ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD
Share Embed Flag
Download ePaper

ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

tpjd.org.tr
14.06.2013 Views

The Black Sea Formed Wıthın Old Eurasıan Contınental Lithosphere: Implications For Pre Black Sea Reconstructions and Controls on Black Sea Tectonic Evolution Randell Stephenson University of Aberdeen, School of Geosciences, Geology And Petroleum Geology, Aberdeen, UK Heat flow data and lithosphere rheology and tomography models suggest that the lithosphere beneath the Black Sea is cold and strong. Comparison of the regional distribution of Black Sea rift structures with other back-arc basins and models of back-arc basins suggest that the lithosphere beneath the Black Sea is cold and strong. Inverse numerical models of tectonic subsidence of the margins of the Black Sea compared to those of other modern and paleo back-arc basins suggest that the lithosphere beneath the Black Sea is cold and strong. From this, it is concluded that the Black Sea formed (mainly) within old Eurasian continental lithosphere. Indeed, reconstructions based on regional tectonic arguments suggest that continental crust on both sides of the modern Black Sea were contiguous parts of the Eurasian plate since at least Early Palaeozoic, if not even Neoproterozoic times. Further, this Eurasian continental lithosphere around the Black Sea has been in a (trans)extensional tectonic environment since at least the Late Palaeozoic, the geological record of which can be found on the margins of the Black Sea and in subsurface data from the shelves of the Black Sea. The back-arc rifting that led to the present configuration of the Black Sea, which occurred in the Cretaceous, was therefore superimposed on the structural consequences of a series of earlier rifting and basin forming events (Late Devonian-Carboniferous, Permo-Carboniferous, Permo-Triassic, Jurassic). The crust that was thinned during Cretaceous rifting was already strongly thinned by these earlier events, which otherwise had been mostly thermally equilibrated on the lithosphere scale. The thin crust underlying the deep basins of the western and eastern Black Sea is not (sub)oceanic crust but is highly thinned continental crust, akin to a lower (continental) crustal metamorphic core complex. The implications of these observations and inferences for pre Black Sea tectonic reconstructions and controls on its origin and evolution will be enumerated and explored. Keywords : Black Sea Evolution, Basin Modelling, Lithosphere 293

İstanbul Zonu’nda Karbonifer Flişinin Kaynak Alanı: Kumtaşı Petrografisi ve Kırıntılı Zirkon-Rutil Jeokronolojisi Nilgün Okay 1 , Thomas Zack 2 , Aral İ. Okay 3 , Matthias Barth 2 1 İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, İstanbul 2 Mainz Üniversitesi, Yerbilimleri Fakültesi, Mainz, Almanya 3 İstanbul Teknik Üniversitesi, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İstanbul İstanbul Zonu’nun batı kesiminde yer alan ve Trakya Formasyonu olarak bilinen Alt Karbonifer flişi, Varisken orojenezinin başlamasını temsil eden, kalınlığı 1500 metreyi geçen bir kumtaşı-şeyl istifinden oluşur. Trakya Formasyonu Alt Karbonifer (Turnasiyen) yaşlı siyah çörtler üzerinde yer alır ve Alt Triyas yaşlı karasal kumtaşı ve konglomeralar tarafından uyumsuzlukla örtülür. Trakya Formasyonu’nun kaynağını saptamak amacı ile kumtaşlarının petrografisi ve kumtaşları içindeki kırıntılı zirkon ve rutillerin jeokronoloji ve jeokimyası çalışılmıştır. Kumtaşları feldispatik ve litik grovak ve subgrovaklardan oluşur, yaklaşık eşit oranlarda kuvars, feldispar ve litik taneler içerir. Feldispar oranı istifin üstüne doğru artar, kuvars ve litik taneler azalır. Litikler baskın olarak ortaç volkanik tanelerden yapılmıştır, bunları metamorfik ve sedimenter kaya parçaları izler. İri litik taneler ise genellikle granitoid kaya parçalarından oluşur. Modal analizi yapılan 21 adet kumtaşı örneği tektonik diskriminasyon diyagramlarında genellikle parçalanmış magmatik yay alanına düşer. Dört adet kumtaşı örneğinden 218 adet kırıntılı zirkon ve 35 adet kırıntılı rutil tanesi lazer ablasyon ICP-MS tekniği ile analiz edilmiştir. Kırıntılı zirkon yaşları genellikle Neoproterozoyik (640- 550 Ma) ve en Geç Devoniyen - en Erken Karbonifer (390 - 335 Ma) olmak üzere bimodal bir dağılım gösterir. Analiz edilen zirkonların yaklaşık %9›u1700-2750 Ma arası yaştadır, 700- 1700 Ma yaş aralığındaki zirkonlara rastlanmamıştır. Zirkonların REE dağılımları ve Th/U değerleri magmatik bir kökene işaret eder. Bir rutil haricinde diğere tüm rutiller Geç Devon - Erken Karbonifer yaştadır, rutillerin jeokimyası amfibolit fasiyesinde başkalaşım geçirmiş bir kaynak alanı göstermektedir. Kumtaşı petrografisi ve zirkon-rutil yaşları Alt Karbonifer kumtaşları için tek bir kaynak alanı tanımlamaktadır. Bu kaynak alan Neoproterozoyik bir temel ve bu temeli üzerleyen Geç Devon - Erken Karbonifer magmatik-metamorfik kayalardan oluşmaktadır. Geç Devon - Erken Karbonifer yaşta magmatik ve metamorfik kayalar Doğu Akdeniz bölgesinden bilinmemekte, buna karşın merkezi Avrupa›da yaygın olarak bulunmaktadır. İstanbul Zonu genellikle merkezi Avrupa›daki Avalonya levhacıkları ile korele edilmektedir. Erken Karbonifer›de Avalonya, Armorikan levhacıkları ile çarpışmış ve bu çarpışma sonucu Hersiniyen orojenezi meydana gelmiştir. İstanbul Zonu›nun Karbonifer flişinin malzemesi, İstanbul Zonu›na çarpan bir Armorikan levhacığından gelmiş olmalıdır. Armorikan levhacıkları Trakya Formasyonu›nda izleri görülen 700-1700 Ma yaştaki zirkonların bulunmaması ve yaygın Geç Devon-Erken Karbonifer magmatizması ile karakterize olur. Bu durum Karbonifer›de İstanbul Zonunun merkezi Avrupa›ya yakın bir bölgede yer aldığını ve Trans-Avrupa kenet zonu boyunca sol yönlü bir makaslama ile Kretase›de Karadeniz kuzeyindeki konumuna ulaştığını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: İstanbul Zonu, Karbonifer, fliş, kumtaşı, petrografi, kırıntılı zşrkon yaşları 294

İstanbul Zonu’nda Karbonifer Flişinin Kaynak Alanı: Kumtaşı Petrografisi ve<br />

Kırıntılı Zirkon-Rutil Jeokronolojisi<br />

Nilgün Okay 1 , Thomas Zack 2 , Aral İ. Okay 3 , Matthias Barth 2<br />

1 İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, İstanbul<br />

2 Mainz Üniversitesi, Yerbilimleri Fakültesi, Mainz, Almanya<br />

3 İstanbul Teknik Üniversitesi, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İstanbul<br />

İstanbul Zonu’nun batı kesiminde yer alan ve Trakya Formasyonu olarak bilinen Alt Karbonifer<br />

flişi, Varisken orojenezinin başlamasını temsil eden, kalınlığı 1500 metreyi geçen bir kumtaşı-şeyl<br />

istifinden oluşur. Trakya Formasyonu Alt Karbonifer (Turnasiyen) yaşlı siyah çörtler üzerinde yer<br />

alır ve Alt Triyas yaşlı karasal kumtaşı ve konglomeralar tarafından uyumsuzlukla örtülür. Trakya<br />

Formasyonu’nun kaynağını saptamak amacı ile kumtaşlarının petrografisi ve kumtaşları içindeki<br />

kırıntılı zirkon ve rutillerin jeokronoloji ve jeokimyası çalışılmıştır. Kumtaşları feldispatik ve litik<br />

grovak ve subgrovaklardan oluşur, yaklaşık eşit oranlarda kuvars, feldispar ve litik taneler içerir.<br />

Feldispar oranı istifin üstüne doğru artar, kuvars ve litik taneler azalır. Litikler baskın olarak ortaç<br />

volkanik tanelerden yapılmıştır, bunları metamorfik ve sedimenter kaya parçaları izler. İri litik<br />

taneler ise genellikle granitoid kaya parçalarından oluşur. Modal analizi yapılan 21 adet kumtaşı<br />

örneği tektonik diskriminasyon diyagramlarında genellikle parçalanmış magmatik yay alanına<br />

düşer. Dört adet kumtaşı örneğinden 218 adet kırıntılı zirkon ve 35 adet kırıntılı rutil tanesi lazer<br />

ablasyon ICP-MS tekniği ile analiz edilmiştir. Kırıntılı zirkon yaşları genellikle Neoproterozoyik<br />

(640- 550 Ma) ve en Geç Devoniyen - en Erken Karbonifer (390 - 335 Ma) olmak üzere bimodal<br />

bir dağılım gösterir. Analiz edilen zirkonların yaklaşık %9›u1700-2750 Ma arası yaştadır, 700-<br />

1700 Ma yaş aralığındaki zirkonlara rastlanmamıştır. Zirkonların REE dağılımları ve Th/U değerleri<br />

magmatik bir kökene işaret eder. Bir rutil haricinde diğere tüm rutiller Geç Devon - Erken<br />

Karbonifer yaştadır, rutillerin jeokimyası amfibolit fasiyesinde başkalaşım geçirmiş bir kaynak<br />

alanı göstermektedir. Kumtaşı petrografisi ve zirkon-rutil yaşları Alt Karbonifer kumtaşları için<br />

tek bir kaynak alanı tanımlamaktadır. Bu kaynak alan Neoproterozoyik bir temel ve bu temeli<br />

üzerleyen Geç Devon - Erken Karbonifer magmatik-metamorfik kayalardan oluşmaktadır. Geç<br />

Devon - Erken Karbonifer yaşta magmatik ve metamorfik kayalar Doğu Akdeniz bölgesinden<br />

bilinmemekte, buna karşın merkezi Avrupa›da yaygın olarak bulunmaktadır. İstanbul Zonu<br />

genellikle merkezi Avrupa›daki Avalonya levhacıkları ile korele edilmektedir. Erken Karbonifer›de<br />

Avalonya, Armorikan levhacıkları ile çarpışmış ve bu çarpışma sonucu Hersiniyen orojenezi<br />

meydana gelmiştir. İstanbul Zonu›nun Karbonifer flişinin malzemesi, İstanbul Zonu›na çarpan bir<br />

Armorikan levhacığından gelmiş olmalıdır. Armorikan levhacıkları Trakya Formasyonu›nda izleri<br />

görülen 700-1700 Ma yaştaki zirkonların bulunmaması ve yaygın Geç Devon-Erken Karbonifer<br />

magmatizması ile karakterize olur. Bu durum Karbonifer›de İstanbul Zonunun merkezi Avrupa›ya<br />

yakın bir bölgede yer aldığını ve Trans-Avrupa kenet zonu boyunca sol yönlü bir makaslama ile<br />

Kretase›de Karadeniz kuzeyindeki konumuna ulaştığını göstermektedir.<br />

Anahtar Kelimeler: İstanbul Zonu, Karbonifer, fliş, kumtaşı, petrografi, kırıntılı zşrkon yaşları<br />

294

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!