The Ethnicity of the Sea Peoples - RePub - Erasmus Universiteit ...

hele andere etnische groep rekenen. Evenzeer is het mogelijk
dat mensen met verschillende talen en materiële
culturen zich toch tot dezelfde etnische groep rekenen.
Dit in ogenschouw nemend, dienen wij dan ook afstand
te nemen van Gustav Kosinna’s opvatting, die later
door de Nazi’s is misbruikt voor hun “Blut und Boden”
theorie, dat iedere vastomlijnde archeologische cultuur
precies samenvalt met het woongebied van een specifieke
etnische bevolkingsgroep. Zoals we hebben gezien, is de
werkelijkheid veel complexer. Maar om daartegenover te
stellen dat het onderscheid van archeologische culturen in
geen enkele relatie staat met dat van etnische groeperingen
die in de betreffende regio gewoond hebben is eveneens
onhoudbaar: op deze manier gooien we het kind
weg met het badwater. Per geval zal met een open oog
moeten worden bekeken in hoeverre onze protohistorische
methode werkt.
De periode van de woelingen van de Zeevolken kent
twee duidelijk onderscheiden fasen. De eerste fase bestaat
uit een aanval van de Libische koning Meryey op de westelijke
Nijl delta in het vijfde jaar van de Egyptische farao
Merneptah, dat wil zeggen in 1208 voor Christus, waarin
de Libische koning zich gesteund weet door huurlingen
van de Zeevolken. Onder deze Zeevolken bevinden zich
volgens Merneptah’s verslag van de gebeurtenis te Karnak
in Egyptische hoofdstad Thebe de Sherden, Shekelesh,
Ekwesh, Lukka en Teresh. Uit de begeleidende tekst
blijkt dat het doel van de Libische koning Meryey was om
zich met zijn gevolg in Egypte te vestigen, maar helaas
voor hem werd de aanval door Merneptah afgeslagen. De
tweede fase wordt gekenmerkt door een aanval op de Nijl
delta over zee en over land door de Zeevolken in het
vijfde en achste jaar van de Egyptische farao Ramesses
III, dat wil zeggen in 1179 en 1176 voor Christus. Uit de
afbeeldingen van deze gecombineerde zee- en landslag
van Ramesses III te Medinet Habu in de Egyptische
hoofdstad Thebe (zie figuren 5 en 6) en de begeleidende
tekst kunnen we afleiden dat de Zeevolken in kwestie, in
navolging van de Libische koning Meryey, nu van plan
waren zich te vestigen in het rijke Egypte. Ook in dit geval,
echter, wordt de aanval afgeslagen door Ramesses III,
en vestigen de Zeevolken zich in de regio van waaruit zij
hun gecombineerde land- en zeeslag hadden georganiseerd,
de Levant. De in deze fase betrokken Zeevolken
waren de Peleset, Tjeker, Shekelesh, Denye(n) en Weshesh.
Gegeven het feit dat de Shekelesh bij beide fasen
van de woelingen van de Zeevolken betrokken waren,
kunnen we concluderen dat er in de Egyptische bronnen
164
dus in totaal negen Zeevolken onderscheiden worden.
Alvorens we ons met de vraag kunnen bezighouden
of de Zeevolken hetzij uit coherente etnische groepen bestonden
hetzij uit bijeengeraapte piraten bendes, dienen we
te bepalen waar zij vandaan kwamen. Vanaf het begin van
de literatuur over de Zeevolken, die aanvangt met de ontcijfering
van het Egyptisch hiëroglifisch door François
Champollion, is hier verschillend over gedacht. De eerste
onderzoekers, zoals Emmanuel de Rougé en François
Chabas, dachten aan een coalitie van krachten uit zowel
de centrale als oostelijke Mediterrane regio op basis van
hun associatie van aan de ene kant de Shekelesh, Sherden
en Teresh met Sicilië, Sardinië en Etrurië, en aan de andere
kant de Ekwesh en Lukka met de Akhaïsche Grieken
en de Lyciërs. Daartegenover stelde Gaston Maspero, aan
wie we de term “Zeevolken” te danken hebben – een zeer
terechte benaming als we bedenken dat deze tegenstanders
volgens de teksten als Vikingen met schepen overzee
van hun eilanden in de Mediterrane regio naar Egypte
kwamen om aanvallen uit te voeren – , dat alle Zeevolken
uit het oostelijke Mediterrane gebied afkomstig waren.
Uitgangspunt voor dit idee was dat de Tyrsenoi of Etrusken
volgens Herodotos uit westelijk Anatolië (= het huidige
Turkije) afkomstig waren. In overeenstemming
hiermee, associeerde Maspero de Sherden met de latere
Lydische hoofdstad Sardis, de Shekelesh met Sagalassos
in Pisidië en de Weshesh met Wassos in Karië. Na hun
mislukte aanval op Egypte, zouden deze Anatolische
Zeevolken naar hun uiteindelijke verblijfplaatsen in Sardinië,
Sicilië en Etrurië geëmigreerd zijn.
Als we alle beschikbare gegevens met betrekking tot
de oorsprong van de verschillende groepen van de Zeevolken
op een rijtje zetten, dan blijkt dat Maspero’s panoost-Mediterrane
these niet houdbaar is. Het is zeker een
feit dat een aantal van de Zeevolken uit westelijk Anatolië
afkomstig is. Dit geldt voor de Lukka, die niet anders als
als Lyciërs geïdentificeerd kunnen worden, en voor de
Tjeker, waarin we de Trojaanse Teukriden kunnen herkennen.
Voorts is het zeer aannemelijk dat Ekwesh en
Denye(n) concurrerende benamingen voor de Myceense
Grieken zijn, corresponderend met de Homerische variatie
tussen Akhaioi en Danaoi als aanduiding voor deze
zelfde bevolkingsgroep (vergelijk in dit verband Germania,
Allemagne en Deutschland voor onze oosterburen).
Ten derde valt er veel voor te zeggen dat de Peleset of Filistijnen,
die uit Lydië dan wel Kreta afkomstig zouden
zijn, in de Griekse literaire overleveringen als Pelasgen
aangeduid worden, een voor-Griekse bevolkingsgroep die