ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD
Share Embed Flag
Download ePaper

ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

tpjd.org.tr
14.06.2013 Views

Üst Kretase-Orta Eosen Orta Anadolu Havzalarının Tektono-Sedimanter Evrimi: Özet ve Yeni Tektonik Model Steven Nairn¹, Alastair Robertson ², Ulvican Ünlügenç ³, Kemal Taslı ⁴, Nurdan İnan 4 1 Cambridge Üniversitesi, İngiltere 2 Edınburgh Üniversitesi, Yerbilimleri Okulu, İngiltere 3 Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Adana 4 Mersin Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Mersin Orta Anadolu’da eski kuzey Neo-Tetis Okyanusu’nun kıta kenarı (İzmir-Ankara-Erzincan okyanusu) kuzeye, Pontid aktif kıta kenarının altına Kretase-Erken Senezoyik döneminde dalmıştır. Dalmabatma yığışım kompleksleri ve mikro kıtaların (Ör. Torid-Anatolid, Niğde-Kırşehir) eski pasif kıta kenarlarının üzerlerine yerleşmiş ofiyolitlerin gelişmesini sağlamıştır. Gelişen bu sütur zonları Kırıkkale, Haymana, Tuzgölü ve Çankırı havzalarını kapsayan Üst Kretase-Orta Eosen havzalarını kuşatmaktadır. Temel, Niğde-Kırşehir Masifi ile birlikte aslında bir Kretase yığışım kompleksi olan ve bir mikroplaka olarak değerlendirilen Ankara Melanjını içermektedir. Kırıkkale Havzası’ndan elde edilen yeni jeokimyasal veri burada Üst Kretase Neo-Tetis okyanusal kabuğu olarak yorumlanan okyanus ortası sırtı bazaltları olduğunu göstermiştir. En geç Kretase döneminde Kırıkkale ve Tuzgölü havzaları doğuda Niğde-Kırşehir mikroplakası tarafından sınırlanan MORB kabuğunun üzerinde derin su koşullarında oluşmuştur. Daha batıda, yığışmalı yay-önü karakterinde olan Haymana Baseni Ankara Melanjının üzerinde oluşmuştur. Çankırı havzası, kuzeyde Pontid aktif kıta kenarı tarafından sınırlanan daha kuzeydeki yığışım melanjı üzerinde gelişmiştir. Paleosen sedimantasyonunda sığdenizel, mercan ve alglerden oluşan resif fasiyesleri yaygındır. En geç Paleosen-Orta Eosen fasiyesleri ise uyumsuzluk yüzeyleri üzerine lokal olarak çökelen şelf tipi Nummulitli kireçtaşlarını içermektedir. Modellerden birinde, havzalar Kuzey Neo-Tetis okyanusunun kapanmasını takiben yüzeyleyen ofiyolitlerin üzerinde oluşmuştur. Alternatif bir diğer modelde ise, havzalar, kuzeydeki dalma-batma ile ilişkili olarak gelişmiş yayönü sistemi içerisinde orta Eosene kadar evrimleşmiştir. Kuzey Neo-Tetis alanında (G Neotetis ‘ten farklı) geç Mesezoyik döneminde aktif olan iki kuzeye eğimli dalma –batma zonunu içeren yeni bir model önermekteyiz. Güneyde ofiyolitler, kıtanın kuzey kenarına yerleşen ofiyolitler (ör. Alihoca ofiyoliti) ile güneye doğru çekilen çukurluğun çarpışmasına kadar Torit-Anatolit kıtasına (İç Torit Okyanusu) komşu okyanus kabuğunu tüketen K dalımlı dalma batma zonunun üzerinde oluşmuştur. Kuzeyde ise dalma-batma, okyanusal litosferin dalma-batma başlangıcını tetikleyen İzmir-Ankara okyanusunun içindeki Avrasya kıta kenarının hareketlenmesini sağlamıştır. Daha sonra dalma-batma zonu Niğde-Kırşehir mikroplakası ile çarpışıncaya kadar güneye doğru eski konumuna gelmiş ve en geç Kretase döneminde ofiyolitler tekrar yerleşmiştir (ör. Çiçekdağ). Yinede Neotetis MORB’ın izleri Kırıkkale ve Tuzgölü havzalarının temelini oluşturan Niğde- Kırşehir mikroplakasının batısında kalmıştır. Devam eden en geç Paleosen –Orta Eosen kuzey yönlü dalma-batma ve Anadolu genelinde görülen uyumsuzluk gelişimi, Plio-Pleistosene kadar oluşumu ertelenen güçlü yükselime rağmen son kıtasal çarpışma ile sonlanmıştır. Anahtar kelimeler: Orta Anadolu, sedimanlar, tektonik, modeller 236

Tectono-Sedimentary Evolution of the Upper Cretaceous – Middle Eocene Central Anatolian Basins, Turkey: Summary and New Tectonic Model Steven Nairn 1 , Alastair Robertson 2 , Ulvican Ünlügenç 3 , Kemal Taslı 4 , Nurdan İnan 4 1 University of Cambridge, UK 2 University of Edınburgh, School of Geosciences, UK 3 Çukurova University, Department of Geological Engineering, Adana 4 Mersin University, Department of Geological Engineering, Mersin 5 Department Geological Engineering, Mersin University, Mersin, Turkey In central Turkey, a strand of the former northern Neo-Tethys Ocean (İzmir-Anzara-Erzincan ocean) subducted northwards under the Pontide active margin during Cretaceous – Early Cenozoic time. Subduction generated accretionary complexes and emplaced ophiolites onto the former passive margins of microcontinents (e.g. Tauride-Anatolide Niğde-Kırşehir). The resulting suture zones encompass Upper Cretaceous to Middle Eocene basins including the Kırıkkale, Haymana, Tuz Gölü and Çankırı basins. The basement comprises the Ankara Mélange, a mainly Cretaceous accretionary complex together with the western margin of the Niğde-Kırşehir Massif, an inferred microcontinent. New geochemical data from beneath the Kırıkkale Basin identifies mid ocean-ridge basalt, here interpreted as Upper Cretaceous Neo-Tethyan oceanic crust. During the latest Cretaceous, the Kırıkkale and Tuz Gölü basins formed in deep water on MORB crust, bordered by the Niğde – Kırşehir microcontinent to the east. Further west, the Haymana Basin is an accretionary forearc basin constructed on the Ankara Mélange. The Çankırı Basin further north developed on accretionary mélange bounded by the Pontide active margin to the north. Palaeocene sedimentation was dominated by shallow-marine coralgal reef facies. Latest Palaeocene – Middle Eocene facies include shelf-type Nummulitic limestone, locally deposited on unconformity surfaces. In one model, the basins formed on obducted ophiolites following Late Cretaceous closure of a single northern Neo-Tethyan ocean. In an alternative model, the basins evolved in a forearc setting associated with northward subduction until the Middle Eocene. We propose a new model in which two north-dipping subduction zones were active during the late Mesozoic in the northern Neo-Tethyan region (distinct from the S Neotethys). In the south, ophiolites formed above a N-dipping subduction zone consuming oceanic crust adjacent to the Tauride-Anatolide continent (Inner Tauride Ocean) until the southward retreating trench collided with the northern margin of the continent emplacing ophiolites (e.g. Alihoca ophiolite). In the north, subduction initiated outboard of the Eurasian margin within the İzmir-Ankara ocean, triggering the genesis of supra-subduction zone oceanic lithosphere. The subduction zone then rolled back southwards until it collided with the Niğde – Kırşehir microcontinent, again emplacing ophiolites (e.g. Çiçekdağ) during latest Cretaceous time. However, vestiges of Neotethyan MORB remained to the west of the Niğde – Kırşehir microcontinent, forming the basement of the Kırıkkale and Tuz Gölü Basins. Continuing latest Palaeocene – Middle Eocene northward subduction culminated in final continental collision and the development of an Anatolia-wide unconformity, although strong uplift was delayed until Plio-Pleistocene. Keywords : Central Anatolia, sediments, tectonics, models 237

Üst Kretase-Orta Eosen Orta Anadolu Havzalarının Tektono-Sedimanter<br />

Evrimi: Özet ve Yeni Tektonik Model<br />

Steven Nairn¹, Alastair Robertson ², Ulvican Ünlügenç ³, Kemal Taslı ⁴, Nurdan İnan 4<br />

1 Cambridge Üniversitesi, İngiltere<br />

2 Edınburgh Üniversitesi, Yerbilimleri Okulu, İngiltere<br />

3 Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Adana<br />

4 Mersin Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Mersin<br />

Orta Anadolu’da eski kuzey Neo-Tetis Okyanusu’nun kıta kenarı (İzmir-Ankara-Erzincan okyanusu)<br />

kuzeye, Pontid aktif kıta kenarının altına Kretase-Erken Senezoyik döneminde dalmıştır. Dalmabatma<br />

yığışım kompleksleri ve mikro kıtaların (Ör. Torid-Anatolid, Niğde-Kırşehir) eski pasif kıta<br />

kenarlarının üzerlerine yerleşmiş ofiyolitlerin gelişmesini sağlamıştır. Gelişen bu sütur zonları<br />

Kırıkkale, Haymana, Tuzgölü ve Çankırı havzalarını kapsayan Üst Kretase-Orta Eosen havzalarını<br />

kuşatmaktadır. Temel, Niğde-Kırşehir Masifi ile birlikte aslında bir Kretase yığışım kompleksi olan<br />

ve bir mikroplaka olarak değerlendirilen Ankara Melanjını içermektedir. Kırıkkale Havzası’ndan<br />

elde edilen yeni jeokimyasal veri burada Üst Kretase Neo-Tetis okyanusal kabuğu olarak<br />

yorumlanan okyanus ortası sırtı bazaltları olduğunu göstermiştir. En geç Kretase döneminde<br />

Kırıkkale ve Tuzgölü havzaları doğuda Niğde-Kırşehir mikroplakası tarafından sınırlanan<br />

MORB kabuğunun üzerinde derin su koşullarında oluşmuştur. Daha batıda, yığışmalı yay-önü<br />

karakterinde olan Haymana Baseni Ankara Melanjının üzerinde oluşmuştur. Çankırı havzası,<br />

kuzeyde Pontid aktif kıta kenarı tarafından sınırlanan daha kuzeydeki yığışım melanjı üzerinde<br />

gelişmiştir. Paleosen sedimantasyonunda sığdenizel, mercan ve alglerden oluşan resif fasiyesleri<br />

yaygındır. En geç Paleosen-Orta Eosen fasiyesleri ise uyumsuzluk yüzeyleri üzerine lokal olarak<br />

çökelen şelf tipi Nummulitli kireçtaşlarını içermektedir. Modellerden birinde, havzalar Kuzey<br />

Neo-Tetis okyanusunun kapanmasını takiben yüzeyleyen ofiyolitlerin üzerinde oluşmuştur.<br />

Alternatif bir diğer modelde ise, havzalar, kuzeydeki dalma-batma ile ilişkili olarak gelişmiş yayönü<br />

sistemi içerisinde orta Eosene kadar evrimleşmiştir. Kuzey Neo-Tetis alanında (G Neotetis<br />

‘ten farklı) geç Mesezoyik döneminde aktif olan iki kuzeye eğimli dalma –batma zonunu içeren<br />

yeni bir model önermekteyiz. Güneyde ofiyolitler, kıtanın kuzey kenarına yerleşen ofiyolitler (ör.<br />

Alihoca ofiyoliti) ile güneye doğru çekilen çukurluğun çarpışmasına kadar Torit-Anatolit kıtasına<br />

(İç Torit Okyanusu) komşu okyanus kabuğunu tüketen K dalımlı dalma batma zonunun üzerinde<br />

oluşmuştur. Kuzeyde ise dalma-batma, okyanusal litosferin dalma-batma başlangıcını tetikleyen<br />

İzmir-Ankara okyanusunun içindeki Avrasya kıta kenarının hareketlenmesini sağlamıştır. Daha<br />

sonra dalma-batma zonu Niğde-Kırşehir mikroplakası ile çarpışıncaya kadar güneye doğru eski<br />

konumuna gelmiş ve en geç Kretase döneminde ofiyolitler tekrar yerleşmiştir (ör. Çiçekdağ).<br />

Yinede Neotetis MORB’ın izleri Kırıkkale ve Tuzgölü havzalarının temelini oluşturan Niğde-<br />

Kırşehir mikroplakasının batısında kalmıştır. Devam eden en geç Paleosen –Orta Eosen kuzey<br />

yönlü dalma-batma ve Anadolu genelinde görülen uyumsuzluk gelişimi, Plio-Pleistosene kadar<br />

oluşumu ertelenen güçlü yükselime rağmen son kıtasal çarpışma ile sonlanmıştır.<br />

Anahtar kelimeler: Orta Anadolu, sedimanlar, tektonik, modeller<br />

236

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!