ÇAĞRILI KONUŞMALAR / KEYNOTES Invited Speeches ... - TPJD

Himmetoğlu (Bolu/Türkiye) Sahası Organik Karbonca Zengin Kayaçlarının
Redoks, Provenans ve Tektonik Koşullarının İncelenmesi
Demet Banu Koralay 1 , Yasemin Geze Kalanyuva 2 , Ali Sarı 3
1 Pamukkale Üniversitesi, Denizli
2 Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Arama Daire Başkanlığı, Ankara
3 Ankara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendislik Bölümü, Ankara
Kırıntılı kayalar arasından şeyller, kaynağın ortalama kabuk bileşimini açıklamada diğer
silisiklastik kayalara göre daha çok kullanılırlar. Şeyller, kaynağın mineral bileşimlerinin çoğunu
ve onların tüm kimyalarını içerir, kaynağın orjinale yakın izlerini korur ve paleoweathering
koşullarını açıklamada daha yararlıdır. Bu çalışma, organik karbonca zengin şeyller ve kömürlerin
jeokimyasını incelemektedir. Çalışma alanı Göynük (Bolu) ilçesinde yer alan kömür ve bitümlü
şeyl havzasıdır. Bitümlü şeyl ve kömürlere ait ölçülü stratiğrafik kesitle 38 adet örnek alınmıştır.
Örneklerin organik jeokimyasal (Rock-Eval/Corg), inorganik jeokimyasal (X-ışını floresans, XRF) ve
mineralojik incelemeleri (taramalı elektron mikroskop, SEM ve X-ışını difraksiyonu, XRD) yapılmış
olup, bu incelemelerle depolanma ortamlarının redoks koşulları, kaynak kayalar, paleoweathering
ve tektonik koşullarına bir yaklaşımda bulunulmuştur. Bitümlü şeyller ve kömürlerin piritleşme
dereceleri (DOP), V/V+Ni (0.11-0.91) ve U/Th oranları (0.44-17.85) sırasıyla, anaerobik veya
öksinik ortamlara, disoksik-anoksik ve suboksik-anoksik redoks koşullarına işaret etmektedir.
Bitümlü şeyl ve kömürlerin ortalama ana element bileşimleri, Ortalama Şeyl, Kuzey Amerika
Şeyl Bileşimi, Üst Kıtasal Kabuk ve Archean Sonrası Ortalama Şeyl’ in ortalama ana element
bileşimleriyle uygunluk göstermektedir. Kimyasal alterasyon indeks incelemeleri gerek bitümlü
şeyl ve gerekse kömürleri oluşturan kaynak materyallerin zayıf derecede bozunmaya (weathering)
uğradığını gösterir. Tektonik şartları ayırım diyagramında, bitümlü şeyl ve kömürlerin aktif kıtasal
kenar ortamı ürünü oldukları görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Himmetoğlu Havzası, bitümlü şeyl, kömür, redoks koşulları, provenans
164