The Ethnicity of the Sea Peoples - RePub - Erasmus Universiteit ...

tijdens de verovering van het Griekse vasteland door de
aartsvaders van de Grieken is uitgeweken naar de Egeïsche
eilanden en westelijk Anatolië en ook voor Kreta
geattesteerd is. Omdat het ethnonym Pelasgen in de
vroegste Griekse literaire bronnen een concurrerende benaming
voor de Tyrsenoi is, waarmee de Teresh in het algemeen
geassocieerd worden, staat het buiten kijf dat
Maspero de herkomst van laatstgenoemd Zeevolk terecht
in het Egeïsche gebied traceert en aanneemt dat deze later,
na de Bronstijd, naar Italië zijn verhuist. Maar dit alles
laat onverlet dat er graviterende redenen zijn om met
Maspero’s tegenstanders van het eerste uur aan te nemen
dat de Sherden, Shekelesh en Weshesh uit de centraal Mediterrane
regio afkomstig zijn en gewoon refereren aan
Sardiniërs, Siciliërs en Osken of Ausones. In deze zin is
mijn oplossing voor het vraagstuk van de herkomst der
Zeevolken een compromis tussen de these van de Rougé
en Chabas en de antithese van Maspero: de laatste had gelijk
in zijn idee over de oorsprong der Etrusken, die in de
Egeïs en Anatolië gesitueerd moet worden, maar gaat te
ver wanneer hij vervolgens de centrale Mediterrane regio
uitsluit als herkomstoord van sommige der Zeevolken en
deze ook uit Anatolië laat komen.
Als ik gelijk heb in deze oplossing van het vraagstuk
naar de herkomst van de verschillende groepen der Zeevolken,
dan zijn wij ook dichter bij het antwoord naar de
oorzaak van de woelingen van de Zeevolken periode. Het
feit wil, namelijk, dat het Italische schiereiland aan het
eind van de Bronstijd wordt gekenmerkt door een massale
immigratie van dragers van de Europese urnenveldencultuur,
waartoe de Osken of Ausones behoren. Deze
nieuwkomers verdrijven deels de zittende bevolking, die
op drift raakt, en gaan deels met deze op drift geraakte
bevolkingsgroepen op zoek naar betere oorden, die in het
veel rijkere oostelijke Mediterrane gebied gezocht worden,
waar de oorsponkelijke bewoners van Italië, Sardinië
en Sicilië onder andere door handel mee in contact stonden.
Op hun drift naar het oosten wordt het paleis van Pylos
in de westelijke Peloponnesos in de as gelegd en de
lokale Myceense bevolking ten dele in de trek naar het
oosten meegezogen. Vervolgens wordt de maritieme verdedigingslijn
van het Hettitische rijk, die westelijk van de
kust van Lycië gelegen was, doorbroken en is de vrije
doortocht naar de Levant en uiteindelijk Egypte gegarandeerd
(zie figuur 24). In het kielzog van dit gebeuren,
worden wederom lokale bevolkingsgroepen in de trek
naar het oosten meegezogen.
Nu komen wij tot de hamvraag: waren de Zeevolken
165
slechts diffuse piraten bendes of coherente ethnische
groepen. Een eerste aanwijzing voor het antwoord dat wij
wel degelijk met coherente ethnische groepen te maken
hebben is gelegen in het feit dat zij door de Egyptenaren
met onderscheiden ethnonymen worden aangeduid.
Voorts worden zij in de afbeeldingen met fenotypische en
culturele kenmerken afgebeeld. Zo dragen de Sherden een
helm met horens, de Shekelesh een naar achteren gebogen
muts en de Peleset een vederen hoofddeksel. Maar het belangrijkste
argument is dat de verschillende groepen van
de Zeevolken zich, na de afgeslagen aanval op de Nijl
delta, afzonderlijk vestigen in bepaalde regio’s van de Levant,
te weten van zuid naar noord: de Peleset of Filistijnen
in hun zogenaamde pentapolis in Palestina (Gaza,
Askelon, Asdod, Ekron en Gath), de Tjeker of Teukriden
in Dor, de Sherden of Sardiniërs in Akko, de Denye(n) of
Danaoi in Joppa en later in Laïsh, de dragers van de Europese
urnenvelden-cultuur, waaronder mogelijk de Weshes
of Osken in Hamath, en de Ekwesh of Akhaioi in de
Cilicische vlakte (cf. figuur 17). Kennelijk wilden de onderscheiden
groepen zich, ondanks hun gezamelijke optreden
tijdens de woelingen van de Zeevolken, niet
mengen maar zich alleen temidden van hun eigen
stamgenoten vestigen!
De woelingen van de Zeevolken aan het eind van de
Bronstijd brengen niet alleen maar verwoestingen met
zich mee, maar ook vernieuwingen. Zo introduceren de
Sherden een nieuwe strijdwijze voor de infanterie, met
ronde schilden en lange zwaarden, die, bij voldoende aantallen,
opgewassen is tegen de strijdwagens van de oude
Bronstijd rijken – de aanzet tot de latere Griekse falanx.
Voorts zijn de Peleset of Filistijnen, volgens de overlevering
van de Bijbel, gespecialiseerd in de bewerking van
ijzer – het metaal van het nieuwe tijdperk, de IJzertijd.
Tenslotte lijkt het waarschijnlijk dat de kennis van de
Zeevolken uit de centrale Mediterrane regio met betrekking
tot de wateren in dit gebied de Feniciërs in de vroege
IJzertijd heeft gefaciliteerd bij hun fascinerende exploratie
en kolonisatie van het west Mediterrane bekken.