The Fifth International Symposium on Traditional Polyphony ...

virtualuri heterofonia: kompozicia, variacia,
struqtura da mexsiereba Turqul klasikur musikaSi
33
an met xmas Soris, anu sxva ritmi da imave simaRlis bgera, Teoriulad aris SesaZlebeli
da, ramdenadac CemTvis cnobilia, ar aris gansazRvruli, rogorc calke musikaluri faqtu–
ra. maSin, rodesac bolo (polifoniuri) musikaluri faqtura SeiZleba saerTo iyos msof–
lios zogierTi musikaluri tradiciisTvis da warmoadgendes, zogadad, heterofoniis mni–
Svnelovan aspeqts, heterofoniis ganmarteba sakmaod problemuria. es zogadi problema, na–
wilobriv, Tavs iCens terminis sxvadasxva konteqstSi umarTebulod gamoyenebisas. cneba `po–
lifonia~ gamoiyeneba rogorc musikaluri faqturis, ise specifikuri musikaluri stilis
aRsaniSnavad. SesaZloa, heterofonia unda ganvixiloT, ara, rogorc mxolod ubralod faq–
tura, aramed, rTuli stili, romelic qcevis gansakuTrebuli performatul-kompoziciuri
erTobliobidan modis da Sedgenil faqturas warmoadgens.
safuZvlebi
80-iani wlebis bolodan ramdenime mecnierma yuradReba gaamaxvila otoman-Turqul
repertuarTan dakavSirebul sakiTxebze 2 . ouen raitis statia (Wright, 1988) Soreul warsulSi
Seqmnili kon kre t uli kompoziciebis musikalur identobas exeba. mecnieri ikvlevs damaxa–
siaTebeli no ta ciiT Caweril nawarmoebebs, romlebic saukuneebis manZilze arsebobda re–
pertuarSi. Cems statiaSi warmodgenilia Turquli klasikuri instrumentuli mu si kaluri
repertuaris ori kargad cnobili musikaluri nawarmoebis Ta vi se bu rebebi 3 _ neizan iuzuf
fazas (Neyzen Yusuf Pasa, 1820-1888; sur. 1) segah pesrevi (Segah Pesrevi) da kemani tatiosi efe n dis
(Kemani Tatyos Efendi, 1858-1913; sur. 2) huseini saz semaisi (Hüseyni Saz Semaisi). analizi xorciel–
deba audioCanawerebisa da xelmisawvdomi par ti turebis musikaluri faqturis Seswavlaze
dayrdnobiT.
nawarmoebis identoba
amerikelma avangardistma kompozitorma stiuart smitma (Stuart Smith) musi kaluri kompo–
zicia gansazRvra, rogorc `musikaluri mexsierebis reorganizacia~ 4 . es gansazRvreba gansa–
kuTrebiT sasargeblo SeiZleba gaxdes tradiciuli mu si kis Seswavlisas, roca, rTulia,
gamokveTo specifikuri musikaluri kom poziciis individualoba, sxvadasxva drosa Tu gare–
moSi misi Sesrulebis maRa li improvizaciulobis gamo.
otomanuri tradiciis konteqstSi, mocemuli musikaluri kompoziciis identoba, upirve–
les yovlisa, moicavs: saxelwodebas _ makami (makam, me lo diuri kilo), formas _ usuli (usul,
ritmul cikls) da kompozitoris vinaobas.
saubarSi SeiZleba ase iTqvas _ neizan iusuf pasa (kom po zi tori), pesrevi (for ma an Janri), sega
(Segah) makamSi (melodiuri kilo) da devr-i kebi ris (Devr-i Kebir) usulSi (ritmuli cik li) (mag. 1).
amasTan, kompoziciis musikaluri identoba, mis saxel wo de bas Tan erTad, moicavs erTob–
liv mexsierebas, rogorc Sesrule bis praq tikis da dasturebas. sxva sityvebiT, kompoziciis
Ses ru le ba damo ki de bu lia Sems ru leblis unarze, gansazRvros misi Tavisebureba.
koleqtiuri mexsiereba
sayovelTaod miRebuli musikaluri notaciis sistemis ararsebobis piro bebSi, oto–
manuri klasikuri instrumentuli kompozicia `daculi~ iyo mexsi erebaSi – upirvelesad
kompozitoris mier, xolo Semdeg _ misi mim devre bisa da kolegebis mier. sabolood, aman