ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

Üst Triyas Yaşlı Denizli-Kızılyer Karbonat-Evaporit İstifinin Sedimanter
Fasiyesleri ve Depolanma Ortamları (Gb Anadolu, Türkiye)
Hülya Alçiçek 1 , Baki Varol 2 , Anna Gandin 3
1 Pamukkale Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Denizli
2 Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara
3 Dipartimento Scienze della Terra, Università di Siena, Siena, Italy
GB Anadolu’da Denizli güneydoğusunda yüzeyleyen Üst Triyas yaşlı Kızılyer karbonat-evaporit
birimi allokton Likya naplarının karbonatlı ve ofiyolitli birimleri içerisinde tektonik bir dilim olarak
yer alır (Alçiçek et al, 2003; Gündoğan et al., 2008). Birim başlıca sülfat (anhidrit/jips) aratabakalı
dolotaşı ve dolomitik kireçtaşı ardalanmasından oluşur ve başlıca iki litofasiyes ile temsil edilir.
Litofasiyes I koyu gri renkli homojen dolotaşından kuruludur ve üç mikrofasiyesten oluşur:
Seyrek ostrakod ve foraminifer içeren dolomikritik çamurtaşı; peloid, foraminifer, ostrakod ve
sintaksiyal büyümeli ekinoderm içeren dolobiyomikrosparitik vaketaşı-istiftaşı; ve ostrakod,
ekinoderm/krinoid ve çamur peloidleri içeren biyoklastik istiftaşı. Litofasiyes II fenestral fabrikli,
açık-koyu gri renkli dolomitik kireçtaşından kuruludur ve iki mikrofasiyesten oluşur: Dolosparitik
veya sülfat çimentolarıyla birbirinden ayrılmış kriptalgal lamina parçalarından oluşan kriptalgal
bağlamtaşı ve ostrakod, algal agregatlar ve hyalin foraminifer izleri içeren ardalanmalı tabakalar
içeren ostrakodlu/peloidal istiftaşı-tanetaşı. Sedimantolojik ve mikropaleontolojik veriler, Kızılyer
istifinin tropikal/kurak iklim koşulları şartlarında, bir sığ iç karbonat yokuşunun gelgit çevresi
bölgesinde yer alan korunaklı bir ortamda çökeldiğini gösterir. Evaporitlerle birlikte bulunan
dolomitler genellikle tuzlu suyun geriye akışı ile ilişkilidirler. Transgresyon sırasında platform ile
açık deniz arasındaki su alışverişi, normal denizel karakterli lagünel su kütlesinin artmasına neden
olur ve sonuçta lagün ortamında karbonat depolanmasına yol açar. Deniz seviyesinin düşmesi
ile birlikte su değişimi sınırlı hale gelerek lagün suyunun tuzluluğu buharlaşma ile artar ve bu
durum ortamda sülfatların çökelmesine neden olur. Kızılyer karbonatlarının δ18O değerleri -8.93
ile -5.38‰, δ13C değerleri ise +1.76 ile +3.26‰ arasında değişmektedir. δ18O oranları erken
diyajenetik dolomitleşme sıcaklık koşullarını (40-72°C) yansıtan termal etkinin neden olduğu
izotopik ayrımlaşmayı işaret eder. Nispeten yüksek olan δ13C değerleri ise dolomitlerin göreceli
olarak kapalı bir sistemde alterasyonla oluştuğunu gösterir. Gelgit çevresi depolanma koşullarına
sahip Kızılyer karbonat-evaporit istifi, Üst Triyas yaşlı Alpin istiflerine oldukça benzerlik gösterir
(örneğin Girit, Apeninler, Alpler, Karpatlar). Bununla birlikte, Kızılyer istifinin mikrofauna
bakımından fakir oluşu çok daha korunaklı bir platform içi ortamda depolanmayı simgeler.
Ayrıca geç diyajenetik alterasyondan dolayı dolotaşlarının içerisindeki erken diyajenetik olayları
yorumlamak oldukça güçtür. Kızılyer istifinin diğer eşdeğer Akdeniz istifleriyle olan benzerliği,
Kızılyer istifinin Tetis okyanusunun kuzey kenarında meydana gelen bir sedimantasyonla
oluştuğunu göstermektedir.
Anahtar Sözcükler : Üst Triyas, Güneybatı Türkiye, Sedimantoloji, Evaporitler, Gelgit çevresi
karbonatları
402