Boomplantweek en die Internasionale Jaar van Woude - Dendro.co.za

DENDRON » No/Nr: 43 » November 2011
28
tree stories
boomstories
DIE MAROELABOS VAN TSHIPISE-”DUIN”
Die Maroelabos van Tshipise-”duin”
Die fyn, los, rooi sand waaruit die duinagtige
heuwel aan die suidoostekant van Tshipisekoppie
(Limpopo) bestaan is afkomstig van ‘n plaaslike
sandsteenformasie: “Dominantly red lithologies
characterise the Bosbokpoort Formation (Karoo
Group) which reaches a maximum thickness of
100 m in the Tshipise area. The lower part consists
of massive mudstone followed by siltstone which
occasionally grades into very fine sandstone.” (Brandl,
1981). Volgens mnr. N. Baglow van die Raad vir
Geowetenskap het die heuwel in situ deur verwering
van ‘n deel van hierdie formasie ontstaan (pers. med.).
Die rooi sand vorm ‘n dramatiese, skerp kontaklyn met
die grys sandsteenkoppie, wat daarop dui dat dit eens
onderhewig was aan verskuiwing. Die hele omgewing
is deurkruis van verskuiwingslyne.
Anders as wat ‘n mens sou verwag, is die maroela
(Sclerocarya birrea subsp. caffra) die dominante boom
op die heuwel. Soos uit Fig. 1 blyk, staan die maroelas
in digte, amper woudagtige, afsonderlike groepe op
die sand. Geassosieerde spesies is: Commiphoraspp.,
haak-en-steek (Acacia tortilis subsp.
heteracantha), fynblaarrooihout (Ochna serrulata),
sesambos (Sesamothamnus lugardii), helikopterspaanvrug
(Hippocratea longipetiolata), witrosyntjie
(Grewia bicolor) en kremetart (Adansonia digitata).
(Die vaal bossies in die oop dele tussen die bome is
die “doringblaarbossie” (Blepharis subvolubilis) met
hul pragtige blou tot ligpers blomlippe).
Die grootste maroelas staan teen die voet van die
heuwel (Figure 2 en 3). Hoër op word die bome al
hoe kleiner en armoediger (Figure 4 en 5), tot waar
sommige met hul dun, krom geboë stammetjies
nouliks meer beelddraers van die trotse maroelaspesie
genoem kan word (Fig. 6). In die winter verloor die
kruinbome ook hul blare ietwat voor die onderstes.
(Die foto’s is almal op 22 Junie 2011 geneem). Die rede
vir hul opsigtelike agterstand is waarskynlik die sand
se onvermoë om reënwater vir lang genoeg tydperke,
na behoefte van die bome, te behou. Die kruinbome
ly gevolglik makliker watergebrek as die basisbome.
Die maroela is ‘n bosveldboom wat op meerdere
grondtipes voorkom, bv. op sand, leemgrond en
selfs klipperige grond (maar nie op turf nie). Sy
eerste liefde is egter sand- of sandleemgronde (De
Winter e.a., 1966). In der waarheid staan die grootste
amptelik gemete maroela in Suid-Afrika op een van
die Springbokvlakte se sandbulte (Dendron 39:14-
Nico Hager
15). Dat maroelabome op ‘n sand-“duin” kan groei, is
daarom nie so ongewoon as wat ‘n mens geneig is om
te dink nie; die “duin” is immers sand en nie juis baie
hoog nie (30 m). Wat wel uitsonderlik is, is die bome
se verspreidingswyse in bykans homogene groepe,
teenstrydig met hul aard (Grant & Thomas, 2002)
(Figure 2-11). Waar die mens nie ingemeng het nie,
kom die maroela gewoonlik slegs yl verspreid tussen
dominante bome waarmee dit assosieer voor, bv.
knoppiesdoring (Acacia nigrescens) en wilde sering
(Burkea africana). Sy forse gestalte ten spyt, vind ‘n
mens hom selde in die rol van heerser. Vanwaar dan
sy onbetwiste gesag oor hierdie sandheuwel?
Fotos:
Nico Hager
Erkennings:
Dank is verskuldig aan mnr. Johan Blignaut van Forever Resorts,
Tshipise vir die gebruik van hul fasiliteite, aan mnr. Nick Baglow
van die Raad vir Geowetenskap vir inligting en aan prof. Braam
van Wyk van die Universiteit van Pretoria vir sy opbouende
kommentaar op die manuskrip.
Bronnelys:
BRANDL, G. 1981. The geology of the Messina area. Geological
Survey. Government Printer, Pretoria.
DE WINTER, B., DE WINTER, M. & KILLICK, D.J.B. 1966. Ses-ensestig
Transvaalse bome. Navorsingsinstituut vir Plantkunde.
Voortrekkerpers Beperk, Johannesburg.
GRANT, R. & THOMAS, V. 2002. Sappi tree spotting in Bushveld.
Jacana Education, Johannesburg.
Figure 1-12 is foto’s van die digte stande maroela (Sclerocarya
birrea subsp. caffra) wat op die rooi sandheuwel aan die
suidoostekant van Tshipisekoppie (Limpopo) staan.
Fig. 1: Gedeelte van die Tshipise-“duin”. Die heuwel is 1.03
km lank, 350 m breed en 30 m hoog. Die digte groen kolle is
maroelabome. Die dramatiese kontak van die rooi sand met die
grys sandsteen dui ‘n verskuiwingslyn aan.
Fig. 2: Basisbome
Fig. 3: Basisbome
Fig. 4: Hoërliggende bome
Fig. 5: Hoërliggende bome
Fig. 6: Armoedige kruinbome
Figure 7-11: Groepe maroelabome
Fig. 12: Sandheuwel en sandsteenkoppie word deur ‘n steil klofie
geskei. (Nie sigbaar op die satellietfoto nie). Soutpansberg in die
agtergrond. Rigting: suidwes.
FIG 1
FIG 4
FIG 7
FIG 10
FIG 2
FIG 5
FIG 8
FIG 11
29
FIG 3
FIG 6
FIG 9
DENDRON » No/Nr: 43 » November 2011
FIG 12