ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

İdeal Petrol Yasasının Tasarımı: Ekonomik Yaklaşım
Ferruh Demirmen
Bağımsız Petrol Danışmanı, Houston, A.B.D
Sektörde aynı zamanda “upstream fiskal sistemleri” olarak bilinen petrol yasalarının, çok kez
devlet ile kontratçı şirket arasında çıkar çatışmasına yol açtıkları bilinmektedir. Bu çatışmalar
petrol fiyatlarında, vergi rejiminde, veya üretim profilinde büyük değişiklikler olduğu zaman
kendini gösterir. Bu gibi hallerde devlet çok zaman petrol yasası revizyonuna gider, ki “oyunun
ortasında” yapılan bu revizyondan kontratçı hoşlanmaz; ya da kontratçı, “değişen koşulları” ileri
sürerek yasada değişikliklerin yapılması yollarını arar. Petrol yasası istikrarsızlaşır, ve ne devlet ve
ne de kontratçının çıkarlarına bir fayda gelir. Böyle durumlar petrol yasasının ana hedeflerinin ne
olduğunun iyi algılanmamasından, veya ekseriya, petrol yasasının yeterince esnek olmamasından
kaynaklanır. “Milli menfaatlara uymak” gibi genellemeleri bir kenara bırakırsak, bir ideal petrol
yasası: (1) aramayı teşvik eder, (2) büyük olduğu kadar küçük sahaların da geliştirilmesini
destekler, (3) aramanın ya da geliştirmenin zor olduğu durumlarda özel teşvikler sağlar, (4) petrol
fiatı ve saha veya üretime dönük çeşitli durumlarda ekonomik çıkarların devlet ve kontratçı
arasında adilane bir biçimde paylaşılmasını mümkün kılar. Ekonomik çıkarların adilane bir biçimde
paylaşılması en çekişmeli bir husus. Burada karar mekanizması, Devletin Aldığı ile yatırımcının
İç Kârlılık Oranı (İKO) arasındaki ilişkiye dayanmalıdır. Devletin Aldığı ve kontratçının İKO’nı
değişik kârlılık senaryoları çerçevesinde pozitif bir korelasyon gösteriyorsa, adilane bir paylaşım
var demektir. Bir ideal petrol yasasının tasarımı için en uygun yol ekonomik modellemedir.
Rezerv, kapeks, petrol fiyatı gibi değişik senaryoları içeren ekonomik modeller mevcut kontrat
mevzuatı dahilinde değerlendirilebilir. Ekonomik açıdan kifayetsizlik durumları, mevzuattaki
verilerde (vergi oranı gibi) ayarlama yaparak giderilebilir. Yöntem bir nevi fiskal simülasyon
olarak algılanabilir. Modeller ülkenin “jeolojisini” ve maliyet öngörülerini olabildiğince gerçekçi
bir şekilde yansıtmalıdır. Devlet Hissesi/Vergi ve Servis Sistemleri’nin aksine, Üretim Paylaşım
Sistemi, esneklik sağlama bakımından ekonomik modellemeye en uygundur. Bir örnek olarak,
5574 No’lu Petrol Yasası Tasarısı’nın ekonomik açıdan “yetersiz” olduğu ve dolayısıyla bir ideal
petrol yasası olmaktan uzak olduğu gösterilecektir.
Anahtar Kelimeler: Petrol yasası, fiskal sistem, ekonomik modelleme, simülasyon, 5574, üretim
paylaşımı, devlet hissesi/vergi.
260