Unit 1: Cad iad na Tréithe a Bhaineann Liom mar Dhuine?
Unit 1: Cad iad na Tréithe a Bhaineann Liom mar Dhuine?
Unit 1: Cad iad na Tréithe a Bhaineann Liom mar Dhuine?
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint: Eochairchéim 2, Bliain 7<br />
Snáithe 1: Tuiscint Phearsanta agus Sláinte<br />
Ao<strong>na</strong>d 1: <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong> <strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>?<br />
Ao<strong>na</strong>id Chomhlántacha: Ag Bogadh ar Aghaidh Réidh don Am atá le Teacht<br />
<strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong><br />
a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong><br />
<strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>?<br />
Is í féiniúlacht príomhthéama an ao<strong>na</strong>id seo. Spreagann <strong>na</strong> gníomhaíochtaí daltaí le mach<strong>na</strong>mh<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh ar cén cineál duine <strong>iad</strong>; ar <strong>na</strong> rudaí is maith leo agus <strong>na</strong> rudaí <strong>na</strong>ch maith leo, ar<br />
chaitheamh aimsire agus spéisean<strong>na</strong>; agus ar a gcuid súilíochataí don am atá le teacht. Cothaítear<br />
féinmheas agus spreagtar féinfheabhsú trí aird a dhíriú ar thréithe agus ar scilean<strong>na</strong> pearsanta.<br />
Fágann sé fosta go mbíonn deis acu mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar a laigí, rud a chuideoidh leo<br />
tuiscint níos fearr a bheith acu ar cén cineál duine <strong>iad</strong>, a spreagfaidh <strong>iad</strong> a bheith sásta iontu féin<br />
agus a chuirfidh ar a gcumas déileáil le díomá.
Cur chuige teagaisc<br />
Grianghraif a úsáid<br />
Bíodh deisean<strong>na</strong> ag <strong>na</strong> daltaí cea<strong>mar</strong>a digiteach a úsáid<br />
le grianghraif a ghlacadh de rudaí a bhaineann leo féin<br />
agus leis an saol acu. Ansin, úsáid <strong>na</strong> grianghraif le plé a<br />
spreagadh, le rólghlacadh a fhorbairt nó le stiallghreannán a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh. Is féidir TFC a úsáid leis <strong>na</strong> grianghraif a oiriúnú<br />
agus a athrú, <strong>mar</strong> shampla i nGníomhaíocht foghlama 5,<br />
úsáidfidh <strong>na</strong> páistí grianghraif agus TFC le pictiúr a chruthú<br />
díobh féin agus <strong>iad</strong> níos sine.<br />
LLDB<br />
(‘Láidreachtaí, Laigí, Deisean<strong>na</strong> agus Bagairtí’)<br />
Cuidigh leis <strong>na</strong> daltaí:<br />
- láidreachtaí a bhaineann le cás ar leith nó a gcuid<br />
láidreachtaí féin a thuiscint;<br />
- a laigí féin agus <strong>na</strong> rudaí a d’fhéadfaí a fheabhsú<br />
a shainmhíniú;<br />
- mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar cad é ba mhaith leo a bhaint<br />
amach san am atá le teacht agus deisean<strong>na</strong> a thapú de<br />
réir <strong>mar</strong> a thiocfaidh s<strong>iad</strong> aníos; agus<br />
- <strong>na</strong> bacainní atá rompu ó thaobh a gcuid forbartha de agus<br />
<strong>na</strong> hathruithe atá le teacht a aithint.<br />
Crios Bainteachta<br />
Fágann an teicníc seo go mbíonn deis ag páistí smaoineamh<br />
ar cé acu pointí a bheadh bainteach nó neamhbhainteach<br />
agus Croí-cheist á meas acu. Cuireann daltaí smaointe<br />
agus faisnéis a bhaineann leis an cheist in ord tosaíochta<br />
agus pléann s<strong>iad</strong> fáthan<strong>na</strong> le<strong>na</strong> roghan<strong>na</strong>. Cuireann sé<br />
ar a gcumas a gcuid smaointe a eagrú agus a phleanáil.<br />
Féach Foghlaim Ghníomhach agus Modhan<strong>na</strong> Gníomhacha<br />
Teagaisc (CCEA) le heolas breise a fháil.<br />
Agallaimh<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí liosta ceistean<strong>na</strong> a spreagfaidh freagraí<br />
úsáideacha ar ábhar ar leith a chur le chéile. Spreag <strong>na</strong><br />
daltaí le físchea<strong>mar</strong>a a úsáid leis an agallamh a scannánú<br />
agus duine amháin acu i<strong>na</strong> chea<strong>mar</strong>adóir, an dara duine<br />
i<strong>na</strong> agallóir agus an tríú duine i<strong>na</strong> agallaí. Bíodh rogha acu<br />
é a dhéa<strong>na</strong>mh i ról nó gan é a dhéa<strong>na</strong>mh i ról. Is féidir gur<br />
mhaith leat úsáid a bhaint as an Suíochán Te leis <strong>na</strong> daltaí a<br />
spreagadh le ceistean<strong>na</strong> a fhreagairt agus <strong>iad</strong> i ról.
Croí-eispéiris<br />
maidir le<strong>na</strong> bhféinmheas agus a bhféinmhuinín a fhorbairt agus<br />
te <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> an a dóigh <strong>Bhaineann</strong> a bhforbraíonn <strong>Liom</strong> s<strong>iad</strong> <strong>mar</strong> dhaoine <strong>Dhuine</strong>? ao<strong>na</strong>ir a fhiosrú.<br />
Tógáil ar Eochairchéim 1<br />
Féinmheas agus Féinmhuinín:<br />
Sampla den Chrios Bainteachta<br />
- mothaíonn s<strong>iad</strong> dearfach iontu féin, agus forbraíonn s<strong>iad</strong> tuiscint<br />
ar a bhféinmheas agus ar a bhféinmhuinín; agus<br />
- Na éiríonn Pointí s<strong>iad</strong> Neamhbhainteacha<br />
eolach ar a gcuid láidreachtaí, ábaltachtaí, tréithe,<br />
gnóthachtálacha, tosaíochtaí agus spriocan<strong>na</strong>.<br />
Na Pointí Bainteacha<br />
Na Pointí is Baintí<br />
Ag obair ag Eochairchéim 2<br />
Croí-cheist: <strong>Cad</strong> é<br />
Féinmheas, Féinmhuinín agus<br />
a thig liom a fháil<br />
an dóigh amach a bhforbraíonn faoi mo s<strong>iad</strong><br />
pháirtí ranga?<br />
<strong>mar</strong> dhaoine ao<strong>na</strong>ir:<br />
- forbraíonn s<strong>iad</strong> féinfheasacht agus féinmheas;<br />
- sai<strong>na</strong>ithníonn s<strong>iad</strong> <strong>na</strong> láidreachtaí agus <strong>na</strong> laigí atá acu faoi láthair;<br />
- forbraíonn s<strong>iad</strong> léirthuiscint ar a n-acmhainneacht agus ar a n-ábaltachtaí; agus<br />
- sai<strong>na</strong>ithníonn s<strong>iad</strong> agus cleachtann s<strong>iad</strong> straitéisí éifeachtacha foghlama.<br />
I dtreo Eochairchéim 3<br />
Croí-choincheap <strong>na</strong> Forbartha Pearsanta:<br />
Féinfheasacht<br />
2<br />
Dul chun cinn i bhfoghlaim<br />
Eochairchéim 2, Bliain 7 Snáithe 1: Tuiscint Phearsanta agus Sláin<br />
• Thig liom ceistean<strong>na</strong> níos doimhne agus níos fairsinge a<br />
chur le tasc a shoiléiriú.<br />
• Tá mé níos neamhspleáiche agus tá scilean<strong>na</strong> sóisialta<br />
Cuspóir foghlama:<br />
agus scilean<strong>na</strong> idirphearsanta níos fearr agam.<br />
Aithint gur daoine ar leith <strong>iad</strong> agus<br />
an súil leo tábhacht san am atá le atá teacht. le tréithe agus le<br />
hábaltachtaí pearsanta a thuiscint<br />
• Thig liom labhairt faoi chuid de <strong>na</strong> rudaí a bhfuil mé ag<br />
• Aithním <strong>na</strong> buan<strong>na</strong> atá agam agus tuigim go mbíonn<br />
teorainn le mo chuid ábaltachtaí in aman<strong>na</strong>.<br />
• Foghlaim Thig liom a léiriú le go chéile bhfuil mé freagrach as mo chuid<br />
foghlama a mheas.<br />
• Tuigim gur duine ar leith mé.<br />
• Tuigim go gcaithfidh mé géilleadh in aman<strong>na</strong> le<br />
comhréiteach a bhaint amach.<br />
• Thig liom an fód a sheasamh nuair <strong>na</strong>ch n-aontaíonn<br />
daoine eile le mo thuairim.<br />
• Thig liom easaontú le daoine gan a bheith ag goilleadh<br />
Faoi Bhliain 7, ba chóir go mbeadh baint níos mó ag daltaí le<strong>na</strong> gcuid foghlama.<br />
Ba chóir go dtuigfeadh s<strong>iad</strong> go bhfuil ábaltachtaí pearsanta acu a chuireann ar<br />
a gcumas a gcuid foghlama féin a phleanáil, rud a chuirfidh go mór le<strong>na</strong> muinín<br />
agus a chothóidh a bhféinmheas.<br />
Is féidir leat an chéim chun tosaigh seo a éascú trí áisean<strong>na</strong> agus chomhairle a<br />
chur ar fáil agus trí ligean dóibh an fhreagracht phearsanta atá orthu féin as an<br />
fhoghlaim a bheas ar súil a aithint.<br />
Má spreagtar páistí le baint níos mó a bheith acu le<strong>na</strong> gcuid foghlama,<br />
ón phleanáil go dtí an t-athbhreithniú, beidh an fhoghlaim níos baintí, níos<br />
sultmhaire orthu nó agus ag níos titim spreagúla amach agus leo. beidh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid<br />
foghlama. Faoin am seo, ba chóir go mbeadh daltaí eolach ar an phróiseas<br />
pleanála agus ba chóir go mbeadh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid foghlama.<br />
• Thig liom spriocan<strong>na</strong> a chur romham féin is féidir liom a<br />
bhaint amach.<br />
Cuimhnigh, tá níos mó ná bealach amháin ann le pleanáil a dhéa<strong>na</strong>mh le do<br />
• rang. Tá a D’fhéadfá fhios agam úsáid a go bhaint mbeidh as clár pleanála, orm dul clár sa fógraí, seans smeach-chairt in aman<strong>na</strong> nó<br />
eangach le go n-éireoidh mhór ABC. liom.<br />
• Tá mé sásta io<strong>na</strong>m féin agus tá mé sásta leis an chineál<br />
Ba chóir go mbeadh an phleanáil i<strong>na</strong> chaipéis oibre ar leis an mhúinteoir<br />
agus duine <strong>na</strong> páistí mé. araon í, agus ba cheart go ndéanfaí tagairt rialta di agus go<br />
n-athbhreithneofaí go rialta í.
Eochairchéim 2, Bliain 7 Snáithe 1: Tuiscint Phearsanta agus Sláinte <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong> <strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>?<br />
Cuspóir foghlama:<br />
Aithint gur daoine ar leith <strong>iad</strong> agus<br />
an tábhacht atá le tréithe agus le<br />
hábaltachtaí pearsanta a thuiscint<br />
Foghlaim le chéile<br />
Faoi Bhliain 7, ba chóir go mbeadh baint níos mó ag daltaí le<strong>na</strong> gcuid foghlama.<br />
Ba chóir go dtuigfeadh s<strong>iad</strong> go bhfuil ábaltachtaí pearsanta acu a chuireann ar<br />
a gcumas a gcuid foghlama féin a phleanáil, rud a chuirfidh go mór le<strong>na</strong> muinín<br />
agus a chothóidh a bhféinmheas.<br />
Is féidir leat an chéim chun tosaigh seo a éascú trí áisean<strong>na</strong> agus chomhairle a<br />
chur ar fáil agus trí ligean dóibh an fhreagracht phearsanta atá orthu féin as an<br />
fhoghlaim a bheas ar súil a aithint.<br />
Má spreagtar páistí le baint níos mó a bheith acu le<strong>na</strong> gcuid foghlama,<br />
ón phleanáil go dtí an t-athbhreithniú, beidh an fhoghlaim níos baintí, níos<br />
sultmhaire agus níos spreagúla agus beidh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid<br />
foghlama. Faoin am seo, ba chóir go mbeadh daltaí eolach ar an phróiseas<br />
pleanála agus ba chóir go mbeadh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid foghlama.<br />
Cuimhnigh, tá níos mó ná bealach amháin ann le pleanáil a dhéa<strong>na</strong>mh le do<br />
rang. D’fhéadfá úsáid a bhaint as clár pleanála, clár fógraí, smeach-chairt nó<br />
eangach mhór ABC.<br />
Ba chóir go mbeadh an phleanáil i<strong>na</strong> chaipéis oibre ar leis an mhúinteoir<br />
agus <strong>na</strong> páistí araon í, agus ba cheart go ndéanfaí tagairt rialta di agus go<br />
n-athbhreithneofaí go rialta í.<br />
Sampla den Chrios Bainteachta<br />
Na Pointí Neamhbhainteacha<br />
Na Pointí Bainteacha<br />
Na Pointí is Baintí<br />
Croí-cheist: <strong>Cad</strong> é<br />
a thig liom a fháil<br />
amach faoi mo<br />
pháirtí ranga?<br />
2
Scilean<strong>na</strong> Smaointeoireachta agus Ábaltachtaí Pearsanta faoi dheireadh Eochairchéim 2<br />
Bainistiú Eolais<br />
Bheith in ann ceistean<strong>na</strong> níos doimhne agus níos<br />
fairsinge a chur le tasc a shoiléiriú agus le spriocan<strong>na</strong><br />
a phleanáil agus a leagan amach;<br />
Tosú ar dhúshlán gnásan<strong>na</strong> agus réamhthuairimí a<br />
thabhairt;<br />
Bheith in ann faisnéis a rangú, a chur i gcomparáid<br />
agus a mheasúnú, agus <strong>na</strong> modhan<strong>na</strong> is fóirstea<strong>na</strong>í<br />
a roghnú le haghaidh taisc;<br />
Modhan<strong>na</strong> a fhorbairt le faisnéis a bhailiú agus a<br />
thaifeadadh agus le mo<strong>na</strong>tóireacht a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
dhul chun cinn taisc; agus<br />
Tuiscint a léiriú ar spriocghrúpa agus ar chuspóir.<br />
Smaointeoireacht,<br />
fadhbréiteach agus<br />
cinnteoireacht<br />
A léiriú go bhfuil s<strong>iad</strong> ábalta straitéisí cuimhne a úsáid<br />
le tuiscint níos doimhne a fhorbairt;<br />
Patrúin agus gaolta a shai<strong>na</strong>ithint agus a chur in ord<br />
trí úsáid a bhaint as réimse straitéisí amhail grúpáil,<br />
rangú agus athrangú, agus cur i gcomparáid agus i<br />
gcodars<strong>na</strong>cht;<br />
Tuartha a dhéa<strong>na</strong>mh agus a thástáil, fia<strong>na</strong>ise a<br />
scrúdú agus <strong>na</strong>isc a dhéa<strong>na</strong>mh idir cúisean<strong>na</strong> agus<br />
iarmhairtí féideartha;<br />
Idirdhealú a dhéa<strong>na</strong>mh idir fíricí agus tuairimí agus<br />
iontaofacht fia<strong>na</strong>ise a cheistiú;<br />
Níos mó ná dearcadh amháin a thuiscint;<br />
Roghan<strong>na</strong> a fhiosrú agus buntáistí agus míbhuntáistí<br />
a mheas;<br />
Réitigh mhalartacha agus cineálacha malartacha cur<br />
chuige a thriail; agus<br />
Cineálacha éagsúla ceistean<strong>na</strong> a úsáid go córasach<br />
agus ar dhóigh a mbeadh cuspóir leo.<br />
Bheith cruthaitheach<br />
Ceistean<strong>na</strong> a chur <strong>na</strong>ch mbeadh freagraí díreacha<br />
orthu, fadhban<strong>na</strong> a chuardach le<strong>na</strong> réiteach, agus<br />
dúshlán an mhodha ghnáthaimh a thabhairt;<br />
Na céadfaí uilig a úsáid le smaointe a spreagadh<br />
agus le cur leo;<br />
Modhan<strong>na</strong> éagsúla smaointeoireachta a thriail;<br />
Na deisean<strong>na</strong> a éiríonn as meancóg nó teip a thapú;<br />
Foghlaim ó agus tógáil ar a gcuid smaointe agus<br />
taithí féin agus smaointe agus taithí daoine eile;<br />
Meas a bheith acu ar smaointe daoine eile;<br />
Réada agus smaointe a thriail ar dhóigh shúgrach;<br />
Smaointe a fhíorú trí smaointe, gníomhaíochtaí agus<br />
torthaí éagsúla a thriail; agus<br />
Tosú ar a gcuid breithiú<strong>na</strong>s fiúntais féin a fhorbairt ar<br />
fhiúntas a gcuid oibre.<br />
Ag obair le daoine eile<br />
Bheith níos neamhspleáiche ó thaobh scilean<strong>na</strong><br />
sóisialta agus scilean<strong>na</strong> idirphearsanta de;<br />
A léiriú go bhfuil s<strong>iad</strong> in ann feidhmiú i róil éagsúla i<br />
ngrúpa agus a bheith freagrach as tascan<strong>na</strong> cuí;<br />
Bheith toiltea<strong>na</strong>ch cuidiú le daoine eile le<strong>na</strong> gcuid<br />
foghlama;<br />
Aiseolas a thuiscint agus a bheith in ann freagairt dó;<br />
agus<br />
Bheith ag obair le comhghleacaí chun comhaontuithe<br />
a bhaint amach agus ag tosú ar easaontuithe a<br />
bhainistiú.<br />
Féinbhainistiú<br />
Measúnú a dhéa<strong>na</strong>mh ar a bhfuil foghlamtha acu<br />
agus a gcur chuige a chur i gcomparáid le cur chuige<br />
daoine eile;<br />
Naisc a dhéa<strong>na</strong>mh idir a gcuid foghlama i<br />
gcomhthéacsan<strong>na</strong> éagsúla;<br />
Bheith féin-stiúrtha trí bheith ag obair leo féin<br />
nó i ngrúpa;<br />
Dóighean<strong>na</strong> a fhoghlaim le<strong>na</strong> gcuid ama<br />
a bhainistiú;<br />
Cuidiú a lorg ó fhoinsí éagsúla;<br />
Bheith ag obair i dtreo spriocan<strong>na</strong> pearsanta a bhaint<br />
amach, spriocan<strong>na</strong> a shai<strong>na</strong>ithin s<strong>iad</strong> féin agus<br />
spriocan<strong>na</strong> a sai<strong>na</strong>ithníodh i gcomhar le múinteoirí;<br />
agus<br />
Muinín níos mó a bheith acu as an eolas atá acu ar a<br />
gcuid láidreachtaí agus laigí.<br />
3
Tras<strong>na</strong> an Churaclaim: An Fhoghlaim a Nascadh<br />
Scilean<strong>na</strong> Smaointeoireachta agus<br />
Ábaltachtaí Pearsanta<br />
Ag giniúint an oiread smaointe<br />
agus is féidir. Daltaí a spreagadh le<br />
deisean<strong>na</strong> a éiríonn as meancóga<br />
agus teipean<strong>na</strong> a thapú.<br />
Focail agus abairtí<br />
a chluinf idh agus a<br />
úsáidf idh mé<br />
Dearfach<br />
Féinmheas<br />
TFC a Úsáid<br />
Deisean<strong>na</strong> a chur ar fáil le meáin<br />
éagsúla a úsáid leis an fhoghlaim a<br />
thaifeadadh<br />
Sprioc<br />
Laigí<br />
An Domhan Thart Orainn<br />
Taighde a dhéa<strong>na</strong>mh ar fhaisnéis ón<br />
am a chuaigh thart<br />
Cinnteoireacht<br />
Aiseolas<br />
4
Scilean<strong>na</strong><br />
Gníomhaíocht 1<br />
Seo mo shaol<br />
Tionchar<br />
Gníomhaíochtaí Foghlama<br />
Déanfar ár bhféiniúlacht<br />
a thaiscéaladh.<br />
Gníomhaíocht 2<br />
Ag cur aithne ormsa,<br />
ag cur aithne ortsa<br />
Taiscéaltar difríochtaí tríd an<br />
uathúlacht a cheiliúradh.<br />
Gníomhaíocht 3<br />
Ní féidir an bua a bheith<br />
agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
Sai<strong>na</strong>ithnítear ár láidreachtaí agus<br />
ár laigí agus iniúchtar <strong>iad</strong>.<br />
Spreagadh<br />
Gníomhaíocht 4<br />
Bheith i d’fhoghlaimeoir<br />
éifeachtach<br />
Pléitear dóighean<strong>na</strong> ao<strong>na</strong>ir<br />
foghlama agus cuirtear i<br />
bhfeidhm <strong>iad</strong>.<br />
Gníomhaíocht 5<br />
Ag ceiliúradh a bhfuil<br />
foghlamtha agam<br />
Cuirtear an <strong>na</strong>sc idir obair dhian<br />
agus gnóthachtáil san áireamh.<br />
Bacainn<br />
Gnóthachtáil<br />
Éirigh Leat<br />
Dúshlán<br />
5
Gníomhaíocht foghlama 1: Seo mo shaol<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Má bhíonn féiniúlacht láidir pearsanta agus<br />
braistint chomhuintearais againn, mothaímid<br />
slán agus cothaítear ár bhféinmheas. Tá sé<br />
tábhachtach go mbeidh muinín ag daltaí<br />
astu féin agus go mbeidh muinín acu agus<br />
<strong>iad</strong> ag déa<strong>na</strong>mh caidrimh le daoine eile ar<br />
bhonn sóisialta.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Beimid ábalta labhairt faoi eachtraí<br />
suntasacha inár saol.<br />
Beidh tuiscint againn ar ár gcúlra<br />
teaghlaigh agus ar an dóigh a dtéann<br />
sé i bhfeidhm ar ár bhféiniúlacht.<br />
Mo Chuid Fréamhacha<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Le<strong>na</strong> chinntiú go n-éireoidh leis <strong>na</strong><br />
gníomhaíochtaí, tá sé tábhachtach<br />
go mbeidh <strong>na</strong> daoine fásta sa<br />
seomra ranga eolach ar <strong>na</strong> struchtúir<br />
theaghlaigh éagsúla atá ag <strong>na</strong> daltaí.<br />
Má bhíonn an t-eolas seo acu, beidh<br />
s<strong>iad</strong> in ann ceistean<strong>na</strong> a phlé ar<br />
dhóigh thuiscea<strong>na</strong>ch chuí. Chomh<br />
maith leis sin, ba chóir a chur in iúl<br />
do <strong>na</strong> páistí <strong>na</strong>ch gá dóibh a gcuid<br />
smaointe nó scéalta a roinnt<br />
le daoine eile mu<strong>na</strong> mian leo.<br />
B’fhéidir go gcuirfeadh an<br />
ghníomhaíocht seo deisean<strong>na</strong> ar<br />
fáil le haghaidh plé ar cheistean<strong>na</strong> a<br />
bhaineann le glúine éagsúla (féach<br />
Ao<strong>na</strong>d 4) nó le stílean<strong>na</strong> maireachtála<br />
éagsúla, <strong>mar</strong> shampla abair go bhfuil<br />
páistí i do rang as mionlach eithneach<br />
amhail Lucht Taistil <strong>na</strong> hÉireann.<br />
Ullmhaigh <strong>na</strong> daltaí le hagallamh a chur ar an duine is sine sa<br />
teaghlach faoi<strong>na</strong> (h)óige. D’fhéadfadh s<strong>iad</strong>, de rogha air sin,<br />
agallamh a chur ar an duine is sine le<strong>na</strong> mbuaileann s<strong>iad</strong> ar<br />
bhonn rialta, má bhíonn sin níos fóirstea<strong>na</strong>í.<br />
Le tacaíocht a fháil ó thuismitheoirí/<br />
chúramóirí, cuir an litir in Áis A<br />
abhaile le heolas a chur ar fáil faoi<br />
<strong>na</strong> ceachtan<strong>na</strong> ar féidir go mbeidh a<br />
bpáistí páirteach iontu <strong>mar</strong> chuid den<br />
ghníomhaíocht seo.<br />
DE DHÍTH<br />
- Bileoga móra páipéir<br />
- Ábhair colláise agus dathúcháin<br />
- Réimse fairsing de mheáin éagsúla<br />
- Cea<strong>mar</strong>a digiteach<br />
- Litir chuig Tuismitheoir(í)/Cúramóir(í)<br />
(Áis A)<br />
LE DÉANAMH<br />
- Mo Chuid Fréamhacha<br />
- M’Amlíne Phearsanta<br />
- Lá Oidhreachta<br />
6
Leis an rang iomlán, cruthaigh<br />
ceistneoir a spreagfaidh, dar<br />
leo, <strong>na</strong> freagraí is éifeachtaí<br />
agus a chuirfidh ar a gcumas<br />
an t-eolas is baintí ar óige<br />
an duine a fháil. B’fhéidir<br />
go mbeadh ceistean<strong>na</strong><br />
ilrogh<strong>na</strong>cha i<strong>na</strong> gcuidiú agat<br />
agus ag <strong>na</strong> daltaí chun a<strong>na</strong>ilís<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh ar thorthaí an<br />
cheistneora ar dhóigh níos<br />
simplí, agus chun TFC a úsáid<br />
leis <strong>na</strong> sonraí a chur i láthair. De<br />
rogha air sin, d’fhéadfadh s<strong>iad</strong><br />
a gcuid torthaí a léiriú i leabhar<br />
nó ar phóstaer.<br />
Ar <strong>na</strong> hábhair is féidir a phlé le<br />
linn an agallaimh tá:<br />
- cá huair a rugadh <strong>iad</strong><br />
agus cá háit;<br />
- cá háit a raibh s<strong>iad</strong> i<strong>na</strong><br />
gcó<strong>na</strong>í i<strong>na</strong> n-óige;<br />
- cad é <strong>mar</strong> a bhí an saol<br />
agus <strong>iad</strong> ag éirí aníos;<br />
(<strong>mar</strong> shampla a gcuid<br />
cairde, éadaí, bia, ceol,<br />
scoil, gníomhaíochtaí<br />
taobh amuigh den scoil);<br />
- <strong>na</strong> scéalta agus <strong>na</strong><br />
hamhráin a bhfuil cuimhne<br />
acu orthu; agus<br />
- grianghraif a glacadh<br />
nuair a bhí s<strong>iad</strong> óg (má<br />
bhíonn s<strong>iad</strong> ar fáil).<br />
Iarr ar gach dalta labhairt leis<br />
an duine breacaosta faoi <strong>na</strong><br />
ceistean<strong>na</strong> agus <strong>na</strong> fadhban<strong>na</strong><br />
a dtugann s<strong>iad</strong> aghaidh<br />
orthu <strong>mar</strong> pháistí 10/11 bhliain<br />
d’aois. Ba chóir dóibh fiafraí<br />
den duine breacaosta cé acu<br />
a bhí fadhban<strong>na</strong> den chineál<br />
chéan<strong>na</strong> acu féin ag an aois sin<br />
nó <strong>na</strong>ch raibh, agus fáil amach<br />
cad é <strong>mar</strong> a chuaigh s<strong>iad</strong> i<br />
ngleic leo.<br />
Fréamhacha<br />
Teaghlaigh<br />
Breith<br />
Cairde Bia<br />
Ag Éirí Aníos<br />
Ceol<br />
7
Gníomhaíocht foghlama 1: Seo mo shaol (ar lean)<br />
M’Amlíne Phearsanta<br />
Scríobh amach liosta de <strong>na</strong> blianta<br />
atá <strong>na</strong> daltaí i do rang ar an saol,<br />
ach ná cuir in iúl dóibh cad é atá<br />
ar bun agat. Ansin, cuir <strong>na</strong> daltaí<br />
isteach i<strong>na</strong> ngrúpaí agus iarr orthu<br />
moltaí a thabhairt maidir leis an<br />
tábhacht atá leis <strong>na</strong> blianta seo.<br />
Nuair a fhaigheann s<strong>iad</strong> amach<br />
gurb io<strong>na</strong>nn <strong>na</strong> blianta seo agus <strong>na</strong><br />
blianta atá s<strong>iad</strong> uilig ar an saol, iarr<br />
orthu ransú smaointe a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar eachtraí suntasacha a tharla i<strong>na</strong><br />
saol agus <strong>iad</strong> a chur isteach s<strong>na</strong><br />
catagóirí seo a lea<strong>na</strong>s: eachtraí<br />
pearsanta, eachtraí áitiúla agus<br />
eachtraí sa saol mór.<br />
Ansin, agus an rang i<strong>na</strong> suí<br />
i gciorcal, iarr ar gach dalta<br />
ceann amháin de <strong>na</strong> heachtraí<br />
suntasacha ón ransú smaointe a<br />
roinnt leis an chuid eile den rang.<br />
Scríobh <strong>na</strong> heachtraí coitianta<br />
agus an dáta ar ar tharla s<strong>iad</strong> ar<br />
bhileoga páipéir agus leag amach<br />
ar an urlár <strong>iad</strong> le hamlíne ranga<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh. Pléigh an dóigh a<br />
dtéann <strong>na</strong> heachtraí a tharlaíonn<br />
i rith ár saoil i bhfeidhm ar ár<br />
bhféiniúlacht.<br />
Mínigh go bhfuil ar gach duine a<br />
amlíne phearsanta féin a chruthú<br />
agus <strong>na</strong> heachtraí suntasacha a<br />
chur uirthi. Lig dóibh roinnt leis an<br />
rang, más mian leo, an dóigh a<br />
ndeachaigh <strong>na</strong> heachtraí a luaigh<br />
s<strong>iad</strong> i bhfeidhm orthu. Chomh<br />
maith leis sin, pléigh leis an rang<br />
<strong>na</strong> heachtraí éagsúla a tharla i<strong>na</strong><br />
saol (<strong>mar</strong> shampla cara nó duine<br />
muinteartha leo a bhí tinn nó a fuair<br />
bás, tinneas pearsanta nó aistriú<br />
tí). Spreag <strong>iad</strong> leis <strong>na</strong> heachtraí seo<br />
a chur ar a n-amlínte pearsanta<br />
fosta, agus idirdhealú a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar dhóigh éigin idir <strong>na</strong> heachtraí<br />
seo agus eachtraí eile (trí úsáid<br />
a bhaint as siombail, b’fhéidir,<br />
le<strong>na</strong> thaispeáint gur eachtra<br />
dhúshlá<strong>na</strong>ch a bhí ann, srl.).<br />
Le linn <strong>na</strong> seachtaine dár gcionn,<br />
lig dóibh oibriú go neamhspleách<br />
nó i ngrúpaí beaga le hamlínte<br />
ao<strong>na</strong>ir a chruthú (ar bhileog mhór<br />
pháipéir). Is féidir í a bheith chomh<br />
cruthaitheach agus is mian leo,<br />
<strong>mar</strong> shampla i bhfoirm fá<strong>na</strong> sciála,<br />
sléibhe, abhann nó raon rásaí. Lig<br />
dóibh <strong>na</strong> heachtraí súntasacha a<br />
thaifeadadh ar a n-amlíne i bhfoirm<br />
líníochtaí, scéalta nó grianghraf.<br />
Ar <strong>na</strong> grianghraif is féidir a úsáid,<br />
tá seanghrianghraif d’eachtra nó<br />
grianghraf a ghlac an dalta féin a<br />
léiríonn eachtra a tharla.<br />
8
Lá Oidhreachta<br />
Cuir an obair uilig a rinneadh ar amlínte<br />
pearsanta agus ar agallaimh ar taispeáint<br />
sa seomra ranga nó sa halla tionóil má<br />
bhíonn sin níos fóirstea<strong>na</strong>í. Tabhair cuireadh<br />
do thuismitheoirí, do sheantuismitheoirí agus<br />
do dhuine ar bith eile a raibh baint acu leis<br />
an obair chuig Lá Oidhreachta sa seomra<br />
ranga. Thiocfadh leis <strong>na</strong> daltaí cuirí a chruthú<br />
don Lá Oidhreachta, agus TFC a úsáid leis<br />
seo a dhéa<strong>na</strong>mh, b’fhéidir.<br />
Seantuismitheoirí<br />
Tuismitheoirí<br />
Aintíní<br />
Ansin iarr ar <strong>na</strong> daltaí a bhfuil foghlamtha<br />
acu san ábhar seo a chur i láthair. Spreag<br />
<strong>na</strong> cuairteoirí le tuairimí a thabhairt agus<br />
le bheith páirteach ann trí fhoirmeacha<br />
measú<strong>na</strong>ithe réamhdhéanta a chur ar fáil.<br />
De rogha air sin, d’fhéadfá an Lá Oidhreachta<br />
a reáchtáil ag deireadh Ao<strong>na</strong>id 1 agus<br />
é a úsáid leis an chuid eile den obair a<br />
bhaineann le braistint féiniúlachta <strong>na</strong> ndaltaí<br />
agus leis <strong>na</strong> fáthan<strong>na</strong> a bhfuil s<strong>iad</strong> uathúil a<br />
chur i láthair.<br />
Uncailí<br />
Deartháireacha<br />
Deirf iúracha<br />
9
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa, ag cur aithne ortsa<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Cothaítear tuiscint ar fhéiniúlacht agus ar<br />
fhéinmheas nuair a dhéantar eolas a roinnt i<br />
ngrúpa, nuair a éisteann daoine eile linn, agus, níos<br />
tábhachtaí fós, nuair a ghlactar linn. Má thuigimid<br />
go bhfuil cúlraí difriúla agus pearsantachtaí difriúla<br />
ag gach duine againn, treiseofar ár n-uathúlacht.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Cuirfimid lenár bhféiniúlacht. Foghlaimeoimid<br />
faoinár gcairde agus faoi <strong>na</strong> gnéithe éagsúla dá<br />
bhféiniúlacht. Leanfaimid de bheith ag forbairt<br />
scilean<strong>na</strong> éisteachta agus scilean<strong>na</strong> cu<strong>mar</strong>sáide<br />
béil. Leanfaimid de bheith ag forbairt iontaoibhe<br />
taobh istigh den ghrúpa.<br />
An Cluiche Cuimhne<br />
Agus sibh i bhur suí i gciorcal, cuir in iúl do <strong>na</strong> daltaí go bhfuil s<strong>iad</strong> ag dul a fháil<br />
amach píosa beag níos mó eolais faoi<strong>na</strong> chéile. Ansin, iarr ar <strong>na</strong> daltaí vótáil ar<br />
rud éigin ba mhaith leo a fhoghlaim faoi<strong>na</strong> chéile (<strong>mar</strong> shampla an bia is fearr<br />
leo). Luafaidh dalta amháin an bia is fearr leis/léi le tús a chur leis an chluiche.<br />
Déarfaidh an chéad duine eile: “Is maith le Sorcha úlla agus is maith liomsa X”,<br />
agus luafaidh sé/sí an bia is fearr leis/léi. Déarfaidh an tríú dalta: “Is maith le<br />
Sorcha úlla. Is maith le Brian X agus is maith liomsa Y” agus araile. Leanfar ar<br />
aghaidh ar an dóigh seo go dtí go bhfuil a n-ainm agus an bia is fearr leo luaite<br />
ag gach duine. Déan seo arís, ar ócáidí eile amach anseo, agus píosaí nua<br />
eolais ar a chéile á nochtadh acu.<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Agus an ghníomhaíocht agallaimh<br />
ar siúl, beidh ort an t-am a<br />
bhainistiú agus súil a choinneáil ar<br />
an fhíschea<strong>mar</strong>a le<strong>na</strong> chinntiú go<br />
gcuirtear agallamh ar gach dalta<br />
agus go ndéantar <strong>iad</strong> a scannánú.<br />
Socraigh dóigh éigin le cúig thréith<br />
<strong>na</strong> ndaltaí a thaifeadadh don<br />
ghníomhaíocht Cé Sin?, bíodh<br />
sin ar eangach ríomhghinte, ar<br />
bhileog mhór pháipéir nó ar chlár<br />
bán. Spreag <strong>na</strong> daltaí le díriú<br />
isteach ar <strong>na</strong> tréithe dearfacha.<br />
Déan cinnte de go bhfreagraíonn<br />
<strong>na</strong> daoine fásta sa seomra<br />
ranga ar an toirt do chaint, do<br />
ghníomhaíochtaí nó do ghothaí<br />
gnúise atá neamhthuiscea<strong>na</strong>ch nó<br />
dímheasúil. Ba chóir go mbeadh<br />
Ciara<br />
Caoimhin<br />
<strong>na</strong> daoine fásta sa seomra ranga<br />
in ann roinnt samplaí éagsúla dá<br />
ngnóthachtálacha pearsanta a chur<br />
i gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí sin a bhfuil<br />
lagmheas acu orthu féin.<br />
DE DHÍTH<br />
- Físchea<strong>mar</strong>a nó scannánóir<br />
digiteach<br />
- Micreafón agus fearas/feisteas<br />
don agallóir<br />
- Smaointe maidir le Péireáil<br />
Chothrom (Áis B)<br />
- Eangach Cé Sin? (Áis C)<br />
- Eangach mhór 6 x 5 don mhúinteoir<br />
LE DÉANAMH<br />
- An Cluiche Cuimhne<br />
- Agallamh<br />
- Cé Sin?<br />
Artur<br />
William<br />
Sachi<br />
10
Agallamh<br />
Pléigh an Cluiche Cuimhne a d’imir<br />
s<strong>iad</strong>. Pléigh <strong>na</strong> deacrachtaí a bhí<br />
acu (<strong>mar</strong> shampla, ag iarraidh<br />
cuimhneamh ar an eolas uilig).<br />
Reáchtáil plé ranga ar dhóighean<strong>na</strong><br />
eile a bhféadfadh s<strong>iad</strong> mioneolas<br />
a fháil faoi<strong>na</strong> chéile. Labhair leis <strong>na</strong><br />
daltaí faoi agallóireacht. Cruthaigh<br />
liosta de <strong>na</strong> hábhair ar mhaith leis<br />
<strong>na</strong> daltaí tuilleadh eolais a fháil<br />
orthu ó<strong>na</strong> chéile. Ar <strong>na</strong> hábhair sin,<br />
b’fhéidir go mbeadh:<br />
- <strong>na</strong> rudaí is maith leo agus <strong>na</strong><br />
rudaí <strong>na</strong>ch maith leo;<br />
- caitheamh aimsire agus<br />
spéisean<strong>na</strong>;<br />
- daoine tábhachtacha i<strong>na</strong> saol;<br />
- cén cineál duine <strong>iad</strong>;<br />
- a gcuid súilíochtaí don am atá le<br />
teacht; agus<br />
- daoine a bhfuil meas acu orthu.<br />
Nuair atá <strong>na</strong> hábhair aontaithe<br />
agaibh, iarr ar <strong>na</strong> daltaí ceistean<strong>na</strong><br />
a scríobh ar leatha<strong>na</strong>igh<br />
ghreamaitheacha. Smaoinigh ar<br />
úsáid a bhaint as teicníc amhail<br />
Crios <strong>na</strong> Bainteachta leis an rang,<br />
chun <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> a chaithfear<br />
a chur leis an eolas atá de dhíth<br />
a fháil, a chur in ord tosaíochta.<br />
(Féach Foghlaim Ghníomhach<br />
agus Modhan<strong>na</strong> Gníomhacha<br />
Teagaisc CCEA, agus ar rannán<br />
an Ghaeloideachais le haghaidh<br />
tuilleadh eolais ar an teicníc seo.)<br />
Aontaigh ar liosta críoch<strong>na</strong>itheach<br />
de <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> a úsáidfidh gach<br />
duine i<strong>na</strong> n-agallamh.<br />
Ansin, cuir <strong>na</strong> daltaí isteach i<strong>na</strong><br />
ngrúpaí de thriúr agus iarr orthu róil<br />
an ghrianghrafadóra, an agallóra<br />
agus an agallaithe a ghlacadh.<br />
Déanfaidh s<strong>iad</strong> sealaíocht ar <strong>na</strong><br />
róil uilig. B’fhéidir gur mhaith leat<br />
úsáid a bhaint as teicníc péireála<br />
cothroime (féach Áis B) leis <strong>na</strong> daltaí<br />
a chur i<strong>na</strong> ngrúpaí. Cuir an t-am ar<br />
fáil do <strong>na</strong> daltaí agallamh a chur<br />
ar a chéile agus <strong>na</strong> hagallaimh a<br />
thaifeadadh le físchea<strong>mar</strong>a le linn<br />
<strong>na</strong> laethanta nó <strong>na</strong> seachtaine dár<br />
gcionn.<br />
Nuair a bheas agallamh déanta<br />
ag <strong>na</strong> daltaí uilig, ba cheart daoibh<br />
amharc ar <strong>na</strong> hagallaimh uilig nó<br />
ar chuid acu. <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> rudaí a<br />
d’fhoghlaim s<strong>iad</strong> faoi<strong>na</strong> chéile <strong>na</strong>ch<br />
raibh ar eolas acu chea<strong>na</strong>? <strong>Cad</strong><br />
<strong>iad</strong> <strong>na</strong> cosúlachtaí eatarthu agus<br />
cad <strong>iad</strong> <strong>na</strong> rudaí uathúla <strong>na</strong>ch<br />
mbaineann ach le daoine ar leith?<br />
Cé Sin?<br />
Judith Ola<br />
Scríobh ainm gach dalta ar ghiota<br />
páipéir agus cuir <strong>na</strong> giotaí isteach<br />
i gcoimeádán nó i bpota. Cuir<br />
an coiméadán thart ar <strong>na</strong> daltaí<br />
agus iarr ar gach dalta ainm a<br />
phiocadh amach as agus é a<br />
choinneáil faoi rún. Beidh orthu<br />
ansin, cúig rud faoin dalta sin<br />
a scríobh ar an leatha<strong>na</strong>ch. Ba<br />
chóir dóibh úsáid a bhaint as an<br />
eolas atá acu chea<strong>na</strong> ar an dalta<br />
agus as cibé eolas a fuair s<strong>iad</strong><br />
amach le linn <strong>na</strong> ngníomhaíochtaí<br />
roimhe seo. Iarr orthu díriú isteach<br />
ar thréithe dearfacha an duine<br />
amhail <strong>na</strong> rudaí is maith leis/léi<br />
agus <strong>na</strong> rudaí <strong>na</strong>ch maith leis/<br />
léi, buan<strong>na</strong>, caitheamh aimsire<br />
agus spéisean<strong>na</strong>, láidreachtaí,<br />
pearsantacht agus/nó <strong>na</strong> rudaí is<br />
maith leis/léi a dhéa<strong>na</strong>mh taobh<br />
amuigh den scoil. Nuair a bheas<br />
seo déanta acu, clóscríobh <strong>na</strong> cúig<br />
thréith a bhaineann le gach dalta<br />
ar chearnóg ar leith ar eangach<br />
uimhrithe 6 x 5 (a bhfuil fairsing<br />
do suas le 30 dalta in aon rang<br />
amháin ann) io<strong>na</strong>s gur féidir <strong>na</strong><br />
liostaí uilig a thaispeáint ar an chlár<br />
idirghníomhach.<br />
Tabhair an Eangach Cé Sin? ar a<br />
bhfuil <strong>na</strong> huimhreacha ó 1 go 30 do<br />
gach dalta sa rang (Áis C). Léigh os<br />
ard an cur síos a rinneadh ar gach<br />
dalta, cearnóg i ndiaidh a chéile.<br />
Lig don rang plé a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
cé <strong>na</strong> daoine, dar leo, a gcuireann<br />
<strong>na</strong> cúig thréith i ngach bosca síos<br />
orthu. Nuair a bheas cinneadh<br />
déanta acu, ba chóir dóibh ainm<br />
an dalta a scríobh sa chearnóg<br />
chéan<strong>na</strong> ar a n-eangach bhán féin.<br />
Ansin, iarr ar an dalta a scríobh an<br />
cur síos i gcearnóg 1 seasamh ag<br />
an chlár. Lig don chuid eile den rang<br />
a chur in iúl, cén duine, dar leo, a<br />
gcuireann <strong>na</strong> tréithe síos air/uirthi<br />
agus cad chuige. Cuirfidh an dalta<br />
ag barr an tseomra an freagra<br />
ceart in iúl dóibh agus déanfaidh<br />
s<strong>iad</strong> a bhfreagraí féin a sheiceáil.<br />
Fiafraigh den duine a ainmníodh<br />
an gcreideann sé/sí go dtugann <strong>na</strong><br />
cúig thréith léiriú ceart ar an chineál<br />
duine é/í.<br />
11
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Nuair a aithnímid ár gcuid láidreachtaí, laigí<br />
agus <strong>na</strong> rudaí ar cúis díomá dúinn <strong>iad</strong>, agus<br />
nuair a fhoghlaimímid dóighean<strong>na</strong> le dul i ngleic<br />
agus le glacadh leo, bíonn tuiscint níos fearr<br />
againn orainn féin.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Tuigfimid ar gcuid láidreachtaí agus laigí araon.<br />
Sai<strong>na</strong>ithneoimid roinnt straitéisí is féidir linn a<br />
úsáid le díomá a láimhseáil.<br />
Cuideoimid le daoine eile a gcuid láidreachtaí<br />
a aithint.<br />
Scéal Bhró<strong>na</strong>gh<br />
Pléigh, <strong>mar</strong> rang, an fáth gur tábhachtach linn a bheith maith<br />
ag rud éigin agus déan liosta de <strong>na</strong> freagraí. Bain úsáid as<br />
<strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> seo a lea<strong>na</strong>s le plé a spreagadh:<br />
- <strong>Cad</strong> chuige gur tábhachtach linn a bheith maith ag rud éigin?<br />
- Má táimid maith ag rud éigin, cad é a chuireann sin in<br />
iúl fúinn?<br />
- <strong>Cad</strong> é a shíleann sibh nó cad é a mhothaíonn sibh faoi<br />
dhaoine eile a fheiceann sibh, nó a bhfuil aithne agaibh<br />
orthu, atá maith ag rud éigin?<br />
- <strong>Cad</strong> é <strong>mar</strong> a mhothaímid fúinn féin <strong>mar</strong> gheall air seo?<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Cuir i gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí, cé<br />
gur rud maith é go bhfuil s<strong>iad</strong> in<br />
ann a gcuid laigí féin a aithint,<br />
gur gá dóibh bheith tuiscea<strong>na</strong>ch<br />
ar mhothúcháin agus laigí<br />
daoine eile á bplé acu. Agus <strong>iad</strong><br />
ag scríobh ar scálaí an duine<br />
eile le linn <strong>na</strong> gníomhaíochta<br />
Cothromaigh É, cuir i gcuimhne<br />
dóibh a bheith tuiscea<strong>na</strong>ch agus<br />
cineálta. Is féidir leis <strong>na</strong> daoine<br />
fásta eile sa seomra cuidiú leat<br />
seo a chur i<strong>na</strong> luí orthu.<br />
DE DHÍTH<br />
- Scéal Bhró<strong>na</strong>gh (Áis D)<br />
- Dán - ‘An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m”<br />
(Áis E)<br />
- Scálaí - Déanfaidh mé iarracht,<br />
Thig liom é a dhéa<strong>na</strong>mh (Áis F)<br />
LE DÉANAMH<br />
- Scéal Bhró<strong>na</strong>gh<br />
- Drámaíocht!<br />
- An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m<br />
- Cothromaigh É<br />
I<strong>na</strong> bPéirí Cainte, iarr ar <strong>na</strong> daltaí plé a dhéa<strong>na</strong>mh ar an<br />
dóigh a mothaíonn s<strong>iad</strong> nuair <strong>na</strong>ch n-éiríonn leo. Cruthaigh<br />
taispeántas ranga d’aidiachtaí nó d’abairtí tuairisciúla a<br />
chuireann <strong>na</strong> mothúcháin seo in iúl. (Mar shampla: meallta,<br />
drochaoibh orm, theip orm, níl maitheas ar bith io<strong>na</strong>m,<br />
uafásach, srl.)<br />
12
Léigh Scéal Bhró<strong>na</strong>gh (Áis D). Nuair a bheas an scéal léite agus pléite<br />
agaibh, cuir focail agus abairtí thart ar imeall an taispeántais a chuireann<br />
síos ar dhóighean<strong>na</strong> ar féidir dul i ngleic le díomá agus le plé le laigí. Is<br />
féidir <strong>iad</strong> seo a úsáid i ráitis ‘Thig liom’ amhail:<br />
Má bhíonn rud éigin doiligh agam Thig liom....<br />
Thig liom iarracht a thabhairt air arís f iú murar<br />
éirigh liom an chéad uair.<br />
Tá a fhios agam gur fúm féin atá sé rudaí a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh trí.....<br />
Aithním go mbím ag tabhairt leithscéalta i<br />
gcásan<strong>na</strong> áirithe in io<strong>na</strong>d.......<br />
Ag deireadh <strong>na</strong> gníomhaíochta seo, déan mach<strong>na</strong>mh ar an scéal agus<br />
smaoinigh agus déan plé ar an dóigh ar mhothaigh Bró<strong>na</strong>gh agus ar an<br />
dóigh ar fhreagair sí. <strong>Cad</strong> chuige a raibh sí ag iarraidh bheith ar fhoireann<br />
<strong>na</strong> scoile? Ar mhothaigh sí go raibh aon bhrú uirthi a bheith rathúil? Más<br />
amhlaidh a bhí, cá has as ar tháinig an brú? <strong>Cad</strong> é <strong>mar</strong> a d’fhreagródh<br />
Bró<strong>na</strong>gh don díomá? Cé a bheadh in ann cuidiú léi bheith a plé leis an díomá?<br />
Ansin, agus <strong>iad</strong> i<strong>na</strong> ngrúpaí, iarr ar <strong>na</strong> daltaí ransú smaointe a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar dhóighean<strong>na</strong> ar féidir deireadh a chur leis an scéal trí phlé a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar <strong>na</strong> dóighean<strong>na</strong> a bhféadfadh Bró<strong>na</strong>gh freagairt don rás a chailleadh<br />
agus <strong>iad</strong> a liostú. Is féidir go mbeidh <strong>na</strong> freagairtí a lea<strong>na</strong>s ar <strong>na</strong> freagairtí<br />
féideartha sin:<br />
- bheadh sí feargach le<strong>na</strong> múinteoir nó le<strong>na</strong> máthair;<br />
- bheadh sí in éad leis <strong>na</strong> cailíní a bhuaigh;<br />
- dhéanfadh sí cinneadh <strong>na</strong>ch rithfeadh sí choíche arís;<br />
- bheadh díomá agus brón uirthi; nó<br />
- dhéanfadh sí mach<strong>na</strong>mh ar an rud a tharla agus thuigfeadh sí <strong>na</strong>ch<br />
raibh sí chomh maith céan<strong>na</strong> leis <strong>na</strong> daoine eile, ach leanfadh sí de<br />
bheith ag baint suilt as reathaíocht fiú mura mbainfeadh sí.<br />
Drámaíocht!<br />
Roinn an rang i<strong>na</strong> ngrúpaí beaga<br />
agus iarr orthu deireadh an scéil a<br />
roghnú ón liosta deirí féideartha a<br />
chruthaigh s<strong>iad</strong>. Ansin, iarr orthu<br />
scéal Bhró<strong>na</strong>gh a dhrámú agus<br />
an deireadh a rinne s<strong>iad</strong> féin,<br />
a léiríonn an dóigh ar fhreagair<br />
Bró<strong>na</strong>gh don díomá, a chur leis. Is<br />
féidir go mbeidh ort úsáid a bhaint<br />
as an halla tionóil nó as áit éigin<br />
eile mura bhfuil fairsinge go leor sa<br />
seomra ranga. Má bhíonn páistí<br />
ar bith sa rang nár mhaith leo a<br />
bheith páirteach sa drámú, Thig leo<br />
cuidiú leis an ghrúpa an dráma a<br />
chleachtadh agus a chruthú gan<br />
a bheith páirteach sa chur i láthair<br />
féin. De rogha air sin, lig do <strong>na</strong> daltaí<br />
scéal nua a scríobh agus/nó<br />
a dhrámú i<strong>na</strong> dtugann carachtair<br />
nua aghaidh ar chúis eile díomá.<br />
Le deireadh a chur leis an<br />
ghníomhaíocht seo, pléigh cé acu<br />
freagairtí a bhí diúltach agus cad é a<br />
d’fhéadfadh Bró<strong>na</strong>gh a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
le fa<strong>na</strong>cht dearfach. Cuir seo i<br />
gcomparáid le cásan<strong>na</strong> i<strong>na</strong>r thug <strong>na</strong><br />
daltaí féin aghaidh ar chúis díomá.<br />
Iarr orthu mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
an dóigh ar fhreagair s<strong>iad</strong> di agus an<br />
dóigh a bhféadfadh s<strong>iad</strong> dul i ngleic<br />
le<strong>na</strong> mothúcháin, agus tagairt á<br />
déa<strong>na</strong>mh agat don taispeantas Thig<br />
liom de réir <strong>mar</strong> is gá.<br />
4ú hÁit<br />
13
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í (ar lean) 14<br />
An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m<br />
Cuir <strong>na</strong> daltaí i<strong>na</strong> bpéirí agus iarr orthu<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar rudaí a<br />
mbíonn daoine eile ag súil go mbeidh<br />
s<strong>iad</strong> ábalta a dhéa<strong>na</strong>mh, bíodh sin ar<br />
scoil nó sa bhaile. Tabhair am dóibh le<br />
labhairt le chéile faoin taithí atá acu air<br />
seo. Léigh an dán ‘An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m’<br />
(Áis E) do <strong>na</strong> daltaí. An bhfeiceann s<strong>iad</strong><br />
cosúlachtaí ar bith idir <strong>iad</strong> féin agus an<br />
duine seo ó thaobh súilíochtaí daoine<br />
eile de? Más amhlaidh a fheiceann,<br />
pléigh leis an rang an dóigh a mothaíonn<br />
s<strong>iad</strong> nuair a bhíonn daoine ag súil go<br />
ndéanfaidh s<strong>iad</strong> rudaí <strong>na</strong>ch féidir leo<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh nó atá doiligh acu. Agus<br />
<strong>iad</strong> ag obair i<strong>na</strong> ngrúpaí, nó <strong>mar</strong> rang<br />
iomlán, iarr orthu cuid de <strong>na</strong> samplaí<br />
seo a roinnt. Ansin, agus sibh ag obair<br />
le chéile, déan an dán a athchruthú trí<br />
úsáid a bhaint as an taithí atá acu féin<br />
ar bheith ag iarraidh ionchais daoine<br />
eile a shásamh. Is féidir gur mhaith<br />
leat pobal fiosrúcháin nó am ciorcail a<br />
reáchtáil le tuilleadh plé a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar <strong>na</strong> mothúcháin a bhaineann leis an<br />
cheist seo.
Cothromaigh É<br />
Cuir i<strong>na</strong> luí ar <strong>na</strong> daltaí go bhfuilimid uilig éagsúil agus go bhfuil<br />
láidreachtaí agus laigí ag gach duine againn. Tá rudaí áirithe<br />
ann a thig linn a dhéa<strong>na</strong>mh go maith, agus rudaí eile ar mhaith<br />
linn ár gcumas i<strong>na</strong> leith a fheabhsú. <strong>Cad</strong> é <strong>mar</strong> a dhéa<strong>na</strong>imid<br />
ár gcumas i leith rudaí a fheabhsú? Trí chleachtadh, trí rudaí a<br />
thriail arís, trí chomhairle a iarraidh ar dhaoine eile, srl.<br />
Ansin, iarr ar an rang roinnt rudaí ba mhaith leo a fhoghlaim a<br />
lua. Cuir i<strong>na</strong> luí orthu gur féidir <strong>na</strong>ch bhfuil i gcuid de <strong>na</strong> rudaí a<br />
mbímid ag streachailt leo faoi láthair, ach rudaí nár fhoghlaim<br />
muid go fóill. Bí cinnte, áfach, go gcuireann tú in iúl dóibh go<br />
bhfuil rudaí ann ar féidir <strong>na</strong>ch mbeimid maith acu go deo, cionn<br />
is go bhfuilimid uilig uathúil agus go bhfuil buan<strong>na</strong> éagsúla ag<br />
gach duine againn. Is féidir gur mhaith leat féin roinnt samplaí<br />
a thabhairt de rudaí a thig leat a dhéa<strong>na</strong>mh, rudaí a mbeidh<br />
ort <strong>iad</strong> a chleachtadh le do chumas i<strong>na</strong> leith a fheabhsú, agus<br />
rudaí eile <strong>na</strong>ch mbeidh tú maith acu go deo (<strong>mar</strong> shampla<br />
amhrá<strong>na</strong>íocht, imirt peile, srl.). Cuir i<strong>na</strong> luí orthu <strong>na</strong>ch gá dóibh<br />
bheith maith ag rud le sult a bhaint as.<br />
Tabhair cóip de <strong>na</strong> scálaí Déanfaidh Mé Iarracht, Thig <strong>Liom</strong><br />
(Áis F) do <strong>na</strong> daltaí. Mínigh go mbeidh taobh amháin de <strong>na</strong><br />
scálaí níos troime ná an taobh eile cionn is go bhfuil an oiread<br />
sin rudaí ann a thig linn a dhéa<strong>na</strong>mh, agus go n-éireoidh sé<br />
níos troime arís de réir <strong>mar</strong> a fhoghlaimeoimid rudaí nua. Iarr<br />
ar gach dalta <strong>na</strong> rudaí sin atá, dar leo, i<strong>na</strong> laigí faoi láthair<br />
a thaifeadadh ar thaobh clé <strong>na</strong> scálaí. Nuair a bheas an<br />
taobh seo déanta acu, iarr orthu dul thart ar an rang agus<br />
láidreachtaí a scríobh ar an taobh deas ar scálaí a bpáirtithe<br />
ranga taobh istigh d’am sonraithe.<br />
Nuair a bhíonn s<strong>iad</strong> ar ais i<strong>na</strong> n-áit féin, lig dóibh am a ghlacadh<br />
leis <strong>na</strong> láidreachtaí a scríobh <strong>na</strong> daoine eile fúthu a léamh agus<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar an eispéireas dearfach seo.<br />
15
Gníomhaíocht foghlama 4: Bheith i d’fhoghlaimeoir éifeachtach<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Foghlaimímid uilig ar dhóighean<strong>na</strong> éagsúla. Is féidir<br />
linn cuidiú le daltaí bheith i<strong>na</strong> bhfoghlaimeoirí rathúla<br />
trí chur ar a gcumas an dóigh a bhfoghlaimíonn s<strong>iad</strong><br />
agus <strong>na</strong> rudaí is féidir leo a dhéa<strong>na</strong>mh le bheith i<strong>na</strong><br />
bhfoghlaimeoirí éifeachtacha a aithint. Má bhíonn a<br />
fhios acu cad é <strong>mar</strong> is féidir leo a bheith i gcean<strong>na</strong>s a<br />
gcuid foghlama féin, beidh muinín acu dul sa seans<br />
agus rudaí nua a fhoghlaim le go mbainfidh s<strong>iad</strong> a<br />
n-acmhainneacht amach.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Beimid ábalta dóighean<strong>na</strong> i<strong>na</strong>r féidir linn bheith<br />
inár bhfoghlaimeoirí éifeachtacha a lua.<br />
Luafaimid ár mbuan<strong>na</strong> éagsúla agus <strong>na</strong><br />
dóighean<strong>na</strong> éagsúla i<strong>na</strong> bhfoghlaimímid.<br />
Deánfimid scil úr a theagasc do dhaoine eile.<br />
An Ceathrú Mac<br />
Léigh an scéal An Ceathrú Mac (Áis G). Nuair a bheas sé léite agat, cuir an<br />
rang i<strong>na</strong> bpéirí cothroma agus iarr ar <strong>na</strong> páirtithe an scéal agus an chiall atá<br />
leis a phlé. Ansin iarr ar <strong>na</strong> páirtithe a smaointe a roinnt <strong>mar</strong> chuid de phlé<br />
ranga. Bain úsáid as <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> a lea<strong>na</strong>s le plé a spreagadh:<br />
- <strong>Cad</strong> é a tharla sa scéal?<br />
- <strong>Cad</strong> é an chiall atá leis an scéal i do bharúil?<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Tá gníomhaíochtaí áirithe<br />
ann a mbeidh gné phraiticiúil<br />
chomh maith le gné scríofa/<br />
díospóireachta i gceist leo. Le<strong>na</strong><br />
chois sin, is féidir go mbeidh ar<br />
<strong>na</strong> daltaí rud éigin a thabhairt ón<br />
bhaile leis an ghníomhaíocht Scil<br />
Úr a Theagasc agus a Fhoghlaim<br />
a chur i gcrích. B’fhéidir <strong>mar</strong> sin go<br />
mbeadh dhá lá/sheisiún de dhíth<br />
leis <strong>na</strong> gníomhaíochtaí seo a chur<br />
i gcrích.<br />
Is féidir leat an scéal An Ceathrú<br />
Mac (Áis G) agus <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong><br />
díospóireachta a bhaineann leis<br />
a chur in oiriúint do riachta<strong>na</strong>is<br />
áirithe. Mar shampla, is féidir<br />
gur mhaith leat téarma níos<br />
fóirstea<strong>na</strong>í a úsáid in io<strong>na</strong>d an<br />
téarma spiorad, ag brath ar an<br />
chomhthéacs.<br />
DE DHÍTH<br />
- An Ceathrú Mac (Áis G)<br />
- Cairtpháipéar, páipéar agus<br />
ábhair dathúcháin<br />
- Mo Phlean Teagaisc (Áis H)<br />
do gach dalta<br />
LE DÉANAMH<br />
- An Ceathrú Mac<br />
- Scil Nua a Theagasc agus a<br />
Fhoghlaim<br />
- Athbhreithniú agus Mach<strong>na</strong>mh<br />
Ní bheidh a fhios agat cad é is féidir leat a<br />
bhaint amach go dtí go ndéanfaidh tú iarracht.<br />
- Dá mbeadh rogha agat bheith <strong>mar</strong> dhuine de <strong>na</strong> mic seo,<br />
cé acu mac i<strong>na</strong> mbeifeá? <strong>Cad</strong> chuige?<br />
- Cé acu mac ar thug an spiorad an bronnta<strong>na</strong>s is úsáidí dó?<br />
- <strong>Cad</strong> chuige sin, i do bharúil? Mínigh do chuid fáthan<strong>na</strong>.<br />
- <strong>Cad</strong> é a rinne an ceathrú mac? Cé <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a d’úsáid sé<br />
<strong>mar</strong> fhoghlaimeoir maith?<br />
16
Ansin, iarr ar <strong>na</strong> daltaí mach<strong>na</strong>mh a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar cad é a bheadh scríofa<br />
ar <strong>na</strong> sé chloch ar leis an cheathrú<br />
mac <strong>iad</strong>. Cé <strong>na</strong> bronnta<strong>na</strong>is a thug<br />
an spiorad dó le go mbeadh sé i<strong>na</strong><br />
‘fhoghlaimeoir maith’? Mar rang,<br />
socraigh ar <strong>na</strong> sé scil is tábhachtaí ó<br />
thaobh <strong>na</strong> foghlama de. Níl freagraí<br />
‘cearta’ ar bith ann. Is é a mheasann<br />
tú féin agus <strong>na</strong> páistí a bheith i gceist<br />
le foghlaimeoir maith an rud atá<br />
tábhachtach. D’fhéadfá taispeántas<br />
a chruthú leis <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a<br />
bhaineann le ‘ag foghlaim an dóigh<br />
le foghlaim’ a chur i gcuimhne do <strong>na</strong><br />
daltaí agus le<strong>na</strong> chur i<strong>na</strong> luí orthu gur<br />
féidir le duine ar bith <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong><br />
seo a fhorbairt agus a fheabhsú.<br />
Déan tagairt don taispeántas seo le<br />
linn foghlama tras<strong>na</strong> an churaclaim<br />
chun <strong>iad</strong> a threisiú. Thiocfadh leat<br />
<strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a bhaineann le ‘ag<br />
foghlaim an dóigh le foghlaim’ a<br />
scríobh ar chártaí a bhfuil cruth<br />
púróige orthu agus <strong>iad</strong> a lannú.<br />
Ansin, ag tús gníomhaíochtaí<br />
foghlama, d’fhéadfá <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong><br />
a bheidh de dhíth orthu a phlé<br />
leis an rang, ceann nó dhó de <strong>na</strong><br />
scilean<strong>na</strong> is tábhachtaí a roghnú<br />
agus <strong>iad</strong> a ghreamú den chlár <strong>mar</strong><br />
mheabhrúchán buan. Ag deireadh<br />
<strong>na</strong> gníomhaíochta, thiofadh leis <strong>na</strong><br />
daltaí athbhreithniú a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar a fheabhas a d’úsáid s<strong>iad</strong> <strong>iad</strong><br />
(féinmheasúnú).<br />
Scil Nua a Theagasc agus a Fhoghlaim<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí mach<strong>na</strong>mh a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar <strong>na</strong> rudaí a thig leo<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh go maith. Mínigh<br />
go mbeidh deis acu ceann de <strong>na</strong><br />
scilean<strong>na</strong> seo acu a theagasc do<br />
dhuine éigin eile sa rang a bhfuil an<br />
scil sin doiligh acu nó <strong>na</strong>ch bhfuil<br />
an scil sin foghlamtha acu go fóill.<br />
Caithfear scil ar féidir í a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
taobh istigh d’am scoile a roghnú,<br />
agus úsáid a bhaint as áisean<strong>na</strong> ón<br />
scoil nó as rudaí is féidir a thabhairt<br />
isteach go furasta ón bhaile. Mar<br />
shampla: gruaig a thrilesánú, cleas<br />
draíochta a imirt, lámhchleasaíocht<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh, seinm ar ghléas ceoil,<br />
rud a rá i dteanga eile, eitleán páipéir<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh.<br />
I ndiaidh dóibh am a chaitheamh ag<br />
smaoineamh air seo, agus an scil<br />
ba mhaith leo a theagasc a roghnú,<br />
beidh orthu páirtí a fháil. Leis seo<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh, scríobh ainm gach<br />
dalta-múinteoir agus an scil atá acu<br />
ar an chlár. Ansin, iarr ar gach duine<br />
Athbhreithniú agus Mach<strong>na</strong>mh<br />
a n-ainm a scríobh taobh le scil ba<br />
mhaith leo a fhoghlaim. Níor chóir go<br />
mbeadh níos mó ná duine amháin<br />
luaite le gach scil. Cuir i<strong>na</strong> luí orthu<br />
gur cheart dóibh páirtí a roghnú<br />
bu<strong>na</strong>ithe ar an scil nua ba mhaith leo<br />
a fhoghlaim, ní de réir grúpaí cairdis.<br />
Ansin, cuir an liosta in eagar de réir<br />
Sheisiún Teagaisc 1 agus Sheisiún<br />
Teagaisc 2, agus déan cinnte de<br />
<strong>na</strong>ch bhfuil duine ar bith ar an liosta<br />
atá le bheith ag teagasc agus ag<br />
foghlaim le linn an tseisiúin chéan<strong>na</strong>.<br />
I gcásan<strong>na</strong> áirithe, is féidir go mbeidh<br />
dalta ag teagasc scile do pháirtí<br />
ranga ar leith agus ag foghlaim scile<br />
ón pháirtí ranga céan<strong>na</strong>. Tá seo<br />
maith go leor.<br />
Agus <strong>iad</strong> i<strong>na</strong> suí le<strong>na</strong> bpáirtí, ba<br />
chóir dóibh <strong>na</strong> dóighean<strong>na</strong> is fearr<br />
acu foghlaim a phlé, <strong>mar</strong> beidh ar<br />
gach dalta an teagasc a phleanáil<br />
bu<strong>na</strong>ithe ar an dóigh is fearr ag an<br />
duine eile foghlaim. Ba chóir dóibh<br />
<strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> seo a lea<strong>na</strong>s a phlé:<br />
- An maith leo bheith ag labhairt<br />
faoin dóigh a ndéantar an scil?<br />
- Ar mhaith leo go míneodh an<br />
duine eile an dóigh le<strong>na</strong> déa<strong>na</strong>mh<br />
ar dtús agus triail a bhaint aisti i<strong>na</strong><br />
dhiaidh sin?<br />
- Ar mhaith leo an scil a fheiceáil<br />
ar dtús agus triail a bhaint aisti i<strong>na</strong><br />
dhiaidh sin? Nó,<br />
- Ar mhaith leo triail a bhaint as ar<br />
an toirt agus míniú a fháil de réir<br />
<strong>mar</strong> atá s<strong>iad</strong> á dhéa<strong>na</strong>mh?<br />
Nuair a bheas plé déanta acu le<strong>na</strong><br />
bpáirtí ar <strong>na</strong> dóighean<strong>na</strong> is fearr acu<br />
foghlaim, cuir cóip de Áis H ar fáil<br />
dóibh le<strong>na</strong> dteagasc a phleanáil.<br />
Ar deireadh, iarr ar <strong>na</strong> daltaí a scil<br />
a theagasc dá bpáirtí agus <strong>na</strong> róil a<br />
mhalartú i<strong>na</strong> dhiaidh sin. Beidh ar <strong>na</strong><br />
daoine a bheas ag foghlaim <strong>na</strong> scile,<br />
go leor ama a bheith acu le triail a<br />
bhaint aisti, <strong>mar</strong> sin de, is féidir go<br />
mbeidh seisiún fada amháin de dhíth<br />
leis an chuid seo den ghníomhaíocht<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh nó is féidir é a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh thar cúpla lá.<br />
Is féidir gur mhaith leat modh amhail MLS (Móide, Lúide, Spéisúil)* a úsáid leis an rang le measúnú a dhéa<strong>na</strong>mh ar ar<br />
fhoghlaim s<strong>iad</strong> ón phróiseas teagaisc agus foghlama a raibh s<strong>iad</strong> páirteach ann. Smaoinigh ar <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> seo a<br />
lea<strong>na</strong>s a úsáid le plé a spreagadh:<br />
- An raibh sé doiligh agat modh teagaisc a úsáid <strong>na</strong>ch n-úsáidfeá de ghnáth i do chuid foghlama féin?<br />
- An fearr rud a theagasc do dhuine nó é a dhéa<strong>na</strong>mh dóibh? <strong>Cad</strong> chuige?<br />
- Ar éirigh libh uilig an scil nua a fhoghlaim/theagasc? Cé <strong>na</strong> fáthan<strong>na</strong> a d’fhéadfadh a bheith leis seo?<br />
<strong>Cad</strong> é a bhí i<strong>na</strong> chuidiú?<br />
- An raibh sé i<strong>na</strong> chuidiú agat an tasc a bhriseadh anuas i<strong>na</strong> gcéimean<strong>na</strong> beaga?<br />
- Sa rang, an raibh aon chur chuige i leith foghlama/múinte níos rathúla ná ceann ar bith eile? Cé acu ceann?<br />
- An bhfuil sé maith go leor in am ar bith ‘Ní thig liom é a dhéa<strong>na</strong>mh’ a rá? Cá huair ba chóir duit géilleadh?<br />
* Féach ‘Foghlaim Ghníomhach agus Modhan<strong>na</strong> Gníomhacha Teagaisc’ - CCEA, leatha<strong>na</strong>ch 63, le tuilleadh eolais a fháil.<br />
17
Gníomhaíocht foghlama 5: Ag ceiliúradh a bhfuil foghlamtha agam<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Caithfidh <strong>na</strong> daltaí a thuiscint go bhfuil <strong>na</strong>sc<br />
díreach ann idir obair dhian agus gnóthachtáil.<br />
Trí am a chur ar leataobh dóibh an fhoghlaim<br />
atá déanta acu i<strong>na</strong> saol a aithint agus<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh uirthi, cuideofar leo<br />
<strong>na</strong> buntáistí as obair dhian, agus as rudaí a<br />
thriail arís fiú nuair <strong>na</strong>ch n-éiríonn leo an chéad<br />
uair, a aithint. Trí chéiliúradh a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
a bhfuil bainte amach acu, tuigfidh s<strong>iad</strong> an<br />
chuspóir atá le<strong>na</strong> gcuid foghlama agus<br />
treiseofar a dtiomantas i leith ratha.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Beimid ábalta labhairt ar chuid de <strong>na</strong> rudaí atá<br />
bainte amach againn inár saol.<br />
Labhróimid ar ghnóthachtáil neamh-acadúil<br />
agus ar ghnóthachtáil acadúil.<br />
Beidh a fhios againn cad é is gá dúinn a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh le gnóthachtáil a bhaint amach.<br />
Maidir leis an chineál daoine muid, tuigfimid<br />
go bhfuil seo chomh tábhachtach céan<strong>na</strong> leis<br />
<strong>na</strong> rudaí a bhainimid amach.<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Spreag <strong>na</strong> daltaí leis an tábhacht<br />
atá le gach cineál gnóthachtála a<br />
aithint, ní hamháin gnóthachtáil<br />
acadúil. Ba chóir go mbeadh <strong>na</strong><br />
daoine fásta sa seomra ranga in<br />
ann roinnt samplaí éagsúla dá<br />
ngnóthachtálacha pearsanta a<br />
chur i gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí sin a<br />
bhfuil lagmheas acu orthu féin.<br />
Le<strong>na</strong> chois sin, caithfidh a bheith<br />
tuiscea<strong>na</strong>ch i leith fhreagairtí<br />
<strong>na</strong> ndaltaí. Na daltaí sin atá<br />
<strong>mar</strong> chuid de phobal eitneach<br />
mionlaigh i dTuaisceart Éireann<br />
amhail <strong>na</strong> Polan<strong>na</strong>igh, <strong>na</strong><br />
Liotuá<strong>na</strong>igh, <strong>na</strong> Portaingéalaigh,<br />
<strong>na</strong> Sínigh, <strong>na</strong> hIndiaigh agus an<br />
Lucht Taistil, is féidir go mbeidh a<br />
gcultúr éagsúil le do chultúr féin<br />
maidir leis an tábhacht atá le<br />
cineálacha poist, róil inscne, srl.<br />
DE DHÍTH<br />
- Páipéar A3 agus ábhair<br />
dathúcháin<br />
- Cairtchlár<br />
- Cea<strong>mar</strong>a digiteach<br />
- Bogearraí cuí le grianghraif<br />
a oiriúnú<br />
- Réad labhartha<br />
- Foclóirí (rogh<strong>na</strong>ch)<br />
- Sifíní ealaín pháipéir agus<br />
téip ghreamaitheach<br />
LE DÉANAMH<br />
- Obair Chiorcail<br />
- Am Dúshláin<br />
- Isteach sa Todhchaí!<br />
- Cothromaíocht a Bhaint Amach<br />
ls io<strong>na</strong>nn rath agus 1%<br />
Spreagadh agus 99%<br />
Treabhadh<br />
18
Obair Chiorcail Am Dúshláin<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí suí i gciorcal. Cuir <strong>na</strong><br />
scilean<strong>na</strong> a bhíonn de dhíth ag am ciorcail<br />
i gcuimhne dóibh (<strong>mar</strong> shampla bheith ag<br />
éisteacht, bheith ag amharc i súile an duine<br />
atá ag caint, gan a bheith ag labhairt ach<br />
ar do sheal, ag cur leis an phlé ar dhóigh<br />
chuiditheach chásmhar srl.). Mínigh gurb<br />
é gnóthachtáil neamh-acadúil an t-ábhar<br />
a bheas á phlé agaibh inniu. Le linn an<br />
tseisiúin, b’fhéidir gur mhaith leat aird a<br />
dhíriú ar cheann nó dhó de <strong>na</strong> rudaí a bhain<br />
s<strong>iad</strong> amach i mblia<strong>na</strong> nó roimhe sin, nó ar<br />
rudaí ba mhaith leo a bhaint amach san am<br />
atá le teacht. Smaoinigh ar úsáid a bhaint<br />
as ceann de <strong>na</strong> ráitis seo a lea<strong>na</strong>s ar féidir<br />
leis <strong>na</strong> daltaí é a chomhlánú agus an réad<br />
labhartha á chur thart ar an chiorcal acu:<br />
- Rud amháin a d’fhoghlaim mé i mblia<strong>na</strong><br />
is ea…<br />
- Rud indéanta amháin ba mhaith liom a<br />
fhoghlaim an bhliain seo chugainn is ea…<br />
- Bhain mé rud éigin amach trí…<br />
- Nuair <strong>na</strong>ch n-éiríonn liom ar dtús,<br />
déa<strong>na</strong>im… le<strong>na</strong> chinntiú go mbainfidh<br />
mé mo sprioc amach.<br />
- Rud amháin a gcaithfidh mé tuilleadh oibre<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh air is ea…<br />
Leis an seisiún a chur i gcrích, thiofadh le<br />
gach dalta comhghairdeas a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
leis an pháirtí ranga ar a dhá thaobh faoi<strong>na</strong><br />
ngnóthachtáil neamh-acadúil.<br />
Scríobh an ráiteas seo a lea<strong>na</strong>s amach do<br />
<strong>na</strong> daltaí: Is io<strong>na</strong>nn rath agus 1% spreagadh<br />
agus 99% treabhadh. Agus <strong>iad</strong> ag obair i<strong>na</strong><br />
bpéirí, cuir an t-am ar fáil dóibh labhairt le<strong>na</strong><br />
bpáirtí faoin chiall atá leis an ráiteas, dar leo.<br />
(B’fhéidir go mbeadh ort ar dtús, an chiall atá<br />
leis <strong>na</strong> focail spreagadh agus treabhadh a<br />
mhíniú, nó de rogha air sin, foclóirí a chur<br />
ar fáil dóibh io<strong>na</strong>s go dtig leo féin an chiall<br />
a aimsiú.)<br />
Ansin, iarr orthu moltaí a thabhairt maidir<br />
leis an chiall atá leis an ráiteas, agus taifead<br />
a gcuid smaointe. Iarr orthu samplaí a<br />
thabhairt de chásan<strong>na</strong> i<strong>na</strong> raibh orthu obair<br />
dhian a dhéa<strong>na</strong>mh le rud éigin a bhaint<br />
amach, bíodh is gur éirigh leo sa deireadh.<br />
Mínigh gurb é an chiall atá leis an ráiteas<br />
<strong>na</strong>ch mbíonn sé furasta i gcó<strong>na</strong>í gnóthachtáil<br />
agus rath a bhaint amach; go mbíonn<br />
obair dhian i gceist. Fiú más amhlaidh atá<br />
smaoineamh an-mhaith nó bua ar leith agat,<br />
caithfidh tú an obair a chur isteach más mian<br />
leat a bheith rathúil.<br />
I ndiaidh an phlé, mínigh go bhfuil s<strong>iad</strong><br />
ag dul a thabhairt faoi dhúshlán leis an<br />
ráiteas a thriail. Má dhéa<strong>na</strong>nn s<strong>iad</strong> an obair<br />
dhian agus má bhaineann s<strong>iad</strong> a sprioc<br />
amach, beidh ceiliúradh acu. (B’fhéidir gur<br />
mhaith leat ‘Ceiliúradh Gnóthachtála’ a<br />
aontú leo sula dtugann s<strong>iad</strong> faoin dúshlán,<br />
gníomhaíocht a roghnú, srl.) Ba cheart duit<br />
dúshlán a chur rompu a mbeidh obair dhian<br />
i gceist leis ó thaobh fadhban<strong>na</strong> a réiteach<br />
agus constaicí a shárú. Is é is aidhm don<br />
dúshlán go dtuigfidh s<strong>iad</strong> <strong>na</strong>ch féidir rath<br />
a bhaint amach gan obair dhian a chur<br />
isteach.<br />
Seo moladh amháin: Gan ach sífíní ealaín<br />
pháipéir agus téip ghreamaitheach in úsáid<br />
acu, iarr ar <strong>na</strong> daltaí struchtúr a chruthú atá<br />
ard, leathan, láidir agus tarraingteach.<br />
Bain úsáid as teicníc péireála cothroime<br />
chun <strong>iad</strong> a chur isteach i<strong>na</strong> ngrúpaí, agus<br />
tabhair teorainn ama dóibh leis an struchtúr<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh. Iarr orthu oibriú le chéile le<strong>na</strong><br />
struchtúr a dhearadh (spreagadh) agus a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh (treabhadh). Ag deireadh an<br />
taisc, caithfidh an struchtúr a bheith in ann<br />
leabhar a choinneáil, <strong>mar</strong> shampla, agus<br />
déanfaidh <strong>na</strong> daoine fásta sa seomra<br />
cinneadh faoi cé acu atá sé leathan, ard nó<br />
tarraingteach go leor.<br />
Cuir an dúshlán seo nó do dhúshlán féin<br />
in oiriúint do dhaltaí ar bith a mbeadh<br />
deacracht ar leith acu leis, agus <strong>na</strong>ch<br />
mbeadh deis chothrom acu rath a bhaint<br />
amach <strong>mar</strong> gheall air sin. Nuair is léir gur<br />
oibrigh s<strong>iad</strong> uilig go dian, gur réitigh s<strong>iad</strong><br />
fadhban<strong>na</strong> agus gur éirigh leo leis an<br />
dúshlán, beidh ceiliúradh ag <strong>na</strong> daltaí <strong>mar</strong><br />
<strong>mar</strong> shampla 20 bomaite d’am saor, a aontaíodh roimhe.<br />
19
Gníomhaíocht foghlama 5: Ag ceiliúradh a bhfuil foghlamtha agam (ar lean)<br />
Isteach sa Todhchaí!<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí a shamhlú<br />
go bhfuil s<strong>iad</strong> i ndiaidh<br />
dul isteach i ngléas ama.<br />
Cuireann s<strong>iad</strong> bliain áirithe<br />
isteach, <strong>mar</strong> shampla, 20<br />
bliain sa todhchaí. Tosaíonn<br />
<strong>na</strong> soilse ag splancadh<br />
agus tosaíonn an gléas<br />
ag gliogar<strong>na</strong>ch agus ag<br />
crith. Mothaíonn s<strong>iad</strong> <strong>mar</strong> a<br />
bheadh s<strong>iad</strong> ag eitilt ar luas<br />
lasrach. Osclaíonn s<strong>iad</strong> doras<br />
an ghléis ama, agus tá s<strong>iad</strong><br />
i<strong>na</strong> seasamh os comhair<br />
balla a bhfuil fráma pictiúir<br />
ar crochadh air. Istigh sa<br />
fhráma, tá grianghraf díobh<br />
féin ach <strong>iad</strong> fiche bliain níos<br />
sine! Tá liosta de <strong>na</strong> rudaí<br />
atá bainte amach acu scríofa<br />
faoin ghrianghraf.<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí mach<strong>na</strong>mh a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar cad é ba mhaith<br />
leo a bheith ar an liosta faoin<br />
ghrianghraf. <strong>Cad</strong> é ba mhaith<br />
leo a bhaint amach i<strong>na</strong> saol?<br />
Iarr orthu mach<strong>na</strong>mh ar phost<br />
ba mhaith leo a bheith acu, <strong>na</strong><br />
buan<strong>na</strong> ba mhaith leo a fhorbairt<br />
agus <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> ba mhaith leo<br />
a fhoghlaim faoin am seo. Nuair a<br />
bheas <strong>na</strong> rudaí seo sai<strong>na</strong>itheanta<br />
ag <strong>na</strong> daltaí, spreag <strong>iad</strong> le<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar <strong>na</strong><br />
fáthan<strong>na</strong> ar mhaith leo an post<br />
áirithe sin a dhéa<strong>na</strong>mh. Iarr orthu<br />
smaoineamh ar <strong>na</strong> saintréithe<br />
a bheadh tábhachtach sa phost<br />
sin, <strong>mar</strong> shampla, ag obair <strong>mar</strong><br />
bhall d’fhoireann, ag tacú le<br />
daoine eile, bheith cothrom, srl.<br />
Má tá aithne acu ar dhuine a<br />
dhéa<strong>na</strong>nn an post seo, spreag <strong>iad</strong><br />
le mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar <strong>na</strong><br />
hábaltachtaí, <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> agus<br />
an t-eolas a léiríonn an duine<br />
agus é/í ag dul don phost sin.<br />
Agus cea<strong>mar</strong>a digiteach in úsáid<br />
agat, glac grianghraf de gach<br />
dalta, ó<strong>na</strong> nguaillí go dtí barr a<br />
gcinn. Uaslódáil <strong>na</strong> grianghraif<br />
seo chuig an ríomhaire agus<br />
lig do gach dalta a n-aghaidh<br />
a oiriúnú le cuma níos sine a<br />
chur orthu, agus bogearraí cuí in<br />
úsáid acu. B’fhéidir gur mhaith<br />
leo an stíl nó an dath gruaige a<br />
athrú, spéaclaí a chur orthu féin<br />
nó roic a chur ar a n-aghaidh.<br />
Nuair a bheas an grianghraf ‘níos<br />
sine’ priontáilte acu, iarr orthu é<br />
a ghreamú de bhileog pháipéir<br />
A3 agus fráma a chruthú dó.<br />
Faoin ghrianghraf ‘frámaithe’, ba<br />
chóir dóibh <strong>na</strong> gnóthachtálacha<br />
ba mhaith leo a fheiceáil faoi<strong>na</strong><br />
bpictiúr ar theacht amach as an<br />
ghléas ama dóibh a scríobh.<br />
Spreag gach duine le mach<strong>na</strong>mh<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh trí iarraidh orthu<br />
smaoineamh ar <strong>na</strong> tréithe agus<br />
ar <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a bheith orthu a<br />
fhorbairt leis <strong>na</strong> spriocan<strong>na</strong> seo<br />
a bhaint amach. Iarr orthu <strong>iad</strong><br />
seo a thaifeadadh (<strong>mar</strong> shampla<br />
tiomantas, buanseasmhacht<br />
agus foighne). Iarr orthu straitéisí<br />
a shai<strong>na</strong>ithint a chuirfeadh ar a<br />
gcumas <strong>na</strong> tréithe seo a bhaint<br />
amach (<strong>mar</strong> shampla leanúint<br />
de bheith ag déa<strong>na</strong>mh iarrachta,<br />
bheith ag obair go dian, gan a<br />
bheith ag géilleadh). B’fhéidir<br />
gur mhaith leat cuid de <strong>na</strong><br />
tréithe agus cuid de <strong>na</strong> straitéisí<br />
a chur ar taispeáint áit éigin sa<br />
seomra ranga. Iarr ar <strong>na</strong> daoine<br />
fásta sa seomra ranga an<br />
ghníomhaíocht seo a léiriú trí<strong>na</strong><br />
déa<strong>na</strong>mh <strong>iad</strong> féin agus a straitéisí<br />
a shai<strong>na</strong>ithint agus a roinnt leis<br />
<strong>na</strong> daltaí. Ar deireadh, iarr orthu<br />
spriocan<strong>na</strong> fadtréimhseacha,<br />
meántréimhseacha agus<br />
gearrthréimhseacha a<br />
shai<strong>na</strong>ithint. Beidh <strong>na</strong> daltaí<br />
eolach ar spriocan<strong>na</strong> a leagan<br />
amach más rud é gur úsáid s<strong>iad</strong><br />
Bliain 6, An tAo<strong>na</strong>d Dearg, Cé<br />
Mise? roimhe seo.<br />
20
Cothromaíocht a Bhaint Amach<br />
Cuir an ghníomhaíocht Isteach sa Todhchaí i<br />
gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí. Iarr orthu smaoineamh ar <strong>na</strong><br />
gnóthachtálacha a scríobh s<strong>iad</strong> faoin ghrianghraf agus<br />
ar cá mhéad acu a bhain le maoin, saibhreas, rath nó<br />
stádas. Ansin, mínigh dóibh gur féidir leis <strong>na</strong> rudaí seo<br />
uilig cur le so<strong>na</strong>s an duine, ach go bhfuil níos mó i gceist<br />
le féiniúlacht agus so<strong>na</strong>s sa saol seo seachas maoin<br />
agus an cineál poist atá ag duine. Baineann cuid mhór<br />
den fhéiniúlacht agus den sásamh i saol duine leis an<br />
chineál duine é/í.<br />
Lean ar aghaidh leis an phlé agus tabhair isteach coincheap <strong>na</strong><br />
slándála airgeadais. Cuidigh leis <strong>na</strong> daltaí a thuiscint go bhfuil tábhacht<br />
le slándáil airgeadais sa saol seo ach <strong>na</strong>ch leor sin amháin le daoine<br />
a shásamh. Iarr orthu mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar an chineál duine<br />
a roghnódh s<strong>iad</strong> dóibh féin agus ar an dóigh a mbainfeadh s<strong>iad</strong> sin<br />
amach. B’fhéidir gur mhaith leat <strong>na</strong> rudaí seo a lea<strong>na</strong>s a mheas agus a<br />
phlé:<br />
- a thábhachtaí atá sé cothromaíocht a bhaint amach idir an saol<br />
oibre agus an saol baile agus an chiall atá leis seo;<br />
- a thábhachtaí atá sé bheith bródúil asat féin is cuma cén post<br />
a dhéa<strong>na</strong>nn tú;<br />
- an dóigh ar féidir leat a bheith bródúil asat féin;<br />
- an dóigh a gcaithimid le daoine eile; agus<br />
- do dhícheall a dhéa<strong>na</strong>mh i gcó<strong>na</strong>í.<br />
Ansin iarr ar <strong>na</strong> daltaí smaoineamh ar dhuine i<strong>na</strong> saol a bhfuil meas<br />
mór acu air/uirthi. Iarr ar gach dalta cur i láthair dhá bhomaite a ullmhú<br />
faoin rólchuspa seo agus an fáth ar rogh<strong>na</strong>igh s<strong>iad</strong> é/í. (Is féidir go<br />
mbeidh ort cúpla lá a thabhairt do <strong>na</strong> daltaí leis an chur i láthair a<br />
ullmhú.) Lig do <strong>na</strong> daltaí an cur i láthair a dhéa<strong>na</strong>mh don rang nuair a<br />
bheas sé críoch<strong>na</strong>ithe acu.<br />
Ar deireadh, mínigh go bhfuil sé tábhachtach, má tá s<strong>iad</strong> chun<br />
cothromaíocht a bhaint amach i<strong>na</strong> saol, go mbíonn s<strong>iad</strong> eagraithe<br />
agus go dtugann s<strong>iad</strong> aird ar an dóigh a gcaitheann s<strong>iad</strong> a gcuid<br />
ama. Smaoinigh ar iarraidh ar <strong>na</strong> daltaí úsáid a bhaint as pacáiste TFC<br />
chun dialann mhíosúil a dhéa<strong>na</strong>mh agus gníomhaíochtaí rialta a chur<br />
isteach i sceideal laethúil, seachtainiúil agus míosúil. Meabhraigh dóibh<br />
gníomhaíochtaí taobh amuigh den scoil (gníomhaíochtaí sóisialta,<br />
spóirt agus teaghlaigh) a chur i<strong>na</strong> bplean. Ba chóir dóibh <strong>na</strong> laethanta<br />
a bheadh orthu a phleanáil go cúramach nó <strong>na</strong> laethanta sin ar a<br />
mbeadh trealamh spóirt de dhíth orthu a aibhsiú. Mol dóibh siombail,<br />
dath nó focal a úsáid leis seo a dhéa<strong>na</strong>mh. Spreag <strong>iad</strong> chun cóip a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh den phlean agus ceann amháin acu a choinneáil ar scoil<br />
agus an ceann eile a choinneáil sa bhaile.<br />
21
Áis A<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 1: Seo mo shaol<br />
Litir chuig<br />
Tuismitheoir(í) /<br />
Cúramóir(í)<br />
mo scoil<br />
22
Date<br />
Dear Parent(s)/Carer(s),<br />
Insert school logo or letter head<br />
my school<br />
Our class is beginning work with a resource titled Living.Learning.Together.,<br />
which supports the Perso<strong>na</strong>l Development and Mutual Understanding Area of<br />
Learning within the curriculum. Activities within this resource are designed to<br />
develop the skills, knowledge, attitudes and dispositions required for life through<br />
accurate, age-appropriate information. It is our intention that by the end of the<br />
resource, your children will be better-equipped and more able to deal with any<br />
difficult situations they may face in the future.<br />
The unit we’ll be working on next is called What Makes Me, Me? Its aim is to build<br />
self-esteem and a sense of self by exploring our backgrounds, our identities, our<br />
strengths and limitations, and how we learn best. It also addresses ways we can<br />
deal productively with life’s disappointments.<br />
As we work though the unit, there will be numerous opportunities for you to<br />
participate in your child’s learning. Your child may be asked to interview an older<br />
family member or an older person they know as part of learning about their<br />
heritage. They may also be asked to investigate and record their own ‘Perso<strong>na</strong>l<br />
Timeline’, and they may want to talk to you about the significant events that have<br />
occurred in their life, both positive and challenging ones. From time to time, you<br />
may also wish to discuss the activities with your child. Your positive participation<br />
will help make your child’s learning experience a successful one.<br />
If you would like to see a copy of the materials being used, or if you have any<br />
questions, please feel free to contact me.<br />
Thank you for your co-operation,<br />
Class Teacher<br />
Dáta<br />
A Thuismitheoir(í)/Chúramóirí, a chairde,<br />
Cuir isteach lógó nó ceann litreacha <strong>na</strong> scoile<br />
mo scoil<br />
Beidh an rang ag tosú ar áis dar teideal Maireachtáil.Foghlaim.Le Chéile. a<br />
thacaíonn le réimse foghlama ar leith taobh istigh den churaclam <strong>mar</strong> atá Forbairt<br />
Phearsanta agus Comhthuiscint. Is é is aidhm do <strong>na</strong> gníomhaíochtaí taobh istigh den<br />
áis seo <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong>, an t-eolas, an meon agus an mhéin atá de dhíth don saol a<br />
fhorbairt trí fhaisnéis atá beacht agus oiriú<strong>na</strong>ch don aois. Tá sé de rún againn, faoi<br />
dheireadh <strong>na</strong> háise seo, go mbeidh bhur bpáistí in ann dul i ngleic le cibé deacrachtaí<br />
a d’fhéadfadh a bheadh rompu ar dhóigh is fearr.<br />
Is é <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong> <strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>? an chéad ao<strong>na</strong>d eile ar<br />
a mbeimid ag obair. Is é is aidhm don ao<strong>na</strong>d seo, féinmheas agus féinmhuinín a<br />
chothú trínár gcúlraí, ár bhféiniúlacht, ár láidreachtaí, ár laigí agus an dóigh foghlama<br />
is fearr againn a fhiosrú. Tugann sé aghaidh fosta ar <strong>na</strong> bealaí ar féidir linn díomá a<br />
láimhseáil go héifeachtach.<br />
De réir <strong>mar</strong> a bheimid ag obair tríd an ao<strong>na</strong>d, beidh roinnt deisean<strong>na</strong> ann duit féin<br />
bheith páirteach i bhfoghlaim do pháiste. Is féidir go n-iarrfar ar do pháiste agallamh<br />
a chur ar dhuine níos sine sa teaghlach nó ar dhuine níos sine a bhfuil aithne acu air/<br />
uirthi <strong>mar</strong> chuid den fhoghlaim faoi<strong>na</strong> n-oidhreacht. Is féidir chomh maith go n-iarrfar<br />
orthu ‘Amlíne Phearsanta’ a fhiosrú agus a thaifeadadh agus is féidir gur mhaith leo<br />
labhairt leat faoi <strong>na</strong> heachtraí suntasacha a tharla i<strong>na</strong> saol, idir eachtraí dearfacha<br />
agus eachtraí dúshlá<strong>na</strong>cha. Is féidir gur mhaith leat féin <strong>na</strong> gníomhaíochtaí seo a<br />
phlé le do pháiste ó am go ham chomh maith. Má ghlacann tú páirt dhearfach i<br />
bhfoghlaim do pháiste, is amhlaidh a bheidh tú ag cuidiú leis/léi eispéireas foghlama<br />
rathúil a bheith aige/aici.<br />
Más mian leat cóip de <strong>na</strong> háisean<strong>na</strong> a bheas in úsáid againn a fheiceáil, nó má<br />
bhíonn ceistean<strong>na</strong> ar bith agat, ná bíodh leisce ort teagmháil a dhéa<strong>na</strong>mh liom.<br />
Go raibh maith agat as do chuidiú,<br />
Múinteoir Ranga<br />
23
Áis B<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa, ag cur aithne ortsa<br />
Smaointe maidir le<br />
Péireáil Chothrom<br />
Moltar anseo thíos dóighean<strong>na</strong> éagsúla le<br />
daltaí a phéireáil nó a ghrúpáil go cothrom.<br />
24
Foirne de réir Datha<br />
Cuir trí chrián dar gach dath isteach i bpota. Iarr ar gach dalta crián a<br />
roghnú gan a bheith ag amharc isteach sa phota. Rachaidh an triúr<br />
daltaí a rogh<strong>na</strong>íonn an dath céan<strong>na</strong> isteach i ngrúpa. De rogha air seo,<br />
thiocfadh leat úsáid a bhaint as tacair de thrí rud atá cosúil le<strong>na</strong> chéile.<br />
(Beidh líon <strong>na</strong> ndathan<strong>na</strong> éagsúla ag brath ar líon <strong>na</strong> ngrúpaí a bheas<br />
de dhíth. D’fhéadfá níos mó/níos lú crián dar dath áirithe a chur isteach<br />
más mian leat níos mó/níos lú daltaí bheith i ngach grúpa.)<br />
Dáta Breithe<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí seasamh i líne de réir ord a ndáta breithe (de réir míosa<br />
agus dáta amháin, ní de réir blia<strong>na</strong>). Ansin tabhair uimhir do gach dalta<br />
sa líne de réir líon <strong>na</strong> ngrúpaí/péirí ba mhaith leat a chruthú. Rachaidh<br />
<strong>na</strong> haonta isteach i ngrúpa amháin, rachaidh <strong>na</strong> dón<strong>na</strong> isteach i<br />
ngrúpa eile agus araile.<br />
Péirí Cáiliúla<br />
Bailigh íomhán<strong>na</strong> éagsúla de phéirí cáiliúla. Mar shampla, Tom agus<br />
Jerry, Scooby Doo agus Shaggy, Dr. Who agus a chúntóir, Sylvester agus<br />
Tweety, Drake agus Josh, Homer agus Marge, Bart agus Milhouse,<br />
Spongebob agus Patrick, Troy agus Gabriella ó High School Musical,<br />
peileadóir cáiliúil agus a bhainisteoir, srl. D’fhéadfá chomh maith leis<br />
sin, bratacha an domhain a phéireáil le hainmneacha <strong>na</strong> dtíortha,<br />
focail iasachta atá s<strong>iad</strong> ag foghlaim a phéireáil leis an aistriúchán<br />
Gaeilge, srl. Cuir isteach i mbosca nó i mála <strong>iad</strong> agus lig do <strong>na</strong> daltaí<br />
ceann acu a roghnú gan a bheith ag amharc. Ansin iarr orthu an ceann<br />
meaitseála /an páirtí a aimsiú.<br />
Cuir Cruth Air!<br />
Déan fótachóip de <strong>na</strong> mírean<strong>na</strong> mearaí san áis seo. Gearr amach <strong>na</strong><br />
cruthan<strong>na</strong> i<strong>na</strong> dhá leath agus lan<strong>na</strong>igh <strong>iad</strong>. Cuir <strong>na</strong> cártaí uilig isteach<br />
i bpota agus iarr ar gach dalta cárta a roghnú ón phota. Ansin, iarr ar<br />
<strong>na</strong> daltaí an dara cuid den chomhfhocal / den chruth 2T a aimsiú le<strong>na</strong><br />
bpáirtí a aimsiú.<br />
Bart agus Milhouse<br />
Spongebob<br />
agus Patrick<br />
Sylvester<br />
agus Tweety<br />
25
Áis B (ar lean)<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa, ag cur aithne ortsa<br />
meacan<br />
dearg<br />
bád<br />
luais<br />
míol mór scuab phéinte<br />
fáiscín<br />
gruaige<br />
creathán<br />
sú talún<br />
bainne<br />
spéaclaí gréine iasc órga calóg shneachta<br />
26
liathróid<br />
cóta fearthainne<br />
peile<br />
ríomhaire<br />
glúine<br />
bróga reatha<br />
madadh<br />
peann luaighe gaiste luchóg guthán póca<br />
rua<br />
27
Áis C<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa ag cur aithne ortsa<br />
Eangach<br />
Cé Sin?<br />
Léigh agus déan mach<strong>na</strong>mh ar gach cur síos a thaispeáin do<br />
mhúinteoir duit. Scríobh ainm an duine le<strong>na</strong> mbaineann an<br />
cur síos s<strong>na</strong> boscaí thíos.<br />
28
1. 2. 3. 4. 5. 6.<br />
7. 8. 9. 10. 11. 12.<br />
13. 14. 15. 16. 17. 18.<br />
19. 20. 21. 22. 23. 24.<br />
25. 26. 27. 28. 29. 30.<br />
29
Áis D<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
Scéal<br />
Bhró<strong>na</strong>gh<br />
Bhí Bró<strong>na</strong>gh ag iarraidh bheith ar<br />
fhoireann spóirt <strong>na</strong> scoile. Nuair a bhí<br />
sí níos óige, ba ghnách léi <strong>na</strong> páistí<br />
níos sine a fheiceáil ag cleachtadh<br />
agus ag tréanáil le dul chuig <strong>na</strong><br />
Cluichí Pobail.<br />
4ú hÁit<br />
30
Réachtálann an scoil trialacha<br />
gach bliain le fáil amach cé h<strong>iad</strong><br />
<strong>na</strong> daltaí is gasta. Ní théann ach<br />
an bheirt is gasta i ngach rás ar<br />
aghaidh chuig <strong>na</strong> Cluichí Pobail.<br />
Shíl Bró<strong>na</strong>gh go mbeadh sé ar<br />
dóigh bheith ar an fhoireann agus<br />
bheith ag rith ar son <strong>na</strong> scoile. Bhí<br />
cuimhne aici ar an lá a bhain Cait,<br />
cara dá cuid, bonn ag <strong>na</strong> Cluichí<br />
Pobail. Bhí gach duine ar scoil ag<br />
scairteadh ar a son nuair a tháinig<br />
sí abhaile. Chuir <strong>na</strong> comharsa<strong>na</strong><br />
sa tsráid fógra in airde ar a raibh<br />
MAITH THÚ A CHAIT scríofa. Bhí<br />
cuimhne ag Bró<strong>na</strong>gh ar a máthair<br />
féin ag labhairt le máthair Chait<br />
agus í ag rá, “Nach iontach an<br />
cailín í? D’oibrigh sí go han-dian.”<br />
Ba mhaith le Bró<strong>na</strong>gh go<br />
ndéarfadh a máthair rud <strong>mar</strong> sin<br />
fúithise. Ba chuimhin léi grianghraf<br />
de Chait a fheiceáil sa nuachtán<br />
an tseachtain sin. Shocraigh<br />
Bró<strong>na</strong>gh, <strong>mar</strong> sin, go mbeadh<br />
uirthi traenáil cheart a dhéa<strong>na</strong>mh.<br />
Am ar bith ar iarradh uirthi dul<br />
chuig an siopa nó am ar bith a<br />
mbeadh sí ag dul chuig teach<br />
carad, rithfeadh sí chomh gasta<br />
agus a thiocfadh léi. Bhain sí ansult<br />
as bheith ag rith.<br />
Maidin Luain, chuir an múinteoir<br />
in iúl don rang go mbeadh<br />
trialacha ann do <strong>na</strong> Cluichí Pobail<br />
ag deireadh <strong>na</strong> seachtaine. Bhí<br />
lúcháir an tsaoil ar Bhró<strong>na</strong>gh. Bhí<br />
sí ag smaoineamh ar <strong>na</strong> trialacha<br />
agus ag súil go roghnófaí í. Anois<br />
bhí sí neirbhíseach. I ndiaidh am<br />
scoile, chuir sí in iúl dá máthair<br />
go mbeadh <strong>na</strong> trialacha ann Dé<br />
hAoine. “Bhuel, déan do dhícheall<br />
agus feicfimid cad é <strong>mar</strong> a<br />
éireoidh leat,” arsa a máthair.<br />
Thug Bró<strong>na</strong>gh a bróga reatha<br />
agus a bríste reatha ar scoil léi.<br />
An trathnó<strong>na</strong> sin, chuaigh <strong>na</strong><br />
páistí amach leis <strong>na</strong> trialacha<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh. Ba é an rás 80<br />
méadar an chéad rás. Chuaigh<br />
Bró<strong>na</strong>gh isteach sa líne leis an<br />
chuid eile dá grúpa. Nuair a<br />
shéid an múinteoir an fheadóg,<br />
rith Bró<strong>na</strong>gh chomh gasta agus<br />
a thiocfadh léi. Cé go ndear<strong>na</strong><br />
sí a dícheall, cho<strong>na</strong>ic sí go raibh<br />
triúr cailíní eile ag rith níos gasta<br />
ná í. Chríoch<strong>na</strong>igh sí an rás sa<br />
cheathrú háit. D’amharc sí ar<br />
an bheirt chailíní a tháinig sa<br />
chéad agus sa dara háit agus<br />
cho<strong>na</strong>ic sí chomh sásta agus<br />
a bhí s<strong>iad</strong> bheith páirteach<br />
s<strong>na</strong> Cluichí Pobail.<br />
31
Áis E<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
An Duine<br />
Istigh Io<strong>na</strong>m<br />
Ba mhaith liom tú a<br />
bheith níos eagraithe<br />
agus gan an oiread sin<br />
prácáis a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
Ba mhaith liom tú<br />
<strong>mar</strong>can<strong>na</strong> maithe<br />
a fháil ar scoil<br />
32
Ba mhaith le mo mháthair mé a bheith níos eagraithe agus<br />
gan an oiread sin prácáis a dhéa<strong>na</strong>mh - gan an oiread<br />
sin tranglam a bheith agam a gcaithfear an dean<strong>na</strong>ch a<br />
ghla<strong>na</strong>dh de - le go ndéarfadh daoine gur bean mhaith<br />
tí í agus go bhfuil an teach s’againn <strong>mar</strong> a bheadh ‘teach<br />
taispeántais’ ann.<br />
Ba mhaith le m’athair mé <strong>mar</strong>can<strong>na</strong> maithe a fháil ar scoil,<br />
io<strong>na</strong>s go dtiocfadh leis mé a lua le<strong>na</strong> chuid cairde agus é ar<br />
obair, le go smaoineodh s<strong>iad</strong> gur athair maith é.<br />
Ba mhaith le mo sheantuismitheoirí mé a bheith níos óige<br />
le go dtiocfadh leo caitheamh liom <strong>mar</strong> a bheadh babaí<br />
ann, nó níos sine, agus níos mó gnóthaithe agam, io<strong>na</strong>s go<br />
dtiocfadh leo bheith i<strong>na</strong> seantuismitheoirí bródúla.<br />
Ba mhaith le mo mhúinteoir mé a bheith ciúin agus gan<br />
ceistean<strong>na</strong> ciotacha a chur, io<strong>na</strong>s go dtiocfadh léi bheith<br />
i<strong>na</strong> múinteoir maith gan iarracht ró-mhór a dhéa<strong>na</strong>mh.<br />
Ba mhaith le m‘oiliúnóir mé a bheith i m’imreoir maith le go<br />
mbeadh an bua ag a fhoireann.<br />
Ba mhaith liomsa go spreagfadh s<strong>iad</strong> mé, <strong>na</strong> rudaí sin a<br />
bhfuil mé ábalta orthu, a dhéa<strong>na</strong>mh go maith. Ba mhaith<br />
liom go stadfadh s<strong>iad</strong> de bheith ag cur lochta orm nuair<br />
<strong>na</strong>ch n-éiríonn liom rud a dhéa<strong>na</strong>mh de bhrí <strong>na</strong>ch bhfuil<br />
mé ábalta air. Ba mhaith liom fosta go ligfeadh s<strong>iad</strong> dom<br />
leathnú amach agus rudaí nua a thriail agus a fhiosrú.<br />
Ba mhaith liom go mbeadh s<strong>iad</strong> ann dom nuair is gá, ach<br />
go scaoilfeadh s<strong>iad</strong> saor mé le go dtiocfadh liom fáil amach<br />
dom féin cén cineál duine mé, cad chuige a bhfuil mé<br />
anseo agus cad é atá i ndán dom.<br />
Ba mhaith liom a bheith cinnte go bhfuil grá acu dom, don<br />
duine istigh io<strong>na</strong>m, go díreach <strong>mar</strong> atá mé, anseo os<br />
a gcomhair.<br />
© Marion Stroud, www.<strong>mar</strong>ionstroud.com<br />
33
Áis F<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
Scálaí –<br />
Déanfaidh mé<br />
iarracht, Thig liom<br />
é a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
34
Déanfaidh mé iarracht<br />
Mo Chuid Laigí<br />
Thig liom é a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
Mo Chuid Láidreachtaí<br />
35
Áis G<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 4: Bheith i do chean<strong>na</strong>ire éifeachtach<br />
An Ceathrú Mac<br />
Oíche stoirme, i bhfad, i bhfad i gcéin, rugadh<br />
ceathrar mac do bhean. Chuir sí clúdach orthu<br />
agus chuir sí i<strong>na</strong> luí in aice léi <strong>iad</strong>. <strong>Cad</strong> é a<br />
bheadh i ndán dóibh? Ghuigh sí chuig spiorad<br />
draíochta a teaghlaigh. Cho<strong>na</strong>ic sí splanc agus<br />
nocht spiorad álainn.<br />
D’amharc an spiorad ar an chéad leanbh.<br />
Bhain sí cloch chorcra lonrach amach as a<br />
mála órga agus cheol sí, “Is agat a bheas<br />
bua an cheoil.” Thug sí cloch ghlas don dara<br />
mac agus cheol sí, “Beidh tusa i d’fheirmeoir<br />
iontach.” Thug sí cloch dhearg don tríú<br />
leanbh agus cheol sí, “Is agatsa a bheas<br />
bua <strong>na</strong> healaíne.” Nuair a tháinig sí chuig an<br />
cheathrú leanbh, bhain sí sé phúróg dhon<strong>na</strong><br />
ghrán<strong>na</strong> amach as a mála “agus beidh tusa i<br />
d’fhoghlaimeoir maith”, a cheol sí. Chualathas<br />
pléasc scanrúil, cho<strong>na</strong>cthas splanc solais, agus<br />
leis sin d’imigh an spiorad as radharc.<br />
36
“<strong>Cad</strong> é a bhí i gceist aici?” dúirt an bhean léi féin. D’amharc sí ar <strong>na</strong><br />
púróga. “Ní thiocfadh leo a bheith iontach tábhachtach”, smaoinigh sí.<br />
Mar sin féin, chuir sí <strong>na</strong> púróga go cúramach isteach i mála beag agus<br />
chuir sí thart ar mhuineál an linbh <strong>iad</strong>.<br />
A luaithe a bhí an chéad triúr mac in ann siúl ba léir go raibh buan<strong>na</strong><br />
ar leith acu. Bhíodh daoine i gcó<strong>na</strong>í ag iarraidh éisteacht leis an chéad<br />
mhac agus é ag ceol. Dá mbeadh ceann ar bith dá n-ainmhithe tinn,<br />
thabharfadh s<strong>iad</strong> chuig an dara mac é agus bheadh a fhios aige<br />
láithreach cad é a bhí cearr leis. Tharraingíodh an tríú mac pictiúir a bhí<br />
chomh galánta sin go mbíodh daoine ag iarraidh air a gcuid tithe agus<br />
a gcuid éadaí a mhaisiú agus é go fóill i<strong>na</strong> ghasúr. Nuair a d’amharcadh<br />
an bhean ar an cheathrú mac, phógadh sí é ar a chlár éadain agus<br />
dhéa<strong>na</strong>dh sí miongháire, agus smaoiníodh sí gur maith an rud é go<br />
raibh buan<strong>na</strong> speisialta ag a chuid deartháireacha.<br />
D’amharc an ceathrú mac ar <strong>na</strong> sé phúróg agus mhach<strong>na</strong>igh sé ar<br />
an chiall a bheadh leo. Bhí sé an-bhródúil as a thriúr deartháireacha.<br />
Ba mhaith leis a bheith cosúil leo, <strong>mar</strong> sin de, d’amharcadh sé ar gach<br />
rud a dhéa<strong>na</strong>dh s<strong>iad</strong>. Chuireadh sé ceistean<strong>na</strong> orthu agus d’éisteadh<br />
sé go cúramach leis <strong>na</strong> freagraí. Smaoiníodh sé ar a bhfaca sé agus<br />
ar chuala sé. Dhéa<strong>na</strong>dh sé aithris ar <strong>na</strong> rudaí a dhéa<strong>na</strong>dh s<strong>iad</strong> agus<br />
nuair nár éirigh leis rud a dhéa<strong>na</strong>mh, in io<strong>na</strong>d éirí as, is amhlaidh a<br />
d’fhoghlaimíodh sé uaidh. Bhí grá mór ag a dheartháireacha dó agus ba<br />
ghnách leo cuid mhór ama a chaitheamh leis cionn is go raibh sé chomh<br />
cuidiúil sin agus gur thaitin a chuideachta leo.<br />
Nuair a tháinig an ceathrar mac i méadaíocht, dúirt an bhean leis an<br />
chéad triúr acu, “Ar aghaidh libh agus déa<strong>na</strong>igí bhur saibhreas. Tá<br />
<strong>na</strong> buan<strong>na</strong> uilig agaibh atá de dhíth oraibh.” D’fhág s<strong>iad</strong> an fheirm.<br />
D’fhiafraigh an ceathrú mac di an dtiocfadh leisean imeacht chomh maith<br />
ach dúirt an bhean, “níl aon bhuan<strong>na</strong> ar leith agatsa, b’fhéidir gurbh<br />
fhearr duit fa<strong>na</strong>cht anseo. <strong>Cad</strong> é atá agat le taispeáint don saol mór?”<br />
Tháinig brón uirthi an oíche sin. “Is trua <strong>na</strong>ch bhfuil duine ar bith anseo<br />
leis an chian a thógáil díom” ar sise. Ansin d’oscail an ceathrú mac<br />
a bhéal agus thosaigh sé a ghabháil cheoil. Cheol sé go hálainn -<br />
chomh hálainn leis an chéad mhac. An lá dár gcionn bhí ceann de <strong>na</strong><br />
hainmhithe tinn. D’amharc an ceathrú mac ar an ainmhí agus bhí a fhios<br />
aige cad é a bheadh le déa<strong>na</strong>mh aige. Faoin lá dár gcionn, cosúil leis<br />
<strong>na</strong> hainmhithe ar thug an dara mac aire dóibh, bhí biseach air. Nuair a<br />
mhúscail an bhean an mhaidin dár gcionn cho<strong>na</strong>ic sí pictiúr nua ar an<br />
bhalla. Bhí sé galánta, chomh galánta leis <strong>na</strong> pictiúir a rinne an tríú mac.<br />
Ghlac sí an mála beag a bhí thart ar mhuineál an cheathrú mac agus<br />
d’amharc sí ar <strong>na</strong> púróga. Chuimhnigh sí ar an rud a dúirt an spiorad:<br />
“Agus beidh tusa i d’fhoghlaimeoir maith.”<br />
© Cóipcheart Coró<strong>na</strong>ch 2005, sliocht as an Pri<strong>mar</strong>y Natio<strong>na</strong>l Strategy<br />
37
Áis H<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 4: Bheith i d’fhoghlaimeoir éifeachtach<br />
Mo<br />
Phlean<br />
Teagaisc<br />
Ní bheidh a fhios<br />
agat cad é is féidir<br />
leat a bhaint amach<br />
go dtí go ndeánfaidh<br />
tú iarracht.<br />
38
Scil atá á teagasc:<br />
Ainm an dalta:<br />
An dóigh is fearr leis an dalta foghlaim:<br />
An rud a chaithfidh mé a dhéa<strong>na</strong>mh, céim ar chéim, le<strong>na</strong> chinntiú go bhfoghlaimeoidh an dalta ar an dóigh is fearr leis/léi foghlaim:<br />
Breithmheas ar an cheacht:<br />
39
Scéalta molta<br />
Alexander, J.<br />
The 7 Day Self Esteem Super Booster<br />
(Hodder Children’s Books: 2007)<br />
978-0340930670<br />
Berry, J. Only One of Me<br />
(Macmillan Children’s Books: 2004)<br />
0 33041831 9<br />
Browne, A. Willy the Dreamer<br />
(Walker Books: 1998) 0 74456964 8<br />
Child, L. Utterly Me, Clarice Bean<br />
(Orchard Books: 2003) 1 84362304 8<br />
Cobb, N. True Identity<br />
(iUniverse.com: 2003) 978-0595282272<br />
Crew, G. Memorial<br />
(Lothian: 2000) 0 73440545 6<br />
Dyer, W. Incredible You: 10 Ways to Let Your<br />
Greatness Shine Through (Hay House Inc.: 2006)<br />
978-1401907822<br />
Espeland, P.<br />
Proud to be You: The Positive Identity Assets<br />
(Free Spirit Publishing Inc.: 2007)<br />
978-1575422022<br />
Hann-Syme, M. Not Like Me<br />
(Walker Books: 2007) 978-1406303834<br />
Kleyla, M. P. Identity Unknown<br />
(iUniverse.com: 2003) 978-0595658121<br />
Laird, E. Me and My Electric<br />
(Mammoth: 1998) 0 74972922 8<br />
McCombie, K. How to Be Good(ish)<br />
(Walker Books: 2008) 978-1406318043<br />
Naik, A. The Little Book of Self Esteem<br />
(Hodder Children’s Books: 2007)<br />
978-0340930458<br />
Sachar, L. Someday Angeline<br />
(Bloomsbury Children’s Books: 1998)<br />
978-0747587231<br />
Léitheoireacht<br />
bhreise mholta<br />
Foghlaim Ghníomhach agus Modhan<strong>na</strong><br />
Gníomhach Teagaisc<br />
Ar fáil ar www.nicurriculum.org.uk<br />
Campbell, R.J. et al, Engagement with<br />
School, Identity and Self-Esteem<br />
(Natio<strong>na</strong>l Academy for Gifted and<br />
Talented Youth: 2006) 978-1905877188<br />
Collins, M. Because We’re Worth It:<br />
Enhancing Self-Esteem in Young<br />
Children (Lucky Duck Publishing: 2001)<br />
978-1873942093<br />
Dalgleish, T. Self Esteem: Ages 8-10<br />
(A & C Black Publishers Ltd: 2002)<br />
978-0713661835<br />
Thematic <strong>Unit</strong> Year 5: Me Inc.<br />
(CCEA: 2008)<br />
Pri<strong>mar</strong>y Natio<strong>na</strong>l Strategy: SEAL: Going<br />
for Goals Years 5 and 6 (DfES: 2005)<br />
1349-2005 G<br />
Pri<strong>mar</strong>y Values (CCEA: 2005)<br />
1 85885337 0<br />
Suímh ghréasáin eile<br />
www.teachingideas.co.uk/more/pshe/contents.htm<br />
Smaointe agus áisean<strong>na</strong> le muinín agus freagracht a<br />
fhorbairt<br />
www.teachers.tv/video/397<br />
Gearrthóga físe EC1 agus EC2 ar fhéinmheas ó<br />
Teachers TV
Change language