ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

Potansiyel Alan Verisi Kullanılarak Jeotermal Sahaların Araştırılması
Seyfullah Tufan, Adil Özdemir, Melike Doğanay
Adil Özdemir Mühendislik ve Sondaj, Ankara
Gravite ve manyetik yöntemler, potansiyel teoriye dayalı temel jeofizik arama yöntemleridir. Geniş
alanlarda, genel olarak tüm yeraltı zenginliklerinin aranmasında (maden, petrol, jeotermal vb.),
detay jeolojik, diğer jeofizik ve sondaj çalışmalarına yönelik hedef alanlarının belirlenmesinde
ucuz yöntemler olması nedeniyle dünyada ve Türkiye’de uygulama alanları artmaktadır. Gravite
yöntemi yerçekimi alanından, manyetik yöntem ise yer manyetik alanından etkilenir. Yeraltı
homojen bir yapıda olmayıp magmatik, sedimanter, metamorfik ve ekonomik zenginlikleri
oluşturan mineral yoğunlaşmalarından oluşur. Bu kayaçlar ve mineral yoğunlaşmaları yeraltında
farklı derinlik, boyut ve farklı yoğunluk ve mıknatıslanma duyarlılığına (süseptibilite) sahiptirler.
Tüm bu farklılıklar gravite yönteminde yerçekimi ivmesinin düşey bileşeninde, manyetik yöntemde
ise yer manyetik alanında belirgin değişimlere neden olur. Bu değişimlerin yeryüzünde özel olarak
geliştirilmiş aletlerle ölçülmesi ve bu ölçülerin değerlendirilip, yorumlanması gravite ve manyetik
yöntemlerinin esasını teşkil eder. Havadan manyetik verilerin yorumlanması ve bu anomaliye
sebep olan jeolojik yapının modellenmesi için, manyetik verilerin kutba indirgenmesi, manyetik
verilerin gravite verilerine dönüştürülmeleri, güç spektrumundan jeolojik yapı derinliğine
yaklaşım, anomaliye sebep olan jeolojik yapının yaklaşık sınırlarının tayini, havadan manyetik
verilerin jeolojik 2B olarak modellenmesi ve prizmalar yardımıyla jeolojik 3-B modellenmesi
teknikleri kullanılmaktadır. Bir sahanın jeotermal arama için uygun olup olmadığının, uygun
ise arama için hedef alanların belirlenebilmesi ve uygun arama yöntemlerin seçilebilmesi için
bölgesel jeoloji, jeofizik (havadan manyetik ve rejyonal gravite), yükseklik ve uydu görüntü
verileri birlikte incelenmelidir ve detay aramalara (jeolojik haritalama, jeokimyasal örnekleme,
jeofizik ve sondaj çalışmalarına) daha sonra başlanmalıdır. Potansiyel alan verileri (havadan
manyetik ve rejyonal gravite) ile bölgesel ön arama yapılmasının ruhsat alımı, saha alımı-devri
ve detay aramaya başlamadan önce yapılmasının standart hale getirilmesinin sektöre önemli
katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada, havadan manyetik ve rejyonal gravite verileri
kullanılarak jeotermal sahaların araştırılması uygulamadan örnekler verilerek incelenmiştir.
Jeotermal araştırmalarda yapılacak detay aramalar öncesi potansiyel alan verileri kullanılarak
bölgesel ön arama yapmanın faydaları ve elde edilebilen sağlıklı sonuçlar bu çalışma ile ortaya
konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Potansiyel Alan Verisi, Rejyonal Gravite, Havadn Manyetik, Jeotermal
326