Abstracts - International Initiative for Georgian Cultural Studies

Abstracts - International Initiative for Georgian Cultural Studies Abstracts - International Initiative for Georgian Cultural Studies

symposiumgeorgia.org
from symposiumgeorgia.org More from this publisher
03.06.2013 Views

Sua saukuneebis saqarTvelo Tavis warmoSobaze Tavad miuTiTeben. miuxedavad imisa, rom isini calke inaxeboda, miniaturebis gverdebis zoma da maT mindorze arsebuli nakeris naxvretebi, romlebic emTxveva xelnawerisas, miuTiTebs, rom isini Tavdapirvelad erT mTlian kodeqsad iyo akinZuli. berTis saxareblis wm. lukas gamosaxuleba Dumbarton Oaks-is koleqciaSi daculi XII saukunis miwurulis xelnaweri 4-is miniaturis zusti aslia. xelnawerebi msgavsia agreTve formatis, asoTa moyvanilobis da TiToeul gverdze moTavsebuli striqonebis raodenobis mxrivac. isini maxloblad mdebare monastrebSi unda iyos gadawerili. vaSingtonSi daculi miniaturebis maRalmxatvruli Sesruleba konstantinopolur warmoSobaze unda miuTiTebdes, Tumca wiTeli melniT SedarebiT mokrZalebulad Sesrulebuli TavsarTebi da pergamentis saSualo xarisxi sxva varaudebis SesaZleblobasac ar gamoricxavs. berTis saxarebis maxareblebis portretebi axlo msgavsebas amJRavnebs peterburgSi aRmosavleTmcodneobis institutSi dacul qarTul xelnawerTan E45. aRniSnul xelnawer wigns SesaZloa hqondes igive warmoSoba, rac berTisa da vaSingtonis saxarebebs. maTes gamosaxulebis qveS misi mflobelis mier Sesrulebuli berZnuli warwera miuTiTebs, rom 1832 wels saxareba berZnul garemoSi yofila. misi zogierTi TavsarTi axlo msgavsebas amJRavnebs antioqiaSi, XI saukuneSi Sesrulebul berZnul da qarTul xelnawer kodeqsebTan. erT-erTi am xelnawerTagania TbilisSi daculi kodeqsi - Q-371, romelic 1091 wels mRvdel ioane mTvaraiZis mier iqna gadawerili. amdenad, savaraudoa, rom berTis saxarebis mflobelis - ioane mTvaraiZis sagvareulos warsulSi garkveuli kavSirebi hqonda antioqiasTan. nino qavTaria xelnawerTa erovnuli centri. saqarTvelo XII-XIII saukuneebis qarTul oTxTavTa gaformebis mxatvruli aspeqtebi XII-XIII saukuneebis politikurma da kulturulma aRmavlobam ganapiroba qarTuli xelnaweri wignis mxatvruli donis amaRleba. qveynis SigniT Tu mis ga reT arsebuli mravalricxovani samonastro kerebis skriptoriumebi ak ma yo fi lebdnen wignze, gansakuTrebiT ki xelnawer oTxTavze, gazrdil moT xo v nilebas. moxsenebis mizania XII-XIII ss.-is qarTuli xelnaweri oTxTavebis mxatvruli aspeqtebis Cveneba. sayovelTaod cnobil xelnawerebis, gelaTis oTxTavTan-Q-908, jruWi II -H-1667- Tan da vanis saxarebasTan A-1335 erTad Cven ganvixilavT XII-XIII ss. im xelnawerebs, romlebic naklebadaa cnobili da Seswavlili. maTi gaformeba ki mxolod dekoratiuli elementebiT (kamarebi, TavsarTebi, inicialebi) da maxarebelTa gamosaxulebebiT Semoifargleba (A-281, Q-906, Q-907, Q-929, H-1707, H-2075, H-1706 – XII s.; Q-883, Q-900, A-498, A-1563, Q-899 – XII-XIII ss.; A-138, A-494, S-110, A-26 –XIII s) am xelnawerTa gaformebaSi naTlad gamoikveTa stilis ganviTarebis erTiani xazi, gaZlierebuli de ko ra tiuloba, formaTa sirbile, saerTo feradovneba, ornamentuli mo ti ve bis mravalferovneba da siuxve. imavdroulad, TvalnaTliv Cans ferweruli da gra fikuli tendenciebis Serwyma. saerTo bizantiuri gavlenebis fonze, ca l keul xelnawerTa gaformebaSi gamJRavnebulia adgilobrivi mxatvruli tradiciebi. saxasiaToa isic, rom am drois xelnawerebSi singuriT da fe ri li ornamentuli samkaulebi scildeba CarCos sazRvrebs, erwymis inicials, te qstSi iWreba da masTan erTad erT mTlianobas avlens, xolo etratis spi losZvlisferi feris mniSvnelobiT 71

gamoyeneba im drois sa kmaod gavrcelebuli meTodia. naSromis amocanaa warmoaCinos sxvadasxva mxatvruli skolebis iko no gra fi uli, stiluri da mxatvruli Taviseburebani, aCvenos qarTuli wignis xelovnebis evoluciuri ganviTarebis gza am saukuneebSi. lali osefaSvili SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti. saqarTvelo qarTul liturgikul gragnilTa mxatvruli gaformebis Taviseburebani (XII-XVIss) xelnawerTa erovnul centrSi daculia liturgikuli gragnilebis garkveuli raodenoba, romelTaTvis Tvalis gadevneba gaformebis Taviseburebebis Sesaxeb daskvnebis gamotanis saSualebas iZleva. cnobilia, rom xelnaweri liturgikuli gragnilebi XI saukunis inovaciaa. am epoqis pirveli qarTuli xelnaweri gragnili mourTvelia. XII saukunidan (S-4980) ukve yalibdeba maTi morTulobis specifika. amjerad sxva kanonikuri xelnawerebis msgavsad gragnilsac gaaCnia Tavfurceli, anu I kefi, romelzec gamoisaxeba an simboluri xasiaTis konpozicia an avtoris portreti. magaliTad, Tu XII saukunis gragnilis Tavfurcelze gamosaxulia Zeli, anu sveti-cxoveli, XIII saukunis gragnilis (A-922) I kefze ki, wm. ioane oqropiria, viTarca avtori liturgiisa, xolo XVI saukunis gragnilze (H-516) aSkaraa, rom Tavfurclis miniatura garkveul varirebas ganicdis. aq gamosaxulia monumenturi jvari da liturgiis avtorebi-wm. basili didi da wm. ioane oqropiri anu gaerTianebulia golgoTas msxverpli da evqaristiuli msxverpli. XII saukunidan marginalur areebze ukve sazedao asoebia ganTavsebuli. SesaZlebelia maTi diferencireba: 1. martivi sazedao aso - singuriT moxazuli; 2. rTuli agebulebis sazedao aso-mcenareuli an zoomorfuli ornamentebiT Semkuli da 3. siuJeturi sazedao aso, romlis gaformebaSic gamosaxulebaa CarTuli. gragnilTa morTulobis es specifika, romelic XII saukunidan iRebs saTaves, XVI saukunemde met-naklebi sxvaobiT grZeldeba. moipoveba gragnilebi, romelnic mxolod sazedao asoebiT aris morTuli: H-521(XV s.); H-511(XVI s.) miuxedavad gragnilTa morTulobis specifikisa, mxatvari misdevs xelnawerTa morTulobis Camoyalibebul normebs, vTqvaT ise, rogorc uxvad ilustrirebul oTxTavebSia. magaliTad, sveticxovliseul gragnilze iq, sadac ziarebazea Txroba, teqsti horizontaluradaa gaWrili da sami zolisebri scenaa gamosaxuli-jer “qriste mociqulebiTurT” da “ziareba”jer sefiskveriT, Semdeg zedaSiT. Cven SegviZlia aseve qarTuli liturgikuli gragnilebi bizantiurs SevadaroT, rac kidev erTxel mowmobs, rom qarTuli kultura, erTi mxriv, isrutavs mowinave qveynis miRwevebs da, meore mxriv, myar erovnul tradiciebs qmnis. saamiso nimuSad SeiZleba movitanoT erTi magaliTi: aso Q-ons qarTveli mxatvari bizantielTa msgavsad medalionad ar iyenebs da masSi ar aTavsebs gamosaxulebas, qarTveli mxatvari mas wris ki ara ovalis formas aniWebs, qristes gamosaxulebas mis zemoT aTavsebs, viTarca dominants, romelic sufevs yovelsa zeda. amdenad, liturgikuli gragnilis morTuloba saukuneTa manZilze myar saxes iRebs: teqsti naweria erT svetad nusxuriT, gaaCnia Tavfurceli, marginalur areebze ki sazedao asoebi. 72 Sua saukuneebis saqarTvelo

gamoyeneba im drois sa kmaod gavrcelebuli meTodia.<br />

naSromis amocanaa warmoaCinos sxvadasxva mxatvruli skolebis iko no gra fi uli,<br />

stiluri da mxatvruli Taviseburebani, aCvenos qarTuli wignis xelovnebis evoluciuri<br />

ganviTarebis gza am saukuneebSi.<br />

lali osefaSvili<br />

SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti.<br />

saqarTvelo<br />

qarTul liturgikul gragnilTa mxatvruli ga<strong>for</strong>mebis Taviseburebani (XII-XVIss)<br />

xelnawerTa erovnul centrSi daculia liturgikuli gragnilebis garkveuli<br />

raodenoba, romelTaTvis Tvalis gadevneba ga<strong>for</strong>mebis Taviseburebebis Sesaxeb<br />

daskvnebis gamotanis saSualebas iZleva.<br />

cnobilia, rom xelnaweri liturgikuli gragnilebi XI saukunis inovaciaa. am<br />

epoqis pirveli qarTuli xelnaweri gragnili mourTvelia. XII saukunidan (S-4980) ukve<br />

yalibdeba maTi morTulobis specifika. amjerad sxva kanonikuri xelnawerebis msgavsad<br />

gragnilsac gaaCnia Tavfurceli, anu I kefi, romelzec gamoisaxeba an simboluri<br />

xasiaTis konpozicia an avtoris portreti. magaliTad, Tu XII saukunis gragnilis<br />

Tavfurcelze gamosaxulia Zeli, anu sveti-cxoveli, XIII saukunis gragnilis (A-922)<br />

I kefze ki, wm. ioane oqropiria, viTarca avtori liturgiisa, xolo XVI saukunis<br />

gragnilze (H-516) aSkaraa, rom Tavfurclis miniatura garkveul varirebas ganicdis.<br />

aq gamosaxulia monumenturi jvari da liturgiis avtorebi-wm. basili didi da wm. ioane<br />

oqropiri anu gaerTianebulia golgoTas msxverpli da evqaristiuli msxverpli.<br />

XII saukunidan marginalur areebze ukve sazedao asoebia ganTavsebuli. SesaZlebelia<br />

maTi diferencireba: 1. martivi sazedao aso - singuriT moxazuli; 2. rTuli agebulebis<br />

sazedao aso-mcenareuli an zoomorfuli ornamentebiT Semkuli da 3. siuJeturi<br />

sazedao aso, romlis ga<strong>for</strong>mebaSic gamosaxulebaa CarTuli.<br />

gragnilTa morTulobis es specifika, romelic XII saukunidan iRebs saTaves, XVI<br />

saukunemde met-naklebi sxvaobiT grZeldeba. moipoveba gragnilebi, romelnic mxolod<br />

sazedao asoebiT aris morTuli: H-521(XV s.); H-511(XVI s.)<br />

miuxedavad gragnilTa morTulobis specifikisa, mxatvari misdevs xelnawerTa<br />

morTulobis Camoyalibebul normebs, vTqvaT ise, rogorc uxvad ilustrirebul<br />

oTxTavebSia. magaliTad, sveticxovliseul gragnilze iq, sadac ziarebazea Txroba,<br />

teqsti horizontaluradaa gaWrili da sami zolisebri scenaa gamosaxuli-jer “qriste<br />

mociqulebiTurT” da “ziareba”jer sefiskveriT, Semdeg zedaSiT.<br />

Cven SegviZlia aseve qarTuli liturgikuli gragnilebi bizantiurs SevadaroT,<br />

rac kidev erTxel mowmobs, rom qarTuli kultura, erTi mxriv, isrutavs mowinave<br />

qveynis miRwevebs da, meore mxriv, myar erovnul tradiciebs qmnis. saamiso nimuSad<br />

SeiZleba movitanoT erTi magaliTi: aso Q-ons qarTveli mxatvari bizantielTa msgavsad<br />

medalionad ar iyenebs da masSi ar aTavsebs gamosaxulebas, qarTveli mxatvari mas wris<br />

ki ara ovalis <strong>for</strong>mas aniWebs, qristes gamosaxulebas mis zemoT aTavsebs, viTarca<br />

dominants, romelic sufevs yovelsa zeda.<br />

amdenad, liturgikuli gragnilis morTuloba saukuneTa manZilze myar saxes iRebs:<br />

teqsti naweria erT svetad nusxuriT, gaaCnia Tavfurceli, marginalur areebze ki<br />

sazedao asoebi.<br />

72<br />

Sua saukuneebis saqarTvelo

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!