The Fifth International Symposium on Traditional Polyphony ...

qarTuli xalxuri polifoniis tradiciebis
gardatexa profesiul musikaSi
559
60-iani wlebis qarTveli kompozitorebis folklorTan urTierTobis sakiTxis kvlevisas
aRniSnavs: `es – folklorTan gaSualebuli damokidebulebaa, misi xedva ara ,,Signidan~,
aramed garkveuli distanciidan, gansxvavebiT folklorTan uSualo damokidebulebisagan,
roca xalxuris kompozitoruli gardasaxvis miuxedavad, folkloruli monawileobs mxatv–
ruli ideis qmnadobaSi~ (wurwumia, 2005: 170).
kompozitori folkloris problemis analizisas, gansakuTrebiT mniSvnelovania qarTu–
li sakompozitoro azrovnebis kategoriis polifoniuri buneba, rac, bevri qarTveli
mkvlevris azriT, qarTveli kacis imanentur Tvisebas warmoadgens. `kompozitori-folk–
loris~ sistemis yvela adre ganxiluli aspeqti swored amas adasturebs. am konteqstSi ga–
nixileboda kompozitoris midgoma pirvelwyaros masalisadmi. Tanac, TviT midgoma ganxor–
cielebis ori gansxvavebuli mimarTulebiT xasiaTdeba:
1. `ras~ iyenebs kompozitori (intonacias, ritmul saqcevs, harmoniis elements, masalis
gadmocemis tips, Janrs, Sesrulebis maneras da sxv.);
2. `rogor~ iyenebs (pirdapir, iribad, Segnebulad, gaucnobiereblad, ganzogadebulad,
transformirebulad da sxv.).
aRniSnuli mimarTulebebis gamovlenis magaliTebi araerTxel gamxdara qarTveli musi–
kismcodneebis kvlevis obieqti, radganac warmoadgens saerTo Semadgenels im kategoriisa,
romelic qarTveli kompozitorebis polifoniur azrovnebas ukavSirdeba. polifoniuri az–
rovnebis gamovlineba gamoirCeva funqcionirebis usazRvro amplitudiT da, xSirad, xasiaT–
deba moulodneli SedegiT. moviyvanT mxolod or, radikalurad gansxvavebul magaliTs.
pirveli aRmovaCineT n. gudiaSvilis polifoniuri ciklis _ 24 preludia da fuga _
analizisas. kompozitorma organulad aiTvisa xalxuri sasimRero tradiciebi, polifo–
niuri mravalxmianobis specifikuroba, xalxuri simReris Janruli maxasiaTeblebi, misi ki–
lo-harmoniuli kanonzomierebebi. amitomaa, rom polifoniuri cikli gaJRenTilia wminda
qarTuli intonaciebiT, akordikiT, kadansebiT.
es aris qarTuli xalxuri azrovnebis gamoxatvis araordinaruli magaliTi, romelic
gamovlinda iseT konservatul JanrSi, rogoricaa fuga. mxedvelobaSi gvaqvs ramodenime fu–
gis (VI, X, XX, XXIII) eqspoziciebis tonaluri gegma, sadac, tonika-dominanturi mixrilobis
kiloebis garda, kompozitori iZleva Temis damatebiT gatarebas subdominantur tonalobebSi.
eqspoziciebis tonaluri gegma, romelic dgindeba mxolod droSi ganviTarebis Sedegad,
gudiaSvilis fugebSi (vertikalSi) qarTuli harmoniisTvis metad damaxasiaTebel akordebs
eyrdnoba: kvart-kvintakords, sekundakords da a. S., rac dakavSirebulia drois fenomenis
axlebur gaazrebasTan xalxuri tradiciis konteqstSi.
meore magaliTi radikalurad gansxvavdeba winasagan, magram isic qarTveli kompozi–
torebis polifoniuri azrovnebis prioritets adasturebs. axalgazrda kompozitorma e. Wa–
baSvilma Seqmna nawarmoebi saxelwodebiT `polifoniuri leqsebi~. nawarmoebi dawerilia
oTxi solisti-mkiTxvelisaTvis da masSi gamoyenebulia polifoniuri musikis iseTi konser–
vatul, da akademiur JanrebSi, rogoricaa preludia, qorali, pasakalia da fuga. amave dros,
nawarmoebi pirobiTi musikaluri damwerlobis magaliTs warmoadgens. aq saerTod SeuZle–
belia sityva `notirebis~ xmareba, vinaidan aranair notebs partituraSi adgili ar aqvs. ar
gvxvdeba ritmis, metris aRmniSvneli remarkebi, absoluturad pirobiTia taqturi sistemis
organizacia. moxda musikis izolacia musikisagan.