ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

Balkan Kıvrım-Bindirme Kuşağı’nın (KBK) Neojen Dinamiği ve Hidrokarbon
Rezervleri Üzerindeki Olası Etkileri
Radoslav Nakov
Bulgaristan Bilimler Akademisi, Jeoloji Enstitüsü, Sofya, Bulgaristan
Doğu Balkan Yarımadası’nın Alpin jeodinamiği birkaç gerilme ve sıkışma evresi ile belirlenmektedir.
Vardar Okyanusu’nun Geç Kretase-Erken Paleosen’de kapanımı takiben, Balkan Kıvrım-Bindirme
Kuşağı’nın (KBK) çok iyi gelişmiş kıvrım-bindirme yapılarını oluşturan en önemli sıkışma ve
deformasyon fazı Orta Eosen’de yaşanmıştır. Bu dönemde, KBK kuzeye Moesiyen Platformu
üzerine tekrar bindirmiştir. Bu ana sıkışma fazını takip eden dönemde, KBK’nın en doğu ucundaki
Oligosen dönemi lokal deformasyonu dışında, KBK’nın uç kısmında herhangi bir tektonik faaliyet
olmadığı düşünülmektedir. Eosen’den bu yana ana deformasyon tipi gerilmedir. Gerilme,
güneydeki Ege Yitim Sistemi ile kuzeydeki Moesiyen Platformu (Balkan kuşağının güney kenarı)
arasında yeralmaktadır. Neojen döneminde, Balkan kuşağının güneyinde, gerilmenin birbirini
izleyen farklı aşamalarında bir dizi graben oluşmuştur. Kuşağın kuzey alanlarında ise, denizel
Miyosen havzaları ile batı bölümü Merkezi Paratetis’e (Fore Karpat Havzası), doğu kısmı ise Doğu
Paratetis’e (Euxinian) dahil edilebilecek acı sulu Pliyosen havzaları oluşmuştur.
Elde edilen yeni veriler, en azından Balkan KBK’nın batı kısmını sınırlayan fayın, Miyosen’de,
Neojen Fore-Karpat Havzası üzerine tekrar bindirmesi sırasındaki aktif sıkışma rejimi ile ilgili
olduğunu göstermektedir. Batı Fore-Balkan zonu ile Moesiyen Platformu arasında alanda
Maastrihtiyen sedimanları 4 deformasyon fazının izlerini taşımaktadır. Arazi verileri platformu
sınırlayan bindirmenin (Fore-Balkan Fayı) Geç Volhiyen-Erken Bessarabiyen (10-12 m.y. BP)
dönemindeki sıkışmaya işaret ettiğini ortaya koymaktadır. Bu sıkışma, Güney Balkanlar’daki
gerilmenin ilk aşamaları ve Ege gerilme siteminin bir bölümü ile eş zamanlı olup, orejenin değişik
kesimlerindeki eş zamanlı gerilme ve sıkışmanın bir göstergesidir. Bölgesel gerilmenin Balkan
Kuşağı’nın güneyinde, 10 my’dan daha az süre görülmesinin ardından, bazı sıkışma fayları güneye
doğru aktive olmuş ve bazı fragmanları gerilme yapılarına dönüşmüştür. Zona ait bazı fragmanlar
aktif Kuvaterner faylarının kantıtlarını taşımaktadır.
Balkan KBK’nın doğu kesimi, Oligosen sonrası döneme ait sıkışma rejiminin doğrudan kanıtlarını
taşımamakla beraber, yeni veriler Oligosen sonrası sıkışmasının olası olduğunu göstermektedir.
Ayrıca, KBK’nın kuzeyinde yer alan Euxinian Havzası Neojen sedimanları da sıkışmıştır.
Balkan KBK’daki ve Moesiyen Platformu’ndaki bilinen hidrokarbon rezervleri Neojen’den daha
yaşlı birimler içindedir. Ancak, bunların bazıları aktif Neojen-Kuvaterner faylarına yakın alanlarda
yeralmaktadır. Faylar arasındaki atımların, mevcut kapanların hidrokarbonları tutmasına veya
kaçırmasına, petrolün başka alanlara göç etmesine sebep olabileceği düşünülebilir. Bu tektonik
rejim nedeniyle bazı rezervuarlardaki petrol birikimi olumsuz yönde etkilenmiş olabilir. Bütün bu
nedenlerden dolayı, Balkan KBK’daki genç tektoniği anlamak, hidrokarbon aramacılığı açısından
son derece önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Balkan kıvrım-bindirme kuşağı, Neojen, tektonik, Fore Balkan Fayı
240