ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

Çubuk Gölü’nün (Göynük, Bolu, KB Anadolu) Son 1400 Yıllık İklimsel Kaydının
Çoklu Göstergelere Dayalı İncelenmesi
Faruk Ocakoğlu 1 , Osman Kır 1 , Emel Oybak Dönmez 2 , Aydin Akbulut 3 , Sanem Açıkalın 1 ,
Celal Erayık 1 , İsmail Ömer Yılmaz 4 , Cemal Tunoğlu 5
1 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Eskişehir
2 Hacettepe Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Ankara
3 Gazi Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Ankara
4 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara
5 Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara
Göynük’ün (Bolu, KB Anadolu) 15 km kadar KD’sunda yer alan Çubuk gölünde, göl içinden 3 m
kalınlığında bir karot alınmış ve göl kenarında bir hendek açılmıştır. Karot ve hendek örnekleri
üzerinde litoloji, duraylı izotop, jeokimya, polen ile ostrakod ve diyatom analizlerine dayanan
bir paleo-iklimsel çalışma yürütülmüştür. Litolojik olarak karotun yukardan 50 cm’si gri yeşil
çamurlardan, 50-150 cm arası ince kumlu seviyelerle ardalanan gri-yeşil çamurlardan ve 150-
300 cm arası baskın olarak yeşilimsi gri çamurlardan oluşur. Bir kaç seviye dışında karot boyunca
organikçe zengin seviye ya da laminasyon gözlenmez. Üç örneğin 14C’a dayalı yaş modeline göre
karotun tabanı günümüzden 1400 yıl önceye uzanırken, kum baskın olay seviyenin MS 1400’den
başlayarak 50 yıl gibi kısa bir zamanda oluştuğu anlaşılmaktadır. Duraylı oksijen izotop verileri,
MS 1450’den başlayarak, yağışın azaldığını gösteren genel bir negatif sapma eğilimi sergilerler.
Bazı jeokimyasal göstergeler bu dönem boyunca gölde biyolojik üretkenliğin arttığını, ancak
oksidasyonun da artmış olabileceğini göstermektedir. Bu dönemde toplam ağaç ve çam polenleri
dikkat çekici oranda artarken çalı polenleri azalmıştır. Paralel olarak bu dönemde bentik/planktik
polen oranı oldukça artmıştır. Olay seviye autocoseria sp. gibi bazı türlerin bol bulunuşuyla da
tipiktir. Karotun MS 1400-MS 500 yılları arasını temsil eden alt bölümünde biri MS 850, diğeri de
MS 1250’de zirve yapan iki soğuk ve yağışlı dönem belirlenmiştir. Yaklaşık 100 yıl kadar süren bu
dönemlerde duraylı izotoplar oldukça negatife kaymışlar, biyolojik üretkenlik ve kırıntılı getirimini
ifade eden jeokimyasal göstergeler azalmışlardır. Bu dönemler aynı zamanda sığ göl koşullarını
anlatan oldukça zengin ve çeşitli ostrakod faunasının gözükmesi ve bentik/planktik diyatom
tür sayısında artışla tipiktirler. Zamansal olarak Küçük Buz Çağı ve Ortaçağ Sıcak Dönemi’ni de
içeren Çubuk kaydı bölgesel şablonlarla karşılaştırılarak tutarsızlıklar üzerine de bazı düşünceler
üretilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Küçük Buzul Çağı, Ortaçağ Sıcak Dönemi, KB Anadolu, Paleoklimatoloji,
Palinoloji
68