Nicoline van Harskamp - DeLVe | Institute for Duration, Location and ...

GDJE SE SVE TEK TREBA DOGODITI / WHERE EVERYTHING IS YET TO HAPPEN
O Bosni i Hercegovini
U kontekstu čitave post-jugoslavenske regije, pitanje – na koji način misliti i kako moći
izreći “mi”, odzvanja posebnom težinom, a naročito u kontekstu Bosne i Hercegovine,
čija “normalizacija” zaostaje za državama bivše Jugoslavije upravo stoga što ju nije bilo
moguće provesti na temelju formule “1 narod = 1 država” i pa su i etničke napetosti
između njena tri konstitutivna naroda i same “konstitutivne“, te ne ostavljaju mogućnost
neke drukčije političke artikulacije, artikulacije bilo kakve vrste “bastardnosti“. 12 Na
neki perverzan način, takva situacija ujedno predstavlja i otpor normalizaciji i otvara
mogućnost da upravo Bosna i Hercegovina bude prostor u kojem se može misliti alternativa,
navodno “očitom” i “prirodnom” modelu nacije-države, čiji je cilj neometana
uspostava slobodnog tržišta, koje poništava sve antagonizme.
Konsocijacionalizam koji se kao moguće “pragmatično rješenje” pojavio u teorijskim,
popularnim i političkim razmatranjima političkog uređenja Bosne i Hercegovine u tom
svjetlu nije ni najmanje jednostavan izlaz jer namjesto nemoguće formule “države- nacije“
podrazumijeva model uređenja u kojem bi sve strane (odnosno političke “elite etnija“)
morale voditi “politiku akomodacije“. Te bosanskohercegovačke političke “elite“ koje
bi trebale u takvom modelu prakticirati “samo-ograničavajuću akomodaciju“ provode
međutim praksu “ograničene agresivnosti“ 13 i opstaju na vlasti upravo zahvaljujući
poticanju nestabilnosti. U takvom stanju svatko je žrtva i svi se bore za poziciju najveće
žrtve; u krajnjoj liniji ono što svi dijele je osjećaj da su svi zajedno beznadne žrtve geopolitike.
U takvom “zajedničkom osjećaju“ gubi se sama bit potencijalnosti svih zajedno
i pojedinačno kao protagonista stvarne politike budućnosti. Kao i u svakom (etno)
nacionalistički saturiranom okolišu dominacija selektivnog zaborava utvrđuje se kroz
kolektivno samo-pravdanje, koje pak tek selektivno ukida prošlost. Ono što se u BiH
događa nakon rata nije naprosto povratak u stanje prije rata, prijeratnog mira (“zajednice
ravnopravnih naroda i narodnosti“) – prva referenca za mir ovdje je opet sam rat
čija analiza jedino može potaknuti imaginaciju nekog “novog mira“, možda onog koji će
spojiti “kršćansko učenje o milosrđu i islamsko o suosjećanju“. 14
Je li uistinu nemoguća korjenita promjena u BiH koju trenutno kao državnu konstrukciju
drži na okupu sprega besmisleno skupe birokracije na čelu s neefikasnim
etno-nacionalističkim vodstvom s jedne te novom ratno-tranzicijski-ekonomski-prosperitetnom
klasom u savezu s neoliberalnim kolonijalizmom s druge strane. To su dakle te
“elite“ koje bi u idealnom konsocijacionalističkom modelu trebale govoriti i “pregovarati“
pod okom međunarodne zajednice i njenim europocentričnim, ispraznim floskulama
o “multikulturalizmu“.
U takvom je okolišu “građanska“ politička identifikacija kao i njena eventualna emancipatorska
politička praksa posve marginalizirana, a sam termin podložan manipulaciji
i kontaminaciji. Ova “opcija“ izvan etno-nacionalističke paradigme čini se upravo u
ovim danima doživljava svoj ultimativni poraz. Kao što upućuje Jasmina Husanović 15 , u
situaciji u kojoj je je “građansko zajedničko“ i “građansko individualno“ s jedne strane
u postdaytonskoj Bosni marginalizirano kao “nepraktično“, i takvom implicitnom
depolitizacijom konstituirano kao nemoguće, autentična politička gesta upravo je ona