ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

Şeyl Gaz Arama ve Üretimi
Sun Jay Sunjay
Banaras Hindu Üniversitesi, Hindistan
Şeyl gaz, doğal gaz için hem kaynak, hem de rezervuar gibi davranan şeyl formasyonlarından
elde edilen doğal gazdır. Her bir şeyl gaz rezervuarı kendine özgü özelliklere sahiptir. Bu birimleri
araştırma işi, sediman kayaçları nano ölçekteki değişmez özellikleriyle onların makroskobik
özellikleri arasında bir köpri kurmaya odaklanır. Çatlak ve fay trendlerinin tanımlanmalarına
olanak vermelerinden dolayıi 3B sismik gittikçe başarı kazanmaktadır. Yüzeyden yapılan
Jeokimya çalışmaları, sondaj matkabının karşılaşacağı çatlak ve fay sistemlerini yer altında
belirleyemez. Bu yüzden 3B sismik, gittikçe daha agresif bir biçimde başarıyla kullanılmaktadır.
Unconventional rezervuarlar, ticari üretim elde etlmek için farklı kuyu arama teknikleri ile
zorlanmaya ihtiyaç duyarlar. Şeyl gazrezervuarları, aşırı derecede geçirimsiz formasyonlardan
gazın alınması için hidrolik çatlatmaya ihtiyaç duyarlar. Kuyu çatlatma, kuyu tamamlamanın
önemli bir adımı olduğundan petrol şirketleri, çatlaklar hakkında, bu çatlakları açık olup olmadığı,
çatlakların yayılım yönleri, çatlak tipi ve boyutları ve onların hidrolik çatlatma zonu içerisinde
kalıp kalmadığı gibi temel bilgileri bilmeye ihtiyaç duyarlar. Gittikçe artan oranda, bu bilgileri
sağlamak, sondaj ve kuyu tamamlama çalışmalarına yön vermek üzere sismik kullanılmaktadır.
Sondaj bölgelerini optimize etmek için sismikten elde edilen üç tip bilgi çıkarılmaktadır: Çatlak
karakterizasyonu, jeomekanik özellikler, temel stress ölçümleri (düşey maximum, yatay minimum
srtesler). Günümüzde üretim yapılan şeyl gaz havzalarındaki formasyonların hedef derinlikleri
göz önüne alındığında, yatay transverse izotropiyi artıracak şekilde maximum temel stress
yönünün düşey olduğu anlaşılmıştır. Bu, çatlak sisteminin kendi içerisinden geçen sismik dalgalar
üzerinde anizotropik etkilere sebep olan dikey çatlaklardan meydana geldiği anlamına gelir. Bu
anizotropik etkiler, 3B sismik üzerinde azimuta bağlı olarak zamanda ve ampiltüdde meydan
gelen değişiklikler olarak gözlemlenir. Çok bileşenli veride ise shear dalgalarda ayrışmalar
olarak görülür. Şeyllerin anizotropisinin ultrasonik ölçümlemesi: Ultrasonik hızların labarotuvar
ölçümleri, uygulanan sıkışma yönünde kompresyonel dalgaların daha hızlı hareket ettiğini teyit
etmiştir. Bunun arkasındaki sebep, bütün kayaçların bir microçatlak dağılımına sahip olmasından
kaynaklanıyor olabilir. Stress uygulandıkça, en büyük stres yönüne dik olarak yönelime sahip
çatlaklar kapanacaktır, bu esnada stress yönünde dizilim gösteren çatlaklarda açılacaktır. Bir çok
durumda, partikül hareketi çatlakların açılım yönünde gelişen en hızlı yayılan dalgalar olacaktır.
Akustik anizotropinin en belirgin özelliği, shear dalgalarının tipik olarak çatlaklardan kaynaklanan
ayrışma yada polarizasyon göstermeleridir.
Anahtar Kelimeler: Şeyl Gaz, 3D Sismik, Anizotropi, Ultrasonik, Hidrolik çatlatma, Mikrosismik
84