวณใตใบ ทํ าใหผิวใบกราน ใตใบมีสีนํ้ 

าตาลแดง ดานบนใบเปนจุดดางขาวกระจายทั่ว 

ไป ใบสีเหลืองซีด ใบหลุดรวง ในกุหลาบถาการระบาดรุนแรงจะพบวาไรชักใยคลุมและดูดกินนํ้ 

า 

เลี้ยงที่ดอกดวย 

ไรทํ าใหสตรอเบอรี่ชะงักการแตกชอดอกและผลชะงักการเจริญเติบโต 

(Oatman, 

1965) มานิตา และคณะ (2532) กลาววา ไรแมงมุมสองจุดใชเวลาเจริญเติบโตจากไขเปนตัว 

เต็มวัยประมาณ 8-9 วัน ตลอดชั่วอายุของไรเพศเมีย 

1 ตัว สามารถวางไขได 122.3 ใบ เฉลี่ย 

8.6 ใบ/วัน ซึ่งนับวามีอัตราการวางไขคอนขางสูง 

ไรสี่ขาเปนไรศัตรูพืชที่มีความสํ 

าคัญไมนอยไปกวาไรแมงมุม ไรสี่ขาที่พบบนพืชใน 

ประเทศไทยมี 2 วงศดวยกันคือ วงศ Eriophyidae และ Diptilomiopidae ไรเหลานี้มีขนาดเล็กที่ 

สุดในบรรดาไรศัตรูพืชดวยกัน โดยมีความยาวของลํ าตัวประมาณ 100-270 ไมครอน จึงไม 

สามารถมองเห็นไดดวยตาเปลานอกจากจะเปนผูที่คุนเคยกับไรชนิดนี้มากอน 

ไรสี่ขาดํ 

ารงชีวิตดวย 

การดูดกินนํ้ 

าเลี้ยงจากใบพืช 

(Lipa, 1971) ไรในกลุมนี้มีประมาณ 

5,000 ชนิดที่ไดรับการตั้งชื่อ 

แลว อาศัยอยูในเขตหนาว 

เขตรอน และเขตอบอุน 

(Amrine et al., 2003) สํ าหรับในประเทศ 

ไทยมีไรสี่ขาประมาณ 

98 สกุล 217 ชนิด (อังศุมาลย, 2543ก) ไรสี่ขาจัดเปนศัตรูของพืช 

8

เศรษฐกิจหลายชนิด เชน ขาวสาลี สม มะพราว มะนาว ทับทิม ปาลมนํ้ 

ามัน และยังเปนพาหะนํ า 

โรคซึ่งเกิดจากเชื้อไวรัสในพืชสํ 

าคัญ เชน โรค Peach mosaic virus ในขาวโพด และโรค Wheat 

spot mosaic virus ในขาวสาลี เปนตน (Slykhuis, 1960; Jeppson et al., 1975; Keifer et al., 

1982) โดยทั่วไปไรเพศเมียจะวางไขเดี่ยวๆ 

หรือเปนกลุมเล็กๆ 

2-3 ใบ ตัวเมีย 1 ตัวจะวางไข 

ไดประมาณ 1-5 ใบ โดยเฉลี่ย 

ระยะเวลาในการเจริญเติบโตตั้งแตไขจนถึงตัวเต็มวัยใชเวลา 

ประมาณ 6-21 วันขึ้นอยูกับสภาพภูมิอากาศของแตละประเทศ 

(วัฒนา, 2544ข) 

อาการของพืชที่เกิดจากไรสี่ขาลงทํ 

าลายมีหลากหลาย เชน ทํ าใหเกิดสีสนิม (rust) ตาม 

ผิวของใบและผลเนื่องจากเซลลที่ถูกดูดกินแหงตายไป 

การเกิดแผงขนอัดแนนเหมือนผากํ ามะหยี่ 

(erineum) ตามใตใบหรือบนใบพืช เชน ใบลิ้นจี่ 

และกระทอน การเกิดปม (gall) ซึ่งเกิดจากใบที่ 

ถูกทํ าลายเจริญเขามารวมกันเปนปุมปม 

เชน ปมของชะอม ภายในมีไรสี่ขาอาศัยอยูเปนจํ 

านวน 

มาก และไรสี่ขาบางชนิดทํ 

าใหเกิดอาการใบบิดเบี้ยว 

เชน ใบสะเดา นอกจากนั้นยังมีอาการใบบวง 

หรือใบพันกัน เชน ใบกระเทียม โดยใบที่ถูกดูดกินจะมีอาการดางขาวและเหลืองเปนหยอมๆ 

และ 

ปลายใบจะมวนงอลงพับกัน เปนตน (วัฒนา, 2544ข; Jeppson et al., 1975) 

การควบคุมแมลงและไรศัตรูพืช 

การควบคุมแมลงและไรศัตรูพืชที่ไดผลมีหลายวิธี 

เชน การควบคุมโดยวิธีเขตกรรม วิธี 

กล ใชกับดักลอแมลง ใชพืชพันธุตานทานแมลง 

ใชสารฆาแมลง และการควบคุมโดยชีววิธี เชน 

การใชตัวหํ้ 

า ตัวเบียน หรือเชื้อจุลินทรีย 

(McMurtry et al., 1970; Heinz and Nelson, 1996; 

Knutson and Coulson, 1997; Hough-Goldstein, 1998; Letourneau, 1998; Duan and 

Messing, 2000) โดยอาจจะนํ าวิธีใดวิธีหนึ่งมาใช 

หรือใชการควบคุมโดยผสมผสานหลายวิธีเขา 

ดวยกัน แตวิธีที่เปนที่นิยมอยางกวางขวางในหมูเกษตรกรก็คือการใชสารเคมี 

เนื่องจากใชได 

สะดวกและเห็นผลรวดเร็ว ดังจะเห็นไดจากสถิติการนํ าเขาสารเคมีเพื่อใชภายในประเทศซึ่งเพิ่ม 

มากขึ้นทุกป 

เชนในป พ.ศ. 2500 มีการนํ าเขาสารเคมีเปนมูลคา 25 ลานบาท และเมื่อป 

2543 มี 

การนํ าเขาสารเคมีเพื่อใชกํ 

าจัดแมลงและไรเปนมูลคาสูงถึง 3,605 ลานบาท (อภิญญา, 2543) 

จะเห็นไดวาอัตราการนํ าเขาเพิ่มขึ้นอยางมาก 

จึงเปนเรื่องที่นาวิตกถึงพิษภัยและอันตรายของสาร 

เคมีดังกลาว โดยเฉพาะอยางยิ่งถาหากมีการใชในปริมาณมากและไมถูกตองตามเวลา 

จะทํ าใหเกิด 

ผลเสียมากกวาผลดี โดยไรและแมลงศัตรูพืชบางชนิดเกิดความตานทานยาในเวลาอันรวดเร็ว นอก 

จากนั้นสารเคมียังอาจทํ 

าลายศัตรูธรรมชาติของแมลงและไรศัตรูพืชอีกดวย (Helle, 1965; 

Cranham and Helle, 1985; Jepson, 1989; Follett, 2000) Meyer (1981) กลาววา สารเคมี 

ที่ใชในไรสมจะทํ 

าลายศัตรูธรรมชาติของไรแดงสม และทํ าใหไรแดงสมเกิดการระบาดอยางรุนแรง 

9

การใชศัตรูธรรมชาติควบคุมศัตรูพืชทางการเกษตร (biological control) เปนวิธีการ 

หนึ่งที่ไดรับความสนใจจากนักวิชาการกํ 

าจัดศัตรูพืชในหลายประเทศ ศัตรูธรรมชาติประเภทตัวหํ้ 

า 

ไดแก มวนพิฆาต แมลงปอ แมลงชางปกใส แมลงวันหัวบุบ ดวงเตาลาย ดวงดิน ตั๊กแตนตํ 

าขาว 

และหนอนแมลงวันดอกไม เปนตน (Whitcomb and Godfrey, 1991; Raffa and Dahlsten, 

1995; Evans and England, 1996; Yasuda, 1998; Yeargan, 1998) แมลงธรรมชาติอีกกลุมที่ 

นิยมนํ ามาใชมาก ไดแก แมลงเบียน เชน แมลงวันกนขน ตอเบียน แตนเบียน แตนเบียนไข และ 

แตนเบียนฝอย (Greany et al., 1977; Saxena, 1977; Sithananthan and Solayappan, 1980; 

Wharton, 1989; Follett et al., 2000) 

ในประเทศไทยไดมีการนํ าแมลงตัวหํ้ 

าและแมลงตัวเบียนมาใชควบคุมแมลงศัตรูพืช เชน 

การใชแมลงวันตัวหํ้ 

าสกุล Coenosia ควบคุมแมลงวันหนอนชอนใบ Liriomyze huidobrensis 

(Blanchard) (อัมพร, 2544) การใชตัวออนและตัวเต็มวัยของมวนพิฆาต Eocanthecona 

furcellata (Woff) ทํ าลายหนอนกระทูหอมและหนอนกระทูผัก การใชแตนเบียนไข 

Trichogramma confusum Viggiani ควบคุมหนอนกอลายเล็กและหนอนกอลายใหญศัตรูออย 

และการใชแตนเบียน Diachasmimorpha longicaudata Ashmead ควบคุมแมลงวันผลไม เปนตน 

(รัตนา, 2544) 

การควบคุมหนอนกระทูผัก 

(S. litura) มีหลายวิธี เชน การใชแตนเบียนหนอน Cotesia 

sp. หรือใชตัวเต็มวัยของมวนพิฆาต E. furcellata (Martin et al., 1981; Yasuda, 1997) หรือ 

การใชเชื้อจุลินทรีย 

เชน การใชเชื้อรา 

Nomuraea rileyi (Farlow) Samson (Devi, 1995) หรือใช 

เชื้อไวรัส 

NPV ในอัตรา 30 มิลลิลิตร/นํ้ 

า 20 ลิตร ฉีดพนในชวงเวลาเย็นทุก 5 วันเมื่อพบวามี 

หนอนลงทํ าลายพืช (อุทัย, 2544) นอกจากนี้ยังมีการใชสารระงับการลอกคราบ 

เชน คลอรฟูอา 

ซูรอน อัตรา 20 มิลลิลิตร/นํ้ 

า 20 ลิตร ฉีดพนเมื่อแมลงมีการระบาดมากๆ 

โดยกํ าหนดชวงพน 

5-7 วันติดตอกันจนกวาการระบาดจะลดลง (ปยรัตน, 2542) หรืออาจจะมีการนํ าวิธีกลมาใชรวม 

ดวย โดยการเก็บกลุมไขและหนอนนํ 

าไปทํ าลาย ซึ่งพบวาไดผลดีและลดการระบาดลงไดอยางมี 

ประสิทธิภาพ 

การใชไรตัวหํ้ 

าควบคุมไรศัตรูพืชนั้น 

เปนที่นิยมมากในแถบยุโรปและอเมริกา 

จนกระทั่ง 

มีการผลิตไรตัวหํ้ 

าหลายชนิดเปนการคา ไรตัวหํ้ 

าที่มีการผลิตเปนการคา 

ไดแก Phytoseiulus 

persimilis Athias-Henriot, Amblyseius californicus (McGregor) และ Metaseiulus 

occidentalis Nesbitt เปนตน (Oatman, 1969; Oatman et al., 1977; Goodwin and Schicha, 

1979; Messing, 2000) ไรตัวหํ้ 

าจับไรศัตรูพืช เชน ไรแมงมุม ไรขาว และไรสี่ขาเปนอาหาร 

นอกจากนั้นยังสามารถกินไขของแมลงเล็กๆ 

เชน เพลี้ยหอยและแมลงหางดีดอีกดวย 

(อังศุมาลย, 

10

2534) ไรตัวหํ้ 

ามีหลายชนิดแตที่นิยมใชสวนใหญเปนไรตัวหํ้ 

าในวงศ Phytoseiidae ไรตัวหํ้ 

าที่พบ 

มากในประเทศไทยคือ Amblyseius longispinosus (Evans) ซึ่งสามารถนํ 

ามาใชควบคุมไรแมงมุม 

สองจุดศัตรูของสตรอเบอรี่ได 

โดยไรตัวหํ้ 

าสามารถควบคุมไรแมงมุมชนิดนี้ไดเปนเวลานาน 

10- 

12 สัปดาหติดตอกัน (มานิตา, 2544) 

นอกจากตัวหํ้ 

าและตัวเบียนแลว เชื้อจุลินทรียหลายชนิดก็มีประสิทธิภาพในการควบคุม 

แมลงและไรศัตรูพืช เชน เชื้อรา 

ไวรัส แบคทีเรีย โปรโตซัว และริกเคทเซีย (Hoyt, 1969; 

Jeppson et al., 1975; McCoy, 1985; McCoy et al., 1988; Boucias and Pendlan, 1998; 

Fuka, 1998) ปจจุบันเชื้อจุลินทรียไดรับความสนใจในการนํ 

ามาใชกํ าจัดศัตรูพืชอยางกวางขวาง 

เนื่องจากเปนวิธีกํ 

าจัดแมลงและไรที่ดีที่สุดอีกวิธีหนึ่ง 

จึงไดมีการนํ าเชื้อจุลินทรียเหลานี้มาพัฒนา 

ขีดความสามารถ เพื่อนํ 

ามาใชควบคุมแมลงและไรศัตรูพืชตอไป นอกจากการใชเชื้อจุลินทรียโดย 

ตรงแลว จุลินทรียบางชนิดจะสรางสารพิษซึ่งทํ 

าลายแมลงและไรศัตรูพืชไดอีกดวย 


าลายแมลงและไรศัตรูพืช 

เชื้อราเปนจุลินทรียที่พบมากในธรรมชาติ 

เชื้อราหลายชนิดมีความสัมพันธกับแมลงโดย 

ทํ าใหแมลงเกิดโรค หรือสรางสารพิษที่ทํ 

าใหแมลงตายได เชื้อราที่นิยมใชในการกํ 

าจัดแมลงมี 

หลายชนิด เชน B. bassiana กอโรคกับเพลี้ยกระโดดสีนํ้ 

าตาล เพลี้ยออน 

และมีรายงานวาสามารถ 

กอโรคกับตัวออนแมลงทุกระยะรวมทั้งตัวเต็มวัยดวย 

(Khetan, 2001; Hajek and Butler, 

2000) เชื้อ 

Verticillium sp. ทํ าใหเพลี้ยออน 

เพลี้ยแปง 

และเพลี้ยหอยเปนโรคได 

(Hall, 1981) 

และเชื้อ 

Cordyceps sp. กอโรคกับแมลงในอันดับ Hymenoptera, Coleoptera, Lepidoptera, 

Hemiptera, Isoptera และ Orthoptera เปนตน ในป ค.ศ. 1978 McCoy and Couch รายงานวา 

มีเชื้อราหลายชนิด 

เชน Entomophthora spp., Triplosporium tetranychi Lipa, Triplosporium 

floridanum Lipa, Paecilomyces eriophytes (Massee) และ H. thompsonii ซึ่งสามารถนํ 

ามาใช 

กํ าจัดไรศัตรูพืชได โดยเฉพาะไรสี่ขาและไรแมงมุม 

เชื้อรากับการกอใหเกิดโรค 

การสัมผัสระหวางสปอรของเชื้อรากับสิ่งมีชีวิตที่เชื้อราอาศัยอยู 

เปนขั้นตอนเริ่มตนของ 

การกอใหเกิดโรค ในกรณีของเชื้อราที่กอโรคกับแมลงสวนใหญ 

จะมีลมเปนตัวพัดพาสปอรมาตก 

ในที่ตางๆ 

การสัมผัสระหวางสปอรของเชื้อรากับผิวแมลงเกิดขึ้นแบบสุม 

โอกาสที่เชื้อจะเจริญจน 

กอใหเกิดโรคกับแมลงไดขึ้นอยูกับลักษณะของเชื้อ 

การแพรกระจาย สภาวะอากาศ จํ านวนสปอรที่ 

ปลิวมาติดตามผนังลํ าตัว และคุณสมบัติของผนังลํ าตัวของสัตวอาศัย (Locke, 1984; Dillon and 

11

Charnley, 1991; Eisemann และ Binnington, 1994) Robert (1970) รายงานวา infective 

unit ของเชื้อราที่กอโรคมีทั้งชนิดที่เคลื่อนที่ได 

(zoospore) และเคลื่อนที่ไมได 

(spore) สปอรของ 

เชื้อราบางชนิดที่เคลื่อนได 

(motile spore) จะเคลื่อนที่เขาหาตัวสัตวอาศัยไดเอง 

เชน zoospore 

ของ Ahanomyces หรือ zygote ของ Coelomomyces เชื้อราจะถูกดึงดูดเขาหาสัตวอาศัยโดยการ 

เหนี่ยวนํ 

าของสารเคมีที่ปลอยออกมาจากลํ 

าตัวของสัตวอาศัยโดยตรง 

การงอกของสปอรเปนขั้นตอนสํ 

าคัญในการกอโรค สปอรจะงอกไดดีเพียงใดขึ้นอยูกับ 

ชนิดของเชื้อราและปจจัยภายนอก 

เชน ความเปนกรด-ดาง อุณหภูมิ ความชื้น 

และแสง เมื่อ 

สปอรของเชื้อรางอก 

germ tube จะแทงทะลุเขาสูผิวหนังของสัตวอาศัย 

(Fuka, 1998) Miller 

(1995) รายงานวา สปอรของ Erynia neoaphidis Remaudiere & Hennebert สามารถงอกและทํ า 

ใหเพลี้ยไฟตายได 

การที่สปอรจะเขาไปภายในรางกายของสัตวอาศัยไดนั้น 

ขึ้นอยูกับความสามารถ 

ของ germ tube ที่จะแทงทะลุผานผนังลํ 

าตัวชั้นนอกสุดเขาไปภายใน 

เนื่องจากผนังลํ 

าตัวชั้นนอก 

สุดจะแข็งและหนา เปนเกราะปองกันการเขาทํ าลายของเชื้อรา 

ดังนั้นแมลงที่ไดรับบาดเจ็บหรือมี 

บาดแผลจะถูกไรเขาทํ าลายไดงายขึ้น 

โดยทั่วไปแมลงจะมีระบบคุมกันการเขาทํ 

าลายจากเชื้อจุลินทรียอยูภายในลํ 

าตัว แตก็มี 

บางสวนบกพรองทํ าใหเชื้อราสามารถเขาไปกอโรคภายในชองวางของลํ 

าตัวได เชน หนอนผีเสื้อ 

หลายชนิดจะมีปฏิกิริยาปองกันการเขาทํ าลายของเชื้อรากอโรค 

(Ignoffo et al., 1973) ดังนั้นเชื้อ 

ราจึงตองมีการพัฒนาหลายขั้นตอน 

เพื่อหลีกเลี่ยงปฏิกิริยาการตอบโตของแมลง 

ซึ่งปฏิกิริยาตอบ 

โตของแมลงนี้สามารถเกิดขึ้นไดเองจากสวนของโปรโตพลาสซึมในนํ้ 

าเลือดของแมลง และ 

ปฏิกิริยานี้เกิดขึ้นไดทั้งในสิ่งมีชีวิตและในหลอดทดลอง 

(Latge et al., 1988) 

เชื้อราหลายชนิดสามารถผลิตสารพิษ 

ซึ่งเกิดจาก 

secondary metabolites และใชทํ าลาย 

แมลงได เชื้อราบางสายพันธุสรางสารพิษ 

ไดมากกวา 1 ชนิด เชน B. bassiana สรางสารพิษชื่อ 

Beauvericin, Bassianolide และ Oosporein (Suzuki et al., 1977; Kanaoka et al., 1978; 

Qudri et al., 1989; Zizka and Weiser, 1993; Gupta et al., 1995) เชื้อ 

M. anisopliae สราง 

สารพิษชื่อ 

Destruxins (A-E), Cytochalasins และ Swainsonine (Suzuki et al., 1970; James 

et al., 1993; Sloman and Reynolds, 1993; Wahlman and Davidson, 1993) สวนเชื้อ 

Verticillium และ Fusarium สรางสารพิษชนิดเดียว คือ Cyclosporin A และเชื้อ 

H. thompsonii 

สรางสารพิษชื่อ 

Hirsutellin A และ Hirsutellin B เปนตน (Mazet and Vey, 1995; Liu et al., 

1995; Omoto and McCoy, 1998) 

12

เชื้อราหลายชนิดสามารถกํ 

าจัดศัตรูพืชไดผลดี จึงทํ าใหมีผูประกอบการหลายบริษัทผลิต 

เชื้อราออกจํ 

าหนายในทองตลาด ปจจุบันเชื้อราหลายชนิดยังคงใชกันอยางแพรหลายในหลาย 

ประเทศ (ตารางที่ 

1) 


1 Trade names of commercial or experimental preparations of fungi formulated 

as microbial insecticides 

Fungal species Trade name Producer 

Aschersonia aleyrodis Aseronija All Union Inst. (USSR) 

Beauveria bassiana Biotrol FBB Nutrilite Products (US) 

Boverin Glavmikrobioprom (USSR) 

ABG-6178 Abbott Laboratories (US) 

Hirsutella thompsonii Mycar Abbott Laboratories (US) 

Metarhizium anisopliae Biotrol FMA Nutrilite Products (US) 

Metaquino CODECAP (Brazil) 

Verticillium lecanii Vertalec Tate and Lyle (England) 

Mycotol Tate and Lyle (England) 

ที่มา: 

(Falcon, 1985) 

13


Hirsutella thompsonii 

ประวัติและความสํ าคัญ 

Speare and Yothers ทํ าการแยกเชื้อราชนิดนี้จากซากของไรสนิมสม 

Phyllocoptruta 

oleivora (Ashmead) ในมลรัฐ Florida ประเทศสหรัฐอเมริกาเมื่อป 

ค.ศ. 1924 โดยซากของไร 

สนิมสมที่มีเชื้อราเขาทํ 

าลายจะมีสีนํ้ 

าตาลออน แหงติดอยูตามผิวใบและผลสม 

เมื่อนํ 

ามาศึกษาดวย 

กลองจุลทรรศนพบเสนใยของเชื้อราอยูภายในลํ 

าตัว เสนใยบางสวนแทงทะลุผนังลํ าตัวออกสูภาย 

นอก เชื่อกันวาเชื้อรานี้มีความเปนอยูแบบปรสิต 

(parasite) เจริญเติบโตไดโดยรับอาหารจากไร 

แลวทํ าใหไรตาย ตอมา Fisher (1950) ไดตั้งชื่อเชื้อราชนิดนี้วา 

Hirsutella thompsonii หลังจาก 

นั้น 

McCoy and Kanavel (1969a); McCoy et al. (1971) สามารถแยกเชื้อราชนิดนี้และทํ 

าการ 

ขยายพันธุ โดยเลี้ยงบนอาหารเทียมไดสํ 

าเร็จ และเมื่อนํ 

ากลับมาใชในสภาพธรรมชาติก็สามารถชัก 

นํ าใหไรเปนโรคไดอีก 

H. thompsonii เปนเชื้อราศัตรูธรรมชาติที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืช โดยเฉพาะไรในวงศ 

Eriophyidae, Diptilomiopidae และ Tetranychidae (Baker and Neunzig, 1968; McCoy and 

Selhime, 1977; Gerson et al., 1979; Samson and McCoy, 1982) ไรสี่ขาซึ่งเปนสัตวอาศัย 

ของเชื้อรา 

H. thompsonii มีหลายชนิด เชน Citrus rust mites (P. oleivora), citrus bud mite 

(Eriophyes sheldonii (Ewing)), blueberry bud mite (Acalitus vaccinii (Keifer)) และ 

coconut mites (Eriophyes guerreronis (Keifer)) เปนตน (Baker and Neunzig, 1968; McCoy 

and Kanavel, 1969b; McCoy and Selhime, 1977; McCoy and Couch, 1978; Hall et al., 

1980) นอกจากเชื้อราจะเปนศัตรูที่สํ 

าคัญของไรสี่ขาแลว 

ยังทํ าลายไรแมงมุมซึ่งเปนศัตรูที่สํ 

าคัญ 

ของพืชอีกหลายชนิด เชน Eutetranychus banksi (McGregor), Eutetranychus sexmaculatus 

(Riley), Panonychus citri (McGregor), Tetranychus cinnabarinus (Boisduval) และ 

Eutetranychus mietolis (Klein) เปนตน (McCoy and Selhime, 1977) 

อังศุมาลย (2528ข) พบเชื้อรา 

H. thompsonii ในประเทศไทยเปนครั้งแรก 

โดยแยก 

เชื้อไดจากซากของไรสนิมสมซึ่งระบาดอยูในสวนสมที่ไมไดรับการพนยาปราบศัตรูพืช 

ในอํ าเภอลํ า 

ลูกกา จังหวัดปทุมธานี เมื่อนํ 

าเชื้อรามาแยกใหบริสุทธิ์แลวพบวามีอยู 

2 สายพันธุ 

คือ H. 

thompsonii var. thompsonii และ H. thompsonii var. synnematosa นอกจากนี้ยังพบเชื้อราชนิด 

นี้ทํ 

าลายไรสี่ขาบนขนุนและมะกอกฝรั่ง 

รวมทั้งไรแมงมุมของถั่วเหลืองและถั่วเขียวอีกดวย 

เชื้อ 

ราชนิดนี้แพรระบาดมากในชวงที่มีอากาศเย็น 

(เดือนกันยายน-กุมภาพันธ) การสํ ารวจไรศัตรูพืช 

ในบริเวณที่มีการใชสารเคมีกันมาก 

พบวาไมมีเชื้อราชนิดนี้ลงทํ 

าลายไรเลย 

14

อนุกรมวิธานของเชื้อรา 


Speare and Yothers (1924); Mains (1951); Hughes (1953); Muller and von 

Arx (1973); Minter and Brady (1980); Samson et al. (1980) ไดจัดเชื้อรา 

H. thompsonii 

ไวในกลุม 

fungi Imperfecti โดยมีลํ าดับทางอนุกรมวิธาน ดังนี้ 

Kingdom Plant 

Subdivision Deuteromycetes 

Class Hyphomycetes 

Order Moniliales (Hyphales) 

Family Moniliaceae 

Genus Hirsutella 

Species thompsonii 

Samson et al. (1980) ศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของเชื้อรา 

H. thompsonii ซึ่ง 

เก็บรวบรวมไดจากสถานที่ตางๆ 

หลายแหง พบวาเชื้อรา 

H. thompsonii มีอยู 

3 สายพันธุดวยกัน 

คือ สายพันธุ 

thompsonii, vinacea, และ synnematosa โดยสายพันธุ 

thompsonii มีถิ่นกํ 

าเนิดและ 

ระบาดอยูในแถบอบอุนกึ่งรอน 

สวนสายพันธุ 

vinacea ซึ่งพบอยูในซากของไร 

Acalitus vaccinii 

(Keifer) ระบาดอยูในมลรัฐ 

North Carolina ประเทศสหรัฐอเมริกา และสายพันธุ 

synnematosa 

พบเฉพาะในเขตรอนเทานั้น 

ในป ค ศ. 1981 McCoy สามารถแยกเชื้อราสายพันธุ 

synnematosa 

ไดจากไรสี่ขา 

3 ชนิดคือ E. sheldoni, E. guerreronis และ Colomerus novahebridensis Keifer 

อังศุมาลย (2543ข) แยกเชื้อสายพันธุเดียวกันนี้จากซากไรสี่ขาในประเทศไทยไดมากกวา 

113 ไอ 

โซเลท 

สัณฐานภายนอกของเชื้อรา 


อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532); Samson et al. (1980) รายงานสัณฐานภายนอก 

ของเชื้อ 

H. thompsonii var. synnematosa ไววา โคโลนีมีลักษณะพองฟูเล็กนอย สีเขียวอมเทา 

เสนใยมีขนาดเสนผานศูนยกลาง 1.7–3.5 ไมครอน และมีผนังกั้น 

บริเวณดานขางมี phialidelike 

structure (conidiogeneus cell) ลักษณะของ phialide รูปรางคลายขวดคอคอดงอกตั้งฉากกับ 

เสนใยโดยมีสวนฐานเปนรูปกรวยหรือรูปไข ตอนปลายคอดลงเปนคอขวดเล็กๆ และมี sterigma 

เปนกานสั้นๆ 

ใชเปนที่ยึดเกาะของเซลลสืบพันธุหรือ 

conidia phialide มีความยาวโดยเฉลี่ย 

7.75 

ไมครอน แตละ phialide จะหางกันประมาณ 51.88 ไมครอน โดยทั่วไป 

phialide แตละอันจะ 

15

ผลิต conidia ที่เรียกวา 

primary conidia จํ านวน 1-2 อัน ซึ่งมีรูปรางกลม 

และมีผิวเรียบจนถึง 

ขรุขระ ขนาดเสนผานศูนยกลาง 2.5-4.5 ไมครอน (van Winkelhoff and McCoy, 1984) นอก 

จากนั้นเชื้อราสายพันธุนี้ยังสราง 

polyblastic conidiogenous cell ซึ่งผลิต 

polyblastic conidia รูป 

รางเปนวงรีไดหลายอัน conidia ชนิดนี้มีขนาด 

5.0-8.0x2.0-2.5 ไมครอน 

เมื่อเชื้อรามีอายุประมาณ 

2 อาทิตยจะพบกลุมของเสนใยเกิดการมัดรวมกันเปนจํ 

านวน 

มากเรียกวา synnemata ซึ่งมีรูปทรงกระบอก 

ลักษณะคลายเขาสีชมพูออนหรือสีครีม ยาวประมาณ 

7 เซนติเมตร เสนใยบน synnemata จะสราง phiailde และ conidia ไดเชนเดียวกับเสนใยปกติ 

แตรูปรางและความหนาแนนของ conidia จะขึ้นอยูกับตํ 

าแหนงที่พบ 

นอกจากนั้นพื้นผิวของ 

conidia ที่เกิดบน 

synnemata จะขรุขระเชนเดียวกับ conidia ที่พบทั่วไป 

เสนใยที่มีอายุมากจะ 

สราง chlamydoconidia ลักษณะเปนกระเปาะๆ อยูภายในเสนใย 

ซึ่งมีสาเหตุมาจากอาหารเริ่มขาด 

แคลน ดังนั้นการสราง 

chlamydoconidia จึงเปนวิธีการหนึ่งที่จะชวยใหเชื้อราอยูรอดในสภาพที่อด 

อาหาร และพรอมที่จะขยายพันธุตอไปไดเมื่อสภาวะแวดลอมเหมาะสมอีกครั้งหนึ่ง 

เสนใยของเชื้อราที่เลี้ยงในอาหารเหลวจะมีผิวเรียบกวาเสนใยของเชื้อราที่เลี้ยงบนวุน 

อาหาร และมีการสราง chlamydoconidia เชนเดียวกับเสนใยที่เลี้ยงบนวุนอาหาร 


H. 

thompsonii สายพันธุ 

synnematosa อาจสราง conidia เมื่อเลี้ยงในอาหารเหลวได 

คุณสมบัตินี้จะ 

แตกตางจากสายพันธุ 

thompsonii ที่ไมสามารถสราง 

conidia ในอาหารเหลว (McCoy et al., 

1972) conidia ที่เชื้อราสรางในอาหารเหลวจะมีผนังเรียบจนถึงคอนขางขรุขระ 

ซึ่งตางกับ 

conidia ที่เชื้อราสรางบนอาหารแข็งอยางเห็นไดชัด 

conidia ที่ผลิตในอาหารเหลวมีอัตราการงอก 

5.2–12.9% 

สัณฐานภายในของเชื้อรา 


อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) ศึกษาลักษณะภายในของเชื้อรา 

H. thompsonii var. 

synnematosa ภายใตกลอง Transmission electron microscope พบวาภายในเสนใยมีองค 

ประกอบที่สํ 

าคัญตอการดํ ารงชีวิตของเซลลคือ nucleus, nuclear membrane และ mytochondria 

ผนังของ phialide และ conidia จะหนาและมี peg-like structure ซึ่งเกิดจาก 

gelatinous layer 

ปรากฏอยู ชัดเจน นอกจากนั้นภาพตัดตามยาวและตามขวางของ 

synnemata ยังแสดงใหเห็นวา 

โครงสรางนี้ประกอบดวยเสนใยที่มีผนังหนาและเรียงตัวกันตามยาวอยางมีระเบียบ 

16

การเจริญเติบโตของเชื้อราบนอาหารเลี้ยงเชื้อ 

McCoy et al. (1972) ศึกษาสูตรอาหารเหลวสํ าหรับเลี้ยงเชื้อรา 


thompsonii พบวา สูตรอาหารที่เหมาะสมซึ่งจะใหผลดีตอการเจริญเติบโตของเสนใยในอาหาร 

เหลวประกอบดวยแหลงของคารบอน คือ dextrose 5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร หรือ sucrose 10 

มิลลิกรัม/มิลลิลิตร และแหลงของไนโตรเจน คือ yeast extract 5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร และ 

peptone 0.5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร และยังพบอีกวาเชื้อราไมสราง 

conidia เมื่อทํ 

าการเพาะเลี้ยงใน 

อาหารเหลว ตอมาในป ค.ศ. 1978 McCoy et al. ไดศึกษาสูตรอาหารเหลวที่เหมาะกับการผลิต 

เชื้อ 

H. thompsonii var. thompsonii ในระดับอุตสาหกรรม โดยทดลองใชสูตรอาหารที่ประกอบ 

ดวยกากนํ าตาลโมลาสและถั ้ ่วเหลืองในการผลิตเสนใย พบวา อาหารที่ประกอบดวยกากนํ้ 

าตาลโม 

ลาส 2% และถั่วเหลือง 

8% เปนแหลงของคารบอนและไนโตรเจน และปรับคาความเปนกรด-ดาง 

ของอาหารเหลวที่ 

7.5 จะใหนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพของเสนใย (fungal biomass) สูงสุด 

Samson et al. (1980) เลี้ยงเชื้อราสายพันธุ 

synnematosa บน Malt extract agar 

(MEA) ที่อุณหภูมิ 

25 องศาเซลเซียส เปนเวลา 14 วัน พบวาเชื้อราเจริญเติบโตไดดี 

โดยมีเสน 

ผานศูนยกลางของโคโลนี 20-25 มิลลิเมตร 

อังศุมาลย (2530) ทดลองเลี้ยงเชื้อรา 

H. thompsonii 2 สายพันธุคือ 

synnematosa 

และ thompsonii บนวุนอาหาร 

MEA และรายงานวา โคโลนีของสายพันธุ 

synnematosa มีลักษณะ 

คอนขางฟู สีขาวอมเทา กลุมของเสนใยสีขาวจะเกิดการมัดรวมกันของเสนใยจํ 

านวนมากกลายเปน 

แทงยาวรูปทรงกระบอก เรียกวา synnemata ซึ่งมีสีชมพูออนหรือสีครีม 

synnemata มักขึ้นตาม 

ขอบของโคโลนี มีความยาวประมาณ 7 เซนติเมตร และกวาง 0.5-1.5 มิลลิเมตร (Samson et 

al., 1980) phialide ที่บริเวณ 

synnemata จะเรียวเล็กลง สวนสายพันธุ 

thompsonii ลักษณะโค 

โลนีจะพองฟู สีเทาเขมจมเกือบดํ า และไมสราง synnemata 

synnemata ที่สรางบนวุนอาหารแตละชนิด 

จะมีจํ านวน รูปรางลักษณะ และระยะเวลา 

การสรางที่แตกตางกัน 

เชื้อราจะเริ่มสราง 

synnemata ในอาหาร MEA เมื่อโคโลนีมีอายุประมาณ 

2 อาทิตย อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) กลาววา การสราง synnemata อาจหายไปเมื่อเลี้ยง 

เชื้อราบนวุนอาหารเปนเวลานาน 

พื้นผิวภายนอกของ 

synnemata ประกอบดวยเสนใยที่เรียงตัว 

กันตามแนวยาว เบียดชิดกันและคอนขางมีระเบียบตลอดความยาว 

17

อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) ไดทดลองเลี้ยงเชื้อรา 


synnematosa บนวุ นอาหาร 4 ชนิดพบวา Sabourand dextrose agar (SDA) เปนอาหารที่เหมาะ 

สํ าหรับเลี้ยงเชื้อราชนิดนี้มากที่สุด 

รองลงมาคือ Malt extract agar (MEA), Potato dextrose 

agar (PDA) และ modified V-8 juice agar (V-8) ตามลํ าดับ เมื่อเชื้อรามีอายุมากขึ้นจะเริ่ม 

สราง chlamydoconidia ไวสํ าหรับสืบพันธุ 

การเลี้ยงเชื้อราในอาหารธรรมชาติ 

คือ เมล็ดขาวโพด, 

เมล็ดขาวโพด+นํ้ 

าขาว, เมล็ดขาวโพด+นํ้ 

าขาว+วิตามิน B-complex, เมล็ดขาวโพดบดหยาบ, 

เมล็ดขาวฟาง และขาวเปลือก จะใหจํ านวน conidia มากกวาเมื่อเลี้ยงดวยเมล็ดขาวโพดผสมดิน 

รวนอยางมีนัยสํ าคัญทางสถิติ และปริมาณ conidia ที่ไดจากการเลี้ยงในอาหารธรรมชาติจะสูงกวา 

เมื่อเลี้ยงดวยวุนอาหาร 

MEA, SDA, PDA หรือ V-8 

ปจจัยที่มีผลตอการเจริญเติบโตของเชื้อรา 

อุณหภูมิและความชื้นเปนปจจัยที่มีผลกระทบตอการเจริญเติบโตของเชื้อราและปริมาณ 

การสราง conidia เชื้อรา 

H. thompsonii เปนพวกที่ชอบอุณหภูมิระดับกลาง 

(mesothermophile) 

อุณหภูมิที่เหมาะสมในการเจริญเติบโตอยูระหวาง 

25-30 องศาเซลเซียส โดยมีอุณหภูมิเฉลี่ย 

27 องศาเซลเซียส Kenneth et al. (1979) พบวา H. thompsonii var. thompsonii จะเจริญเติบ 

โตไดในชวงอุณหภูมิระหวาง 5-37 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธในบรรยากาศ 

90-100% 

Gerson et al. (1979) รายงานวา เชื้อรา 

H. thompsonii var. thompsonii สามารถสราง conidia 

ไดมากที่สุดที่อุณหภูมิ 

27 องศาเซลเซียส สวนเชื้อราที่เลี้ยงในอุณหภูมิ 

13 และ 35 องศา 

เซลเซียสจะสราง conidia ไดนอย นอกจากนั้นยังพบวา 

germ tube สามารถมีชีวิตอยูไดในชวง 

ความชื้นระหวาง 

5-100% McCoy and Selhime (1977) พบวาปริมาณความชื้นในบรรยากาศ 

มีความสํ าคัญตออัตราการงอกของสปอรเมื่อกระทบกับผนังลํ 

าตัวไร สปอรจะงอกไดดีที่ระดับ 

ความชื้น 

90-100% 

อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) พบวา H. thompsonii var. synematosa ใชเวลา 

ประมาณ 2-3 วันในการเจริญเติบโตตั้งแตเริ่มงอก 

germ tube จนถึงระยะสราง conidia ขึ้นมาอีก 

ครั้งหนึ่ง 

เชื้อราสายพันธุนี้เจริญเติบโตไดดีในชวงอุณหภูมิ 

18-35 องศาเซลเซียส และหยุดการ 

เจริญเติบโตเมื่อเลี้ยงที่อุณหภูมิ 

37 องศาเซลเซียส อุณภูมิที่เหมาะสมตอการเลี้ยงเชื้อราแตละสาย 

พันธุ จะแตกตางกัน (อังศุมาลย และ อุไรวรรณ, 2532) 

18

ลักษณะการทํ าลายไรศัตรูพืช 


าลายไรศัตรูพืชโดย conidia ของเชื้อราจะเกาะติดกับผนังลํ 

าตัวสวนใดสวนหนึ่ง 

ของไร และงอกเสนใยแทงทะลุผานผนังลํ าตัวเขาไปในชองวางภายในลํ าตัว เมื่อเชื้อราไดรับอาหาร 

จากภายในลํ าตัวไร จะเจริญเติบโตแตกกิ่งกานสาขาอยูภายในชองวางของลํ 

าตัว และทํ าลายเนื้อเยื่อ 

ตางๆ เชื้อราที่ทํ 

าลายไรสี่ขานั้นมักจะเขาไปอยูในบริเวณสวนกลางของชองวางลํ 

าตัวกอน หลังจาก 

นั้นจึงจะเริ่มพัฒนาจากบริเวณสวนกลางลํ 

าตัวเขาไปยังสวนหนา คือ ขาและปาก ตอมาจะเจริญไป 

ทางสวนทายของลํ าตัวจนถึงทวารหนัก เสนใยของเชื้อราที่เจริญอยูภายในลํ 

าตัวไรมีลักษณะเปนขอ 

ปลอง ภายในเวลา 2-3 วันเสนใยจะสราง chlamydospore รูปรางกลม เสนผานศูนยกลาง 13- 

22 ไมครอนอยูภายในลํ 

าตัวไร หลังจากที่ไรตายแลวเชื้อราจะงอกเสนใยออกสูภายนอกตามชอง 

เปดตางๆ หรือแทงทะลุผนังลํ าตัวออกมาเพื่อสราง 

conidia ตอไป conidia ที่ติดอยูกับซากไรจะมี 

เพียง primary conidia เทานั้น 

(McCoy, 1981) 

primary conidia มีพื้นผิวขรุขระและมี 

gelatinous mixture ซึ่งเปนองคประกอบสํ 

าคัญใน 

การเกาะติดผนังลํ าตัวไร และเมื่อสภาพแวดลอมมีความชื้นเพียงพอจะทํ 

าใหสภาพการยึดเกาะกับ 

ผนังลํ าตัวไรเกิดขึ้นไดดีขึ้น 

โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อความชื้นสัมพัทธในอากาศสูงหรือมีนํ้ 

าอยูบนผิว 

ใบ เนื่องจาก 

conidia จะเริ่มงอก 

germ tube ไดอยางรวดเร็ว (McCoy, 1985) เชื้อราจะเขา 

ทํ าลายไรไดสูงสุดเมื่อ 

conidia สัมผัสกับผนังลํ าตัวไรในสภาวะที่มีนํ้ 

าอิสระ (free water) และใน 

สภาพธรรมชาติเชื้อราจะเกิดการระบาดไดมากขึ้นเมื่อมีความชื้นในรูปของนํ้ 

าคางประมาณ 10-12 

ชั่วโมงตอวัน 

(McCoy et al., 1971; McCoy, 1978a) 

ไรศัตรูพืชเปนสัตวที่เคลื่อนที่ชาเมื่อเทียบกับแมลง 

นอกจากนั้นไรหลายชนิดโดยเฉพาะ 

ไรแมงมุมยังมีเสนขนตามลํ าตัวและระยางคเปนจํ านวนมาก ทํ าใหโอกาสที่ 

conidia จะเขาไปเกาะ 

ติดตามผนังลํ าตัวมีคอนขางนอย ไรสี่ขามีลํ 

าตัวเกลี้ยง 

เสนขนนอย เคลื่อนไหวชากวาไรชนิดอื่นๆ 

และสวนมากจะจมอยูใตนํ้ 

าคางเปนเวลานานพอที่ 

conidia ของเชื้อราจะลอยไปเกาะกับผนังลํ 

าตัว 

ของไรไดสะดวก McCoy and Couch (1978) กลาววาผนังลํ าตัวของไรไมเปนอุปสรรคตอการ 

งอกของ conidia ของเชื้อรา 

Hirsutella แตอยางใด โดยทั่วไป 

conidia จะใชเวลาประมาณ 30 

นาทีตั้งแตเริ่มเกาะที่ผนังลํ 

าตัวของไรจนกระทั่งงอก 

germ tube McCoy et al. (1972) รายงานวา 

conidia จะใชเวลาประมาณ 4 ชั่วโมงหลังจากสัมผัสและแทงทะลุผานผนังลํ 

าตัวไร และใชเวลา 

เฉลี่ย 

72 ชั่วโมง 

นับแตการเขาทํ าลายจนกระทั่งเสนใยสราง 

conidia ขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง 

และเมื่อ 

เชื้อราเขาสูภายในลํ 

าตัวไรแลว เชื้อราสามารถทํ 

าลายเนื้อเยื่อภายในลํ 

าตัวโดยไมเลือกชนิด สวน 

ใหญจะใชเวลาเพียง 2-3 วันที่จะเจริญจนเต็มลํ 

าตัวและทํ าใหไรตาย จากนั้นจึงแทงทะลุออกสูภาย 

19

นอกทางชองเปดตางๆ เชน ทวารหนัก อวัยวะสืบพันธุ 

หรือแมแตแทงทะลุผานผนังลํ าตัวไรออก 

มาโดยตรง 

ลักษณะอาการของไรซึ่งถูกเชื้อรา 

H. thompsonii เขาทํ าลายในระยะแรกจะสังเกตไดยาก 

เนื่องจากขนาดลํ 

าตัวของไรเล็กมาก ไรบางชนิดจะมีสีของลํ าตัวเขมขึ้นเมื่อถูกเชื้อราชนิดนี้เขา 

ทํ าลาย เชน ไรสนิมสม (P. oleivora) มักมีการเปลี่ยนสีของลํ 

าตัวจากสีเหลืองไปเปนสีเหลืองเขม 

จนถึงสีนํ้ 

าตาล (Muma et al., 1961) และไรที่ตาของบลูเบอรี่ 

(blueberry bud mite) จะเปลี่ยนสี 

ลํ าตัวจากสีขาวเปนสีคลํ้ 

าลง (Baker and Neunzig, 1968) อยางไรก็ตามการเปลี่ยนสีของผนังลํ 

า 

ตัวเพียงอยางเดียวไมเพียงพอสํ าหรับการวินิจฉัยโรค เนื่องจากไรสี่ขาหลายชนิดจะมีสีคลํ้ 

าเมื่ออายุ 

มากขึ้น 

(McCoy, 1981) 

McCoy (1981) พบวา H. thompsonii var. thompsonii เปนเชื้อราที่มีประสิทธิภาพ 

และเปนปจจัยสํ าคัญในการลดปริมาณการทํ าลายของไรสนิมสม ในบริเวณที่มีประชากรของไรหนา 

แนนจนถึงระดับเศรษฐกิจ 

Gerson et al. (1979) พบวาเชื้อรา 

H. thompsonii สามารถทํ าใหไรแมงมุม 

Tetranychus cinnabarinus Boisduval และ Eutetranychus orientalis (Klein) เปนโรคได โดยเมื่อ 

ปลอยใหไรแมงมุมเดินบนกลุมของเสนใยเชื้อราเปนเวลา 

30-60 นาที กอนที่จะนํ 

าไปเลี้ยงที่ 

อุณหภูมิ 26 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ 

100% จะทํ าใหไรเปนโรคถึง 84% 

ในป 1976 บริษัท Abbott Laboratories ประเทศสหรัฐอเมริกา ไดคัดเลือกสายพันธุ 

H. 

thompsonii var. thompsonii นํ ามาผลิตในรูปผง conidia แหง เพื่อใชกํ 

าจัดไรศัตรูพืชชนิดตางๆ 

จนกระทั่งป 

ค.ศ. 1981 จึงไดนํ าออกสูตลาดโดยใชชื่อผลิตภัณฑวา 

‘Mycar’ (McCoy, 1978b; 

McCoy and Couch, 1982) ผลิตภัณฑนี้เปนที่นิยมใชอยางแพรหลายอยูชวงระยะเวลาหนึ่งกอนที่ 

จะยกเลิกการผลิตไปในป ค.ศ.1985 เนื่องจากปญหาดานการเก็บรักษาเชื้อรา 

ซึ่งจะตองเก็บภาย 

ในตู เย็นที่อุณหภูมิ 

4 องศาเซลเซียส ตอมาในป ค.ศ.1989 เชื้อราชนิดนี้ก็ไดรับความสนใจจาก 

บริษัทที่ผลิต 

“Mycoacaricide” อีกครั้ง 

โดยมีบริษัทในประเทศจีนและสหรัฐอเมริกา ทํ าการ 

ทดสอบประสิทธิภาพของเชื้อรา 

ตลอดจนหา formulation ที่เหมาะสมสํ 

าหรับใชกํ าจัดไรศัตรูพืชใน 

สภาพไร 

ในประเทศไทยอังศุมาลย และคณะ (2540) ไดพัฒนารูปแบบของเชื้อรา 

H. 

thompsonii var. synnematosa ที่เหมาะสมสํ 

าหรับนํ าไปใชในสภาพไรคือรูปแบบผง โดยพบวา 

อัตราความเขมขนของผงเชื้อที่เหมาะสมคือ 

2-4% และพัฒนารูปแบบการหมักเชื้อราในอาหาร 

20

ธรรมชาติ เชน ขาว ปลายขาว ขาวโพดบดหยาบและขาวซอมมือ และรายงานวาปลายขาวเปน 

อาหารที่เหมาะสมที่สุด 


าไปทดสอบในสภาพไรโดยใชมวลชีวภาพเขมขน 2-4% พบวา ไร 

สนิมสมแสดงอาการเปนโรค 30-35% ภายหลังการฉีดพน 10 วัน และอัตราการเกิดโรคจะสูงขึ้น 

ถึง 83-86% ในเวลา 30 วันหลังจากฉีดพน การเติมรํ าหยาบ ปุยหมักและวิตามิน 

ลงในปลาย 

ขาวที่ใชเลี้ยงเชื้อรา 

จะชวยใหปริมาณ CFU ของมวลชีวภาพสูงขึ้นดวย 

การผลิตสารพิษของเชื้อรา 


H. thompsonii สามารถผลิตสารพิษไดเมื่อเลี้ยงดวยอาหารเหลว 

และสารพิษนี้ 

สามารถเกิดพิษกับแมลงและไรศัตรูพืชได Vey et al. (1989) ศึกษาการสรางสารพิษของเชื้อรา 

Hirsutella 3 species (7 pathotypes) โดยเลี้ยงเชื้อราในอาหารเหลวสูตรตางๆ 

เปนเวลา 10 วัน 

จากนั้นนํ 

า crude filtrate ไปทดสอบอาการเกิดพิษกับหนอนผีเสื้อกินไขผึ้งวัยสุดทาย 

(Galleria 

mellonella (Linnaeus)) พบวาใน crude filtrate มีสารพิษที่จัดเปน 

toxic exocellular metabolite 

ซึ่งทํ 

าใหหนอนไมสามารถเจริญเติบโตไดตามปกติ นอกจากนั้นยังมี 

cytotoxic effect ตอเนื้อเยื่อ 

และเซลลของแมลงอีกดวย อยางไรก็ตามยังไมมีรายงานที่แนนอนเกี่ยวกับสารพิษที่เชื้อราชนิดนี้ 

สรางขึ้นในชวงนั้น 

แตพบวาเปนสารประกอบโปรตีนโมเลกุลใหญ ซึ่งแตกตางจากสารพิษที่ผลิต 

โดย entomopathogenic fungi อื่นๆ 

ที่เปนสารประกอบโปรตีนโมเลกุลเล็ก 

Vey et al. (1989) 

รายงานวา H. thompsonii ทั้ง 

7 pathotypes มีความสามารถในการทํ าใหเกิดอาการเปนพิษขึ้นใน 

แมลงที่ใชทดสอบไดใกลเคียงกัน 

โดยทํ าใหเกิดการตายในระยะหนอน ผนังลํ าตัวของหนอนที่ 

ตายจะมีจุดสีนํ้ 

าตาลดํ าเปนจุดๆ กระจายอยูทั่วไป 

ในป ค.ศ. 1993 McCoy et al. ศึกษาการสรางสารพิษของเชื้อรา 

H. thompsonii โดย 

การหาสูตรอาหารเหลวที่เหมาะสม 

พรอมทั้งศึกษาชวงเวลาที่เชื้อราปลดปลอยสารพิษออกมามาก 

ที่สุด 

นอกจากนั้นยังไดทํ 

าการศึกษาประสิทธิภาพของสารพิษซึ่งอยูในอาหารเหลวดวยการฉีด 

crude filtrate จํ านวน 8 ไมโครลิตรเขาไปในหนอนผีเสื้อกินไขผึ้งวัยสุดทาย 

โดยใชความเขมขน 

25, 50 และ 100 ไมโครกรัม/ไมโครลิตร พบวา crude filtrate ทุกความเขมขนทํ าใหหนอนตาย 

100% ในขณะที่ไมมีหนอนตายในชุดควบคุมซึ่งไดรับ 

tris buffer solution ในปริมาตรที่เทากัน 

นอกจากนั้นยังไดทดสอบพิษกับแมลงหวี่ 

(Drosophila melanogaster (Meigen)) โดยการใหกิน 

อีกดวย ผลการทดสอบประสิทธิภาพของสารพิษพบวาการเลี้ยงเชื้อราในอาหารเหลวที่มี 

glucose 

20 กรัม/ลิตร และ yeast extract 40 กรัม/ลิตร บนเครื่องเขยาที่ความเร็ว 

100 รอบ/นาที เปน 

เวลา 10 วัน ทํ าใหตัวเต็มวัยของแมลงหวี่ตาย 

67.6% อาหารที่มี 

glucose 30 กรัม/ลิตร และ 

yeast extract 30 กรัม/ลิตร ทํ าใหแมลงหวี่ตายเพิ่มขึ้นถึง 

78.8% สวนอาหารเลี้ยงเชื้อที่มี 

21

glucose 40 กรัม/ลิตร และ yeast extract 20 กรัม/ลิตร ทํ าใหแมลงหวี่ตายเพียง 

6.0% ในขณะ 

ที่แมลงหวี่ในชุดควบคุมซึ่งไดรับอาหารเลี้ยงเชื้อที่ไมมีเชื้อรามีอัตราการตายเพียง 

2.0% 

Mazet (1992) แยกสารพิษที่ผลิตโดย 

H. thompsonii สายพันธุ 

HTF-87 ได 2 ชนิด 

และตั้งชื่อวา 

Hirsutellin A (HtA) และ Hirsutellin B (HtB) Mazet and Vey (1995) ทํ าการ 

ทดสอบประสิทธิภาพของสาร Hirsutellin A พบวาสามารถทํ าใหหนอนกินไขผึ้งวัยสุดทายตาย 

100% ที่ระดับความเขมขน 

25, 50 และ 100 ไมโครกรัม/ไมโครลิตร หลังไดรับการฉีดสารพิษ 

เขาภายในลํ าตัวหนอนเปนเวลา 30, 25 และ 15 ชั่วโมง 

ตามลํ าดับ สวนลูกนํ้ 

ายุง Aedes aegypti 

Linneaus ที่ไดรับสาร 

Hirsutellin A ที่ระดับความเขมขน 

20 ไมโครกรัม/ไมโครลิตร จะตาย 

100% ภายหลังการทดสอบ 72 ชั่วโมง 

Liu et al. (1996) กลาววา Hirsutellin A ยังยั้งการเจริญเติบโตของเซลลแมลง 

โดยจะ 

ยังยั้งการสังเคราะหโปรตีนและควบคุมเอ็นไซม 

RNase ซึ่งเปนเอ็นไซมยับยั้งการสรางโปรตีน 

Liu 

et al. (1996) ทํ าการทดสอบประสิทธิภาพของสารพิษ HtA โดยฉีด HtA จํ านวน 50 นาโนกรัม 

เขาไปภายในลํ าตัวของหนอนกินไขผึ้งวัยสุดทาย 

และรายงานวา HtA ทํ าใหหนอนตาย 80% นอก 

จากนั้นยังไดรายงานวา 

HtA ที่ระดับความเขมขน 

5 ไมโครโมล จะเกิดพิษสูงกับเซลลแมลงโดยจะ 

ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลลอีกดวย 

ความปลอดภัยของเชื้อราตอสัตวเลือดอุน 


H. thompsonii มีความปลอดภัยตอสัตวเลือดอุนมาก 

McCoy and Heimpel 

(1980) ทํ าการทดสอบความเปนพิษของ H. thompsonii ตามขอบังคับของ EPA 

(Environmental Protection Agency) โดยทดสอบการกอใหเกิดการระคายเคืองกับตา (eye 

irritation) ในกระตาย และพบวาเชื้อราชนิดนี้ไมกอใหเกิดการระคายเคืองในสวนของแกวตาหรือ 

อันตรายใดๆ เกี่ยวกับดวงตา 

การทดสอบความเปนพิษตอระบบหายใจ (acute inhalation) โดย 

ใชหนูเปนสัตวทดลอง พบวาในชวง 14 วันหลังการทดลองหนูยังมีพฤติกรรมปกติ ไมพบการตาย 

และไมพบการกอโรคในปอด แตจะมีนํ าหนักตัวลดลงเล็กนอย ้ การทดสอบการระคายเคืองตอผิว 

หนัง (primary skin test), การเปนพิษตอผิวหนัง (acute dermal test) และการเปนพิษโดยการกิน 

(acute oral test) โดยใชหนูและกระตายเปนสัตวทดลอง พบวาหนูไมมีอาการระคายเคืองและไม 

แสดงอาการเปนพิษอันเนื่องมาจากการกินหรือจากการสัมผัสทางผิวหนัง 

Ignoffo et al. (1973) 

รายงานวาเชื้อรา 

H. thompsonii มีความปลอดภัยตอสัตวเลี้ยงลูกดวยนม 

ในป ค.ศ. 1989 Mier 

et al. ยืนยันผลของความปลอดภัยตอสัตวเลี้ยงลูกดวยนมโดยทํ 

าการทดลองกับหนูและหนูตะเภา 

22

นอกจากนั้นยังมีรายงานวาคณะผูทํ 

างานวิจัยเกี่ยวกับเชื้อรา 

H. thompsonii เปนเวลาติดตอกัน 3 ป 

ไมมีความเจ็บปวยใดๆ ที่มีสาเหตุมาจากเชื้อราชนิดนี้ 

(McCoy et al., 1975) 

23

อุปกรณและวิธีการ 

1. การสํ ารวจและเก็บตัวอยางเชื้อราที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืช 

1.1 การเก็บตัวอยางเชื้อรา 

ออกสํ ารวจและเก็บตัวอยางเชื้อราที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืชในอํ าเภอทองผาภูมิ จังหวัด 

กาญจนบุรี โดยแบงพื้นที่สํ 

ารวจออกเปนเขตปา บริเวณภูเขา หมูบานที่อยูติดภูเขา 

และในเขตที่ 

อยู อาศัย จุดที่เก็บตัวอยางในแตละจุดจะทํ 

าการวัดพิกัด UTM โดยใชเครื่อง 

GPS การเก็บตัว 

อยางกระทํ าเดือนละ 1 ครั้งเปนเวลา 

12 เดือน เริ่มตั้งแตเดือนพฤศจิกายน 

2544-พฤศจิกายน 

2545 เนนที่ไรแมงมุมและไรสี่ขาซึ่งเปนศัตรูสํ 

าคัญของพืชเศรษฐกิจหลายชนิด วิธีการเก็บตัว 

อยางกระทํ าโดยใชแวนขยาย (hand lens) ที่มีกํ 

าลังขยาย 15-20 เทา ตรวจดูตามสวนตางๆ ของ 

พืชที่คาดวามีไรอาศัยอยู 

(ภาพที่ 

1) เมื่อพบไรหรือคราบของไรอยูบนใบพืชจะทํ 

าการรวบรวมใบ 

พืชหรือสวนของพืชที่มีไรใสในถุงพลาสติก 

รัดปากถุง และใชกรรไกรตัดถุงพลาสติกใหเปนรูเล็กๆ 

รอบถุง เพื่อใหอากาศผานเขาออกได 

พรอมทั้งเขียนชื่อพืช 

สถานที่เก็บ 

และวันที่เก็บบนถุงตัว 

อยางใหชัดเจน นํ าไปเก็บไวในถังนํ้ 

าแข็งแหง หลังจากนั้นจึงนํ 

าใบที่มีไรมาตรวจหาเชื้อราที่เขา 

ทํ าลายไรภายใตกลองจุลทรรศน (stereo microscope) ที่กํ 

าลังขยาย 40 เทา (ภาพที่ 

2) และนํ า 

ตัวอยางไรไปแยกเชื้อราสาเหตุที่ทํ 

าใหไรตายในหองปฏิบัติการตอไป 

1.2 การแยกเชื้อราใหบริสุทธิ์ 

นํ าซากไรสี่ขาและไรแมงมุมที่มีเสนใยของเชื้อรางอกออกมาจากผนังลํ 

าตัว มาวางลงบน 

จานเลี้ยงเชื้อที่มีอาหาร 

Potato dextrose agar (PDA) บรรจุอยู 

โดยใชเข็มเขี่ยตัวไรวางบนจาน 

เลี้ยงเชื้อจานละ 

3-4 จุด จุดละ 1 ตัว นํ าจานเลี้ยงเชื้อไปบมในตูควบคุมอุณหภูมิ 

(incubator) ที่ 

27-28 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ 

63-65% เปนเวลา 1-2 วัน เมื่อเสนใยของเชื้อราเริ่ม 

เจริญยืดยาวออกมาที่ผิวอาหาร 

จึงใชเข็มขนาดเล็ก (minuten pin) ติดกับปลายไมตัดสวนของเสน 

ใยเพื่อนํ 

ามาวางลงในจานลี้ยงเชื้อบรรจุอาหาร 

PDA และนํ าไปบมเชื้อตอในตูควบคุมอุณหภูมิอีก 

3 วัน จากนั้นทํ 

าการแยกเชื้อราที่ไดโดยการ 

streak ลงบนจานวุนอาหาร 

จนไดสายพันธุที่บริสุทธิ์ 


3) นํ าสายพันธุของเชื้อราที่แยกไดเก็บรักษาไวในหลอดอาหารผิวลาดเอียง 

(slant 

culture), เก็บภายใต paraffin oil และเก็บโดยวิธี lyophilization เพื่อทํ 

าการศึกษาตอไป 

24


1 การเก็บตัวอยางไรศัตรูพืช 


2 การแยกไรศัตรูพืชออกจากใบพืช 

25

ก 

ค 


3 การแยกเชื้อราใหบริสุทธิ์ 

ก) ซากไรสี่ขาวางอยูบน 

PDA อายุ 2 วัน ข) ตัดสวนของเสนใยมาเลี้ยงใหม 

ค) โคโลนีที่ไดจากการยายเสนใยมาเลี้ยง 

อายุ 7 วัน และ ง) streak เชื้อจน 

บริสุทธิ์ 

ข 

ง 

26

1.3 การเตรียมตัวอยางไรศัตรูพืชเพื่อวิเคราะหชนิดของไร 

การทํ าสไลดไรสี่ขากระทํ 

าโดยนํ าไรสี่ขาที่พบบนสวนตางๆ 

ของพืชมาทํ าสไลด โดยหยด 

นํ ายา ้ Heinze ลงตรงกลางแผนสไลด 1 หยด จากนั้นจึงใชขนตาติดปลายไมเขี่ยไรสี่ขาเพศเมียมา 

วางลงในหยดนํ้ 

ายา พรอม ทั้งจัดตัวอยางใหอยูในทาทางที่ตองการ 

จากนั้นจึงใชกระจกปดสไลด 

(cover glass) ปดทับลงบนหยดนํ้ 

ายา และนํ าสไลดไปวางบน hot plate ที่อุณหภูมิ 

60 องศา 

เซลเซียส จนกระทั่งสไลดแหงสนิทจึงทํ 

าการผนึกขอบสไลดดวยนํ้ 

ายา Glyptal ® และตากสไลดให 

แหงที่อุณหภูมิหอง 

เมื่อสไลดแหงสนิทแลวจึงทํ 

าการติดหมายเลขสไลด วันที่เก็บ 


ชื่อ 

ผู เก็บ ไวบริเวณดานขางของแผนสไลด กอนที่จะนํ 

าเขาเก็บไวในตูเก็บสไลดเพื่อรอการวิเคราะห 

ชนิดของไรตอไป (ภาพที่ 

4) 

ตัวอยางไรที่เหลือจากการทํ 

าสไลด จะนํ ามาเก็บรักษาไวในขวดเก็บตัวอยางบรรจุนํ้ 

ายา 

sorbitol syrup ซึ่งเปนนํ้ 

ายาที่เหมาะกับการเก็บรักษาไรในกลุม 

eriophyoid โดยไมตองผานการ 

ดองใน alcohol 70% และสามารถเก็บรักษาไรไวไดเปนเวลานานหลายป 

การทํ าสไลดไรแมงมุมกระทํ าโดยเขี่ยไรแมงมุมทั้งเพศเมียและเพศผูใสในถวยแกวขนาด 

เล็ก (syracuse dish) บรรจุ lactophenol และนํ าไปวางบน hot plate ที่อุณหภูมิ 

60 องศา 

เซลเซียสเปนเวลา 7-14 วันหรือจนกวาอวัยวะภายในของไรจะใส จากนั้นจึงนํ 

าไรมาวางบนแผน 

สไลดที่มีนํ้ 

ายา Hoyer , s อยู ตรงกลางแผนสไลด 1 หยด ใชเข็มเขี่ยปลายแหลมจัดวางไรใหอยูใน 

ทาทางที่ตองการ 

จากนั้นจึงใชกระจกปดสไลดปดทับลงบนหยดนํ้ 

ายานั้น 

และนํ าแผนสไลดไปอบ 

บนเครื่องอุนสไลด 

(slide warmer) ที่อุณหภูมิ 

50-60 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 วันหรือจน 

กวาสไลดจะแหงสนิทกอนที่จะทํ 

าการผนึกขอบสไลดดวยนํ้ 

ายา Glyptal ® และตากสไลดใหแหง 

ประมาณ 7-10 วัน ทํ าการติดหมายเลขสไลด วันที่เก็บ 


ชื่อผูเก็บ 

ไวบริเวณดานขาง 

ของแผนสไลด และเก็บสไลดไวในตูเก็บสไลดเพื่อทํ 

าการวิเคราะหชนิดของไรตอไป 

27

ก ข 

ค 

จ 


4 การทํ าสไลดไรสี่ขา 

ก) อุปกรณสํ าหรับทํ าสไลด ข) hot plate ค) ตากสไลดบนแผนตากสไลด 

ง) แผนสไลดไรที่บันทึกขอมูลตางๆ 

จ) ถาดเก็บสไลด และ ฉ) ตูเก็บสไลด 

28 

ง 

ฉ

1.4 การเก็บตัวอยางพืชอาศัยของไร 

ไรศัตรูพืชสวนใหญโดยเฉพาะไรในวงศ Eriophyidae และ Diptilomiopidae มีความ 

เฉพาะเจาะจง (host specificity) กับพืชอาศัยมาก ดังนั้นการวิเคราะหชนิดของไรจึงตองทราบ 

ชนิดของพืชอาศัยดวยเสมอ เมื่อเก็บตัวอยางไรจึงตองนํ 

าสวนตางๆ ของพืชอาศัย ไดแก ใบ ดอก 

ผล มาเก็บแหงใน herbarium ดวย (ภาพที่ 

5 และ 6) รวมทั้งทํ 

าการบันทึกวัน-เดือน-ป ที่เก็บ 

และใหรหัสพืชอาศัย โดยรหัสที่ใหนี้จะตรงกับรหัสของเชื้อราที่เก็บได 

และตรงกับไรซึ่งเปนสัตว 

อาศัยของเชื้อราดวย 

พืชที่ทํ 

าแหงเรียบรอยแลวจะเก็บรักษาไวในพิพิทธภัณฑเพื่อรอการวิเคราะห 

ชนิดของพืชตอไป 


5 การจัดเรียงชิ้นสวนของพืชเพื่อเก็บแหง 


6 การเก็บตัวอยางแหงของพืชใน Herbarium 

29

2. การเจริญเติบโตและลักษณะโครงสรางของเชื้อรา 

2.1 การเจริญเติบโตของเชื้อราบนวุนอาหาร 

ทํ าการเลี้ยงเชื้อราที่รวบรวมได 

ในจานเลี้ยงเชื้อบรรจุอาหาร 

MEA ผสมสารปฏิชีวนะกัน 

แบคทีเรีย (ภาคผนวก ง) ในอัตรา 10 มิลลิลิตร/อาหาร 400 มิลลิลิตร เปนเวลา 7 วัน จากนั้น 

จึงขูดเสนใยเชื้อราใสลงในนํ้ 

ากลั่นซึ่งฆาเชื้อแลวจํ 

านวน 3 มิลลิลิตร และนํ าไปเขยาบนเครื่องเขยา 

(Vortex mixer) เปนเวลา 2 นาที กอนทํ าการนับจํ านวน conidia โดยใช Haemacytometer นับ 

ภายใตกลองจุลทรรศน (phase contrast microscope) ที่กํ 

าลังขยาย 400 เทา และปรับระดับ 

ความเขมขนของนํ้ 

า conidia ใหได 1.0x10 7 conidia/ลูกบาศกมิลลิลิตร กอนที่จะใช 

micropipette ดูดนํ้ 

า conidia จํ านวน 100 ไมโครลิตรลงบนจานเลี้ยงเชื้อบรรจุอาหาร 

MEA และ 

เกลี่ยใหทั่ว 

นํ าจานเลี้ยงเชื้อไปบมในตูควบคุมอุณหภูมิที่ 

27±1 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ 

65±3% เปนเวลา 7 วัน เมื่อครบกํ 

าหนดจึงใช cork borer ขนาดเสนผานศูนยกลาง 1 เซนติเมตร 

เจาะชิ้นวุ 

น และนํ าชิ้นวุนซึ่งมีเสนใยเชื้อราเจริญเต็มแผนมาควํ่ 

าลงบริเวณกึ่งกลางของจานเลี้ยงเชื้อ 

ที่บรรจุอาหาร 

MEA จํ านวน 30 มิลลิลิตร จานละ 1 แผน และนํ าจานเลี้ยงเชื้อไปบมในตูควบคุม 

อุณหภูมิที่ 


65±3% (ทํ าการทดลอง 15 จาน/สายพันธุ) 

วัดขนาดเสนผานศูนยกลางของโคโลนีเมื่อครบกํ 

าหนด 7, 14, 21 และ 28 วัน พรอมทั้งจด 

บันทึกขอมูลเกี่ยวกับลักษณะของเชื้อ 

เชน สีของโคโลนี, รูปรางลักษณะของโคโลนี, การเกิด clear 

zone, การเกิดหยดนํ้ 

าบนโคโลนี, และการสราง synnemata เปนตน นํ าขอมูลที่ไดมาจัดกลุมเสน 

ผานศูนยกลางของโคโลนีเพื่อหาความสัมพันธ 

ตามคา Quantiles โดยใชโปรแกรม SAS 

2.2 การศึกษาปริมาณ conidia โดยวิธี direct count และ viable plate count 

ศึกษาปริมาณ conidia โดยวิธี direct count และ viable plate count ของเชื้อราที่รวบ 

รวมได โดยทํ าการเลี้ยงเชื้อราเหมือนขอ 

2.1 เปนเวลา 7 วัน จากนั้นจึงใช 

cork borer เจาะชิ้นวุน 

ขนาดเสนผานศูนยกลาง 1 เซนติเมตร นํ าไปวางควํ่ 

าหนาลงบนจานเลี้ยงเชื้อที่มีอาหาร 

MEA 

จํ านวน 30 มิลลิลิตร และนํ าไปบมในตูที่อุณหภูมิ 


65±3% 

เปนเวลา 10 วัน (ทํ าการทดลอง 3 จาน/สายพันธุ) 

เมื่อครบกํ 

าหนด 10 วัน ทํ าการวัดขนาดเสน 

ผานศูนยกลางเพื่อหาพื้นที่โคโลนี 

และศึกษาจํ านวน conidia โดยนํ าโคโลนีจากแตละจานเลี้ยงเชื้อ 

มาแยกใสในหลอดทดสอบพลาสติกขนาดเสนผานศูนยกลาง 3 เซนติเมตร ยาว 11.5 เซนติเมตร 

บรรจุนํ ากลั ้ ่นบริสุทธิ์ซึ่งผานการฆาเชื้อแลวจํ 

านวน 5 มิลลิลิตร ผสม 0.05% Tween 80 ในอัตรา 

6 หยด/นํ้ 

า 100 มิลลิลิตร และนํ าไปเขยาบนเครื่องเขยาเปนเวลา 

2 นาที กอนที่จะทํ 

าการนับ 

จํ านวน conidia โดยใช Haemacytometer นับภายใตกลองจุลทรรศนชนิด phase contrast ที่กํ 

าลัง 

30

ขยาย 400 เทา (direct count) และบันทึกจํ านวน conidia เริ่มตน 

จากนั้นทํ 

าการเจือจางนํ้ 

า 

conidia ลงเปนลํ าดับ (serial dilution) ทํ าการทดสอบการงอกของ conidia โดยใชนํ้ 

า conidia ที่ 

ทราบลํ าดับของการเจือจางที่แนนอน 

จํ านวน 100 ไมโครลิตร เกลี่ยบนจานเลี้ยงเชื้อที่บรรจุ 

อาหาร MEA และนํ าไปบมในตูที่อุณหภูมิ 


65±3% เปน 

เวลา 3 วัน (ทํ าการทดลอง 6 จาน/สายพันธุ) 

ตรวจนับจํ านวนโคโลนีที่ขึ้นบนจานเลี้ยงเชื้อ 

(viable plate count) โดยใชปากกานับโคโลนี (Manostat ® colony counter) รุน 

81-520-000 

นับภายใตกลองจุลทรรศน (stereo microscope) และคํ า นวนจํ านวนโคโลนีตอหนวยพื้นที่ 

1 ตา 

รางเซนติเมตร เพื่อเปรียบเทียบกับจํ 

านวน conidia เริ่มตน 

ซึ่งนับโดยใช 

Haemacytometer และ 

นับจากโคโลนีที่สามารถเจริญในอาหาร 

MEB อายุ 3 วัน นํ าขอมูลมาทํ าการจัดกลุมเพื่อหาความ 

สัมพันธของพื้นที่โคโลนี, 

จํ านวน conidia ที่ไดจากทั้งสองวิธี 

ตามคา Quantiles โดยใชโปรแกรม 

SAS 

2.3 การศึกษาโครงสรางของเสนใยและ conidia 

นํ าเชื้อราที่รวบรวมไดมาเลี้ยงบนแผนสไลด 

(slide culture) เพื่อศึกษาลักษณะโครง 

สรางของเสนใยและ conidia โดยเตรียมวุนอาหาร 

MEA ใหมีความหนาไมเกิน 1 มิลลิเมตร ตัด 

ใหไดขนาด 0.5x0.5 เซนติเมตร วางบนกึ่งกลางของแผนสไลด 

จากนั้นใชเข็มเขี่ยเชื้อสะกิดเอา 

เสนใยมาวางบริเวณกึ่งกลางแผนวุนแตละดานจนครบทั้ง 

4 ดาน กอนที่จะนํ 

าแผนกระจกปดสไลด 

มาวางทับลงบนแผนวุนอาหาร 

นํ าแผนสไลดไปวางในจานเลี้ยงเชื้อซึ่งมีกระดาษฟางชุมนํ้ 

ารองอยู 

กนจาน โดยมีไมจิ้มฟนที่ผานการฆาเชื้อแลวรองใตแผนสไลดเพื่อปองกันไมใหนํ้ 

าในจานเลี้ยงเชื้อ 

ทวมแผนสไลด (ภาพที่ 

7) นํ าจานดังกลาวไปบมในตูเลี้ยงเชื้อที่อุณหภูมิ 

27±1 องศาเซลเซียส 

ความชื้นสัมพัทธ 

65±3% และทํ าการเก็บเสนใยของเชื้อราในวันที่ 

4 และ 7 โดยนํ าแผนกระจก 

ปดสไลดมาวางควํ่ 

าลงบนแผน สไลดสะอาดซึ่งมี 

lactophenol ผสม methylene blue 0.1% เปน 

mounting media จากนั้นนํ 

าแผนสไลดใสถาดไปตากไวที่อุณหภูมิหอง 

เมื่อตัวอยางแหงดีแลวจึง 

นํ าเชื้อราที่ไดมาศึกษาลักษณะโครงสรางของเสนใยภายใตกลองจุลทรรศนชนิด 

phase contrast ที่ 

กํ าลังขยาย 400 เทา ทํ าการวัดระยะหางระหวาง phialide, ความยาวของ phialide และขนาดของ 

conidia โดยใชโปรแกรม Scion Image และนํ าขอมูลที่ไดมาทํ 

าการจัดกลุมเพื่อหาความสัมพันธ 

ตามคา Quantiles โดยใชโปรแกรม SAS ในการวิเคราะห 

31


7 การทํ า slide culture เพื่อศึกษาโครงสรางของเสนใยและ 

conidia 

3. การเจริญเติบโตของเชื้อราในอาหารเหลว 

นํ าเชื้อราที่รวบรวมไดมาเลี้ยงในจานเลี้ยงเชื้อโดยเกลี่ยใหทั่วจาน 

ตามวิธีการในขอ 2.1 

เปนเวลา 7 วัน (เชื้อละ 

3 จาน) จากนั้นจึงขูดเอาสวนของเสนใยจากทั้ง 

3 จานเลี้ยงเชื้อ 

ใสลงใน 

หลอดทดสอบพลาสติกขนาดเสนผานศูนยกลาง 3 เชนติเมตร ยาว 11.5 เซนติเมตร บรรจุนํ้ 

า 

กลั่นบริสุทธิ์ซึ่งผานการฆาเชื้อแลวจํ 

านวน 10 มิลลิลิตร ผสม 0.05% Tween 80 ในอัตรา 6 

หยด/นํ า ้ 100 มิลลิลิตร เขยาบนเครื่องเขยาเปนเวลา 

1 นาที จากนั้นจึงดูดนํ้ 

า conidia ผสมเสน 

ใยจํ านวน 5 มิลลิลิตรใสลงในขวดกนชมพู 

(erlenmeyer flask) ขนาด 250 มิลลิลิตร ซึ่งบรรจุ 

อาหาร Malt extract broth (MEB) จํ านวน 50 มิลลิลิตร ปรับคาความเปนกรด-ดาง (pH) ของ 

อาหารเหลวเทากับ 6.5 กอนที่จะนํ 

าไปนึ่งฆาเชื้อในหมอนึ่งความดันดวยความดันไอนํ้ 

าที่ 

15 

ปอนด/ตารางนิ้ว 

อุณหภูมิ 121 องศาเซลเซียส เปนเวลา 15 นาที และนํ าไปบมบนตูเขยา 

(rotary shaker) ซึ่งควบคุมอุณหภูมิไวที่ 


65±3% เขยา 

ดวยความเร็ว 150 รอบตอนาทีเปนเวลา 4 วัน (ภาพที่ 

8) เมื่อครบกํ 

าหนดจึงทํ าการกรองมวล 

ชีวภาพ (fungal biomass) ออกจากอาหารเหลวโดยใชกรวยกรอง (Buchner funnel) ซึ่งมี 

กระดาษกรอง Whatman ® เบอร 1 ที่ชั่งนํ้ 

าหนักแลวรองรับมวลชีวภาพ (ภาพที่ 

9) กอนที่จะนํ 

าไป 

อบในตูอบแหง 

(hot air oven) ที่อุณหภูมิ 

40 องศาเซลเซียส เปนเวลา 24 ชั่วโมง 


ามาชั่ง 

นํ าหนักแหง ้ และทํ าการวัดความเปนกรด-ดางของอาหารเหลวภายหลังการเลี้ยงเชื้อรา 

32


8 การเลี้ยงเชื้อราบนตูเขยา 

(rotary shaker) 


9 การกรองมวลชีวภาพออกจากอาหารเหลวโดยใชกรวยกรอง (Buchner funnel) 

33

4. การศึกษาประสิทธิภาพของสารพิษของเชื้อราในอาหารเหลว 

4.1 ประสิทธิภาพของ crude filtrate 

นํ า crude filtrate ที่ไดจากการเลี้ยงเชื้อราในอาหารเหลวและผานการกรองเอามวลชีว 

ภาพออกหมดแลว ซึ่งเก็บไวในตูแชแข็งที่อุณหภูมิ 

–20 องศาเซลเซียส (ขอ 3) มากรองอีกรอบ 

ดวยกระดาษกรองชนิดพิเศษ (cellulose acetate) ขนาด 0.45 ไมครอน เสนผานศูนยกลาง 2.5 

เซนติเมตร เพื่อปองกันไมใหมีเสนใยและ 

conidia ปะปนอยูใน 

crude filtrate (ภาพที่ 

10) จาก 

นั้นจึงนํ 

า crude filtrate ที่ผานการกรองละเอียดแลวจํ 

านวน 20 ไมโครลิตร ฉีดเขาไปบริเวณขา 

เทียมคูแรกของหนอนกระทูผัก (Spodoptera litura (Fabricius)) วัย 4 โดยใชเครื่อง 

Microapplicator รุน 

ISCO (ภาพที่ 

11) (ทํ าการทดลอง 10 ตัว/สายพันธุ) 

หนอนในชุดควบคุม 

จะไดรับการฉีดอาหารเหลวตัวละ 20 ไมโครลิตร จากนั้นนํ 

าหนอนที่ไดรับสารทดสอบแลวไปเลี้ยง 

ในอาหารเทียม (ภาคผนวก) ที่อุณหภูมิหอง 

ทํ าการบันทึกการเปลี่ยนแปลงของหนอนทุก 

2 วันจน 

กระทั่งเปนตัวเต็มวัย 


12 และ 13) ทํ าการเปรียบเทียบประสิทธิภาพของสารพิษแตละไอ 

โซเลทโดยคํ านวณจากเปอรเซนตการตายของหนอน, ดักแดผิดปกติ, ตัวเต็มวัยผิดปกติ และ 

ดักแดที่ไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได 


10 การกรอง crude filtrate ผานกระดาษกรองชนิดพิเศษ 

34


11 การทดสอบประสิทธิภาพของสารพิษของเชื้อรา 

ก) เครื่อง 

Microapplicator ข) วิธีการฉีดหนอน และ 

ค) ภาพขยายการฉีด crude filtrate เขาบริเวณขาเทียมคูแรกของหนอน 

ก 

ข 

ค 

35


12 การเลี้ยงหนอนที่ไดรับสารทดสอบในอาหารเทียม 


13 สภาพการเลี้ยงหนอนที่ไดรับสารทดสอบในหองทดลอง 

36

4.2 ประสิทธิภาพของ crude filtrate เขมขน 

สุ มเลือกเชื้อรา 

จํ านวน 4 ไอโซเลทมาทํ าการเพิ่มความเขมขนของสารพิษ 

โดยเลี้ยงเชื้อ 

ราแตละสายพันธุในอาหารเหลวตามวิธีที่กลาวในขอ 

3 (ทํ าการทดลองสายพันธุละ 

3 ขวด) จาก 

นั้นทํ 

าการกรองเอาเฉพาะสวนของ crude filtrate มารวมกัน เมื่อจดบันทึกปริมาตรของ 

crude 

filtrate ของเชื้อราแตละไอโซเลทแลว 

จึงนํ า crude filtrate ไปทํ าการตกตะกอนโปรตีนโดยแชใน 

เกลือ ammonium sulphate เขมขน 90% (ภาพที่ 

14ก) จนกระทั่งเกลือ 

ammonium sulphate 

ละลายหมดจึงนํ าไปปนดวยเครื่อง 

centrifuge ที่ความเร็ว 

15,000 รอบ/นาที อุณหภูมิ 4 องศา 

เซลเซียส เปนเวลา 15 นาที จากนั้นจึงเท 

crude filtrate ออกใหเหลือเฉพาะตะกอนโปรตีน ทํ าการ 

ละลายตะกอนโปรตีนดวยนํ้ 

ากลั่น 

โดยจะใสนํ้ 

ากลั่นในปริมาณที่ตะกอนโปรตีนละลายไดเทานั้น 

และนํ าตะกอนโปรตีนที่ละลายอยูในนํ้ 

ากลั่นไปทํ 

าการแยกเกลือออก (desalted) โดยวิธี dialysis 

เปนเวลา 2 วันเพื่อใหมั่นใจวาไมมีเกลือเหลืออยู 


14ข) จากนั้นจึงนํ 

าสารละลายของ 

โปรตีนและนํ ากลั ้ ่นไปกรองดวยกระดาษกรองชนิดพิเศษขนาด 0.45 ไมครอน เสนผานศูนยกลาง 

2.5 เซนติเมตร และนํ าไปทํ าการทดสอบกับหนอนกระทูผัก 

วัย 4 ตามวิธีการในขอ 4.1 ทํ าการ 

เปรียบเทียบประสิทธิภาพของสารพิษใน crude filtrate และ crude filtrate เขมขนในแตละไอโซ 

เลทโดยคํ านวณจากเปอรเซนตการตายของหนอน, ดักแดผิดปกติ, ตัวเต็มวัยผิดปกติ และดักแดที่ 

ไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได 

ก ข 


14 การเพิ่มความเขมขนของ 

crude filtrate 

ก) การตกตะกอนโปรตีนดวยเกลือ ammonium sulphate 90% 

ข) การแยกเกลือออกจากตะกอนโปรตีน (desalted) โดยวิธี dialysis 

37

5. สถานที่ทํ 

าการทดลอง 

6. ระยะเวลาในการทดลอง 

สถานที่และระยะเวลาทํ 

าการศึกษา 

1. อํ าเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี 

2. ภาควิชากีฏวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

เริ่มทดลอง 

เดือน พฤศจิกายน พ.ศ. 2544 

สิ้นสุดการทดลอง 

เดือน มีนาคม พ.ศ. 2547 

38

ผลการทดลองและวิจารณ 

1. การสํ ารวจและเก็บตัวอยางเชื้อราที่ทํ 

าลายไรศัตรูพืช 

1.1 การเก็บตัวอยางเชื้อรา 

จากการสํ ารวจและเก็บตัวอยางเชื้อราตั้งแตเดือนพฤศจิกายน 

2544 - พฤศจิกายน 

2545 โดยใชแวนขยายขนาด 15-20 เทาสองดูบนใบพืช สวนมากจะพบไรสี่ขาอยูรวมกันเปน 

กลุ มๆ และมีซากไรปะปนอยูกับไรที่มีชีวิตดวย 

ซากของไรสี่ขามีขนาดเล็กมาก 

จึงยากที่จะมองเห็น 

ไดดวยตาเปลา ซากไรบางซากมีเสนใยแทงทะลุผนังลํ าตัวออกมาเปนเสนยาวๆ ซากไรสี่ขาที่มีเชื้อ 

ราเขาทํ าลายมักมีสีเหลืองเขมจนถึงสีนํ้ 

าตาล ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

Muma et al. (1961); 

Baker and Neunzig (1968) ที่พบวาไรสี่ขาจะมีสีเขมขึ้นเมื่อถูกเชื้อราเขาทํ 

าลาย ซากไรที่พบมี 

ลักษณะแหงติดอยูตามผิวใบพืช 


าซากไรสี่ขามาตรวจภายใตกลองจุลทรรศน 

จะเห็นวามี 

เสนใยของเชื้อราแทงทะลุผนังลํ 

าตัวออกทุกทิศทางแตบางซากก็ไมมีเสนใยของเชื้อราปรากฏให 

เห็นภายนอกลํ าตัว 

จากการเก็บตัวอยางไรศัตรูพืชที่อํ 

าเภอทองผาภูมิเปนเวลา 1 ป สามารถเก็บตัวอยาง 

ซากไรไดรวมทั้งสิ้น 

212 ตัวอยาง แบงออกเปนไรสี่ขา 

209 ตัวอยาง และไรแมงมุม 5 ตัวอยาง 

(ตารางที่ 

2) ไรแมงมุมที่ถูกเชื้อราเขาทํ 

าลายมีทั้งระยะตัวออนและตัวเต็มวัย 

จากตัวอยางไรแมง 

มุมที่รวบรวมไดพบวาตัวออนมักถูกเชื้อราเขาทํ 

าลายมากกวาตัวเต็มวัย 

ผลการสํ ารวจเชื้อราที่ทํ 

าลายไร พบเชื้อราทํ 

าลายไรสี่ขามากที่สุด 

ซึ่งตรงกับการรายงาน 

ของ Baker and Neunzig (1968); McCoy and Selhime (1977); Gerson et al. (1979); 

Samson and McCoy (1982) ที่รายงานการคนพบเชื้อรา 

Hirsutella thompsonii Fisher ทํ าลาย 

ไรสี่ขาบนใบพืชหลายชนิดในสภาพธรรมชาติ 

สวนรายงานการคนพบเชื้อราทํ 

าลายไรแมงมุมใน 

ธรรมชาตินั้นมีนอยมาก 

ในป ค.ศ. 1977 McCoy and Selhime ไดรายงานการสํ ารวจพบเชื้อรา 

H. thompsonii จากไรแมงมุม 3 ชนิดในวงศ Tetranychidae ที่แยกไดจากตนสม 

สาเหตุที่พบเชื้อ 

รา H. thompsonii ลงทํ าลายไรสี่ขามากกวาไรแมงมุม 

อาจเนื่องจากไรสี่ขามีขาอยูทางดานหนาของ 

ลํ าตัว เมื่อไรเดินจะใชวิธีลากลํ 

าตัวมาตามพื้นผิวใบหรือกิ่งกานพืช 

ดังนั้นโอกาสที่ผนังลํ 

าตัวของไร 

สี่ขาจะสัมผัสกับ 

conidia ของเชื้อราซึ่งอยูบนกานชูขนาดสั้นจึงมีมาก 

นอกจากนั้นไรสี่ขายังมีผนัง 

ลํ าตัวที่บาง 

และบริเวณลํ าตัวของไรสี่ขาประกอบดวยปลองจํ 

านวนมากเรียงติดตอกัน ระหวาง 

ปลองจะเปนผนังลํ าตัวที่ออน 

ทํ าให conidia ของเชื้อราสามารถงอก 

germ tube แทงผานผนังลํ า 

ตัวไดงายขึ้น 

McCoy (1985); Veen (1966) กลาววา conidia ของเชื้อราเปนสวนสํ 

าคัญในการ 

39

กอโรค และการเขาทํ าลายของเชื้อราสวนใหญจะเขาทางผนังลํ 

าตัว ดังนั้นเมื่อผนังลํ 

าตัวของไรสี่ขา 

มีโอกาสสัมผัสกับ conidia ของเชื้อราไดมากกวาไรแมงมุม 

จึงมีโอกาสเกิดโรคไดมากกวาไรแมง 

มุม 

ไรแมงมุมมีขนยาวตามลํ าตัวและมีขายาว เวลาเดินจึงทํ าใหลํ าตัวถูกยกขึ้นสูงจากผิวใบ 

ทํ าให conidia ไมมีโอกาสที่จะติดกับผนังลํ 

าตัวมากนัก ประกอบกับ conidia ของเชื้อราติดอยูบน 

กานชูสั้นๆ 

และไมสูงพอที่จะชวยให 

conidia เกาะติดผนังลํ าตัวไรแมงมุมไดสะดวก จึงทํ าให 

โอกาสที่ 

conidia จะเกาะติดที่ผนังลํ 

าตัวนอยลงดวย นอกจาก conidia จะเกาะติดตามปลองขา 

ซึ่งก็มีโอกาสนอย 

ดวยเหตุนี้จึงพบเชื้อราที่ทํ 

าลายไรแมงมุมในธรรมชาตินอยกวาไรสี่ขา 

อํ าเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี มีสภาพอากาศที่แตกตางกันในแตละฤดู 

ทํ าให 

ปริมาณไรและเชื้อราที่พบแตกตางกัน 

ในชวงฤดูรอนอากาศจะรอนมาก อุณหภูมิในชวงกลางวัน 

และกลางคืนแตกตางกันมาก โดยเดือนที่มีอุณหภูมิเฉลี่ยสูงสุดคือเดือนเมษายน 

ซึ่งมีอุณหภูมิ 

เฉลี่ยสูงสุด 

39 องศาเซลเซียส ตํ่ 

าสุด 21 องศาเซลเซียส และความชื้นสัมพัทธเฉลี่ย 

86% จาก 

การเก็บตัวอยางในชวงฤดูรอน (เดือนมีนาคม-พฤษภาคม) พบซากไรที่ถูกเชื้อราทํ 

าลายจํ านวน 

59 ตัวอยาง (ตารางที่ 

2) ซึ่งจากสภาพอากาศในชวงกลางวันนาจะทํ 

าใหพบเชื้อราในปริมาณนอย 

แตเนื่องจากชวงกลางคืนมีอุณหภูมิตํ่ 

าและปริมาณความชื้นสูง 

ซึ่งเหมาะสมตอการเจริญเติบโต 


จึงทํ าใหพบเชื้อราทํ 

าลายไรในปริมาณมากกวาที่ควร 

ในฤดูฝนมีฝนตกชุกมาก ปริมาณนํ้ 

าฝนที่วัดไดสูงสุดคือ 

411 มิลลิเมตร (เดือน 

สิงหาคม) ในชวงฤดูฝนนี้จะมีฝนตกตลอดทั้งวัน 

ทํ าใหใบไมเปยกชื้น 

ตัวไรจะติดอยูตามหยดนํ้ 

า 

จึงไมสามารถมองเห็นไรและเชื้อราได 

ถึงแมวาในชวงฤดูฝนจะมีความชื้นในบรรยากาศสูงมาก 

(มากกวา 90%) ซึ่งเหมาะตอการเขาทํ 

าลายของเชื้อรา 

แตการเก็บตัวอยางเปนไปไดยาก จึงทํ าให 

พบเชื้อรานอย 

ดังจะเห็นไดจากจํ านวนตัวอยางไรที่เก็บไดในเดือนกรกฎาคม, 

สิงหาคม และ 

กันยายน ซึ่งเก็บตัวอยางไรที่ถูกเชื้อราทํ 

าลายไดเพียง 5, 5 และ7 ตัวอยางตามลํ าดับ 

อากาศในฤดูหนาวคอนขางเย็นและมีความชื้นสูง 

เดือนที่มีอุณหภูมิตํ่ 

าสุดคือเดือน 

มกราคม ซึ่งมีอุณหภูมิเฉลี่ยตํ่ 

าสุด 16 องศาเซลเซียส และสูงสุด 33 องศาเซลเซียส ความชื้น 

สัมพัทธ 92% สภาพอากาศเชนนี้เหมาะสมตอการเจริญเติบโตของเชื้อรา 

ทํ าใหการเก็บตัวอยาง 

ในชวงฤดูหนาวพบซากไรที่ถูกเชื้อราเขาทํ 

าลายมาก โดยเดือนที่พบมากที่สุดคือเดือนกุมภาพันธ 

ซึ่งเก็บตัวอยางไรที่มีเชื้อราไดถึง 

44 ตัวอยาง 

40


2 Number of dead mite samples collected at Amphoe Thong Pha Phum, 

Kanchanaburi Province during November 2001-November 2002 

Collecting date No. Dead 

mite samples 

Mite families 

November 2001 8 Eriophyidae, Diptilomiopidae and Tetranychidae 

December 2001 17 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

January 2002 21 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

February 2002 44 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

March 2002 21 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

April 2002 13 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

May 2002 10 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

June 2002 15 Eriophyidae และ Diptilomiopidae 

July 2002 5 Eriophyidae, Diptilomiopidae and Tetranychidae 

August 2002 5 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

September 2002 7 Eriophyidae and Diptilomiopidae 

October 2002 25 Eriophyidae, Diptilomiopidae and Tetranychidae 

November 2002 21 Eriophyidae, Diptilomiopidae and Tetranychidae 

จากการวิเคราะหปริมาณตัวอยางที่เก็บไดพบวาในชวงเดือนตุลาคม-มีนาคม 

มีปริมาณ 

ไรที่ถูกทํ 

าลายมากที่สุด 

ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

อังศุมาลย (2543ข) ซึ่งทํ 

าการสํ ารวจไรในภาค 

กลางและภาคตะวันออกของประเทศไทย และพบวาเชื้อราชนิดเดียวกันนี้มีการระบาดมากในชวง 

เดือนตุลาคม–มกราคมของทุกปที่ทํ 

าการสํ ารวจ แตเนื่องจากพื้นที่ในจังหวัดกาญจนบุรีมีความชื้น 

สูงในชวงฤดูหนาวและมีอากาศที่เหมาะสมตอการเจริญเติบโตของเชื้อรา 

จึงทํ าใหพบการระบาด 

ของเชื้อราในเดือนกุมภาพันธและมีนาคมดวย 

41

1.2 การแยกและวิเคราะหชนิดของเชื้อรา 

ผลจากการนํ าตัวอยางซากไรที่คาดวาจะมีเชื้อราอยูจํ 

านวน 212 ตัวอยาง มาทํ าการแยก 

เชื้อราที่ทํ 

าใหเกิดโรค สามารถแยกเชื้อใหบริสุทธิ์ไดทั้งหมด 

114 ไอโซเลท โดยเปนเชื้อที่แยกได 

จากไรสี่ขา 

109 ไอโซเลท และจากไรแมงมุม 5 ไอโซเลท เมื่อทํ 

าการวิเคราะหชนิดของเชื้อรา 

พบ 

วาเปนเชื้อ 

Hirsutella thompsonii var. synnematosa ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

Samson et al. 

(1980) ที่รายงานวา 

มีเฉพาะสายพันธุ 

synnematosa เทานั้นที่มีถิ่นกํ 

าเนิดอยูในแถบรอนเชื้อรา 

พวกนี้เจริญเติบโตคอนขางชาจึงตองใชเวลานานในการที่จะแยกเชื้อใหบริสุทธิ์ 

การทดลองเก็บรักษาเชื้อราที่บริสุทธิ์ไวในหลอดอาหารผิวลาดเอียง 

(slant culture), ใน 

paraffin oil และเก็บโดยวิธี lyophilization พบวาเชื้อราสามารถเจริญไดดีเมื่อทํ 

าการเก็บรักษา 

ดวยวิธีการตางๆ ทั้ง 

3 วิธี การเก็บเชื้อราในหลอดอาหารผิวลาดเอียง 


15) เปนวิธีที่ 

สะดวกที่สุด 

ไมตองใชคาใชจายมากนัก แตจะทํ าใหเสียเวลาในการตอเชื้อบอยๆ 

สวนการเก็บเชื้อ 

ราใน paraffin oil (ภาพที่ 

16ก) เปนการลด activity ของเชื้อราซึ่งอาจทํ 

าใหเชื้อสูญเสียความ 

สามารถในการสราง conidia ได และอัตราการเจริญเติบโตอาจลดลงบาง จากการทดสอบการ 

งอกของเชื้อราที่เก็บรักษาใน 

paraffin oil พบวาสามารถเก็บรักษาเชื้อรา 

H. thompsonii ไวใน 

paraffin oil ไดประมาณ 1 ป สวนการเก็บเชื้อราโดยวิธี 

lyophilization (ภาพที่ 

16ข) พบวาเชื้อ 

มีอัตราการรอดชีวิตสูงมาก และมีรายงานวาสามารถที่จะเก็บไดเปนระยะเวลานานถึง 

10 ป อยาง 

ไรก็ดีการเก็บวิธีสุดทายนี้แมจะใหผลดีที่สุดเนื่องจากเชื้อราสามารถอยูรอดไดนานหลายป 

ไมตอง 

เสียเวลาในการตอเชื้อบอยๆ 

แตก็เปนวิธีที่เสียคาใชจายมากที่สุด 

และจํ าเปนตองมีเครื่องมือ 

เฉพาะในการทํ า lyophilzation ดวย 

42


15 การเก็บเชื้อราแบบ 

subculture ในหลอดอาหารผิวลาดเอียง 

ก ข 


16 การเก็บเชื้อราดวยวิธีการตางๆ 

ก) การเก็บเชื้อราภายใต 

paraffin oil 

ข) การเก็บเชื้อราในหลอด 

ampule ซึ่งเก็บโดยวิธี 

lyophilyzation 

43

1.3 การวิเคราะหชนิดของไรศัตรูพืช 

ผลการวิเคราะหตัวอยางของไรบนแผนสไลดจํ านวน 212 ตัวอยาง พบวาเปนไรสี่ขาที่ 

อยูในวงศ 

Eriophyidae จํ านวน 69 ตัวอยาง และวงศ Diptiomiopidae จํ านวน 40 ตัวอยาง สวน 

ไรแมงมุมในวงศ Tetranychidae มีเพียง 5 ตัวอยางเทานั้น 

ไรสี่ขาเปนไรที่มีขนาดเล็กมาก 

ไมสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา โดยมีลํ าตัวกวาง 50- 

70 ไมครอน และยาว 100-270 ไมครอน ลักษณะรูปรางของไรสี่ขาจะแตกตางกัน 

เชน คลายตัว 

หนอน (worm-like) หรือคลายกระสวย หัวปานทายแหลม (fusiform) และมีอวัยวะในการดูด 

อาหาร (chelicerae) สั้นมาก 

มีขา 2 คูติดทางสวนหนาของลํ 

าตัว บริเวณลํ าตัวของไรสี่ขาประกอบ 

ดวยปลองจํ านวนมากเรียงติดตอกัน ไรสี่ขาในวงศ 

Eriophyidae มีอวัยวะดูดอาหารสั้นและเหยียด 

ตรงไปขางหนา สวนวงศ Diptilomiopidae มีอวัยวะดูดอาหารคอนขางยาว บริเวณโคนหักงอลง 

เกือบเปนมุมฉากกับลํ าตัว (ภาพที่ 

17) ไรสี่ขาที่พบบนพืชแตละชนิดมีสีแตกตางกันไป 

เชน ขาว 

เหลือง แดงใส มวงเขม ไรสี่ขาบางชนิดมี 

wax เกาะเปนแถวตามความยาวของลํ าตัวดวย ตัว 

อยางไรที่พบสวนมากจะดูดกินนํ้ 

าเลี้ยงพืชอยูบริเวณใตใบโดยไมทํ 

าใหพืชเกิดอาการผิดปกติ และ 

มีเพียงสวนนอยที่ทํ 

าใหพืชแสดงอาการผิดปกติโดยทํ าใหเกิดปุมปมที่บริเวณดานหนาและใตใบ 

11 ตัวอยาง สวนไรที่กระตุนใหพืชสรางแผงขนกํ 

ามะหยี่ 

(erinia) มีเพียง 5 ตัวอยางและทํ าให 

เกิดอาการสีสนิม (rust) ตามบริเวณที่ถูกทํ 

าลายมี 18 ตัวอยาง 

ไรแมงมุมเปนไรที่มีขนาดใหญกวาไรสี่ขา 

และสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา โดยมี 

ความยาวของลํ าตัวประมาณ 300-400 ไมครอน ลํ าตัวออนกลมหรือรูปไข สีของลํ าตัวแตกตาง 

กันเชน เหลือง เหลืองอมเขียว แดง ในธรรมชาติไมคอยพบการระบาดของไรแมงมุมมากนัก อาจ 

เปนไดวาสภาพพื้นที่ที่สํ 

ารวจมีความชื้นสัมพัทธคอนขางสูงตลอดเวลา 

จึงพบการแพรระบาดนอย 

เนื่องจากไรแมงมุมจะแพรกระจายไดดีในที่ที่อุณหภูมิสูงและความชื้นตํ่ 

า Boudreaux (1963) 

รายงานวาอุณหภูมิที่ทํ 

าใหไรแมงมุมเจริญเติบโตอยางรวดเร็วคือ 24-29 องศาเซลเซียส นอกจาก 

นั้นความชื้นสัมพัทธก็เปนอีกสาเหตุหนึ่งที่ทํ 

าใหไรแมงมุมเกิดการระบาดไดโดย Chen et al. 

(1996) รายงานวาความชื้นสัมพัทธที่เหมาะสมตอการเจริญเติบโตของไรแมงมุม 

Tetranychus 

truncatus Ehara คือ 67% และ Nickel (1960) รายงานวาที่ความชื้นสัมพัทธ 

20-30% จะทํ าให 

ไรแมงมุม Tetranychus urticae (Koch) มีการพัฒนาไดอยางรวดเร็วและผลิตไขไดมากกวาที่ 

ความชื้นสัมพัทธ 

85-90% จากการสํ ารวจตัวอยางพบวาที่อํ 

าเภอทองผาภูมิมีความชื้นสัมพัทธ 

86-95% ซึ่งไมเหมาะสมตอการเจริญของไรแมงมุม 

จึงไมพบการระบาดของไรในกลุมนี้มากนัก 

นอกจากนั้นยังพบวามีตัวออนดวงและเพลี้ยไฟซึ่งเปนศัตรูธรรมชาติที่คอยควบคุมปริมาณของไร 

แมงมุมแพรกระจายอยูทั่วไปอีกดวย 

44

ก ข 


17 ไรสี่ขาในวงศ 

Eriophyidae และ Diptiomiopidae 

ก) ไรสี่ขาในวงศ 

Eriophyidae มีอวัยวะในการดูดอาหารสั้น 

(ศรชี้) 

และ 

ข) ไรสี่ขาในวงศ 

Diptiomiopidae มีอวัยวะในการดูดอาหารยาว 

45

1.4 การวิเคราะหชนิดของพืชอาศัย 

จากการสํ ารวจไรสี่ขาที่ถูกเชื้อราลงทํ 

าลาย พบไรสี่ขาแพรกระจายอยูบนพืชแทบทุกชนิด 

เชน ไมปา วัชพืช พืชไร พืชสวน และไมดอกไมประดับ รวมทั้งพืชเศรษฐกิจตางๆ 


3) 

ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

อังศุมาลย (2543ข); Jeppson et al. (1975); Boczek et al. 

(1989); Keifer et al. (1982); Amrine et al. (2003) ที่ไดรายงานพืชอาศัยของไรสี่ขาไวเปน 

จํ านวนมาก สวนไรแมงมุมพบนอยมากไมวาจะเปนไรที่มีเชื้อราลงทํ 

าลายหรือไมก็ตาม 

การวิเคราะหตัวอยางพืชที่เก็บไวใน 

herbarium พบวามีความหลากชนิดมาก โดยเฉพาะ 

พืชปาซึ่งไมสามารถจํ 

าแนกชนิดไดเนื่องจากไมมีสวนของดอกและเมล็ด 

พืชอาศัยของไรแมงมุมที่ 

ถูกเชื้อราเขาทํ 

าลายมีเพียง 4 ชนิดไดแก ขอย ผักหวาน มะดูก และขี้เหล็ก 

สวนพืชอาศัยของไรสี่ 

ขาที่เก็บไดสวนใหญจะเปนไมผลตางๆ 

เชน กระทอน ลํ าไย ลิ้นจี่ 

ขนุน เงาะ เปนตน (ตารางที่ 

3) 

พืชอาศัยของไรแมงมุมจะแสดงอาการใบจุดสีขาว สวนพืชอาศัยของไรสี่ขาบางชนิดจะ 

แสดงอาการผิดปกติ เชนใบลิ้นจี่ 

และกระทอนจะมีแผงขนกํ ามะหยี่อัดแนนอยูในสวนของใบที่โปง 

พอง และตนชะอมจะมีใบกอดกันเปนปม ชะอมบางตนที่มีไรระบาดมากใบจะเหลืองและรวงหลน 

ไปในที่สุด 

อยางไรก็ตามพืชสวนใหญไมแสดงอาการผิดปกติที่เกิดจากการดูดกินของไรสี่ขา 

เชน 

ขนุนปา เปลา และมะละกอ เปนตน 

46


3 Mites and host plants collected at Amphoe Thong Pha Phum Kanchanaburi, Province during November 2001-November 2002 

Isolates Host plant Common name Plant family Mite family Location Date 

2191 Streblus asper Lour. Khoi Moraceae Tetranychidae Jok Gra Din Water Fall 10-Nov-01 

2196 Wendlandia sp. Unknown Rubiaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 9-Nov-01 

2198 Crateva adansonii DC. Kum bok Capparaceae Eriophyidae Ban Tha Ma Duea 12-Nov-01 

2201 Unknown Unknown Sapindaceae Diptilomiopidae Thong Pha Phum Natural Park 9-Dec-01 

2203 Ichnocarpus frutescens (L.) W.T.Aiton Thao wan daeng Apocynaceae Diptilomiopidae Huai Pak Khok 8-Dec-01 

2204 Clerodendrum sp. Unknown Labiatae Eriophyidae Huai Pak Khok 8-Dec-01 

2205 Unknown Unknown Vitaceae Eriophyidae Huai Pak Khok 8-Dec-01 

2206 Unknown Unknown Leguminosae Eriophyidae Huai Pak Khok 8-Dec-01 

2208 Clerodendrum sp. Unknown Labiatae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 9-Dec-01 

2209 Thunbergia laurifolia Lindl. Rang chuet Acanthaceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 8-Dec-01 

2210 Bauhinia acuminata Linn. Kalong Caesalpinioideae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 8-Dec-01 

2212 Jasminum sp. Mali pa Oleaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 9-Dec-01 

2214 Streblus asper Lour. Khoi Moraceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 9-Dec-01 

2215 Mammea harmandii Kosterm. Saraphi dong Guttiferae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 9-Dec-01 

2217 Bauhinia purpurea Linn. Chong Kho Caesalpinioideae Eriophyidae Huai Pak Khok 19-Jan-02 

2219 Bambusa sp. Phai Gramineae Eriophyidae Huai Pak Khok 19-Jan-02 

2220 Thysanolaena maxima K. Ya mai kwat Gramineae Eriophyidae Huai Pak Khok 19-Jan-02 

47


3 (ตอ) 


2222 Dimocarpus longan Lour. Lamyai Sapindaceae Eriophyidae Ban Huai Khayang 20-Jan-02 

2223 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Eriophyidae Ban Huai Khayang 21-Jan-02 

2229 Unknown Unknown Cucurbitaceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 20-Jan-02 

2230 Croton oblongifolius Roxb Plao yai Euphorbiaceae Eriophyidae Huai Pak Khok 20-Jan-02 

2233 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 20-Jan-02 

2241 Combretum punctatum Blume. Sakae wan Combretaceae Diptilomiopidae Thong Pha Phum Natural Park 4-Feb-02 

2242 Unknown Unknown Apocynaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 4-Feb-02 

2246 Acacia concinna (willd) DC. Sompoi Leguminosae Eriophyidae Ban Huai Khayang 5-Feb-02 

2247 Unknown Unknown Cucurbitaceae Diptilomiopidae Ban Pak Lum Pilog 5-Feb-02 

2259 Dimocarpus longan Lour. Lamyai Sapindaceae Eriophyidae Ban Huai Khayang 5-Feb-02 

2262 Quisqualis indica Linn. Lep mue nang Combretaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 5-Feb-02 

2271 Artocarpus rigidus Blume. Khanun pa Moraceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 6-Feb-02 

2278 Siphonodon celastrineus Griff. Maduk Celastraceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 6-Feb-02 

2280 Colocasia esculenta (Linn.) Schott. Bon Araceae Eriophyidae Ban Huai Khayang 6-Feb-02 

2282 Saccharum officinarum Linn. Oi Gramineae Eriophyidae Ban Phachem Mai 15-Mar-02 

2283 Pterocarpus macrocarpus Kurz Pradu Papilionoidae Eriophyidae Ban Phachem Mai 15-Mar-02 

2284 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 15-Mar-02 

48


3 (ตอ) 


2286 Litsea monopetala (Roxb.) Pers. I men Lauraceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 15-Mar-02 

2291 Dimocarpus longan Lour. Lamyai Sapindaceae Eriophyidae Ban Rhi Pa 16-Mar-02 

2293 Litchi chinensis Sonn. Linchi Sapindaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 16-Mar-02 

2294 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 17-Mar-02 

2295 Aporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill. Mueat lot Euphorbiaceae Diptilomiopidae Huai Pak Khok 17-Mar-02 

2296 Unknown Unknown Leguminosae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 17-Mar-02 

2300 Saccharum officinarum Linn. Oi Gramineae Eriophyidae Ban Huai Khayang 17-Mar-02 

2301 Bambusa sp. Phai Gramineae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 17-Mar-02 

2392 Archidendron jiringa (Jack) I.C.Nielson Cha niang Mimosoideae Eriophyidae Ban Rhi Pa 22-Apr-02 

2397 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Rhi Pa 22-Apr-02 

2398 Croton robustus Kurz. Plao Euphorbiaceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 22-Apr-02 

2399 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 22-Apr-02 

2405 Ficus racemosa Linn. Ma duea utum phon Moraceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 23-Apr-02 

2409 Thunbergia laurifolia Lindl. Rang chuet Acanthaceae Diptilomiopidae Ban Phachem Mai 23-Apr-02 

2425 Citrus maxima (Burm.f.) Merr Som o Rutaceae Eriophyidae Ban Rhi Pa 24-Apr-02 

2428 Archidendron jiringa (Jack) I.C.Nielson Cha niang Mimosoideae Eriophyidae Ban Rhi Pa 27-May-02 

2429 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 27-May-02 

49


3 (ตอ) 


2430 Ficus racemosa Linn. Ma duea utum phon Moraceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 27-May-02 

2436 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 27-May-02 

2437 Citrus maxima (Burm.f.) Merr Som o Rutaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 27-May-02 

2438 Carica papaya Line. Malako Caricaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 27-May-02 

2443 Citrus maxima (Burm.f.) Merr Som o Rutaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 28-May-02 

2444 Citrus reticulata Blanco Som khieo wan Rutaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 28-May-02 

2450 Citrus maxima (Burm.f.) Merr Som o Rutaceae Eriophyidae Ban Huai Khayang 28-May-02 

2455 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 16-Jun-02 

2456 Archidendron jiringa (Jack) I.C.Nielson Cha niang Mimosoideae Eriophyidae Ban Rhi Pa 16-Jun-02 

2457 Glochidion sp. Khrai mot Euphorbiaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

2458 Archidendron jiringa (Jack) I.C.Nielson Cha niang Mimosoideae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

2459 Litsea sp. Unknown Lanraceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

2461 Jasminum sp. Mali pa Oleaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

2462 Unknown Unknown Unknown Diptilomiopidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

2464 Unknown Unknown Euphorbiaceae Diptilomiopidae Ban Rhi Pa 30-Aug-02 

2465 Mammea harmandii Kosterm. Saraphi dong Guttiferae Diptilomiopidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

2466 Glochidion sp. Khrai mot Euphorbiaceae Diptilomiopidae Thong Pha Phum Natural Park 30-Jun-02 

50


3 (ตอ) 


2475 Citrus maxima (Burm.f.) Merr Som o Rutaceae Eriophyidae Ban Huai Khayang 27-Jul-02 

2476 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Tetranychidae Ban Tha Ma Duea 27-Jul-02 

2477 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Tetranychidae Ban Tha Ma Duea 27-Jul-02 

2479 Siphonodon celastrineus Griff. Maduk Celastraceae Tetranychidae Ban Rhi Pa 28-Jul-02 

2480 Siphonodon celastrineus Griff. Maduk Celastraceae Eriophyidae Ban Rhi Pa 28-Jul-02 

2482 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Rhi Pa 30-Aug-02 

2485 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Phachem Mai 30-Aug-02 

2487 Morinda citrifolia Linn. Yoban Rubiaceae Diptilomiopidae Ban Tha Ma Duea 30-Aug-02 

2490 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Tha Ma Duea 30-Aug-02 

2493 Carica papaya Line. Malako Caricaceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 28-Sep-02 

2494 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 28-Sep-02 

2497 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Phachem Mai 28-Sep-02 

2502 Morinda citrifolia Linn. Yoban Rubiaceae Diptilomiopidae Ban Phachem Mai 28-Sep-02 

2505 Jasminum sp. Mali pa Oleaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 24-Oct-02 

2507 Pterocarpus macrocarpus Kurz Pradu Papilionoidae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 24-Oct-02 

2509 Unknown Unknown Euphorbiaceae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 24-Oct-02 

2510 Connarus sp. Thopthaep Connaraceae Diptilomiopidae Thong Pha Phum Natural Park 24-Oct-02 

51


3 (ตอ) 


2513 Pterocarpus macrocarpus Kurz Pradu Papilionoidae Eriophyidae Thong Pha Phum Natural Park 24-Oct-02 

2515 Croton robustus Kurz. Plao Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Tha Ma Duea 25-Oct-02 

2519 Merremia vitifolia (Burm.f.) Hallier f. Chingcho lueang Convolvulaceae Eriophyidae Ban Tha Ma Duea 25-Oct-02 

2524 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Pak Lum Pilog 25-Oct-02 

2527 Carica papaya Line. Malako Caricaceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 25-Oct-02 

2528 Siphonodon celastrineus Griff. Maduk Celastraceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 25-Oct-02 

2532 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 25-Oct-02 

2533 Cassia siamea Lam. Khi lek Caesalpinioideae Diptilomiopidae Ban Pak Lum Pilog 26-Oct-02 

2534 Cassia siamea Lam. Khi lek Caesalpinioideae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 26-Oct-02 

2535 Cassia siamea Lam. Khi lek Caesalpinioideae Tetranychidae Ban Pak Lum Pilog 26-Oct-02 

2538 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Pak Lum Pilog 26-Oct-02 

2540 Garuga pinnata Roxb. Ta khram Burseraceae Diptilomiopidae Ban Tha Ma Duea 26-Oct-02 

2542 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Tha Ma Duea 26-Oct-02 

2544 Morinda citrifolia Linn. Yoban Rubiaceae Diptilomiopidae Ban Tha Ma Duea 26-Oct-02 

2545 Thunbergia laurifolia Lindl. Rang chuet Acanthaceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 23-Nov-02 

2551 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Huai Khayang 23-Nov-02 

2555 Nephelium lappaceum Linn. Ngo Sapindaceae Eriophyidae Ban Pak Lum Pilog 23-Nov-02 

52


3 (ตอ) 


2557 Syzygium malaccense Linn. Chomphu mamiaw Myrtaceae Diptilomiopidae Ban Pak Lum Pilog 23-Nov-02 

2559 Lagerstroemia sp. Salao Lythraceae Eriophyidae Huai Pak Khok 23-Nov-02 

2560 Unknown Unknown Unknown Eriophyidae Huai Pak Khok 23-Nov-02 

2562 Lagerstroemia cuspidata Wall. Ta bak Lythraceae Diptilomiopidae Suan Pa Thong Pha Phum 24-Nov-02 

2563 Sandoricum koetjape (Burm.f.) Merr. Krathon Meliaceae Diptilomiopidae Ban Phachem Mai 24-Nov-02 

2565 Aglaia sp. Unknown Meliaceae Eriophyidae Suan Pa Thong Pha Phum 24-Nov-02 

2566 Casearia grewiifolia Vent. Kruai pa Flacourtiaceae Diptilomiopidae Suan Pa Thong Pha Phum 24-Nov-02 

2568 Acacia pennata (L.) Willd. ssp. Cha om Mimosoideae Eriophyidae Ban Phachem Mai 24-Nov-02 

2569 Sauropus androgynus (L.) Merr. Phuk waan Euphorbiaceae Eriophyidae Ban Phachem Mai 24-Nov-02 

2573 Carica papaya Line. Malako Caricaceae Eriophyidae Suan Pa Thong Pha Phum 24-Nov-02 

2575 Morinda citrifolia Linn. Yoban Rubiaceae Diptilomiopidae Suan Pa Thong Pha Phum 24-Nov-02 

2576 Connarus sp. Thopthaep Connaraceae Eriophyidae Huai Pak Khok 24-Nov-02 

53

2. การเจริญเติบโตและลักษณะโครงสรางของเชื้อรา 

2.1 การเจริญเติบโตของเชื้อราบนวุนอาหาร 

ผลการศึกษาการเจริญเติบโตของเชื้อรา 

H. thompsonii ที่รวบรวมไดจํ 

านวน 114 ไอโซ 

เลท บนวุนอาหาร 

MEA โดยการวัดขนาดเสนผานศูนยกลางโคโลนีของเชื้อราอายุ 

7, 14, 21 

และ 28 วัน พบวาโคโลนีอายุ 7 วันมีขนาดเสนผานศูนยกลางตั้งแต 

0.07-1.36 เซนติเมตร จาก 

การทดลองสามารถแบงกลุมของเสนผานศูนยกลางโคโลนีออกเปน 

4 กลุมอยางมีนัยสํ 

าคัญทาง 

สถิติ โดยโคโลนีของเชื้อราจํ 

านวน 32 ไอโซเลทจะมีขนาดเล็ก 0.07-0.47 เซนติเมตร สวนกลุม 

โคโลนีที่มีขนาดใหญมีขนาด 

0.72-1.36 เซนติเมตรมีจํ านวน 27 ไอโซเลท เชื้อราไอโซเลท 

2296 เจริญเติบโตชาที่สุด 

(เสนผานศูนยกลาง 0.07 เซนติเมตร) สวนไอโซเลท 2458 เจริญเติบ 

โตเร็วกวาไอโซเลทอื่นๆ 

โดยมีเสนผานศูนยกลางของโคโลนีถึง 1.36 เซนติเมตร (ตารางที่ 

4, ตา 

รางผนวกที่ 

ก1) 

เมื่อโคโลนีอายุ 

14 วันจะมีขนาดเสนผานศูนยกลางตั้งแต 

0.64-2.99 เซนติเมตร ใน 

จํ านวนไอโซเลทที่ศึกษาพบวา 

เชื้อราจํ 

านวน 29 ไอโซเลทเปนกลุมที่มีขนาดเสนผานศูนยกลาง 

ของโคโลนีเล็กซึ่งมีขนาดเพียง 

0.64-1.26 เซนติเมตร และเชื้อราจํ 

านวน 28 ไอโซเลทโดยเปน 

เชื้อรากลุมที่มีขนาดเสนผานศูนยกลางโคโลนีใหญคือ 

1.98-2.99 เซนติเมตร ไอโซเลท 2296 

ยังคงมีขนาดเล็กที่สุด 

(0.64 เซนติเมตร) และไอโซเลท 2560 มีขนาดใหญที่สุด 

(2.99 

เซนติเมตร) (ตารางที่ 

5, ตารางผนวกที่ 

ก1) 

เมื่อเชื้อรามีอายุ 

21 วันจะมีการขยายขนาดของโคโลนีมากขึ้น 

โดยมีเสนผานศูนยกลาง 

ตั้งแต 

0.94-4.37 เซนติเมตร เชื้อราจํ 

านวน 29 ไอโซเลทมีขนาดเสนผานศูนยกลาง 0.94- 

2.21 เซนติเมตรซึ่งเปนกลุมที่มีขนาดโคโลนีเล็ก 

สวนกลุมที่มีขนาดโคโลนีใหญมี 

28 ไอโซเลท 

โดยมีขนาดเสนผานศูนยกลาง 3.22-4.37 เซนติเมตร ไอโซเลท 2296 ยังคงมีขนาดเล็กที่สุด 


(4.37 เซนติเมตร) (ตารางที่ 

6, ตา 

รางผนวกที่ 

ก1) 

เมื่อโคโลนีอายุ 

28 วันจะมีขนาดเสนผานศูนยกลางตั้งแต 

1.42-5.39 เซนติเมตร จาก 

การแบงกลุ มของโคโลนีที่มีขนาดแตกตางกันเปน 

4 กลุมนั้นพบวา 

กลุมเชื้อราที่มีขนาดโคโลนีเล็ก 

มีจํ านวน 29 ไอโซเลท ซึ่งมีเสนผานศูนยกลาง 

1.42-3.07 เซนติเมตร กลุมที่มีขนดใหญมี 

จํ านวน 28 ไอโซเลท โดยมีขนาดเสนผานศูนยกลาง 4.22-5.39 เซนติเมตร ไอโซเลท 2296 มี 

54

ขนาดเล็กที่สุด 


(5.39 เซนติเมตร) 



ก1) 

Samson et al. (1980) เลี้ยงเชื้อราสายพันธุ 

synnematosa ดวยอาหาร Malt Extract 

agar ที่อุณหภูมิ 

25 องศาเซลเซียส เปนเวลา 14 วัน พบวาโคโลนีมีขนาดเสนผานศูนยกลาง 2.0- 

2.5 เซนติเมตรซึ่งก็มีหลายไอโซเลทที่มีขนาดของโคโลนีใกลเคียงกับการรายงานของ 

Samson et 

al. (1980) เชน #2210, 2214, 2215, 2259, 2294, 2392, 2429, 2457 และ 2458 

เปนตน Rombach et al. (1986) เลี้ยงเชื้อรา 

H. thompsonii สายพันธุ 

synnematosa ดวย 

อาหาร Sabouraud dextrose agar เปนเวลา 14 วันและวัดเสนผานศูนยกลางโคโลนีได 1-1.5 

เซนติเมตร ซึ่งใกลเคียงกับ 

ไอโซเลท 2196, 2198, 2201, 2203, 2208, 2209, 2212, 

2262, 2278 และ 2280 เปนตน 


าผลการวัดขนาดเสนผานศูนยกลางของโคโลนีเชื้อราอายุ 

7, 14, 21 และ 28 วัน 

มาคํ านวณหาอัตราการเจริญเติบโตของเชื้อเฉลี่ยในชวง 

1 วัน (Growth rate overall period) พบ 

วาเชื้อรา 

H. thompsonii ทั้ง 

114 ไอโซเลท มีอัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ยตอวันตั้งแต 

0.06-0.23 

เซนติเมตร โดยไอโซเลท 2296 และ 2540 มีอัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ยตอวันตํ่ 

าที่สุดคือ 

0.06 

เซนติเมตร สวนไอโซเลท 2392 มีอัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ยตอวันสูงที่สุดคือ 

0.23 เซนติเมตร 


านวน 38 ไอโซเลทมีอัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ยตอวัน 

0.15-0.17 เซนติเมตรสวนกลุมที่ 

มีอัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ย 

0.13-0.14 และ 0.18-0.23 มีจํ านวน 24 ไอโซเลทเทากัน 



ก1) 

55


4 Colony diameters of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract agar 

plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 7 days 

Colony diameter (cm) Number of isolates 

0.07-0.47 32 (28.07%) 

0.48-0.56 26 (22.81%) 

0.56-0.72 29 (25.44%) 

0.72-1.36 27 (23.68%) 





0.64-1.26 29 (25.44%) 

1.27-1.6 28 (24.56%) 

1.61-1.97 29 (25.44%) 

1.98-2.99 28 (24.56%) 

56





0.94-2.21 29 (25.44%) 

2.22-2.63 29 (25.44%) 

2.64-3.21 28 (24.56%) 

3.22-4.37 28 (24.56%) 





1.42-3.07 29 (25.44%) 

3.08-3.62 28 (24.56%) 

3.63-4.21 29 (25.44%) 

4.22-5.39 28 (24.56%) 

57


8 Growth rate overall periods of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt 

extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 28 days 


0.06-0.12 28 (24.56%) 

0.13-0.14 24 (21.05%) 

0.15-0.17 38 (33.33 %) 

0.18-0.23 24 (21.05%) 

58

2191 2196 2198 


18 โคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii บนอาหาร MEA อายุ 28 วัน 

2201 

2203 2204 2205 2206 

2208 2209 2210 

2212 

2220 2222 2223 

2229 

2230 2241 2242 

2233 

59


18 (ตอ) 

2246 2247 2259 2262 

2271 2278 2280 2282 

2283 2284 2286 2291 

2293 2294 2295 2296 

2300 2301 2392 

2397 

60


18 (ตอ) 

2398 2399 2405 2409 

2425 2428 2429 2430 

2436 2437 2438 2443 

2444 2450 2455 2456 

2457 2458 2459 2461 

61


18 (ตอ) 

2462 2464 2465 2466 

2475 2476 2477 2479 

2480 2482 2485 2487 

2490 2493 2494 2497 

2502 2505 2507 2509 

62


18 (ตอ) 

2510 2513 2515 2519 

2524 2527 2528 2532 

2533 2534 2535 2538 

2540 2542 2544 2545 

2551 2555 2557 2559 

63


18 (ตอ) 

2560 2562 2563 2565 

2566 2568 2569 2573 

2575 2576 

64

ลักษณะโคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii ทั้ง 

114 ไอโซเลทมีความแตกตางกันดังแสดง 

ในภาพที่ 

18 โดยสามารถเปน 3 แบบตามลักษณะการยกของขอบโคโลนี คือ โคโลนีแบน (flat), 

โคโลนีฟูปานกลาง (moderate) และโคโลนีที่มีเสนใยพองฟูทํ 

าใหขอบของโคโลนียกสูงขึ้นจากพื้น 

ผิวมาก (elevate) (ภาพที่ 

19) ลักษณะโคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii var. synnematosa 

สวนใหญเปนแบบ moderate ซึ่งพบมากถึง 

50 ไอโซเลท สวนโคโลนีแบบ flat พบรองลงมาคือ 

44 ไอโซเลท และโคโลนีแบบ elevate พบนอยที่สุดคือ 

20 ไอโซเลท (ตารางที่ 


ก2) McCoy and Kanavel (1969) เลี้ยงเชื้อรา 

H. thompsonii ดวยอาหาร Sabouraud 

dextrose agar, Potato dextrose agar, V-8 juice agar และ Modified soil fungus medium เปน 

เวลา 12 วัน พบวาลักษณะโคโลนีของเชื้อรามีลักษณะเหมือนกันคือ 

โคโลนีแบน (fat) แตอาจมี 

การยกของโคโลนีเหนืออาหารเล็กนอย ซึ่งตรงกับผลการศึกษาครั้งนี้ที่พบเชื้อราซึ่งมีลักษณะโคโล 

นีแบนถึง 40 ไอโซเลท 

การเกิดสีของโคโลนีมีความแตกตางกัน ซึ่งสามารถแบงออกไดเปน 

7 สี ไดแก ขาว 

(White), เทา (Gray), เหลืองอมเทา (Yellowish gray), ขาวอมเหลือง (Yellowish white), เทา 

อมเขียว (Greenish gray), ขาวอมเขียว (Greenish white) และ ขาวสม Orange white (ตารางที่ 


ก2) McCoy and Kanavel (1969) รายงานวาโคโลนีของเชื้อรา 

H. 

thompsonii มีสีเทาอมเขียว ซึ่งตรงกับสีของเชื้อราหลายไอโซเลท 

เชน 2204, 2222, 2233, 

2246, 2282, 2283, 2286, 2300 และ 2398 เปนตน อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) 

รายงานการเกิดสีของเชื้อรา 

H. thompsonii ที่เลี้ยงบนอาหาร 

Malt extract agar ไววามีตั้งแตสี 

ขาวอมเทาจนถึงสีเทาจนเกือบดํ า ซึ่งในการกํ 

าหนดสีจากการมองเห็นดวยตาอาจแตกตางกัน แต 


ารูปของโคโลนีมาเทียบสีดูพบวามีหลายไอโซเลทที่มีสีใกลเคียงกับการทดลองของอังศุมาลย 

และ อุไรวรรณ (2532) 

เมื่อเลี้ยงเชื้อราไดประมาณ 

2 อาทิตยจะพบวาเชื้อราบางไอโซเลทเริ่มมีการสราง 

synnemata โดยเกิดปุ มนูนสีขาวขึ้นรอบๆ 

โคโลนีของเชื้อราและเริ่มยาวขึ้นเรื่อยๆ 

เกิดจากการที่ 

อาหารเริ่มหมด 

ซึ่งเปนกลไกอยางหนึ่งในการรักษาตัวเองเพื่อการอยูรอด 

โดยการสรางมัดของ 

เสนใยที่เรียงตัวกันอยางแนนหนา 

และจะอยูในสภาพนี้จนกวาจะมีอาหารใหม 

จากการศึกษาพบ 

วา synnemata จะปรากฏเดนชัดขึ้นเมื่อเชื้อรามีอายุประมาณ 

3 อาทิตย ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

Rombach et al. (1986) ที่รายงานวา 


H. thompsonii จะมีการสราง synnemata เมื่อเลี้ยง 

ไวประมาณ 3 อาทิตย และตรงกับการรายงานของ อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) ที่รายงาน 

วาโคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii อายุ 7-14 วันจะเริ่มมีการรวมกันของเสนใยสีขาวเปนตุม 

เล็กๆ จนกลายเปน synnemata ลักษณะการเกิด synnemata ของ H. thompsonii แตละไอโซเลท 

จะแตกตางกัน เชน เกิดเปนกระจุกๆ เกิดกระจายทุกทิศทาง นอกจากนั้นเชื้อราบาง 

ไอโซเลทมี 

65

synnemata ยาว ในขณะที่บางไอโซเลทมี 

synnemata สั้นมาก 

เชื้อราหลายไอโซเลทไมสราง 

synnemata แมจะเปนสายพันธุ 

H. thompsonii var. synnematosa ดวยกันก็ตาม ซึ่งตรงกับคํ 

า 

อธิบายของ อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) ที่กลาววา 

เชื้อราสายพันธุ 

synnemata ไมไดสราง 

synnemata 100% สวนใหญจะพบประมาณ 60-75% ของโคโลนีที่เลี้ยง 

สวน Mains (1951) 

กลาววา การสราง synnemata ขึ้นอยูกับสภาพทางสรีรวิทยา 

และเมื่อ 

subculture หลายครั้งเชื้อจะ 

ไมสราง synnemata อีก จากผลการศึกษาครั้งนี้พบวามีเชื้อรา 

H. thompsonii จํ านวน 58 ไอโซ 

เลท (50.88%) ที่สราง 

synnemata จากการสังเกตลักษณะอื่นๆที่ปรากฏบนโคโลนียังพบวาเชื้อ 

ราจํ านวน 46 ไอโซเลท (40.35%) มีการสรางหยดนํ้ 

าบนโคโลนี (water droplet) ซึ่งเกิดจากการ 

คายนํ าของเชื ้ ้อรา หยดนํ้ 

าที่เกิดในแตละไอโซเลทจะมีสีที่ตางกัน 

เชน สีเขียว แดง นํ้ 

าตาล เหลือง 

เนื่องจากเสนใยเกิดการคายนํ้ 

าแลวมารวมกับ pigment ของเสนใยที่ผลิตออกมาจึงทํ 

าใหเกิดสี 

ตางๆ เปนขบวนการปองกันตัวจากแสงแดด รังสีหรือสิ่งที่เปนอันตรายกับตัวเชื้อรา 

Rosas 

(2003) ศึกษาความเปนพิษของหยดนํ้ 

าที่เกิดขึ้นบนโคโลนี 

(exudate) ของเชื้อรา 

H. thompsonii 

(HtM 120i) โดยนํ าหยดนํ้ 

านั้นไปฉีดในหนอนกินไขผึ้งวัยสุดทาย 

(Galleria mellonella 

(Linnaeus)) จํ านวน 10 ไมโครลิตร พบวาไมมีผลกับหนอนคือไมทํ าใหหนอนตาย รวมทั้งไมทํ 

า 

ใหดักแดและตัวเต็มวัยผิดปกติ แตเมื่อนํ 

าหยดนํ้ 

าที่ความเขมขน 

100, 50 และ 40% ไปทดสอบ 

กับไรแมงมุม Tetranychus urticae (Koch) พบวาหยดนํ้ 

ามีผลไปยับยั้งการวางไขของไร 

โดยทํ าให 

ไรวางไขเพียง 45±4.2, 59±4.9 และ 63±4.9 ตามลํ าดับ 


านวน 47 ไอโซเลท (41.23%) มีการสราง clear zone ซึ่งเกิดเปนบริเวณใส 

รอบๆ โคโลนี (ตารางที่ 

11, ภาพที่ 

20) เนื่องจากเชื้อราทํ 

าการผลิตและปลดปลอยเอนไซมที่ 

เกี่ยวของกับการยอยสลายโปรตีนออกมาภายนอกเซลล 

(chitinolytic enzymes) เพื่อทํ 

าการสลาย 

โปรตีนโมเลกุลใหญใหเปนโมเลกุลเล็กแลวทํ าการดูดซึมเขาสูเซลล 

เมื่อโปรตีนในอาหาร 

MEA ที่ 

อยูรอบๆ 

โคโลนีมีโมเลกุลเล็กลงจึงทํ าใหเห็นเปนบริเวณใสรอบๆ โคโลนี Chernin et al. (1997) 

ศึกษาการปลดปลอยเอ็นไชมที่ยอยโปรตีนในเชื้อรา 

H. necatrix, H. kirchneri และเชื้อรา 

H. 

thompsonii จํ านวน 6 ไอโซเลท พบวาเชื้อรา 

H. thompsonii จํ านวน 2 ไอโซเลท และ H. 

necatrix สามารถปลดปลอยเอ็นไซมที่ยอยโปรตีนในอาหารเลี้ยงเชื้อได 


าลักษณะทาง morphology ของเชื้อราทั้งหมดมาหาความสัมพันธ 

คือสีของโคโลนี, 

การเกิด synnemata, การยกของขอบโคโลนี, การสราง polyblastic conidiogeneous cell, การเกิด 

clear zone และ water droplet พบวา ลักษณะตางๆ มีความสัมพันธกันนอยมากหรือแทบจะไมมี 

ความสัมพันธเลย (ภาคผนวก ข1) 

66

ก 


19 ลักษณะโคโลนีของเชื้อรา 

H. thompsonii 

ก) flat ข) moderate และ ค) elevate 

ก 


20 ลักษณะพิเศษที่เชื้อรา 

H. thompsonii สรางขึ้นเมื่อเลี้ยงบนอาหาร 

MEA 

ก) synnemata ข) water droplets และ ค) Clear zone 

ข 

ข 

67 

ค 

ค


9 Formation of H. thompsonii colony (114 isolates) cultured on malt agar plates 

at 27±1 o C, 65±3% RH for 28 days 

Colony formation Number of isolates 

Flat 44 (38.60%) 

Moderate 50 (43.86%) 

Elevate 20 (17.54%) 


10 Color of H. thompsonii colony (114 isolates) cultured on malt agar plates at 

27±1 o C, 65±3% RH for 28 days 

Color of colony Number of isolates 

White 22 (19.30%) 

Gray 14 (12.28%) 

Yellowish gray 17 (14.91%) 

Yellowish white 24 (21.05%) 

Greenish gray 16 (14.04%) 

Greenish white 8 (7.02%) 

Orange white 13 (11.40%) 

68


11 Special characteristics of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt agar 

plates at 27±1 o C, 65±3% RH for 28 days 

Characteristics Number of isolates 

Yes No 

Synnemata 58 (50.88%) 56 (49.12%) 

Water droplets 46 (40.35%) 68 (59.65%) 

Clear zone 47 (41.23%) 67 (58.77%) 

69

2.2 การศึกษาปริมาณ conidia โดยวิธี direct count และ viable plate count 

ผลการศึกษาปริมาณ conidia ของเชื้อรา 

H. thompsonii 114 ไอโซเลท โดยการนับ 

ปริมาณ conidia จาก Haemacytometer (direct count) และนับจํ านวน conidia ที่สามารถเจริญ 

บนวุนอาหาร 

MEA (viable plate count) เพื่อเปรียบเทียบจํ 

านวน conidia ตอพื้นที่โคโลนี 

1 ตา 

รางเซนติเมตร พบวา จํ านวน conidia ซึ่งไดจากการนับโดยวิธี 

direct count มีปริมาณแตกตางกัน 

ตั้งแต 

0.44x10 4 -191.68x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตร โดยมีเชื้อราเพียง 

2 ไอโซเลทที่ผลิต 

conidia ไดมากกวา 100x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตร เชื้อราที่สราง 

conidia ไดมากที่สุดคือ 

ไอโซเลท 2220 โดยสามารถสราง conidia ไดถึง 191.68x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตร รองลง 

มาคือไอโซเลท 2196 ซึ่งผลิต 

conidia ได 115.91x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตร สวนไอโซเลท 

2528 สราง conidia ไดนอยที่สุดคือ 

0.44x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตร (ตารางผนวกที่ 

ก3) 

การแบงกลุมของเชื้อราตามปริมาณ 

conidia ที่นับโดยวิธี 

direct count พบวาอัตราการ 

สราง conidia สามารถแบงเชื้อราออกไดเปน 

4 กลุ มอยางมีนัยสํ าคัญทางสถิติ โดยเชื้อราที่ผลิต 

conidia ไดเพียง 0.44x10 4 -8.64x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตร มี 28 ไอโซเลท (24.56%) 

สวนกลุมที่ผลิต 

conidia ไดมากระหวาง 33.11x10 4 -191.68x10 4 conidia/ตารางเซนติเมตรมี 

จํ านวนมากถึง 29 ไอโซเลท (25.44%) (ตารางที่ 

12) 


านํ้ 

า conidia มาเจือจางเพื่อศึกษาความสามารถในการเจริญบนวุนอาหาร 

MEA 

(viable plate count) ภายหลังการเลี้ยงเปนเวลา 

3 วัน ที่อุณหภูมิ 

27±1 องศาเซลเซียส พบวาเชื้อ 

รามีปริมาณ conidia ที่สามารถเจริญบนวุนอาหารไดตั้งแต 

0.66x10 4 -181.70x10 4 CFU/ตา 

รางเซนติเมตร ขึ้นอยูกับไอโซเลทของเชื้อรา 

ทั้งนี้จํ 

านวน conidia ที่นับโดยวิธี 

direct count และ 

viable plate count มีความสัมพันธกันสูงมากโดยมีคา r=0.956 และมีความสัมพันธไปในทาง 

เดียวกัน (ภาคผนวก ข2) จากจํ านวนไอโซเลทที่ศึกษาพบวาเชื้อราจํ 

านวน 28 ไอโซเลท 

(24.56%) มีปริมาณ conidia ที่นับโดยวิธี 

viable plate count ตํ าสุดอยู ่ ระหวาง 0.66x10 4 - 

9.01x10 4 CFU/ตารางเซนติเมตร สวนไอโซเลทที่มีจํ 

านวน conidia มาก (วิธี viable plate 

count) มี 29 ไอโซเลท (25.44%) โดยมีจํ านวนระหวาง 30.73x10 4 -181.70x10 4 CFU/ตา 

รางเซนติเมตร (ตารางที่ 

13 และตารางผนวกที่ 

ก3) 

จากการนับจํ านวน conidia ของเชื้อราแตละไอโซเลท 

พบวา โดยทั่วไปจํ 

านวน conidia 

ที่นับโดยวิธี 

viable plate count ที่เจริญบนวุนอาหารมักมีจํ 

านวนตํ่ 

ากวาจํ านวน conidia ที่ไดจาก 

การนับโดยวิธี direct count ตอหนวยพื้นที่เดียวกัน 

ทั้งนี้อาจเปนเพราะ 

conidia ที่ไดจากการนับ 

โดยวิธี direct count มีทั้ง 

conidia ที่แกหรือออนเกินไปจนไมสามารถงอกได 

อยางไรก็ตาม มีเชื้อ 

70

ราจํ านวน 49 ไอโซเลท เชน 2229, 2397, 2437, 2476, 2458 และ 2482 ที่ใหจํ 

านวน 

conidia ที่เจริญบนวุนอาหารมากกวาปริมาณ 

conidia ที่ไดจากการนับโดยตรงตอหนวยพื้นที่เดียว 

กัน โดยเฉพาะไอโซเลท 2437 มีปริมาณ conidia ที่นับโดยวิธี 

direct count 14.19x10 4 conidia/ 

ตารางเซนติเมตร แตใหปริมาณ conidia ที่นับโดยวิธี 

viable plate count สูงถึง 3 เทา (40.35x10 4 

CFU/ตารางเซนติเมตร) เปนตน สาเหตุที่ทํ 

าใหปริมาณ conidia ที่นับโดยวิธี 

viable plate count 

มีปริมาณสูงอาจเปนเพราะเชื้อราที่ใชในการศึกษายังเปนชวงที่มีการเจริญอยู 

ซึ่งอาจมีการสราง 

conidia เพิ่มขึ้นหรือในขั้นตอนการกรองเพื่อแยกเอาเสนใยออกจากนํ้ 

า conidia อาจมีเสนใยที่ขาด 

เปนทอนเล็กๆ ปะปนอยูดวย 

ซึ่งเสนใยเหลานี้สามารถเจริญเติบโตเปนโคโลนีเล็กๆ 

ที่มีลักษณะ 

คลายกับโคโลนีที่ไดจาก 

conidia เดี่ยวๆ 

จากผลการศึกษาที่พบวาปริมาณการสราง 

conidia ของเชื้อราแตละไอโซเลทที่แตกตาง 

กันนั้น 

อาจมาจากความแตกตางของโครงสรางเสนใยและการสราง conidia ของเชื้อราดวย 

เชน 

ไอโซเลท 2220 ที่ผลิต 

conidia ไดมากที่สุดนั้น 

มีลักษณะโคโลนีแบน สีขาวอมเขียว โครงสรางสืบ 

พันธุที่เรียกวา 

phialide เปนแบบ polyphialidic มีรูเปดออกจาก phialide 3 รูทํ าใหมีจํ านวน 

conidia 3 อัน และพบลักษณะโครงสรางพิเศษที่เรียกวา 

polyblastic conidogenous cells ที่ 

สามารถผลิต conidia ไดหลายอัน สวนไอโซเลท 2528 ที่ผลิต 

conidia ไดนอยที่สุดมีลักษณะโค 

โลนีฟูปานกลาง สีขาว phialide เปนแบบ polyphialidic ที่มีรูเปดออกจาก 

phialide 2 รูทํ าใหมี 

จํ านวน conidia 2 อัน และไมพบลักษณะโครงสรางพิเศษที่เรียกวา 

polyblastic conidogenous 

cells จากการที่เชื้อราไอโซเลท 

2220 มีการสราง polyblastic conidogenous cells นี้เอง 

ทํ าใหเชื้อ 

ราสามารถผลิต conidia ไดมากกวาไอโซเลท 2528 ทั้งๆ 

ที่โครงสรางสืบพันธุเปนแบบ 

polyphialidic เหมือนกัน 

conidia ที่เชื้อราสรางขึ้นจะมีปริมาณมากหรือนอยนั้น 

อาจไมไดขึ้นอยูกับลักษณะทาง 

สัณฐานของเชื้อเพียงอยางเดียว 

หากแตมีปจจัยอื่นๆ 

ที่สามารถทํ 

าใหปริมาณการสราง conidia 

มากขึ้นหรือลดลงได 

เชน ปริมาณอาหารและชนิดของอาหารที่ใชเลี้ยง 

ซึ่ง 

McCoy (1978b) ได 

รายงานไววา ธาตุอาหารที่จํ 

าเปนในการสราง conidia คือ C และ N เชื้อรา 

H. thompsonii ทุก 

สายพันธุเปนพวกที่สราง 

conidia ไดในระดับปานกลาง (moderate sporulater) โดยสราง conidia 

ไดประมาณ 10 7 -10 8 conidia/ลูกบาศกมิลลิลิตร conidia เปนสิ่งสํ 

าคัญที่ใชในการเขาทํ 

าลายไร 

McCoy and Selhime (1977) รายงานวา conidia เปน infective unit ที่กอโรคกับไรสี่ขา 

McCoy 

(1981,1985) กลาววา การกอโรคเกิดขึ้นโดย 

conidia เกาะติดกับผนังลํ าตัวสวนใดสวนหนึ่ง 

จากนั้น 

conidia จะงอก germ tube แทงทะลุผานผนังลํ าตัวไร และใชเนื้อเยื่อภายในลํ 

าตัวไรใน 

การเจริญเติบโตและแพรกระจายไดอยางรวดเร็ว ดังนั้นถาหาหนทางที่จะทํ 

าใหเชื้อราสราง 

conidia 

ไดมากขึ้น 

ก็ยอมจะเปนประโยชนในการนํ าไปใชในการควบคุมไรศัตรูพืช ที่ผานมาไดมีผูทํ 

าการ 

71

ทดลองฉายรังสี UV เพื่อทํ 

าให phialide สามารถจะผลิต conidia ไดมากขึ้นดวย 

โดย Tuveson 

and McCoy (1982) ไดฉายรังสี Far-ultraviolet (FUV) ที่ความยาวคลื่น 

200-300 นาโน 

เมตร กับเชื้อรา 

H. thompsonii (HTF-72 strain) พบวามีผลทํ าใหจํ านวน conidia เพิ่มขึ้น 

การสราง conidia ของเชื้อรา 

H. thompsonii ที่นับจากทั้งสองวิธีคือ 

direct count และ 

viable plate count พบวาสวนใหญ (64% และ 62%) ไมไดขึ้นอยูกับขนาดพื้นที่ของโคโลนี 

ซึ่ง 

ตรงกับรายงานของ อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) ที่พบวาจํ 

านวน conidia ของเชื้อรา 

H. 

thompsonii var. synnematosa ไมไดขึ้นอยูกับขนาดของโคโลนี 

กลาวคือไอโซเลทที่มีอัตราการ 

สราง conidia มากที่สุดไมไดมีพื้นที่โคโลนีมากที่สุด 

และไอโซเลทที่มีพื้นที่โคโลนีมากที่สุดก็ไมได 

สราง conidia มากที่สุดเชนกัน 

เชน เชื้อราไอโซเลท2220 

มีจํ านวน conidia ที่นับโดยวิธี 

direct 

count และ viable plate count เทากับ 229.83x10 4 conidia/ลูกบาศกมิลลิลิตร และ 

218.17x10 4 CFU/ลูกบาศกมิลลิลิตร ตามลํ าดับ แตมีพื้นที่ของโคโลนีเพียง 

1.29 ตาราง 

เซนติเมตร ในขณะที่เชื้อราซึ่งมีขนาดใหญที่สุดคือไอโซเลท2458 

ซึ่งมีพื้นที่โคโลนี 

3.46 ตาราง 

เซนติเมตร มีจํ านวน conidia ที่นับโดยวิธี 

direct count และ viable plate count เพียง 

17.83x10 4 conidia/ลูกบาศกมิลลิลิตร และ 37.00x10 4 CFU/ลูกบาศกมิลลิลิตร ตามลํ าดับ 

(ตารางภาคผนวกที่ 

ก3) ผลการวิเคราะหหาคาความสัมพันธระหวางขนาดโคโลนีกับปริมาณ 

conidia ที่นับโดยวิธี 

direct count และระหวางขนาดของโคโลนีกับปริมาณ conidia ที่นับโดยวิธี 

viable plate count พบวามีความสัมพันธกันนอยมากโดยมีคา r=0.36107 และ 0.38745 ตาม 

ลํ าดับ (ภาคผนวก ข3) 

72


12 Number of conidia (direct count) from 1 cm 2 of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 10 days 

Number of conidia 

(10 4 conidia/cm 2 ) 

Number of isolates 

0.44-8.64 28 (24.56%) 

8.65-17.04 30 (26.32%) 

17.05-33.10 27 (23.68%) 

33.11-191.68 29 ( 25.44%) 


13 Number of conidia (plate count) from 1 cm 2 of H. thompsonii (114 isolates) 

cultured on malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 10 days 

Colony forming units 

(10 4 CFU/cm 2 ) 

Number of isolates 

0.66-9.01 28 (24.56%) 

9.02-14.96 29 (25.44%) 

14.97-30.72 28 (24.56%) 

30.73-181.70 29 (25.44%) 

73

2.3 การศึกษาโครงสรางของเสนใยและ conidia 

ผลการศึกษาโครงสรางของเสนใยและ conidia ของเชื้อราทั้ง 

114 ไอโซเลทที่รวบรวมได 

พบวาเชื้อราทุกไอโซเลทคือเชื้อ 

Hirsutella thompsonii โดยเสนใยมีลักษณะเปนเสนตรง มีเสน 

ผานศูนยกลางประมาณ 1.5-3.4 ไมครอนและมีผนังกั้น 

(septate hyphae) โครงสรางของเซลล 

สืบพันธุ (conidiogeneous cell) เปนแบบ phialide (ภาพที่ 

21ก) ซึ่งมีทั้งแบบที่เปน 

monophialidic (ภาพที่ 

21ข-ค) คือบริเวณปลายสุดของ phialide จะมีลักษณะเปนรูเปด มองเห็น 

เปนกานสั้นๆ 

เพียง 1 กาน ใชเปนที่รองรับเซลลสืบพันธุที่เรียกวา 

conidia ซึ่ง 

phialide แบบนี้จะ 

สราง conidia ไดเพียง 1 อันเทานั้น 

สวน phialide ที่เปนแบบ 

polyphialidic (ภาพที่ 

21ง-จ) จะ 

มีรูเปดออกจาก phialide หลายรูทํ าใหเห็นมีหลายกาน จากการศึกษาพบวามี 2-6 กาน และ 

จํ านวน conidia จะขึ้นอยูกับจํ 

านวนรูที่เปดออกมาจาก 

phialide นั้น 

ซึ่งใกลเคียงกับการรายงาน 

ของ Baker and Neunzig (1968) ที่พบวาเชื้อรา 

H. thompsonii สรางกานชู conidia ไดตั้งแต 

1-7 กาน 

รูปรางของ phialide มีลักษณะเปน flask-shape คลายขวดคอคอดงอกตั้งฉากกับเสนใย 

โดยมีสวนฐานคอนขางกวางเปนรูปกรวยหรือรูปไขและคอดลงตรงปลาย phialide ของเชื้อราบาง 

ไอโซเลท เชน #2284, 2286, 2293, 2295, 2398 และ 2456 จะเกิดเปนวงรอบๆ เสนใยเชื้อ 

ราอยูเปนจุดๆ 

ซึ่งจะพบจุดละ 

3-8 phialide (ภาพที่ 

22) conidia ที่พบบน 

phialide เหลานี้จะ 

แตกตางจาก conidia ที่เกิดจาก 

phialide ที่อยู 

เดี่ยวๆ 

คือมีลักษณะเปนวงรี คลายรูปไข ขนาด 

2.05-3.22x3.93-7.55 ไมครอน ซึ่งใกลเคียงกับ 

van Winkelhoff and McCoy (1984) ที่ราย 

งานวา conidia ของเชื้อรา 

H. thompsonii มีขนาดตั้งแต 

2.0-2.5x5.8-8.0 ไมครอน สวน 

phialide ที่อยูเดี่ยวๆ 

จะมี conidia รูปรางกลม ผิวขรุขระ มีขนาด 2.03-3.89x2.11-4.27 

ไมครอน (ตารางที่ 


ก4) ซึ่งใกลเคียงกับการรายงานของ 

Fisher (1950) ที่พบ 

วา conidia ของเชื้อรา 

H. thompsonii มีรูปรางแบบ lemon-shaped ขนาด 2.1-3.3x2.1-3.3 

ไมครอน สวน Samson et al. (1980) รายงานวา H. thompsonii var. synnematosa มีขนาดของ 

conidia 3.0-3.5x6.5-8.5 ไมครอน เมื่อ 

conidia แกจะมีเมือกหุมอยูที่ผนังสวนนอกเชนเดียวกับ 

รายงานของ อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) 


H. thompsonii var. synnematosa บางไอโซเลทจะมีการสราง polyblastic 

conidiogenous cell (holoblastic) โดยใน conidiogenous cell 1 อัน จะสามารถสราง conidia ได 

หลายอัน (ภาพที่ 

23) ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) ที่รายงานวา 

พบการสราง polyblastic conidiogenous cell ใน สายพันธุ 

synnematosa ดวย 

74

phialide มีความยาวเฉลี่ยตั้งแต 

8.15-20.20 ไมครอน ผลการจัดกลุมความยาวของ 

phialide พบวาเชื้อราที่มี 

phialide สั้นเพียง 

8.15-8.95 ไมครอน มีจํ านวน 30 ไอโซเลท ในขณะ 

ที่เชื้อรา 

28 ไอโซเลทมี phialide ยาว 11.36-20.20 ไมครอน (ตารางที่ 


ก4) 

ความยาวของ phialide สวนใหญจะใกลเคียงกับการรายงานของ อังศุมาลย และ อุไรวรรณ 

(2532) ที่รายงานวา 

phialide ของเชื้อรา 

H. thompsonii var. synnematosa จะมีความยาว 

ประมาณ 6.25-8.75 ไมครอน สวนความยาวของ phialide ของเชื้อรา 


thompsonii นั้น 

Baker and Neunzig (1968) ไดรายงานไววา phialide มีความยาว 6-10 

ไมครอน 

การวัดระยะหางระหวาง phialide ของเชื้อราทั้ง 

114 ไอโซเลท พบวาแตละ phialide มี 

ระยะหางแตกตางกันตั้งแต 

16.45-70.32 ไมครอน (ภาพที่ 

24) ซึ่งสามารถจํ 

าแนกออกเปน 4 

กลุมใหญๆ 

ดวยกัน กลุมที่มีระยะหางระหวาง 

phialide นอยที่สุด 

(16.45–34.02) มี 29 ไอโซ 

เลท และกลุมที่มีระยะหางระหวาง 

phialide มากที่สุด 

(48.34-70.32) มี 29 ไอโซเลทเชนกัน 



ก4) ผลการศึกษานี้ใกลเคียงกับรายงานของ 

อังศุมาลย และ อุไร 

วรรณ (2532) ที่กลาววา 

phialide ของเชื้อรา 

H. thompsonii var. synnematosa จะหางกัน 

ประมาณ 40-65 ไมครอน สวน Baker and Neunzig (1968) รายงานวาชวงหางระหวาง 

phialide ของ H. thompsonii var. thompsonii จะมีระยะหางตั้งแต 

10-90 ไมครอน 

เชื้อราสวนมากมีการสราง 

chlamydospore เปนกระเปาะอยูภายในเสนใย 


25) 

การสราง chlamydospore ในเชื้อรามีสาเหตุมาจากอาหารเริ่มขาดแคลน 

พบไดเมื่อเลี้ยงเชื้อราบน 

แผนสไลด (slide culture) นาน 6-7 วัน ซึ่งเปนชวงที่อาหารเริ่มหมดเนื่องจากมีอาหารอยูนอย 

ทํ าใหพบการสราง chlamydospore เร็ว อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) เลี้ยงเชื้อราสายพันธุ 

เดียวกันนี้บนวุนอาหาร 

Malt extract agar, Potato dextrose agar, Sabouraud dextrose agar และ 

Modified V-8 Juice agar จํ านวน 20 มิลลิลิตร และรายงานวาเชื้อราบางไอโซเลทมีการสราง 

chlamydospore เมื่อโคโลนีอายุ 

20 วันขึ้นไป 

ซึ่งตางจากการเลี้ยงบนแผนสไลดมาก 

แตเมื่อ 

พิจารณาปริมาณอาหารที่ใชเลี้ยงนั้นพบวาตางกัน 

โดยการเลี้ยงเชื้อบนแผนสไลดจะใชอาหารเพียง 

0.5x0.5 เซนติเมตรและหนาไมเกิน 1 มิลลิเมตร จึงทํ าใหมีการสราง chlamydospore ไดเร็วกวา 

ปกติ การสราง chlamydospore เปนวิธีหนึ่งที่จะชวยใหเชื้อราอยูรอดในสภาวะที่อดอาหาร 

และ 

พรอมที่จะขยายพันธุตอไปไดเมื่อสภาพแวดลอมเหมาะสมอีกครั้งหนึ่ง 

75

ข 

ง 


21 ลักษณะโครงสรางของเชื้อรา 

ก) โครงสรางเซลลสืบพันธุที่เรียกวา 

phialide 

ข-ค) phialide ที่เปนแบบ 

monophialidic 

ง-จ) phialide ที่เปนแบบ 

polyphialidic 

ข 

ก 

ค 

จ 

76


22 ลักษณะของ phialide ที่มีการแตกเปนวงรอบเสนใย 

ก) #2515 ข)#2301 ค) #2286 ง) #2398 จ) #2456 

ก 

ข ค 

ง จ 

77

ก 


23 ลักษณะการเกิด polyblastic conidiogenous cell (holoblastic) 

ก) #2201 ข)#2493 ค) #2557 

ข 

ค 

78


24 ระยะหางระหวาง phialide ที่ยาวและสั้น 


25 การสราง chlamydospore ภายในเสนใยของเชื้อรา 

79


14 Conidia of H. thompsonii (114 isolates) cultured on 0.5x0.5 cm malt extract 

agar placed on microscopic slide and incubated at 27±1 o C, 65±3% RH for 6 

days 

Width (µm) Number of isolates Length (µm) Number of isolates 

2.03-2.52 29 (25.44%) 2.11-2.69 31 (27.19%) 

2.53-2.78 29 (25.44%) 2.70-2.92 27 (23.68%) 

2.79-2.95 30 (26.32%) 2.93-3.12 30 (26.32%) 

2.96-3.89 26 (22.81%) 3.13-4.27 26 (22.81%) 


15 Length of phialide of H. thompsonii (114 isolates) cultured on 0.5x0.5 cm 

malt extract agar placed on microscopic slide and incubated at 27±1 o C, 

65±3% RH for 6 days 

Length of phialide (µm) Number of isolates 

8.15-8.95 30 (26.32 %) 

8.96-9.80 27 (23.68 %) 

9.81-11.35 29 (25.44 %) 

11.36-20.20 28 (24.56 %) 

80


16 Distance between phialides of H. thompsonii (114 isolates) cultured on 

0.5x0.5 cm malt extract agar placed on microscopic slide and incubated 


Length between phialides (µm) Number of isolates 

16.45-34.02 29 (25.44%) 

34.03-39.67 28 (24.56%) 

39.68-48.33 28 (24.56%) 

48.34-70.32 29 (25.44%) 

81

3. การเจริญเติบโตของเชื้อราในอาหารเหลว 

ผลการศึกษาการเจริญเติบโตของเชื้อราในอาหารเหลว 

โดยเลี้ยงเชื้อรา 

H. thompsonii 

114 ไอโซเลทในอาหาร Malt extract broth (MEB) บนเครื่องเขยาที่อุณหภูมิ 

27 องศาเซลเซียส 

ความเร็วรอบ 150 รอบ/นาที เปนเวลา 4 วัน และมวลชีวภาพที่ไดไปอบเพื่อหานํ้ 

าหนักแหง (dry 

weight) พบวา เชื้อรามีการเจริญเติบโตแตกตางกันโดยใหนํ้ 

าหนักของมวลชีวภาพอบแหง 0.38- 

0.93 กรัม/MEB 50 มิลลิลิตร ไอโซเลท 2565 เจริญเติบโตชาที่สุดโดยมวลชีวภาพอบแหงมีนํ้ 

า 

หนักเพียง 0.38 กรัม/MEB 50 มิลลิลิตร) สวนไอโซเลท 2459 เจริญเติบโตไดดีที่สุดในอาหาร 

เหลวชนิดนี้ 

โดยมวลชีวภาพของเชื้อรามีนํ้ 

าหนัก 0.93 กรัม/MEB 50 มิลลิลิตร 

จากการแบงกลุมของเชื้อราตามนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบแหง พบวา สามารถแบงเชื้อรา 

ออกเปน 4 กลุ มอยางมีนัยสํ าคัญทางสถิติ โดยกลุมที่เจริญเติบโตชาและใหนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบ 

แหงนอย (0.38-0.67 กรัม/MEB 50 มิลลิลิตร) มี 30 ไอโซเลท (26.32%) สวนกลุมที่เจริญ 

เติบโตเร็วและมีนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพมาก (0.79-0.93 กรัม/ MEB 50 มิลลิลิตร) มี 26 ไอโซ 

เลท (22.81%) (ตารางที่ 


ก5) 

อังศุมาลย และ อุไรวรรณ (2532) เลี้ยงเชื้อรา 

H. thompsonii var. synnematosa 

ไอโซเลท 18II ในอาหารเหลว MEB ไดนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบแหง 0.268 กรัม/MEB 50 

มิลลิลิตร ซึ่งนอยกวาการทดลองครั้งนี้มากเมื่อเทียบกับนํ้ 

าหนักแหงนอยที่สุดที่ไดจากเชื้อราไอโซ 

เลท 2565 (0.38 กรัม/MEB 50 มิลลิลิตร) ทั้งๆ 

ที่เปนเชื้อราสายพันธุเดียวกัน 

ความแตกตาง 

ที่พบอาจเนื่องจากวิธีการทดลองและปริมาณหัวเชื้อเริ่มตนที่ตางกัน 

ซึ่งอังศุมาลย 

และ อุไรวรรณ 

(2532) เลี้ยงเชื้อโดยใช 

cork borer ขนาดเสนผานศูนยกลาง 0.3 มิลลิเมตรเจาะโคโลนีของเชื้อ 

ราซึ่งมีอายุ 

8 วัน จํ านวน 3 แผนใสในอาหารเหลว ซึ่งถาเทียบกับการทดลองในครั้งนี้พบวา 

ปริมาณหัวเชื้อเริ่มตนมีปริมาณนอยมาก 

ทํ าใหนํ้ 

าหนักที่ไดมีปริมาณนอยตามไปดวย 

ลักษณะมวลชีวภาพของเชื้อราเมื่อเลี้ยงในอาหารเหลว 

มีลักษณะเปนกอนกลมเกิดจาก 

เสนใยจํ านวนมากพันกันแนน ขนาดของกอนมวลชีวภาพแตกตางกันไปตามแตละไอโซเลท นอก 

จากนั้นสีของมวลชีวภาพก็แตกตางกัน 

โดยมีตั้งแตสีขาวจนถึงสีเทาอมเขียว 

เชื้อราบางไอโซเลทมี 

การสราง conidia ในอาหารเหลว ซึ่งตรงกับการรายงานของ 

McCoy et al. (1972) ที่รายงานวา 


H. thompsonii var. synnematosa สามารถสราง conidia ในอาหารเหลวได อังศุมาลย 

และ อุไรวรรณ (2532) พบวา เชื้อราสายพันธุนี้มีการสราง 

chlamydospore ในอาหารเหลวเมื่อ 

เชื้อรามีอายุ 

20 วันขึ้นไป 

แตจากการทดลองครั้งนี้ไมพบ 

chlamydospore ในอาหารเหลวซึ่งอาจ 

82

เนื่องมาจากวาใชระยะเวลาในการเลี้ยงเชื้อราเพียง 

4 วันเทานั้นจึงไมพบลักษณะของ 

chlamydospore ในอาหารเหลว 

เมื่อทํ 

าการวัดความเปนกรด-ดาง (pH) ของอาหารเหลวหลังการเลี้ยงเชื้อรา 

4 วัน และ 

กรองมวลชีวภาพออกแลว พบวามีเพียงไอโซเลท 2515 และ 2565 เทานั้น 

ที่ไมทํ 

าใหคาความ 

เปนกรด-ดางของอาหารเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม 

(pH=6.5) เชื้อราที่ศึกษาสวนใหญทํ 

าใหอาหาร 

เหลวมีความเปนดางมากขึ้น 

โดยมีเชื้อราจํ 

านวน 27 ไอโซเลท (23.68%) ซึ่งทํ 

าใหอาหารเหลวมี 

ความเปนดางระหวาง 8.11-8.60 สวนกลุมของเชื้อราที่ทํ 

าใหอาหารเหลวมีความเปนดางเพียง 

เล็กนอย (7.61-7.90) มีเพียง 28 ไอโซเลท (24.56%) เชื้อราที่ทํ 

าใหอาหารเหลวมีความเปน 

ดางสูงสุด (pH 8.60) คือไอโซเลท 2459 (ตารางที่ 


ก5) 

ผลการศึกษานี้ใกลเคียงกับรายงานของ 

McCoy et al. (1972) ที่พบวา 


H. 

thompsonii var thompsonii เมื่อเลี้ยงในอาหารเหลว 

Basal dextrose-salt medium คาความเปน 

กรด-ดางเริ่มตน 

6.0 เปนเวลา 3 วัน จะทํ าใหอาหารมีความเปนกรด-ดางอยูในชวง 

6.0-9.2 

นอกจากนั้น 

อังศุมาลย และคณะ (2540) พบวา เชื้อรา 

H. thompsonii var. synnematosa ไอโซ 

เลท 30 และ 18 II ที่เลี้ยงในอาหารเหลว 

MEB คาความเปนกรด-ดางเริ่มตน 

6.5 เปนเวลา 4 

วัน จะทํ าใหอาหารมีความเปนกรด-ดางเปลี่ยนไปเปน 

6.80 และ 6.67 ตามลํ าดับ และยังราย 

งานอีกวา ระดับความเปนกรด-ดางที่เหมาะสมตอการเจริญเติบโตของเชื้อราอยูในชวง 

5.5-7.0 

เมื่อพิจารณาความสัมพันธระหวางนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบแหงกับคาความเปนกรด-ดาง 

ของอาหารเหลวที่ใชเลี้ยงเชื้อราเปนเวลา 

4 วันพบวา มีความสัมพันธกันคอนขางนอย โดยมีคา 

r=0.382 (ภาคผนวกที่ 

ข4) ซึ่งคาความสัมพันธที่ไดเปนไปในทางเดียวกัน 

คือเชื้อราที่ใหมวล 

ชีวภาพอบแหงมาก จะทํ าใหอาหารเหลวมีความเปนดางสูงขึ้นดวย 

เชน เชื้อราไอโซเลท 

2565 ให 

มวลชีวภาพอบแหงนอยที่สุด 

และเมื่อนํ 

าอาหารเหลวมาวัดคาความเปนกรด-ดางก็พบวามีคานอย 

ที่สุด 

(pH=6.5) สวนไอโซเลท 2459 ที่มีนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบแหงมากที่สุดนั้น 

ก็ทํ าใหอาหาร 

เหลวมีความเปนดางมากที่สุด 

(pH=8.6) เชนกัน 

83


17 Dry weight of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract broth 


Dry weight (gm) Number of isolates 

0.38-0.67 30 (26.32%) 

0.68-0.72 32 (28.07%) 

0.73-0.78 26 (22.81%) 

0.79-0.93 26 (22.81%) 


18 pH of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract broth at 27±1 o C, 

65±3% RH for 4 days 

pH Number of isolates 

6.50-7.60 32 (28.07%) 

7.61-7.90 28 (24.56%) 

7.91-8.10 27 (23.68%) 

8.11-8.60 27 (23.68%) 

84

4. การศึกษาประสิทธิภาพของสารพิษของเชื้อราในอาหารเหลว 

4.1 ประสิทธิภาพของ crude filtrate 

ผลการนํ า crude filtrate ของเชื้อรา 

H. thompsonii ที่ไดจากการเลี้ยงในอาหาร 

MEB 

และผานการกรองดวยกระดาษกรองชนิดพิเศษจํ านวน 20 ไมโครลิตร ฉีดเขาไปบริเวณขาเทียมคู 

แรกของหนอนกระทูผัก 

(Spodoptera litura (Fabricius)) วัย 4 และบันทึกการเปลี่ยนแปลงของ 

หนอนทุก 2 วันจนกระทั่งเปนตัวเต็มวัย 

พบวา crude filtrate ที่ไดจากการเลี้ยงเชื้อราทุกไอโซเลท 

ยกเวนไอโซเลท 2259 มีผลกระทบตอการเจริญเติบโตของหนอน โดยทํ าใหเกิดความผิดปกติ 

หลายประการ เชน หนอนเติบโตผิดปกติหรือหนอนตาย ดักแดไมสมบูรณ หรือไมสามารถออก 

เปนตัวเต็มวัยได หรือตัวเต็มวัยที่ออกจากดักแดอาจมีลักษณะผิดปกติ 

ไมสมบูรณ และไม 

สามารถขยายพันธุตอไปได 

เปนตน (ตารางที่ 

19) 

จากผลการศึกษาครั้งนี้พบวาสารพิษที่เชื้อรา 

H. thompsonii หลั่งลงในอาหารเหลว 

MEB มีผลตอการตายของหนอนกระทูผักไมสูงนัก 

โดยเชื้อราไอโซเลท 

#2301 ทํ าใหหนอนตาย 

มากที่สุด 

50% รองลงมาคือไอโซเลท #2480 ซึ่งทํ 

าใหหนอนตาย 40% ในขณะที่สารพิษของเชื้อ 

ราหลายไอโซเลท เชน 2201, 2203, 2204, 2209, 2210, 2259, 2262, 2278 และ 2282 ที่ 

ไมทํ าใหหนอนตาย (ตารางที่ 

19) หนอนที่ตายเนื่องจากสารพิษสวนมากจะตายภายใน 

1-2 วัน 

ตามผนังลํ าตัวของหนอนที่ตายจะมีจุดสีดํ 

าเปนจุดๆ ซึ่งเห็นไดชัดทางดานทอง 

หากทิ้งหนอนที่ตาย 

ไวหลายวันจะพบวาผนังลํ าตัวของหนอนมีสีดํ าทั้งตัว 


26 และ 27) หนอนที่ไดรับสารพิษ 

จากเชื้อราบางไอโซเลท 

เชน 2242, 2300, 2497 และ 2507 มีระยะหนอนยาวนานกวาชุดควบ 

คุมถึง 4-5 วัน เนื่องจากหนอนกินอาหารไดนอยในวันแรกที่ไดรับสารพิษ 

ตอมาจะไมกินอาหาร 

ทํ าใหขนาดลํ าตัวเล็กลงเรื่อยๆ 

ไมเจริญเติบโต ไมลอกคราบเพื่อเขาสูวัยที่ 

5 และตายไปในที่สุด 


28) ลักษณะอาการที่พบในหนอนกระทูผักตรงกับการรายงานของ 

Vey et al. (1989) ที่ 

กลาววาหนอนผีเสื้อกินไขผึ้งวัยสุดทาย 

(Galleria mellonella (Linnaeus)) ที่ตายเนื่องจากการได 

รับสารพิษจากเชื้อรา 

H. thompsonii var. thompsonii จะมีจุดสีนํ้ 

าตาลดํ าเปนจุดๆ กระจายอยูทั่ว 

ไปตามผนังลํ าตัว สวน Maimala et al. (2002) รายงานวา หลังจากฉีด crude filtrate ที่มีสารพิษ 


H. thompsonii ในหนอนผีเสื้อกินไขผึ้ง 

4-5 วันจะทํ าใหหนอนไมกินอาหาร และเริ่ม 

ออนแอ และตายในที่สุด 

หนอนที่อยู 

รอดจะหดตัวและเขาดักแด แตในระหวางการหดตัวของหนอนวัย 5 เพื่อจะ 

เขาดักแดนั้นพบวา 

หนอนที่ไดรับสารพิษจากเชื้อราไอโซเลท 

2283, 2392, 2443, 2480, 

2535, 2557, 2559 และ 2568 ตายในระยะที่มีการหดตัวกอนจะเขาดักแด 


26จ-ฌ) 

85

หนอนที่ไดรับสารพิษจากเชื้อรา 

86 ไอโซเลท เขาดักแดไมสมบูรณ โดยไอโซเลท 2212 ทํ าให 

หนอนเขาดักแดไมสมบูรณถึง 70% รองลงมาคือไอโซเลท 2444 ซึ่งทํ 

าใหหนอนเขาดักแดไม 

สมบูรณ 60% สวนสารพิษของเชื้อราอีก 

28 ไอโซเลทไมมีผลตอการเขาดักแดของหนอนเลย เชน 

ไอโซเลท 2191, 2209, 2259, 2271, 2293, 2301, 2428 และ 2429 เปนตน (ตารางที่ 

19) 

ลักษณะของการเขาดักแดที่ไมสมบูรณนั้น 

พบวามีการลอกคราบเปนดักแดไดเพียงครึ่งตัว 

ซึ่งพบ 

บอยครั้งในการทดลองครั้งนี้ 

ลักษณะความผิดปกติอื่นๆ 

ที่พบไดแก 

ดักแดลอกคราบออกมาแลว 

ตาย มีสีดํ าทั้งตัว 

หรือผนังลํ าตัวตรงสวนทองของดักแดเปนสีขาวและไมแข็งแรงเหมือนดักแดปกติ 

และพบลักษณะของหนอนกํ าลังจะลอกคราบเปนดักแดแตตายกอนซึ่งเห็นเปนดักแดตรงสวนหัว 


29) 

ดักแดในชุดควบคุมใชเวลาลอกคราบเปนตัวเต็มวัย 7-8 วัน ในขณะที่ดักแดในชุด 

ทดสอบใชเวลานานกวาชุดควบคุม 1-3 วัน โดยใชเวลาประมาณ 9-11 วันในการออกจากดักแด 

ตัวเต็มวัยที่ไดจากหนอนซึ่งไดรับสารพิษจํ 

านวน 60 ไอโซเลทแสดงอาการผิดปกติ โดยไอโซเลท 

#2209 และ 2538 ทํ าใหตัวเต็มวัยผิดปกติมากที่สุด 

30% สวนไอโซเลท 2198, 2217, 2241 

2208, 2397, 2438, 2459, 2482 และ 2533 ทํ าใหตัวเต็มวัยผิดปกติ 20% ตัวเต็มวัยที่ผิด 

ปกติมีหลายลักษณะ เชน ปกหงิกงอ (2191, 2206, 2397, 2455, 2533 และ 2555) บางตัว 

ปกหดสั้นไมสามารถบินได 

(2198, 2217, 2438, 2466, 2475 และ 2524) (ตารางที่ 

19) 

และบางตัวออกจากดักแดไดเพียงครึ่งตัวโดยสวนหัวและปกออกมาได 

แตสวนทองไมสามารถ 

ออกจากดักแดได (2443, 2476, 2535, 2538, 2557 และ 2559) เปนตน (ภาพที่ 

30) 

ดักแดบางสวนไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได โดยตัวเต็มวัยที่ออกจากดักแดสวนใหญ 

จะออกมาในชวงที่ดักแดมีอายุ 

9-11 วัน สวนดักแดที่ไมออกเปนตัวเต็มวัยนั้น 

เมื่อสังเกตดูจาก 

รูปรางภายนอกจะมีลักษณะเหมือนดักแดปกติ คือสีของดักแดมีสีนํ้ 

าตาล มีขนาดเทากับดักแด 

ปกติ แตเมื่อทิ้งไวประมาณ 

1 เดือนเพื่อรอการออกจากดักแดพบวาดักแดไมสามารถพัฒนาเปน 

ตัวเต็มวัยไดตามปกติถึง 89 ไอโซเลท ดักแดกลุมนี้จะมีลักษณะแหงเหี่ยว 

สีของดักแดเปลี่ยนเปน 

นํ้ 

าตาลเขมถึงสีดํ า และเมื่อทํ 

าการผาดักแดดูพบวาภายในเปลือกของดักแดนั้นจะมีกลวงหรือวาง 

เปลา หรือเมื่อแกะดูพบวาตัวเต็มวัยตายอยูในดักแด 


31) สารพิษของเชื้อรา 

H. 

thompsonii ที่ทํ 

าใหดักแดของหนอนกระทูผักไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยไดมากที่สุดคือ 

ไอโซ 

เลท 2429 ซึ่งทํ 

าใหดักแดไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได 60% สวนไอโซเลท 2223, 2464, 

2494 และ 2542 ทํ าใหดักแดไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได 50% และมีเชื้อราจํ 

านวน 25 

ไอโซเลท ที่ตัวเต็มวัยสามารถออกจากดักแดไดหมด 

เชนไอโซเลท 2214, 2217, 2233, 2242, 

2259, 2280, 2283 และ 2301 เปนตน (ตารางที่ 

19) 

86

เมื่อจํ 

าแนกเชื้อราออกเปนกลุมตามผลที่เกิดขึ้นกับหนอนกระทูผักเมื่อไดรับสารพิษจาก 


H. thompsonii เชน หนอนตาย เขาดักแดไมสมบูรณ ตัวเต็มวัยผิดปกติ และดักแดไม 

สามารถออกเปนตัวเต็มวัย โดยแยกออกเปน 2 กลุ มคือ กลุมที่ทํ 

าใหหนอนแสดงอาการผิดปกติ 

โดยรวมนอยกวา 50% และมากกวา 50% พบวา มีเชื้อราจํ 

านวน 63 ไอโซเลทซึ่งหลั่งสารพิษที่ทํ 

า 

ใหหนอนแสดงอาการผิดปกติโดยรวมมากกวา 50% สวนอีก 51 ไอโซเลททํ าใหหนอนเกิดอาการ 

ผิดปกติโดยรวมนอยกวา 50% โดยไอโซเลท 2444 ทํ าใหหนอนทุกตัวที่ไดรับสารพิษแสดงอาการ 

ผิดปกติทั้งหมด 

(100%) และไอโซเลท 2212, 2294, 2429, 2507 และ 2535 ทํ าใหหนอน 

แสดงอาการผิดปกติ 90 % (ตารางที่ 

19) 

สารพิษจากเชื้อรา 

H. thompsonii มีผลตอทุกระยะของหนอนตั้งแตทํ 

าใหหนอนตาย 

หรือหนอนไมกินอาหาร ไมเจริญเติบโตและตายในที่สุด 

และบางตัวตายในระยะหดตัวกอนเขา 

ดักแด สวนหนอนที่รอดจากการตายก็พบวาบางตัวเขาดักแดไมสมบูรณ 

สวนหนอนที่เขาดักแดได 

ตามปกตินั้นตัวเต็มวัยที่ออกมากลับมีอาการผิดปกติ 

เชน ปกหัก ปกหดสั้นบินไมได 

ไมสามารถที่ 

จะผสมพันธุออกลูกออกหลานตอไปได นอกจากนั้นดักแดที่รูปรางเหมือนดักแดปกติอาจไม 

สามารถลอกคราบเปนตัวเต็มวัยไดเลย 

งานวิจัยที่เกี่ยวกับการทดสอบประสิทธิภาพของสารพิษจากเชื้อรา 

H. thompsonii ที่หลั่ง 

ลงในอาหารเหลวนั้น 

สวนมากมีการนํ าไปทดสอบกับแมลงหลายชนิด เชน หนอนกินไขผึ้ง 

แมลง 

หวี่ 

ยุง แตปจจุบันก็ยังไมมีรายการการนํ าหนอนกระทูผัก 

(S. litura) มาทํ าการทดสอบเลย มีแต 

เพียง Lui et al. (1996) ที่นํ 

าเซลลของหนอนกระทู 

Spodoptera frugiperda (Sf-9) มาทํ าการ 

ทดลองกับสารพิษ Hirsutellin A บริสุทธิ์ที่สกัดไดจากเชื้อ 

H. thompsonii โดยพบวาสาร 


0.5 และ 5 ไมโครลิตรมีผลยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลลได 

ทั้งหมดภายใน 

4 วัน Marzet and Vey (1995) สกัดสารพิษ Hirsutellin A จากเชื้อรา 

H. 

thompsonii และทดสอบกับลูกนํ้ 

ายุง Aedes aegypti Linneaus พบวาลูกนํ้ 

ายุงที่ไดรับสาร 


20 ไมโครกรัม/ไมโครลิตร จะตาย 100% ภายหลังการ 

ทดสอบ 72 ชั่วโมง 

87

ก 

ข ค 

ง จ ฉ 

ช ซ 

ฌ 


26 ลักษณะการตายของหนอนหลังจากไดรับการฉีดสารพิษ 

ก) หนอนวัย 5 ปกติ ข-ค) หนอนวัย 5 ตายเนื่องจากไดรับสารพิษ 

ง) หนอนปกติที่มีการหดตัวกอนเขาดักแด 

จ-ฌ) หนอนตายในระยะที่มีการหดตัวกอนเขาดักแดเนื่องจากไดรับสารพิษ 

88


27 ภาพขยายเปรียบเทียบหนอนปกติและหนอนที่ไดรับสารพิษ 

ก) ผนังลํ าตัวของหนอนปกติ 

ข) ผนังลํ าตัวของหนอนที่ไดรับสารพิษ 

จะมีจุดสีดํ าเปนจุดๆ 


28 เปรียบเทียบหนอนปกติและหนอนที่ไดรับสารพิษซึ่งมีขนาดลํ 

าตัวเล็กเนื่อง 

จากไมกินอาหาร 

ก 

ข 

89

ก ข ค 

ง 


29 ลักษณะการเขาดักแดไมสมบูรณของหนอนกระทูผัก 

ก) ดักแดปกติ ข) การลอกคราบเปนดักแดไดเพียงครึ่งตัว 

ค) ดักแดลอกคราบออกมาแลวตาย มีสีดํ าทั้งตัว 

ง) ผนังลํ าตัวตรงสวนทองของดักแดเปนสีขาวและไมแข็งแรงเหมือนดักแดปกติ 

จ-ฉ) หนอนกํ าลังจะลอกคราบเปนดักแดแตตายกอนซึ่งเห็นเปนดักแดตรงสวนหัว 

จ 

ฉ 

90

ก ข 

ง จ 

ช 

ซ ฌ 


30 ตัวเต็มวัยปกติและตัวเต็มวัยผิดปกติเนื่องจากไดรับสารพิษ 

ก) ตัวเต็มวัยปกติ ข) ปกของตัวเต็มวัยมีลักษณะหงิกงอ 

ค-จ) ตัวเต็มวัยมีปกสั้นไมสามารถบินได 

ฉ-ฌ) ตัวเต็มวัยออกจากดักแดไดเพียงครึ่งตัว 

91 

ค 

ฉ

ก 

ง 

ช ซ 

ฌ 


31 ดักแดซึ่งมีอายุ 

1 เดือนไมสามารถออกเปนตัวเต็มวัยได 

ก-ข) ดักแดมีสีนํ้ 

าตาลเขมจนถึงสีดํ า 

ค-ฉ) ดักแดที่มีลักษณะแหงเหี่ยว 

ช-ซ) มีตัวเต็มวัยตายอยูภายในดักแด 

ฌ) ดักแดที่มีลักษณะปกติ 

เมื่อผาดูจะพบวามีลักษณะกลวงหรือวางเปลา 

ข 

จ ฉ 

ค 

92


19 Symptoms of Spodoptera litura (Fabricius) larvae after treated with 20 µl 

crude extracts of Hirsutella thompsonii var. synnematosa 

Treatments % Larval % Incomplete %Abnormal % Unmolt % Total 

mortality pupation adult pupae abnormality 

control 0 0 0 0 0 

Water injection 0 0 0 0 0 

2191 0 0 10 10 20 

2196 10 10 0 30 50 

2198 10 0 20 30 60 

2201 0 20 0 20 40 

2203 0 30 0 10 40 

2204 0 10 10 40 60 

2205 10 20 0 20 50 

2206 0 20 10 30 60 

2208 10 30 0 20 60 

2209 0 0 30 30 60 

2210 0 40 0 10 50 

2212 10 70 0 10 90 

2214 10 30 0 0 40 

2215 10 20 0 20 50 

2217 20 10 20 0 50 

2219 10 20 0 10 40 

2220 20 30 10 10 70 

2222 20 30 10 0 60 

2223 0 0 0 50 50 

2229 20 10 0 20 50 

2230 0 20 0 20 40 

2233 20 20 10 0 50 

2241 20 10 20 10 60 

2242 30 20 0 0 50 

93


19 (ตอ) 



2246 30 10 0 10 50 

2247 0 20 10 30 60 

2259 0 0 0 0 0 

2262 0 10 0 30 40 

2271 20 0 10 30 60 

2278 0 10 0 30 40 

2280 10 10 20 0 40 

2282 0 20 10 30 60 

2283 20 10 0 0 30 

2284 10 20 0 40 70 

2286 10 20 0 30 60 

2291 0 30 0 30 60 

2293 0 0 10 10 20 

2294 20 50 20 0 90 

2295 10 40 10 10 70 

2296 20 20 0 10 50 

2300 20 10 20 10 60 

2301 50 0 10 0 60 

2392 10 20 0 30 60 

2397 0 10 20 0 30 

2398 20 20 0 30 70 

2399 20 30 10 10 70 

2405 30 10 10 0 50 

2409 0 20 0 30 50 

2425 10 10 10 20 50 

2428 30 0 10 20 60 

2429 30 0 0 60 90 

94


19 (ตอ) 



2430 0 10 10 10 30 

2436 10 10 20 0 40 

2437 10 40 0 0 50 

2438 0 10 20 30 60 

2443 20 0 20 10 50 

2444 30 60 0 10 100 

2450 30 30 0 10 70 

2455 20 10 20 0 50 

2456 0 20 0 40 60 

2457 30 10 10 10 60 

2458 0 10 0 30 40 

2459 20 0 20 10 50 

2461 10 10 0 0 20 

2462 10 0 10 20 40 

2464 10 0 0 50 60 

2465 0 10 10 20 40 

2466 0 0 10 30 40 

2475 20 20 10 20 70 

2476 0 20 10 40 70 

2477 30 0 10 20 60 

2479 0 10 10 0 20 

2480 40 0 10 0 50 

2482 0 30 20 20 70 

2485 0 40 0 20 60 

2487 10 0 0 20 30 

2490 30 20 10 20 80 

2493 10 20 0 30 60 

95


19 (ตอ) 



2494 10 10 0 50 70 

2497 10 0 0 40 50 

2502 20 30 0 20 70 

2505 0 20 0 20 40 

2507 40 20 10 20 90 

2509 20 10 0 40 70 

2510 0 0 0 40 40 

2513 20 0 0 30 50 

2515 10 0 0 40 50 

2519 30 20 10 20 80 

2524 10 0 10 10 30 

2527 10 10 0 0 20 

2528 0 0 20 20 40 

2532 30 0 0 10 40 

2533 0 10 20 10 40 

2534 20 0 20 0 40 

2535 40 10 20 20 90 

2538 0 0 30 10 40 

2540 20 10 10 10 50 

2542 0 10 0 50 60 

2544 0 20 0 20 40 

2545 0 10 10 30 50 

2551 0 20 0 10 30 

2555 0 20 10 30 60 

2557 20 20 10 0 50 

2559 20 10 10 20 60 

2560 0 10 10 20 40 

96


19 (ตอ) 



2562 0 20 20 0 40 

2563 20 30 10 0 60 

2565 30 20 0 0 50 

2566 10 10 10 10 40 

2568 20 10 0 30 60 

2569 30 10 0 20 60 

2573 10 20 10 10 50 

2575 10 30 10 10 60 

2576 0 0 10 0 10 

97

4.2 ประสิทธิภาพของ crude filtrate เขมขน 

จากการสุมเลือกเชื้อรา 

H. thompsonii จํ านวน 4 ไอโซเลท มาเพิ่มความเขมขนของสาร 

พิษ โดยนํ า crude filtrate ที่ไดจากการเลี้ยงในอาหาร 

MEB มาตกตะกอนโปรตีนดวยเกลือ 

amonium sulphate เขมขน 90% และนํ าตะกอนโปรตีนที่ไดไปกรองดวยกระดาษกรองชนิดพิเศษ 

กอนที่จะนํ 

าไปฉีดเขาบริเวณขาเทียมคูแรกของหนอนกระทูผัก 

(Spodoptera litura (Fabricius)) 

วัย 4 (20 ไมโครลิตร/ตัว, 10 ตัว/ทรีทเมนต) เพื่อเปรียบเทียบประสิทธิภาพกับ 


ปกติซึ่งไมไดเพิ่มความเขมของสารพิษ 

(ขอ 4.1) พบวาการเพิ่มความเขมขนของสารพิษมีผลทํ 

า 

ใหหนอนแสดงอาการผิดปกติเพิ่มจากเดิมทุกทรีทเมนต 


20) 

หนอนที่ไดรับสารพิษเขมขนจากเชื้อราไอโซเลท 

#2233 ทํ าใหหนอนแสดงความผิด 

ปกติโดยรวม 90% (ตารางที่ 

20) ซึ่งเพิ่มขึ้นจากการฉีดดวยสารพิษที่ไมไดเพิ่มความเขมขนถึง 

40% ความผิดปกติที่เพิ่มขึ้นจากเดิม 

ไดแก การเขาดักแดไมสมบูรณเพิ่มจาก 

20% เปน 30%, 

ตัวเต็มวัยผิดปกติเพิ่มจาก 

10% เปน 20% และตัวเต็มวัยไมสามารถออกจากดักแดได 20% 

crude filtrate ของเชื้อราไอโซเลท 

#2278 ที่ไมไดเพิ่มความเขมขน 

จะไมทํ าใหหนอน 

ตาย และไมทํ าใหตัวเต็มวัยผิดปกติ แตเมื่อนํ 

า crude filtrate ดังกลาวมาทํ าการเพิ่มความเขมขน 

ของสารพิษแลวนํ าไปฉีดหนอนวัยเดียวกัน พบวา crude filtrate เขมขนมีผลกระทบตอความผิด 

ปกติของหนอนถึง 80% (ตารางที่ 

20) โดยทํ าใหหนอนตายและตัวเต็มวัยผิดปกติ 20% หนอน 

เขาดักแดไมสมบูรณเพิ่มจาก 

10% เปน 20% และตัวเต็มวัยไมออกจากดักแด 20% 

crude filtrate ของเชื้อราไอโซเลท 

#2485 เมื่อนํ 

ามาทํ าการเพิ่มความเขมขนของสารพิษ 

พบวามีผลกระทบตอการเจริญเติบโตของหนอน 100% ซึ่งแตกตางจากการใช 


ปกติซึ่งไมทํ 

าใหหนอนตายและไมมีผลทํ าใหตัวเต็มวัยผิดปกติ โดยการเพิ่มความเขมขนของสาร 

พิษใน crude filtrate นี้ทํ 

าใหหนอนตาย 10% หนอนเขาดักแดไมสมบูรณ 30% ตัวเต็มวัยไม 

ออกจากดักแดเพิ่มขึ้นจาก 

20% เปน 30% และตัวเต็มวัยผิดปกติ 20% (ตารางที่ 

20) 

การเพิ่มความเขมขนของสารพิษใน 

crude filtrate ของเชื้อรา 

H. thompsonii ไอโซเลท 

#2513 พบวา หนอนแสดงอาการผิดปกติโดยรวม 90% โดยทํ าใหหนอนตายเพิ่มขึ้นจาก 

20% 

เปน 40%, แตไมมีผลตอการเขาดักแดของหนอน นอกจากนั้นยังทํ 

าใหตัวเต็มวัยไมออกจาก 

ดักแดเพิ่มขึ้นจาก 

30% เปน 40% และมีผลทํ าใหตัวเต็มวัยผิดปกติ 10% (ตารางที่ 

20) 

98

ผลการทดลองครั้งนี้ทํ 

าใหทราบวา การเพิ่มความเขมขนของสารพิษมีผลทํ 

าใหประสิทธิ 

ภาพของสารพิษ ในการทํ าลายแมลงเพิ่มขึ้นทั้งในระยะหนอน 

ดักแด และตัวเต็มวัย การเพิ่ม 

ความเขมขนของสารพิษใน crude filtrate ไมไดทํ าใหแมลงตายในระยะหนอนทั้งหมดซึ่งแตกตาง 

จากรายงานของ Mazet and Vey (1995) ที่ทดสอบประสิทธิภาพของสารพิษบริสุทธิ์ 

(Hirsutellin A) ซึ่งสะกัดจากเชื้อรา 

H. thompsonii var. thompsonii และกลาววา สาร 


25, 50 และ 100 ไมโครกรัม/ไมโครลิตร ทํ าใหหนอนกินไข 

ผึ้งวัยสุดทาย 

(Galleria mellonella (Linnaeus)) ตายในระยะหนอน 100% หลังไดรับการฉีดสาร 

พิษเขาภายในลํ าตัวหนอนเปนเวลา 30, 25 และ 15 ชั่วโมง 

ตามลํ าดับ 

McCoy et al. (1993) ทํ าการทดสอบความเปนพิษของเชื้อรา 

H. thompsonii กับ 

แมลงหวี่ 

โดยเลี้ยงเชื้อราในอาหารเหลวสูตรตางๆ 

ซึ่งประกอบดวย 

glucose และ yeast extract ใน 

ปริมาณตางๆ กัน จากนั้นนํ 

า crude filtrate ไปเพิ่มความเขมขนของสารพิษ 

5 เทา เมื่อนํ 

ามา 

ทดสอบกับแมลงหวี่พบวาสูตรอาหารที่ทํ 

าใหแมลงหวี่ตายมากที่สุดคือ 

สูตรอาหารที่มี 

glucose 30 

กรัม และ yeast extract 30 กรัม ทํ าใหแมลงหวี่ตาย 

78.8% 

การศึกษาครั้งนี้ไมไดทํ 

าการสกัดสารพิษบริสุทธิ์ออกจาก 

crude filtrate เพียงแตเปนการ 

ตกตะกอนโปรตีนซึ่งมีสวนของสารพิษที่ทํ 

าลายหนอนรวมอยูดวยเทานั้น 

การตกตะกอนโปรตีน 

อาศัยหลักการในการแยงกันละลายระหวางเกลือกับโมเลกุลของโปรตีน โดยใชเกลือแอมโมเนียม 

ซัลเฟตเขาไปแยงโปรตีนในการละลายนํ้ 

าของ crude filtrate เกลือมีขนาดโมเลกุลที่เล็กกวาโปรตีน 

จึงละลายไดดีกวาโปรตีน หรือกลาวอีกนัยหนึ่งก็คือไอออนของเกลือจะแยงโมเลกุลนํ้ 

าจากโปรตีน 

เมื่อถึงสภาวะที่ปฏิกิริยาระหวางโปรตีนกับนํ้ 

าเหลือนอยกวาปฎิกิริยาระหวางโปรตีนกับโปรตีน จะ 

ทํ าใหโปรตีนตกตะกอนออกมา ซึ่งโปรตีนที่เปนสารพิษทํ 

าลายหนอนจะอิ่มตัวที่เกลือแอมโมเนียม 

ซัลเฟต 90% เมื่อนํ 

าตะกอนโปรตีนที่ไดจากการ 

centrifuge ไปละลายอยูในนํ้ 

ากลั่นเพื่อทํ 

าการแยก 

เกลือออก (desalted) โดยวิธี dialysis ใหเกลือที่อาจจะปะปนอยูในโปรตีนออกใหหมด 

จะไดสาร 

พิษที่เขมขนขึ้น 

และผลที่ไดจากการทดสอบกับหนอนกระทูผักพบวา 

เมื่อสารพิษมีความเขมขน 

มากขึ้น 

จะทํ าใหหนอนกระทูผักแสดงอาการผิดปกติเพิ่มมากขึ้นดวย 

ซึ่งถือวาไดผลเปนที่นาพอใจ 

โดยสารพิษสามารถขัดขวางการเจริญเติบโตของหนอนในทุกระยะ ทํ าใหโอกาสที่จะเหลือรอดเปน 

ตัวเต็มวัยออกสูธรรมชาติแทบไมมีหรือมีนอยมาก 

99


20 Symptoms of Spodoptera litura (Fabricius) larvae after treated with 20 µl crude extracts and concentrated of H. thompsonii 

Treatments % Larval mortality % Incomplete pupation %Abnormal adult % Unmolt pupae % Total abnormality 

Increasing crude Increasing crude Increasing crude Increasing crude Increasing crude 

concentration filtrate concentration filtrate concentration filtrate concentration filtrate concentration filtrate 

control 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Water injection 0 0 0 0 0 0 10 0 10 0 

MEB injection 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

2233 20 20 30 20 20 10 20 0 90 50 

2278 20 0 20 10 20 0 20 30 80 40 

2485 20 0 30 40 20 0 30 20 100 60 

2513 40 20 0 0 10 0 40 30 90 50 

100

สรุปผลการทดลอง 

101 

จากการเก็บตัวอยางเชื้อราทํ 

าลายไรศัตรูพืช ในเขตอํ าเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี 

ระหวางเดือน พฤศจิกายน 2544-พฤศจิกายน 2545 พบซากไรสี่ขาในวงศ 

Eriophyidae และ 

Diptilomiopidae 69 และ 40 ตัวอยาง ตามลํ าดับ และไรแมงมุมในวงศ Tetranychidae จํ านวน 5 

ตัวอยาง ชวงที่พบซากไรที่มีเชื้อรามากที่สุดคือเดือนตุลาคม-มีนาคม 


าเชื้อราที่รวบรวมได 

มาแยกเชื้อใหบริสุทธิ์ไดทั้งหมด 

114 ไอโซเลท และทํ าการวิเคราะหชนิดแลวพบวาเปนเชื้อ 

Hirsutella thompsonii สวนใหญคือ var. synnematosa ซึ่งเปนสายพันธุที่มีถิ่นกํ 

าเนิดอยูในแถบ 

รอน เชื้อราเหลานี้สามารถที่จะนํ 

ามาขยายพันธุใหไดปริมาณมากบนวุนอาหารและในอาหารเหลว 

จากการศึกษาการเจริญเติบโตและลักษณะโครงสรางของเชื้อราทํ 

าใหทราบวา เชื้อรา 

Hirsutella thompsonii var. synnematosa มีลักษณะเดนที่ทํ 

าใหแยกออกจากสายพันธุอื่นคือ 

มี 

ความสามารถในการสราง synnemata บนอาหาร MEA การสราง synnemata นี้ยังไมพบในธรรม 

ชาติ เชื้อรานี้มีโครงสรางสืบพันธุ 

(conidiogenous cell) เรียกวา phialide ซึ่งมีทั้งแบบ 

monophialidic และ polyphialidic กานชูที่รองรับ 

conidia มีลักษณะเปนทอเปดออกมาจาก 

phialide เรียกวา conidiophore ซึ่งพบไดตั้งแต 

1-6 กาน เชื้อราจํ 

านวน 59 ไอโซเลท มีการสราง 

polyblastic conidiogenous cell (holoblastic) ดวย เมื่อปริมาณอาหารลดนอยลงเชื้อราเริ่มขาด 

แคลนอาหาร และจะสราง chlamydospore เพื่อรอใหมีอาหารเพียงพอจึงจะขยายพันธุตอไปได 

จะ 

เห็นไดวาเชื้อราชนิดนี้มีกลไกในการรักษาตัวเองใหอยูรอดในธรรมชาติไดหลายแบบซึ่งจะเปนผล 

ดีในแงการใชเชื้อรามาควบคุมศัตรูพืชในธรรมชาติ 

การศึกษาปริมาณ conidia โดยวิธี direct count และ viable plate count พบวาเชื้อรา 

ไอโซเลท 2220 สามารถผลิต conidia ไดมากที่สุดโดยใหปริมาณ 

conidia 191.68x10 4 

conidia/ตารางเซนติเมตร และ 181.70x10 4 CFU/ตารางเซนติเมตร ตามลํ าดับ conidia เปนสิ่ง 

สํ าคัญที่เขาทํ 

าลายไรศัตรูพืช ดังนั้นเชื้อราไอโซเลท 

2220 ซึ่งใหปริมาณ 

conidia มากกวาเชื้อราไอ 

โซเลทอื่นๆ 

จึงเหมาะสมที่จะนํ 

าไปพัฒนาเพื่อใชในการควบคุมศัตรูพืชตอไป 

เนื่องจาก 

conidia 

เปน infective unit ที่สํ 

าคัญในการกอโรคกับแมลงและไร โดย conidia จะเกาะติดผนังลํ าตัวสวน 

ใดสวนหนึ่ง 

จากนั้นจะงอก 

germ tube แทงทะลุผนังลํ าตัวไร และใชเนื้อเยื่อในลํ 

าตัวแมลงและไร 

เพื่อเจริญเติบโตและแพรกระจายอยางรวดเร็ว 

การเลี้ยงเชื้อราในอาหารเหลว 

MEB เปนเวลา 4 วันไดนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบแหงของ 

เชื้อราแตกตางกันโดย 

เชื้อราไอโซเลท 

2459 ใหนํ้ 

าหนักมวลชีวภาพอบแหงมากที่สุดคือ 

0.93 

กรัม/MEB 50 มิลลิลิตร และทํ าใหอาหารเหลวมีคาความเปนกรด-ดางเทากับ 8.6 ในอนาคต

102 

สามารถนํ าเชื้อราไอโซเลท 

2459 มาพัฒนารูปแบบการหมักเชื้อราใหไดปริมาณมากขึ้น 

สํ าหรับนํ า 

ไปใชทดสอบในสภาพไรได 

การศึกษาประสิทธิภาพของสารพิษที่เชื้อรา 

H. thompsonii สรางขึ้นในอาหาร 

MEA 

พบวา สารพิษมีผลตอทุกระยะการเจริญเติบโตของหนอนตั้งแตทํ 

าใหหนอนตาย หรือหนอนไมกิน 

อาหาร ไมเจริญเติบโตและตายในที่สุด 

และบางตัวตายในระยะหดตัวกอนเขาดักแด หนอนที่รอด 

จากการตายบางตัวเขาดักแดไมสมบูรณ หนอนที่เขาดักแดสมบูรณนั้นตัวเต็มวัยที่ออกมากลับมี 

อาการผิดปกติ เชน ปกหัก ปกหดสั้น 

บินไมได ไมสามารถที่จะผสมพันธุออกลูกออกหลานตอไป 

ได และดักแดที่รูปรางเหมือนดักแดปกติอาจไมสามารถลอกคราบเปนตัวเต็มวัยไดเลย 

ซึ่งเกิด 

เนื่องมาจากสารพิษไปยับยั้งขบวนการสรางโปรตีนของหนอน 

และมีผลตอระบบขับถายโดยตรง 

คือจะไปยับยั้งการขับถายของเสียพวกไนโตรเจน 

สารพิษจากเชื้อราไอโซเลท 

2444 มีผลกระทบ 

ตอการเจริญเติบโตของหนอนกระทูผัก 

100% และจากการเพิ่มปริมาณความเขมขนของ 

crude 

filtrate ของเฃื้อราไอโซเลท 

2233, 2278, 2485 และ 2513 ทํ าใหอัตราการเจริญเติบโตผิดปกติ 

ของหนอนกระทูผักเพิ่มขึ้นจากเดิมถึง 

40% โดยเชื้อราไอโซเลท 

2485 ทํ าใหหนอนตาย 100% 

ซึ่งหากมีการนํ 

าเชื้อราไอโซเลท 

2485 มาศึกษาคนควาและแยกสารบริสุทธิ์เพื่อใชในการกํ 

าจัด 

ศัตรูพืชตอไป จะกอใหเกิดประโยชนอยางยิ่งแกเกษตรกรไทย 

และจะชวยลดปริมาณการใชสาร 

เคมีไดเปนอยางดี

เอกสารและสิ่งอางอิง 

กองกีฏและสัตววิทยา. 2544. คู มือตรวจแมลง ไร และสัตวศัตรูพืชเศรษฐกิจ. โรงพิมพคุรุ 

สภาลาดพราว, กรุงเทพฯ. 275 น. 

103 

เทวินทร กุลปยะวัฒน และ พิเชฐ เชาวนวัฒนวงศ. 2544. หลักการปองกันกํ าจัดไรศัตรูพืช, 

น. 146-165. ใน ไรศัตรูพืชและการปองกันกํ าจัด. กลุมงานวิจัยไรและแมงมุม, 

กองกีฏ 

และสัตววิทยา, กรมวิชาการเกษตร. โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 

กรุงเทพฯ. 

ปยรัตน เขียนมีสุข. 2542. แมลงศัตรูผัก. โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศ 

ไทย,กรุงเทพฯ. 97 น. 

มานิตา คงชื่นสิน. 

2544. การควบคุมไรศัตรูพืชโดยใชไรตัวหํ า, ้ น. 200-207. ใน สุวัฒน รวยอารี, 

บรรณาธิการ. เทคโนโลยีทางเลือกสํ าหรับ “ไอ พี เอ็ม”. กองกีฏวิทยา กรมวิชาการเกษตร, 

กรุงเทพฯ. 

มานิตา คงชื่นสิน, 

วัฒนา จารณศรี, ฉัตรชัย ศฤงฆไพบูลย และ เทวินทร กุลปยะวัฒน. 2532. 

ชีววิทยาของไรสองจุด Tetranychus urticae Koch ศัตรูสตรอเบอรี่และไรตัวหํ้ 

า Amblyseius 

longispinosus (Evan). ว.กีฏ.สัตว. 11(4): 195-204. 

รัตนา นชะพงษ. 2544. การใชแตนเบียนไข Trichogramma confusum Viggiani ควบคุมหนอนกอลาย 

เล็กและหนอนกอลายใหญทํ าลายออย, น. 212-215. ใน สุวัฒน รวยอารี, บรรณาธิการ. 

เทคโนโลยีทางเลือกสํ าหรับ “ไอ พี เอ็ม”. กองกีฏวิทยา กรมวิชาการเกษตร, กรุงเทพฯ. 

วัฒนา จารณศรี. 2544ก. ความรูทั่วไปเกี่ยวกับไร, 

น. 1-16. ใน ไรศัตรูพืชและการปองกัน 

กํ าจัด. กลุ มงานวิจัยไรและแมงมุม, กองกีฏและสัตววิทยา, กรมวิชาการเกษตร. โรงพิมพ 

ชุมนุม สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, กรุงเทพฯ. 

วัฒนา จารณศรี. 2544ข. ไรศัตรูพืชที่สํ 

าคัญในประเทศไทย, น. 17-134. ใน ไรศัตรูพืชและ 

การปองกันกํ าจัด. กลุมงานวิจัยไรและแมงมุม, 

กองกีฏและสัตววิทยา, กรมวิชาการ 

เกษตร. โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, กรุงเทพฯ.

ศานิต รัตนภุมมะ. 2546. กีฏวิทยาแมบท. สิรินาฎการพิมพ, เชียงใหม. 497 น. 

องุน 

ลิ่ววานิช. 

2544. ผีเสื้อและหนอน. 

กองกีฏและสัตววิทยา, กรมวิชาการเกษตร, 

กรุงเทพฯ. 230 น. 

อังศุมาลย จันทราปตย. 2528ก. ไรศัตรูพืช, น. 170-191. ใน เรื่องนารู 

สํ าหรับประชาชนเลมที่ 

11. 

ชมรมนักเรียนทุนมูลนิธิ “อานันทมหิดล”. หางหุ นสวนจํ ากัด ป. สัมพันธพานิชย, กรุงเทพๆ. 

. 2528ข. รายงานการวิจัยเรื่องไรสนิมสมในประเทศไทย 

(Prostigmata: 

Eriophyidae) (เอกสารอัดสํ าเนา). 23 น. 

. 2530. ชีววิทยาและนิเวศวิทยาบางประการของไรสนิมสม, น. 109- 

127. ใน ปญหาแมลงปากดูดและไรที่สํ 

าคัญของพืชเศรษฐกิจในประเทศไทย. การ 

ประชุมทางวิชาการในโอกาสประชุมใหญสามัญประจํ าป 2530. สมาคมกีฏและสัตววิทยา 

แหงประเทศไทย, กรุงเทพฯ. 

. 2534. ไรตัวหํ า, ้ น. 170-191. ใน เรื่องนารู 

สํ าหรับประชาชนเลมที่ 

17. 

ชมรมนักเรียนทุนมูลนิธิ “อานันทมหิดล”. หางหุ นสวนจํ ากัด ป. สัมพันธพานิชย, กรุงเทพๆ. 

. 2543ก. รายงานสถานภาพของงานดานอนุกรมวิธานของไรสี่ขาในประเทศ 

ไทย เสนอตอโครงการพัฒนาองคความรู และศึกษานโยบายการจัดการทรัพยากรชีวภาพใน 

ประเทศไทย. ภาควิชากีฏวิทยา, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. 69 น. 

. 2543ข. รายงานการศึกษาชนิด ชีววิทยาและการแพรกระจายของไรสี่ขาใน 

ภาคกลางและภาคตะวันออกของประเทศไทย เสนอตอโครงการพัฒนาองคความรู และศึกษา 

นโยบายการจัดการทรัพยากรชีวภาพในประเทศไทย. ภาควิชากีฏวิทยา, มหาวิทยาลัยเกษตร 

ศาสตร, กรุงเทพฯ. 108 น. 

อังศุมาลย จันทราปตย และ อุไรวรรณ ดิลกคุณานันท. 2532. รายงานการวิจัยการใชเชื 

้อรา 

Hirsutella thompsonii (Fissher) กับไรสนิมสม Phyllocoptruta oleivora (Ashmead) 

(เอกสารอัดสํ าเนา). 48 น. 

104

อังศุมาลย จันทราปตย, จิระเดช แจมสวาง และ ปราโมทย ศิริโรจน. 2540. การพัฒนา 

เทคโนโลยีการหมักและรูปแบบของเชื้อรา 

Hirsutella thompsonii var. synnematosa 

เพื่อใชควบคุมไรศัตรูพืชในประเทศไทย. 

รายงานการวิจัย โครงการวิจัย พัฒนาและ 

วิศวกรรม. 133 น. 

อุทัย เกตุนุติ. 2544. การควบคุมแมลงศัตรูพืชดวยเชื้อ 

Bacillus thuringiensis และไวรัส Nuclear 

Polyhedrosis Virus, น. 178-184. ใน สุวัฒน รวยอารี, บรรณาธิการ. เทคโนโลยีทางเลือก 

สํ าหรับ “ไอ พี เอ็ม”. กองกีฏวิทยา กรมวิชาการเกษตร, กรุงเทพฯ. 

อภิญญา รุจิธารณวงศ. 2543. ความสํ าคัญของสารกํ าจัดศัตรูพืชและปญหาจากการใช, น. 1- 

8. ใน คู มือผูควบคุมการขายวัตถุอันตรายทางการเกษตร. 

ฝายสารวัตรเกษตร, กอง 

ควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร, กรมวิชาการเกษตร, กรุงเทพฯ. 

อัมพร วิโนทัย. 2544. การควบคุมหนอนชอนใบสกุล Liriomyza โดยแมลงวันตัวหํ า ้ Coenosia, 

น. 216-223. ใน สุวัฒน รวยอารี, บรรณาธิการ. เทคโนโลยีทางเลือกสํ าหรับ “ไอ พี เอ็ม”. 

กองกีฏวิทยา กรมวิชาการเกษตร, กรุงเทพฯ. 

105 

Amrine, J.W. Jr., T.A.H. Stasny and C.H.W. Flechtmann. 2003. Revised Keys to World 

Genera of Eriophyoidea (Acari: Prostigmata). Indira Publishing House, USA. 244 

p. 

Baker, E.W. 1975. Plant feeding mites of Thailand (Tetranychidae, Tenuipalpidae, and 

Tuckerellidae.) Plant Protect. Service Technical Bulletin. No. 35. Department of 

Agricuture, Ministry of Agriculture and Cooperatives, Bangkok. UNDP/FAO THA 

68/526. 43 p. 

Baker, J.R. and H.H. Neunzig. 1968. Hirsutella thompsonii as a fungus parasite of the 

blueberry bud mite. J. Econ. Entomol. 61: 1117-1118. 

Banziger, H. 1982. Fruit-piercing moths (Lep., Noctuidae) in Thailand: A general 

survey and some new perspectives. Bull. Soc. Ent. Swisse. 55: 213-240.

Barbosa, P. 1993. Lepidoptera foraging on plants in agroecosystems: Constrainst and 

consequences, pp. 523-566. In N. Stamp and T. Casey, eds. Ecological and 

Evolutionary Constraints of Caterpillars. Chapman & Hall, New York. 

Bin-Cheng Zhang. 1994. Index of Economically Important Lepidoptera. CAB 

international, UK. 599 p. 

Boczek, J.H., V.G. Shevtchevtchenko and R. Davis. 1989. Generic Key to World Fauna 

of Eriophyid Mites (Acarida: Eriophyoidea). Warsaw Agri. Univ. Press, Warsaw, 

Poland. 192 p. 

Botrell, D.R. 1979. Integrated Pest Management. Government Printing Office, 

Washington, D.C. 120 p. 

Boucias, D.G., and J.C. Penland. 1998. Principles of Insect Pathology. Kluwer 

Academic Publishers, USA. 537 p. 

Boudreaux, H.B. 1963. Biological aspects of some phytophagous mites. Annu. Rev. 

Entomol. 8: 137-154. 

Carner, G.R. 1976. A description of the life cycle of Entomophthora sp. in the twospotted 

spider mite. J. Invertebr. Pathol. 28: 245-254. 

Charanasri, V., A. Bhandhufalck and C. Saringkaphaibul. 1977. Mites associated with 

economic crops of Thailand. Thai. J. Agr. Sci. 10(2): 81-89. 

106 

Chazeau, J. 1985. Predaceous Insects, pp. 211-246. In W. Hell and M.W. Sabelis, eds. 

World Crop Pests, Spider Mites: Their Biology, Natural Enemies and Control. 

Elsevier Science Publishing Company Inc., New York. 

Chen, X.Y., Z.Y. Zhang and J.H. Li. 1996. Study on the bionomics and control of 

Tetranychus truncatus Ehara. Scaintia Silvae Sinicae 32:144-149.

107 

Chernin, L., A. Gafni, R. Mozes-Koch, U. Gerson and A. Sztejnberg. 1997. Chitinolytic 

activity of the acaropathogenic fungi Hirsutella thompsonii and Hirsutella necatrix. 

Can. J. Microbiol. 43: 440-446. 

Cranham, J.E. and W. Helle. 1985. Pesticide Resistance in Tetranychidae, pp. 405-421. 

In W. Helle and M.W. Sabelis, eds. Spider Mite, Their Biology, Natural Enemies 

and Control. Elsevier Science Publishing Company Inc., New York. 

Devi, P.S.V. 1995. Soil treatment with Nomuraea rileyi: a promising technique for 

control of Spodotera litura on groundnut. Bio. Sci. Tech. 5: 361-364. 

Dillon, R.J. and C. Charnley. 1991. The fate of fungal spores in the insect gut, pp. 129- 

156. In G.T. Cole and H.C. Hoch, eds. The Fungal Spore and Disease Initiation in 

Plants and Animals. Plenum Press, New York. 

Duan, J.J., R. H. Messing. 2000. Evaluating nontarget effects of classical biological 

control: fruit fly parasitoids in Hawaii as a case study, pp. 97-109. In P.A. Follett 

and J.J. Duan, eds. Nontarget Effects of Biological Control. Kluwer Academic 

Publishers, USA. 

Ehara, S. and T. Wongsiri. 1975. The spider mites of Thailand (Acarina: Tetranychidae) 

Mushi. 13: 149-185. 

Eisemann, C.H. and K.C. Binnington. 1994. The peritrophic membrane: its formation, 

structure, chemical composition and permeability in relation to vaccination against 

ectoparasitic arthropods. Int. J. Parasitol. 24(1): 15-26. 

Evans, E.W. and S. England 1996. Indirect interactions in biological control of insect: 

pests and natural enemies in alfalfa. Ecological Applications 6: 920-930. 

Evans, G.O. 1992. Principles of Acarology. University Press, Cambridge. 563 p.

Falcon, L.A. 1985. Development and use of microbial insecticides, pp. 229-242. In 

M.A. Hoy and D.C. Herzog, eds. Biological Control in Agricultural IPM System. 

Academic Press, New York. 

Ferron, P., J. Fargues and G. Riba. 1991. Fungi as microbial insecticides against pests, 

pp. 665-706. In D.K. Arora, L. Ajello and Mukerji, eds. Handbook of Applied 

Mycology. Marcel Dekker, New York. 

Fisher, F.E. 1950. Two new species of Hirsutella Patouillard. Mycologia 42: 290-297. 

108 

Follett, P.A. 2000. Parasitoid driff in hawaiian pentatomoids, pp. 76-93. In P.A. Follett 

and J.J. Duan, eds. Nontarget Effects of Biological Control. Kluwer Academic 

Publishers, USA. 

Food and Agriculture Organization (FAO). 1982. Production Yearbook, F.A.O. Rome, 

Italy. 482 p. 

Fuka, J.R. 1998. Enviromental manipulation for microbial control of insects, pp. 255- 

267. In P. Barbosa, ed. Conservation Bioligical Control. Academic press, USA. 

Gerson, U., R. Kenneth and T.I. Muttath. 1979. Hirsutella thompsonii, a fungal pathogen 

of mites. II Host- pathogen interactions. Ann. Appl. Biol. 91: 29-40. 

Gillott, C. 1980. Entomology. Plenum press, London. 729 p. 

Goldson, S.L., B.I.P. Barratt, N.D. Barlow and C.B. Phillips. 1998. What is a safe 

biological control agent?, pp. 530-538. In M. Zalucki, R. Drew, and G. White eds. 

The Cooperative Research Centre for Tropical Pest Management. Brisbane, 

Australia. 

Goodwin, S. and E. Schicha. 1979. Discovery of the predatory mite Phytoseiulus 

persimilis Athias-Henriot (Acarina: Phytoseiidae) in Australia. J. Aust. Entomol. 

Soc. 18: 304-308.

Greany, P.D., J.H. Tumlinson, D.L. Chambers, and G.M. Boush. 1997. Chemically 

mediated host finding by Fopius (Opius) longicaudatus, a parsitoid of tephritid friut 

fly larvae. J. Chem. Ecol. 3: 189-195. 

Gupta, S., C. Montillor and Y.S. Hwang. 1995. Isolation of novel beauvericin analogues 

from the fungus Beauveria bassiana. J. Nat. Prod. 58: 733-738. 

Hajek, A.E. and L. Butler. 2000. Predicting the host range of entomopathogenic fungi, 

pp. 263-276. In P.A. Follett and J.J. Duan, eds. Nontarget Effects of Biological 

Control. Kluwer Academic Publishers, USA. 

Hajek, A.E. and R.J. St. Leger. 1994. Interaction between fungal pathogens and insect 

hosts. Annu. Rev. Entomol. 39: 293-322. 

Hall, R.A. 1981. The fungus Verticillium lecacii as a microbial insecticide of aphid and 

scales, pp. 483-498. In H.D. Burges, Ed. Microbial Control of Pest and Plant 

Diseases 1970-80. Acad. Press, London. 

Hall, R.A., N.W. Hussey and D. Mariau. 1980. Result of a survey of biological control 

agents of the coconut mite, eriophyes guereronis. Oleagineux 35 (8-9): 395-400. 

Harris, O. 1990. Environmental impact of introduced biological control agents, pp. 289- 

299. In M. Mackauer, L. E. Ehler and J.Roland, eds. Critical Issues in Biological 

Control. Intercept Ltm., Andover, UK. 

Heinz, K.M., and J.M. Nelson. 1996. Interspecific interactions among natural enemies of 

Bemisia in an inundative biological control program. Biol. Control. 6: 384-394. 

Helle, W. 1965. Resistance in the Acarina : Mites, pp. 71-89. In J.A. Naegele, ed. 

Advances in Acarology. Cornell Univ., Ithaca, New York. 

Helle, W. and M.W. Sabelis. 1985. Spider Mites, Their Biology: Natural Enemies and 

Control (World Crop Pests: 1B). Amsterdam, Elsevier. 458 p. 

109

Hendrich, M.A. and J. Hendrichs. 1998. Perfumed to be killed: interception of 

Mediteranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) sexual signaling by predatory foraging 

wasps (Hymenoptera: Vespidae). Ann. Ent. Soc. Amer. 91: 228-234. 

Holloway, J.D., J.D. Bradley and D.J. Carter. 1987. C.I.E Guides to Insects of 

Importance to Man 1. Lepidoptera. C.A.B International Institute of Entomology, 

British Museum Natural, London. 262 p. 

110 

Hough-Goldstein, J. 1998. Use of predatory pentatomids in integrated management of the 

Colorado potato beetle (Coleoptera: Chrysomelidae), pp. 209-223. In M. Coll and 

J.R. Ruberson, eds. Predatory Heteroptera: Their Ecology and Use in Biological 

Control. Lanham, Maryland. 

Howarth, F.G. 1991. Environmental impacts of classical biological control. Annu. Rev. 

Entomol. 36: 485-509. 

. 1992. Environmental impacts of species purposefully introduced for 

biological control of pests. Pacific Sci. 46: 388-389. 

Howse, P.E., I.D.R. Stevens and O.T. Jones. 1998. Insect Pheromones and their Use in 

Pest Management. Chapman&Hall, London. 369 p. 

Hoyt, S.C. 1969. Integrated chemical control of insect and biological control of mite on 

apple in Washington. J. Econ. Entomol. 62: 74-86. 

Hughes, S.J. 1953. Conidiophores, conidia and classification. Can. J. Bot. 31: 577- 

659. 

Humber, R.A. 1997. Fungi: identification, pp. 153-185. In L.A. Lacey, ed. Manual of 

Techniques in Insect Pathology. Academic Press, London.

Ignoffo, C.M., W.M. Baker and C.W. McCoy. 1973. Lack of per os toxicity or 

pathogenicity in rats fed the fungus Hirsutella thompsonii. Entomophaga 18 : 333- 

335. 

Inglis, G.D., M.S. Goettel, T.M. Butt and H. Strasser. 2001. Use of Hyphomycetous 

fungi for managing insect pest, pp. 23-29. In T.M. Butt, C.W. Jackson and N. 

Magan, eds. Fungi as Biocontrol Agents Progress, Problems and Potential. CABI 

Publishing, UK. 

James, P.J., M.J. Kershaw, S.E. Reynolds and A.K. Charnley. 1993. Inhibition of desert 

locust (Shistocerca gregaria) Malpighian tubule fluid secretion by destruxins, cyclic 

peptide toxins from the insect pathogenic fungus Metarhizium anisopliae. J. Insect 

Physiol. 39: 797-804. 

Jeppson, L.R., H.H. Keifer and E.W. Baker. 1975. Mites Injurious to Economic Plants. 

University of Califonia Press, Berkeley, USA. 614 p. 

Jepson, P.C. 1989. “Pesticides and Non-target Invertebrates.” Intercept. Andover 

Hants, U.K. 

Kanaoka, M., A. Isogai, S. Murakoshi, M. Ichione, A. Suzuki and S. Tamura. 1978. 

Bassianolide, a new insecticidal cylcodepsipeptide from Beauveria bassiana and 

Verticillium lecanii. Agri. Biol. Chem. 42: 629-635. 

Kawabe, A. 1989. Records and description of the Subfamily Olethreutinae (Lepidoptera: 

Tortricidae) from Thailand. Microlep. of Thai. 2: 23-82. 

Keifer, H.H., E.W. Baker, T. Kono, Delfinado and W.E. Styer. 1982. An Illustrated 

Guide to Plant Abnormalities Caused by Eriophyoid Mites in North America. 

USDA Agric. Handbook. 178 p. 

Kenneth, R., T.I. Muttath and U. Gerson. 1979. Hirsutella thompsonii, a fungal pathogen 

of mite. I. Biology of the fungus in vitro. Ann. Appl. Biol. 91: 21-28. 

111

Kerban, R., R. Adamchak and W.C. Schnathorst. 1987. Induced resistance and 

interspecific competition between spider mites and a vascular wilt fungus. Science 

235: 678-680. 

112 

Khetan, S.K. 2001. Microbial Pest Control. Marcel Dekker, Inc., New york, USA. 300 

p. 

Knutson, L. and J.R. Coulson. 1997. Procedures and policies in the USA regarding 

precautions in the introduction of classical biological control agents, pp. 133-142. 

In I.M. Smith, ed. EPPO/CABI Workshop on Safety and Efficacy of Biological 

Control in Europe. Blackwell Science Ltd., Oxford, UK. 

Kogan, M. 1998. Integrated pest management: historical perspectives and contemporary 

development. Annu. Rev. Entomol. 43: 243-270. 

Kononenko, V.S. 1990. Synonymic check list of the Noctuidae of the Primorye Territory 

the far east of U.S.S.R. Tinea 13: 1-40. 

Krantz, G.W. 1978. A Manual of Acarology. 2 nd ed. O.S.U. Book Stores Inc., 

Corvallis, Oregon. 509 p. 

Kuroko, H. and A. Lewvanich. 1993. Lepidopterous Pests of Tropical Fruit Trees in 

Thailand. Japan International Cooperation Agency. Japan. 132 p. 

Landolt, P.J. and A.L. Averill. 1999. Fruit flies, pp. 3-25. In J. Hardie and A.K. 

Minks, eds. Pheromones of Non-Lepidopteran Insects Associated with Agricultural 

Plants. CABI Publishing, UK. 

Latge, J.P., R.L.C. Cabrera and M.C. Pre’ vost. 1988. Microcycle conidiation in 

Hirsutella thomsonii. Can. J. Microbiol. 34: 625-630. 

Letourneau, D.K. 1998. Conservation biology: lessons for conserving natural enemies, pp. 

9-38. In P. Barbosa, ed. Conservation Biological Control. Academic press, USA.

113 

Lewis, G.C., A.J. Heard, B.L. Bredy and D.W. Minter. 1981. Fungal parasitism of the 

eriophyid mite vector of ryegrass mosaic virus, pp. 101-111. In Proceedings 1981 

British crop Protection Conference-Pests and Diseases. 

Lipa, J.J. 1971. Microbial Control of Mites and Ticks. Academic Press, Inc., London. 

Liu, J.C., D.G. Boucias, J.C. Pendland, W.Z. Liu and J. Maruniak. 1996. The mode of 

action of hirsutellin A on eukaryotic cells. J. Invertebr. Pathol. 67: 24-228. 

Liu, W. Z., D.G. Boucias and C.W. McCoy. 1995. Extraction and characterization of the 

insecticidal toxin Hirsutellin A produced by Hirsutella thompsonii var. thompsonii 

Exp. Mycol. 19: 254-262. 

Locke, M. 1984. The structure of the insect cuticle, pp. 38-53. In D.W. Roberts and 

J.R. Aist, eds. Infection Processes of Fungi. CABI Publishing, UK. 

Lockwood, J.A. 2000. Nontarget effects of biogical control: what are we trying to miss?, 

pp. 14-30. In P.A. Follett and J.J. Duan, eds. Notarget effects of Biological 

Control. Kluwer Academic Publishers, USA. 

Maimala, S., A. Tartar, D. Boucias and A. Chandrapatya. Detection of the toxin Hirsutellin 

A from Hirsutella thompsonii. J. Invertebr. Pathol. 80: 112-126. 

Main, E.B. 1951. Entomogenous species of Hirsutella, Tilachlidium and Synematium. 

Mycologia 43: 691-717. 

Manson, D.C.M. 1963. Mites of the families Tetranychidae and Tenuipalpidae associated 

with citrus in South East Asia. Acarologia 5: 351-364. 

Martin, P.B., P.D. Lingren, G.L. Greene and E.E. Grissell. 1981. The parasitoid complex 

of three noctuids in a northern Florida cropping system: seasonal occurrence, 

parasitization, alternate hosts, and influence of host habitat. Entomophaga 26: 401- 

419.

114 

Mazet, I. 1992. Recherches sur les hirsutellines, toxines proteiques produites par 

Hirsutella thompsonii Fisher, champignon parasite d’acariens phytophages. Doctoral 

dissertation, University of Montpellier, France. 135 p. 

Mazet, I. and A. Vey. 1995. Hirsutelin A, a toxin protein produced in vitro by Hirsutella 

thompsonii. Microbiol. 141: 1343-1348. 

McCoy, C.W. 1978a. Entomopathogens in arthropod pest control programs for citrus, pp. 

211-224. In G.E. Allen, C.M. Ignoffo, R.P. Jaques, eds. Microbiobial Control of 

Insect Pests: Future Strategies in Pest Management Systems. NSF-USDA, Univ. of 

Florida, Gainesville, USA. 

. 1978b. Studies on the development of Hirsutella thompsonii: as a fungal 

microbial miticide, pp. 84-101. In Proc. US/USSR Conf. Microbiol. Cont. Pest 

Agric. 

. 1981. Pest control by the fungus Hirsutella thompsonii, pp. 499-512. 

In H.D. Burges, ed. Microbial Control of Insects and Mites. Vol. 2. Academic 

Press, London, England. 

. 1985. Citrus: Current Status of Biological control in Florida, pp. 481- 

499. In M.A. Hoy and D.C. Herzog, eds. Biological Control in Agricultural IPM 

System. Acad. Press, Inc., Orlando, Florida. 

McCoy, C.W. and T.L. Couch. 1978. Hirsutella thompsonii: A Potential Mycoacaricide. 

Developments Industrial Microbiol. 20: 89-96. 

. 1982. Microbial control of the citrus rust mite with the 

mycoacaricide, Mycar ® . Fla. Entomol. 65(1): 116-126. 

McCoy, C.W. and A.M. Heimpel. 1980. Safety of the potential mycoacaricide, Hirsutella 

thomsonii to vertebrates. Env. Entomol. 9: 47-49.

115 

McCoy, C.W. and R.F. Kanavel. 1969a. Isolation of Hirsutella thompsonii from the citrus 

rust mite, Phyllocoptruta oleivora, and its cultivation on various sythetic media. J. 

Invertebr. Pathol. 14(3): 386-390. 

. 1969b. Isolation of Hirsutella tompsonii and its potential 

use for control of the citrus rust mite in Florida. Proc. Inter. Citrus. Congr. 2: 521- 

527. 

McCoy, C.W. and A.G. Selhime. 1977. The fungus pathogen, Hirsutella thompsonii and 

its potential use for control of citrus rust mite in Florida. Proc. Inter. Citrus. Congr. 

2: 521-527. 

McCoy, C.W., T.L. Couch and R. Weatherwax. 1978. A simplified medium for the 

production of Hirsutella thompsonii. J. Invertebr. Pathol. 31: 137-139. 

McCoy, C.W., A.J. Hill and R.F. Kanavel. 1972. A liquid medium of the large scale 

production of Hirsutella thompsonii in submerged culture. J. Invertebr. Pathol. 19: 

370-374. 

McCoy, C.W., A.J. Hill and R.F. Kanavel. 1975. Large-scale production of the fungal 

pathogen Hirsutella thompsonii in submerged culture and its formulation for 

application in the field. Entomophaga. 20: 229-240. 

McCoy, C.W., R.A. Samson and D.G. Boucias. 1988. Entomogenous fungi, pp. 151- 

236. In C.M. Ignoffo, ed. CRC Handbook of Natural Pesticide, Vol. 5 Microbial 

insecticide, Part A, Entomogenous Protozoa and Fungi. CRC Press, Boca Raton, 

Florida. 

McCoy, C.W., A. Vey and I. Mazet. 1993. Metabolic toxin of the fungus, Hirsutella 

thompsonii var. thompsonii . J. Invertebr. Pathol. 61(2): 131-137.

McCoy, C.W., A.G. Selhime., R.F. Kanavel and A.J. Hill. 1971. Suppression of citrus 

rust mite poppulations with application of fragmented mycelia of Hirsutella 

thompsonii. J. Invertevr. Pathol. 17: 270-276. 

116 

McMurtry, J.A., C.B. Huffaker and M. Van de Vrie. 1970. Ecology of Tetranychid Mites 

and Their Natural Enemies: A Review; Ι. Tetranychid Enemies: Their Biological 

Characters and the Impact of Spray Practices. Hilgardia. 40(11): 331-390. 

Messing, R.H. 2000. The impact of nontarget concerns on the practice of biological 

control, pp. 45-55. In P.A. Follett and J.J. Duan, eds. Notarget Effects of 

Biological Control. Kluwer Academic Publishers, USA. 

Meyer, M.K.P. 1981. Mite pest of crops in Southern Africa. Sci. Bull. Dept. Agric. Fish. 

Repub. S. Afr. No. 397: 1-92. 

Mier, T., J. Carrilli-Farga and Toriello. 1989. Study on the innocuity of Hirsutella 

thompsonii. I. Infectivity in mice and guinea pigs. Entomophaga 334: 105-110. 

Miller, D.W. 1995. Commercial development of entomopathogenic fungi: formulation and 

delivery, pp. 213-220. In F.R. Hall and J.W. Barry, eds. Biorational Pest Control 

Agents: Formulation and Delivery. American Chemical Society, Washington, DC. 

Minter, D.W. and B.L. Brady. 1980. Mononematous species of Hirsutella. Trans. Br. 

Mycol. Soc. 74(2): 271-282. 

Muller, E. and J.A. von Arx. 1973. Pyrenomycetes: Meliolales, Coronophorales, 

Sphaeriales, pp. 87-132. In G.C. Ainsworth, F.K. Sparrow and A.S. Sussman, eds. 

The Fungi. Academic Press, London. 

Muma, M.H., A.G. Selhime and H.A. Denmark. 1961. An annotated list of predator and 

parasites associated with insect and mite in Florida. Agric. Sta. Tech. Bull. 634: 1- 

39.

New, T.R. 1991. Insects as Predators. New South Wales University Press, Australia. 

Nickel, J.L. 1960. Temperature and humidity relationships of Tetranychus desertorum 

Banks with special reference to distribution. Hilgardia. 30:41-100. 

Oatman, E.R. 1965. Predacious mite controls two-spotted spider mite on strawberry. 

Calif. Agric. 19: 6-7. 

. 1969. Integration of Phytoseiulus persimilis with native predators for 

control of the two-spotted spider mite on rhubarb. J. Econ. Entomol. 63: 1177- 

1180. 

Oatman, E.R., J.A. McMurty, F.E. Gilstrap and V. Voth. 1977. Effect of releases of 

Amblyseius californicus on the two-spotted spider mite on strawberry in southern 

California. J. Econ. Entomol. 70: 638-640. 

Oldfield, G.N. 1960. Mite transmission of plant virus. Ann. Rev. 15: 343-380. 

Omoto, C. and C.W. McCoy. 1998. Toxicity of purified fungal toxin hirsutellin A to the 

citrus rust mite Phyllocoptruta oleivora (Ash.). J. Invertebr. Pathol. 72: 319-322. 

Pedigo, L. P. 2002. Entomology and Pest Management. 4 th ed. Pentice-Hall, Inc., 

Upper Saddle River, New Jersey. 

Perkins, J.A. 1982. Insects Experts and the Insecticide Crisis: the Quest Fornew Pest 

Management Strategies. Plenum Press, New York. 320 p. 

117 

Poinar, G.O. and G.M. Thomas. 1978. Diagnostic Manual for the Identification of Insect 

Pathogens. Plenum Press. New York. 218 p. 

Qadri, S., S. Mohiuddin, N. Anwar, Y.M. Rizki, S.A. Qureshi and M. anwarullah. 1989. 

Larvicidal activity of B-exotoxin and beauvericin against two dipterous species. 

Pakistan J. Sci. Industrial Res. 32: 467-470.

Raffa, K.F. and D.L. Dahlsten. 1995. Differential responese among natural enemies and 

prey to bark beetle pheromones. Oecologia 102: 17-23. 

Richards, O.W. and R.G. Davies. 1977. Imm’s General Textbook of Etomology. 10 th 

ed. Chapman and Hall, London. 418 p. 

Roberts, D.W. 1966. Toxins from the entomogenous fungus Metarhizium anisopliae. 

II.Symptoms and detection in moribund hosts. J. Invertebr. Pathol. 8: 222-227. 

. 1970. Infection Process of Fungi, 14 th Intern. Congr. Entomol. 

Abstract (Pathology) Kyoto, Japan. 3-9 August 1970. 

Roesler, U. 1983. Die Phycitinae von Sumatra (Lepidoptera: Pyralidae). Heteroc. 

Sumatr. 3: 5-136. 

Rombach, M.C., D.W. Roberth and B.M. Shepard. 1986. Hirsutella thomsonii Fisher 

infecting phytophagous mites in the Philippines. Philipp. Ent. 6: 620-622. 

Rosas, J.L. 2003. Exudate from Sporulating Cultures of Hirsutella thomsonii Fisher 

Inhibit Oviposition by the Two-spotted Spider Mite Tetranychus urticae KOCH. 

Ph.D. thesis, Colima University, Mexico. (in Spain) 

Samson R.A., H.C. Evans and J.P. Latge. 1988. Atlas of Entomopathogenic Fungi. 

Springer-Verlag, Berlin. 187 p. 

Samson R.A. and C.W. McCoy. 1982. A new fungal pathogen of the scavenger mite, 

Tydeus gloveri. J. Invertebr. Pathol. 40: 216-220. 

Samson R.A., C.W. McCoy. and K.L. O’ Donnell. 1980. Taxonomy of the acarine 

parasite Hirsutella thomsonii. Mycologia. 72(2): 359-377. 

Samways, M.J. 1994. Insect Conservation Biology. Chap & Hall, London. 358 p. 

118

Saxena, A.P. 1977. Role of egg-parasites in the control of sugarcane borers 

(Lepidoptera). Z. Ang. Entomol. 84: 299-305. 

Sithananthan, S. and A.R. Solayappan. 1980. Biological Control of Sugarcane Tests of 

India. The INSDOC Regional Press, Bangalore. 84 p. 

119 

Sloman, I.S. and S.E. Reynolds 1993. Inhibition of ecdysteroid secretion from Manduca 

sexta prothoracic glands in vitro by destruxins-cyclic depsipeptide toxins from the 

insect pathogenic fungi Metarrhizium anisopliae. Insect Biochem. Mol. Biol. 23: 43- 

46. 

Slykhuis, J.T. 1960. Current status of mite transmitted of plant virus. Proc. Ent. Soc. 

Ont. 90: 22-30. 

. 1972. Transmitted of plant virus by eriophyid mite, pp. 204-225. In 

Kado and Agarwal, eds. Principal and Techniques in Plant Virology. Van Nostrand, 

Reinhold, Co., Princeton, New Jersey. 

Speare, A.T. and W.W. Yothers. 1924. Is there an entomgenous fungus attacking the 

citrus rust mite in Florida?. Science 60: 41-42. 

Suzuki, A., H. Taguchi and S. Tamura 1970. Isolation and structure elucidation of three 

new insecticidal cyclodepsipeptides, destruxins C and D and desmethyldestruxin B 

produced by Metarhizium anisopliae. Agri. Biol. Chem. 34: 813-816. 

Suzuki, A., M. Kanaoka, A. Isogai, S. Murakoshi, M. Ichinoe and S. Tamura 1977. 

Bassianolide, a new insecticidal cyclodepsipeptide from Beauveria bassiana and 

Verticillium lecanii. Tetrahedron Letters 25: 2167-2170. 

Tuveson, R.W. and C.W. McCoy. Far-ultraviolet sensitivity and photoreactivation of 

Hirsutella thomsoni. Ann. Appl. Biol. 101: 13-18.

van Emden, H.F. 1990. Plant diversity and natural enemy efficiency in agroecosystems, 

pp. 63-80. In M. Mackauer, L.E. Ehler and J. Roland, eds. Critical Issues in 

Biological Control. Intercept. Andover, Hants, UK. 

120 

van Halteren. P. 1997. A code of conduct for the import and release of exotic biological 

control agents for Europe?, pp. 45-48. In I. M. Smith, ed. EPPO/CABI Workshop 

on Safety and Efficacy of Biological Control in Europe. Blackwell Science Ltd., 

Oxford, UK. 

van Lenteren, J.C. 1997. Benefits and risks of introducing exotic macro-biological 

control agents into Europe, p. 15-27. In I.M. Smith, ed. EPPO/CABI Workshop 

on Safety and Efficacy of Biological Control in Europe. Blackwell Science Ltd., 

Oxford, UK. 

van Winkelhoff, A.J. and C.W. McCoy. 1984. Conidiation of Hirsutella thompsonii var. 

synnematosa in submerged culture. J. Invertebr. Pathol. 43:59-68. 

Veen, K.H. 1966. Oral infection of 2 nd instar nymphs of Schistocerca gregaria by 

Metarhizium anisopliae. J. Invertebr. Pathol. 8:254-256. 

Vey, A., R.E. Hoagland and T.M. Butt. 2001. Toxic metabolites of fungal biocontrol 

agents, pp. 311-346. In T.M. Butt, C. Jackson and N. Magan, eds. Fungi as 

Biocontrol Agents Progress, Problems and Potential. CABI publishing, UK. 

Vey, A., J.M. Quiot, I Mazet and C.W. McCoy. 1989. Toxicity and pathology of a 

macromolecule metabolite produced by Hirsutella thomsonii. J. Invertebr. Pathol. 

61: 131-137. 

. 1993. Toxicity and pathology of crude 

broth filtrate produced by Hirsutella thompsonii var thompsonii in shake culture. J. 

Invertebr. Pathol. 61: 131-137.

Waage, J. 1997. Global developments in biological control and the implications of 

Europe, pp. 5-13. In I. M. Smith, ed. EPPO/CABI Workshop on Safety and 

Efficacy of Biological Control in Europe. Blackwell Science Ltd., Oxford, UK. 

Wahlman, M. and B.S. Davidson. 1993. New destruxins from the entomopathogenic 

fungus Metarrhizium anisopliae. J. Nat. Prod. 56: 643-647. 

Wharton, R.A. 1989. Classical biological control of fruit infesting Tephritidae, pp. 303- 

313. In A.S. Robinson and G.Hooper, eds. World Crop Pests: Fruit Flies, Their 

Biology, Natural Enemies and Control. Elsevier Science, Amsterdam, Netherlands. 

Whitcomb, W.H. and K.E. Godfrey. 1991. The use of predators in insect control, pp. 

215-241. In D. Pimentel and A.A. Hanson, eds. CRC Handbook of Pest 

Management in Agriculture. CRC Press, Boca Raton, Florida. 

Yasuda, T. 1997. Chemical cues from Spodoptera litura larvae elicit prey-locating 

behavior by the predatory stink bug, Eocanthecona furcellata. Entomol. Exp. Appl. 

82: 349-354. 

121 

. 1998. Role of chlorophyll content of prey diets in prey-locating behavior of 

a generalist predatory stink bug, Eocanthecona furcellata. Entomol. Exp. Appl. 86: 

119-124. 

Yeargan, K.V. 1998. Overview and the prevalence of heteropteran predators in 

agroecosystems, pp. 7-19. In M. Coll and J.R. Ruberson, eds. Predatory 

Heteroptera: Their Ecology and Use in Biological Control. Entomological Society of 

America, Lanham, Maryland. 

Zaher, M.A. and A.A. Osman. 1970. Population studies on mites associated with mango 

trees in Egypt. Bull. Soc. Ent. Egypte. 54: 141-148.

122 

Zizka, J. and J. Weiser. 1993. Effect of beauvericin, a toxic metabolite of Beauveria 

bassiana, on the ultrastructure of Culex pipiens autogenicus larvae. Cytobios 75: 13- 

19.

ภาคผนวก 

123

ภาคผนวก ก 

124


ก1 Colony diameters of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt 

extract agar plates at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 weeks 

Isolates Colony diameter (Mean±SD) Growth rate 

7 Days 14 Days 21 Days 28 Days Overall period 

2191 0.45±0.06 0.96±0.07 1.95±0.09 2.66±0.16 0.1088±0.003 

2196 0.37±0.05 1.22±0.13 1.92±0.22 2.73±0.28 0.1109±0.004 

2198 0.49±0.06 1.21±0.15 1.99±0.12 2.90±0.15 0.1141±0.003 

2201 0.36±0.08 1.27±0.17 2.45±0.34 3.92±0.33 0.1697±0.006 

2203 0.44±0.06 1.16±0.09 2.25±0.20 3.36±0.14 0.1408±0.003 

2204 0.73±0.04 1.69±0.12 2.75±0.11 3.74±0.14 0.1441±0.002 

2205 0.18±0.06 1.06±0.11 1.55±0.12 2.01±0.08 0.0852±0.003 

2206 0.69±0.14 1.83±0.21 2.71±0.22 3.66±0.27 0.1399±0.004 

2208 0.48±0.07 1.29±0.08 2.08±0.09 3.13±0.28 0.1249±0.003 

2209 0.36±0.11 1.97±0.16 3.39±0.15 5.11±0.19 0.2238±0.003 

2210 0.50±0.10 2.00±0.15 3.62±0.20 5.13±0.21 0.2215±0.003 

2212 0.65±0.05 1.58±0.09 2.60±0.25 3.50±0.12 0.1366±0.003 

2214 0.69±0.05 2.23±0.12 2.96±0.26 4.07±0.29 0.1551±0.005 

2215 0.82±0.10 2.18±0.11 3.33±0.17 4.15±0.16 0.1592±0.004 

2217 0.72±0.10 1.80±0.32 3.05±0.41 4.21±0.42 0.1675±0.007 

2219 0.32±0.06 1.40±0.14 2.29±0.11 3.22±0.09 0.1369±0.002 

2220 0.91±0.06 1.93±0.08 3.23±0.14 4.05±0.15 0.1533±0.003 

2222 0.71±0.08 1.66±0.13 2.66±0.17 3.79±0.31 0.1465±0.004 

2223 0.54±0.15 1.75±0.22 2.72±0.23 3.75±0.28 0.1514±0.005 

2229 0.58±0.04 1.81±0.07 3.02±0.09 3.63±0.35 0.1481±0.005 

2230 0.32±0.07 1.20±0.13 2.23±0.27 3.08±0.34 0.1330±0.005 

2233 0.56±0.08 1.18±0.09 1.74±0.09 2.31±0.16 0.0832±0.002 

2241 0.67±0.06 1.55±0.10 2.55±0.16 3.25±0.20 0.1247±0.003 

2242 0.54±0.07 1.47±0.08 2.38±0.09 3.12±0.14 0.1235±0.002 

2246 0.71±0.10 1.86±0.15 3.24±0.27 4.62±0.52 0.1875±0.006 

2247 0.55±0.07 1.83±0.17 2.80±0.25 3.95±0.34 0.1593±0.005 

2259 0.80±0.05 2.00±0.11 3.12±0.11 4.11±0.12 0.1576±0.002 

2262 0.41±0.11 1.23±0.08 2.31±0.13 3.18±0.14 0.1342±0.003 

125


ก1 (ตอ) 



2271 0.70±0.06 1.94±0.13 3.00±0.19 4.33±0.13 0.1705±0.003 

2278 0.43±0.11 1.42±0.17 2.54±0.13 3.47±0.20 0.1462±0.003 

2280 0.52±0.05 1.49±0.23 2.73±0.06 3.83±0.09 0.1595±0.003 

2282 0.56±0.07 1.24±0.05 1.95±0.11 2.85±0.23 0.1082±0.003 

2283 0.38±0.05 0.93±0.08 1.78±0.17 2.44±0.31 0.1002±0.004 

2284 0.71±0.07 1.94±0.06 3.75±0.16 4.94±0.15 0.2073±0.004 

2286 0.30±0.06 1.02±0.09 1.81±0.12 2.57±0.13 0.1085±0.002 

2291 0.68±0.08 1.71±0.10 2.63±0.07 3.00±0.27 0.1122±0.005 

2293 0.20±0.10 0.76±0.15 1.52±0.13 1.78±0.13 0.0785±0.003 

2294 0.94±0.07 2.42±0.11 3.83±0.08 5.05±0.14 0.1962±0.002 

2295 0.44±0.06 1.28±0.10 2.06±0.13 2.95±0.10 0.1187±0.002 

2296 0.07±0.07 0.64±0.16 0.94±0.21 1.42±0.16 0.0620±0.003 

2300 0.81±0.06 1.27±0.07 2.45±0.06 3.14±0.12 0.1165±0.004 

2301 0.57±0.10 1.76±0.20 2.80±0.25 3.50±0.27 0.1404±0.005 

2392 0.67±0.09 2.30±0.13 3.95±0.15 5.39±0.15 0.2257±0.003 

2397 0.84±0.08 1.91±0.12 2.98±0.16 3.81±0.08 0.1425±0.003 

2398 0.42±0.10 1.51±0.11 2.61±0.09 2.88±0.28 0.1209±0.006 

2399 0.69±0.06 1.98±0.10 3.21±0.11 3.99±0.27 0.1590±0.004 

2405 0.70±0.06 1.69±0.12 2.80±0.29 4.07±0.33 0.1600±0.005 

2409 0.36±0.07 1.31±0.18 2.19±0.27 3.17±0.30 0.1328±0.004 

2425 0.42±0.20 0.92±0.07 1.54±0.06 1.87±0.07 0.0710±0.003 

2428 0.47±0.05 1.94±0.12 3.43±0.23 5.09±0.18 0.2192±0.003 

2429 0.78±0.07 2.12±0.09 3.03±0.15 4.49±0.30 0.1721±0.004 

2430 0.73±0.03 1.96±0.09 3.23±0.20 4.38±0.26 0.1744±0.003 

2436 0.60±0.08 1.74±0.13 2.93±0.13 3.97±0.14 0.1614±0.003 

2437 0.61±0.22 1.64±0.37 2.54±0.21 3.10±0.19 0.1196±0.006 

2438 0.41±0.05 1.25±0.08 2.12±0.11 2.97±0.11 0.1219±0.002 

2443 0.43±0.05 1.54±0.06 2.76±0.06 3.53±0.23 0.1500±0.003 

2444 0.47±0.06 1.62±0.15 2.67±0.18 3.86±0.19 0.1600±0.003 

126


ก1 (ตอ) 



2450 0.65±0.08 1.77±0.09 2.94±0.16 3.91±0.20 0.1564±0.003 

2455 0.55±0.06 1.28±0.13 2.29±0.12 3.31±0.13 0.1329±0.003 

2456 0.94±0.08 2.00±0.08 3.48±0.45 4.87±0.62 0.1898±0.008 

2457 0.95±0.12 2.24±0.30 3.63±0.41 4.87±0.59 0.1877±0.008 

2458 1.36±0.05 2.68±0.10 3.91±0.15 4.86±0.12 0.1677±0.003 

2459 0.38±0.04 1.03±0.10 1.73±0.10 2.28±0.15 0.0915±0.002 

2461 0.55±0.04 1.44±0.07 2.21±0.16 3.00±0.15 0.1162±0.002 

2462 1.19±0.07 2.81±0.06 3.92±0.09 5.17±0.11 0.1866±0.003 

2464 0.48±0.04 1.36±0.07 2.59±0.09 3.73±0.11 0.1567±0.002 

2465 0.55±0.09 1.68±0.18 2.75±0.11 3.91±0.20 0.1592±0.003 

2466 0.91±0.04 2.15±0.05 3.28±0.22 4.13±0.26 0.1541±0.004 

2475 0.48±0.08 1.48±0.09 2.62±0.10 3.44±0.29 0.1431±0.004 

2476 0.65±0.08 1.84±0.09 2.83±0.16 3.67±0.43 0.1435±0.005 

2477 0.68±0.04 2.04±0.09 3.38±0.10 4.41±0.20 0.1789±0.003 

2479 1.17±0.06 2.62±0.07 3.58±0.05 4.80±0.11 0.1695±0.003 

2480 0.51±0.07 1.35±0.12 3.03±0.15 4.15±0.15 0.1800±0.004 

2482 0.48±0.06 1.36±0.11 2.45±0.32 3.72±0.36 0.1542±0.005 

2485 0.91±0.08 2.25±0.12 3.19±0.10 4.58±0.15 0.1707±0.003 

2487 0.51±0.04 1.10±0.05 2.22±0.07 2.73±0.07 0.1112±0.003 

2490 0.61±0.09 1.65±0.29 2.43±0.31 3.61±0.38 0.1399±0.006 

2493 0.49±0.05 1.13±0.09 1.90±0.21 2.68±0.34 0.1046±0.004 

2494 0.79±0.07 2.04±0.13 3.31±0.17 4.20±0.20 0.1642±0.005 

2497 0.82±0.05 2.16±0.14 3.56±0.19 4.91±0.25 0.1955±0.003 

2502 0.55±0.13 1.35±0.12 1.94±0.13 2.58±0.23 0.0954±0.003 

2505 0.62±0.04 1.51±0.04 2.50±0.06 3.11±0.11 0.1208±0.002 

2507 0.60±0.08 1.81±0.07 3.04±0.12 4.42±0.14 0.1812±0.002 

2509 0.47±0.06 1.39±0.12 2.20±0.16 3.07±0.22 0.1230±0.003 

2510 0.77±0.06 2.09±0.09 3.08±0.10 4.32±0.31 0.1660±0.004 

2513 0.68±0.06 2.16±0.10 3.29±0.12 4.49±0.16 0.1793±0.003 

127


ก1 (ตอ) 



2515 0.53±0.17 1.27±0.12 2.22±0.12 2.67±0.18 0.1050±0.004 

2519 0.24±0.06 0.97±0.05 1.68±0.09 2.17±0.08 0.0929±0.002 

2524 0.81±0.12 1.89±0.23 3.11±0.17 3.90±0.18 0.1500±0.004 

2527 0.43±0.06 1.35±0.07 2.56±0.17 3.35±0.09 0.1424±0.003 

2528 0.61±0.09 1.46±0.13 2.55±0.16 3.40±0.14 0.1354±0.003 

2532 0.72±0.03 2.03±0.06 3.41±0.06 4.35±0.11 0.1751±0.003 

2533 0.50±0.05 1.24±0.10 2.03±0.19 3.10±0.26 0.1226±0.004 

2534 0.24±0.06 0.91±0.07 1.52±0.11 1.90±0.11 0.0798±0.002 

2535 0.67±0.07 1.72±0.12 2.35±0.13 3.29±0.18 0.1212±0.003 

2538 0.50±0.05 1.22±0.12 2.04±0.19 3.10±0.26 0.1231±0.004 

2540 0.13±0.05 0.69±0.06 1.11±0.03 1.43±0.08 0.0619±0.002 

2542 0.48±0.06 1.34±0.16 2.59±0.39 3.87±0.53 0.1632±0.007 

2544 0.54±0.07 1.17±0.11 1.97±0.09 2.49±0.15 0.0950±0.002 

2545 0.59±0.09 1.49±0.06 2.53±0.08 3.45±0.11 0.1376±0.002 

2551 0.17±0.05 0.81±0.06 1.47±0.07 2.24±0.09 0.0981±0.002 

2555 0.58±0.05 1.19±0.11 2.22±0.17 2.77±0.21 0.1087±0.004 

2557 0.95±0.06 2.19±0.12 3.37±0.13 4.47±0.15 0.1674±0.003 

2559 0.47±0.05 1.10±0.06 1.70±0.10 2.36±0.13 0.0898±0.002 

2560 1.27±0.08 2.99±0.08 4.37±0.14 4.91±0.27 0.1756±0.007 

2562 0.85±0.07 2.34±0.08 3.45±0.13 4.12±0.34 0.1557±0.006 

2563 0.43±0.05 1.67±0.12 2.85±0.15 3.25±0.29 0.1377±0.006 

2565 0.48±0.09 1.26±0.13 2.31±0.16 3.16±0.38 0.1296±0.004 

2566 0.78±0.08 2.10±0.14 3.72±0.20 5.32±0.26 0.2176±0.004 

2568 1.06±0.08 2.24±0.07 3.24±0.13 4.43±0.16 0.1585±0.002 

2569 0.53±0.03 1.42±0.11 2.37±0.19 3.46±0.16 0.1390±0.003 

2573 0.86±0.04 2.19±0.11 3.36±0.09 4.71±0.15 0.1819±0.002 

2575 0.31±0.06 1.18±0.14 2.20±0.17 3.14±0.22 0.1356±0.003 

2576 0.76±0.07 2.13±0.09 3.42±0.11 5.21±0.15 0.2091±0.003 

128


ก2 Characteristics of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract 

agar plates at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 weeks 

Isolates Color of colony Synnemata Colony Holoblastic Clear zone Water drop 

2191 gray No moderate No Yes Yes 

2196 gray No moderate Yes No Yes 

2198 yellowish gray No elevate No Yes Yes 

2201 yellowish white No flat Yes No Yes 

2203 yellowish white No moderate Yes Yes Yes 

2204 greenish gray No moderate Yes No Yes 

2205 yellowish gray No moderate Yes No No 

2206 yellowish white No flat Yes No No 

2208 yellowish gray No elevate No Yes Yes 

2209 white No flat No No No 

2210 yellowish white No flat Yes No No 

2212 yellowish gray No flat No No Yes 

2214 white Yes moderate Yes No Yes 

2215 Orange white No elevate Yes No No 

2217 Orange white Yes flat No Yes Yes 

2219 white No elevate Yes Yes Yes 

2220 greenish white No flat Yes No No 

2222 greenish gray No moderate No Yes No 

2223 greenish gray No moderate Yes No Yes 

2229 white No flat Yes No No 

2230 greenish white No moderate Yes No Yes 

2233 greenish gray No moderate Yes No No 

2241 yellowish gray Yes moderate No Yes No 

2242 yellowish gray Yes elevate No Yes No 

2246 greenish gray Yes flat Yes No No 

2247 yellowish gray No flat No Yes Yes 

2259 gray No moderate Yes Yes Yes 

2262 yellowish white Yes elevate Yes No No 

2271 yellowish white Yes flat No Yes Yes 

2278 gray No moderate No Yes No 

129


ก2 (ตอ) 


2280 yellowish gray No moderate No Yes Yes 

2282 greenish gray No moderate No No Yes 

2283 greenish gray No moderate No Yes Yes 

2284 yellowish white No moderate Yes Yes No 

2286 greenish gray Yes moderate Yes No Yes 

2291 greenish white No moderate No No Yes 

2293 Orange white No moderate Yes Yes No 

2294 white Yes flat Yes No No 

2295 yellowish gray No elevate Yes Yes No 

2296 gray Yes moderate No Yes No 

2300 greenish gray No moderate No Yes Yes 

2301 white No flat Yes No Yes 


2397 yellowish white Yes flat Yes No Yes 

2398 greenish gray No flat Yes No Yes 

2399 yellowish white No flat No No No 

2405 yellowish white Yes flat No No No 

2409 yellowish white No moderate Yes No Yes 

2425 white No elevate Yes No No 


2429 greenish gray Yes moderate No No Yes 

2430 gray Yes flat No No No 

2436 yellowish white Yes moderate Yes Yes Yes 

2437 Orange white Yes elevate Yes No No 

2438 gray No elevate No No No 

2443 Orange white No flat Yes No No 


2450 Orange white No flat No No No 

2455 yellowish gray Yes moderate No Yes Yes 

2456 white Yes flat Yes No No 

2457 Orange white Yes moderate No No No 

130


ก2 (ตอ) 


2458 Orange white Yes flat Yes Yes No 

2459 greenish white No elevate No No No 

2461 yellowish gray Yes moderate Yes Yes No 

2462 yellowish white Yes flat No Yes No 

2464 yellowish white No elevate Yes Yes Yes 


2466 yellowish white Yes flat Yes Yes No 


2476 Orange white No flat No No No 


2479 yellowish gray Yes moderate No Yes Yes 

2480 yellowish white No moderate No No Yes 

2482 yellowish white No moderate Yes Yes Yes 

2485 gray No moderate No Yes No 

2487 greenish gray No moderate No No No 

2490 white No flat No No Yes 

2493 greenish gray No elevate Yes No Yes 

2494 yellowish white Yes moderate No Yes No 


2502 greenish gray No elevate No No No 

2505 yellowish gray Yes elevate No Yes No 

2507 yellowish white Yes flat No Yes Yes 

2509 gray Yes elevate No Yes No 

2510 greenish gray Yes moderate Yes Yes Yes 

2513 white Yes moderate No No No 

2515 white No elevate Yes No No 

2519 white Yes elevate Yes Yes Yes 

2524 yellowish gray No flat No No No 

2527 yellowish gray No moderate No Yes Yes 

2528 white No moderate No No No 


131


ก2 (ตอ) 


2533 greenish white No moderate No No Yes 

2534 white No moderate Yes No No 

2535 white Yes moderate No No No 

2538 gray No elevate No Yes Yes 

2540 yellowish gray Yes elevate Yes No No 


2544 gray No moderate No No Yes 

2545 Orange white No moderate Yes Yes No 

2551 greenish white No moderate Yes Yes Yes 

2555 gray No moderate No No No 


2559 gray No moderate No No Yes 

2560 gray No flat No Yes No 



2565 greenish white No flat Yes No Yes 



2569 greenish white Yes moderate Yes Yes Yes 

2573 Orange white Yes flat Yes Yes No 

2575 greenish gray Yes moderate Yes No No 

2576 yellowish gray No flat Yes Yes No 

132


ก3 Area of colony, number of conidia from direct count and plate count of 

H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract agar plate at 

27±1 o C, 65±3% RH for 10 days 

Isolates Area of colony Direct count Viable plate count 

(Mean±SD) 104 conidia/ml 104 conidia/1cm2 104 CFU/ml 104 CFU/1cm2 2191 0.43±0.09 19.17±16.07 41.84±28.53 6.67±4.56 16.21±10.46 

2196 0.45±0.11 56.67±48.76 115.91±73.17 49.17±36.38 102.55±52.14 

2198 0.45±0.10 10.83±3.82 24.12±5.14 7.83±3.74 16.85±5.40 

2201 0.48±0.09 9.17±2.89 18.82±3.60 10.43±6.96 21.22±11.74 

2203 0.33±0.05 20.83±12.33 60.51±27.37 19.67±8.52 57.65±17.16 

2204 1.07±0.14 57.50±48.69 50.45±36.64 45.37±45.71 39.28±35.29 

2205 0.21±0.02 0.67±0.29 3.10±0.96 0.90±0.40 4.20±1.50 

2206 0.87±0.08 4.67±3.40 5.18±3.35 5.83±2.90 6.56±2.85 

2208 0.59±0.08 10.83±4.16 18.08±5.45 11.50±3.18 19.28±3.59 

2209 0.62±0.15 10.83±5.20 17.03±6.30 6.13±3.65 9.41±4.06 

2210 0.84±0.05 1.83±0.76 2.16±0.82 1.73±0.29 2.06±0.24 

2212 1.11±0.20 13.33±10.21 11.27±6.66 7.33±6.60 6.11±4.48 

2214 1.40±0.06 7.00±1.32 5.00±0.81 12.87±6.55 9.13±4.41 

2215 1.69±0.18 26.00±3.04 15.37±1.12 15.67±4.57 9.18±2.17 

2217 1.36±0.12 112.50±47.85 81.19±29.82 90.67±32.08 65.68±19.22 

2219 0.26±0.07 1.17±0.76 4.26±1.74 1.83±1.19 6.74±2.53 

2220 1.29±0.49 229.83±37.12 191.68±60.15 218.17±30.17 181.70±53.15 

2222 0.87±0.08 8.83±2.57 10.20±2.85 7.83±1.59 9.01±1.35 

2223 0.53±0.10 5.83±1.44 11.02±0.96 6.07±2.01 11.46±2.69 

2229 1.10±0.05 17.00±8.67 15.22±7.35 36.70±26.98 32.63±23.57 

2230 0.22±0.08 5.50±3.97 22.50±12.60 7.03±7.13 27.52±22.90 

2233 0.81±0.12 35.83±9.57 43.48±5.17 36.67±9.07 44.61±4.21 

2241 0.79±0.08 12.17±7.01 14.97±7.49 12.90±7.65 15.93±7.92 

2242 0.84±0.17 22.83±7.42 26.63±3.29 12.60±8.10 16.39±11.35 

2246 0.87±0.08 18.50±13.61 20.51±14.50 18.17±13.35 20.10±13.52 

133


ก3 (ตอ) 


(Mean±SD) 10 4 conidia/ml 10 4 conidia/1cm 2 10 4 CFU/ml 10 4 CFU/1cm 2 

2247 0.61±0.08 8.33±3.82 13.22±4.41 9.07±5.82 14.14±7.14 

2259 1.33±0.18 25.00±10.90 18.31±5.34 17.73±10.76 12.83±6.17 

2262 0.66±0.08 3.67±3.40 5.29±4.67 4.10±2.65 6.00±3.48 

2271 1.17±0.15 33.17±12.58 27.87±7.17 34.17±9.36 28.96±4.50 

2278 0.79±0.08 3.83±4.48 4.57±5.05 4.30±5.15 5.11±5.83 

2280 1.30±0.96 16.67±9.46 13.82±2.26 24.50±13.81 20.58±7.54 

2282 0.46±0.04 8.33±5.77 17.50±10.70 7.70±3.25 16.43±5.89 

2283 0.28±0.05 12.50±2.50 43.84±1.59 13.97±5.74 47.93±14.67 

2284 1.69±0.24 9.00±4.27 5.14±1.88 8.27±7.15 4.75±3.95 

2286 0.43±0.13 6.00±3.77 12.97±5.91 6.47±3.08 14.42±3.58 

2291 0.84±0.10 1.17±0.76 1.34±0.74 1.87±1.42 2.12±1.37 

2293 0.28±0.05 2.17±1.76 7.08±4.98 2.87±2.67 9.24±7.76 

2294 1.69±0.07 3.33±0.58 1.97±0.26 2.73±1.64 1.59±0.89 

2295 0.43±0.09 12.83±1.53 30.60±3.53 11.43±2.15 27.02±2.16 

2296 0.13±0.05 1.67±1.04 11.79±4.38 2.40±1.15 18.24±3.33 

2300 0.95±0.09 8.33±1.44 8.73±0.87 7.00±6.54 7.07±6.05 

2301 1.08±0.26 5.67±4.54 4.69±3.57 5.33±4.17 4.47±3.20 

2392 1.47±0.17 78.83±81.19 50.25±46.99 64.23±77.55 40.31±45.87 

2397 1.27±0.20 103.83±46.47 80.33±25.58 106.67±42.44 82.59±21.68 

2398 0.87±0.42 7.00±5.77 7.02±3.58 12.33±11.02 12.57±5.46 

2399 1.34±0.28 46.33±37.67 31.96±20.01 44.20±41.52 29.96±22.62 

2405 1.04±0.09 12.00±4.50 11.35±3.35 7.97±3.35 7.53±2.52 

2409 0.33±0.05 1.00±0.50 2.90±1.06 1.40±0.66 4.08±1.41 

2425 0.62±0.15 0.67±0.58 0.94±0.81 0.87±0.55 1.31±0.65 

2428 0.74±0.12 35.17±28.15 44.59±29.51 32.83±31.43 40.93±34.17 

2429 1.20±0.24 20.00±10.90 16.03±5.80 16.67±5.51 13.72±2.33 

2430 1.02±0.22 11.67±8.28 10.58±6.17 9.83±5.30 9.20±3.27 

134


ก3 (ตอ) 



2436 1.04±0.18 16.67±6.66 15.59±4.62 14.17±6.47 13.12±4.30 

2437 0.74±0.19 11.17±6.60 14.19±6.19 31.67±18.23 40.35±16.64 

2438 0.39±0.11 12.67±2.36 33.10±3.69 7.30±2.52 18.46±1.95 

2443 0.76±0.12 24.33±10.68 30.98±10.64 26.73±18.42 33.03±20.88 

2444 0.52±0.04 5.33±2.02 10.04±3.13 4.07±1.81 7.64±2.90 

2450 1.17±0.24 14.67±8.81 11.85±4.97 14.07±9.85 11.22±5.73 

2455 0.84±0.17 30.33±17.75 34.23±14.84 22.93±16.19 25.43±14.02 

2456 1.09±0.36 15.83±8.62 13.69±3.94 23.87±20.66 19.64±11.68 

2457 1.78±0.79 63.67±67.51 29.98±19.83 67.33±74.33 31.28±22.47 

2458 3.46±0.16 17.83±5.03 5.11±1.22 37.00±5.09 10.65±0.96 

2459 0.34±0.10 3.00±1.32 8.64±2.15 2.90±1.77 8.01±3.31 

2461 0.72±0.20 5.50±1.73 7.63±0.48 2.70±0.40 3.88±0.78 

2462 2.99±0.15 12.83±2.02 4.29±0.56 12.27±4.14 4.08±1.19 

2464 0.69±0.18 27.00±21.93 37.76±30.00 27.97±25.98 39.09±36.11 

2465 0.69±0.09 0.67±0.29 0.95±0.28 0.90±0.53 1.27±0.58 

2466 1.73±0.07 18.33±9.65 10.48±5.29 19.20±12.25 10.95±6.80 

2475 0.84±0.17 15.00±4.33 17.75±4.16 8.10±1.05 9.81±2.01 

2476 0.95±0.09 60.17±31.15 61.69±26.57 76.33±35.08 78.42±30.14 

2477 1.34±0.31 41.67±22.55 29.59±10.07 38.07±15.71 27.69±5.17 

2479 2.23±0.08 11.00±3.50 4.91±1.43 8.40±4.42 3.73±1.90 

2480 0.62±0.17 10.00±7.50 14.56±8.37 11.47±7.06 17.69±6.55 

2482 0.51±0.11 10.00±2.50 19.76±2.83 16.07±7.49 30.72±7.71 

2485 1.81±0.14 12.17±4.25 6.65±1.97 22.30±9.11 12.15±4.33 

2487 0.55±0.08 37.33±6.81 68.02±3.81 36.67±7.29 66.70±4.04 

2490 0.64±0.07 18.33±3.82 28.57±2.81 8.83±4.77 13.47±5.83 

2493 0.42±0.03 9.33±2.75 22.02±5.76 10.27±7.25 24.24±16.22 

2494 1.19±0.06 41.00±7.40 34.17±4.74 40.97±5.67 34.25±3.98 

135


ก3 (ตอ) 



2497 1.23±0.10 23.33±13.60 18.55±9.39 17.50±12.32 13.82±8.72 

2502 0.50±0.06 37.50±19.05 72.53±28.24 20.90±8.17 40.91±11.83 

2505 0.69±0.09 18.83±8.89 26.72±9.06 15.03±8.55 21.16±9.16 

2507 0.82±0.16 12.50±2.50 15.32±0.76 11.23±7.35 13.00±6.54 

2509 0.48±0.09 24.00±3.91 49.96±6.06 14.90±4.08 30.55±3.76 

2510 1.01±0.10 13.33±1.44 13.19±0.06 11.63±4.87 11.29±3.58 

2513 1.20±0.15 22.33±9.25 18.20±5.61 19.67±9.68 15.91±6.30 

2515 0.67±0.15 37.33±21.99 53.43±21.96 39.67±25.32 56.18±26.41 

2519 0.26±0.07 0.67±0.29 2.56±0.45 0.90±0.46 3.47±1.18 

2524 1.23±0.10 25.00±14.08 19.84±10.17 17.77±12.89 13.96±9.49 

2527 0.62±0.10 8.33±3.82 13.13±4.01 8.00±1.80 12.95±1.16 

2528 1.07±0.10 0.50±0.50 0.44±0.44 0.73±0.50 0.66±0.43 

2532 1.39±0.45 26.17±28.62 17.04±16.19 25.77±23.44 16.87±12.77 

2533 0.62±0.10 4.83±3.33 7.36±4.66 5.13±2.06 8.10±2.19 

2534 0.76±0.09 1.17±0.29 1.52±0.19 1.03±0.21 1.36±0.21 

2535 0.88±0.25 10.67±5.13 11.66±3.31 10.33±5.51 11.23±4.48 

2538 0.52±0.04 11.50±10.48 21.14±18.00 8.43±7.41 15.50±12.57 

2540 0.24±0.04 1.50±1.00 5.90±3.17 2.17±0.85 8.83±2.03 

2542 0.57±0.12 7.17±2.25 12.43±2.16 8.10±1.77 14.25±2.24 

2544 0.55±0.16 22.50±19.84 36.48±23.66 14.50±13.99 23.27±17.18 

2545 0.90±0.17 81.83±41.39 86.92±32.71 53.33±30.50 56.37±24.22 

2551 0.09±0.01 5.67±2.25 63.29±17.63 3.70±1.67 41.22±13.98 

2555 0.57±0.13 22.50±10.90 38.06±9.93 19.60±9.92 32.81±9.27 

2557 1.81±0.07 32.83±13.38 18.04±6.86 23.33±9.22 12.81±4.57 

2559 0.41±0.09 14.17±13.77 31.77±24.66 8.50±8.41 19.20±15.48 

2560 3.52±0.26 163.50±61.86 45.76±13.88 139.40±49.35 39.07±10.86 

2562 1.77±0.12 1.00±1.00 0.54±0.53 5.90±4.99 3.32±2.82 

136


ก3 (ตอ) 



2563 0.66±0.04 22.33±7.29 33.47±8.73 23.20±8.67 34.69±10.54 

2565 0.32±0.11 12.17±2.57 38.91±4.35 10.43±1.69 33.70±5.23 

2566 1.07±0.14 28.33±9.07 26.01±4.96 29.60±13.88 26.82±9.15 

2568 2.23±0.08 15.50±6.14 6.91±2.58 17.33±7.32 7.73±3.09 

2569 0.96±0.17 91.33±29.41 93.94±16.29 79.33±51.73 78.54±38.27 

2573 1.62±0.17 78.50±23.57 48.07±10.14 72.40±35.65 44.02±17.91 

2575 0.49±0.15 9.00±3.50 18.32±2.97 6.90±4.78 13.30±5.51 

2576 1.19±0.06 20.00±2.50 16.70±1.47 15.70±2.46 13.11±1.64 

137


ก4 Parameters (mean±SD) of H. thompsonii (114 isolates) cultured on slide 


Isolates Length between phialide Phialide length Conidia (µm) 

(µm) (µm) Width Length 

2191 33.21±10.75 8.90±0.85 2.49±0.37 2.69±0.33 

2196 31.89±19.09 11.15±1.46 2.90±0.11 3.12±0.20 

2198 27.99±11.66 9.20±0.83 2.81±0.36 3.00±0.34 

2201 60.10±17.85 9.00±0.79 2.78±0.22 2.93±0.22 

2203 32.44±13.36 8.90±0.97 2.83±0.26 3.02±0.18 

2204 31.24±14.98 9.85±0.99 2.69±0.39 2.69±0.39 

2205 38.40±26.00 20.05±4.73 2.48±0.35 2.67±0.33 

2206 37.37±12.83 9.75±1.94 2.67±0.32 2.90±0.26 

2208 61.61±20.21 10.00±1.30 2.51±0.44 2.63±0.46 

2209 54.19±10.65 8.25±0.97 2.31±0.30 2.39±0.36 

2210 35.06±16.42 11.05±1.88 2.49±0.49 2.71±0.33 

2212 38.80±13.88 10.35±2.28 3.46±0.35 3.54±0.30 

2214 43.09±20.52 16.95±4.44 2.77±0.24 2.75±0.57 

2215 36.59±19.58 15.95±2.63 2.29±0.25 2.38±0.29 

2217 36.55±22.64 8.80±0.77 2.28±0.25 2.34±0.28 

2219 45.04±20.21 10.60±2.09 2.51±0.30 2.85±0.32 

2220 34.60±11.54 8.80±1.20 2.34±0.40 2.63±0.43 

2222 38.87±17.54 9.95±0.83 2.69±0.33 2.73±0.32 

2223 37.32±11.97 9.50±1.24 2.90±0.26 2.94±0.63 

2229 38.33±22.85 12.25±2.05 2.86±0.25 2.96±0.62 

2230 48.27±27.21 9.45±1.39 2.49±0.32 2.57±0.39 

2233 39.03±24.09 12.85±3.56 3.26±0.22 3.30±0.23 

2241 58.97±17.40 10.60±2.11 2.57±0.54 2.70±0.54 

2242 39.03±19.46 9.85±1.27 2.72±0.31 2.94±0.33 

2246 48.45±17.28 8.30±1.13 2.15±0.22 2.27±0.22 

2247 54.73±13.36 8.80±0.95 3.62±0.40 3.73±0.36 

138


ก4 (ตอ) 



2259 43.76±25.03 14.20±2.59 2.30±0.25 2.38±0.27 

2262 29.92±16.17 12.50±1.67 2.79±0.37 2.88±0.34 

2271 30.33±13.88 10.40±1.47 2.16±0.24 2.27±0.30 

2278 45.61±16.92 9.30±1.17 3.04±0.21 3.12±0.21 

2280 68.13±17.87 8.70±1.30 3.01±0.17 3.13±0.21 

2282 31.08±16.55 9.10±1.12 2.76±0.29 2.87±0.25 

2283 47.15±24.56 8.60±1.19 2.84±0.26 3.01±0.29 

2284 32.40±17.90 9.25±2.55 3.79±0.19 3.88±0.21 

2286 68.19±23.73 13.60±3.28 2.83±0.40 2.91±0.32 

2291 53.45±14.50 13.60±2.66 2.88±0.30 3.06±0.28 

2293 22.73±10.43 8.95±1.23 3.05±0.48 3.22±0.50 

2294 36.45±24.86 14.00±3.45 3.89±0.56 4.27±0.41 

2295 39.34±19.88 8.95±1.19 3.26±0.28 3.36±0.32 

2296 51.49±17.50 8.80±0.77 2.95±0.29 3.12±0.24 

2300 62.35±17.54 9.65±1.50 2.19±0.40 2.30±0.46 

2301 30.66±18.71 14.30±2.74 2.60±0.36 2.67±0.60 

2392 40.01±14.96 10.45±1.67 3.60±0.39 3.74±0.33 

2397 39.91±15.22 11.65±2.35 3.05±0.29 3.15±0.36 

2398 62.53±26.18 13.55±2.70 2.95±0.18 3.06±0.17 

2399 35.58±21.78 9.55±1.05 3.41±0.41 3.73±0.34 

2405 32.31±14.44 8.70±0.80 2.74±0.32 2.90±0.26 

2409 30.80±19.34 10.85±1.39 2.55±0.35 2.62±0.61 

2425 62.99±27.68 11.60±1.43 2.36±0.24 2.40±0.25 

2428 34.02±15.97 9.25±1.29 2.55±0.34 2.82±0.39 

2429 49.58±16.55 8.80±1.47 2.32±0.30 2.54±0.37 

2430 34.98±13.03 10.00±1.12 2.24±0.24 2.31±0.30 

2436 49.57±16.23 10.60±2.68 2.82±0.24 2.90±0.25 

139


ก4 (ตอ) 



2437 45.38±18.18 9.40±1.85 2.58±0.40 2.74±0.42 

2438 44.27±15.28 9.95±1.64 2.83±0.44 2.95±0.50 

2443 37.52±17.25 10.25±1.89 2.48±0.28 2.69±0.32 

2444 43.44±19.14 11.65±2.94 3.25±0.43 3.35±0.46 

2450 40.50±14.95 9.45±1.36 3.21±0.63 3.40±0.59 

2455 40.09±14.28 8.95±0.83 2.20±0.24 2.33±0.26 

2456 21.53±8.01 8.90±0.91 3.15±0.39 3.40±0.43 

2457 22.07±7.93 8.43±1.37 2.83±0.40 3.12±0.44 

2458 35.53 ±18.46 11.05±1.43 2.97±0.18 3.03±0.63 

2459 40.49±20.12 8.35±1.04 2.86±0.22 2.91±0.19 

2461 56.32±13.35 9.25±1.16 3.59±0.36 3.65±0.38 

2462 36.20±18.77 10.80±1.28 2.87±0.25 3.07±0.20 

2464 24.44±10.98 11.60±3.14 3.30±0.33 3.47±0.33 

2465 36.79±11.80 8.35±1.23 3.42±0.43 3.69±0.39 

2466 37.34±23.13 11.35±2.48 2.80±0.45 3.03±0.43 

2475 48.33±21.95 9.90±1.83 2.90±0.44 3.12±0.42 

2476 35.90±12.90 10.50±1.79 2.67±0.29 2.88±0.31 

2477 46.84±16.38 12.00±1.97 3.51±0.35 3.68±0.24 

2479 42.28±18.87 13.15±1.81 3.59±0.38 3.74±0.50 

2480 54.86±10.83 9.20±1.15 2.91±0.35 3.07±0.34 

2482 33.88±16.66 8.60±0.99 2.91±0.30 3.21±0.31 

2485 50.99±18.18 9.10±2.65 2.57±0.30 2.68±0.31 

2487 39.45±13.54 8.45±1.19 2.80±0.41 2.99±0.38 

2490 45.25±15.91 8.35±1.42 2.87±0.61 3.67±0.59 

2493 16.45±7.74 9.68±1.10 2.65±0.28 2.96±0.33 

2494 38.27±14.96 10.40±1.64 2.95±0.28 2.97±0.56 

2497 35.38±16.05 8.70±0.85 2.21±0.31 2.41±0.28 

2502 43.54±14.34 8.70±1.45 2.71±0.34 2.81±0.28 

140


ก4 (ตอ) 



2505 56.10±17.37 10.45±2.86 2.60±0.37 2.67±0.66 

2507 36.32±15.11 8.85±0.81 2.80±0.21 2.91±0.30 

2509 47.58±11.86 8.40±0.99 2.61±0.23 2.76±0.28 

2510 31.91±13.70 8.15±0.81 2.65±0.29 2.78±0.24 

2513 31.67±12.41 9.05±1.36 3.18±0.40 3.35±0.41 

2515 22.10±8.39 11.30±2.00 2.21±0.19 2.39±0.24 

2519 70.32±27.46 9.45±1.19 2.03±0.16 2.11±0.20 

2524 30.45±13.01 9.45±1.19 2.52±0.34 2.82±0.27 

2527 58.94±11.61 11.80±2.21 2.81±0.33 3.12±0.43 

2528 43.73±19.86 11.85±3.99 2.70±0.23 2.80±0.26 

2532 39.96±17.37 10.15±1.66 2.44±0.32 2.70±0.42 

2533 53.86±14.76 9.95±1.64 2.29±0.27 2.39±0.31 

2534 37.64±20.85 11.90±2.31 2.21±0.21 2.27±0.24 

2535 33.42±8.54 9.60±1.10 2.63±0.33 2.82±0.29 

2538 43.34±14.28 9.45±0.89 2.85±0.20 3.05±0.22 

2540 47.77±20.55 16.75±2.61 2.96±0.33 3.16±0.29 

2542 30.93±13.20 9.05±1.39 2.81±0.21 3.01±0.23 

2544 37.92±12.71 9.50±1.93 2.97±0.54 3.12±0.55 

2545 43.82±19.19 8.20±1.15 2.91±0.30 3.04±0.32 

2551 26.05±10.34 13.35±2.76 2.69±0.28 2.79±0.55 

2555 51.68±15.36 8.70±0.98 2.64±0.36 2.76±0.31 

2557 48.14±29.28 12.80±2.38 2.67±0.21 2.92±0.26 

2559 30.85±13.63 9.85±1.50 2.76±0.20 3.01±0.14 

2560 49.19±19.20 9.50±1.05 2.45±0.42 2.56±0.46 

2562 49.82±12.14 12.00±3.11 2.25±0.45 2.26±0.33 

2563 30.31±13.93 14.25±2.02 3.88±0.43 4.18±0.42 

2565 55.34±23.30 10.60±1.70 2.24±0.32 2.42±0.34 

2566 55.01±30.40 14.80±3.05 2.88±0.48 3.14±0.57 

141


ก4 (ตอ) 



2568 43.34±15.14 8.90±0.79 3.08±0.26 3.18±0.27 

2569 59.69±32.83 9.00±0.92 2.75±0.32 2.95±0.17 

2573 31.00±13.59 10.70±1.87 2.86±0.30 3.10±0.24 

2575 43.94±22.26 20.20±10.98 2.73±0.28 2.83±0.26 

2576 47.74±17.84 9.05±0.76 2.58±0.37 2.69±0.35 

142


ก5 Dry weight of fungal biomass and pH of malt extract broth after each 

H. thompsonii (114 isolates) was cultured at 27±1 o C, 65±3% RH for 

4 days 

Isolates Dry weight pH Isolates Dry weight pH 

2191 0.61 8.00 2259 0.60 7.70 

2196 0.74 8.40 2262 0.84 8.50 

2198 0.59 8.40 2271 0.78 7.60 

2201 0.58 8.10 2278 0.76 7.70 

2203 0.75 8.00 2280 0.74 7.50 

2204 0.71 7.90 2282 0.64 7.90 

2205 0.76 8.00 2283 0.66 8.30 

2206 0.66 7.50 2284 0.73 8.50 

2208 0.75 7.90 2286 0.77 7.80 

2209 0.72 8.30 2291 0.83 8.50 

2210 0.69 7.60 2293 0.62 7.50 

2212 0.69 8.30 2294 0.61 7.40 

2214 0.77 8.50 2295 0.66 7.30 

2215 0.82 8.10 2296 0.72 7.60 

2217 0.70 8.10 2300 0.74 8.00 

2219 0.71 7.20 2301 0.79 8.10 

2220 0.92 7.80 2392 0.81 8.50 

2222 0.74 7.60 2397 0.65 8.10 

2223 0.74 8.10 2398 0.61 6.80 

2229 0.66 8.10 2399 0.67 7.10 

2230 0.72 8.00 2405 0.72 8.30 

2233 0.74 7.20 2409 0.82 8.20 

2241 0.64 7.80 2425 0.54 7.10 

2242 0.90 7.90 2428 0.67 8.10 

2246 0.69 8.10 2429 0.69 7.90 

2247 0.69 7.80 2430 0.70 8.50 

143


ก5 (ตอ) 


2436 0.71 7.80 2502 0.63 7.40 

2437 0.68 8.00 2505 0.71 7.80 

2438 0.79 8.50 2507 0.79 8.20 

2443 0.80 8.40 2509 0.66 7.60 

2444 0.61 7.40 2510 0.80 7.70 

2450 0.70 8.50 2513 0.73 7.10 

2455 0.63 8.10 2515 0.64 6.50 

2456 0.78 8.50 2519 0.64 7.80 

2457 0.77 6.90 2524 0.71 7.90 

2458 0.79 7.70 2527 0.82 8.40 

2459 0.93 8.60 2528 0.64 7.90 

2461 0.67 7.70 2532 0.67 8.00 

2462 0.70 7.40 2533 0.78 7.70 

2464 0.61 8.10 2534 0.80 7.50 

2465 0.72 6.80 2535 0.66 8.20 

2466 0.75 7.80 2538 0.80 7.30 

2475 0.72 7.50 2540 0.70 7.90 

2476 0.78 8.50 2542 0.67 7.80 

2477 0.74 7.70 2544 0.69 7.40 

2479 0.79 7.20 2545 0.69 8.00 

2480 0.85 8.10 2551 0.71 7.40 

2482 0.72 7.50 2555 0.75 8.00 

2485 0.63 7.70 2557 0.68 8.10 

2487 0.74 8.00 2559 0.86 8.50 

2490 0.67 7.70 2560 0.68 8.00 

2493 0.88 8.50 2562 0.69 7.30 

2494 0.76 8.00 2563 0.78 8.20 

2497 0.70 7.80 2565 0.38 6.50 

144


ก5 (ตอ) 


2566 0.84 7.80 2573 0.81 8.00 

2568 0.62 8.10 2575 0.81 8.60 

2569 0.82 7.60 2576 0.64 8.20 

145

ภาคผนวก ข 

146

1. Correlation between special chalacteristics of H. thompsonii (114 isolates) cultured on 

malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 28 days 

Correlation Analysis 

6 'VAR' Variables: COLOR SYN COLONY POLYBL CLEARZ WATERDR 

Simple Statistics 

Variable N Mean Std Dev Sum Minimum Maximum 

COLOR 114 3.649123 1.932409 416.000000 1.000000 7.000000 

SYN 114 1.342105 0.476509 153.000000 1.000000 2.000000 

COLONY 114 1.789474 0.722259 204.000000 1.000000 3.000000 

POLYBL 114 1.535088 0.567245 175.000000 1.000000 4.000000 

CLEARZ 114 1.421053 0.495908 162.000000 1.000000 2.000000 

WATERDR 114 1.403509 0.492767 60.000000 1.000000 2.000000 

Pearson Correlation Coefficients / Prob > |R| under Ho: Rho=0 / N = 114 

147 

COLOR SYN COLONY POLYBL CLEARZ WATERDR 

COLOR 1.00000 0.04502 -0.09144 0.15665 0.05395 0.08495 

0.0 0.6344 0.3333 0.0960 0.5686 0.3689 

SYN 0.04502 1.00000 -0.02030 0.03705 0.24638 -0.10315 

0.6344 0.0 0.8303 0.6955 0.0082 0.2748 

COLONY -0.09144 -0.02030 1.00000 -0.04661 0.20026 0.14134 

0.3333 0.8303 0.0 0.6224 0.0327 0.1336 

POLYBL 0.15665 0.03705 -0.04661 1.00000 -0.14736 0.04388 

0.0960 0.6955 0.6224 0.0 0.1177 0.6430 

CLEARZ 0.05395 0.24638 0.20026 -0.14736 1.00000 0.16773 

0.5686 0.0082 0.0327 0.1177 0.0 0.0745 

WATERDR 0.08495 -0.10315 0.14134 0.04388 0.16773 1.00000 

0.3689 0.2748 0.1336 0.6430 0.0745 0.0 

COLOR = Color of colony POLYBL = Polyblastic conidiogenous cell 

SYN = Synnemata CLEARZ = Clear zone 

COLONY = Colony formation WATERDR = Water droplets

2. Correlation between number of conidia from direct count and plant count of 

H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH 

for 10 days 


2 'VAR' Variables: CONIDIA/1cm 2 CFU/1cm 2 



CONIDIA/1cm2 114 25.2236 27.0333 2875.5 0.4400 191.7 

CFU/1cm2 114 22.9957 24.3427 2621.5 0.6600 181.7 


CONIDIA/1cm 2 CFU/1cm 2 

CONIDIA/1cm 2 1.00000 0.95669 

0.0 0.0001 

CFU /1cm 2 0.95669 1.00000 

0.0001 0.0 

148

3. Correlation between area of colony, number of conidia from direct count and plate count 

of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract agar plate 27±1 o C, 65±3% 

RH for 10 days 


3 'VAR' Variables: AREA CONI DIA CFU 



AREA 114 0.9339 0.6015 106.5 0.0900 3.5200 

CONIDIA 114 23.2556 32.0496 2651.1 0.5000 229.8 

CFU 114 21.6250 29.3908 2465.3 0.7300 218.2 


AREA CONIDIA CFU 

AREA 1.00000 0.36107 0.38745 

0.0 0.0001 0.0001 

CONIDIA 0.36107 1.00000 0.97723 

0.0001 0.0 0.0001 

CFU 0.38745 0.97723 1.00000 

0.0001 0.0001 0.0 

149

4. Correlation between dry weight and pH of H. thompsonii (114 isolates) cultured on 

malt extract broth plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 4 days 


2 'VAR' Variables: WEIGHT PH 



WEIGHT 114 0.719123 0.082532 81.980000 0.380000 0.930000 

PH 114 7.859649 0.452861 896.000000 6.500000 8.600000 


WEIGHT PH 

WEIGHT 1.00000 0.38238 

0.0 0.0001 

PH 0.38238 1.00000 

0.0001 0.0 

150

ภาคผนวก ค 

151

1. Group of colony diameters of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract 

agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 7 days 

Variable=Days7 

Moments Quantiles(Def=5) 

N 114 Sum Wgts 114 100% Max 1.36 99% 1.27 

Mean 0.598684 Sum 68.25 75% Q3 0.72 95% 0.95 

Std Dev 0.229654 Variance 0.052741 50% Med 0.56 90% 0.91 

Skewness 0.614957 Kurtosis 1.060461 25% Q1 0.47 10% 0.36 

USS 46.8199 CSS 5.959703 0% Min 0.07 5% 0.24 

CV 38.35971 Std Mean 0.021509 1% 0.13 

T:Mean=0 27.8341 Pr>|T| 0.0001 Range 1.29 

Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.25 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 0.48 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

W:Normal 0.968987 Pr|T| 0.0001 Range 2.35 

Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.71 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 1.27 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

W:Normal 0.9736 Pr

3. Group of colony diameters of H. thompsonii (114 isolate) cultured on malt extract 

agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 21 days 

Variable=Days21 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 4.37 99% 3.95 

Mean 2.663772 Sum 303.67 75% Q3 3.21 95% 3.75 


Skewness -0.03288 Kurtosis -0.35541 25% Q1 2.21 10% 1.78 

USS 859.5541 CSS 50.64648 0% Min 0.94 5% 1.54 

CV 25.13265 Std Mean 0.062702 1% 1.11 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 1 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 2.22 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 1.14 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 3.1 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

W:Normal 0.97215 Pr

5. Group of growth rate overall period of colony diameter of H. thompsonii (114 

isolates) cultured on malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 28 days 

Variable= growth rate overall period 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 0.23 99% 0.22 

Mean 0.143947 Sum 16.41 75% Q3 0.17 95% 0.21 


Skewness 0.05862 Kurtosis -0.16003 25% Q1 0.12 10% 0.10 

USS 2.5093 CSS 0.147124 0% Min 0.06 5% 0.08 

CV 25.06677 Std Mean 0.003379 1% 0.06 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.05 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 0.14 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 24.46 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 0.44 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

W:Normal 0.95386 Pr

7. Group of conidia (plate count) from 1 cm 2 of H. thompsonii (114 isolates) cultured 

on malt extract agar plate at 27±1 o C, 65±3% RH for 10 days 

Variable=CFU 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 181.7 99% 102.55 

Mean 22.9957 Sum 2621.51 75% Q3 30.72 95% 66.7 



USS 127243.7 CSS 66960.21 0% Min 0.66 5% 2.06 

CV 105.8577 Std Mean 2.279905 1% 1.27 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 21.71 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 4.08 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 14.3184 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 16.4465 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

155

9. Group of length of phialide of H. thompsonii (114 isolate) cultured on malt 


Variable=PHIA 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 23.2 99% 20.05 

Mean 10.54781 Sum 1202.45 75% Q3 11.35 95% 14.8 



USS 13344.45 CSS 661.2382 0% Min 8.15 5% 8.35 

CV 22.93388 Std Mean 0.226562 1% 8.2 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 2.4 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 8.7 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

10. Group of conidia (width) of H. thompsonii (114 isolate) cultured on malt 


Variable=Conidia Width 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 3.89 99% 3.88 

Mean 2.780965 Sum 317.03 75% Q3 2.95 95% 3.59 



USS 898.7837 CSS 17.13439 0% Min 2.03 5% 2.21 

CV 14.00231 Std Mean 0.036471 1% 2.15 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.43 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 2.83 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

W:Normal 0.945853 Pr

11. Group of conidia (length) of H. thompsonii (114 isolate) cultured on malt 


Variable= Conidia Length 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 4.27 99% 4.18 

Mean 2.939298 Sum 335.08 75% Q3 3.12 95% 3.73 



USS 1004.439 CSS 19.53914 0% Min 2.11 5% 2.3 

CV 14.14718 Std Mean 0.038946 1% 2.26 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.43 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 3.12 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.11 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 0.69 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

157

13. Group of pH of H. thompsonii (114 isolates) cultured on malt extract broth 


Variable=pH 


N 114 Sum Wgts 114 100% Max 8.60 99% 8.6 

Mean 7.859649 Sum 896 75% Q3 8.1 95% 8.5 


Skewness -0.64353 Kurtosis 0.40143 25% Q1 7.6 10% 7.3 

USS 7065.42 CSS 23.17439 0% Min 6.5 5% 7.1 

CV 5.761847 Std Mean 0.042414 1% 6.5 


Num ^= 0 114 Num > 0 114 Q3-Q1 0.5 

M(Sign) 57 Pr>=|M| 0.0001 Mode 8.1 

Sgn Rank 3277.5 Pr>=|S| 0.0001 

158

ภาคผนวก ง 

159

1. Potato dextrose agar (PDA) 

สูตรอาหารเลี้ยงเชื้อจุลินทรียและวิธีการเตรียม 

้ 

้ 

นํา 

1000 มิลลิลิตร 

มันฝรั่ง 

200 กรัม 

นํ าตาล 20 กรัม 

วุน(agar) 


160 

นํ ามันฝรั่งที่ปอกเปลือกมาลางใหสะอาด 

หั่นเปนชิ้นสี่เหลี่ยมเล็กๆ 

ชั่งใหได 


นํ ามันฝรั่งไปตมใหสุก 

กรองเอาแตนํ้ 

า ปรับปริมาตรใหได 1000 มิลลิลิตร ใสนํ าตาล ้ 20 กรัม คน 

ใหละลาย ปรับ pH 5.7 นํ านํ ามันฝรั ้ ่งที่ไดไปตั้งไฟ 

ใสวุน 

13 กรัม เคี่ยวจนละลาย 

จากนั้นนํ 

าไป 

นึ่งในหมอความดันที่ 

120 ปอนด เปนเวลา 15 นาทีเมื่ออาหารอุนพอควรจึงใสยาปฏิชีวนะกัน 

แบคทีเรีย คือ streptomycin ในอัตรา 0.25 g/1000 มิลิลิตร 

2. Malt extract agar (MEA) 

้ นํา 


Balanced peptone 5 กรัม 

Yeast extract powder 3 กรัม 

Malt extract power 3 กรัม 

D+ glucose 10 กรัม 

Agar powder 30 กรัม 

นํ านํ้ 

า ประมาณ 800 มิลลิลิตร ไปตมใหเดือด จากนั้นใสอาหารทุกอยางลงไป 

ตามสูตร 

เมื่ออาหารละลายหมด 

ทํ าการปรับปริมาตรใหได 1000 มิลลิลิตร

3. Malt extract broth (MEB) 

้ นํา 


Balanced peptone 5 กรัม 

Yeast extract powder 3 กรัม 

Malt extract power 3 กรัม 

D+ glucose 10 กรัม 

Agar powder 30 กรัม 

161 

นํ านํ้ 

า ประมาณ 800 มิลลิลิตร ไปตมใหเดือด จากนั้นใสอาหารทุกอยางลงไป 

ตามสูตร 

เมื่ออาหารละลายหมด 

ทํ าการปรับปริมาตรใหได 1000 มิลลิลิตร นํ าไปนึ่งในหมอนึ่งไฟฟา 

ที่ความดัน 

121 ปอนดตอตารางนิ้ว 

เปนเวลา 15 นาที 

การเตรียมยาปฎิชีวนะกัน bacteria 

้ นํา 


Chloram 0.5 กรัม 

Rifam 0.5 กรัม 

Streptomycin 0.5 กรัม 

1. นํ านํ้ 

า 500 มิลลิลิตรใส flask และนํ าไปนึ่งในหมอนึ่งไฟฟา 

ที่ความดัน 

120 ปอนด 15 นาที 

ทิ้งไวใหเย็น 

2. นํ ายาปฏิชีวนะทั้ง 

3 ชนิดที่ชั่งไวแลว 

ละลายลงในนํ้ 

าที่ผานการฆาเชื้อแลวโดยนํ 

าไปเขยาดวย 

เครื่องเขยา 

(vertex mixture) จนกวาจะละลายหมด 

3. ใชกระดาษอะลูมิเนียม (aluminum foil) หุม 

flask แลวเก็บไวในตูเย็น

Heinze 

Sorbital syrup 

Mounting media สํ าหรับไรสี่ขา 

Polyvinyl alcohol 10 g. 

Chloral hydrate 100 g. 

85-92% lactic acid 35 ml 

10% aqueous solution of phenol 25 ml 

glyceral 10 ml 

distilled water 40-60 ml 

1. 25% isopropyl alcohol 

2. Sorbitol 

นํ ายารักษาตัวอยางไรสี 

้ ่ขา 

เตรียมโดยใส sorbitol ลงใน 25% isopropyl alcohol จนรู สึกวามีความหนืดเล็กนอย 

หลังจากนั้นเต็มเกล็ดไอโอดีน 

1-2 เกล็ดเพื่อปองกันเชื้อรา 

162

สูตรอาหารเทียมเลี้ยงหนอน 

Spodoptera litura 

soked mungbean 150 g 

Dried brewer’s yest 10 g 

Agar 15 g 

Methyl parahydroxybenzoate 3 g 

Sobic acid 2 g 

Casein 3 g 

Choline Chloride 0.5 g 

Ascobic acid 3 g 

Vitamin stock 10 ml 

Formadehyde (40%) 2 ml 

Distilled water 700 ml 

163 

ชั่งสวนผสมทุกอยางยกเวน 

Agar และ Vitamin stock ป นใหเขากัน จากนั้นจึงใส 

Agar ที่ 

ตมจนละลายดีแลว และ Vitamin stock ป นรวมใหเขากันอีกครั้งแลวเทใสภาชนะใหมีความหนา 

1 

เซนติเมตรทิ้งไวใหเย็น 

การเตรียม Vitamin stock 

Niacin (Nicotinic acid) 6 g 

D-Pentathenic acid 6 g 

Thiamine (B1) 3 g 

Riboflavin (B2) 3 g 

Pyridoxin monohydrochloride 1.5 g 

Folic acid 1.5 g 

Biotin 0.12 g 

Vitamin (B12) 0.012 g 

Distilled water 1000 ml 

**ผสมทุกสวนใหเขากันแลวใสขวดสีชาเพื่อปองกันแสงสวางและเก็บรักษาในตูเย็น**

cache

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?