ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

GORE Sorber Çalışmaları ile Hidrokarbon Aramacılığı ve Türkiye’den Örnek
Çalışmalar
Tuba Evren Sökmensüer, Kadir Gürgey
Merty Energy, Ankara
1950’li yıllara kadar gerçekleşen petrol keşiflerinin çoğu, aktif sızıntıların veya allta yatan
hidrokarbon birikimleri ile alakalı olduğu düşünülen diğer yüzey belirteçlerinin, yakınlarına
açılan kuyular sayesinde yaşanmıştır. Bu durum, yüzeyden yorumlama araçlarının geliştirilmesine
sebep olmuştur. Yüzey jeokimyasal teknikler, ilk olarak Laubmeyer ve Sokolov tarafından
yaklaşık atmış sene önce başarılı ve başarısız sonuçlarla uygulanmıştır. Yaklaşık elli yıldan beri
petrol ve gaz arayan yer bilimciler, hidrokarbon içeren rezervuarların, yüzey parametrelerinin
ölçülmesi ile gösterilebilmesine yönelik metotları geliştirmişlerdir. Bu geleneksel yöntemler,
direkt toprak analizi, aktif toprak/gaz ölçümlemeleri ve mikrobiyel teknikleri içermiştir. Ne yazık
ki, bu geleneksel yöntemler her 5 arama bölgesinden birine ait zeminin düşük soğurganlığa
sahip oluşu, zemin geçirgenliğinin düşük oluşundan ötürü örneklemede yaşanılan zorluklar,
düşük analitik hassasiyet, C1- C5 (metan-pentan) hidrokarbonlara ait sınırlı veri paketlerinin
oluşundan dolayı sıkıntı yaratmaktadır. Modern jeokimyasal yüzey yöntemi GORE çalışmasıdır.
Bu yöntem, kuru ve suya doygun zeminlerde veya direkt olarak suyun içinde çalışabilen pasif
bir sinyal toplayıcı kullanır. Bu teknik, kısmen geçirimsiz ve çok düşük (trilyonda bir miktarda)
konsantrasyonlu örtü tabakasına sahip çalışma alanlarında kullanılabilecek derecede hassastır.
Etan ve benzin gibi yüz elliden fazla uçucu katı veya sıvı bileşik veya piren gibi az uçucu katılar
yüksek isabet oranı ile ölçümlenebilir. Bileşiklere ait bu çok hassas ve zengin veri paketlerinin
çok değişkenli istatistiksel tekniklerle bir arada kullanılması ile bu yöntem çevre, enerji ve maden
sektörlerinde kullanılabilecek geniş bir uygulama alanına sahip olmuştur. Analiz, ısısal bozulma,
gaz kromatografi ve kütle skektroskopi (IB/GK/KS) kullanılarak her bir örneğin C2 den C20 ‘ye kadar
hidrokarbonları kapsayan bir kütle mertebesinde incelenmesiyle yapılır. Kullanılan malzeme,
alkanları, saykloalkanları, naftalinleri, aromatik ve yer değişimli aromatik bileşikleri etkili bir
şekilde saptar. Çalışma alanından elde edilen kompozisyonlar ve model olarak seçilen kuru/gazlı/
petrollü kuyuların istatistiki yorumlanması sonucu hedefe yönelik anomali haritaları elde edilir.
GORE yöntemlerine öncül arama, prospekt değerlendirme ve saha geliştirme dahildir. Öncül
arama alanı, petrol sisteminin teyit edilmesinde, muhtemel yapıların değerlendirilmesinde ve bir
sismik programa odaklanmada kullanılır. GORE çalışmaları arama uygulamalarında jeofiziksel
çalışmaların odaklanmasına, muhtemel yapılara öncelik verilmesinde veya yapısal ve stratigrafik
kapanlardaki birikimin incelenmesine yardımcı olur. Eski sahalarda, üretimin artırılmasında,
geçilmiş ekonomik öneme sahip zonların bulunarak rezerv oluşturulmasında yardımcı olur.
Bu çalışmada GORE yüzey jeokimya yöntemi Türkiye’den seçilen Çatalca, Alaşehir ve Ezine
sahalarından örnek çalışmalar ile tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Hidrokarbon, yüzey jeokimyası, goretm çalışmaları, yüzey hidrokarbon
aramacılığı, petrol ve doğal gaz arama, uçucu organik bileşen
52