Anecdota from Irish manuscripts
Anecdota from Irish manuscripts
Anecdota from Irish manuscripts
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
K IX
fi^^^ íicJCS^
.x^>^^
AIECDOTA<br />
FEOl lEISH lAMSCRIPTS<br />
EDITED<br />
0. J. BEEGIN, R. I. BEST,<br />
KUNO MEYER, J. G. O'KEEFFE<br />
VOL. I<br />
HALLE A. S.<br />
MAX NIEMEYER<br />
DUBLIN<br />
HOUGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />
1907
ANECDOTA<br />
FEOM IRISH MANUSCRIPTS
Preface<br />
The series of liitlierto inedited <strong>Irish</strong> texts, of which<br />
this is the first instalment, has been undertaken with the<br />
object of furnisliing- fresh material for investigation to the<br />
increasing number of workers in <strong>Irish</strong> philology and<br />
literature, especially those to whom tlie original manu-<br />
scripts are inaccessible. It is also hoped that it will<br />
provide handy text-books for students.<br />
While the collection is to consist mainly of pieces<br />
never before printed, otlier copies or different versions of<br />
important texts already published will be included when<br />
it is considered that they contribute materially to their<br />
interpretation and reconstruction. No text already pub-<br />
lished in facsimile will be admitted. An exception is<br />
made, however, in the case of the Yellow Boole of Lecan,<br />
the facsimile of this most important of <strong>Irish</strong> MSS. being<br />
so often unreadable or untrustworthy.<br />
In printing the texts no attempt is made either to<br />
provide a diplomatic transcript or to construct a critical<br />
edition. The more common compendia such as those for<br />
at; air, con, for, us &c. are silently expanded, but italics<br />
are used in all doubtful cases. Punctuation, hyphens and<br />
capitals have been introduced for clearness' sake. Addi-<br />
tions and corrections by later hands are put in paren-
VI Preface<br />
theses or indicated as such in the footnotes. In order to<br />
ensure the greatest possible accuracy every document<br />
printed has been compared with the original MS. by one<br />
or the other of the editors.<br />
Each volume of the series will be complete in itself.<br />
While it is hoped to issue a volume every six months,<br />
their regular appearance will depend largely on the<br />
measure of support accorded.<br />
Thanks are due to Mr. Whitley Stokes for kindly<br />
placing at the disposal of the editors his transcript of<br />
the version of Cain Emine Bain <strong>from</strong> the British Museum<br />
MS. Additional 30,512.<br />
Dublin, June 1907<br />
THE EDITORS
Contents<br />
Page<br />
Scéla Cano meic Gartnáin, transcribed by Kuno Meyer ... 1<br />
Tucait indarba na nDéssi, transcribed by Kuno Meyer ... 15<br />
The Colloquy between Fintau and the Hawk of Achill, trans-<br />
cribed by Kuno Meyer 2-i<br />
Cain Eimine Bain, transcribed by J. G. 0' Keeffe 40<br />
A Story of Flann mac Lonáin, transcribed by 0. J. Bergin . 45<br />
Imram Curaig Máiledúiu, transcribed by B. I. Best, collated<br />
by Kuno Meyer 50<br />
Bithbin Menadaige, transcribed by Annie F. Scarre .... 75<br />
Story of the Abbot of Druimenaig who was changed into a<br />
woman, transcribed by Kuno Meyer 76
Scéla Cano meic Gartnáin<br />
From the Yellow Bool: of Lecan, p. ISSa. Cp. the Annals of<br />
L'hter, A. I). 687, Tigernach's Annals, A. J). 688, Three Fragments<br />
of <strong>Irish</strong> Annuls, A. D. 688, Chrom'con Scotormn, A. D. 684, the<br />
Annals of the Four Masters, A. B. 686.<br />
Bai imchosnom im rigi nAlban itir Oedan mac Gabrain<br />
7 Gartnan mac Aeda me/c Gabrain co torcliair letli fer<br />
nAlbau eturru hi catliaib 7 imargalaib. A ninis nmc<br />
Uclien robai in Gartnan. Isi insi is dech conrotacLt inu-<br />
iarthar domain .i. stiall arcapar do deircibar [p. 128 b] 5<br />
cacli teach bai isinn indsi la Gartnan feic co feic imonn<br />
indsi uili connici in fialtech. Ba do dercor a indsi uili la<br />
Gartnan. Seacht seisrecha leis for indair. 1 Secht n-airge<br />
leis. uii. fichit bo cacha hairge. 1. lin fri(a) haige altai<br />
esti amach. 1. lin fria hiascach. In .1. lin eisc suaine- 10<br />
main estib for senistrib na cuchtrach. Cluicine for cind<br />
cacha suainemna for ind aireanach ar belaib in rechtaire.<br />
Cethrur oc teluch na n-iach cet(s)nama do snas. Eiseum<br />
coleic ic ol meda fora a cholcaig.2<br />
Rucad mac do Gartnan .i. Canu mac Gartnain. Rucad 15<br />
s/Je for altrom. Forroilged la Gartan dabach iliac 3 mara<br />
7 si Ian di or 7 di argat 7 romarbtha lais in cethror<br />
1 Head ind ar ^ Read for a cholcaid<br />
'' Bead<br />
illoch<br />
1
2 Sccla Cano meic Gartnáin<br />
robatar oc britli ind airgid inti condaruc in muir leis 7<br />
nach fidir aclit seisem 7 a ben 7 a mac.<br />
Doluid im. Aedan cucaiseom .xx. cet fot na ge(a)maidhclii<br />
CO na dechadar acht a ndeachaid do rind gai 7 do gin<br />
5 claidibh 7 ni bai crand dond indsi fri aroile imme(a)don<br />
lai arnamarach.<br />
Maith tra or Cano. Is ferr dun imgabail ind fir se<br />
romarb ar n-athair. Ni faicsiu ar cairdeas do inas in fer<br />
romarb. Cia leath reghma or a muinter. llegbmait i tir<br />
10 nErind. 1 Combratbair dun.<br />
Dognitber '^ curaich lais. Lotar docbum tbracbta. Is<br />
amlaidh dodecbadar docbum mara .i. coeca laicb. Brat<br />
corcra coicdiabalta im cacb n-ai. Da (s)leigb coicrindi ina<br />
laim. Sciatb co mbuailig^ oir fair. Cloideb orduirnn for<br />
15 a cbris. A mong orbuidi dar a ais. Is amlaid dodea-<br />
cbadar in .1. ban. Brat buaine co cortbaraib ar^aif.<br />
Lene co ndergindlead oir. Deilgi oir lanecair co mbrecbt-<br />
rad ngem n-ildatbacb. Muinci di or forloisct[h]i. Mind<br />
oir for a cbind cacb ai. In .1. gilla. Inara do sita buidi<br />
20 impu CO n-argud. Fitbcbell for muin cacb gilla co feraib<br />
oir 7 airgid. Timpan creda inlaim * cbli in gilla. Da<br />
milchoin ar slabrad airgci ina laim deis.<br />
Batar meic Aeda Slane in tan sin for cricb nlJlad for<br />
tomaltaib .i. da mac Aeda Slane i comflaitbeamnas. Badar<br />
25 side hi Collmaig hi crich Ulad. Robui failti mor la suidiu<br />
.i. trian bid 7 leanna 7 attreib 7 indili do. Nirbo lor la<br />
hAedan a closin na failti do thabairt dosom la maccu<br />
Aeda Slane. Andso each ret leis áidiu nad fider in dabaig<br />
1 Head nErenn * Read dogniter * Read nibúailid<br />
* Read illáim
Scéla Cano meic Gartnáin<br />
foroilged la Gartnan. Atberad i som tra dodecbaid in<br />
Satan cliuca .i. co LOedan co n-eccid do in dabaig ait<br />
aioibi CO tucad leis co mbui ina cbuili fodeisin 7 nocbo<br />
[p. 129 a] testa afaing esti. Bidb maith so or Oedan .i.<br />
in crod sa Gartnain doberthar do maccaib Aeda Slane ar 5<br />
marbad a 2 meicc .i. Cana. Doluid nonbur uad 7 miach<br />
argaid leo co mbadar issind arucol mac nAeda Slane cen<br />
fis cen airfis. Cana cona muntir i tig foleitli isin lis.<br />
Ingen Diarmada meic Aeda Slane rocharastar Cano ar<br />
a airscelaib cid siu dotbised tbairis. Robatar coim Ereand 10<br />
ic a cbuindcbid. 3 Bui si inn-airicol i toeb taigi mac<br />
nOeda.<br />
Toimsidber an argad or meic Aeda. Rodbia on or<br />
indn^ Albanaicb. Rocbuala indn-* ingen in cocur hi sin.<br />
Rogab imacb 7 gebid fieisc ina laim 7 luid co mbui 15<br />
forsiu fordorus ind lis. Is and dolluid seom imacb ceathror<br />
7 oengai illaim cech fir do dul immach. Atbert si<br />
Nochon etarsa ^ indiu . la Heri na bAlbancbu<br />
loecb na burg(av)adar Cano . coua gai find fortbanu.<br />
Oc teacbt do fon fordorus dober si in slait ina cbend 20<br />
7 dixit<br />
A Cbano . faire i faile fortbano ^<br />
masa dodcbad is mor de . masa s(odcb)ad is tano<br />
la tobairt bemme do oc tuideacht imacb 7 asbert oc teacht<br />
do uaidib 25<br />
Ni faiteacb int Albanacb . imtbeit la lutb a laime<br />
ata ni nad faichlethar . gussu mac Aeda Slane<br />
' Bead atberat ^ Eead an * Read cuinclchicl " Read<br />
lull ^ Read fetursa '^ forthauo seems corrected <strong>from</strong> fortaro<br />
1*<br />
3
4 Scéla Cano raeic Gartnáin<br />
Ni artharcud athchomsain . do rig cen ecnach n-jera<br />
Íz ata mor dona doinib . fo chichib macni nOeda<br />
A scel rochuala tria tbech i<br />
. ni sian n-alaind n-adbannaf/í<br />
sireacbt[acb] nad cluinitber . ni faitecb int Albanacb. Ni.<br />
5 As robad so a ingen ar Cano. Cid robud or si ata<br />
a damna and. Atatbar ac toinus argaid ar bar marbad<br />
isinn arucul ut. Maitb didiu or se. Luid ina tecb.''^<br />
Maitb tra is aire dunn cia donemis * comairle. Cid so a<br />
Cbano ol a muinter. Ni cid maitb ol Cano. Dofilter<br />
10 cbucaind diar marbad in lin atam. Bes is ed rocindead<br />
dun ar an oic. Ata ni as maitb dun or Cano. Fuaitgem<br />
dona feraib na coic tbigi ^ filet isind lis. Tiagat da<br />
claidbecb dec ar dorus cacb tbigi. Robicobsa na rigu 7<br />
ni bat rigna fotba. Maitb or inn oic. Is fearr aiumue.<br />
15 Maitb or se. Tiagbsa docbum ind arucuil dus inamlectber<br />
iud. Dianamleictber ind ni mair[b]fider. Manimleict[b]er<br />
segaitbsi ar eicin 7 nomleicid imacb iarum.<br />
Teit seom didiu do dorus in tigi. Tiagair di atb-<br />
cbomarc Cano i ndorus in tigi. Dolleic ind or Diarmaid.<br />
20 Toet ind or Blatbmac. Teit isa tecb co fosad.^ Is and<br />
bui in secbi cusan argad for lar in tigi. Tair etraind<br />
sund or siad. Maitb ind foil se or se .i. foil a atbar. Bid<br />
imod laim or Diarmait. Ba dutbaicb cia nobetb d'mo or<br />
se. Cia dutbcbus on or sead. Seel truag on or se. At-<br />
25 cbualabair m'atbairsea. Rob adlic leosom 6 daigb iartaigi<br />
damsa [p. 129 b] .i. rofoilgedb leis dabacb Ian di arcad.<br />
01 is treisiu tocad Aedan fofuair co tucad uad crod an<br />
• Bead tech * Read thech 2 Jiead dognemmis * Bead<br />
tige ^ Bead fossaid " Bead
Scéla Cauo meic Gartnáiu<br />
atliar ar mo marbadsa libsi siind. Atberam or Diarmaid<br />
cia dobertha lan in tigi co hoclithaig i nit-rirfithe aire. Is<br />
buidi lend or se.<br />
La sin gaibtlii imach. Teit Blatlim«c ina diaid. Ata<br />
ni notbia a Ghana or se. liegait ind oic diar n-inchaibne 5<br />
murcreicli. Airgsiu ar a chind 2 7 dosfuairc 7 luc tlrarcad<br />
fadein cliucad. Am buideacli de or Cano. Teit iar sin<br />
CO a muntir. Imrochomlai indn inseo a taigh doib.<br />
Nosgaib Cano. Aireblingtlie co mbui isin curach do<br />
thetarreacht ar mbsegail ar Cano. Is daig^ or set. 01c 10<br />
duib am mo brathsa. Ni fil isan cburach sa na bad i tig<br />
m'atharsa 7 mo matliar do(f)u(ar)cabtlia. Maith a Chano<br />
ar ann oicc. Cid tu bud chumachtacli is tir itamne no-<br />
bemis dod reir. Ata ni as maith duit. T'argat bodein<br />
d'(Qacbail lat 7 ar leicinni diar tir. Bid fir áicliu or se. 15<br />
Aircid ass. Cid so a Chono ar a muinter. Dar mo<br />
chumachtasa or se ni getar afaing asin churach sa. Ma<br />
ratocad damsa as me domelad and argat sa. Atin budig<br />
de ar an oicc. Tucaid as. Dothoet son dochum tire.<br />
Maith or Diarmait. Faitsine Dia leiside. Doradad 20<br />
luagh na hainmne doronwai in gillai forsin fairgi. Rigi<br />
nAlban do ceithri bliadna fichet tar eis Oedan. Maith<br />
or Diarmait tabraid failti dond fir dothied chucaib. Co<br />
cend tri trath iar sin nocho tall cris na delg dib.<br />
Bennacht for each doni maith rind ar Cano. Tiagamni 25<br />
do chollad.<br />
Ba si a comairle tra. Dolotar as fut na haidche co<br />
tuidcheatar fades tar Mag Murthemne i Mag mBreg hi<br />
Cernai. Batar geisi forsin tilich. Dibairg na heounu or<br />
R(ad ochtaig ^ Read ciud ^ Read clóig<br />
5
6 Scéla Cano meic Gartnáin<br />
a muntcr (fri Cana). Doleici irchor fair(ri)uJ Ni ranic.<br />
Is ann asbert ar ni rotheilc imroll riam<br />
Gesi Cernai mosrubthus . dom licc nimorogabas<br />
bronan foru dia coraib . fo bronan form do imrolaib<br />
5 Dolotav siar arnabaracli do Locli Aindind. Dibairg in<br />
lochain or each.<br />
A lacho . ar seiseom . Locba<br />
ni sceoil inde a Cernu ni focha<br />
Aindindi ni trocho<br />
Ni airg eonu meic Dc bi . ar a cluim is beg tarba 2<br />
10 ar ni mor a meit rosleic . amin ina ndluim<br />
Ni airg eonu in maigi . ni ba foru mo sroibtliene<br />
ni hed domucai Sci . cocad fri geisi Cernai. G.<br />
Lotar iar sin dar Sinaind hi Connachta do ascnam ^ co<br />
Guairi co rangadar tech Marcain lasmb(a)i Cred ingen<br />
15 Guaire. Rocharastair side cid siu thised thairis anair. Is<br />
ann asbert si<br />
Cano mac Gartnain Sci . Cred a Mainmaig i n-ani<br />
ba dirsin is mor do du . aciis da muir eturru<br />
[p. 130 a] Cred ingen Guairi mad nach . coel in hen<br />
etir da both<br />
20 acus mac Gartnan (in m[a]c) . regad dia toclimarc<br />
Roanacht som áidiu a bale isi * or daluid seom la Diarmaid<br />
dia tardaid Diarmait in cath do Guairi co roanacbt som<br />
immale. Airg a gilla or seiseam isi ^ leas. Cuindig co-<br />
mairce co Creid dun co riasam co Guairi. Is and asbert<br />
2.") som inti Cano<br />
^ (ri) inserted above the line. Read forru<br />
"•' Read<br />
is bee<br />
tarba ar a cluim ^ Altered <strong>from</strong> ascnom » A small space<br />
left vacant after isi •• Read isin
Scéla Cano meic Gartnáin<br />
Beir imcliomarc uaimse . co Creidi ingin Guaire<br />
is geb na runnu sa di . dobersa a coibeis nadi.<br />
Duidseo doberthar' na raind sea a Creid(i) ar Colcu mac<br />
Marcain. Is and asbert<br />
A Cholco . bee a fis duid cia do ordo 5<br />
mo serosa doradus dfir . nad focus dam a forba.<br />
Fir a Cano ar Marcan. Ni char(a) is e don muinter^ si.<br />
A. Marcain . ni raba deis do macain<br />
ni rop do macan roma . co rab tusu adbala<br />
Do sere neich secli araile . i tir nErend ni dordo lo<br />
mairg diamongnais Cana . aciis diam cara Colco. A.<br />
Roliad si iarum a Colcain dia n-ebairt Guaire feisin dia<br />
n-etarchosaid<br />
Cred la ]\Iarcan ni ba mac . ni gaib Colcain do thochmarc<br />
nu ruband Cred ar fele . acht is(a) fail encheile. 15<br />
Lotar sin di(?//( co Derlus nGuairi 7 ba failich ^ friu.<br />
Focben duid a Chano ar Guairi. Nit-recfider sund ar<br />
argad ar scis do biata. Ni ba seel mac nOeda Slane.<br />
Rodbia biad 7 inillis 7 fochen duid.<br />
Bui Cana mac Gartnain iar suidiu tremsi i fail Guaire 20<br />
.i. trian ind lis do Guairiu 7 trian n-aill don lis8 ' do<br />
Cbano 7 a trian n-aill do Senchan Torpeist .i. fili Guaire<br />
7 fer nErenn uile. Fer beg truag irrusc olla nobid<br />
dogres dia chadud ar a thruaigi. Cethrumtbu bairgine<br />
domeled co cend tri trath. Brigid bratbru a chaillech- 25<br />
som nocliaithed ceathroimthi na bairgine. Ba mor leseom<br />
* Read dobertar » Bead muintir ^ jig^d fáilid<br />
(sic) on an erasure<br />
7
8 Scéla Cauo meic Gartnáiu<br />
a bru oonid Brigid bratbrn a hainra leisseora iarum.<br />
Ba mor a lierraigi. Fecht n-and doluid Brigid for<br />
tairiretli. Facaib a hinailt for a erraitlieseíJíJ Oicbean<br />
side choem. Luid medon lai arabarach dia tliairbirtsom.<br />
5 Oc tnideclit di asin chuilicli- Na tair na tair a ben ar se.<br />
Aru siniusa andasiu. Atcbondarcsa do senmathairseo.<br />
Robui grisifigin for a liordain cbli. Scefe dia tuidcbis ni<br />
buB mo.<br />
Aircbetal doroindi seom do Uiarmait mac Aeda<br />
Slane. Airg a gilla or seisem co n-(a)irchedal •* do rig<br />
10 Erenn. Teid side sair. Saidig an airchedail. Is maith<br />
indn airchetul or Diarmaid. Is ann buiseom oc snim<br />
irchomail fo Grip .i. gabar Diarmada. Beir lat indn idh<br />
sea do Senchan. Luid side siar 7 nirbo buideach. Asso a<br />
bachlaich [p. 130b] or se i[n]d id n-irchomail duit i nduais<br />
15 t'aircbetail. Ona rigaib ferr id adlaic a gillai or seiseam.<br />
Airg a gilla diblí co n-aircedul do rig Erenn. Gaibid<br />
in gilla an airclietul. Maith or Diarmaid. Ber lat in<br />
gablaig se do Senchan. Asso a antocaid or in gilla.<br />
Gaiscead duit dot chuitmed or Diarmait. Airg a gilla co<br />
20 n-airchetul do Diarmait. Is maith a n-airchetul. Gaibid<br />
in gilla fair. Cade Diarmait. Ata i n-arucol ic tomus<br />
oir 7 argaid. Ba maith duit teacht chuici. Oslaic or in<br />
gilla. Cia so or Diarmaid. Gilla Seanchain. Gaibid in<br />
gilla a n-airchetal. Is maith or Diarmait. Beir latso do<br />
25 Seanchan .i. cet unga do dergor 7 tri .xx. do argat duid<br />
fen. Maith a gillai or Senchan. Cid dotgni failid don chur<br />
sa. Ata maith sund duit or in gillai .i. cet uhga do<br />
' On<br />
erasure by a later hand '^ Bead chuilid ^ a added<br />
by a later hand under the compendium for con
Scéla Cano raeic Gartnáin 9<br />
dergor. Is ferr a gillai oldas a olcugítd. Airg a gillai<br />
CO n-airchetul do Diarmait. Regthair or se. Cade Diarmait.<br />
Dochoid do thafand. Luid na diaid isa sliab. Tecaid ind<br />
fir na ndiaid ind aigi isin gleann. Facabair Diarmait itir<br />
a echaib. Atgeoin in gilla. Adroicli in gilla itir na 5<br />
lieachaib. Slaindid in gilla indn airchedal do. Maith a<br />
gillít. Ber latso do Seanclian .i. tricha each ina srianaib<br />
7 ina muincib.<br />
Maith iarum in fer inti Senchau iarna idnocolsom o<br />
feraib Muman co mbiii for Sleb Eachtge co Guaire 7 10<br />
ni rogab acht oentecli do denam imme imon filid 7 imon<br />
sligid Echtge co Derlus. 1. fer do 7 1. ban 7<br />
1. con<br />
7 1. gilla 7 bith fo muiriur samain co belltaine 7 luid<br />
iarsin tslighidh. Donaraill banne fiechaid ina etan. Fe<br />
amai ar se. Ni coir didiu annisiu im. is gaimlochad 7 15<br />
doronai allse ina etan conid ed ronuc 7 rob ecen .uii.<br />
cumala do each achaid sin co Derlus. Maith tra a<br />
Guaire or Senchan. Is romor turcbaiseo fort. Ba leor do<br />
Chondachtaib beith fo ar muirer ar ndis cen co tabartha<br />
nech aile chucond .i. in gilla ansa ar se mac Gartnain 20<br />
notheisead amach fon tuaith 7 na coin maithi leo 7 denat<br />
anius eturru. Rob ed on medon lai co medon lai ara-<br />
barach. lar lecon a chon doib ni chomranic fer dib fri<br />
araile. Batar tuirsich oc suidiu. Celebraidhsed 1 do<br />
Guaire. Fir or Guairi rofetarsa a n-attath(a)i. Ni taam ni 25<br />
or Cano acht maith lind anms .i. cuaird Erend do chur<br />
CO n-acamar a ndingnu 7 a ndune 7 a cella 7 a coemu.<br />
Cucotso doregam 2 7 is uaid regmai. Adfiadar dun ata<br />
gilla an andess la firu Muman .i. Illand mac Scannlain do<br />
' Head celebraiset ^ Altered <strong>from</strong> dorecam
10 Scéla Cauo meic Gartuáin.<br />
Cliorco [p. 131 a] Loigc. Maith lend dul dia acallaim.<br />
Teit áidiii ar Guairi co tormolad feis na liaidchi limsa.<br />
Lotar on iarum 7 dollotar maithi Condaclit do cliele-<br />
brad doib. Dolluid didiu Cred 7 Marcan 7 Colco don<br />
5 irgnam. Ba liecen im. cethrar mavcsLchaih do choimet<br />
Chreidi co na tictis co Guaíre co mbad si bad dailem do<br />
feraib Albau 7 do Cliondachtaib ind aidchi sin. Co tard si<br />
briclit suain for in sluag co torchradar i(na) codlíftí aclit<br />
sisi 7 Canal co tuidchid co ...2 co mbai forsin dergud<br />
10 ocaisseom oc a tbimgaire cowana 3 betas iiadsom airet<br />
nobetb inn-amsa. Mad dia ngabad rigi im. doregtba ar a<br />
cendsi 7 isi bean nobiad aicce caidche. Co farcbad leesi<br />
a liasom i n-airius dala. Ar adrubairtseom is isind liic robni<br />
a anim a mathar. Robui i seola. Rocbotail side confaca in<br />
15 di mnai sida ina dochom co tolaid a anmain'' as for a beolu<br />
i richt lici co tallsat(h) a mathair allaim indala n-ai. Auim<br />
do meic a ben or si ronncais. Rocomet mo mathair corbani<br />
tualaingse a chomet. Faicibthar limsa or si i n-airius<br />
dala. Ba fir son. Rofacbad leesi in lie 7 doberthe asin<br />
20 chriol each dia. Asbered si iarum<br />
A lia . o dodechur each dia<br />
acht lochrad inim nadmaim . ni gcb m'anmain dot madmaim.<br />
Tuideacht Chano insin i nErinn 7 co Guaire.<br />
Luid Cano co hllland mac Scanlain co ranic Dun<br />
25 niBaithi. Adfiadar do iarum a mbith for ind faithchi.<br />
Fochen duib or Illand. Cano mac Gartnain sin dom<br />
roachtainse iarna mbrath 7 iarna reic do maccaib Aeda<br />
Slane ar argad 7 iarna mbrith do gortai la Guaire. Ro-<br />
' Corrected <strong>from</strong> cona - Vacant space ^ Read co uá<br />
* Head anim
Scéla Cano meic Gartnáiu<br />
barbia biad sunn. Ni bia for conair. Nit-rirfider ar argad.<br />
Congairt[h]er do iarum a reachtaire. Na seacht core tra<br />
filed ' isin lis nat gataigtcr do theni co cend mbliadna oc<br />
berbad (bid). (Berid) na firu isa teach co cend tri trath. 5<br />
Nicon regsa dia n-acallaim. FritLailter do bind 7 do lind.<br />
Congairter Corco Loigi do. Maitli tra or se. Domanic<br />
ainius mor. Cindas for cobarthasi damsa. Bid maitb do<br />
chobair lindi or ind oicc. Dotliaircgebat uaindi tri doim<br />
7 tri tindi 7 tri dabcha each anna. 7 nico raga bairgen 10<br />
dot dligiudso. Mo bennacht fo(r) tuaith 7 cenel adber or<br />
se. Et tusa a ben or se caidi th'impide [p. 131b] damsa.<br />
Is coir daigimpigi 2 duit ar nidad dichnmaing. Atat .iiii.<br />
n-airge lat 7 .uii. fichid bo each airgi di buaib 7 .uii.<br />
sesrecha. Athaig 7 bachlaich domeled sin uile. Kotfersat 15<br />
cid teora airgi dib dia mbreith i ngalad. Bennacht for<br />
each adber or se. Bid ferrde mo menma. Regait dia n-<br />
acallaim afecht(sa). Teit(i) iarum chuco. Feraid failti moir<br />
friu. Bennacht tra or Cano for each donancamar. Ro-ica<br />
Dia d'ar ceand or nach icfamne. Cid as ail duib or Illand. 20<br />
Athchuindgid am ar cotai. Dar mo chumachtasa or Illand<br />
nocho rega asin lis sa frit siegal do chuindchid bid co<br />
ndigis irrigi nAlban.<br />
Teora bliadna doib isin lis sin cen teacht as aidche<br />
n-oigidechta. Nobidis oc im(b)irt fithchilli each dia. Bad 25<br />
comthren co nonai. Nobered Cano cluithi ^ na nona for<br />
Illand. Atagur or Illand urchra forsin caille. Deith(bir)<br />
on. Na deich cuala ar secht fichtib matain 7 fescor isa<br />
tech. Is ann asbert Cano<br />
Hi forbol . feada iidruis inglie<br />
in fid nocho n-urc[h]raba . tusa for urchra bie.<br />
Bead filet ^ Bead dagimpide ^ Bead cluiche<br />
11
12 Scéia Caiio meic Gartnáin<br />
Nocho tibar dom aire afechtsa or Illand.<br />
Tuctha tlira iar sin ge[i]ll fer nAlban. Nonbur gialldib co<br />
mbatar i tig Illaind fri liinillius do Cliano ir-rige nAlban co<br />
farcobtlia i co hllland 7 co cend tri trath ria ndiil do Chano<br />
5 as nicon rabai fer fri 'roile do muintir Chano 7 lUaind<br />
re ciana aclit ag coe 7 ag dograe 7 lam cliaicli dib dar<br />
bragaid a chele. Maith a Chono or Illand. Bam marbsa<br />
ria cind bliadna dar th'eisi. For foesam iiDe duidseo tra<br />
ria cind bliadna.<br />
10 Ruc im. Cano uadhsom .1. ech [njdubglas 7 1. coi;e<br />
n-umai 7 1. araid merach. Alia sin a cind bliadna<br />
romarbsat a thuath fesin in nllland .i. mac Conath 7 Cuan<br />
mac Sanaisi co na raba crand fri aroile do Dun Buithe<br />
arnabarach. Isin lo sin robai curacli fa Cuano no Cano<br />
15 forsin fairrgi oc tafand iar ngabail rigi nAlban. Cel<br />
tuindi lais iarum .i. fis tuindi co n-aca in tuind dercruad-<br />
clrnici isin churach .i. fuil Illaind. Atracht iarum 7 rogab<br />
a boiss diarailiu co mbatar a sreba fola eistib 7 dixit ^<br />
A mu Buach . aiges in tond frisin mbruach<br />
20 Illann mac Scanlain do guin . ni bo celmaine inmain<br />
A mu Buacli . feras in tond frisin mbruacb<br />
mmená (?) adfet ciaso scith . Illand mac Scanlain robith<br />
A mu * Buach . dothoet in tond frisin mbruach<br />
dursan duindi in seel garb . Illand mac Scanlain is marb<br />
25 Ard a nuall . aiges im Choire da Ruad<br />
dirsann a Ri oiides grein . ni anab i ce[i]n basu uadh<br />
Coire da Ruad in roglas . aicde sruthaidi senbras<br />
is mor bruitheas a chuithe . gen co bruithi ani berbas<br />
1 Altered into fargobtha ^ c altered into g ^ Cf.<br />
Tigernach, A. D. 507 " amobu 3IS.
Scéla Cano meic Gartnáin<br />
[p. 132a] Ma co?ímeasaind a muir muadb .<br />
13<br />
aiges im Choire<br />
da Ruad<br />
ricfad mo cburchan is ngle . co tir Corco Loige<br />
A Chiuiin meic Sanaisi . abairseo is tairise<br />
basam doig guin do chnis . daig ind eclita doriglmis 5<br />
A meic Condaid iar mbernas . gnim dorignis robo bras<br />
foichli ocu alladon . matcbonnare guin Illadon<br />
Fir Erend o tbraig co traig . roscaig dib a n-imarbaig<br />
ni fil and bas liach don dail . i ndiaid Illaind meic Scanlaiii<br />
Eass nGabra . imareded mor n-amra 10<br />
sescacb lllaind aratlia . Eas nGabra ni imrega<br />
Dun mBaithe . in tan rotrebad Illand<br />
ba tinech ba tilc[h]obacb . ocus ba forad iinddond<br />
A sneac[b]ta Luaraidbi i nDun Baithi nib sam<br />
nibsad adbul a fir bain . for taib thaigi meic Scandlain 15<br />
Fri biii mo cbairdeas do ar brui nib in inmain na fonanu<br />
fotaw forsa ndorchair daib . i taeb Illaind meic Scanlain<br />
Fodilfe golban i indiu . is ed im aimercliu<br />
in dun timcbell ana cuach . as and robai a mBuach. A.<br />
Dollotar leis tra iar sin Saxain 7 Bretain 7 fir Alban 20<br />
CO tarad laim dar Corco Loigbi co romarbad leis mac<br />
Condaid 7 Cuan mac Sanaise cona fineochus 7 ni thanic<br />
a chricli Corco Loigi cor facaib mac Illaind ind-airdrigi<br />
Corco Laigi 7 cor facaib Dun mBaitlii fo slane amail<br />
fonracaib i mbethaid Illaind itir bu 7 damu 7 eoclio 7 25<br />
aitreb 7 co rue giallu do Corco Loigi leis for inillius do<br />
mac lllaind sund.<br />
Bai seom i rigi Alban iar sin. Is and asbertad som<br />
forcomhad 2<br />
' no u aboi-e * forcom/iad ivith no u over the second
14 Scéla Cano meic Gartnáin<br />
Cid decb do lindaib Hatha . ebthair flaitli lindai fualang<br />
ui ba li ar anErind . mani toro coirm Chualand<br />
Cormaud Comuir Tri nUsqui . saiic[h]an im Inber Fernai<br />
nicon eisbius sug tair( ) . berta do chormum Ceanaai<br />
5 Cormand cell tiri Ele . it e la Mumain merda<br />
cormand Irlochra Arddad . cormand Dorindi derga<br />
Coirm Chailli Gartan colli . daltir for rig Ciarraigi<br />
is ed lind ind-Eiind uin . a ferait Goeidel ^ arbaig<br />
IIi Cuil Tola dofoscai . escra Druim LetLan daglaith<br />
10 daltir fledol for Luignib . dia mba folt crin samraid<br />
Hibeas cormand lii Culaib . ni torm teglaig domeso<br />
for Findia robo sesta . cormann Murthemne mesca<br />
Ebtbair im Loch Cuan cormand . ibthair a cornu sircliu<br />
a Maig Inis la hUlltu . frisingair^ comad ard ilcliu<br />
15 La Dal Riada cainebar . imgai tlioglasa gabtha<br />
lethdeog fri caindli sorcha . clisit curaid daig abtha<br />
Cormand Saxan na seirbe . sanc[L]an im Inber in Rig<br />
im clij-icli Cruitline im Gergin . cormand derga ama/l fin<br />
A fir tidnaig a dig do . do mac Gartnan meic Aedo<br />
20 nir an do Sci co mbo ri . tuc do in dig atroilli<br />
A fir tidnaig mo dig dam . immer oired mo chisel<br />
ni fil asberad is tig . bud comsuide domisig<br />
[p. 132 b] Ni comsude domanic . nachiar noscrechta imrud<br />
rosaig m'eolus diamthairind . diruith cadech do latha<br />
indimrud. Cia.<br />
25 Aas 3 and di'ulhi nobidh a dalsom fri Creid oc Inbiur<br />
Colpt[li]u a cind bliadna. Nobid Golcu mac Marcain isuidi<br />
each lai ced loech. Is and asbered si<br />
Bead Góidil " Head frisngair ^ Bead As = Is
Tucait indarba na nDéssi<br />
Andar la fer bis a cein . Inber Cindbera is reid<br />
tacair do neoch nisela . is reid Inber Cindbeara.<br />
Oc Loch Creda atuaid ídq. rodalsat fodeoid. Teid si<br />
fotliuaid 7 al-lie lie. Dothoet som dicliu anair ina luiiig<br />
comonaccaib doib donar. Dothoet teora loiiga conidrubatar 5<br />
7 CO n-erlai ar eicin al-luing. Amail adchondairc si a<br />
gnuisseom conderna bruar dia cind imon carraic 7 cor-<br />
róimid in ligi fo a toebsi. Marb som áidiu i cind .ix.<br />
tratli iar tiachtain sair.<br />
Scela Cano meic Gartnain 7 Credi ingiue Guaire ann sin. 10<br />
Finit.<br />
Tucait indarba na nDéssi<br />
From 11. 2. 15, p. 67a (H) and II. 3. 17, p. 720b (h). Cp.<br />
K. Meyer, The Expulsion of the Déssi (Y Cymmrodor, vol. XIV,<br />
p. 101), Lebor na hUidre, p. 53 a 33, and Ancient Laws of Ire-<br />
land, vol. Ill, p. 82.<br />
Tucaid chaechta Cormaic do Aengus gaibuaibtheach 7<br />
aigead Cheallaig 7 fotha indarbtha na nUeissi do Muig<br />
Breg andso.i<br />
Cid diata caechad Cormaic hui Chuind a Temraigh.<br />
Ni hansa. Fear garg amnus bái 2 dona Deisib a Muig 1;<br />
Bregh .i. Aengus gaibuaibteach .i. gai neimneach co slabra-<br />
daib re ais.3 Teora slabrad[a] esti. Triar fer cacha slabraidh^<br />
ig a tarraing.5 Rug Ceallach 6 mac Cormaic .i. Creidhe<br />
' No title in h " roboi h ^ Instead of re ais h has lais<br />
* for each slabradh h ^ iga tarraiug om. h " no Muiredach<br />
add. h ' Creidhiai h<br />
"<br />
15
16 Tucait iudarba ua nDéssi<br />
ingin brathar Aengusa for aitliead .i. ingeu Eogain gu<br />
raliinnised d'Eogan. ^ As cliamain dingmala liumsa bar<br />
Eogan. As mo gidh oltas ar Aengus.- Luidside dochum<br />
na Temrach 7 éngai in a laim 7 a dalta leis .i. Core<br />
5 Duibue^ mac Cairpri Muse raeie Conaire meic Mogalama.4<br />
'•> Robaiside feraib<br />
Muman a ngiallaigeclit fria laim<br />
Cormaie. I teach Aengusa'' rodi«seds( ) a ngiallu dia^<br />
n-aircliiseaclit. Luid didu ^ Aengus isin 9 rigtecb. Ni<br />
tard .\V^ an mac'i a n-eislis 12 Aengus. Teid co mbai<br />
10 itir Cormac 7 fraigid. '3 Cid nodbeir annsin a gilla 1* ar<br />
Aengus ag tabairt forgoma^s faii-ie co rabei ... broinu<br />
CO mbai isin chleith bai for a chul. i'' Og tabairt do an<br />
gai a broind '** an maic taraill in slabrad^'-i dar suil Cormaie<br />
co nderna da leith 20 di ana cLind 7 21 conecmaing a<br />
15 birland 22 a n-edan an reclitaire 7 -^ co mbai triana edau '-*<br />
siar. Condorchratar 25 an mac 7 an rechtaire 7 romebaid<br />
suil an rig^G 7 ni rug necli fair 2" co ranig a theacL 7<br />
domarb nonbur'-» do cburadaib Cormaie dobai2'.' aga<br />
fasdog^o 7 a dalta leis .i. Core Duibne 7 adrulla siw^i<br />
20 a giallacus.32 ^i deacbaid im.33 Cormac a Temraig osin<br />
* gu — Eogan om. h ^ is rocliamain damsa mac Cormaie a<br />
Oeugus ol a bratliair .i. ar Eogan. Maitb air (uo or) Aengusa h<br />
^ Duibindé h * Etersceóil h ^ side h "^ nAengusa Ji<br />
' roaitbnidbseat fir Muman a iigiallaigecbt dia /t<br />
>* do h<br />
* easa h ^° n . h " Ceallacb (no in gilla) h "^ in add. h<br />
" fraigb ?i<br />
1* gille h '* forgaba h '^ bruiune h ^' fris<br />
anall h >" bruiudib h *^ brefne a slabradige h '^° leatb<br />
h ^' om. h "^'^ bearaluid h "^ 09«. li -' cbeaiin h<br />
-' iuimaille dorocbratar h ^^ Cormaie h " ni rocbt greim<br />
fair /i -» romarb uoeubur h '^'^ om. h ^° occa tafuiid /<<br />
*' sideiu h ^2 giallai h ^^ decbad didíí h
amacL<br />
Tncait indarba na iiDéssi<br />
> conad a nAicill - ar Temair robai osin alle. ^<br />
Isin bliadain ar cind dowo * fuair^ aigliead i tig Cleitig.*'<br />
Daradsad na Deisi .uii. catha^ do Chormac riasin<br />
mbliadain sin** 7 dobrisead for na Deisib.^ Badar saer-<br />
clilanna na nDeissi .i. clanna^o Fiachach Suidi meic Feid- 5<br />
lemid Rechtmair maic Thuathail Thechtmair og Duma na<br />
nDér. Is ann docheileabradar mna na nDeissi do Temraig<br />
ig sgarthain fria talmain 7 fria tir co brath conad ann<br />
adbert ben Aengusa na runna sa. '<br />
Mochen do Temr«c/i thealaig . sdo Boind aibind eigneadaig 10<br />
mebaid mo chraidi tre sal . do cliumaid aenaig Thaillten<br />
Bás Chellaig ni beg a broid . is brised sula Cormaic<br />
bas an r[e]achtaire don tsleig . ocus aiged i[n] nonmair<br />
Sgarthain re Temraig toraig . is ra Cormac caemcodail<br />
faicfimid iat[h] Taillt[en] tair . fagmaid dar n-éis ar liJ<br />
'<br />
morchen. M.<br />
I Muig Inair doradsad '2 an cath deideanach co rab i3<br />
inir an cath sa anosa '^ aco'^ ar Cormac. Bud é ainm '6<br />
an muigi co brath or an drai .i. Mag Inair. i'' Rodlomad<br />
doib tra'« co mbadar ic Ard in Aenfir '^ i crich Laiijin a<br />
1 a Temair on uair sin ar ni adb rig- co n-ainaib innte h<br />
^ Acaill .i. Serin Coluim Cille h ^ in uair sin h * isau<br />
bliadÍH cbiun dono h ^ Cormac add. h ^ Cletaigb h<br />
' iarsin add. h * ria — sin om. h ^ romebsatar forsna Deissaib<br />
h ^° Badar treisiu fortlise (no forlin) for (leg. fir) Eiren»<br />
t'odeoigb la Cormac. Ba maitb cid a ceuelsum .i. clauua h<br />
*' h omits the verse '^ bluir is auu thucsat h ^^ Instead of<br />
CO rab h has as " inuosse h ^^ om. h '* bid ead a ainm<br />
h " Indir h i** tra doib h ^" a Cariin ua Deise h<br />
2<br />
17
18 Tucait indarba na iiDéssi<br />
Muig Lifi. Atrachtsad<br />
• Laigin do gabail foraib co ndern-<br />
sad corns friu 7 corgabsad iugin rig Laigin for altrom .1.<br />
Eithne Uathach. Dotairngaired doib comad dobertba^ tir<br />
7 talam doib. Feoil^ lenam dobertba di co raforbreg co<br />
5 prap. * Lodar ^ iarsin laim ria muir siar co raugadar<br />
Teach nDuinn iar nErinn. Gonad and adbert Core Duibne<br />
na runna sa.<br />
Suigem sunn a Aengus fell . Temrair) trein srethaib sluaig<br />
dobia tairngire dar lim . ar tiachtain sunn as cian uad<br />
10 Cormac hua Cuind an ri raith . rochuir Themva/g na tret<br />
dorala nocht ag Tig Duind . roscar re Leth Cuind co heg<br />
At tigi Duind adchi thair . ra ngeiseand bleigmil do muir<br />
benaig Duind re slesaib sin . na bi at seasam acht mad<br />
SUig.6 S.<br />
Sund romaltsa or Corcc Duibne. Attraé am ' sunn ar se<br />
15 .1. Cairpri Muscc mac Conaire diata ^ Muscraidi Muman<br />
7<br />
9 as é doroine ^^ fria derbsiair ' • .i. fria Duibind ingin<br />
Conaire a ndobai '2 Conaire ^'^ a rigi Muman. Badar<br />
mesairthi 1* a toirthi 7 a tigernus. '^ Go na llatli[a] '^ fodera<br />
so or Cairpri. Fingal ani dorouus. In fil ni de or an<br />
20 drai (no ri). ''' Fil dono ol an drai da mac de'*^ .i. Core<br />
^ adraigseatar h '^ dorargaired doib isiu tinscra doberta h<br />
^ 7 nogebdais feoil h * roorpsit co luath daig fofaigtbe h<br />
® Here H has omitted the following. Lodar áidu co mbadar i<br />
ndesceart Erenn Laigm .i. a tir Aesa na himirge. Tiagait iarsiu<br />
for muir aniar oc Mile/7tach .i. mili teach doronsat aun. Lodar<br />
iarsiu /i ^ Gonad and — suid ovi. h ' atrebam h " diatait<br />
h " 0WÍ. h >" dorigue h " deriighir h ^'' intau dobi h<br />
1* om. h '* mesaigthi h *' 7 a t. oin. h '" Hatha /*<br />
" or — ri om. h *" fil da mac h
Tucait indarba na nDéssi<br />
7 Cormac. A n-aentairbirt rugtha. Robo core ' audara<br />
n-ai 72 araili a [mjbroind^ a mathar. Loi[s]ctJier or firu<br />
Muman co na roib in ainbfial foraind. * Tabar dam ^ ol<br />
an drai robai asin dunad an Corcc ugad co rngtliar^' a<br />
Herinn co na roib i[n] ainbfial ' and. Doradad do 7 rug ó<br />
leis da thig he ^ 7 doroine na runna sa.<br />
Ba duthaig duid a Cbuirc cbaid . rigi Muman co mor[baig]<br />
Cairpri Muse do chlecbt ceol . Conaire Eitirsceol<br />
Corbad calma curata . a Cbuirc os barr brudb [mJBanba<br />
cid do loscad do midrad . bud linmar do chlann cbalma 10<br />
A chailleach geib leat ad laim . ua an rig roagmair ronair<br />
bid oirdirc a trath coscair . bi[d] toirtbigi a thuarastail<br />
Cach caill each fidbaig each flaith . each moin each<br />
mag fa duthaid<br />
cach fer na deagbaili adraig . is don degduine as<br />
duthaid.!' B.<br />
larsin rug an drai 7 an chailleach leó an mac 7 bo 1^<br />
finn oderg for an muir ina n-indsi. 10 Dobertha dineach<br />
for an mboin 7 for an mac cacha maidne. " Alia sin a<br />
chind [bliadna] ^- conusla uaithib asin i3 muir co nderna<br />
earrag di annsiu forsin fairrgi '^ .i. geindtliucht an me/c<br />
dochuaid fuirri. Bai áono ainm na cailligi 7 1^ Bo Bai 20<br />
^ 7 rocorc h ^ om. h ^ mbroiun h * an fingal istir h<br />
* (lamsa h ^ rachursa h ' au fingal h ** rue lais a n-insi<br />
7 a chaillech h "7 doroine — duthaig ovi. h >" Bui ainm<br />
na chailli^e (sic) 7 bo fiun eoderg (sic) leo h ^^ Dobertha<br />
dinech forsin mac for druim na bo cach aenmaitne h !'•* a<br />
cind bliadna h '^ isin h "• isiu fairgi }i<br />
om. h<br />
2*<br />
^í*<br />
'^ Bai — 7
20 Tiicait indarba na iiDéssi<br />
ainm na cairrgi 7 Inis Bai ainm na hinnsi. Tucad dono ^<br />
an mac iarsin'-^ a nErinn dorigisi.3<br />
Geib th'ua* a Sarait ar Bai fria liingin Cliuind Clied-<br />
catliaig amar adbert.<br />
5 Adbersa cia gabaisi . at ucbt ni ror doilig lat<br />
a rigan gia gabsiu mac . [mac] dodt ingin mac dod mac ^<br />
Mac mo meic nitcaraimsi . ar comrag do riam ingin<br />
a choir nocha gabaimsi . mo mac comediwánd<br />
A Saraid a caemingen . maith gnim doroine Cairpri<br />
10 ta mac risin caemrigain . d'feraib Erenn is ferdi<br />
Maith an 1( ) fil ad laim . mac m'ingine co ndegdail<br />
bud fortren a gnim dar lind . innisim is adeirim.'^ A.<br />
Et as and adbert Saraid an rand.'<br />
Mo da mac . nirba choir a ngradugud §<br />
15 Cairpri Muse do dul co siair ^ . Cairpri Nia 10 dom sarugud<br />
.i. a sarugud do Cairpri Rig[f]ota" im marbad '^ a fir etir<br />
a da laim .i. Neimid mac Sraibginn ''^ a oath Chruitine 1^<br />
la tri maccu '^ Conairi do digail a n-athar for Ingcel. "'<br />
A fail Nemid robai»^ a mathairsim cormarb'» Cairpri<br />
1 om. h 2 marsin h ^ aridise h * at ucht add. h<br />
^ Instead of amar adbert &c. Ji lias Faig a Bai cen baes in cetrur<br />
indi (no induai) ciana na car dia ba lat or Bai mac dot ingiu<br />
mac dot mac " Mac mo meic — adeirim om. li ' an<br />
rand om. h ** a gradhugnd h ^ sinr h '° niadb /j<br />
" right'ota h " a marbadh h " Sroibcbig h ^* Gruitin<br />
occ marbad Ingciul robai for iuchaib Nemid condrocbatar a ndis a<br />
cath Gruitiue h '^ maccaib h '* tor inn Aingciul h " a<br />
fail h *8 CO romarb h
Tucait indarba na nDéssi<br />
Rig[f]ada ' etir a da laim conad desin dogab si na run-<br />
da sa. 2<br />
A Chairpri rodcaraisi . cogus la romsaraigis<br />
nocha maith ata do li . aranti rolaraigis<br />
Do chlann roba comadais . ciamdis dimolta adrala 5<br />
nocornethdais do daingi . nir cleachda a ngne a chara.3 A.<br />
Anam sunn ar Corcc frisna Deisib. * Attrebsa sund 7 ^<br />
ragmaidne amedon na Herenn siar.^ Bá fearr" on uair^<br />
lodarsom 9 co mbadar og "* Caisil na Rig. Aeugus<br />
mac Nadfraich a rigi. 'i As é dochreid'2 do Padraig. 10<br />
Tabraid'3 damsa bar nddalta '* ar Aengus 7 dobersa<br />
ferann daib'^ .i. ferand rig fil damsa la hOsraidib i^ rund<br />
andeas. ' Doberar do in ingini** .i. Eithne. Tiagaid<br />
fodeas '* ameadon tiri 7 niib[f]ailig lucht an tiri rompo for<br />
cacli letli-' 7 is amlaid badar'^i amaZ muccu etir conaib. 15<br />
An ruag leosam for each leth 7 an maidm rompasom<br />
each lai.22 Cach feindid 7 each foglaid dothigead^s asa<br />
thir doberead ^^ Eithne '-'^<br />
Deisib.<br />
21<br />
log ^" doib ar eungnam frisna<br />
* Righfota h ^ ragabsi in rann h Then follotos Is e in<br />
Core sin tra do[de]chaig lasna Deissaib anoir ^ ^ Chairpri —<br />
chara om. h " Desse h ^ om. h * sair h '' fir h<br />
^ om. h » lodar h i" a /t " Caisil add. h " rocreid h<br />
1* tabair h " for ndalta h ^^ om. h 1« Osraigbe h " 7<br />
is cet duibsi a fairsingugud foraib add. h ^* ingean /t<br />
^^ a<br />
ceile add. h -° Instead of 7 nirb &c. h has nisbai failti ind<br />
slnaiff foiTu dia each leith.<br />
^i robatar h 22 j^ roteach<br />
leosoni im. in catb for each leth dib each aenleithe immaidm<br />
reimibsean for each leath h 23 dodeachaigh h '" dobereadsi h<br />
^^ uathach add h -^ or 7 airgeat h
22 Tucait indarba na nDéssi<br />
Dil moccn Clirega ' o Druim Dil drai dall do Osraigib<br />
is uada terchanad for na Deissib co maigfed 2 forro. Ingen<br />
uallacli lais 7 ba mian le teglalachus.^ Rogabsidi do<br />
laim teclit co liEithne do Chaisil. Maith am sin a ingen<br />
5 ar Eithne. Nocha maith. * Ata tachar » fria ar muinndtir.^<br />
Ni cumgaimsi a gabail de " ar si. Eirig darasa ^ ar Eithne<br />
7 tabair mains ^ ime dus an dingemad dind "J<br />
7 rachaid<br />
log maith duid. 1 ' Arsin luig '2 giar in ingen co Dil. Can<br />
so a ingen ar se. Chaisil atuaig i3 ar se. >* An fir<br />
10 beith duid a fail na hEithne coirpthi sin atuaid. As fir<br />
amh or si. Maith amh a Dil or si. ^^ Dodd indsaigidsi<br />
thanagsa do thairgsin indmais duid. Ni gebsa sin ol se."'<br />
Atafat teinig i' duid or si 7 tomail co rugursa do bean-<br />
daclitain. 1^ Attaig a guth iarsuigi. !•' As olc ar se an<br />
15 saiti^o rogab duib a cind bar tiri Chaisil. 21 Acht chena^^<br />
ar se ragaid as ameadon lai amarach. Atusa a taircedal<br />
forsin drai loisgíigt/í
Tucait inclarba na iiDéssi 23<br />
nocha tomel fad an tirseo i co brath. Maith or an ingen.<br />
CodaiP antan bus ail duid.'' Contuili iaram. Beirid in<br />
ingin dlai indosa * coleig co rainig Caisil ria maitin. Atnaig<br />
Eithne fodeas cosin dlai co rainig na Deissi. Loiscther<br />
an dlaisea or si 7 tabarthar bo mael derg duind 7 ní^ 5<br />
frith an bo. Maith or an drai dona Deissib. Ragadsa a<br />
richt na bo do ma guin ar f' sairi dom chlaind ^ co brath.<br />
Dognitlier on. Leigther an bo siar.^ Cid dognither anosa<br />
a gilla'-» or Dil. Teine''' do fadog'i 7 bo do leigin 12<br />
dar an ath anair. '^ Ni bá '^ hinmain on ar se. An fil 10<br />
an dlai and sund 1^ ar se. Nad fil or ar angilla. "' 01c<br />
on ar se. Nangonat^'' na fir an m[b]oin or se. Nosleigaid<br />
seacca. Nosgonaid gilla na n-each iarsin. '** Ciasa^^gair<br />
so a gilla ar se. An gillannraid 20 ar se a goin^i na bo.<br />
Fe ama -'^ mo charpad damh ar se. A hord lastair an 15<br />
inneoin. Nigon tairiseamh fair.23 Ba fir on. Roroinnsed-*<br />
na Deisi tairis aniar. Maidig-'' for Osraidi sair otasin^*"'<br />
CO Lainnin.2' Ni tallad lam dib conigisin coiccrich 2»^ co<br />
brath Lainnin.^'' Amair^" osa allta is amhlaid roteichsid<br />
7 2' as de ata Osraidi foraib 7 rofothaidset ^2 na Deisi 33 20<br />
' taiglebait a tire h * tra add. h ' mithid leat h<br />
* indeassa h ^ nicon h " dimuig anoir (s/c) h ' ona<br />
Dessib dam claind h ^ Osraighe i nindiuin h ^ annosa<br />
ossa h 1" teit (sic) h •' loscad h ^^ telgad h '^ forsan<br />
ath aniar h '* bo h ^^ For and sund /t has inosa '^ Ni<br />
fuil in dlai or in gilli h " Nagon h '** iarna chul h<br />
18 cisa h 2" Na gilli h ^t qc g^jn k « ammse h ^*» a<br />
ord slatair in indiuin. Indeoin co Luiude nicon bia toirisium<br />
fair h '-* Dosrainsit ?i ^* Moidhaigh h '-« atosin h<br />
"" Laindiu /*<br />
h,<br />
'-* conad si cocrich li<br />
^1 om. h 3^ rofacsat h ^s i^f^ ^ir add. h<br />
^s Lainde /i '° amail
24 Fintan and the Hawk of Achill<br />
CO brath. Teora mnai do Ultaib docliuadar^ dia tir iar<br />
csecad Cormaic. Rugsad^ tri maccu atuaid.* Dolodar<br />
Ulaid leo atuaid ^ co tugtha ^ a fineacus fo "^ a tir ar eigin<br />
7 talmain fodein^ conad iadsin^ na Deisi Tevarach aniu.<br />
Tucaid caechta 'f* Cormaic ann n a Temrair/ '2 do Aengus<br />
gaibuaibtheachJ 3<br />
Finit.<br />
The Colloquy<br />
between Fintan and the Hawk of Achill<br />
From Egerton 1782, fo. 47 al — 49 b 1 collated witJi the Boole of<br />
Fermoyi p. 158 and with 23. G. 12, p. 144. Cp. LU. 120 b 30;<br />
Wh. Stokes, Lives of Saints <strong>from</strong> the Booh of Lismore, p. XXV,<br />
and 0' Curry, Manners and Customs III, p. 59.<br />
[Fintan]<br />
1 Arsaidh sin, a eoiiin Accla . innis diiinn adbur t'echtra<br />
atá accam co séghda i<br />
. li'accallam a henbcrla<br />
[In t-én]<br />
2 Gé thusu nochn n-og ort . is fada ó do cháel 2 do cborp<br />
i nDiin Tulchu fa ticc muir . a Finntain, a fir eóluigh<br />
1 torrcba add. h - docotar h ' sein add. h * athu-<br />
aidh h 5 athuaid h « tardsat h ' for h " 7 for a<br />
talmain feissin h '* condate side h '" caechaid h " om.<br />
h '^ sin add. h<br />
' gan tsena F<br />
^* d'Aengus buaifteach h<br />
'^ do chlaon G
Fintan and the Hawk of Achill 25<br />
[Fintan]<br />
3 MÓ iss inganta mo beth beo . táinic ari mo chraidhe ceo<br />
romchráidh aidhedh<br />
cumha^ Rois Gredlia^ 'gum roinn . mo<br />
Illainn<br />
44 A eóin a hAccnill na bfian . atii ar ti t'faicsina riam<br />
arnat faiccsin abair rinn . ca ciíis^ fa n-adhrai d'Accaill<br />
[In t-én]<br />
5 Soillsi a haeoir caoimi^ a ciian . tess a fidbaidlie nach fúar<br />
torthaighe a sealg sáire a sreab . ocus liaigniglie a hinber<br />
6 A Finntain ni rabu riam . áenadhaigh i nAccaill tiar<br />
nach fuighinn mo sáith lem thre(iir . d'iascc iss d'fiaduch<br />
7 A mice Bóchra in bérla báiu '<br />
is d'oisfeoil<br />
. ó ráinic ar choir chomh-<br />
ráidh ^<br />
ar grádh Issu innis dam . do thaidhecht is do sáeghal<br />
[Fintan]<br />
8 Mo saeghul roimh dhilinn duib . ciiig bliadhna dec do<br />
bliadhnuib ''<br />
tug Dia tar éis dílinn damh . ciiig cet ciiig miliif bliadhan<br />
911 Fiiarus-sa tuilliudh a coin . adhbar damh beth am senúir<br />
deich cet bliadhan damh mar sain . adhbhur dom áeis beith<br />
arsaidh Ars.<br />
10 A hseabuicc a hAccuill liair^^ . ber-si bennachtain is<br />
búaidh<br />
on lo ro ghenis a huighis . abair nuimhiri^ do hsáeghuil<br />
Mar F ^ cumha G ' ruisg reagha F * F omits this<br />
stanza ^ fath G " gloine F ' buain E ** rangais<br />
a ccaoi comhra[i]dh 6r ^ tri cet bliadain do bliadaiiuibh F<br />
1" da cet is mile G " F omits this stanza ^'^ fuair EF<br />
'^ ... do íásas toir F '* innis forbha F
26 Fintan aiul the Hawk of Acliill<br />
1<br />
1<br />
[In t-en]<br />
Inann sáegbal damh is duid . a Finntain mheic Bnchra i<br />
buicc<br />
cert-inann re ni fátli fill . inann degháes iar ndilind-<br />
' 12 A Finntain mheic Bóchra bain . os tussa in fili^ 'sa[n] fáidb<br />
innis dúinn gan chairde anuis'' . na huilc is uidhble-^<br />
[Fintan]<br />
fiiaruis<br />
13 Dith Illuinn aidhedh^ mo mhacc . bás Cesra' co ngili<br />
glace<br />
m(') romchráidh ó sin *^ immach . m'adbaigh ar Ess Riiaidh<br />
ronacb '<br />
14 Ar ndith Ladra is Bctbadb ^" binn . ar ndubhdortadh<br />
don dilinn<br />
romcliuir in Coimdhe dom^ cbradh . i-bi ricbt cgne ar<br />
gacb n-iíaráui-'^<br />
15 Fa gairit limm betb ar Btiinn . ar toidbecht dom dar<br />
mniri^ moir<br />
ar lUiais ar Banna ar Bru duinni'' . ar Succu ar Siiir<br />
ar Sinainn<br />
16 Ar Sláinc is ar Life tboir . ar Maigh 's ar Etbne<br />
findgloin<br />
ar Miiaidh ar Modhuirn ar Muir . ar Soláini^ ar Láigbi"<br />
ar Leamhuin<br />
Bhóchna F * roimpi dhuin is iar ndilinn F ^ is tu an<br />
F * abhns F * airdi F " adhuigh E ' Cesrach<br />
F « rail chuaird F " ramach F '" Bithe G " gan G<br />
i'* raé add. E '^ nuadha K fnaran G ^'^ allmuir EF. Cf.<br />
Ériu II, p.'88 IS Buil maill F Inuir duiun G '« Solan F<br />
" Lai F
Fintan aufi the Hawk of Achill 27<br />
17 Ar Sinuinn ar Dáeil 's ar Duibli^ . ar Sligech 's ar<br />
sruth Munuidh-<br />
gu ticcinn gan len ille . go hess inbir na hÉrne<br />
18 Adhaigh dhamli ar [in] tuinn tiiaidh . ocus me ar Ess<br />
rónacli3 Kiiaidh<br />
ni fiiarus adhaigh mar sain . ó thus co deiredh domain *<br />
19 Nir fetus anadh fon ess . berim léim nirb é mo les<br />
ticc in t-aighredh mur ghlain"' nguirmm . etromm is Ess<br />
meic Modhuirnfi<br />
20 Tic prcchán a hAccuill liair" . 6s cionn inbir Essa<br />
Rúaidh<br />
ní*^ biu 'ca chelt-' cidh fáth ruin . do fúadhaigh leis<br />
mo lethsiiil<br />
21 Goll Essa Riiaid do lean dim . on adhaigh sin borb a<br />
brighi"<br />
atii gan mo tsiiil ó hsoiu . nemingnadh diiinn beith<br />
[In t-en]<br />
arsaid Ars.<br />
22 Is misi do sluig do siiil . a Fintain in aicnidh úir<br />
is me in seabac liath co ladh n . bis a coim Accla<br />
[Fintan]<br />
m'oenar<br />
23 Massa thnsa sin gidh sáeb . d'fácbuis mc co ciamair^-<br />
cáech<br />
atá i ndliged 's a ndúlai-^ . ice rimm éruicc m'cnsúla<br />
' ar Daeil nduibh F * Monuigh F ^ rámach E 'mo<br />
saoghail G ^ gor ngloinn G gu ugue F " Bhabliuirn F<br />
' fuair E ^ '' is F cleith F *" 'na dhiaig sin gér borbgníomh<br />
F "go ugeal G '^ ciamhail F " i^^ia E
28 Fintau and the HaAvk of Achill<br />
[In t-en]<br />
24 Éraicc bee dobéruinn duit . a Finntaia mheic Boehra<br />
buig<br />
in áensiíil sin hit chinn chrin . prap do sluigfinn am<br />
[Fintan]<br />
óenmír<br />
25 Searb a cana a mir-eóin móir . binne each fethim eo<br />
foilli<br />
doghcn-su osa me is mine . eomrádh ar mo choimdine<br />
26 Ciiig cét bliadhan dam-sa am gholl . am<br />
dgni tháeib-<br />
leaphnr thromm<br />
ar lochaib ar aibnib sain- . ar gach'' muir saidhbir<br />
sruthghlain<br />
27 Cneca bliadhan me amm ilar . teree éun do dcnad<br />
iss cct bliadhan damh fa muirn . am<br />
28 Gur mithidh le righ ngrcne . mo<br />
minadh,<br />
seghdha hseabaic<br />
hsiilghuirm<br />
chur am rieht budhcine<br />
ca fuighinn ni bud fiii sain . acht cc tii indiu co harsaidh<br />
Ars.<br />
29 re Sláinghe mheic Dhela . cétrígh Fódla fiíair íiedha<br />
CO linn Láeghuiri mheic Néill . co toidhecht Phátruic<br />
phennréidh<br />
30 Is me fa hairdbrethim binn . da gach righ dar'ghab<br />
Hérinn<br />
me do roinn gach crich co cain^ . accu'> gan fich gan<br />
foerail ^><br />
^ flenmne gu fosaidh foil F ^ aibhne go ngoil G ^ in F<br />
"^ doroiuuidh a crich chain F ^ doibh F is gan finghail F
Fintan and the Hawk of Achill<br />
31 Tri chét bliadhan gan temeal . oigi m'áisse fa dheriuth<br />
re linn mo dalta gan táir . Illainn sgiamaigh i<br />
mheic Sgannláin<br />
32 Gan temheal choidhclii ar mo chuirm . nir sgar mo<br />
29<br />
macrad2 re muirn<br />
each aca ndil riam a mbrugh . gan chrinadh criadli<br />
ná chomluth^<br />
33 Beg CO bás Illainn gaeli ni . min gach dith gnr<br />
cláechlódh lí^<br />
críná anocht mo chalann chain . fir a canam, cid<br />
arsaid ^ Ars.<br />
34 A coin, is arsaidh do chlúmh . ó dho l[é]iges rit mo<br />
run<br />
inniss diiinni tré rechtaibh^ . blogh^ ale dott im-<br />
[In t-én]<br />
"<br />
thechtaibi"<br />
35 Atil accom duit uile . a mheic Bochra barrbnidhe<br />
fiss gach catha cenn a ceand . da tucodh i n-iath Hérenn<br />
36 A cath Muighi Turith thiar . hi Cunga nir chlodh mo<br />
cliiall<br />
do bidh a mheic ger mhór in ail . fuil do chlainne<br />
fam chrobaib<br />
37 Ann torchair do da ii mac dég . 'ga ^- faigsin adhbul in bed<br />
do chognus da gach géig úir . lám<br />
nói^ lethchoss<br />
nó i^ lethsúil i*<br />
^ sgiamhdha F ^ mhedbar G ^ idir hécis is ollumh F<br />
* a 11 EQ claeclilo a cli F ^ cael F " ni hinguadh mu<br />
bheith arsaidh F ' do leigios leatb mo rulu F » innis bail<br />
atá do tbroigh F * bladb E treas F "^ dreacht eile dodd<br />
i-' imecbtraib F ^' adbád F a F " i"<br />
is F Here F breaks off
30 Fintan and the Hawk of Achill<br />
38 Doclniadhus turns budh sia . assin Chunga nertmur<br />
niadh<br />
i ndeguidh Eocbaidli mic Eircc . co tráigli nEóthuili<br />
ii-oirdheircc<br />
39 Tar éis nisei d'úl don ri[gli] . turns nachar biiadacli<br />
brigh-<br />
do chomthuit issin chath cLrúaid . iss clann Nemidh<br />
CO nertbiiaidh<br />
40 Ar n-inntúdh cbum in chatha . doconncus ni ré[i]m<br />
rath a<br />
(') Cbunga co Srntliair sair . Ian do cliorpaib 'na cossair<br />
41 Ar ndul damli a mescc ind air . docbim dom letbtáeib<br />
an láim<br />
fainne don dergór mar fuil . fa gach énmér da mcraib<br />
42 Alláecbdacbt fa bh- a met .<br />
iss mairg dar gerradb in<br />
ghég<br />
a cúeimlie 's a fad 's a fedb , derge ocus áille a bingean<br />
4. "5 Muincbille sreabnaidbe- sróill . is muincbille'^ in air úir<br />
do bi uimpi ar a muin-sin . fedb na láime don lúirig<br />
44 Tógbaim bí 's nírb fann in treóir . in lám itir fuil is<br />
feóil<br />
berim lini fa banba in fedb . go Druim Ibair na<br />
n-inber<br />
45 Lam Niiadbat do fúarus ann . airdrigb Tbúaitbe Dé<br />
Danann,<br />
secbt mbliadbna di a n-adbbri m'en . ac sin a Fintain<br />
ursffél<br />
1 nar buan a bhrigh O ^ sreabnuighe E ^ leathmhuincille<br />
G
Fintan aud the Hawk of Achill 31<br />
46 Do glieib muicithi Niiadhat náir . beriss co Carnn<br />
Lámlia in láimh<br />
is tritlie do thuitsit tair . Miacli is Oirmedh gérb-<br />
easbaid<br />
47 Deich mbliadhna ficliet ro fess . ó cliatli Muiglie Tuired<br />
thess<br />
CO cath Muiglie Tuiritli thilaid . ar' thuit Balnr in<br />
mórslúaigh<br />
48 Ar ndith Fomorucli in áigli . uch rob í in tsáimrighe sáim<br />
gan clireicli gan ghalur gan ghuin . gan fiiatli gan<br />
feall gan fingail<br />
49 Muigli Cétni itir d;i clioill . gu Céis cráebtbortliuigli<br />
Coruinn<br />
dob imda greclio gábaidli^'- . ó armmuib in Illdhánaigli<br />
50 A ndiaidli meicc Etbne na n-armm . fa bimda brainéun<br />
iss badhb<br />
do bo raana crimb chnáma . táeph re Lugh na láechlánilui<br />
51 Nocliu nfacco missi riam . thair n:i tbúaidh'' ná tliess<br />
ná thiar<br />
's nochu chiiala láecli mar Liigb . on laitbiu ro gbein<br />
Adbumli<br />
52 Fada lira-so la toghu'' . mór in sgéul glace na gonii<br />
a baitble mic Guill d:i ghuin . atát na fuinn gu<br />
[Fintan]<br />
harsaidh Ars.<br />
53 Is mor m'fala rit ann sin . a eóin a binnsi in fiadaig<br />
crimra corp mo chlainne n:ir tbaiss . leth mo ruiscc<br />
rigbdo rinnglaiss<br />
1 muince G ^ gan G ^ thuaigh E * gábaigh E<br />
loghu G
32 Fiutan and the Hawk of Achill<br />
54 Buclh he h'icc 'sa lignim nách gar . mádh táescai dhuit<br />
iná dliam<br />
mana biad- fo thalmain tliinn . soimmlei?^ do thu/rp<br />
[In t-en]<br />
gan clioicill<br />
55 laniss a úa LáimfiacL lain* . ar do bhréthir ar do<br />
bliáigli<br />
imtluísa Míledh ^ don muigh . is a chlainne 'na dheghuidb.<br />
[Fintan]<br />
56 Tricha mac ocus da mac . ac Milid co ngile nglacc<br />
ni ráinic díb demin linn . acht óenseiser co Héirinn<br />
57 Ar tocbt a Hespáin in áigh . ocbtur derbráitbrecb don<br />
dbáim<br />
do baidedb^ Hir is Dunn dil . ar muir úatbmuir<br />
ilpíastaigb<br />
58 Do tliuccsat catb Tailltin tall . maróen is Túatha Dé<br />
Dbanann<br />
'ar uditb clainni Cermuit cniaidb . le clannuib Miled<br />
59 Do roinnsit Banbba'' gan bron . Émer<br />
mongniaid<br />
ocus Érimún<br />
CO tánaic úabur a mban . bliadhain gan cbreich » gan<br />
60 Do ráidh ben Éirimúin na cath . mun<br />
cbogadh<br />
budb le druimm<br />
cáein Cesrach •'<br />
Druimm Betbii** Druim bFingin finn . nach biath<br />
áenoidhcbi i nÉrinn<br />
^ taoisge G ^ mbeir G ^ cumailt G * láimh G<br />
s Milidh E « báidhith E ' Bauuha E « cliath G<br />
9 clasach G '" Leith G
Fintan and the Hawk of Achill o3<br />
61 Ainm dilis gacba druimmni . budh biian am chridlie a<br />
clniimui<br />
Tir Maine is Cnoc Medlia mor . is Cenn-marai gan<br />
cláeclilódh<br />
62 Torchuir Émear anba in fer . le Hérimón mac Miled<br />
fúair a Túaith Gbéisil a ghuin . 'sa maitin ar Muigh<br />
Smerthuin<br />
63 Éremún anba in rath . co Conuing meann mbocfoclach<br />
do bi Ere 'na tuinn técht . gan olcc gan feall gan<br />
aineclit<br />
64 Do barnar la hi Temraig thoir- . re toeb Echacb tind<br />
tolccoigh<br />
a Milr Tea i n-aitreb thair . rissi n-abnr tra Temair<br />
65 Ghiaisis Conning a Temraigh . ocns a sliiaigh 'na lenmain<br />
CO húennch Dromma Léith lain . maithi Midhe 'na<br />
mhórdháil<br />
66 Mar do bbámar i nDruiram Léith . slúaigh Innsi Fail<br />
fir nár tréith<br />
CO facamar in fer mor . cncuinn ag techt 'nar tinúl<br />
67 Beirt ghlégheal mun gillu mor . si arna húaim nle d'or<br />
do falnigh oirn in gréin nglain . a sgáile ac tocht co<br />
Temraigh<br />
68 Cráeb thoruidhs illáim in láeich . maith"* a boludh glan<br />
do bi ar in cráeib sin chena .<br />
re gáeith<br />
cnai ublu ocus áirnedha<br />
69 Dergbuidhe nan t-ór^ a folt . gile na cubnr a chorp<br />
iss he iss áille atchonnucc ann** . da tainicc i n-iath<br />
Héreann<br />
» Cenn choradh G « thall G ' gorm G * math E<br />
' no or Cr 8 anndarliom G
34 Fintan and the Hawk of Achill<br />
70 Suidliiss accuinn amra i in rádh . ticcmait ule da<br />
ghnúis'- grádh<br />
laphruiss -' re Coiiaing na catli . assin bérla glan<br />
glirécacli<br />
71 Cé tliussa a láeich iss lor met . laphnis bérla na fer<br />
nGrécc<br />
inniss diiinn co fir a bus^ . ca tir a fuil t'urradhus^<br />
72 Is missi Trefuilngidh trén . a airdrigli nime na néll'^<br />
iss ass tánagus anair' . a parrthus a purt Adliaiiuli<br />
73 Uidlie is faite na sin siar . nochon tairinn go gnátli-<br />
gbrían<br />
nochon fuil feronn na fód . táeb tbíar do Diín Mo-<br />
cbáem('>g ^<br />
74 Do siublus-sa in cruinne . 6 tliáeb leabbar gacb tliuinne<br />
nocliur fácbus treab-' n:i tonn . acht in tir si gan todboll<br />
75 Don doman iss tairsech tair . parrthus port chlainne<br />
hAdhaim<br />
tairrsech talinan tiar tin tuinn . Iniss Glúair baile<br />
Brénuinn<br />
76 Do ráidh Conuing fa rádh gann . nochon fétfamaeis<br />
t'fulang<br />
ar roniét do sátha tliair . a Threfuilngid trénfoclaig<br />
77 Do ráidh Tréfuilngid na tráíb . ní beg limm do biadh<br />
balad mo chráil)i cáimbe . gach<br />
gu bráth<br />
n-énlá 's gach<br />
n-énaidhche<br />
1 aiiba G - danguin G ^ labraim G " a fios G<br />
5 do tiirus G * creidim do rig nime néall G ' anois G<br />
* chasmóg G « treabhadh G
Fintan and the Hawk of Achill<br />
78 An chráeb so atchithi im láim . sasadk d'feruib hi 's<br />
do mnáib<br />
fiíirid a búadha gia glius . fúaclit iss ita iss occurus<br />
79 Da caithea i iss t'agaid fathúaid . torad in cliraind si<br />
fo biiaidli<br />
in t-arracht glilacus hi - de . téit a n-oicce assa haithle<br />
80 Da caithea'^ iss t'agaid budess . torad in cbrainn si fo<br />
mess<br />
ni hegail diiit galar drenn . i céin mairius^ in draiglieann<br />
81 Tri la do hi Temraig na tret . a comrádh bind nocho<br />
brég<br />
CO táinic slúagh finn fuinidh^ . hi n-óenfecht da inn-<br />
saighidh<br />
82 Ceilibhraiss d'feruibh Fódla . glúaissis na réim rochr(idha<br />
t':ígbíí/s don chrúib nar tír tliall . cnií is áirne is uball<br />
83 Meissi do thúguib ^ in mess . iss do chuiris é rem<br />
chress<br />
noco tairnicc limm a chur . nochon fiiair nech mo<br />
báeghiú "<br />
84 Cuirim-si na tri toraidh . táinic chucuind d'ar cobair<br />
E6 Rossa cr;ieb Mughna múir , bile Tortan in trom-<br />
sloigh<br />
85 * Ac sin duit a hsebuic hsuairc . sgél bee comuinn ar<br />
do chúairt<br />
ar in máilfinn íigelbláith nglain . mun senráith áibinn<br />
1 caithedh G '-'<br />
* fuinigh E * dothoig G ''<br />
stanza<br />
arsaidh.<br />
Ars.<br />
35<br />
leg. nl ^ caitemh G * mairiur G<br />
bhethadh G ^ G omits this<br />
3*
36 Fintau and the Hawk of Achill<br />
[In t-én]<br />
86 A Finntoin mic Bóclina biíin . ber-si bennachtain co<br />
gacha fiiarus dod sáeire . budb<br />
mbáigh<br />
sgél do chinn chummaéine<br />
87 A n-aimsir Chonchobair cbaeim . fa mór m'allud ociis<br />
ac sibul chnocc ocus glenn . fam<br />
m'aéib i<br />
rí^ ar énlaith Érenn<br />
88 Ar tbáibleóir Trágba Bale . tania m'iíid ocus m'aire<br />
fer ciiarta gacba ciiaine . Cúchulainn na Cráebníaide<br />
89 An liair do thuit 'sa mebail . Cilriti ri clainne^ Degbuidh<br />
do cbaithius mo sáitb da fuil . arna tbuitimm 'san<br />
imgbuin<br />
90 An I'lair do thuit Garb mac Sdairn . leisin Choin do<br />
biathad baidhb<br />
da súil in Gregaig co ngnái* . do cbaithius a tits<br />
91 Menicc fúarus feóil is faidhb<br />
deghlái<br />
• ó Náissi fa nimnech<br />
airmm ''<br />
nir cbaithius a feúil ná a fuil . ar a feabus*' a n-imghuin<br />
92 Tarrla chucum-sa cenn Get . tar éis a gbona 's a<br />
ghlecc<br />
do bud grimm dásachtach dhamh . tarmmuirt a siiil ^<br />
mo thachtadb<br />
93 Do cbaithius fa banba a met . corpán Monodhair^ meic<br />
Cécbt<br />
fnarus múr corp druimm ar dliruimm . 6 láim choscuraig<br />
Chonuill<br />
1 mfala ocus maoidli (J - bainrith G ^ chlaiune E<br />
* gan ghaoi (r ^ ó Náissi sann imreasain G * feabus E<br />
' dob obair dba i'uil G " corp Mhongaiu G
Fintau and the Hawk of Achill 37<br />
94 deabuigh nocha dechuith . in g[c]én ro biii 'na<br />
bethaid<br />
do bidh na baibni Ian d'fuil . on Chdlglaiss Chonaill<br />
Cbernaig<br />
95 Fa be in milid 'sa met móir . Fergus rogbasta mac<br />
Roigb<br />
fer comlainn i cet criiaid a gbal . ó fagbuinn fedil is<br />
fulrad<br />
96 Fa mana gliadb iss gábaidb . a ndiaigb in tsliiaigb<br />
ar Tánuidb-<br />
lór a dene 's a demne . breisslecb Maigbe Murtbemne<br />
97 Tar éis ar marb Cil na cles . nir sguir^ gur cirrbad<br />
a chnes<br />
do bi a agaid hin da fuil . 's a dbruimm re cairthe<br />
in chnmpuir<br />
98 Tánac^ ós cinn in cbiirad . ocus a drecb ar ndiibad<br />
d'itbi a siila nir tboisc áigb . crumaim mo chend 'sa<br />
chongbáir<br />
99 Motbaigbis me ar a agaid . tóghuis siias in láim laga/f/<br />
cuiris a cbletin curad . trem cbolainn don chéttulaf?-^<br />
100 Berim-si eteall angbaid . co binis Géidb dar glennraiiir<br />
tairrngim assamm borb an brigb . crann cniaidrigbin<br />
in c[h]letin<br />
101 Anaidb am cbolainn in cenn . mo cbraidbe do cbráidb<br />
go tend<br />
CO slán ní fuilimm ó bsoin . 's ni cbeilim
38 Fiutan and the Hawk of Achill<br />
102 Me (]o mai'b mór na sgéla . óenchorr do bí ar Muigh<br />
Lena<br />
ocus ilar Droma Bricci . do tlinit lira 'san álh oirdirc<br />
103 Mo do marb súaircc in sere . énchorr Innsi giiirm<br />
Géidhe<br />
iss mc do choguin fam cliir . da en lánméllii'- Lcithín<br />
104 Is mc do marb riglida in riiaig . Dubchosacli seng<br />
Slebe Fiiait<br />
Ion Droma Seghsa na sreb . fiiair bás i crobaib^<br />
m'ingean<br />
105 Re linn Logha láech gan lén . doberinn co liadhba m'en<br />
am chrobaib siar gan sinedh . cnirp curadh no cath-<br />
106 I re Iiighaine co mbi'iaid . dam-sa<br />
miledh<br />
ro budh croibnert<br />
cniaid<br />
tar gach gort is tar gach nglinn . tore na bliadna<br />
doberinn<br />
107^ Re linn Chuinn Chctcliatliaig cháim . fa mor m'alliid<br />
ocus m'áib<br />
doberinn lim a ciana . báetháu liiath na lethbliadna<br />
108 I n-aimsir Cborraaic meic Airt . dam-sa fa feidm<br />
fuillraech^ failc<br />
do tliogbninn in muc no in banb . co heturuhasach<br />
aggarb •><br />
109 Do sirinn Midhe colli . resiii dochiiaid sair Dathi<br />
da gach táib do Themraig tair . illenmuin in láeigh<br />
allaidh<br />
* Ion Droma Brigh brie G * lain leithe G * inacraib E<br />
a ccrobuibli m'iong'an G * G omits this stanza ^ tuillraech<br />
G * go headrom ait atgarb G
Fintan and the Hawk of Achill 39<br />
110 Ar n-arrsugud dliamh 'na dhiaigh . fiiarus gábiid ocns<br />
gliaid<br />
do bi mire a cuirr clnamair . i n-aimsir Neill Noi-<br />
giallaig<br />
111 A reimes Diarmata duinn . meic Fergusa meic Cherbuill<br />
doninn scitb fa chorp in hiin . io thri ocns fo chetbuir<br />
112 D'éis gacb gnimraid ar gach gort . 'sa fiiarus d'ag<br />
ocns d'olc<br />
is uirae tánac anair . re bagbaidh b'ongtba a Fintain<br />
113 Ac Slit misi ac imtbecbt liait . a Fintain co bAccaill<br />
úair 1<br />
sir-si logbadb ar Dia damb . amáracb ticc mo bsaegbal<br />
[Fintan]<br />
114 Na bitb naman ort a coin . ammáracb had maitb do<br />
tbrcóir<br />
biaid tb'anura ar neam na nell . docban aingcl mar<br />
nrsgél<br />
115 Racha/fZ misi a ndail ega . isin laitbi cbdir cbétna<br />
is me Fintan fial rnsfail . tar éis na fian co barsaid.<br />
Arsaid sin.<br />
116 Creidim do Cbrist nocba cbel . do airdrigb nimi na<br />
nell<br />
triatb nembras na fod rodfail- . dhealbns^ gacb og 's<br />
1 fuair E 2 j-osfail G ' sealbhus G<br />
gacb arsaid. Arsaid sin.
40 Cáiu Eimíne Báin<br />
Cáin Eimíne Báin annso<br />
From 23. P. 3, fo. 16 a (P), H. 1. 11, fo. 133 b (H), and Additional<br />
30, 512, fo. 27 a {A).<br />
Dolotar flaitlii Laiglieni isin duinebatli co ar-rig .i.<br />
primacallaira co Bran hua Faelain dus- cidh doghentais<br />
ar cind na foicheda tanie a tir Laighen .i. im bad cách^<br />
dia eclais duthaig do gabail bachla banaba* i n-aen-<br />
5 chathair .i. i n-aentaig '> na righ gebhtliar ina togliaid side. ''<br />
Frisgart dii?/i( Bran doibh 7 isbert friu: issed atgegainn-se -<br />
.i. ind-dimda fri Dia robamar>> cose oc inneoch'' aga^"<br />
robhamai.ii Issed is coir ann innosa beitli dun immaleith<br />
fri fot ar saeghail oc dighdei- ar cinn in duinebath.<br />
10 Frisgartatar iarum na flaitlii: is togliadh duinne uile anni<br />
sin. Issed isbert 1^ doibli a n-imacallma .i. taudac/ii cu<br />
hEimeine mBán. Dollotar iarum. Imraidit co liEimeine<br />
mBán áini'* im áenicht fri liaithridhe do Dhia 7 fri gabail<br />
bachla lais 7 frii^ les a n-anmanna^^' do denum oirit<br />
15 nobeth i saeghal. i' Frisgairt Eimine: as doibli guidim<br />
Dia uile anoclit co tarda comairli diiin forsani imeraidit-<br />
si.i'' Ainsiti-* iarum uili ind oidchi sin. Atgladastar-f><br />
iarum Eimheine a muindtiV tosach laithe 7 isbert friu:<br />
cacha mbiam frisin greis donnainic? Ma atabosum iar-<br />
'^<br />
' Laighiu MSS. out. F ^ sic A each HF * sic<br />
P banabba AH ^ a naeutaigh AH indn aentaig P ^ si<br />
'' de MSS. atgegaira-se MSS. " robamhar A " cose<br />
cin neoch H ^" aca AH ^' rabamur A '^ ^\g]^ j^ 3ISS.<br />
" albert AH >' ''^ om. AH otn. H '" aniTia H anma AF<br />
1' i ssaeghal F a saoghal AH '* imraiditsi AH '^ ainnsit<br />
H »0 agladastar AH
Cáiu Eimíne Báin<br />
nar toichid bid bare leo,^ ma anat linn bid mélad duin<br />
ml'a] atbalat din plaigh seo, otté- diar n-attug 3 im chobair<br />
doib. Frisgart iarum a muindter do Eimene: inní bus<br />
comairle [lat-sa is sí bas chomairle] * linne. Is si eim mo<br />
chomairli-si, mad^ coir libh-si: attacb duinn in Choimdhedli 5<br />
im anacul na fer so din plaigh 7 a comlíii uainne do<br />
dhul tar a cenn, meise fein tar cend mRrain. Cet, cet,<br />
ol a mnindtcr fri Emene ; is coir linne inni sin.<br />
Atgladastar Emene na flaithi ^ iarum 7 isbert friu:<br />
immunn-arlasamair-ni tra, ol Emene, umuib-si 7 rogada- 10<br />
mar in Coimdidli im fortaclit duinn im bar n-anacol-si<br />
din plaigli so 7 is e cruth asincotasum: ' bar comlin dom<br />
muindtir-si do dul tar uor cenn doclium neime, meissi<br />
fein tar cenn mBrain.<br />
Atlaighsetar iarum na flaithi buidlii do Dia 7 d'Eimine 15<br />
acLt ba ndúais ^ la Bran do 9 dul do-sum tar a chenn<br />
7 sleclitsat uili'o in caeca flaithi imme righ for oigreir<br />
Emene áin cesecha " ce beradh forro. Asbert iarum Émine<br />
friu: isi so mo riar so, '2 oman De daib 7 a sherc 7<br />
aitherrach cáinbescna daib fri Dia doni a ratha do is ferr 20<br />
araile. ''^ Asbertatar iarum na flaithi fri hEmene: Cisne<br />
folaid tra rotbiat-sa uainne tar eis na fortachta dobcrar<br />
duinn? Ira ba ar ndilsi conar claind a mainche duit-si<br />
CO brath? Frisgart Émine: ni taet dam bar mainche;<br />
ardchaerich adobcomnaic-si, ardlias duib, lias bee anisiu, 25<br />
caerig beca ann, ataet mor i toil De.<br />
1 bidba re leo MSS. " Otté MSS. ^ sic AH attug P<br />
* conjectural emendation ^ •> damad H ua flaithi om. P<br />
' aunsin cotarsum AH * sic AH uuais P '•*<br />
om.<br />
41<br />
AH<br />
'* om. AH " sic P ceséca A ceseca // ^^<br />
j^ ^d^i^ jijf<br />
1» arele H
42 Cain Eimíue Báin<br />
Cesc tra, cidh doberam? Iin bad tire' 7 feranua fa<br />
Bct 7 máine? Frisgart Emene dóibh: ni taurga ndam<br />
báa nde arna heipri is cunnrad rogadamar-ne Dia lib-si^<br />
im uar n-anocal os sib-si co foltaib máine 7 tíre tar a<br />
5 éise.3<br />
Cest tra, in fuil innaill * dobermais deit V Fuil eim,<br />
•'><br />
ol Emine, nert 7 sochraidi duib in puirt so 7 a shaeirid<br />
CO brath 7 saeirid a fheraind •> indni adroipre 7 doruaicle'<br />
7 adoibeítair 7 cid^ urtliar ar cinn a cliesta 7 a caingne<br />
10 re cestaib Laiglien do dénum.<br />
Madh fri sil mBrain beit a cestud-sum, riar na muintire"<br />
fodeisin im sodbain ; madh fri nach aile, it feichemain 7 it<br />
bretbemain tsil mBrain 7 raithi Laigben olchena a n-ogh-<br />
lesaigte Emine ain 7 a muintirei* fri Laigbnin.<br />
15 Adraegbaid tra Bran hua Faelain co flaitbi Laigin<br />
olchena ratba i n-ogb na saire seo. Atraegatar na flaitbi<br />
olcbena airriu fadeisne 7 ara clannaib co bratb.<br />
It é na ratba atrogesa sunn 7 dodecbatar fri laim<br />
Emine ain .i. Cellacb mac Aedba Croin 7 Culdub mac<br />
20 Certain, Degcbairdil mac Brocain, Fínán mac Maeildibid,<br />
Ardmesacb mac Maeilruis, 'o Dubbcluana mac P^urodran,<br />
Eltine mac Brocáin, Buidbe mac Laigbnein, Dubdacricb<br />
mac Maeilocbtraidb, Uirausach mac Congaile, Maeltuile<br />
mac Maeiluidbir, Aedan mac Echadi, Fabnith hua Tuse-<br />
25 chain, 7 Lapan 7 Mescell do Leigbis.<br />
It aena tra na fir seo doruirmisum rosaertba don<br />
1 '^<br />
firi H rogadarue dia lib si P rogadraair .1. ni libsi H<br />
'' rogadamar ni libsi A ^ éis AH * uaiU AH saeirid A<br />
'' * saeiri a feniinn AH ' adoruaicle H * cidb A mti<br />
MSS. 1" mac meic Maeilruis AH " Odran AH<br />
"
Cáiii Eimíne Báin 43<br />
mortla la Bran 7 is cusin flaith theit in muinter;<br />
' is<br />
iside dogair na tigerna chuca- fri fual no fiiasna no<br />
indilsi'' na saeirid seo Ruis Ghlaise. ^<br />
Is é ord tra bai la hEmene ^ for tighnacul a muintire :<br />
•"'<br />
in coica righ seo ima righ .1. mórseisiur each laithi co 5<br />
cenn sechtmuine 7 Emene féin fa deoigh tar cenn raBrain<br />
iar n-gabail écnairce a muindt?re 7 anas ^ Bran afos ^' a<br />
coicait laech co cenn sechtmuine co taiselbud don co/cat<br />
flíMÍ/á in coiC2ii clerec/i 'J dochuaidh tar a 10 cend, 7 focres<br />
a crannchor forsin co/ca ier do muinntir Émene co 'mafitir ' ^ 10<br />
each each i'- morseisir nothegadh tar eenn alaile. Nothegedh<br />
úuliu in múrseisir do muintir Emene i n-aentaig a manaeh<br />
do laubair in morseisir tarateitis cenn. Nochlaidis iiadha<br />
doibh CO tictis iarum, nogabhdais a n-étach sacarbaiece<br />
umpii, noteigdis ''^ do laim ••*<br />
7 notheighedh ''"• Emene 15<br />
rcime docum na flaithi tarateitis cenn 7 isberid : uinnsi<br />
secht slan do chathig dib sunn gin cneit "' cin galur 7<br />
nisber nac/í accais aile acht dul tar bur eenn-si. Noceile-<br />
braitis na cleWí/ dona laeehaib tarateitis cenn 7 dobe/id<br />
each'' dib laira tar bragait alaile. Nociitis ua laeich 20<br />
oca; failti immurgu'^ na cler/f/ '^ oe dul dochum neime.<br />
Cene tra, ol Eraene, bes cumain lib a n-adruiglisid^o<br />
dam-sa rombiadh fortacht Dé do neim 7 ar u-itehi-ne uile.<br />
Is dual daibh mo ehlocc adchondarcid^i 7 dochualaid oc<br />
1 muirct H ^ uca(V) A ^ faillusi H " alaisi H<br />
^ .h. bruine H ' im H ' ars H « a fos AH » so<br />
!'• add. F om. 1' " cwmalit MSS. '^ om. P<br />
'^ noteigedtis H ^* ''^ lan H noteiged A noteid H<br />
i^ chneitt ^ " cách A ^^ aum AH, F has the compendium<br />
for hautem '^ na clerig- om. AH ^" adrunglidsid H<br />
^' adchonnareid PH
44 Cáiu Eimíue Báin<br />
talgud mo muint/Ve tar bar cenn ni fouirne i a beim foraib.<br />
ÁT al-la mbither da bur n-escaine in bur cintaib doim-<br />
dibaidtcr uar saeghul. Ni biadli righ na rigdamna on righ<br />
na on flaith na on octigerna forsa mbite>- 7 ni 'mma.-<br />
5 naicim for neim 7 ni ba soinmech áidiu doibli i talum 7<br />
siccibe forsa mbentar olcliena aclit co mbeth cinaid leo ni<br />
ba neime na tahnan. Is aen áidiii adroighle i saire na<br />
hecla/si cidh be manach dodagoad 7 cib can a cinel acht<br />
rop airithe laisin muindt/r aig dilmnine do Eimeine Ban<br />
10 cin fuasna cin indilsi. Ocus neimbiatluíf? laecli na laeicMs<br />
a tri corgusaib na hliadna nach a cétain nac/i a n-ainditin<br />
na i náomnach nach iar n-espartain na ria teirt'- 7 na<br />
himirtar 7 na tardar sail na feoil na im do fiur Laighen^<br />
CO la^ mbratha 7 is tar turtugud'» Émine Bhain 7 tar a<br />
15 miscuid conid uile naemaib 7 fhírcnu 7 is tar turtugud^ na<br />
rigli seo 7 na úaitJn cin cliomallrtrf na timna so 6 co la<br />
mbrátba.<br />
Anais^ Emine iar sin .xl. aidhche fri gabail ccnairce<br />
a muindtire 7 fri cose 7 cuindrcch na caingen.''<br />
20 thanic do co dul dochum neime dograth Bran co maithibh<br />
Laigen-' lais do cheilebradh doib 7 do thaisilba[d]i" do Bran<br />
dula do-sum tar a chenn doclium neime 11 7 ni roiblic co<br />
mboedh aes 7 crine mina thisad a n-ti>laithibh so tar<br />
cenn mBrain do forgeis do ani imaraghai2 a charbat^^ do<br />
25 neoch bu'^ melloc/i lais do Laighnibh 7 ni roet^' Bran<br />
1 sic P ni fouire A in fouire or in fonire H ^ sic AH<br />
teist P 3 indib add. AH * dia AH ^ sic AH curtiigud<br />
P « om. AH ^ aunais H '*<br />
caingin P caingina H<br />
9 Laigin MSS. i» thaisilbad AH '' do cuaidTe H<br />
12 immaragha A '^ carbatt AH '* bud A " roét A
A Story of Flaim mac Lonáin 45<br />
annsin acht aen namá, ol Eimine, gnrba uladhi rig mo<br />
reilicc. Ticfaid nech dod chloinn-si, ol Eimeine, 7 bidh<br />
Bran a ainm 7 bid im purt-sa het a auladh^ cu rob<br />
tormach saire 7 airmitiu dom ^ muindtir 7 dom purt la<br />
Laighnin uili.<br />
Berid Émine bennacbtain ona flaitbib 7 facbaidb-sinm<br />
alaile. Luid iarum cin cneit cin galar for snadad docbum<br />
neime for saire Ruis Glaise Laigbiiib co bratb 7 reliquu.<br />
A Story of Flann macLonáin<br />
From the Yelloiv Book of Lecan, col. 917 (facs.p.Wóh) collated<br />
with D.4.2, fo.old.<br />
Feachtus dia tarla Fland mac Lonan * i n-aroili faistigb ^<br />
7 a cliar mailli^ fris 7 siad'- cen biad ar n-imirci dia 10<br />
muintir uaidbib ^ 7 rogab flecbad mor 9 7 doineann forrosom<br />
7 adubradarin eturru fen: ni ragbdais adui' anocbt dia<br />
mbeitb biad ocunn [col. 918] uair is olc^- in la. In tan<br />
robadar'^ imon comrad'* sin adcbondcadar aitbeacb mor<br />
barbarda^s 7 fidba isin dara '6 laim do 7 mart*" isin laim 15<br />
ailii**. Rofiarfaid li» in cliar de in bad ail leis a 20 mart<br />
do reic. Asbert som^i doberad ar boin docbuindeocbad<br />
1 gurab aublad AH * aulaid AH ^ do mo A * Lonain<br />
passim D ^ in araile ifastigh D ° immailli D ' iat D<br />
» uathaibh D ^ om. D ^° adrnbratar D " raghmais<br />
adiu D 12 ajp is fuar j) 13 jobatar 1) " fon ciimaraidh<br />
D ^^ seocbu add. D ^" sau derua D " meith add. D<br />
" araild D " do fiarfaidh I) "° in 1) 21 atbert8am D
46 A Story of Flann macLouáin<br />
fen'. Adbert mac Lonan doberad bo do 2 aclit coro-<br />
leigad^ dail impi. Adbert in t-aitlieach no leiefeadh<br />
dail ''. Tabair duind in mart feachtsa ^ ar mac<br />
Lonan. Dobertbar ar in taitheach^ aclit coroleictber<br />
5 dam fen a marbad 7 a lucbtairecbt 7 a roind."<br />
Dar mo dan ar mac Lonan is luag noragad duid * ar ^<br />
sin do denum. Nocbo chuindchim ar in t-aitbech acbt<br />
comaillter mo bo '"do tobrnVti^dam amail rogellad rim.i'<br />
Fogebai2 co demin ar mac Lonan. Romarb in t-aithecb<br />
10 in mart iarsin '3<br />
7 rocoscair 7 robruith '^<br />
7 rosroind in tan<br />
rob earlam i^ 7 '^ rothidnaic a cbuit comadais do chacb 1^ 7<br />
robdar buidigi^ 7 rosiacht i^cach main doib 7 each couair<br />
rob ail ni do tbobaM tucad.'^ Eti!* roimthig^o in t-aithech<br />
iarsin uaidib 7 tanic i cind bliadna coicer^i 7 fidba illaira<br />
15 each fir 2-<br />
7 robdar scairbigi acgarba^s in coicer sin 7<br />
robo mor a n-inad 7 a saith-^ 7 rob olc a ndalaig"'^'' 7<br />
robuaildis mna 7<br />
gilli 7 chonu 26 isin tig 7 adbertadar<br />
nach gebdais 27 acht bo bithblicht no bitli istig tria bithu ^s<br />
CO 29 toirsead in bo sin doib. IS andsin rofiarfaig mac<br />
20 Lonan do^o a ainm. Asbert^i in bachlach: Fidbadach<br />
1 é add. D ^ clobe?-ta dosom sin V * coraleicthea D<br />
* doleicfed dail do inipe D ^ in mart duiun in fecht sa 2><br />
8 inteatliach D ' coramleicter fein dia marbad 7 dia luamai-<br />
reclit 7 dia roinu IJ •* do ueoch aile I) ^ air D '" '" om. 1)<br />
" frim 1) '2 doghebha V ^^ iarsin in mart D •' irrlam V<br />
1°<br />
7 robliátar fuidblighi leo add. D 1« buidhe " " gach ni<br />
amail rob ail doib gach conair rob ail doib ni do thabairt V<br />
'* om. D ^" roimigh D ^'7 cuiccir baclach leis D<br />
-^ gach bachlaigh dhib D -^ ''* agarba D a saith 7<br />
auinadh 1) 25 andala D -^ -'> cona D ni ghebdais bo D<br />
-" 7 nobeidis isin tigh tri bithu U ^° no co JJ ^" de i><br />
=*! 7 atbert D
A Story of Flaim mac Louáin<br />
mac Feda Ruscaig mesi arse. As and asbert i mac Lonan<br />
2 in laid and. 3<br />
1 Fidbadach mac Fedha Ruscaig duscaib* congeib<br />
isaigS luacli a bo do biuda^ beraid bo fa deoig.**<br />
2 Ingnad in alaid dogni-seom-' ac iarraidh a bo-som<br />
nocbo cbuindich ina re-seom nocbo tabar do-som.<br />
3 Tuc coic drochbachlacha duba tar tairrseach mo thigi<br />
ni tuillead buidi fri duine im saigi no im laigbi.'^^<br />
4 Tarlagsa chucu dia <strong>from</strong>ad focla iinda filed<br />
tarcas do fa secJd dia ngabad a chert i^ is a dliged.<br />
5 Roraidsed aitbisc'2 ndur ndocLta'3 rochomaill ciar^^<br />
bachta<br />
a bo do ni demad certain cen bad leoif» a lachta.<br />
6 Dia mbligtheai'' co bleachtai* inad na biad fermar^o<br />
nocbo mo dobiad na choemno^^ na haenbo noscerad.-'<br />
7 DecLar duiud'-"^ in mael sa riabach isa crod caem<br />
claracb23<br />
7 in find robo sciamach^* ria n-indisi amarach.^^<br />
^ atbert D ^— * om. D * duscaid D ^ gleooigh D<br />
" issaidli D ' biuiudh D ^ dheooigh 1) ® in falaigh<br />
donisim D '" am si;ighi no am lighi D ^' aclit V<br />
*- Doraidhsin aithesc D ^^ ndochla D " ger D '^ a<br />
bo ni dhema a cej-ta D '" gen mad a 16 D " uaithibh add. V<br />
*** '•' combleac/iia D co add. sup. Y na mbiadh ferach D<br />
'" ^i<br />
nocha, me do biad ga caemna D ronscerad D ^2 Dechtar<br />
dim D 2' sa crod chaem in clarach D ^4 ^ aninnise in<br />
riabacb 1) '* re hinnise ambarach D. Here follows in D<br />
Da mbeith si tri ficbit brathar. robodhgbridfit glétbar<br />
cofarccfa a aumain cidh uatbmar. is aniaid in feichem.<br />
47
48 A Storj' of Flaiin mac Lonáin<br />
8 Dechthar duind na liairglii' uili it/r taivthi trebai-<br />
dia mbeith ann^ bo nodingbad Fidbadach mac<br />
Fed a. F.<br />
-''<br />
9 Fidbadach mac seithri sobraid '» olc in teicbri teglaig<br />
ithig bert crema each domnaich ni geba cen^loilgig.<br />
10 Fidbadach mac seastrain soraich'' ni geslach les<br />
gainim^<br />
lista in scairb liath fil nar comair dail ^ ma fiach ni<br />
thabair.<br />
11 Adbal a ligi na lebaid is amlaid rofucaidi"<br />
is mor d'airrdib • i uilc rofidir is goirt ima chuitid.<br />
12 Adraig mochthrath^- cacha maidni nocho damand find-<br />
chert<br />
intan gabus ime a timthaclit ^3 andar lindi is d'ira-<br />
theacht.<br />
13 A De is adbal a brat gemrid borb a fad san imdaid<br />
nocho trascrand''* dona colbaib co loisceann an^^<br />
fidbaid.<br />
F.i'><br />
14 Dorad coicer ar mo cholba? deithbir duind ^'i a ndimd»<br />
cona ndreanntaib gearrthaib gorma i* cona mbearrtuib<br />
figba. F.<br />
* Dfechtar dun ar nairgi J> ^ eter fairgi is treaba 7><br />
3 dús dia fadhmais 1) " selroig sobraigh 1) ^ seire D<br />
''<br />
^ gan J) ' soraigli 7J ** ni gesdail lais gamain J) dal<br />
D 1» rosfucaid V " ^'^ dairgib D Atraig moo-acli B<br />
1* thimtbaclit V >* iua tescann I) ^^ noslascanu do D<br />
"^ Here folloivs in J):<br />
Or nocbo crithigh in duiue . mithigh ra mná in baile<br />
bi na slaet a leith in tigbi . noco taet da aire.<br />
" dun X» '8 garba D
A Storj' of Flann mac Lonáin 49<br />
15 Bennacht ar Dail i Cais a Carndmaig tabraid doib<br />
cacli finnmaig2<br />
fer maitli mac mnai clerchib congbaid 3 maenib'* frae-<br />
cbaib Mhaid. F.<br />
16 Mac 5 on Eclitgi angbaid nocho n-obann imf;uin<br />
sida an eich buidi ria mbuidnib Mael Tuili asan ^<br />
fidb(t/d F.<br />
17 Romir cocorran^ cet curi imon muidhi meda<br />
leastar sleman sescrae sona roga fleascacli feada. F.<br />
18 Doroindi ^ gairbi dom gola^ it/r dairbrii" is dinda<br />
16 mo na blod^ do benn'^ alia do gab eill don '3<br />
gilla.<br />
19 Rocbraid •* mo maccaime'^ mine ni bind lind '" a<br />
gairbi •'<br />
atat ica'^ dimda a daine ar mna imda ailli.<br />
20 Cormac Caisil '9 cona churu2" leis Muma cor 21 mela<br />
tragaid im "^- rig Ratha Bicli na litri is na feada. F.<br />
21 Fland flaitli^a Temra lor a miri^-» is les Midhi in<br />
meda 23<br />
ni mo leis brig Breg ni buidi "^6 anda -'• duilli feada. F.<br />
' dal D - inbnidli D ^ ni dhenaiJ ar lulimdaig<br />
luointib muigibh sliabaib sobraigh add. D " muiuibh D<br />
^ •= Mac Mhailchluithi 1) san D ' cocáran D « Dq.<br />
roine D » rem ghilla D " 'i dbairbi U blath<br />
D 12<br />
|jeii.,„ J) 13 rogbab ill fam D '< Dochraid D<br />
1* ar macam D '« linne D " '*' gaire D atait aca<br />
i'-" D<br />
cailsil D 2" cor dar cum 1) -' =*'' gur B arat-<br />
geoin D -^ rigb I) ^^ ata da gile no da mire D " lais<br />
Midhi gur mheala i> -^ nocha mo leis buar buidbe B<br />
" iria X>
J\<br />
( J>^^j<br />
50 Imram Curaig Mailecluin<br />
22<br />
1 Teigid tarna gablaib - mara olc ind adba greda<br />
ni soitlieann an fairrgi a n-uilli ^ airdi naid ^ na<br />
feada. F.<br />
23 Nocho denand siiim ri suirghi ba lir rim a dimda<br />
nocho roicli aband a ^ formna ni scarann fri 6 fidbri. F.<br />
24 Doreasairg ^ conu mo tliigi as ^ each deasaird cLeana<br />
coroby dimbladach Dia is duni d'Fidbadach mac<br />
Fega. 10<br />
25 Feclieam meic Lonan na ligi ni conacli fodera<br />
ic cuindchii' bo ni 12 dis dona beg nar bris na<br />
feda. F.13<br />
IS andsin '^ adbert in baclacli : i-^Asi sin in bo<br />
dochuindgeas ar is bithblicht in t-airceial 7 is misi Oengus<br />
in mac og tanic cliuczid. FINIT. AMEN.i^<br />
(.150.<br />
Incipit do Imrum Cnraig Maeldúin andso<br />
From the Yelloiv Book of Lecan, col. 370—399 (facs. pp. 1—1'j)<br />
collated with Harleian 5280, fo. Iff'.<br />
1 Ardri (nasal) ha n-uile , tuistidi an domuin-,<br />
in gach aimsir.is an gach re.ronbe a cbobair<br />
^<br />
" óUmv/^ ^'^^'^<br />
' This quatrain follotcs § 19 in D ^ Teithid arna gabla D<br />
^ nisbaigbinu in fairgi uile D * innaid D * "^ co D re X><br />
' Do esairg D « os D » gurab D " feadba. F. i><br />
" ''^ a cuingidb D co D " .in. f. nisca add. 1)<br />
" hautem add. D ** lu<br />
isisin arse in bo bitbbliclit rocbuingesa<br />
ar is bitbblicbt in forcedul 7 is misi Aengus mac Boinde arse<br />
7 uidani bachbacb. FINIT. V<br />
1 uasol ina tustidbe in is om. YBL. has between ronbe<br />
and a a mark of division.
Imram Ciiraig Máiledúin<br />
.\\c;J^-^i^ 51<br />
Ecosc na loch crotha graclhuill a-aluind n-ile<br />
cruth adchither cia dorimther nocho bine<br />
Dorime an mac aite ile lasin n-atliair<br />
i^fi írj-rh.<br />
snomdha sretlia sechnó an beatlia domain datliaigh<br />
Adcess an bitli imbitli n-ingnad os ler lindglass<br />
udmoll in snam dia mbui ic imram Míelduiu dej^majs^<br />
Míelduin deggair mac Ailello Ochair Aga ,<br />
ba íioclach ard ,ba gai'g ba digrais ba dana<br />
Luid for sluagadh tuisech Ninai»-niamda troclia<br />
luid Ailill la sttpenmírraais co meít brotha<br />
Ci atríindsad ,bible oifedli Ailill amíaidli<br />
A..<<br />
dar lár luic n-ollbras iar mbeim cluig, cailleach cobras<br />
8 Fordorolái Ailill angbaidh co ngnim trenfir<br />
^ caur coin combras Mail dnin dronmas ba de genair<br />
9 R»nalt fo clitli muinie mormass ar a matliair<br />
a mbui fo mail ba gilla cair co feib lathair<br />
10 Niabsai iarom at[h]ais n-ádluind úclíícli uallach<br />
cluicbe iar rabuaidli ar belaib sluaig narbatli buadhacL<br />
11 Adbert nad boi atbair derb do-adbnaib saire —<br />
OS talmuin tir na matbfwV min do sil daine<br />
2 egosc loc atcitlier o aiti lasiu atliair snomdoi<br />
sechna in betha 4 atces am bith imbeth {leij. i mbitb imbed)<br />
ningnad os lir lindglais utmall an ag immrum Moelduiu<br />
dendraass {sic leg.) 5 deggair om. Aililla Eocbair Agba<br />
boclaech dánaoi 6 sluaigetZ tóisiuch niamhadh Oih'U<br />
7 ciatramisat oibliu oidedb luig noUpras i(ar)m bera cluic<br />
caillec/j cobrass 8 OibV/ angbbaidh treniir coin compras<br />
9 detJi mormas go feipb 10 Niabsaoi atbis oclaocb<br />
cloicbe n nat bui soire talnifrn (sic. leg.) doinei<br />
p^^-'X^ -oX)<br />
Ul^^<br />
~r]iA/^ \n<br />
^-^T
52 Imram Curaig Máiledúin<br />
12 RoDUC de sein a muimi mormas co a mathair<br />
/<br />
Oilill[o] iar n-ec , luid for sed dia mbatar a brath[air]<br />
v^-—<br />
13 Grestai iarom gan a dighail Briccriu briathracli<br />
OS olfi/r/ gairb mon lucht romarb Ailill iathach<br />
14 Rofuidh iarsen co druidh cain Corcomodbruadh<br />
CO n-ecscfZ do cia litfhl bet for setaib suadli<br />
.-,. \'
Imram Curaig Máiledúin<br />
-^ II.<br />
20 Grindi sengan de thaib thalmun dosni athacli<br />
ama? serrcho a met mothach ba set sret[h]ach<br />
lUv-V^ •- y .<br />
III.<br />
21 Lotar do indsi forsni[b]atar coin mora mine<br />
'sX-'^ Ns*'^''^<br />
for a forscaranaib co saidhbri aidble mile '^<br />
i. vi^^^<br />
22 tinsad a curacb dona henaib-^ren a -tredair<br />
j<br />
inis dian dorala iar n-imram-ingnadh treoair '—<br />
^t.<br />
23 Anmanda mor for a formna meit eich aiginegh ^^^|^^^^<br />
crutii amrimgabsat co'tr'ic ba glicc ^onaVríem<br />
24 Co cian iársin lotar do indsi -4erb ba mithigh —<br />
doib.a llin dbarfas gnim grain diD cjyidMb<br />
25 Cmiaing dias isan" mag-lln-mor a aicnre —<br />
CO slefihtaib ech adchiati^cen meath^ceti ngraifne^p^,,^^<br />
^<br />
53<br />
*M*^^<br />
'-ws*<br />
V'<br />
26 Meit longcore no-mias chuadh mor-miad co teite — -r-^'^Iv^<br />
is soel fo leith fulliucht gach eich bni isin cheiti _, "P-O^<br />
20 Grinde sengaibh talmcin dosmeathacb serrcha a meid<br />
motliach om. srethach 21 insi forsambata;- forscamhuaib<br />
aidbli 22 Liusat read linsat curach a treoir (sic leg.) an<br />
inis dioan doralo ingno(7/i eoiu {sic leg.) 23 anmonna<br />
aignech (an leg. ech n-aignech ?) cruth iwimgabsat (sic leg.)<br />
24 read d'indsi gráiude crichidh 25 cechuing isin at-<br />
chiat meth ngrafne ^6' longchore quadh read téiti<br />
isseel (leg. is seol) tmWicht cheite<br />
tC
54 Imram Curaig Máiledúin<br />
27 Soised [for ciU] for tecbedh ngur gnim cen gairge<br />
luath r()serna[d] dirim demna forsaa fairgi<br />
28 Agait grafaind cloisi a ngot[h]a gair co ndremnaA<br />
^'ci atcinis i ceo ba demin leo ba slogh demna<br />
VL<br />
29 Teghdais tolgda dian d&rala alaind ácradb<br />
comla lecda li^m ar 'Jur dorus solos atreb<br />
30 For a muir dorus mor moltach is cles combras<br />
cruth dombidgi tond ban ballglass iasc ,<br />
slan somblas<br />
31 Bai sin teghdais imda cumtachta gaeli triir " '<br />
lestra glana lind n-ingnadh co nied hjblidh<br />
32 Mellsuidlii min do Ma;! dian duin-gnim cen elgnas-<br />
maith a tomailt feib dorpma^ isan tegdbais<br />
33 Lind a lestraib cadlaib glanalb sásad sognasj<br />
. luid a curach dond diao dulacli tar lear loudbras<br />
^ V>^- VII: ^*V<br />
^^ 34 Inis amlaidh dian dorala muir an escach<br />
*^^<br />
asa n-ása-ard a [foscad]-fid fancl iieascach<br />
35 Gabais cuigi- bun fand fieisce ^ fear min moltach<br />
luid a churach-ceol cen anfuth-la seol sonntach<br />
27 soigit_for cula for teichedh rosernadh forsin fairge<br />
28 ngotha atchinis a ceo lev batar demna ;J'J techdo/s<br />
tolcdha acradh lim (sic leg.) read ar dorus natrab (sic leg.)<br />
:i() comraf {sic) ballniass :',1 bui isiu tecdhuis trir iinraat<br />
iribidh (leg. co n-imbBdJ)iid) :)2 Mellsaide elgnais doromvit<br />
isin tecdhuis .35 linn gliina churach dond— londbras<br />
om. 34 samblrt/fi asa rosia foscadh fiodh faund flescach<br />
o'y cuici fiod fann in om. fer aufath sontach<br />
-; :^J-
^jl^<br />
Imram Curaig Máiledúin<br />
36 Treas laithi- iarsin má-ind fleisce-ni gnim cumung ""<br />
fuair an tuiseach ba lith foroll frith tri n-ubull<br />
37 Cet/aac[h]a la ^ bo íri doib aidc[li]ib lathib t*. í>^\V>^''^<br />
nodósastais-mblas mín moltach-comthach caithim ^V,.j.-,-_<br />
38 Dingbais á^ gorta' ngeir nginmair sceo ítaidh n-uadhaib<br />
dailis CO mbrigh mesce^ maith mín for each i^uaidhib<br />
VIII.<br />
39 Fechsat iarsin os inis aird ocein ollbrais<br />
anmanda mor co n-ecnu Vogh clesa combrais<br />
40 Siniudh creite impudli aicher crocind gergairg<br />
im feoil na cna[i]m ba mar a ngair os cloich fcraird<br />
41 lar rith roluath tar lar indsí anblath obund<br />
— ba gnim gnoach-iniiéoadh. mq ciiiM^t'' na crocund<br />
42 Lui^his co'Íuath gach 'leátli ar uair-ac[h]er impudh-<br />
lotar for nan ocbu|dh find fial cen nach tintúdh<br />
43 Srei^is forro" frais d(i clobnaib~l)a dia marbud "~<br />
lecsiH^ iarsin a thir n-irignadh don mil adbutl<br />
^^-<br />
,^.<br />
4U-<br />
44 Inis aile forsa mbatar druing trea toghdha vv^<br />
fiaclaib crnaib , crodha a rignima-mila mora<br />
u^l' \c"'.>- \\>rt^^ umA '!.^-r"A AílÍo . .(<br />
i _—Ai 6t,^ , <br />
36 tres laithe in ind taisich frithe n-uball 37 Ceth-<br />
racha lín aidchib laithífe mlass (sic Uq.) caitheimh<br />
38 gortai ngen omit dib nuadib dalec {sic) ruadhuibh<br />
39 fechsait (leg. féchsait) naird ociein ollp/'ass anmonna eciiu<br />
an clessa combras 40 siniuth chreite achereraird {leg. éraird)<br />
41 iusi anbloth opond imsoodh mo cuairt om. inna crocand<br />
42 hxis {sic leg.) cech leth acher lotar oáiad find fial<br />
cen nach tinntudh 43 sreis {sic leg.) forra leicsit hi tir<br />
{leg. a tir) m/dl angbadh 44 aili dentroga {leg. déin<br />
tróga) milai mora<br />
55<br />
, ^
ifH^'^J^'^<br />
ly^'<br />
56 Imram Curaig Máiledúin<br />
.<br />
45 Foscerd<br />
i<br />
do inis forbcail fidbudli mcssa mordliai<br />
X.<br />
fora ii-asatar-cain cumra'-ubla ordha<br />
46 Cotacna^ gendmiia ^ránna ina liubla<br />
isan íunis tond os trilis-cain a cumra— ^ ,, - ^<br />
t--"<br />
47 lutan tiagaid imo talmain iip tlirath. nóna iarna Msadh<br />
ialla én find iar teclit don línd segaid sasadh|^^|<br />
48 Dendghor ka. diadh os an indi^i ar mcit [tessá]<br />
inna lianmaniia - contuitis luitis leasa<br />
49 Uareclomsat í^p asin tir-sin imadli [u-]uball<br />
curach cromluith isan inrfei iar tadall combo cumung<br />
50 Lotar do indsi co ^fniriudli ard co ndath ngessi<br />
i fairneacdar imscing n-ocbradh-atreab kjglesse -<br />
51 peilge argaid claidim orduiinn munc& mordhai<br />
I ^d.. leptlia lighda< caine beath[a] sretha ordha»^<br />
52 Biadh mbalc mín for lar tight! lind slan somblas<br />
CO ciebair ngairg os uaitne aird catt eair combras<br />
fl.é
Mi<br />
mi i.^ . Oxu^*-"<br />
Imram Curaig Máiledúin/<br />
U^'"<br />
53 Clisis iarom uasna buaitnib coraluth n-ane -j^<br />
nirbo a romed a feblic corned ba gen grandai<br />
54 Ij^ tres comalta pn tuissig tolgdha-ba gnim crodlia —<br />
adreith, laiss-ba buallach uince-muince ordhai<br />
55 Tescaiíí^ a chliab ingne tenedb in cbait cbuiscle<br />
a corp cintacTi an duine truaig ba luaith loisc[tb]c<br />
56 Rucadb ar cúl an muince mor-dognid cairde —<br />
focres a luaith an duine truaigh forsan fairrgge<br />
XII.<br />
57 Treas laitbiu iarsin lotar do indsi ba c7
58 Imram Curaig Máiledúin<br />
62 Dub la findu co ndath gessi gile sechnach<br />
find la dubu co ndath c-uaile huaire eaclilacli ~<br />
. a.j^ XIII.<br />
63 Raised do inisifor fecht Dinran dornwmas<br />
airigsi and in bard binííbras sruth ard amnas<br />
64 Ledrais aire crand a gai gL\is ba ger cogand<br />
bui fris anall i lleatli fa hall damradh dopall<br />
65 Dobert doib crand ngliiair for sciath-ba do fubthadh<br />
coisce CO lor fer muirnech mór an cur crnthglan<br />
66 Cid 'l^otaisiu dona Iseghaib adociat'<br />
raid frium-ni ro-i^n chctJira. (is mo cia dú a/rJiiat" ^Jcy^<br />
67 Inti dia mba hail ar rafestar bale i faat^ — •<br />
/l*"^"""<br />
fri sliab anall- ni comsi gand~and ata[a]t<br />
68 Cechaing de sin Diuran dana dochum mara<br />
gabais orcnan do rothreod mar fordorala<br />
69 Bái a n-aire isan banb-sin lucht an churalgh.<br />
lotar iarsin sluind co fobaig for tuind rtulaigh<br />
XIV.<br />
70 Inis aile dian dorala di muir gledhend<br />
muilend indti tailc a apaj granda a leibeand<br />
62 fiudae giliu sethnoch dubse guali ethlach 63 raiset<br />
di indsi techt dronmas (sic le;).) airighis (sic leg.)<br />
64 letrais gse glais cucand fri hall dopoU 05 cosce<br />
66 cid daisiu laegaib adochiat rim in cethra cia dú am<br />
biad (leg. i mbiat) 67 ajafestor baili ataat (18 dessin<br />
dana marse orcnan do rotreoit 69 a curaigh iersin<br />
sloinn tuinn read diilaig 70 eli doralae inde gratie<br />
leibend<br />
^"<br />
''
Imram Curaig Máiledúin<br />
71 Muilleoir bruithneach úas an lebind cotasnoad<br />
gach eri ar uair do atuaidh is sair imsoat<br />
72 Imecomardar an muilleoir ni mo decrath<br />
can doberedh an domeledh in sluag setach<br />
73 As bar tir-si dosrengad slad an sluagh sedlach<br />
ed doscoisich ni fo cossail cesacht glegrach<br />
XV.<br />
74 Fosceirt do inis a mbai drong dian daine toirsech<br />
adfáidli uaidhib fer an uathaidh nacha fuirseth<br />
75 Dosfrecmairc doib cid foruair doib bith oc toirrse<br />
golais iarom ba torm diartain iachtais arsai<br />
76 Is e fíEte a cirt c//;Ymdchair ni sed subach<br />
comalta ciuin an tais/i/ triuin comtlia curach<br />
77 Fáite cucae dbias trenfer ba dia togbaid<br />
ni cian ansait iarsen sniit ciit golait<br />
78 Etbais cuco cetbrar iarma ciallda caingnecb<br />
tescmart an dias ba sen sainrudh tren ronairleth<br />
XVI.<br />
79 Inis aile dian dorala rian reil ronbras<br />
forsa mbai fiadaib fíírbreach fuilteach munter mormas<br />
71 bruichnech leibend cotisnoadh do inair sair imsoadh<br />
72 immecomarcat iu (sic leg.) annomeiled (sic leg.) an<br />
73 for tirsiu slat segluch edh doscoisidh chosail cessacht<br />
74 fusceird mbui doene atfáid xiaidib fer and huathuibh<br />
75 dusfrecmairc read Dosfrecmairc cid &c. torsiu ierom<br />
diardain orsiu 76 Is he foeta craniichuir ni set comaltse<br />
tiiisig comthie 77 foita cuco diass trenfer 7S cucu<br />
cethrur ieruin cialdfe tescmairt sainrith 70 eli noubras<br />
(sic) read forsmbói foirbreach fuiltech<br />
59
60 Imram Curaig Máiledúin<br />
80 Ceit/íri lina isan indsi cen dolb dignai<br />
oca ogbuith cain a inbuadha rigraidh rigbna<br />
81 Ceitbri sondaigh isind indu tolgdbai tuilneth<br />
de argat alsLÍnd indmas de or derg druimnech<br />
82 De uma amra de glain glanmais cia darima<br />
cruth maith clarach feb doralad fo bail brighi<br />
83 Dolnid cuco ingen imgel co feib ndelba<br />
ba cain a gart tuclitach a tlacht mas a menma<br />
84 Dobert doib an ingen cbaisse sasadb sognas<br />
dalais forro ni dan findmas lind slán somblass<br />
85 In treas laitbe a n-indsi a n-echtras auru<br />
lotar for rian ba himrnm cian gnim a gainniu<br />
XVII.<br />
86 Raised d'inis narbo dermair co ndun dangen<br />
sondach uma fair co ndruine clothacb caingean<br />
87 Linn aibind ard immon sondach sorcho scelaib<br />
OS moing mara droiched glana for a belaib<br />
88 Nocindtis suas ind ocbud dian chendmas calmaib<br />
tuitidis siss ba buan a cis dochmii talman<br />
89 Doluidb chnco i tlacht etrocht gili geisi<br />
ben munghel min cen báis na brigh co ngnim ngleisi<br />
80 isind inis ndiwgnse oga ocboth (sic leg.) mbuaidh<br />
rigdhse rignse 81 indsiu tolcdse finnmas alainn indma de or<br />
dg druimuec/i 82 ciadrimhe feib arrál- brig/ie 83 deluid<br />
delbdse atlach mass a menmse 84 debert an om. (sic leg.)<br />
caisi sásad daliss fomblass YBL. 85 om. 86 Eoisset<br />
de iniss dermar ondun daingen sonnuch umse ba odruine<br />
clothuch caingen 67 lind oibind sorchpe manrse droichit<br />
ar a 88 sós an ochad cendmass )-eacl calmam? tutedis<br />
sis fa buan an cis 89 doluid cuco gesiu basi na brigh<br />
om. glesi
Imram Curaig Máileclúin<br />
90 Imeall d'or dirg imm a findbrat ba cain caindleach<br />
asso argait imm a cosa sosradh saindrath<br />
91 Bretnas banbras for a bruinde d'arged amra<br />
cona ecor dé or fo snim gnim as cadlu<br />
92 Folt findbuidlii os a mullach fo neim orda<br />
cain a cemend rigdlia a remend masa mordlia<br />
93 I n-ichtar in drochaid dermair nsemda nemedh<br />
tipra tondglan corp cain comla dodoemeth<br />
94 Dalais fiadaib in dornachdsen ba gnim combras<br />
in bean findmor cen nach n-imrol lind Sier somblas<br />
95 Asbert frie German glorach aithesc n-adlaic<br />
as ingnadli ferdaigis friind cid nach tairnic<br />
96 Luidh hi uaidib is dunais an dun sár snbach<br />
canais a lin ba forbrech brigh ceol cain cnbach<br />
97 Dodoralaigh a clais ceóldai cruth adralath<br />
doluid chucu ben cen rucco arna marach<br />
98 Batar samlaidh fon senchuma co tres laithi<br />
arrospedet ceol cen letedh na mna maithe<br />
99 Dodaideraith do tigh dermair os lir lendbras<br />
dobreth doib proind cain coir la lind somblas<br />
90 imbeul do or dirg assa cossa sosadh sainreth<br />
91 bruindib d'airged amrse is cadlse 92 finnbuidhe ossa<br />
mulduch ordge rigde remend massa mordse 93 drochid<br />
nsemdse tiprai comlte dodaemheud {leg. do-da-emed)<br />
94 dalis in dornach doen ben ciwach soer somblass<br />
95 isbert cainaithesc (peqieram) fnni (friin?) 96 luid i<br />
is om. soer brig ceul cub^ 97 dodaralic/t {read do-da-<br />
ralaig) a claiss ceouldse deluid cnco rucse baruch 98 oen-<br />
chumse lathi aruspetiiid ceul cen letech mna maithi 99 ticb<br />
leudbrass depert lia lind somblass<br />
61
62 Iraram Curaig Máiledúin<br />
100 Asbert an ben anmann amrse cen gnim nduabais<br />
ni bo mimes a ainm dileas for each uaiclib<br />
101 Intan conaitecht don tuisiucli fria. toil tetath<br />
asbert itir noclion fitir peeadh bétach<br />
102 Ni mosraidliit cen cuit crabaitb in feib irsi<br />
CO rolind duib iarfaithigh ruin ina hindsi<br />
103 Intan diuctraiset iar maitin hi creit c/nfraigh<br />
ni fesadh dál an inis an cidh adrulaidh<br />
XVIII.<br />
104 Rocluintis tuaidh tar fairrge fnaim comall crodhte<br />
acht ba dobur amal foghur na class ceold»<br />
105 Tar rian roglas recad iarsin scith iar n-imrum<br />
condarala bale a raba enlaith ingnadh<br />
XIX.<br />
106 Adciat iarsin a n-indsi mbicc senoir salmach<br />
digrais a delb hocJiraidh tsa;rdha naimdha a labrafW<br />
107 Folt a chind chain-tugthach tlacht an fuan co~ findi . \ ^<br />
lighdach lendbras tonach dendmas robai immi )<br />
108 Isbert fris an tuiseach digrais can dotráidhed<br />
-.^y-^""<br />
ni chel auraib an condagaigh: a tir Gaedhel<br />
r.'<br />
'-^ v^k - .7 :,' ^-^'-'-' -•'-<br />
100 asbert iermw in ben anmonn nuabais ni ba diles<br />
101 an tuissech tbetath isbert mbei/aitli (lerj. mbétacb)<br />
102 ni moraidbid crabaid birsi iarfaicbt biiisi<br />
103 antain diuchtraiset ier curaicb fessad au iuiss an cid<br />
atrulaidh 104 tuaid fairce ba ua bis YBL. ceuldai<br />
105 recaid (leg. recait) iersin scitbie baili iraibe enloitli<br />
lOG bic soerdiE noemda a Isibtadh (sic leg.) 107 cind caiu<br />
iuclitach linue ligacb lendmass deudbras robui imme (leg.<br />
inibi) 108 tuisech dotroedbed/< (leg. dotróided) ui eel<br />
condaigbead (leg. condaigid) Gáide/
-;<br />
Imram Curaig Máiledúin<br />
109 Mo ailithri an dotorburt cen nach taithbech<br />
hi eras liuraicli os tuind dulaigh-ni bo haithreach""^^^^<br />
110 Scailis foam mo c[h]m;ach crom os muir bliorrbrais<br />
"^romuc do tliir seol serb smmacli gnimacli tonnmais<br />
111 Léosu foot de ben^ leithi^lais tire m'atliar<br />
CO baile átú is cian [in clit] domuc atbach ..— ^''"^<br />
112 Fotáighis fum an ri ran^mais d^ fot amr»^<br />
Ind'si , i^-aibind co ndath failind lir os abhru<br />
113 Tormaigt/ier da^ traig gadi hliadam for and inis ^^.a*^<br />
fts bnadbach band oats crand tuindi nas trilis jA'"^<br />
114 Domairiuc sund tipra tliondglan-suthain sásadb-<br />
ire ram n-aingeal praind cain caemdha nc&mdba násadh<br />
115 Ricfaidh huile do bar tirib-foirtrhTech tiédhen- .<br />
, j. v<br />
vaa ,w romra tar rian cidh imrum cian acbt mad senfer " jul'J^"-'*<br />
^ '<br />
"" 116 Tre rath n-angel do gach senfer dib do airicc M:^^i__^='~ \^<br />
lethbairghen Ian eess ordo an do fuiric ,^yi,^<br />
XX.<br />
117 Tres laithe Ian rucsat cem ngrind hi craes curaigh<br />
tond tim thana condarala for set subaigh<br />
109 anadorobart dulaich ait^r/uch 110 scoilis fom moir<br />
bhorrbrass (sic leg.) romwiuc touumass (sic leg.) Ill leósce<br />
font de beind moatbor bali bitú in clú dommnc 112 fom<br />
andri rindbalc deu fot ararse {leg. amru) iusi noibinn abrai<br />
113 tormaiger cacbse bliafZne for an is bann 7 dam crand<br />
tuiune OS 114 domairnicc sunn tonuglan sásad tria<br />
proinu cain om. caemdbse naemdse 115 riciaid nli do far<br />
toeden oeufer 116 trie naingel cecb oiufer diib ordu<br />
an f dofairic 117 laitbi laun ngrinu a craes toun tren<br />
tanu condoralu subie<br />
63<br />
- I't' c^^^'"^^
64 Imram Curaig Máiledúin<br />
118 Hós tuiiid trillsigh adchíd inis co mnr ordha<br />
lar cain clumdbai talum dlumdai fo miadh mordha<br />
119 Find a cLuirp chain caslais dar ais alaind indbas<br />
ina medon robúi senoir hi tlacht findmass<br />
120 Asbert fris an tuissecb digraiss can duit sassadh<br />
tathum dia prainfZ chain chaemdha naemda nasadh<br />
121 Ata im farrudh tibra tondglan riagloir rigda<br />
CO tosce dam friam thoisce cen nach ndighna<br />
122 Medhguisce min isna háinib cuirm a ndomnach<br />
le fe[i]l mairtir nocho tercbit cain co comluth<br />
123 Hi feil[ib] apstail ocus Eoin is Muire<br />
coirm coir combras lind slan somblas nach cian gaire<br />
124 Fin a sollumnaib in airdrigh inna n-huile<br />
Isso uasal amra abán maccan Muire<br />
125 Lethbairghen ocus ordo eisc mair milis<br />
a trib laithib praind cen mait[h]im doib 'san inis<br />
XXI.<br />
126 Lotar iarsin tar rian ré[i]dmass mara mordhai<br />
do inis a mbitis cruth adchitis gobaind chrodhai<br />
lis hós tuinu atcid uordi?e tolam dlumdae mordhse<br />
119 finn a chiiirp cbruirp YBL. cliaslais daraiss alainn inubass<br />
ina medon bui senoir finumass 120 ris an taissech dit<br />
sássadb cain coemhdEe nússadh 121 tibrse rigdie taosce<br />
frim nding-nse 122 medcoisce coirm i la feil martir<br />
nico tercbit a cobluth 123 inn aps read i féilib apstal<br />
Eouin Mairi comras linn somblass is cian g-airiu 124 sol-<br />
lamuaib iun nbnili Isu amrae 125 ordae esc mar (leg.<br />
inmar?) miliss bi maithim doib oss inis 12G iersin maru<br />
mordbse 7-ead d'insi i mbitis adcitis gabaiun crodse<br />
1
Imram Curaig Máiledúin<br />
127 Isbert fiadaib fer mor muirnech cerdchse o dorus<br />
adciu imram n-alaind n-indradh tar sal solus<br />
128 I n-amur biuc macradh combras ratai romuir<br />
tricha n-imrom foirend ingnadh co ngnim opaith<br />
129 Frithraith bar cnrach fur culo ol an tuiseach<br />
bann co mbuadhaib lotar uadliaib for ler luisech<br />
130 Intan rathaigset an gobaind ba dian teiched<br />
ina ndiaidh ceim fritliledh rosgab greifel<br />
131 Adreith fer dib tenclioir ndermair co mbrutli festa<br />
ba gein n-angbaigh tailc a tarrgraidh co ngnim clesta<br />
132 Rofich an fairge ina farrudh den bruth brotbacli<br />
immorala tond tim tana ba gnim clothacli<br />
XXII.<br />
133 Foscerd iarsin for rian roglas co ndath glan^za<br />
fodeice sis ba buan a chis grian an mara<br />
XXIII. ,^^.^, ^,,, A<br />
4,,^<br />
134 Raisid d« cbein for muir h-ingnadh amail niullu'<br />
duine foaib crotho coair cid bud ciunu<br />
127 adciu naluind ningnacZ {sic leg.) saul 128 a n-ammur<br />
bio macraid comrass ratse {leg. rate) n-imramh obidh<br />
129 bur culse in leur luisech 130 Here a different<br />
hand begins in H in gobaind frithleid crepeal 131 atret<br />
fer diu tencuir beasda gen uangbadh targraig 132 inn<br />
fairci iuna farrud immoirala toim timb tano 133 glana<br />
{leg. glano) fodeici doiu sios in mara {leg. foderc sis ba buan<br />
a chis grian in maro) 134 rasid di niula foibh coir<br />
ciuna<br />
5<br />
65
66 Imrani Curaig Máiledúin 'Joj^'^<br />
135 Isan tir-sin ina mbatar inna doene ,<br />
bói beist angb^dh hi crund gabíaígh cen nach caile<br />
136 Adret fiadhaib in beist 'feirich ara-canom<br />
rodam riada tecb^ a ciana uadh in alam<br />
137 Tfeich la sodhain an bua,plia]l balc-ba mo aillin<br />
arna chji'assad an best bassacli-gnim 1« grainnu -<br />
XXIV.<br />
138 Ba d'ingantaib inna fairrgi fordorala<br />
inis accrach alaind atrab oss moing mara<br />
139 Rala ind fairrge mur de decraib imma fuiriuth<br />
raiset impe ba crich cindte cen nach cuiriuth<br />
140 Eigsit impu druing dein duine de muig mellach<br />
batar dichra cuire griphtha oc a selladh<br />
141 Cosmuil léo fri drungu duine dia rotairrngredh<br />
imdell n-oirgne do foirinn fairrge coscor aignech<br />
142 Dosndiubraicedh suas bean mongfind min co cnouib cainib<br />
nosbertis leó-gním a cco~massa muinib<br />
XXV.<br />
143 Adchit iar techt a craes curaigh ssenw[s]ruth sechta<br />
asa rethaid sruaim slan solus dorus lecdha<br />
135 forsa mbatar doeni (leg. dóini) búi crunn gablach<br />
(sic leg.) caili (leg. colli) 136 hiderit(!) birach (sic leg.)<br />
canam teich hi (sic leg.) uadh om. ind alam 137 teichi<br />
iu buachaill bo mailliu chrossad in beisd bossach is gainwiu<br />
(leg. as gráindiu) 138 na is 139 rola inn fairci ind<br />
bis YBL. fuiuth raisit cindti curiuth 140 den maig<br />
dichrai cuiri griphtai oco 141 die ta,irgeredh noirgni do<br />
fairiuu (leg. d'fairinii) YBL. has foiriu, the facs. has foirin<br />
fairrgi 142 dosniburcead omit suas and co hi ceo<br />
143 croes saiuriuth seacda (sic leg.) assa rethad leacda<br />
-
Imram Curaig Máiledúin<br />
144 Cingid tuagh den tsruth tarsan indsi nirbo bine<br />
atraig suas ba solus cosan dorus n-alaind n-aile<br />
145 Doreithed doib asan tsruth-sin iasc bailee bedhgaeh<br />
noeho n-antais eei noantais ocea treglidagh<br />
146 Amser domnaigh nieon rethed an srnth slan-sain<br />
dond eseirghi urdaire amrai cadlai an grádh-sain<br />
147 Rucsad imadh an else amrai [inna euracL]<br />
rosla iarsin for rian roglach tond dian dulacli<br />
XXVI.<br />
148 Rásit iarsain du dosfaircedli os ind romuir<br />
seglidha sainnretli ba laindreeh argait sobuil<br />
149 Assa mulluch [in]na liocht slisne cen ehiardath<br />
sreatha fabaigh lin ilargait bain tar sal siarmagh<br />
150 Luidh an curach for a mormoeoll in lina<br />
lemend luatha fa tar buadheha inna briglia<br />
151 Cia rochluntis guth min mormas di lie laindeeh<br />
ni tuie nech dib cia gnim eo mbrigh sonaisc slaindeeli<br />
152 Nit findtais ciaso mor sessan dodráidhet<br />
in bo duine fa neeh aile donotgládhad<br />
153 Letrais Diuran donn lie laindreeh fedma feidhil<br />
coic leathunga bass truma ar m[b]ad deimin<br />
144 cingit tarsin inusi {read tar insi?) omit suas<br />
cussin {read co) líó doreted {read doreith doib) asiu sain<br />
bale {sic leg.) mcon cen treachtagh 146 in sruth<br />
uirdairc amra cadla 147 rucsad immat n-esg amra in curach<br />
iersin tulach {jjerperam) 148 du written over do YBL.<br />
cona lanurech {sic leg.) 149 inda sreta il om. {sic leg.)<br />
leg. sail 150 fa thar briga 151 rocluintis Hie lainnech<br />
152 sesan uodradett douatgládhatt/i 153 Diurán don<br />
feidil lethunga bassi tníHnna armbadh {sic leg.)<br />
5*<br />
67
68 Imram Curaig Maeldúin<br />
154 Dosrat iarsin for altoir Patraic bind buadhaigli<br />
ar mbadh demin a fir feidhil fiadh na sluagaib<br />
XXVII.<br />
155 Lotar iarsin d'indsi ingnaidh os rian romra<br />
for cois liiairnc? ni bo diairm all fri homna<br />
156 Intain conraised techta uaidhib isan inis<br />
ni frith dorns ar mbadh solos tuind iias trilis<br />
157 Acht domuintis ba i n-ichtur cen ba solus<br />
inna coise máire maisi bói a dorus<br />
158 Arathar inte ocas ccfJira mellcha muine<br />
cen congairtis nocoscluintis inna duine<br />
XXVIII.<br />
159 Inis samlaid tulach inte dun dond dicnbras<br />
dian dorala dar rian re[i]dmas tond dian ta;bglas<br />
160 Ingeinridh inte co feib ndelbdhai cruth adchitis<br />
sorcho gach lind fothorcadh find oca mbitis<br />
161 Tanic chuco a mathair mormaiss for eoch aighnech<br />
oir doromalt an fial finfZneach dian donairleath<br />
162 Asbert friu dia n-anai[d] sund bass ni[b]bera<br />
sosadh saerbras tlacht min msethmass and fogeba<br />
154 bind om. arbam read fir fiana 155 do ingnatt^<br />
iarnuinn ni ba dianmall 156 intain con om., space left vacant.<br />
Bead tain roithset isin n-inis (sic leg.) armad tonw os (sic<br />
leg.) 157 cein ba solos caissi moire 158 aratitss (sic)<br />
indti (leg. iudi) cein nochas claisdiss inda (leg. móini: dóini)<br />
159 iude (leg. indi) doenbras tonn toephglas 160 ingenredb<br />
(sic leg.) iuti (leg. iudi) delbdai atchidis sorca liun fotbra-<br />
cadli 161 cuca mormass aignec/t or inn finnnec/i<br />
ronairleath (sic leg.) 162 anaid and om.
Imram Curaig Máiledúin<br />
163 Nach tan nosbert eolchaire n-oU fo rian roglass<br />
nosbert for cul ni cheil an dun ben ban ballmass<br />
164 Tiagh-sa each dia iar nditb an rig do glend duine<br />
fairsing ar sith it he fognith sretha snire<br />
165 Focherdet doib certle cruindchoir for an tuiseach<br />
rolil dia laim rucad don traigh an Isech loingsech<br />
166 Leotta fo deoidh lam laich lee nachad-fuirrseth<br />
golais dia n-eis fri rian roimsech slogh dian toirsech<br />
XXIX.<br />
167 Insi aile dia nostaria tond don tuile<br />
fidbuth uase cain a bolath toradh fuirre<br />
168 Crannu inti amail tsailich ereatha sainiu<br />
bolco orro ancho a sseit meit chend daini<br />
169 A cirt c/imndcoir <strong>from</strong>ais Miel dnin sngh na mbolg-sain<br />
ociis focerd a snan samdha amra an t-ord-sain<br />
170 Conmescsat doib sngh na mbol[c]-sa ociis uisce<br />
ba sasad slan lind baighech ban ba gnim cuiscle<br />
XXX.<br />
171 Lotar iarsin la seol ngaithe gair gan thuile<br />
ni seolati fand fuaratar and indsi n-aile<br />
163 rospert for rian niwceil in ban phallmass 164 In<br />
H this rightly precedes 163. in (omittenclum) gleudh (sic leg.)<br />
read dóine fairsiung read scire 165 foceirteth (leg.<br />
foceird doib) ceirtli choir om. (omit cruind and read coir)<br />
for a dtuisech in loech luisiuch 166 leota Isech nac/t<br />
fuirseth for rian 167 read tuili fidbadh huasi boltwd<br />
read fuirri 168 inde (leg. indi) sailich sret assaine bolca<br />
forra ansa a seit cinu duine 169 c/t/xtunchuir prombois<br />
mbolcsain ocus om. sin 170 mbolcsain linn buidbec/t pan<br />
cuinscli 171 g&n tuile (leg. tuili) seol fand co read aili<br />
69
70 Imram Curaig Máiledúin<br />
172 Eclas indti ina medon mo gach iris<br />
cleireach sruith sen is e fer boi isan inis<br />
173 Dohiid cucco an cleirech glaisliath clot[h]ach taidlien<br />
lotar dia laim senais don daim a tir Gaidheal<br />
174 Can duit ar Msel duin a clerigh cain co hidhan<br />
adbert co glan do muntir dam Brenaind Birra<br />
175 Ba hedh a hecosc na hindsi tir mblaith mbuidhech<br />
locli for a lár tred mar do chairib la fuireath<br />
176 larsin dossicc seigh mar don muir co meit mbrotha<br />
gesca na crub co ndessig for ur an locba<br />
177 Lomair coin aille aile an crand cuiscle<br />
crseb clioir co rrath dorat dath derg forsan uisce<br />
178 Dosfuil uile fothib aqil amra<br />
en ard nasal co meit mbrotha crotha calma<br />
179 Fotliraicis and an ten dermair tuc a n-eire<br />
ba ferrde a gne ba treissidiú he for gach ndele<br />
180 Luid isan loch Diuran leiccerd ni leim n[d]iartain<br />
ba slan dia c/H
Imram Curaig Máiledúin<br />
182 Luidh fer uaidhib do iarfaigidh cid foghnitis<br />
nimbi foglas fonn gean combrass oca mbitis<br />
183 Is he faidhis a cirt c/irrmdchair de muin tuinrfe<br />
on tuisech dian an fer find fial mac a muime<br />
184 Anais leo aeon cluielie fa modh mellach<br />
grinne cen taithleeh cen connaichnedlisom asenadh<br />
185 Trógli an iartaighi an trir brathar tibtis namait<br />
CO a munntir min cidh ienfer dib nocho tainic<br />
XXXII.<br />
186 Saghait iarsin inis n-ingnaidh seol seng snimach<br />
imma mbi a medon mara mur mbalc mbrigach<br />
187 Sochraidhi an slnag toicthech an tuath duine an duin-sin<br />
tendtidhe an tor focert crib cor immon mur-sain<br />
188 Atcbitis iano triasan tor- sin forsin dorus<br />
atreab n-alaind crotha gradhuill sochla hsolus<br />
189 Daine eaine maithe maine sretb[a] sotla<br />
lestrai laindreach dergdr druimneich tlachta corcrai<br />
190 Atachitis ocon fleghol cen nach n-anadh<br />
nocho laimtis ara cuirtis isin caladh<br />
;"- ' "<br />
xxxin. ,<br />
,,< -o<br />
191 roimraised cp ciana la sith subach<br />
immosrala os moing'^ara tond dian dulach<br />
^\vt
i;.Mi<br />
í^-^ ,\.l^'<br />
72 Imram Curaig Mailedmn ^ c>- ,<br />
192'~Atchiat iarsin for carraic and alt cen time —<br />
fer ÍA caím c[h]iiirp mong a fuilt do edacli uime<br />
193 Raisit clinicc gnim as dano- radh as reiliu<br />
tn|i, mbf?rla mbán bendacbais gacb ndámb do cheile<br />
194 Can dotrala sund ar saile-seoí cen timbe -<br />
,<br />
Thoraigh dam robói tan ba coic-si indc^ ,<br />
195 Inf7mass dermar dobretb dam ni dal co coiré -<br />
slatra in latbar indmaiss brathar do creic aire<br />
196 Lot-sa fecbtas do adhnacol ba mbr bine -<br />
' asbert gutb nsem na tuc an clsen for mo lighe<br />
197 01 ma dhogbne bid ifii-'nn duit tan adbela<br />
iar ndul ar cel rotfia-s^ nem mane dhéna ,<br />
198 Madh a n-adhnacol ní cíemais-gním as béodhu -<br />
%a fír le luag línsai có luatb uir có beolu<br />
199 Mór nogataind ba-sa ioglaid dona dainib<br />
uall díumus dian romuc for rian rcim co mainib<br />
200 roba com-muinib uile for sal sruthglan<br />
occom con nói ba samlaidh bui cleirecb crutliglan<br />
201 Asbert na teich fri ri[g] nime cuire cairde<br />
de demnaib dal each leath as lan uait ind fairrgi<br />
202 Feib notseche dober do reir réim nad mada<br />
t'indem do leir la uait hi ce[i]n im moing raara<br />
203 Eirg ind-ocian o thalmuin tir tarrgrach dulach<br />
asbert anadh ait a ngabadh fom mo c[h]urach<br />
204 Cuadh medguisce secht mbairgina praind co lere<br />
on clerchen glan secht xnbUudna dam forsan sere<br />
192 omit and leg. timbi : imbi 193 leg. dánu leg. chéiliu<br />
194 leg. tirabi: indi 195 leg. cairi: airi 196 leg. nóib:<br />
clóin 200 leg. uilib 201 leg. fairrge 203 leg. thalman<br />
20i leg. léri: séri
Imram Curaig Máiledúin<br />
205 And sund amne rogab fos fom curchan ciardha<br />
soin ca techt is comslan cert mo seclit mhliadna<br />
206 Cinn seclit mhliadna and fritM dam bratan [m]béodlia<br />
doburchu glan dosreanga dam ba gnim déodha<br />
207 Asbert-sa ni iss an iasc n-om-sa dia nomsláine<br />
broig-siu for an ri[g] fochiur an ich issan saile<br />
208 larsin dobert an en cétna iach sser slondudh<br />
na bad coire dobran oile dobert condiid<br />
209 Coraig sin leir fer crotha ceir nirbo meile<br />
a laim iarom seitsidh fiadham forsan tene<br />
210 Seclit mhliadna dam forsan sist sin clu cen saiclie<br />
ba comull ngle domaircedh lie cain gach laithi<br />
211 lar secht mhliadnaib iar tredan dam dal as tolgdhu<br />
trocor mo ri rombi lethbairgen sceo ordu<br />
212 Messair méiti mo choidhin glain as gnim combras<br />
gacha haidche im thairic dal lind slan somblass<br />
213 Nimtharaill uaclit na tes na sin na gseth guinech<br />
is buadhach band o thanac and lam righ ruireacli<br />
214 Roansat sin in dam ingnadh lasin cleireach<br />
rosmbái biad fo comlond cert ba fecht feneacli<br />
215 Lethbairgen cain ocus ordo alt co mbuadhaib<br />
la Ian coidli dotanic doib g&ch fir uaidhib<br />
216 Asbert an smith ricfaidh bar tir bid slan samlaidh<br />
ce conrisaidh fri bar mbidhbuidh ni romarbuidh<br />
XXXIV.<br />
217 Scuchsat iarsin d'inrZsi almuigh clothach gebend<br />
buadhach in band fuaratar and eirrich Eireand<br />
307 read for rig ich gl. supra lin. A. bratan 208 leg.<br />
ich 210 leg. saichi 215 leg. tánic doib<br />
73
74 Imram Curaig Máiledúin<br />
218 Raiset iarsin ina ndiaigh daithi dala<br />
tond dar trillsi cusan n-incise a mbui a nama<br />
219 Sidhaighsit and fri Mael duin dian gach angbudh<br />
iar nais fir lotar dia tir toirtheach tarrgragh<br />
220 Mor di amra mor di ingnadh mor di ruine<br />
a seel suiligh feb doniirim MíeI dian duine<br />
221 Sseghal is sith cein nombeó sund nas bith blogach<br />
samudh subach rombé co mbrigh om righ rogach<br />
222 thiass for eel rososs for nem sech slogh ngergharg<br />
hi flaith n-aingel clothach caingen aitreb erard<br />
Airdri.<br />
223 Imrum moltach Mseli duin . dofoirne ruin richigh rain<br />
rogab Ma Find forbrech fial , grian an eena indsi<br />
Fail<br />
224 Fiehi deicli ni dedhbol brig . bidh a rrim don chetal<br />
eháidh<br />
can a seeht riam fo leith . leg lat a deich digrais<br />
Finit Amen Finit<br />
radh<br />
Airdri uasal.<br />
218 leg. ndiaid daithe leg. insi i mbui 219 an leg. andsin?<br />
leg. iar naisc fir 222 leg. attrab n-érard 223 leg. richid
Bithbin Menadaige<br />
Bithbin Menadaige<br />
From 23. P. 3, fo. 14 b 2. Cf. Arcliiv II, p. 136 and Cain<br />
Adamnáin, p. 45.<br />
Bithbin menadaighi i is e a huchtaras. Robhoi telcho-<br />
marc mar a Muigh Lena do nsebaib Erenn. Issed roti-<br />
noilidh. Rop imnedh leo a n-ses penni do eipiltin for<br />
uisciu ocus bairgin. Ocus roscoiblic iarum lasna srnithib<br />
batar-som remibh. RotroiscBÍt iarum imbi fri Dia. Dus- 5<br />
nainic int aingil octis aspert friu: 'Na budh maclitnadh<br />
tra, ol snidhiu, cenidh fgel indt nsce ocus int aran indiu<br />
ind des penni. RofasaightM na tairt[h]i ocus clanna ind<br />
talman co na fil nert na brigh indtib indiu fri fulang<br />
ne[i]ch. Go 7 peccad ocus anfirindi na ndsene dorelsai 10<br />
a nert ocus a mbrigh asin talmain cona thairthibh. An<br />
tan dobhatar in doene do réir Dhé robatar a nert féin a<br />
clannaibh in talman. Nirbo mesa int uisci i suidhiu do<br />
fulanc ne[i]ch quam lac hodie '. Is iarum atpert int aingeal<br />
friu ni do min arna chumusc ar imem 2 co mbo menughach 15<br />
ar na taétsatais a n-oes penni imalama fobitliin ar na<br />
forfulngarair int usci ocus int aran. Treoir menudhach<br />
and iarum .i. menadhach uas nisei ocws menudhach itir<br />
da uisci sech ni ted sis a reg co doman lestair 7 ni tet<br />
suas uas uisci. Aes atad trumma pianacZ menudhach uas 20<br />
uisci doib. Aess at mou cinaith immurgu atroillit secht<br />
andos 3 uel eo amplius ut fiunt episcopi uel sacerdotes<br />
[qui] cadunt in crimine^ principals Finit. Amen.<br />
' d corrected <strong>from</strong> g ^ leg. imbim ^ i^g^ annos<br />
add. MS.<br />
75
76 Story of the Abbot of Druimenaig<br />
Story of the Abbot of Druimenaig, who was<br />
changed into a woman<br />
From Additional 30, 512, fo. 10b (A) and the Book of Fermoij,<br />
p. 113 a (F).<br />
Aroile óclách robsei i<br />
i n-abdaine Druimenaigh, ^ triall-<br />
tair lais fled morchain 3 do denam do intheolad na case*<br />
5 lar n-ullmughadh na fledhi téit int oclach amach asin<br />
mbrnidhin 7 suidhidh for cnoc ardmor uráibhind bai ós<br />
cinn baile ^<br />
7 is amlaid bói int oclacli 7 at lanmaisech<br />
lin uma chenn 7 leine dont sroll righdha re g[c]ustal a<br />
gheilcnis 7 inar suaiclmidh somaisech tairsi anechtair 7<br />
10 bratt don scaiioid dubhdhuinn ar tondgbail ina timcill 7<br />
cloidhemh ordhuirn inaonaigh ina láimh ^ j ar rochtain<br />
ar in tulach do tac a uille ^ fri lar 7 ro codail. * Et<br />
iar muscladh do asa chotlud an tan rob ail leis a<br />
chloidhimk do ghabháil ní [fjuair acht arm mná 'na inadh<br />
15 .i. cuigél. Et is amlaid robúi 7 scuird leine mná uime<br />
CO talmain ^*<br />
7 is ed bai ar a cenn 'o frithlacLt mná .i.<br />
foltfad a fathmand chad forordha fiormhaisech fo cléith<br />
a chinn • 1<br />
7 an uair tuc lam tar a agaid ni fuair finda<br />
n-ulclian na fésóige fuirre i- 7 dorat a lam idir a sliastaibh<br />
20 7 fuair comhartha bandachta ann. >3 Araisin i'' nirchreid<br />
^ dobl F 2 Drumanaigh F * móradh add. A * fleg<br />
mor leis do denamh na case F ^ atá ós an baile F « In-<br />
stead of leine — láimh F has : cloidhium<br />
ina laim 7 sguird<br />
leinigh gile uime 7 brat uime ' dorat a uilliun F ^ io<br />
chotail F « 7 is amlaid do bi a sguird ina leinigh mhóir . . .<br />
uime CO lar F '" 7 is ed fuair for a chinn F " .i. foltfad<br />
— chinn om. F ^^ fair A " 7 is ed fuair [ann sjuighiughadh<br />
bannda F ** aráide F
Story of the Abbot of Druimenaig 77<br />
ant óclach dona comarthaib egsamla sin, ar robu doigh<br />
leis is fuathugudh 7 draoidhecht rohimredh 1 fair. Asa<br />
haithle sin tic secha aroile ben mor 7 si éidigli imodhur<br />
nrgrándha ina harroelit ghrendach glaisliath glendsuilech<br />
7<br />
is edh roráidh:^ 'Cidh^ duit, a ingen min macdhachta 5<br />
mongbuidhe, beith at aenar ar in tulaig^ so hi fescnr<br />
laoi 7<br />
i n-urtosach oidhcbi?' Et ba^ dubach derach do-<br />
bronach bai simh^ dona scélaib sin 7 adubairt iar sin:'<br />
' Ni fedar festa cidh rachad no cred doghén. ^ Uair cia ^<br />
dom tigh dechar ni tipraid mo muinter aithne form 7 10<br />
mad imthecbt doner is baegal 10 d'aenmnai imthecht ina<br />
haenar. Arai tra is ed is ferr damh dol fon doman co<br />
ruca Dia breith^i form, or is he rosaobh mo chrnth 7<br />
mo delbh 12 7 domrad a n-ecrnth 7 a n-aindricht. Acht<br />
chena cia domrad Dia a n-aitherruch ecaisc, dobeirim fom 15<br />
bréitliir a blifiadhnaisi an Diiilim nar chrochus dnine 7<br />
nar fellus ar aon ^^<br />
7 nach tucus '^ sár ar cloc ina ar<br />
mind ina ar bhachaill 7 nar chraidhius cill 7 nach dubart<br />
olc fri nech'5 7 nach dechaid aoidhighi" dimdhacli dm<br />
threiph ina om theghdhais riam'. 20<br />
Ro eirigh iar sin don chnoc 7 don tulaig taithnemaigh<br />
taobhalaind 7 dorinne nnallghnbha neimelac/i 7 caoi<br />
trom tuirsech 7 is ed ro ráidh ac eirghe don chnuc:<br />
'Truagh, ar se,!'' nach suighinnis talam na tulcha sa<br />
1 dobi F ' fris add. F » fodera add. F * isin chnuc<br />
F 5 ig audsin dobu F « drochmeanmnach sium F "><br />
7<br />
issed adubairt F » cidh dodhen no ca heolus rachat F ^ oir<br />
cidh F 10 baedhlach F " fein add. F i^ 7 m^ dénamh<br />
add. F 12 ar duine riam F ^* na tardus F ^^ re duine<br />
F " aighi F " truag am sin ar si F »» sluiginn F
78 Story of the Abbot of Druimenaig<br />
misi isin tan so, oir ni fedur cidli racliat no cred doglien'.<br />
Ro imthigh roimpe iar sin i tar fan an cbnuic siar 2 co<br />
riacht co faithchi Croimglinne ^ .i. ceall robói fri Druim-<br />
enaigh aniar. * Tecmaidli iar sin aroile úclacli mór<br />
milita dhi ar faithchi an baile 7 tuc ant óclach grád<br />
dichra dofolachta di 7 ro gabh for a guidi 7 nir gab<br />
uaithi CO ndeachaid ina gnáis 7 iua caomhthoc/i 7 iar<br />
feis doibh ro fiarfaig int óclach don ingin ga crich asa<br />
tainic 7 cia hi fein. ^ Do ráidh an ingen fris nach fuighedJi<br />
a fis sin uaitlie damad cian gairid doibh a bhfoch«ir<br />
aroile. 6 'Misi''^ ar int oclach 'dogén mo slonnadh duit-si,<br />
or is me airchinnech na cille si « darbo comainm Croimglend<br />
7 testa mo bhen da bliadna uadha 7 bidh tusa mo<br />
clieile cubaid comaisi.9 Et dochuadar maraon iar sin do<br />
tliigh an oirchinnigh '" 7 roferadar muinter an tighe fáilti<br />
niidhchuir muintremhail fria-si'i 7 bai'- secht mbliadna<br />
aige ina mnái 7 ina bainchcile 7 moirseisir claindi rue si<br />
do frisin re sin. '3 Tic iar sin techta cusan oirchindech<br />
Ó sámhadh 7 ó choimthinól Druimenaigh i^ dia chuiredh<br />
fon cáisc 7 téid sisi maraon frisin n-oirchinnech cusan<br />
cnoc ar' saobadh a cruth ar tiis 7 dofuit ^^ a cotlud<br />
1 in ingean iarsin F ^ soir F * Cromglenna F * risin<br />
cnoc anoir F ^ rofiarfaig iarsin int oclach di Can as tangais<br />
a inghin no cia tu fein F ^ ni fuighir a fis uaim ar si F<br />
' chena add. F '^ so F ^ 7 is me do chéile comadhais oir<br />
is marb mu ben fein ata hli&dain aim F ^° tig don tigh re<br />
cois in oirchinnigh F " ferait iu muinter fáilti ria F<br />
'2 dobi F 1'<br />
7 beiridh secht mate do F '" tic techtaire<br />
gusin fer ga roibe si ó manchaib Druimanaig F ^^7 tic si<br />
7 a fer 7 a clann ó Ghrommgleun go Druimanaigh. Téit each<br />
reimpi-si don chill 7 suighigh si ar iu cuoc cétua 7 rothuit F
Story of the Abbot of Druimenaig 79<br />
fuirri-si focliétóir isin clinuc 7 teid ant oircLindecli cona<br />
muintir don chill 7 iar musclad don ingin asa cotlud is<br />
amlaidh ro boi ina fior fon coimdeilbh cetarobai riamli 7<br />
fuair a cloidem crosórdha cumdaigh for a glitn 1 7 is ed<br />
roráidb: 'A Dlié cumaclitaigh, is max an ciacli a fnilim' 7<br />
doclioidh iar n-acáine dermbair dia chétárus 7 aspert a<br />
bhen fris iarum: 'Is rofada atái a n-écmais do thigbe'.<br />
Is annsin robai^ an tegb n-óla^ arna oiregar 7 ro hinn-<br />
sedh* an seel ingnadh sin do lucht an tigbe 7 araoi nir-<br />
chreidedh an seel sin iiadha,^ ar adubairt a bhen nach<br />
raibhe enuair do 16 'na hécmais. Fo deoigh iar tabairt<br />
na comhartha n-imdha n-écsamail ferthar a seél-sum 7<br />
berar breth 6 etorra 7 airchinneeh Croimglinne 7 is i<br />
breth rucadh etorra in chlann do roinn ar dho 7 an mae<br />
imarcaid bái ann do thabairt don airchinneeh ar son an<br />
altruma 7 is amlaid roscarsad fri aroile 7 rl.<br />
^ Ar n-érghi di asa cotlud is ann dobi na far .i. na hóclach<br />
suairce soineamail 7 in chuigeal na cloidem F 2 ^qIjí<br />
* lenna F * ro indis F ^ in seel mór iugantach do lucht<br />
in tighi oil 7 nir chreidigh uad F " comarthad imdha 7<br />
derbtha berar breath F, ivhich then becomes illegible to the end.<br />
ji;^
80 Addenda<br />
Addenda<br />
The quatrain on p. 6, 1.11 above is quoted in the glossary<br />
of H. 3. 18, col. 73c, as follows:<br />
roptene .i. gairge ut dixit Cano<br />
Ni urg eona in niuige . ni impu mo roptene*<br />
ni [e]adh domuci o Sci . coccad [fri] geisi Ceirne<br />
There is a copy of the poem on p. 14 in the Stowe MS. B.<br />
IV 2, fo. 149 a, written in 1628 by Michael O'Clery. The following<br />
are the most important variants.<br />
1. 1, linnibh eabhtor laith lenno fuagg (sic) 1. 2, ar ind<br />
Eriuu mane tora cuirm Cualai-n 1. 3, in Inber Fero 1. 4,<br />
sug tairbhertho de cormannoibh Cero 1. 5, cormann comair cell<br />
hEle 1. 6, ardo Dairine 1. 7, Cailli Gortan 1. 8, as<br />
ferait Góid?7 irbaigh 1. 9, dofaoscat 1. 11, hibius ni torom<br />
teglaig dotota (sic) 1. 12, fri fin nuo ba sesto 1. 13, daltir<br />
a curnu sirchu 1. 14, im Maig frisgair 1. 15, Dail Riado<br />
coineabar im goithse glaso gabhthao 1. 16, clisit cuirn arccoit<br />
abhthao 1. 17, im limber ind Rig 1. 19, Gartnain 1. 20,<br />
dosoi compo ri tuc deo 1. 21, mo chissel 1. 22, ni fil asberat<br />
astigh domisidh 1. 23, ni comsuidi domfanic nach iarros<br />
crechto imnir— 1. 24, rosaigh meolus do driuth ca dech do<br />
flatho lindradh. C.<br />
P. 54, § 29: the MS. has tolga, with a dot under I and another<br />
between g and a, and d inserted over the line before<br />
a. The corrector probably wanted to read togda.<br />
P. 70, § 179. It is doubtful whether the dot over ndele is in-<br />
tended for n or d. In the latter case it would be<br />
a punctum delens.<br />
mo gairge roptene 3IS.<br />
Printed by Ehrhardt Karras, Halle a. S.
AIECBOTA<br />
FEOl IRISH MAITJSCEIPTS<br />
EDITED<br />
0. J. BERaiN, R. I. BEST,<br />
KUNO MEYER, J. a. O'KEEFFE<br />
VOL. II<br />
HALLE A. S.<br />
MAX NIEMEYER<br />
DUBLIN<br />
HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />
1908<br />
"^ c^ . rj^
pi.<br />
4/U/5«^<br />
'^^y- ^-^.Ví-r^,
Contents<br />
Page<br />
Airne Fingein, transcribed by Annie M. Scarre 1<br />
Betha Adamnáin, transcribed by R. I. Best 10<br />
Poems ascribed to S. Moling, transcribed by Whitley Stokes 20<br />
Airec Menman Uraird Maic Coisse, transcribed and collated<br />
by Mary E. Byrne 42<br />
Cath Cinn Abrad, transcribed by Annie M. Scarre .... 76<br />
Corrigenda and Addenda to Volume I 80
Airne Fingein inso<br />
From the Stoive MS. D. 4. 2, fo. 46 a 1.<br />
1. [FJeacbt n-aen dia mboi Finghein mac Luchta<br />
aidhchi 1 tsamna i nDiuim Finghein i n- airne, boi ben<br />
tsidhe iarom oc aithigbe Finghein ar gach samuin dogres<br />
go n-indisedh do a mbidh do dhecruib 7 do buadaib i<br />
nErinn on tsamuin coroile. Rothniamh inghen Umuild<br />
Urscothaigh a Sidh ^ Cliach in bhen soin. ' Ca med<br />
mbua[i]dh, a ben', or Fingin 'fil anocht natfedamor i<br />
nErinn?' ' Coega buadha' or in ben. 'Indis dun iat' or<br />
Fingen. ' Is buaidh mor ' or in ben '.i. mac gheinis inocht<br />
a Temraig do Feidlimidh mac Tuathail Techtmuir do ri[g]<br />
Erenn 7 ateatha Eirinn in mac sin i n-oenr[a]ind 7 geinfit<br />
tri flaithi coecat do righoib uadha do neoch ghebus Erinn<br />
gusan Oraineach Uisnigh 7 bat righ uili iat gin co bndh<br />
comsaeghktc/i.' Cona[d] aun rogab Fingen in rann so:<br />
'Gidh airne fota in^ se . i mbeith fot secht ngemaidhche<br />
ni bá liach nobheidis fris . fir Eirenn ni choideldais.'<br />
2. 'Ocus ca buaidh n-aile,'^ a ben?' or Fingen. 'Ni<br />
liansa' ol in ben. 'Anocht bruindeas sruth sainemail dar<br />
aidhthi MS. ^ sigh MS. » or MS. * .ii. MS.<br />
1
2 Airne Fingein<br />
airthermhagh 1 nErenn ar sliclit na banghalgbaidlie mna<br />
mic Neclitain .i. ota Sidh'^ Nechtain sairthuaidh 3 co moing<br />
mara. Tibra' ar si 'fil fa dithchleith la tri deoglibbaire<br />
Necbtain .i. Flesc 7 Lesc 7 Luamb. Assi doluidb uaitbaibb<br />
ar coll a geissi co nderna srutb saineamail di 7 condat<br />
imdba a bilbuadba etir dbaire 7 mboigbi 7 mointi 7 atba<br />
7 linne 7 inbera 7 srotba sin.* Bidb rod imais 7 bidb é<br />
in sitbbe findbruine darsin clár oir [f]orloisc[th]i, ar isi sin<br />
Boann a bainm.' Ocus gabais Fingen in rann n-aile:^<br />
gidb foda int airne<br />
' Gin gub saineamail mo gbne . 7<br />
gidb gemadbaigb dam co fuin . nimbera for drocbmen-<br />
muin.<br />
3. 'Ocus ca buaidb ;í-í«7e,5 a ben?' or sé. 'í^i /mwsa'<br />
ar in ben. 'Crann eim' or si 'fil fa dbichleith i nEirinn<br />
o aimsir dilenn 6<br />
7 docuirigbtber tri frossa toraidb tre<br />
cbeo de , cona[d] Ian an magh forsatú fo tbri do meas<br />
cacba bliadna 7 intan tuitis in dercu dbeidbinacb^ dbe, is<br />
ann tic blath na dercon tana/se fair; 7 rosaersat tonna na<br />
dilenn 6 be gin mbandradb 7 nisfacca rose duine gusa-<br />
nocbt. Eo Rossa ainm in cbraind sin' or si '.i. mac don<br />
cbrunn fil a parrt[b]us. Is anocbt iarum rofailsiged ^ do<br />
feraibb Eirenn co m[b]a bitbbbnaidb etir tbossacb is<br />
deredb.' Cona[d] ann isbert Fingen in rann:<br />
' Ni liacb airne for cind cbraind . fil fa dbicbleitb ó dilinn<br />
bidb buan a buaidb dar Bregba . do tbuatbaibb darsnim-<br />
regba '.<br />
' irthearmhadh MS. * sigh MS. ^ sairduaigh MS.<br />
* omittendum ^ .ii. 3IS. •* dilind MS. ' dlieigbinacli<br />
MS. « rofaildsidbigh MS.
Airne Fingein<br />
4. 'Ocus ca buaidh n-aile,^ a ben?' or Fingein. ' Ni<br />
hansa' or in ben. 'Findtan mac Bochrai roir Dia do in<br />
Ri uasal [conid] airdbreathem eccna in chentair 7 ita i<br />
n-amlabra on uair atchualaidh tonngar na dilenn^ fri<br />
taebh (fo. 46 a 2) sleibi Oilefet 7 seissium fein for Tul<br />
Tuindi a n-iarthardeiscert na Herenn. Is annsin bui ina<br />
chodlud cein boi in dile for bith 7 ata sin a socht sin<br />
ileith 7 anoclit roliirslaicedh a irlabra dho do slnn[d]ud<br />
sencbusa Erenn, ar roboi a ndobur 7<br />
i ndorcha in senchus<br />
sin gusanocht. Fodliaigh iss e sin enfer firen forfaccaib<br />
in dile i nErinn. Cona[d] innocht rofaidhedh sbirut saine-<br />
amail faisdine i ricbt mbaethoglaigb ^ co n-eacmning ina<br />
beolu di ghai greine corraibe tre chlais a chuil, co fil<br />
secht solabra filet? for a tengaid fri slonnudh tsencLusa 7<br />
comgne Erenn.' Cona[d] ann itbert:<br />
' Gemadh adliaigh fada dhamh . ó nóna co maidenrad<br />
nimtorbha daigh ^ neich . do caingnimaib adamra[ib] '.<br />
5. 'Ocus ca buaidh n-aiJe/-' a ben?' or Fingen. ' Ni<br />
Jiansa' or in .ben., 'Teora primaig[d]i Erenn innocht<br />
foroircinta .i. barr Breoin a sidhaibh 6 Cruachan dorighne<br />
Breo mac Smeathrach cerd Aenghusa mic Um,hoir .i. cath- ,<br />
barr do corcair ghlain tire na hindia 7 ubull oir uassa<br />
bá meií firchind 7 cet sna[th]eccne do charrmhogal<br />
cumuscda 7 cet ,<br />
caelcleas " cudruma do dhergor for-<br />
loisc[th]i 7 cet rond findbruine oc a breachtradh. Ata<br />
» .ii. MS. 2 dilind MS. " -oglaidh MS. * leg.<br />
fo diag 5 ii ^/^5' 6 sighaibh MS. ' leg. cailcbes<br />
= cairches<br />
3
4 *'* Airne Fingeiu<br />
line hliadna fo dhichleith a tibra Sidlie Criiachaii ar in<br />
Mhorrigan. Ita iarom fa dliithcleitli gusanoclit.y fi[d]cliell<br />
Cnmt[h]ain Nia[d] Nair tucc a baenach Find i n-eachtra<br />
Ci'imt[h]ain dia luid laa an[a]irtuaigli caicli a Sith Boi[d]b<br />
for eachtra, co mboi i nUisnech gusanocht, 7 mind Laegaire<br />
mic Luchta Laimhfind dorighne Lejand Linfiaclach mac<br />
Bainblodha Banna fofuaradar anocht tri hingliina Faindle<br />
mic Dhuraith a sidhi Findacljiaid arna feeitli fo dhith-<br />
clileith Ó cein mhair .i. ó ghein Concubuir Abradruaidh.'<br />
Conidli ann itbert Fingen in rand:<br />
'Airpe foda minbud tliu . dom<br />
frisneis conadh amliru<br />
bá níáali bá ri sist occa . a taeb liac lánfoda'.<br />
6. 'Ocus ca buaidh n-ailc,'^ a beuV or Fingen. 'Ni<br />
hansa\ ar in ben. '.Coicc primroid Erenn' ar si. 'Ni<br />
fritha gúsanocht 7 ni rulatar eicli nd carbuid .i. Sliglie^^<br />
Mhidhluaclira anocht dosfuair Midkluachair mac Damairne<br />
.i. , mac<br />
rigli Sruibe Brain oc toraclitain Temrach i com-<br />
dliail feissi na Temrach 7 Slighi Chualand rosfuair Fear<br />
Fi mac Eoghabhail ria mesciiirib sidhe oc toracht[ain]<br />
Temrach anocht 7 Slighe ^ Asail rosfuair Asal [mac] Doir<br />
Domblais ria ndiÉergachaib Midi oc techt do Themraigh<br />
7 Slighe 3 Dhala fosfuair Setna Sithdherg mac Dorubuidhe<br />
ria ndibergacliaib larmuman oc saigid^ feissi Temrach<br />
ism aidiiche sea anocht 7 Sfighe ^ Mhor .i. Eisgir Riadai<br />
conaidh dore ... ar dhó .i. fosfuair Noar mac Aen^husa<br />
Umaild re, ^lailhaib gaile Irrais Domnand oc imcósnum,<br />
comdis he t'aíáhsigh^ cetnarisdis Themraigh anocht (fo. 46b 1)<br />
\
!' .;-;'<br />
Airne Fiugein<br />
7 ni tuargaibliset na coic roid sin for Erinn gusa i anoclit.'<br />
Ocus rogab Fingen in rann:<br />
' Gé beor-sa i n-airisim cian . nimimgaib tom'si rociliian<br />
nimgeib fomut aidliclie nduibh . re feis morsluaigh i Temuir.'<br />
7. 'Ocus ca bnaid n-aile,- a ben?' or Fingen. 'Ni<br />
hansa ' ar in ben. ' Da adlmaccal slána Sleibe Mis. Ro-<br />
liadLnaictiiea iiidtib da mliac Miled Esbaine .i. Eber 7<br />
Ei'imon oc roind Erenn etura, int ara ji-ai i cind int sleibi<br />
tliair 7 araile i cind ^^ int slebi tsiar 7 adubradar mic<br />
Miled noco comarsidis na da adlmaccal sin for aenchai<br />
nocco comraicfedli engreim flatha for Erinn. It e immorro<br />
rosadbnaicset sum .i. a dha ndrai .i. Uar 7 Eithiar a n-an-<br />
mann-^idhe. :<br />
I)odliec[h]atar anocbt na da fert sin co<br />
rabsa't comfod tseb fri , tajb i medhon an tslebe 7 "bidh i<br />
Temraigli bbias engreirh Erenn co bratli.' Ocus roghab<br />
Fingen an rand:<br />
t
6<br />
'"•<br />
•<br />
Airne Fingein<br />
'is ann vonenaigh Caoer Abarbaeth a Sidh'^eadail Ambaid<br />
f' ce'tkig Mic in Óig co n-ilár ijdath n-ingnad (in betha)<br />
co^adli ildd^thacb 7 cona[dh] s^indatli gacli uair tadhbut<br />
^íair, ge beí/í íír Eréiin occa dfecsain for afencbai. Loch<br />
Lein dono\ sly si ' rofear ' frois fair anocht do ch'asair thire<br />
tairrngaire co rasilsat ilaicdi adliamrai ann .i. nemalnd<br />
^<br />
Locba Lein, ge róiiádar (fo Erinn) ni rofailsightliea gu-<br />
sanocht fo Erinn.' Conid ann itbert:<br />
' Gid ciata co tj^nacc a bean . frith latsa ni fodreirsead<br />
mor a n-asbeir 4y ghein Chuinn . dp sainearalibh fo Eirinn.'<br />
9. 'Ocus ca buaid n-aile,'^ /a. ben?' or Fingen. 'Ni<br />
hansa ' or si.<br />
' Ceaihrar atruiuiset ré Tuathaibh Dé Danann<br />
a cath, Muighi Tuireadh co rabutar fo^ dichle/v
Airne Fingein _____<br />
ar si '.i. sonnach finduma fiUfoj- Raith Aildinne. On Id<br />
rogaiiadli a denum 'na toccfadis sáir 7 cerda de indiu no-<br />
thuited imbarach, co na rohinnaised coir a dlienma nafen<br />
^ a áórafs giisanoclit 7 ni rocindsead a feth nach a ligh-<br />
dhath. Ocns dono' ar si 'teora simDacl^al sidhe atrach-<br />
tadar ria ngarbgles in Daghdha for teged2 .i. Siur 7 Eoir<br />
7 Berba, darachomluidhset a likeninadh 7 condreccatt a<br />
n-aeninbmr isin aidhche se anoclit'. Rogab Fingen in<br />
rann: _<br />
'At séghdha fri rifdh a bean . am<br />
, ^^^<br />
séghdha-sa fri tniream<br />
ni fil for Eirinn a cl^itli . frithailem Chuind Chétchathaigh '.<br />
11. 'Ocus ca buaid n-aile,'^ a ben?' ar Fingen. 'Ni<br />
hcinsa ', ar si. ' Tri pae jén bfind i randaib ^ 'dergoir doi^Qa-<br />
chatar anocht coraíseindset ceol n-ingantach for mnfaib<br />
n^ Temracb, co nach "bia bron na snim na cuma na<br />
eolcfíaíre* na ekshauT airfidigli i nEirinn fri re Cuinn<br />
Chétchatliaig 7 doS^pliatar tri mic Eoin mic Ethidheoin a<br />
Sidh Thruim liia doclium, condat é triar rigliamLus deissidar<br />
imme .i. Mael? Bluicne 7 Blop 7 rota Temair tri crithu ^<br />
di 7 rpíaíl^t na sluaigh filed inde 7 ro]áset"primdÍDgnai<br />
7Erenn uíié 7 roch^n in faid righlaid do Chnnn' ar si<br />
'intan robas oc á lamhnadh.' 'In mebar lat-sa in laidh<br />
sin?' ar Fingen. 'Is meabar eim ecin', ar in ben. 'Atar-<br />
glammais em do failti anocht', ar in ben, ' cotscera do<br />
bron ari'dis dia cloister laid in druadh.' '0 racuala in<br />
maith', ar Fingen, ' cidh ar na cechlaind in saich?'<br />
1 leg. sinnacha ^ igg teched ^\.u. MS. ''<br />
daib 5 leg. grithu -'5(^\x^t.i..c'<br />
^<br />
leg. ron
8 Airne Fiiigein<br />
7<br />
12. Is andsin ianim rogliab in ben in laidh sea Ciiind<br />
isi rogab in drai i Temraigh.<br />
Gair ^aeine i Cuind Cond for Erinn . Eir[i]u fo Chund Conn<br />
^„,;,i:' '1^^ m^---<br />
CO Fal, j^o<br />
''^ bidh iiadh flaithns sluagliaib senrnttr^ . for senmha[i]gh /j>|.<br />
Edair co brath/^^j.<br />
Risit eachraidhi 7 carpuid . slighi f^ui^fuaim d^f lear/— ^<br />
"^^r.-/>- ^<br />
a barca 'sa churaig croina . dreisfidid tonna tar lear<br />
' A sluaigh for Midhi for Mumain . bidh bludaid^ co mara mur<br />
fria linne. bid lonna I^aigliin . ni fil a c[li]abair for cul<br />
. .^^- uL"- < Concinc^afi for bruindib Luachra .<br />
%ui^^^' i .<br />
•<br />
i Ut J ^ -/<br />
><br />
^*'*^ '<br />
linfaid dia bruth senmag^<br />
^<br />
Sainb<br />
CO hEas Ruaidh co Find co Fanaid^ . coTeacli nDuind<br />
frisndailit mairb<br />
Meascfaid slegha a cm curad . for leirg Ulad lethan slicht<br />
foigeracach tuaiflli a bhara . conicce t^hn mara niclit<br />
Fondaig (.i. carbusa) scailti nimaisc'' derca . cáíga a cru<br />
domblas dond<br />
thalmam conicce glaisnem . linfaid aer lasracli lonn<br />
-^A^lTa Cowragha for eacbtra a Temralg . ind fíráaitli blaitli builid<br />
\ V lii buan<br />
,^í3tu>x^ tairrngera do-saer in saithe . teora flaithe coicat iiadh<br />
Gignidh uadh ^ iar suidiu . bid " Cormac a ainm, ua Cuind -^<br />
bidh ail firindi cecli thratha . co barr esgiach** bratha bu^rr^<br />
Borrfad Cuind focroidhfi Eirinn . etir dithrubh 7 sliab<br />
cona soladh cona dliged . cona chiri^d ina dhiaig ^<br />
' leg. geine ' leg. sernair ^ bludhaigh MS. * senmhadh<br />
MS. ^ an leg. mimaisc? * leg. iiii ' omittendum<br />
" leg. escach ^ leg. diad<br />
«^- "*;•>•<br />
1 "^m«*r t~cfi(
Airne Fingein ^ A^(^/'^^*^"^ "'<br />
^^<br />
Dearb lasna drnidfeib i Tenrnir . aritcanaid ni nar ghó<br />
^'**'<br />
ffo HForbha fiatlia co tri irmiri . uile roidhnaicc Dia do<br />
Cia Bem-ne madh tu a Fingliein . i n-airisem foda sunn \<br />
an do buadliaib. imarádam . rodailed seach each do Chnndi-^<br />
I)óridhnacht do f é find foda . buaidh do ssercnlandaibli f<br />
rig ao chathaibh sluaigh uas leathaibh . riána ngreathaibli<br />
cuiridh gair . Gair .g. Cuinn<br />
13. 'Is eadh sin ttra' ar in ben 'roraidh Ceasard in<br />
drui i Temraigli isin oidhche se anocbt intan rogenair<br />
Cond.' Ocus rogab Fingen in rand: ,<br />
, ^<br />
,>^4^Lv'<br />
'Andebart- do buadhaib a bean . indarlim domadlibedh<br />
ní^cllo T^ircci oaa dam . ar cloistin laidte in druadli '.<br />
Is annsin iarum rongab dpmenma moir 3 Fingen 7, dfl- , 1<br />
chnaidh as al- imgaDafl a tin fern," gin co decnaidn acetoir<br />
.i. CO na beitb ina forba fein, ar 'cinn cumacbta Cuind 7<br />
a chlaindi ina dhiaidíi.^ Robui iarum Fingen fof imurphoi; ,<br />
se'clinon na Herenn, co roghab Cond righe nEirenn uilelarsm.<br />
^ 14. Laa n-aen iarum dochuaidh i nUisnech Mhidhi co j,+orofegh<br />
se Eire uadh for each leth. Fiarfuidhis da drui: ~"<br />
'An fil i nEirinn' ar Cond 'nad giallamh* dam?' 'Ni fil<br />
acht senfear' ar in drai. 'Cia in fear sinV ar Cond.<br />
i_Finghin mac Luchta' ar in drui, '7 0, rogeinsim ^, 7 .0<br />
rogabais flaithius ata ag imgabail do g&ema.' 'Ca'bail '<br />
itá?' ar Cond. 'Itir di sruthj^ Sleibi Mis 7 Luachair' ar<br />
in drai. ' Ni fuiginbrsa « an foichin fogíiÍarsT sin i nErinn<br />
1 This stanza is out of place here. ' leg. a n-epirt ' leg.<br />
mór " dhiaigh MS. ^ leg. giallann ® "<br />
leg. rogeinis^ leg.<br />
i ndithrubaib Mei/. fagéb-sa o.,^ «- i-~ ""^<br />
l-Á^v^-^<br />
o<br />
9<br />
-<br />
'^'"'^
u-<br />
IQ - r Betha Adamnáin<br />
,<br />
gan r[eiacht air ' ar Cond. ' Ni ba hurusa dnit-si on ' ar in<br />
drai. 'Cidh on?' ar Cond. 'Ni hansa^ ar in drai. 'Ata<br />
ben tsidhi occa tiiinchosc' (ar in drai). 'Ata dowo' ar<br />
Cond ' fir mBoidb nDeirg frim-sa CjO na bern- (fo. 47 a 2)<br />
áabthar mo flaithis uadli.' 'Cia filiredlaimh?' ar in drui.<br />
'Ata frim laim' ar Cond '.i. Fear Fi mac Edgliabail .i.<br />
mac inghine Crimtain Nia[d] Nair 7 a Sidlii Boidhb a<br />
athair.' 'Saigli'2 fair' ar in drui. Ocus is amlaid sin dordaclit<br />
Fingen co Cond, co mboi coicait mbliadan ina farrudh a<br />
ngnimuib treinfir', co robris .uii. [catlia] .x. conaidli isin<br />
chath dheidhinacL^ dorochair la Forannari Foda 7 dorocbair<br />
sidhe dono laisim i comthuitim for Gull 7 Irguld.<br />
-^--n' Finit.<br />
Betha Adamnáin<br />
From MS. Nr. 4190—4200, fol. 29—33, Bihliotheque Boyale,<br />
Brussels. Transcribed <strong>from</strong> photogra2)hs lent by Prof. Kuno<br />
Meyer.<br />
Cap. 1. Accinge sicut uir limibos tiios.* In spirut<br />
nsem,<br />
X ^ an spiorat dorosce cech spiqrut, in spirut roin-<br />
K*^<br />
sorehaidh ind ecclas cechtarda rath eccna et faistine,<br />
is e in spirut sin dorL^fidh na briathra-so tre fer ind<br />
rait[h] Dhe tre lob foc[li]aidecli dicens: Accinge sicut uir<br />
lumbos tuos .i. as do rboladb ind nseimh sin atbert Dia fri<br />
deamow.' Numquid considerasti seruum meum lob, quod<br />
non sit ei similis in terra, iiir simplex et rectus, ac<br />
sigh MS. * saidh MS. ' dheighinach MS. * Job 38
, rQtimoircsett<br />
Betha Adamnáin<br />
timcns Beum et recedens a malo, et adlmc retinens inno-<br />
centiam:^ cui Dominiis dixit, Accinge sicut iiir limibos<br />
tuos. Scriptura sacra uiros uocare consueuif, qui nimintm<br />
uias Domini fortihiis et non disolutis gressibus sequunttir.<br />
Unde in psalmo dicitur, uirilifer agite, et confortetur cor<br />
uestmm.^ Unde sapieniia in Prouerbi[i]s dixit, ^ uiri ad<br />
uos clamito, ac si aperte diceret ego non feminis loquor<br />
quia Id. qui fluxa mente swnt, mea uerha percipere nequaquam<br />
possunt; limibos uero accingere est uel in opere uel<br />
in cogitatione hixuriam refrenare: delectatio namque carnis<br />
in lunibis est. Unde et Sanctis predicatoribus dicitur:*<br />
Sint lumbi uestri precincti, et liccernea ardentes in manibus<br />
uestris; et per Jumbos enim luxuria, per lucernas autem<br />
bonorum cJaritas designatur operrnn. lubentur ergo lumbos La^-^<br />
accingere, et lucernas tenere, ac si aperte diceret: Audiant,<br />
prius uobismet ipsis luxuriam restringite, et tunc, dc nobis,<br />
aliis bonorum openm exempla tnojistrate., Sochaide J,ra. ,j^L\JIm(<br />
do nsemhaibh et, firenaibh eter íetarlaic et nuicdhnaisi rp-<br />
comaillsiot an^ foircetal-so j. rofortamlaigset et roclien-<br />
gailsiot a coiaind, Qt, fofoillsicchsett desmereclita imdlifi, ,aj<br />
In^eggnimii do thiiathaibh et eccalsaibh amiiail rocomaill n ^^-y^i.<br />
in ruithen, 7<br />
in lasair, 7 an jia logmar, et ind lochrand<br />
laindiech diata lith et forait[h]mett ind-ecmaing na r|!^-si<br />
et na haimsire, id est Sanctus Adamnanus .1. an t-uasal-<br />
saccart nsemli inti Adamnan. , , J ^u cfr«^oi3^<br />
Cap. 2. Is and iarum mnister a accallaim et tuidheéht<br />
ina gnnis dsenna don demon d'ioniiááige Adamnain ar^dáigh<br />
fair ar eiccin fir Human tichtain go hAdamnan,<br />
' •<br />
1 Job 2 2 Psalm 30 3 Prov. 8 * Luc. 12 - ^<br />
H<br />
/^<br />
,Uft^<br />
.^^^<br />
hf^
, I<br />
12 ] Betha Adamnáin \ ,<br />
et is amlaidh tainic co cestaibh imdaibli. Oen dinaib<br />
cestaib in i ^cruth fa i n-eccrutli imroimadháir diabhal , et<br />
an tre fios fa in fo anfis irproimadhair Adam. 'Is esamain'<br />
ol Ad|amnán. 'IsTa, mactnaig', ol in t-occlach. 'Éolacn ,<br />
'V tt»\' riótaccaillenn, 'ai: roba-sa hi fia'dnaissi in cnta.' Nondeca<br />
-^ Adamnan gq^^fei^cach, et^ dobeir juiTalie na croiche ina i<br />
^cchaid focéffóir. JCa so^íiain^do^^Íííiaid an t»-imnedach ása<br />
Vadnarc, et faccbaidh a brentaidh isind airecht, cotnaith-<br />
gbeoin in sluagh uilg ba deman i ndeilbh duine doliiidh<br />
__ do .saoDbadli ina sluagh. Et romoradh ainm Dé trena<br />
. i!i ^oPicnur do Adhamnán. i ^ "<br />
^^ Cap. 3. Fecht n-aile do Adhamnáu hi^rigdail Conaillj<br />
Cqivpre occ Ess Ruaidh oc~ denamh a chana. Do'thset<br />
i^^<br />
»''<br />
_^„j lamhna mate Anmirech .j. Elsmnabra mac Cumasccaigh<br />
CO mbanchimidh lais i n-ergabhaié iar miirbad mAa i re[i]r<br />
nAdamnain, et dixit frisin clerec/i:<br />
'<br />
Béir^ firbre'th forsan<br />
mhai-so iar marbadh na mha ele*'. Dixit Adamnan, et<br />
^áínic a losi: ' Cidh artaill sXcitJier duit acht a marbadV'<br />
' Cia nosmairfe?' ol ind occlac[h]. 'Neach na nice m(Wi(iir\<br />
ol Adamnan. ' Meisi sin ', ol ind occlach ', ar ni genemam<br />
eteri'obui damh, acht tre tagbh 'inp mat[h]ar amach dom-<br />
"muccadli i iarna Jiecc' ' Ni |Eettar-sa ip. frit[h]riaghail hi^<br />
sin ',2 ol Adamnan, 'acht áráíde i-osíér Dia,an mnaoi, et<br />
,
'<br />
Betha Adamnáin ,<br />
,' ,1 . n, ; tlS:. *"„ i,„ "^<br />
Laegliaire pfl^c Fergnsae moic Ailella. ri[g] Ua nEachac/i<br />
iar comfuiglie fo laimh Adhamnain. ,<br />
.^«^MS^'^<br />
Cap. 4. Tall dano Adamnan righe ar Ii-ghalach na<br />
Couaing cona chloind ar orccuiff Neill maic Cernaigh tar<br />
r^'-'""'" Tafu^^h Adamnain. Rohescongradli la Finnachta mac<br />
Duucadha ri[g] Temrach comhsáeire ferainíT Coluimcille<br />
fíi ferand Pátraic et Findia 7 Ciarain .i. a tuideclit fo<br />
i i^vN -^ggjfg Atfiedar do Adhamnan inrii-sin et nii'bo coir fiadlia,<br />
yar doratsat jfru 1'-<br />
Érenn ssere a feraind do Cliolaimcliille<br />
I ar febus .a c[h]enmil secli cecb nsemh ind-Ermn^_J)ixit___o ^^x^"^*^<br />
Adamnanus:<br />
' Bi'dh gairitt a siegliarTnd righ las rohes-<br />
congradh, et «^/gonljii/Zier i fingliail, et rir bia flaith dia<br />
cheniul go brath, "et ni bbia a cÉomainm i rrigi Temhrac/i ',<br />
et forcsemiinacair samhlaidh uile. ,<br />
^C^^'l V Cap. 5. Adubafrt Conall Oircniucli mac Congaile ri<br />
^^<br />
c|enmil Maine, natgeb«(f/i, cain Adamnaiij. Albert Connla ,<br />
a brathair,: ' biamadh 'meisi 'tiudli ri, nog|báinn an cain'.<br />
"<br />
'^ard^M'^^<br />
Ba cnittiiudii la Conall in^sip ar dinnimect a brathar. .1 ^/^cN'<br />
Albert Adamnan :; Bj^L^aint ssegfial Conaill, et ^id" - 1oV\>*- ^- J<br />
^ aidiiidb tíowna^ nonbera, et ni bia flaith Tethba >pad co<br />
brath. Et bidk flaitU Cpnnla mac Congaile, 7 bidh uadh<br />
geblitliar an flaitliius mani thi frim comforba-so ', 3 et for-''<br />
Ciemhnaccair samhlaidh. Tall da^o Adamnan rige ar * ^^..Vorr-^ .<br />
Chat[h]usach mac Echuch ar righ Dail Riada 7 ar a<br />
chloind CO brath. Tall dawo Adamnan righe ar, Flait[h]be<br />
do cheniul mac nErca for hUibh Fidgenti, et af a cloind<br />
go brath, et dosratt do cheniul Laippe do hUibh Each«c/t<br />
"[ Muman ar orguin do Dunghal mac Ferccusa.<br />
^•r<br />
1 leg. fir 2 igg aided chonda ^ leg. chomarpe-sa
14 Betha Adamnáin /| - L /'<br />
Cap. 6. Fecht ele doluidh Adamnan i crich Laigen<br />
Lft^j-*" do cosnam Laighsi Telclise Bregmann fn muinntir Glinne<br />
" V vl»X ^^ Laclia. Cellach mac Gerthide ba ri la Laigliniu inasin.<br />
^^\\r^ j)n\)]igxiSLÍLha nab Glinne da Lacha. Lnidh Adhamnán i<br />
• Hela?^/i ciiucu, Ni errac[h]t n^qh dibh rbme, ar aduba?Vt<br />
o* an t-aireinnech nirbo coir do eirge re nAdamnan, ar escop<br />
eisiumh et siiccart Adhamnan. Asrarácht reme-sium Murchad<br />
mac Brain, -oicíigern sidhe inwsin. Isbert Adamnan friu:<br />
'k Ji/
Betha Adamnáin<br />
Congal mac Fergusa: '^Ní bat ri pnin amach. et nicon<br />
r^^''"^ rícfa do thir fen i mbethaecZ, et notberíe dienbas, et ni<br />
bbia flaith uait co brath', et forcoemnaca[i]r liuile amhail<br />
asbert Adhamnan.<br />
Cap. 7. , Fecht do Adamnan oc fimcellfl(Z7í rfelae—U^ 'sT -"«^<br />
rí.e.<br />
_^ Toraie, foáecíi in jiaemh et áenaís in relicc- ,et asbert:<br />
I<br />
n'l<br />
í' 'Ata coVp mna toirrcm isin relic, et ercoidec/i donaibh ,j^<br />
nsemaibh a bith innti. Et is edh indso il-ligi,i taitflT]-^<br />
migliidh et beiridh libit"^ i traigh in.mara'. '^tat áinó\<br />
ol Adamnan, ' cethrar isin relicc.dia cuiílg'itiB for Dia tfr<br />
don fairrge fil eter Toraigh et tirj nó comgabhail f irid<br />
mmne<br />
'"[ilié don talH?am diift tsetlisadh fair dogenta for^o.'<br />
y,, Cap. 8. Dolotar Saxain tuaisceirt docnum nErenn go to^Tr»-^',<br />
Yoindirset Magh mBregh go Belach nDuin, et "bpraít brat-^'°" 7 '' ^t-^+^y"^<br />
gabhail moir do feraibh et ^mnaibh "1[eo. " Gfadatar firu^ '^^\<br />
in-#^<br />
Erend Adamnan techt for larrair a mbraitte dochnm C^*^' /T ^<br />
Saxftii. Luid dicZm Adhamnan do iarrrt/>- na brídtte, ^*^^ -^"<br />
Focerd i tracht romra, fotta a traig-idlie 7 luath á thuíe.<br />
Isia |uas: each as deach i Saxaibh fp degmarcach, et á<br />
cHal fri tuind an' tan gail?hé^ tuiie;, as iníeciiiain bei-us^<br />
marcac7í ,<br />
i<br />
•'<br />
ttír for snami ar a ifc/tt ina tragha et ar luas '^^<br />
ina (uile. Nir leiccsiot iarum Saxam Adhamnan i tír<br />
isin tracht. ' Tailcidh bar ccurcha isin tracht ', ol Adamnan<br />
fria muintir, 'ar as do réir De,ata a muir et a tir, et ní o 1 ^v.<br />
cumarigar ni sech Dhia.' Doronsat an cleirigh amaí7 at-<br />
rubradh riu. Dobert Adamnan riabli cona bhac[h]aill im na<br />
curcha imactiairr, et techtaid 3 Dia an tracht fona curc[h]aibh,<br />
1 leg. al-lige ^ j^g^ gj. 3 i^g téchtaid<br />
)í|.tux^í,t- cU.<br />
.S^J^^<br />
15
I •tr^V'^.''^""<br />
16<br />
sy '^*<br />
Betha Adamnáin<br />
et floroine milr n-ard don muir iippu co mba hinis i<br />
O^.^.*''!^ moatar, et luidh ,an pnir go a criocha seci et ni roer-<br />
1 . lU,.<br />
- cLoittedh doib. O'tconiicatar Saxain in mírbaTilí romoir^in, ,<br />
rosgabh crioth^ ar dinan Adarnhnain, 7 dorittsatt a oghreir<br />
do. Ba SI iiair Adhamnain, oguas na braitte do tabairt<br />
do, et cen Saxain ar cr[e]ich ind-Erinn co brath, et riicc<br />
Adamnan ogus na braitte ar cúlr/. ^^.<br />
O.V. &r J^ ^<br />
Cap. 9. Feclit do Adamnan i n-alaile laitlie do-<br />
mnac[h]da isin raind tuaiscertaigh Maighe Bregli .i. in<br />
liUa[ib] male Uais. Is andsin tuccádh do ced ci^racli<br />
mbruit[lije, et cu eitorra da?20 arna bruim. Eoratbaigli<br />
Adamnan tre ram an Spiraitt nseimh in coin eter na<br />
Ci)erc[h]u , et atbert frisna biAiaclía :<br />
' Cia uaibh tucc<br />
dhumn in choin iter na cserc[h]u?' Doratt each dibh fo<br />
leith a luga nar bo .lie. Dixit Adliamnan frisan coin,<br />
• (^^,„M*^ ' I n-anmaim an dpT^oimded elrigTi co lluatli, et foillsich. 1<br />
duinn do thiccerna'. Atraclit an cil focetoir la breíthir^<br />
®^'''*^\ . p- »ii- Adamnaiu, 7 róíing for a ticcerna, et doratt fri lar. Ko-<br />
^''^\<br />
,yeJl- fiarfaigli Adamnan don fior: 'Cia lion robabliair oc dénam<br />
l«^'^*-'^Y^ in gniomha nccat?' ' Ceatbrur 1 do Uibh Cuirb ', ar in<br />
^"<br />
t-occlach, 7 dixit Adamnan ag a mallacliadh:<br />
'Mallacht inntu et impu . ata cuird<br />
dodasbinr a hUachtar Aird . for hUibh Cuirp.'<br />
Et asbert nad raccliadh a cciniudh tar cet[h]rar go brath.<br />
Cap. 10. Fec[h]t dobret/i corp Bruide maic Bile ri[g]<br />
Cruitlmeach dbcum nla% et ba sseth et iugar la hAdamnan<br />
1 Correction in MS. here. . \<br />
iG^
Betha Adamnáin<br />
a ecc, et asbert ara tabharthse corp Brude cuccse hi teach<br />
inS oí(íc|li]i-sin. Frithair«Z7í Adhamnan oc in corp co<br />
áa'fam '^isin tech sin. Isin matain arabh'aracn an tan #i/f\W^'^<br />
rogabh an corp gluasacht et a snile d' ersluccudh, is and<br />
tainic araile, craibhdhech dochonnercil co dorns an tighe,<br />
7 asbert: 'Masa doig toiiuscaj^ . marbh di Adhamnan, at-<br />
,<br />
4:^ ^ui^<br />
berim co na '3ingenl;«r a^paidh do nach clerech doFega<br />
'íná ma'á', inina todiusca marbu'. 'Ata ni do dligudh and',<br />
17<br />
lo-ft^'-'^<br />
ol Adamnan. 'Masa cnoroL di(?m, ta'fciirani behhachtam Ly^slvv^<br />
forsin corp-sa et i n-anmain Bruidi.' Rofaidh doridhisi<br />
Brnidi a spioriit dbcnm nfme co mbennachtain Adamnain<br />
7 samhtha láe. Is and asbert Adhamnan<br />
' Mor do ingantu do[g]ni . in ri genair o Muire ^<br />
bet[h]a Scuaban i mMuili 2 . ecc do Bruide mac Bile 3<br />
Is annamh . iar mbeith i rrighe tuait[h]e<br />
ceppan cane crinw ^ dara . im mac righ Ala-Cluaithi.'<br />
Cap. 11. Fecht ele do Adhamnan i nHi tri la et ^<br />
teora oidhchi ind-oeine ina thigh fordunta cen foidecM 'na<br />
mainistir. Luidh hiiathadh forbthi don ticch dus cionnns<br />
roboi an cleirech. Rodechsat for toll na heochrac^ con-<br />
facatar in mac mbecc roalainn ind-ucht Adamnain. Robni<br />
átxno Adamnan occ buidhe frisin n[éidhin, co mbo derbh<br />
leo ba he Isu doluidh i ndeilb nseidin do airpetmc?<br />
Adamnain.»<br />
' . •... . W^^'-<br />
Cap. 12. Fecht ele di Adamnan i nHi dobreth corp<br />
don indsi. Bentar clocc and. Tiagait uile ar a cenn<br />
:<br />
>/f^^ir^->-l %-. ...-.-^<br />
1 leg. Muiri ' gl. insola * leg. Bili » leg. crin<br />
^ See the same story told more fully in Zeitschrift V, p. 495.<br />
2<br />
° Iv^'i^
18 Betha Adamnáin<br />
acht Adamnan. rancatar ^n muir atracht asSf churuch<br />
gaimliin, et asbert friu: 'Ba cor dhuibh fer leigind do<br />
chuinghidh dom accallaimh-si inas toidlieaclit ar mo clieann<br />
dom adnacul ', et doratt cestu inKjUa inccantu doibh,<br />
et rucct[}i]a go hAdamnan et roernestar Adamnan liuile.<br />
' larfaigliidh do Adamnan', ar so, 'ar is maith ernes cestu,<br />
focal fil isin mbaithis cidh gaibhis and .i. urget te Melthiel.'<br />
Isberat fri hAdamnan inwsin. Dixit Adamnan: 'A hiiem<br />
tncc^idh in ceist sin for Cholwm cilli, et ni mkclitad co<br />
' ^J', 0., it'".<br />
m[b]adh é ainm an graidh. asroimarbhasaigh demhon Amelthiel.<br />
08laicc?'(í7i in erdam do Cohmn cilli ', ol Adamnan.<br />
Rognithi .<br />
samjblaidk^ et rosen Adamnan i leth i mbui an<br />
Corp. Roclos grecli et egemh an tSatain oc teacht asin<br />
curp doc[h]um ifrind.<br />
Cap. 13. Ba do saindanaib Adamnain procept et for-<br />
cetal. Nopriotcbadh iarumh isin mbliadain deigenaigh '' a<br />
bethad contercefZ fochaidi imon fell nEoin si do feraibh<br />
Erenn et A-lban. Notathaighedh occlaech anaithnidh'^ go<br />
Colman Cruachan Aigle .i. ancara'^boi i Connachtaibh , et<br />
noaisneidedh in, t-occlifc7* mor do ingantaibh do Colman,<br />
et asbert friss in tairngeredh Adhamnan focbaidi d'feraibh<br />
Erenn et Alban imon fail nEoin si. 'To', ol Colman.<br />
' Bidh fir do ', ol ind occ1íec7
Betha Adamnáín<br />
' ascnámh i n-ainm De et Coluim cilli diar taigh ', et<br />
postea cecinit :<br />
' Ma rpmtoicctlii ecc ind-Hí. ba gabal di trocari *V^u ^ i-^^<br />
nicon fettar fo nimh glas. fottan bat i ferr fri tigbas. ^^^<br />
Cap. 14.2 Fer firen tra an fer-so go nglaine ^ccnidh .<br />
amhail uasalathair. Firailitli/r amhail Abram. Oendais dil-' , (/<br />
gadach o croidbe amail Moysi. Pealmchetlaidh molbt/iaií//íe. ^<br />
amail Diciá. Estud^ n-eccna amail Solmam. Lesíar'<br />
togaidhe fri fogra firinne amail Pol n-apstol. Fer lan do<br />
rath et do dheolaigecbt in Spirta naeimh amail Eoin macan.<br />
Lubgort C£éin go cclandaibh sualach. Géscca nne CQ toir- ,<br />
thige, teiie taidlech go ^ns gboirthe* pt tesaigthe na .i c'''-^""<br />
mac mbetbad^ im andadh 7 im ellscotb áeserce.<br />
19<br />
^^<br />
V'<br />
"^<br />
teo af y<br />
1' nert 7 cninhackta. Colum ar cennsu et diuiti. Nathir ar<br />
tuaicble 7 treabaire fri m^aith. Cennais umhal ailghen fri<br />
maccu betbad '". Fordorcbo/iZe eccennais fri maccu bais.<br />
Mogb Bietbair et fognama do Criost. Ri ar ordan et<br />
cumacbta fri cúimajrecb 7 tuáslaca^h, fri sséradb et djeradh,<br />
fri marbad 7 beouccbud. \ rocbomhfoiccsiccbestair tra<br />
í^^cf^'<br />
,, ,<br />
uair dtsecbta indi naemb-Adhamnain, rofseidh a spirut 'i ,o-%v {, < ,^.<br />
docbum nimbe cnsin cCoimdhe 6 dia rofogbain. Ata im- __—^ÍT^H "^<br />
murgu fi cprp co n-onoir et co ,n-airmitÍDkCO^rtaibb cech __^. ^^y/^^"^^^<br />
laithe bi, bbus*, colleicc isin ,<br />
mtn frecnairc, Cidh mor a<br />
onoir aniuy bidh ifto 1 Ho urafhu antan thaitnifes amail<br />
grein et foidbfes foi—toradb a proceptu et a cáingnimba, 1 > ( c - tr-ai»»'»<br />
a ailitbre, a oigbe 7 a umbaloitte don Cboimde" na ndula, ' »^'^ j jj,.,^]<br />
ina-xnt(iid nsei ngradb hime na dernsatt imarbbas, ind-<br />
1 leg. bad « With this chapter cp. Trip. p. 63 « leg. etsud<br />
* gboirte MS. Mí^tistíia « leg. Coimdid ' leg. Choimdid<br />
*<br />
»<br />
íjI I
20 Poems ascribed to S. Moling<br />
SintaidJi nsem et níebliogh an domuin uasalait[h]rí'c/í et<br />
faidhedh,!, apstol et descipul losu, ind-sentaidh deachta iUf^!*^b<br />
7 Siennaclifa male<br />
^'<br />
De, isin ientaidh as uaisle cecli n-sentaidli:<br />
ind-a3ntaidh na , nsebhtrinoitte. Athar, Maic et Spirta^ ,<br />
N3e[i]mh. 'Ailiin trocaii'e De tre impidhe Adhamnain co<br />
roisem ind sentaidli sin in scecula sceculorum (sic). Amen.<br />
^J^ \y-*']\ oMwi- Cy.U-<br />
Finis. 6. Maij. 1628.- lU^<br />
Poems ascribed to S. Moling<br />
From the Brussels MS. 5100-4, pp. 50-67.<br />
1 Tainic rath forettarsa . orm o righ na ruaime,<br />
1.<br />
is me faidh na hecc«?si . isi mo chell mo buaili.<br />
2 IS me faid as adhartlia . re sluagli Gall ocus Gaedel,<br />
is e m'fin mo tacarta . is e mo medg mo taiden.<br />
3 Fada m'ita is m'airgnigliti . nirb ail dam niscce Berba,<br />
dom-rocht srut[h] uar idnaige . o righ noemhaingel<br />
Ji<br />
damsa.<br />
4 IS ainm do mo tacarda . ionmain sruth álainn iodhan,<br />
ra cech laech as abarta . is e m'anlann mo bhiorur.<br />
5 Dáeine for bru m'iathsleibe . for mo comairge cen<br />
congair<br />
in trath teigliim don iarmeirghe . doroich losa dom<br />
leg. fáithe ^ spirat MS.<br />
chobair.<br />
t
Poems ascribed to S. Moling 21<br />
6 IM geilt go luth eisine . Suibhne cidh gnath é ar<br />
bernaigh,<br />
bid accum a eserge . ni bia a aenta re demhnaib.<br />
7 M'imdili ar bru taidine . is naemhdha leapaigh deisi,<br />
derbh lem ni ba hifernach . cech anam adhlaict[h]er eisi.<br />
8 Mo leabaidh cruaidh cloichesi . m'adhart ni maeth in<br />
t-ionad,<br />
mo taidin uar ingantach . isin uaran uas an ibar.<br />
9 Mo tliiopra blaith bennachtach . as comann gaclia tratha,<br />
meabraighfidh each m'faistine . meraidh co laithe in<br />
10 Mo caithcell caidh cumachtach .<br />
tairhgirfet rotairngirius . nemh<br />
bratha.<br />
ionad meabraigti rorann,<br />
da cech aen ro toghand.<br />
11 Me Moling na comairge . ram gresacht nidam foilmir,<br />
is adhbal mo chondailbe . im<br />
12 Ropadh adbal a ndocar-somh .<br />
cech aen as dligh amlaidh.<br />
Laigin na laoch co n-aine,<br />
thallas trian a ndochair-siumh . righe ar sil Aodha<br />
Slaine.<br />
13 Atberim ra Muimnecho . na lenait Laigne a Dubt[h]air,<br />
[p. 51] dofaeth mor do Laighnechaibh . iar fFeidhlimid<br />
mac Criomt[h]ain.<br />
14 Atberim re Midhechu .<br />
re Leth Cuind cruaidh a crannán,<br />
dofaethsat 'san comtuitim . Aed Mend ocus Aedh Allan.<br />
15 Dal cCais cruaidh a comaigt[h]es . fogebat gles go<br />
ngairbe,<br />
dofaeth mor da ndeghmaithibh . im Corbmac i Maigh<br />
Ailbe.<br />
16 Dofaeth Brian mac Ceindeittigh . an findmac a Maigh<br />
Adhar<br />
bidh iatt Laigin chommaidhfer . a bas hi ccath na<br />
nDanar.
22 Poems ascribed to S. Moling<br />
17 Suibne is é an fer fartalach . aife tri immain cen luge,<br />
is inmain an t-Albanach . na tabair taob re duine.<br />
18 Suibhne snaircnar sengfoltacli . rafidir is edh raidhmit<br />
mo tiopra blaith bennaclitach . as sruth Oitannain tainic.<br />
TAINIC.<br />
1 Glend na n-aingel n-ainglidhe . 'ga athaigidh ban escaidh,<br />
ionmain ionad eiseirglie . na lamait demhna descin.<br />
2 INmain fortan fíráobbda . ocus taidiu 'ga tadall,<br />
inmain sruthan siornaomta . bidh anacal mor n-anam.<br />
3 INmain iiir glan gainmidlie . na hatliaig dael na demhon,<br />
inmain relec ainglidhi . bid didiu láedlii is leablior.<br />
4 Taidiu ann is acarda . is tuile ocus aithbe,<br />
da cech ... as abartha . as ionad anma d' aitlme.<br />
5 Tegli n-aidedh is comairge . is sirgabail for psalmaibh,<br />
immorcor is connailbhe . im cech n-áenduine ar talmain.<br />
6 Lubair ann is lorléghenn . ocus athaigliidh tratlia<br />
iar tastel na morErenn . is ann biat go la mbratlia.<br />
7 Mochin il-lo an mesraighte . bias fa ilir is fa ulaidhi<br />
bidh iciu tenn tesraigte . gidhit ilardha a chinaidh.<br />
8 Dia as mor an tiodhlacadh . logadh donti da loghann,<br />
dobeir-sinmh cen imrocol . nem<br />
9 Bidh annsin bias m'eiseirge . dom<br />
do cech [aen] no toghand.<br />
shaoradh ar cech cinaid,<br />
ge tii innlu il-leith eiseine . maith lim beith fo itir idhain,<br />
10 [p. 52] Cech ionad ro togasa . eiir Erinn is Albain,<br />
is annsin ro toghasa . iar ndeiliuccudh fri m'anmain.<br />
leg. ilaidh
1<br />
1<br />
Poems ascribed to S. Moling 23<br />
IN t-ionad ro togasa . itát ilaidh is ^ crosa,<br />
inann rogha ruccasa . is Flann Fina mac Ossa.<br />
12 Durad nrard ainglidi . risa n-abar Ard cuille,<br />
gair na Gairbe glebinne . binne na treathan tuinne.<br />
13 Rosirius ra morcoindmibh .<br />
robat ruada mo rinne,<br />
atlochar don morcoimdhe . mh'eolus dochum an glinne. G.<br />
14 Moling idlian in glinne . dligidh cuarta ocus cealla,<br />
fada ata 'ga thairngire . go mbeindse i ccuairt a glenda.<br />
GLEND.<br />
Moling cecinit.<br />
1 Gair na Gairbhe^ glebinne . gleeas re tosach tuinne,<br />
rata aidhble aebinne . d' iascc oc irsnamh na bruinne.<br />
2 Gairit lem mo comhainmne . fegadh Ian Unas miiru,<br />
buinne rotren roGairbe . niscce 'ga cor ar ccula.<br />
3 IS suairc immar glecait-siumh . tuile is aithbe co n-uaire,<br />
imaseach do eccmaitt-siumli . sis is inls cech n-uaire.<br />
4 Coirchi ciuil atcluinim-si . 'sinn Gairbh go ngluaire<br />
gemridh,<br />
ra muirn moir contuilim-si . ind aidhce adhuair eighridb.<br />
5 Eoin calaidh co ceolchaire . ceoilbinne a ngotba gnatha,<br />
impa romgeibh eolc[h]aire . ma<br />
celebradh. cech tratha.<br />
6 Binn lem loin ag longaire . ocus eistecht re baifrenn,<br />
gairit lem mo comnaidhe . ar drumcla durtaigh faitblenn.<br />
7 IS riusein contuilimsi . ar bennaibh is ar barrgail,<br />
na ceola dochluinimsi . is airfeitmdh dom anmain.<br />
> MS. et " in marg. Fluvius qui transit per Baile Atha<br />
Fir dia in comitatu Luthensi vocatur an Ghairbh
24 Poems ascribed to S. Moling<br />
8 Ceol na psalm go psalmgloine . i Rind Ruis Brnic cen<br />
dordan daimh duinn damhghaire .<br />
buaine,<br />
do lecain erce uaire.<br />
9 Codladh adlinar aenaidc[h]e . estecht re trethan tuinne,<br />
gotha aidhble enlait[li]e . d'fiodhba/dh feda cuile.<br />
10 [p. 53] Osnadh gaitlie geimhreta . fuaim doininni fa<br />
dairbre,<br />
geisidh lee uar aigbreta . ag maidm tria gáir na<br />
Gairbe. G.<br />
11 Duiligh tratba d'urmaisin . i mbentar cluicc cen bailbhe,<br />
ra sian Inbhir Dnbhglaisi . ocns ra gair na Gairbe. G.<br />
12 Muir na fairrge fograighe . timcell siar dorais airbre,<br />
gairde lim im comnaidhe . estecht re gair na Gairbe.<br />
13 Druim Lethet col-lionmaire . dercain donna ar a dairbhre,<br />
a mac alia is mirbnile . re craslem gair na Gairbe.<br />
14 Eass Maighe Eass Dubhtaighe . Eass Ruaidh cos'reithet<br />
maigbre,<br />
gidat imdba a turtade . binne fogbar na Gairbbe.<br />
15 Bend Boircbe Bend Boghaine .<br />
[is] Glend Bolcáin go<br />
mbailbbe,<br />
mor n-oidhc[h]e mor nonaide . tanac fa gair na Gairbe.<br />
16 Tond Tuaige Tond Rudraigbe .<br />
nidat imfoiccsi a n-airde,<br />
gairde lim 'na n-urnaidbe . estecht re gair na Gairbe.<br />
17 Táeidiu tend na tarrngaire . bind a hairdeass co n-aine,<br />
an t-acardha ainglidhe . ga hess as glaine gaire.<br />
18 A Moling na connailbe . gus' tuccus cend mo bhaire,<br />
go nderna mo comairge . ar ifrend as garb gaire.<br />
Goir na Gairbbe.<br />
Tuiccther asin rand sin 7 as an da dhán gurab é<br />
Suibhne dorinne iad gé gurab ar Moling chnires an sein-<br />
leabhar iad .i. leabhwr Murchazd meic Briain.
Poems ascribed to S. Moling 25<br />
1 Cros an Choimdhedh cumachtaigh . dart chond is dart<br />
is doiligh a ulachtain . damnaite mo t[h]aeb.<br />
2 Geibli umat mo cnesslene . an<br />
c[h]ael,<br />
re fáidh mo cluicc,<br />
bidh accatsa m'eiseirge . tis i rRind Ruiss Bruic.<br />
3 Cidh na deine cobhsaidhecht . maith cech gnimh ar fas,<br />
is edh dleghair fossaidheacht . athacb siu bus bas.<br />
4 IMatsa nl cairichthi . ga mberta ceim coir,<br />
is edh dleghair d'ailithre . imthecht fossaidh foill.<br />
5 [p. 54] Ba mor do chuid astair-si . is e Dia ros-dligh,<br />
as ris shamhlaim th'aiscin-si . is ra bend in-nimh.<br />
6 Dognitea cathghaisccedh . damad i mesc na sluagh,<br />
ba lor lem dom athbaistedh . in t-acardha uar.<br />
7 Gairit lem do c[h]omradsa . ic imtecht dar glend,<br />
a De as mor dot rogradsa . fil im anmain thall.<br />
8 Truagh lem th'imthecht romum .<br />
ata a uaman oram . mo deiliughud rut.<br />
ocus crecht it c[h]urp,<br />
9 Bi im fharradh cech áenmaittne . ic athaighidh trath,<br />
ni sia lem na áensectmain . oníu co tí in brath.<br />
10 Ba samh lem do meinci-siu . cuccum dar in port,<br />
uir iodhan do reclesa . raghus dar mo chorp.<br />
11 01c oirn beirt ar mbuachalla . ar mbuachail gan ceil,<br />
iosait coin a cholainn . 'sa anim hi péin.<br />
12 A De as truagh ra aerichliss . isa at atclos,<br />
nochan fuil dom shaogalsa . acht co cill na cross.<br />
Cros.
26 Poems ascribed to S. Moling<br />
5.<br />
Moling cecinit.<br />
1 A bhen Graig is graccda sain . na cualaisi Graic do guin,<br />
ni bá sochaidhe bus báeidh . re faidh in laigh fil fort muin.<br />
2 INd uair roboi ag buain na ccaer . is ann fuair a<br />
tliaeb do ghuin,<br />
ro thuit anuas isin linn . ro tuit iarsin isin tein,<br />
is ann ro bai in naedhedh nair . inbhail induaigh in<br />
muic ndnibh.<br />
3 Nocan ionmain lem do mac . a athair nirb andsa lem,<br />
atlochar do Crist na ndrong . mar do faccaibh Grace<br />
a chend.<br />
4 Mor in gairtigudh rue uaim . tlies thuaidh is tiar ocus toir,<br />
doroiclitis leis ina mail . scela na bidis im treibh.<br />
5 Ba saeth lem a taebh do guin . ni fuir mar dorigne a ect,<br />
noco torcair Grace robert . fuil na geilte ni ro tbecht.<br />
6 Mo bennaclit uaim for in mac . noco ndech fo criaidh<br />
[p. 55] mo bennacht-sa fair fo ced . ma<br />
fand fat,<br />
ro cliuirestair re Grace.<br />
7 Bid ifernach eo brath . iar mbrath bidh edli indar lat,<br />
damadh lemsa an mais nach saith . noclian fuiglibedh<br />
maith a mhac.<br />
8 Ba saeth lem a taebh do ghuin . a fuil ro bai ma<br />
gae ngorm,<br />
acht rob fer cottaig in caem . ra taeb no gairtiget orm.<br />
mo<br />
mo<br />
9 Moch ro millis m' urnaigti .<br />
mo shionnaigh, mo geltucán .<br />
cuil is cannran mo cait,<br />
dreolan o shlait do slait.<br />
10 Truagh deabhaidh dorigensat . domhnach dar m' eisi<br />
da nduaigh mo dréollán mo cuil . mo<br />
eo prap,<br />
dreollan ro caith<br />
mo chat.
Poems ascribed to S. Moling 27<br />
11 'Se Suibhne ro indis damh . do bi le glanscél an trir,<br />
triar ro fáccbais indar lat . ni mairenn acht do chat dibh.<br />
12 lar sin impaimsi dom tig . fnnrns adam rose imuich,<br />
tuccus om chat mo dreollan .<br />
om dreollan tuccus mo chuil.<br />
13 D'imcainedh na mna re Graic . ro gon mac nEchach<br />
métt each,<br />
trocaire dorighnis ris . goin a chnis man loim rus-alt.<br />
14 Tuccais do imnedh do fal . a dha Ian don loim cen loc,<br />
ropa cin a liamain ort . corp asna tualaing col.<br />
15 larsin suas ro eirigh Grag . do ghuin mrtc Eachac/i<br />
do gaibh,<br />
tainic cuccam Suibhne sáer . co torracht mo chill caomh<br />
caidh.<br />
16 Accam ro hadhnacht abus , agam eiseirgfer a cnes,<br />
a fhuil sunn atcichfe each . ar lice co ti brath na ttres<br />
17 Fromtha do rad orm Graic . tainic na scoloic mail find,<br />
ro fiarfaigh cia bas nosberad . robai 'gum fegadh im chill.<br />
18 Ro laphrasa ris co foill . ni tuccusa air aithne fir,<br />
adubartsa ropadh guin . marbadh fuir ra ri[g] na righ.<br />
19 Arna mhairech tainic fos . do <strong>from</strong>hadh mo nóis fam nert,<br />
adubartsa ris iar sein . a losccudh i ttein nar terc.<br />
20 Iar sin tainic sin tres la . ar co cuiredh mo go im cend,<br />
adubartsa ris budh badhadh . ros beradh ra thraghadh<br />
tend.<br />
21 [p. 56] Guin ro gonad Grác do gaibh . ace dol in<br />
daraigh i ndreim,<br />
ro thuit a daraigh i tein . iar sein a bhadhadh gnim trén.<br />
22 ÍSa Crist coimsigh each eruidh . is é rom toirsigh im<br />
treibh,<br />
ni bind lemsa fáidh do ghuil . a ben Graic is grácda sin.<br />
A ben.
28 Poems ascribed to S. Moling<br />
23 Nocha raglia aithfer fort . an locht ro lenastair t' fer,<br />
ni bia sund do mac go cian . no ge uasa biaidh a ben.<br />
A ben.<br />
24 Atloc[h]ar do Christ cen col . nocha marann accatt t' fer,<br />
in gol dogni i ttigh Moling . as bind is as bind a bhen.<br />
A ben Graicc.<br />
6.<br />
[p. 57] Moiling cecinit.<br />
1 Daigh mac Cairill ticfa im dail . is Ulltan o Ard Brecain,<br />
Finan is Feichin on glind . Cianan<br />
caidh is Mac Cuilind.<br />
2 M' aentusa is Colum cen grain . is^ Corbmac húa Liathain,<br />
meraidh co ti brath na mbreth .<br />
bid hi an áenta air-<br />
mittnech.<br />
3 Me Mulling ro ling an leim . i foccus ind-eidircéin,<br />
aenmac<br />
is me lingfes leim bus ferr . etir ardnaemha Erenn.<br />
4 Im ucht ro bái Crist mac De .<br />
Muire ingeine,<br />
rom gab etla do cech leith . gur[o] bo forbailigh Daigh.<br />
Daigh.<br />
1 A Mulling, na mill mo tuat[h]a . na mo mathra,<br />
lethfait Gailinga dar cricha . col-la mbratha.<br />
2 Nocha sechmaidh doibh mo guidhe . ra huair forluind,<br />
Gailinga maithe nir' gabhsat . flaithe ra comhlann.<br />
3 Asbiur bennacht forsan taidin . nach sil immut<br />
corab hi itghe cech Gaoidhil . nem<br />
MS. et<br />
mallingiu.<br />
A Mulling.
Poems ascribed to S. Moling 29<br />
8.<br />
Angelus Dei et Mulling dixit.<br />
1 Gabhal do srnth Órt[li]anain . dot ria dar seclit seclit muire,<br />
go mbia i fail do dairtighe . matain a cind sechtmuine.<br />
2 Gablial do srutli Ortliannáin . domría dar seacht secht muire,<br />
toirced cnccam a ma ri . romtlii re cind sechtmaini.<br />
3 Bidh accam a airisemh . bidh cnccam bhias a fogliar,<br />
icfait dáeine co meinic . dol on reilic don gobhal.<br />
Mulling cecinit.<br />
Gobhal.<br />
1 Mo muilendsa is geb dedáil . acht ni eirigh ni tuit aigi,<br />
fo lem gemadh urbadach . daigh bera berair cuicci.<br />
2 Goblan tuccus o Dubhglaiss . dom t[h]ig ar uaman<br />
tiuglibais,<br />
do snadhadh anma na n-uile . for slighidh ricliet^ rindmais,<br />
3 Gablan tuccus o Dubhglais . dom thigh ar uamhan<br />
tiughbais,<br />
saidhidh a cend fo tonna . troma fri fedha findmais.<br />
4 [p. 58] IN taidiusa tuccusa . tond bathais dar gach mudeind,<br />
nem da cech áen ros-imtigh . acht mad muilleoir an<br />
muilinn,<br />
5 Estem rem tegh n-airnaidhe . is gnath and gairm ro-cluinim,<br />
ace iarraidh fir imarchuir . ocus ni fáidh ra muilend.2<br />
leg. richid ^ igg_ muilinn<br />
Mo muilend.
30 Poems ascribed to S. Moling<br />
10.<br />
Mulling cecinit.<br />
1 Cellan cille Daimcinn duir . ro fidir run ricet i rain,<br />
i tiugnair in bethadh buain . mo chin mac Librain lain.<br />
2 He dobera commain dam .<br />
gebaidh m' abdhaine ni brecc . da<br />
is me ficfas commain do,<br />
bliadain dec ni bá go.<br />
3 Mo Silocc epscop ni brecc . ionmain Ultach garbh in gég,<br />
maircc ocean bidh fada a ail . i ttiubhra an sruith<br />
seinfhiacail.<br />
4 INd aenailidh dun ar ttriur . is aenbla lin dar ar cend,<br />
faidlifidh mo spirut col-luatli . ar taistel tuat[li] ocus cell.<br />
Cellan.<br />
5 Dorad a mliancbine damh . is mancbine a manacb ttend,<br />
dorattusa do ni guach . cummus mo tuath is mo cell.<br />
11.<br />
Mulling.<br />
1 Tangas cuccam o Choin Cruacan . dom<br />
Ceallán.<br />
cbill do cuingidh<br />
mo bidh,<br />
cett damh n-allta ra ced n-ellti . ni cor caillti risin righ.<br />
2 Biathadh longpuirt huaim do daighrigh . ni rad ngrip,<br />
maircc cos' ticfa maircc cos' tainic . maircc cos' rainic<br />
3 Biadh do each is idlmacul . dom<br />
mairg cos' ric.<br />
tellaig cen terca,<br />
faccbaim cen a tidhnacul . go brath do cloinn Con-cerca.<br />
leg. ricbid
Poems ascribed to S. Moling 31<br />
12.<br />
Mulling cecinit.<br />
1 Cecil righdamlina Raigne . caithfes mo biad mbnidhnech,<br />
nocha geblia rige . a tire go tuillmech.<br />
2 Ni mai cath na cathrae . riana gnuis ir-righiu,<br />
ni ba sás for sluaga . riana bás bo diglm.<br />
3 A coin is a ngille . a mair cen becc mine,<br />
[p. 59] methfait ar mo biudhsa . atbiursa nis righe.<br />
13.<br />
Mulling.<br />
Cech.<br />
1 Cech fer cloinne Conallaig . da raga rum can terba,<br />
noclia bia da genelaigh . acht sil Cairim a carta.<br />
2 Millfidher a sainemhlas . doficfat dighla gnatlia,<br />
teilccfidher an airecbas . o sain col-laithe mbratha.<br />
3 For clár chaitte a tigernass . atu-sa etir a treba,<br />
missi Mulling liberna . Linne moire nir cela.<br />
14.<br />
Mulling cecinit.<br />
Cech fer.<br />
1 Bennacht lem do Chiarraighibh . each be da lin,<br />
dobheirim bennacht aile . do Setna cona sil.<br />
2 Duthraccar do Chiarraighe . cidh or beith im ghlaic,<br />
ind flaith cona horcainglib . doratar don fraicc.<br />
3 Cech itche conriarat-somh . oramsa mon fraicc,<br />
cuccam-sa acht co tisat-somh . ros-bia forra in fraicc.<br />
4 IN fraic do Cenel Setna . isi rom-alt fam cedblaid,<br />
ro dilga Dia don fraic . ina nderna do dichmairc.
32 Poems ascribed to S. Moling<br />
5 Crist mac Muire ingine . cech maitli is é ro ellacht,<br />
mo matliair-siu ac Ciarraighe . dorattar doibh an bennaclit.<br />
15.<br />
Mulling cecinit.<br />
1 IS feta in t-airiughadh . is adobra ^ in rad,<br />
Bennacht.<br />
bid Mulling mo comainm-si . oniu co ti in brath.<br />
2 Ro bhennaclia Dia t'erlabra . do ghin cona li,<br />
in t-ainm sin doraidisiu . dorarngart Mobi.<br />
3 Bennacht Brenainn beobhriathraigh . danid ainm Mobi,<br />
fort clannaib fort comarba . bendacht Mheic De bl.<br />
4 Finan Cam dot bennachadh . etir meic is hiii,<br />
Michel uasal art chliu . do ti for cech cái.<br />
5 [p. 60] Tricha samaisci cech raind . ocus tricha muc forind,<br />
dusbert Aingid cona cloinn . dar cenn bennacht[an]<br />
6 Aes ochta nis-rucca . fuact na gorta,<br />
Mulling.<br />
ailim Crist feibh ro d-ellacht . mo bennacht for aes ochta.<br />
7 For Aingid go buan . mo bennacht co sir,<br />
cein maires orba an . ordan for a sil.<br />
8 For Aingid na morluacra . mo<br />
bennacht co meth,<br />
a clanna 'sa comarba . nir scarait re feth.<br />
16.<br />
Mulling cecinit.<br />
1 Féocháine mac Brain . go mbail is go mblat[h],<br />
bennacht Finain Cairn . for a cloind co brath.<br />
^ = adamra<br />
IS feta.
Poems ascribed to S. Moling 33<br />
2 Bithbennacht na naemh . for a cinedh caiu,<br />
bennacht Crist cen uaradh . ar sil mbuadach mBrain.<br />
3 A Isn Crist maic De . itche fir cech gleo,<br />
etir sunn is tall . a clann ni rab feo.<br />
17.<br />
Mulling.<br />
Feocaine.<br />
1 A Meic Muire it foirccl/cZke . maitli orda/ghe each,<br />
ro bet [for] slicht beunachtan . clann Ceallaigh co bratli.<br />
2 Ar Mulling doridhisi . coin bes talam tiii,<br />
ni rab sil fill in ciniudh-sa . etir meic is I'li.<br />
3 A Christ gor' bat forbartaigh . ni rabhat d' eis neirt,<br />
go rabat ind-ardleabaidh . a mna ocus a meic.<br />
A Me/c.<br />
1 BennacSt in Coimdedh do nimh . for ¥ia. Fergusa co mbail,<br />
for sil Mella Caich uas cech^ . bennacht go Mbrath ar<br />
, ^, .^^ sil mBrain.<br />
2 For clandaibh Ailell[a]^rd . for na tuirennaibh'^cur derg,<br />
'^^'^ " '<br />
"^^^"<br />
•<br />
for feraibh Fergusa Fail .larsain co sesceifn sal serg. -K%--^-«-3 )i<br />
co rucca leis da taigh . sécfi ifern' ar Tiennachtain.<br />
^''^"^'^ '<br />
, , Bendacht.<br />
1 ley. each<br />
"^<br />
''*<br />
j
34 Poems ascribed to S. Moling<br />
\.<br />
Mulling cecinit.<br />
1 Hua Briuin occom rianiccud<br />
as doibh dobheirimsi . talamh<br />
ocus nemb.<br />
2 Da n-icat mo Jijciyepulsa . is mo dlighed co mbaig;, ^"^<br />
. gmdimsi lao Tigherna<br />
Mo bheunacbt buan bitbsut[h]ain, . forra ceu a caiiV<br />
etir clercib caillecbaib .<br />
naclias-ti nach pla^<br />
ota<br />
sliabh, co traigl<br />
^ Bennacbt Mulling forrajsan . feib jaidlnmsi fein, .<br />
Ltna etir gormrtcaibh is goringbenaib . i roccus i ccein.^"^ '<br />
., \^'K 5 Etir laecliu is laecueasa . mo bennacbt co tiii, "• **!<br />
"<br />
0V^ 3*^^*^<br />
"^fe "'^'^ ^s ócnatu . etir liieic is búi. ,),^,. L--^^, ', .
Poems ascribed to S. Moling 35<br />
6 [p. 62] Labhraid mac Bresail Beolaigh . ri Laighen<br />
tucc inghen Dréada meic Buain .<br />
7 Grian banc[h]uive Raigne rain . ben<br />
Findabair ing'en Dreada .<br />
dona<br />
londbruth leomain,<br />
a himlibh geala Gabruain.<br />
righ Gabrai ocns<br />
Gabrain,<br />
righaibh rocaemha.<br />
8 Rucc Findabair mac u-angbaidh . do righ Laighen do<br />
ba heiside Deghadh m('ir . ba<br />
9 Dorad Findabhair a mac .<br />
Labraidh,<br />
mac meda co fledol.<br />
ar altrom cen imcomharc,<br />
i n-ucht a hathar mathar . is a cet[h]rar derbrathar.<br />
10 Dorighne an senathair seilb . ar a dhalta dál nach meirbh,<br />
atubair comadh do budh mac .<br />
cein bidh leo talamh<br />
tonnbalc.<br />
11 Go n-ebhairt mac rad gaela . nach e sud Daig mac Dreada,<br />
CO ro leth an t-ainm sin de . o macaibh ana Ossraighe.<br />
12 Acht sain o tat ina mbiu .<br />
nochan fuil da ndualus riu,<br />
acht firmac colla ocus ciiirp . Labradh a Laighin<br />
laechlnirc.<br />
13 Ceithri brathair a mathar . ropa dighlaim deghbrathar,<br />
gradh clothach comthend in rann . Mael fothaigh con-<br />
chenn coimt[h]enn.<br />
14 'Ar sain do rainn Draeda a tri . a orba 'sa innili,<br />
CO tard in trian roba mo . da inghin is da dhalto.<br />
15 Dorad na da trian aile . go fessabhair si sine,<br />
da macaibh as do bad déin . nír' bo roinn abbadh<br />
aimhreidh.<br />
16 IS amhlaidh sin ata in rann . on lo derignedh anall,<br />
ocus biaidh tria bithe sir . dilsi tairberta deigrigh.<br />
17 Tri meic rucct[h]a do Daigh dian . i ttir Concerca na cliar,<br />
timtach dergnus in triar tend . Finnchad<br />
Fergus is Cairell.<br />
3*
36 Poems ascribed to S. Moling<br />
18 Ceithre meic Deghadh fair . etir Slaine is Torachail,<br />
Erec, Aengus gol-lin baile . Eoghan,<br />
ocus Laeghaire.<br />
19 IS meabair lem linibli eland . cen imresain cen imroU,<br />
[p. 63] conidh ra Laighnib luadh ngle . dual Ua nDegadh<br />
20 Mulling ro ling Lnacair loir . mac<br />
Ossairge.<br />
Faelain d' Uibh<br />
Deghadh moir,<br />
data no bith ar bith bras . is aca frith an t-eolas.<br />
21 IS dochaiti conidh fir . uair is e Mulling ro scribh,<br />
da mbeith Muicin Maighne ifus . aderadh ni himarbws.<br />
22 IS mebhar leo co leire . ra Scuithin 'sra Mac céle,<br />
ra hepscop Colmain caidh . 'sra Fidlin mac Irlamain.<br />
23 Hi fiadhnaisi in tseisir naemh . nocha n-é so in senclms<br />
saebh,<br />
ni Ml dual a sé na de . ic Uibh Deghadh Osraighe.<br />
24 Dunchad eolach ard a blad . ollamh Erenn is Alban,<br />
airecht buan go ngaibh gela . is do dual na ndeghDegha.<br />
Hua.<br />
In marg. Dunchad mac Braonain epscoj) Cille dara<br />
d' ecc 927, Dunchad dalta Diarmíída, epscop saoi 7 oUam<br />
Osra/i/e, d' ecc 971. Dunchad ua Cedfada, andara sruith-<br />
senoir ro baoi a niocht a martar Laigen d' ecc 1082.<br />
1 Uamhain Gall tainic Mulling . da raibe tes ina chill,<br />
go ro raind a liubra a tri . da tesarccain fo^ca^mhli.
Poems ascribed to S. Moling 37<br />
2 Da ttrian a leabhar go mblaidh . ros-tucc •S-tU( d'Aengns U,^<br />
, , /, , ,<br />
'<br />
. T , . 1 Laimhiodham,<br />
"^dos-fucc sidhe i nDeirc (Ferna . co ros-baitea a :•-•--<<br />
^ ^^é^^ ndeHgiaelbhir<br />
3 On naimh risa tartais taob . ticfaidher rit acht cidh saebh,<br />
flaiti firluinde rut de . bar firbrninnibh do bhaile.<br />
4 Lor sain bndhesta a Mulling . a clerigh an chrabaidli<br />
grind,<br />
ar do cátaidh ag Dia dil . na faccaibh do mhallachtain.<br />
5 Ni lenab ass ni bus mo .<br />
nocha n-eber imargó,<br />
raghatsa dom thigli mar tu . maithfettsa duit mo liubhru.<br />
6 Doghenam aentaidli co mblaidh .<br />
a Mulling ar<br />
Laimhiodhan,<br />
gan duilghe ra Dia ndelblida . bidli ar cuibhdhi<br />
7 Dogenam aentaidh imne .<br />
coimhfedhma.<br />
meisi is tusa ar bhrathairsi,<br />
meraidh-side co brat[h] mbretli . bidh í an aenta<br />
airmittnech.<br />
8 Dobherainn comliairle cain . duit a Mulling naoimh-<br />
cleirigh,<br />
[p. 64] CO na dernta feirec fathaig . ra hAengus rat<br />
firbhrathair.<br />
9 As meisi do brathair fein . i foccus ind-eitircéin,<br />
im firgerait sunn co se . eregat rat sochraitte.<br />
10 Da ttiseat riot tiar no tair . madh<br />
olc tiad ona rioghuibh,<br />
toghmait iar ngris is lar ngail . ragmait ar ndis da<br />
dioghuil.<br />
11 Dobeirim mo breithir de . cecli mac righ not-airccfe,<br />
co mbersa i ttegh ndiamair ndil . ni bia hliadain 'na<br />
bethaigh.
38 Poems ascribed to S. Moling<br />
12 Gidh scriptuir bes go ma secht . in cecli cill ocus cleircect,<br />
mo bias na gradaib do cell . os feraibh ana Eirenn.<br />
13 Gidh badhadli bes ar gach cill . cen crabudh cen<br />
croissfigliill,<br />
ni fell ar fath na mbia de . bidli ferr acacli do baile.<br />
14 Bidh cathair ataigh do cell . bidb dittiu d' feraib Erenn,<br />
bidb snadhadh doibh imalle . bidh crábnd bidh comairce.<br />
15 IS bidh tegli n-aidhedh do each . ar cind Gall is<br />
Gáidel nguáth,<br />
cen pudhar is cen teidra tend . acht Inbliar ocus leighend.<br />
16 Fáccbaim faccbail aile deit . aisneis an ni so ocus creid,<br />
bidh sen sluaghach ro lin la . bidh buadach do comarba.<br />
17 Ar ndenamh do gnimraid glain . ar mbeith co fada i<br />
mbethaid,<br />
faccbaimsi each cuird ni cle . fer th' uird docum<br />
fochraice,<br />
18 Aen-trian a leabar "cena . riiccthaI uadff^go uadh'>o mac Era, Ci- aJ^'Í<br />
conos tucc mac Era an .<br />
oa<br />
lesuccud do Ruadhan. ' •' ;<br />
19 Tuccta na linbhair ile . do Mulling il-laimh cleirigh,<br />
mac Era cen gigil . cena gusm aenlitir.<br />
20 Tucc Mulling breithir co mbuaidh .<br />
cen crich cena co brat[h] mban .<br />
do mhac Era 'na<br />
chill tuaid,<br />
o mac Era is co<br />
Ruadhan.<br />
21 Arsin ticc Mulling a tuaid . ó Maighin Muinci Magruaidh,<br />
as maircc do robeir robad . a eccla 'sa imomhan.<br />
Uám.
Poems ascribed to S. Moling 39<br />
22.<br />
[p. 65] Mulling cecinit.<br />
1 Disert mBrecain sunn istleiph . ionmain locan builidli<br />
blaith,<br />
cid maith ann do cleircibli cell . is secht ferr ann do<br />
mnaibh.<br />
2 Meisi Mulling o Lind moir . im scith im smith im senoir,<br />
im tuirsech o bheind i mbeind . etir goban 'sa geibeind.<br />
3 Ra taebh sett . ra taeb cecli bidli nocha brecc,<br />
is e mo dighbail iar fir . secht fichit isi sé cét.<br />
4 Tainic sunn do muintir Dé .<br />
caillech gelbhan glan a Hi,<br />
nochan fettar ciasa run . fa mesa dun ina di.<br />
23.<br />
Colum cille cecinit.<br />
Disertan.<br />
1 Tegh Mulling meic Faolain . meic Feradaigh Find,<br />
ticfa a anam biaidh a am . each da manur aith a rind,<br />
dith ar finib ferann fas . is e fas fogebhtair ind.<br />
2 Saidfidh a tuata ar Mulling . ma<br />
cert ngrind ma cill<br />
liac seel,<br />
millfit a chomairge caidh . rosbera fo thraigh go tren,<br />
coccad bo ar breti a mbuar .<br />
teirce da slnagh imat dér.<br />
3 Gaitt a dlighidh ar Mulling . ro mill Eochaid dinim<br />
fuair a doehar dol re mbaigh .<br />
sneidh,<br />
ro ben an dail ar<br />
Uaibh Neill,<br />
cindiudh senaidh iad ro geall . ros-bera in glend gan<br />
' leg. ecus<br />
a reir.
'10 Poems ascribed to S. Moling<br />
4 Seckran ar uaimdibh Mulling . bás do rinn digli dhib dál,<br />
docra ocus dogru dur . cul re soghra snimh nach samh,<br />
faemadh a earbarta méth clann . ceim re hall tuitim i ffau.<br />
5 Ticfait fir Cualann atuaidli . forccla a slúaigh co Tegh<br />
Mulling,<br />
uinge d' or dobeir cech fer . ar a tegh do leigen ind,<br />
sin amach co brath mbend .<br />
24.<br />
Mulling cecinit.<br />
A raeic madatt buan . ni mad cin do cri,<br />
ferr isa ferr Tegh Mulling.<br />
ro clninfe mor nuall . tren is truagh cen ni.<br />
[p. 66] 01c an leth rotla . ar in doman ce,<br />
dia cara do cri . bid olc ragha de.<br />
Bid garba na glaca . notgebhat tria mebhail,<br />
Tegli.<br />
glac talman buan bitliseng . glac ifirn glac demain.<br />
Na breithemhain berait . gubhretha for daoinibh,<br />
a meic ni bat sni . a n-iii ni bat máinigh.<br />
Cleirigh cecha cille . eol damsa in dodénat,<br />
bidh echtrainn a n-inne . ra cech maith atbelat.<br />
Na cleirigh na croimcinn . eol damhsa il-leth tiagait,<br />
laifidher i tteinidh . co deimin la Fiadhait.<br />
ISan tseisedh aimsir . is ann ticfaitt amlaidh,<br />
ni bia gradh a einigh . ag<br />
duine for talmain.<br />
Ro sia cliar cech cleithe . do tigh cech firenaigh,<br />
bidh dith ar cech fine . dogne<br />
buaid cleirigh.<br />
Achucan bid fada . biaitt Goill ic a fogail,<br />
a choluim cen temel . co ti deiredh domhain.
Poems ascribed to S. Moling 4<br />
10 Ticfait Gain is geinte . gebhait in cech cathraigh,<br />
airccfitt amar bhagliaim . Araind<br />
n-alainn n-ethraigh.<br />
11 Co tora in dos dittin . nos geba tre crabadh,<br />
cech long rasmbia a bara . ni ragha cen badhad.<br />
12 IS do sin dobertar . i nAraind go nglaine,<br />
dár tacmang a riged . ar inad cech toighe.<br />
13 Ni bia traig cen tatcor . uiscce ocus eiscc ingnaid,<br />
ni bia tegh fo croma .<br />
cen buar loma lindglain.<br />
14 Frossa mine mela . ferfait ar na lecaib,<br />
caiscc moir cech maitin . co féil Poil is Pettair.<br />
15 feil Pettair co samhain .<br />
bat Ian rain is rinde . do<br />
ferfaitt frossa banda,<br />
thaoibh cecha haille.<br />
16 [p. 67] Pia lind ticfa golgrain . a hacion 'sa hinghen,<br />
as dibh-sain bas lomnan .<br />
o nir co hiuber.<br />
17 Cen creich is cen coibdin . dar rnuir is dar mallcladh,<br />
bidh iat sain a hangin . a angil sa hanfaid.<br />
18 INun cill nos-mille .<br />
laifider i fat,<br />
ni bu ri na fiaith . cia táir maith in mac. A.<br />
19 Maircc costora in ri . dia ngab talam tart,<br />
cnaifes Araind n-ain . gebhus cain a pairt,i<br />
cnma lem amain . uair ni tair mo mac.<br />
leg. part<br />
A meic.<br />
1
42 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
From 23. N. 10 (B. I. A.), pp. 39ff.<br />
collated icith Rmvlinson<br />
B. 512, fo. 109 a if'. (B) and Harleian 5280 (H).<br />
1. [Ajurard • Mac Coissi^ arainic^ in n-airec menman-sa<br />
do chinel ^ Eogain maic Neill iarna indrad co hinndlightech<br />
'-><br />
i cinaith Muiredaigh<br />
maic Eogain do guin do , co n-<br />
airnecht ^ '' inndliged friss, co rucsat a bau ^ ocus a eocba<br />
ocus a seota ocus gur airgsed a dun feisin'^ .i. Clartha. c^-^<br />
Ni rolamair iarom Mac Goissi iarmoraclit no innsaighidli<br />
^^^ a xruidli forra ar omon a n-osnuidhe ocus a mallachtan,<br />
úáir ba éomalta ocus ba fer bithchotaig 9 doiu he. Conidh<br />
edh airec menman arainic in 'o seel feigli forsgaithi-si do<br />
^enam tre" glosnaithe fileta, co ro tincaitis he don gniom^'^<br />
iiaipm^ch etuailngech dorighensat '^ fris.<br />
2. Luidh-sen'^ fecht n-ann iar suidhiu do chuairt'^<br />
teghlaig CO a tiagherna i6 co Donmald mac Muircertaigh<br />
maic Neill i"* co righ Temrach. Pai- sen iarom ina tigh lighi<br />
for a chionn-sium '^ matan moch ria n-eirghi 7 ferftiis failti<br />
friss. Frissgart iarom Mac Coissi in failti flaitemhda hi-sin.<br />
larmifochti^ in rig;^ scéla do-sum iar tairisiem."-'^ Isbert<br />
som fri sodhain rocualq scela mora, ar batar mebra<br />
laisium coimgneda ocus sceoil ocus sencliúsa ocus gabala<br />
Erenn do neoch forcaomnacair dibh chetgaphail Erenn^i<br />
1 Irard J? ^ Coisi B H * arrainic B • ceneoj<br />
i^lw^w<br />
-- ciniul H ciuaid B ^ om. BH ' bu ii » feiáhé ít'<br />
» bithcoticc ti '" A B " tria B " gnioph H<br />
'^ dorigensaid B '' ^'•'<br />
sium iarom B dochum a B<br />
'* tigerna B '' »** mac Aodhu add. H andsom B<br />
'9 '-" iarmifoacht B iarmofoacht H tairisim B tairisium H<br />
'•^'<br />
do ueocli — Erenn ovi. B
, ^»?wl^<br />
Airec Menmaii Uraird Maic Coisse 4o<br />
iar ndilinn cusin n-aimsir sin a mbiti feisne. Isbert iarom<br />
in ri ara n-innisiodh do ni dona scelaibh scoitegda ' sin,<br />
ar ropdar mebhra laiss iat. Isbert som frisin i'i[g]:<br />
' Dogoa-si ',- ol se, ' do togha do primsceluiph Erenn ocus<br />
cidh be seel dibh dogóa' adfiassar-sa duit'. Isbert in<br />
righ frissinm in tiuphrad* a rogha ndo. 'Dpber em', ol<br />
eisidhe, ' acnt ^ tuirim-si dun anmanna na ^ sceul sin at<br />
mebra Iat, co feasamar'' iar siuidliiu cid seel dibli dogoafam^<br />
do faisneis diiin.' i<br />
3. Gonad larom roairmistí^í^r anmanna coimgline 7 prim- .<br />
nErenn do neocli dibli Ijatar mebra i^ ndo do l^d^ -^<br />
^^ radii 11, CO n-epert: 'Cid gpathscela Herenn bus maith Iat, v»>^<br />
»-"<br />
i^^atfiasar-''^ sa duit AM «ergliglii Conculaind J^, Tromdam ^<br />
Kchach Aireman '^^ Seel Uath Ecailsi, Gabail'^int Sidhe,<br />
^ u4f<br />
^^'^J^ify Aisijngi in Maic Oig, Tain Bo Cuailngni, Cupar in Da<br />
Istucadlia, Lorigias nUlad, dpngalai^ Conaild Cernaigh,<br />
'<br />
f- Cathbuadha Conl-oi, Caíadlígleo Cethirni", Mellgleo Iliach, ^'^^<br />
*^'vi Fiacalgleo Finntain'», Alrecar nAradb, Brisí'ecli Moighi >»<br />
«^'i't^'^'^<br />
Murtlieimne, Imslighi Glennamnach 20, in Cath for Gairich ,<br />
ocus I^gairicL, Us 21 in Dui^Chuailngne dia thir, DamghaL^'^O '<br />
ina Tarbli a Tarbda22, Tocliustal nUlad, Fer-^uitrec?<br />
Medhba, Mesca Ulad, Boithreim Ulad, Forbuis23 bFer<br />
1 scotecdaib B scoiteccoib H ^ toga JB dogoso H<br />
3 doghu H " ar tibred B in dtiobradh H ^ acht om. H<br />
* ina ii ' cu bfesamar H * togfamait B dogofum H<br />
* ocus primscela BH '" mebair B 1» doradha BH<br />
»2 attfisnr H '^ oighid Coiicnlaind add. BH '* Serglighi<br />
C. om. B ''' Airemaiu II '« Congalo H ^' Cetharn H<br />
'» Findtai H 1» Muidhe // »" iiGleandamhuac Jl ^' Au3<br />
B luBS // ^'^ a Tarbgae B om. H " Forfeia H<br />
^
44 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
bFalgac, Toicheim inanvBuidhen ', Aivne Finghin, Scela<br />
Alaxandair maic Pilip^ ac gabail righi ocus imperichta in<br />
domain.<br />
4. 'Mad ferr lat, atfiasar-sa duit na tanadha .i. Tain<br />
Bo Cuailngne, Tain Bo Fraich^, Tain Bo Uegamah/, Tain<br />
Bo Regamne. Mad ferr lat, atfiasar-sa duit na hechtradha<br />
.i. Eclitra Brain maic Febail, Eclitra Fergnssa maic Lete,<br />
Eclitra Nero maic Niatai/?, Eclitra Oengusae maic Fergusa<br />
Finn, Eclitra Cliouculaind , Eclitra Clirimtlioinn Niad Nair,<br />
Echtra Cliuiun (Jhetcliatjiaifi, Echtra Airt maic Cnind *,<br />
itcliatlif<br />
• • m d 1 Echtra Muircliertaig' maicp liErco, Echtra Chorbmaic «i<br />
Chuinn^. Mad ferr lat, atiiasar-sae dnit na cuimperto .i.<br />
Coiinpert Conchobair, Coimpert Conculaind, Coimpert Conaill<br />
Chernaig, Coimpert Cheltchair maic Uithechair, Compert<br />
Chorbmaic hui Cuind.<br />
5. ' Mad ferr lat ", atfiassor-sae deit dono primchatho<br />
Herenn .i. Cath Moige Tuired, Cath Cind Fheurot", Cath<br />
Moigi hitho 8, Cath Moigi Mucromae , Cath Cilli Omaide ",<br />
Cath Aichli, Cath Di^iphchomair, Cath Fre^^nn. Mad<br />
ferr lat na 'togííía^ dq^innisin^o duit .i. Togail Traei, Togail<br />
Di p, Togai l iji_^Tuir, Togail Larisa, Togail Elcluaidhi,!<br />
Togail Duin Aengusa, Togail Brpidne Da Derga, Togail<br />
Bruidne Da Choga, Togail Bruidne Belcon Breifne, Togail<br />
Bruidne Dáthi. ,,/y^ ,<br />
* hi Slemain add. B * chaich add. E ^ Tain Bo Darti<br />
no Tain Bo Dartada add. li Tain Bo Dartada H * maic<br />
Chuind om. H ^ Echtra Chorbmaic—Chuinn om. RH " domo<br />
add. BH ' Abrat B Feabrat H « hitha B hlthe H<br />
» Osnada 7? hOsnadha 11<br />
togla H<br />
'" do indis B atfiasur sa duit na
Menmau Urairrl Maic Coisse 45<br />
Siirec<br />
ten- lat dano ', atfiasar-sa duit na fesa^ .i.<br />
ricrenn, Feis Tighi Monduirn, Feis Tighi<br />
Tighi Caire, Feis Tighi Gnoain 3, Feis Tighi<br />
Tighi Melladhain*. Mad ferr let, atfiasar-sa<br />
duit dona 5 biiilibh " .i. Buili in Scail, Bnili BncÍ5e, Buili<br />
Bic maic De, Buili Cimbaoith Fatha, Buili Mochuda. Madh<br />
fearr let, atfiasar-^sa duit na tochmárcaS .i. Tocmare'<br />
Eimiri^ la 10 Coinculaind, Tocmarc Aillbhe ingin^ Cormaic"<br />
la Finn '2. Mad ferr lat, atfiasar-sa deit na haitnigh'^ .i.<br />
Aithe Blathnaiti ingine Puill ''' maic Fidhaigh la Coin-<br />
culaind, Aithi Graine ingine Corbmaic la^^ Diarmuid ua<br />
nDuibne, Aithi Mairi la^^ DupUruis, Aithi Ruithceirne '6<br />
la 15 Guana mac Cailcin, Aithi Eire ingine Loairn^" la i^<br />
Muredach mac Eogain, Aithi Dighe la'^ Ladhgnen , Aithi<br />
mna Oililla maic Eogain la'^ Fothadh Canann. Mad ferr<br />
lat toghla .i. Treochair Tighe Lir ocus Tuinighe Tighe'**<br />
Buirich, Smutgal Tighe Dumai-', Deochair"^* Tighe Cathbad,<br />
Togail Tighi nEchadha, Togail Bruighne Briain maic<br />
Briuin, Togail Bruighne Udili.21<br />
7. Mad ferr lat 22 tomadmond ocus fisi ocus serca<br />
ocus sluag/f? ocus tochomladha .i. Tomaidm Lacha hEchach,<br />
* dano oni. EH ^ dona fessaib R ^ Fess tigi Gnen fess<br />
Gnoain R " Melladhan R ^ dinibh H " bailib R<br />
' atfessor R ^ Tochmárc Edaine add. R » nEmiri R<br />
1» do R 11 hUi Cuind add. R ^^ ua mBaiscne add. R<br />
" instead of Mad ferr — haithigh R has Aitheda dano ^* in-<br />
gine Mind H ^^ n R Te H ^^ Suithcherne H " Loairne<br />
R 18 tighe ovi. H i^ Dumha "h ^" Deoair H 21 Ua<br />
Dili H Mad ferr lat toghla — Udili om. R " atfiasar-sa duit<br />
add. H
X<br />
46 Airec Menman Uraird Maic Coisse / /<br />
Tomaidm Logha hErne, Toniaidm Bri, Fis Mria Nem^cZ,<br />
Ji- %íÁXj- Fis Concobair, Fis Chuind Cetcathaigh .i. Baili in Scail,<br />
A^t, \ —:>. Fis Fursa^ Searc Cailligi Berre' do Fotha[d] Canainde, Sere<br />
^ . Crede '^ do Canann mac Gartnain, ^^A^iP<br />
I^i^li*^ Lacho do<br />
Mongan, Sere Goriilaithi do NiaJljGlundupli. Sluagid<br />
} llii~^P<br />
^^lUvV--^ ^'^^^'^^Wiago .i. SLaagad Ugaine Moir^K hj^l, Sluagad Dathi co<br />
fnr-') * Slial^ nElpR, Sluagad Neill maie EchachcoMuir n-Igt,<br />
^ a^ — Sluagad FiachnaS maie Baotain co Dun^uairi i Saxanaibh<br />
primsluagid Erenn olchena. Tocliomladb Partbalain eo<br />
Herinn, Toebomladb Nemid co •* Ilerinn, Toebomladh Fer ^<br />
mBolg CO Herinn, Tochomjadh Tuaithi De Danann go<br />
Herinn, Toebomladh Miledb maie Bili co bEspainJ^<br />
.Tacbpmladh Mac Mili a bEspain co Herinn,, Tocbomladli'<br />
•Cruitbnecb a Traeia co Herinn oens a nAtbtocnomladb a<br />
Heirinn co hAlbain, Toebomladh Loingsi Fergussa a<br />
hUllta', Toebomladh Muscride di Maig Uregb», Toebom-<br />
ladh na nDeissi a Temraigh, Toebomladh Clainni * Echach<br />
Mugmedboin a Midbi, Toebomladh Céin a Caisil, Toebom-<br />
f^f^^\^<br />
ladh Dalriata a hAlbain ocus ani'o robort arfl//e einedba , ^^<br />
imdbai» fo Erinn archena'2. , ^i 'AcíaUuA' !<br />
8. 'Ma 13 ferr lat •* dano orcne .i. Orgain Maighi Ce<br />
la í^ Galo 16 mac Fephail, Orgain Atha bAi, Orgain Duin<br />
Dnbglaisi, Orgain Dinn Rig, Orgain Atho Cliatb, Orgain<br />
' Berrae E « Cridi H Credi K » Fiachnai B, Fiachnae R<br />
* docum J? ^ bFer if * co Heirinu no co hEspain II<br />
' ** hUUtoib K Breogain R Bregoin B. ^ clainne R<br />
cloinne H >" inni R andi H " ^'^ cinedae imdae H archena<br />
om. R 13 mad RH '* itfiasor-sa add. H '^ la om. R<br />
'» Galae //
o'!<br />
*^<br />
»<br />
Airec Memnaiu Uraird Maic Coisse<br />
Dune Delgon 1, Orgam Donain^ Egai, Orgain Maic Datho,<br />
Orgain Maic Mághacli, Orgain Sidae Nento ^, Orgain Srathae<br />
^uado *, Orgain Slebi Soilgech, Orgain Tuir Conaing,<br />
Orgain Oilig "^ for J^fitmac Indoi^ Orgain Belchon Brefne,<br />
Orgain Coirpri Cfundchait for shoerchlannaib Erend ', Orgain<br />
Echach for a macoibh, Orgain Cailli Conaill, Orgain Katho<br />
Rigbaird », Orgain Ratho Ruis Guill, Orgain Raího Tnaglii,<br />
Orgain Rathi Tuasle ^, Orgain Ratha Tobachta, Orgain<br />
Ratha Timcell, Orgain Ratha Cuinge, Orgain Ratlia<br />
Cuillenn, Orgain Ratha Cruachan, Orgain Cathracli<br />
Boirche, Orgain Ratha Blae, Orgain Ratha Guale ^o, Orgain<br />
Ratha Uilne, Orgain Ratha Nais, Orgain Benece •', Orgain<br />
Ratha Granaird, Orgain Ratha Buirig^^^ Secht Orcain '^<br />
Lindais, Orgain Duin Sobairc[h]e, Orgain Duin Cearmna,<br />
Orgain Duin •* Bolg, Orgain Duin Bice, Orgain Duin Binne,<br />
'Orgain Cathrach Conroi, Orgain Caihrach Mail Mill-<br />
scothaighis maic Anma Airmitin'^ maic Sochoisc '^ Sochuide<br />
maic Ollaman Airc[h]etail maic Dana Dligedaig maic<br />
Lugdach 18 Illdanaigh maic Rua^s Rofesai^<br />
m Spirdai Naimb^o Aithar^i sceo Maic,'<br />
doral Mac Coisi do fein ar duaithniughud "--<br />
.1. Maol Milscothach .i. milisbriathrach ^^ innsin, uair scoth<br />
1 Delga B ^ Dondain B Dondan H ^ Nenntan B<br />
" Sratha Sluagha BH » Eilig H ^ Mac Indoi om. B<br />
' for — Erend om. B « Ricchbard H ^ Tuaisli B " Gualae<br />
B Guala H " Beinnece B Bindece H ^^ Burich B<br />
" nOrgain H " Duin otn. H ^^ cathrach Maoilscothaig H<br />
1« Airmiten BH " Sofhis B '» Luighdech H i^ Euaidh<br />
BH 20 gpiruta naim J? Spiorata naoim H '^ Athair BH<br />
2* '' duachniugad dua<br />
^s ^*^ B shloinnti B shloinnte H Milscothach<br />
om/ om/lTt<br />
railisbriathrach om. B<br />
-. tl/<br />
47<br />
maic. Creidme<br />
Ar ba he ainm<br />
'<br />
4^;L>
J/3u^<br />
48 Airec Meumau Uiaird Maic Coisse<br />
briathar ocus scoth ihnsce isinn Gaidelg, milscothach iarom<br />
.i. milisbriathrach innsin. Conid ' annsin tra frissrogart<br />
in 2 ri dosom co n-epert friss: 'lndisifcL'^ dun'"*, ol se^,<br />
' an II scel sin , or ni chualamuir ^ riam he '. Gonad iarsin<br />
tra do 7 mdís Mac Coisi an sceul-sai sios don righ. Corp<br />
in sceoil 'sianna. Finit don cheannphort.*<br />
9. 'Ro ort^ em', ol Mac Coisi,!" 'a chathair for Moel<br />
Milscothach mac Anmai Airmetin" maic Socoisci2 Sochaidiu<br />
maic Oldoman Aircetail, maic Danu''^ Dligedaigh maic<br />
Lugdach IUdanaig maic Ruaid Ro-fesa, maic Credme an<br />
Spirdai Naoib i^ Athar sceu Maic. lar nguin Muiredaigh i""<br />
maic Airech i^ Aird Fedai i'' maic Mara Mogathaigh for<br />
saigtibis saoibrechtae for fedaib forbaisi.commidairlS boi^»<br />
Morann Moinmacv Cen cor uho Morann Muin mac side?!<br />
asraracht a intmecht ngallravV/thi ocus cosaiti22 ocus com-<br />
slaintiu22 fri-'sluagu saerceniuiPs slontoth^í o rogenair<br />
for Temra25 for' Anga tra ba rucíit ruip, rop foluch<br />
ba ceand morJ3enu26 im2'' mor foichean, ba hadud n-aird-28<br />
grise fo fidnaig2í» n-uarerraig3o Marta^i mis, co mbo<br />
1 Gonadh H * ind E ^ inuig jj jn^ig jj 4 dauann H<br />
^ or se H om. E « chualamar EH ' ro EE « Finit<br />
don cheannphort om. EH. E has Corp sceoil sisana budesta<br />
amal atbert Hhas Corp s. s. budesta * ro hort E ^° ol — Coisi<br />
om. E " Anma Airmitten E Auma Airmeden H " Coisc<br />
EH 13 pana EH "* Spiruta naim E Spirda noib H<br />
IS-Meraithig E Merataigh H '« Airig E " Feda E<br />
'« saitbthibh E i^ conmidmr E ^o ij^ E bui H ^i Cen—<br />
side om. E " om. E " saercineoil H saeircheneoil E<br />
^" slondad E slonnat H " ar Temra E ^' im mor cend E<br />
" a ií 28 mar E «^ foindnaig E foidhnaig H so f^air<br />
Jl 31 Martai H
crib<br />
Áirec Menman Uraird Maic/<br />
1 coimeirge bionadh clarogenar nat riam<br />
im^ressa coicriche^ 'coir na cert?^<br />
^Mr^<br />
10. 'Roselt tra for Mael Milscothach anní sin.a n-uaill<br />
ocus a n- amain si ocus a n-irdarcus na nmintiri sin, a<br />
ndeine ocus a tairphthige ocus a ndetlatus, a cruas ocus<br />
a ngairge, a nert ocus a nith ocus a n-amainsi na^<br />
muintire dorochtator.* Co roetsatar^ do Mael Milscothach<br />
a sessilbhe imechtrach o chathraig fessin sechtair et iar<br />
teclam^ na'^ sessilbi imechtraighi sin^ ba hand conacartha<br />
doiu a gcomairli dus cid dogendaiss^ imio orgain na'i<br />
cathrach ocus a toghail. Et batar he anmanda 12 na'3<br />
gcomairl«7/íí sin .i.^iumusach mac Fordinge^ Forranach<br />
mac Forecne, , Ogo Dr*fch mac ^^^}}jl^,^S^^^^'^^ 2i3£t«^°'<br />
mac. pi'gchdalof Manradh arrmac<br />
. ^igmmai6^ Mionaigi[d] mac Mintelaig,<br />
""<br />
Trentarraim<br />
raing mac<br />
^'''**'*'5|o^cT[iTa, SantacHan mac Sneidhriaghki, Ainbfesach Ainbfesac' mac<br />
Beccealuis in faidh boi aca ar in conair sin.<br />
11. 'Is annsin tra iarmifochtatar i'' inn oig do Ain-<br />
bfesach mac Beceoluis dus cidh ^^ rombiad doiui^ don<br />
orgain. Conadh annsin asrupart Ainbfesach mac Beceoluis<br />
friuu nach fitir^o a chuphus for 21 bith cidh nobiadh^i<br />
^ Cv^v- i -<br />
* thrait B so also H, hut corrected above line to crib<br />
2 am. B ^ inua B * doroachtar B ^ roethsatar B<br />
* teclamad H ' ina H * chathraig — imechtraighi sin<br />
om. B 9 dogeutais H '" iud B slu H " inna B '* anmand<br />
B " ina ii in jR " Indili BH '^ Tuscurnthech BH<br />
1« Mignamai H " iarmifoachtar B iarmofoachtatar H<br />
'® dogendais no cid add. B ^^ d.e B ^' coiinach fitiV B<br />
•'' ''•' fider H ar HB rombiadh H<br />
4
50 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
doib '<br />
(louii orgain. ' Rofetar-sa 2 daoib '<br />
3 , ol Nel mac<br />
Laicli Lasama/)i\ na nibiad'* don orp-ain-si. Fuairfecii<br />
inghen tSolnitliick ^ a muimi-sidbe et Enecu mac Eneclainn<br />
a aiti.6 'Beitit', 7 ol se, ' gruaidhe derga de a ndalaibh<br />
ocus dunadiiaib. Beitit* flaitbe ocus ecailsi for iarraidb<br />
I __naJ-Ji0ÍJi^gfte^^^^eiti^^ for a lurg. Piad n<br />
imniidbeab ocus imaoradi^ ii>ailte'3 ocus n-anradb ara<br />
1- bimradhugb na boirgne.'* Atresat rigb ocns rigfile[d] ocus<br />
rigbbbaird/ iman prgain-si' ol Nel, mac Laicb Lasamain/ y<br />
friu. 'Di'a ndcrLpJia '^^tra ,mu cbomairli-si, iii^bjjjrfaitne ind<br />
orgain-si.' 'Ni dingentar fort-sa si', ol Sauntacban mac<br />
Sneidbriagbla ocus ol Acc^ra^b mac Indili, ' acbt iurthar<br />
12. larsin tra dolotar ina curaidh ocus na catbmilid<br />
1 n-aoncomairli !'• fo aonsciatb d orgain iji^, catbracb. Is<br />
ann roboi '"'<br />
Eicsi '* ilgradbach ingben Dana isin catbraig<br />
ar a cbind.'^ Og cloistin ti-^iimgrellia 20 na cb'uradn 21<br />
ocus na gcatbmiledb ocus na laitb ngaile disidbe docbum<br />
na catbracb doluidb- 22 sidb^ for mullac]i na patbracb. i 1<br />
mboi-3 d'aCallaim na n-og, ar doruimen Ecsi na saraigfatbe^*<br />
ieocK<br />
' om. B 2 rofedar H ^ duib i? * mbia BH<br />
5 Soluithich EH « oide H ' beitid B bedit H » betid<br />
B 9 inna B '' filedba H " biaid EH " imruidath<br />
ocus imfuarad H " nalti B '< Here B and H add: Tuilifid<br />
(toillfit H) mallacbtaiu socbaidi itir truagb ocus tbreu ind<br />
orgain-si '-^ nderuta BH '^ inna córaidb ocus inna chomarli<br />
> E, an curaid ocus an catbmilid a n-encomairle H " bai B<br />
robui H 18 j^cse B Ecsi H i» ar cind an tsluaig E ara<br />
cionn H ^o tromgremtha B 21 corad EH 2» doUuidb H<br />
2^ an tighi ambái B an tigbe ambui H ^* saraigfea E saraigfithea<br />
G<br />
- H.i*>rí>-<br />
(9LÍ)
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
iagn tech i mboi. . J^ annsin rogesestar in druaghi geim<br />
n-a!iclithidhe2 n-uaclialda^ resna hogaib aodechatari dochum<br />
na cathracli, co n-epert Ecsi ilgradach fnu:^<br />
13. 'Cia hiachtadh n-uathmur n-anbhfeta?, andso ^ , j ^^e/<br />
ocus cia lasa ndentarV' Ar ni ba * hadhas disidhe amal<br />
'^<br />
^vr»>^',/ jronga]]ili V liidliná ocus a' híp£riiicns ^ ocus a"'lieci;aideclit i'^<br />
^"^ ' an anGfeiciiii mov sin do cliloistin 12 iua cat&'ai^h.i^ __^ .^^-Jtu^<br />
1^^<br />
Coijadli annsin rofrecart-sidbe^, in ^i fer^ lapártha lain ina<br />
cbnaire .i. Fonaithecli mac Dián-aithisc maic Fodalguiph is<br />
maic EtecWa^^ Innili maic Grista Duine^'' indingne<br />
cairdes IS dosidhe fri hEicsi n-ilgradaigh, co n-epert-sidhe:<br />
'Inti geisis in geim-si,i^ ni leis t'acallaim, acht lem-sa,<br />
ar20 is me is fer laburtlia lain ina conaire'. ' Cest áidm\<br />
or 21 Ecsi, 'oir is tusa is fer labliartlia lain ina conaire,^^<br />
^sneid aamli-sa anmllniia''-^ na.^^ laim^s ngaile ocus na<br />
gcuradh ocus na gcathmiledh domriacbtaclar -'^ com^ca-^"'""<br />
tbraigh.' Conadh annsin atcuaidh Fonaithach mac Dian-<br />
aithisc'-" tre glósnaithi fileta^» do Eicsi ilgradhaigh an-<br />
manna forsgaithi 29 na gcathmile[d] doriachtatar in gca-<br />
thraigso ecus batar e a n-anmann-sidhe:<br />
1 arúth BH ^ n-aichthigi B n-aichthige H ' n-uachalla<br />
B " om. B 5 !•„ jj 6 uanféta BH ' or si add. B<br />
ol si if * fu ii pu ii ^ a idna ocus a iudracus B<br />
10 om. '» B anfhéth ^^ B cloisdeu H '^ catraich B<br />
1" om. H 15 Odolguil B Odalguib H " Edechta BR<br />
1' Dune '» B cairdesa BH '» or se add. B ^° or BH<br />
'•'i<br />
ol H ^^ iua conaire om. H ^^ anmann B aumonn H<br />
''"' inua BH « lath «e '" BH doriacht B Dianathesc<br />
BH 28 fhiiideclita B filetai H ^» aumaud forscathaigthi B<br />
*" doriacht an cathraig BH<br />
51
52 Airec Menmau Uraircl Maic Coisse<br />
Tene An aonbeime i<br />
.i. Aodh,<br />
iViatli tiri Teatlirach .i. Muredliacli,<br />
*Tíualcl aomaut targada^ .i. Domhnall<br />
^elP mac Laoicli Lasamaiu .i. Niall mac Aodha,'*<br />
'^itíiís an Ard-apstail .i. Maolcainne ua^ Bradagain,^ «v; _<br />
Fonn fulp/i/ 13 carpaitniadh .i. Eochi/vVZ mac Firbaine,!*<br />
Geyi^ 'soiffhCjis solicthe .i. Cuitón ua if' Fallamain, '{n-yf *^'*^)^<br />
Bretliem an anchinged i; ainm Fruach i*^<br />
Ceun dono fri cloich do tslunndadh-sa .i. Cend Cairrgi. c«vi*^^<br />
2? .ol-. •<br />
•"' '•-"'<br />
In^ii^as beiraennd Fergusa maic Hoich<br />
•<br />
rodana .i. na<br />
tri maola Midhi, it e na tri beimenna dia mboi for Ghairicli<br />
I Ultaigh If' sc'eo Connaclitaigli^o ar nemnadli'^i nith. Et as<br />
e m'ainm-si fein ', 0I22 se, 'Fonaithecli mac Dian-aithisc 23<br />
maic Fogalguib^i maic Etechta-^ Innile maic Grissta<br />
Duine'.<br />
14. ' Cest didiu26'^ 0I-2 Eicsi ilgradhach, 'inarfasad2"<br />
dom-sa don tslogh soin etir atai in catliraigh indumtar-<br />
1 nan n-oenbeim H ^ targadaig R tarcadaich S ' Nel<br />
BH * Atha H ^ Mpel Caiiiach uo H « mac Aodha<br />
— Bradagain om. E ' *' aududKa i& h-Urthuile H<br />
^ etcessa H ^" Dalach mac Taulcliaiu R *> aidailc it!<br />
aidilc H '' erguuma R ergnoma H " fulaich H " Firba<br />
R 15 soidi R soide H ^^ mac R " anancinged R<br />
iuanaucingeíí H; H adds in margin: A. Uathmarau hinnfeasaigh<br />
'* In margin of H: aium fri hathcomarc .i. Tigernach ua Dermadan<br />
"^ Ulad R "" Connachta RH ^' ar nenma R<br />
^'^ ''^ ^i iar nemna H ar R aithesc R uj^ic Dolguib R<br />
maic Odolguib R " ^e Etha R di^ _r 27 inárfussa RH<br />
,<br />
^
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
thatar indainsedh i dam, or nach dot dnidhb^ dnadh lem-<br />
sa aumanna na» n-og sin cidh fri haoir,^ cid fri mola[d].<br />
Masat'^ seoit rig ocus oigtigerna ad ^' adhailge ^ daib, atait^<br />
seoit lem-sa ^aib tar a n-eisi .i. Midera Morainn, Molta<br />
maic Lonain, ]Lanlaplira[d] Laidhich, Linne ^ Laicb Laith-<br />
miiine,i« Medbamnus maic Fitbil,ii Indlicbt 12 n-an n-Aon-<br />
ghnsa, Neman fir Moire Muman, Mesra i3 maic Sen-<br />
cadba, Ecna n-an n-Ait/i/?ne, Niam Nera 1^ Nuallbrethaig, 10<br />
Briatbarcbatb Goburcbind, GÍamndtlecíit n-Etame, Im-<br />
scotbadb Cuimine, Cumtacb fir Fircertni, Fatba fidb fo-<br />
faine, Fothugad fial fial fior-oighed, Failte dearph tairisi ^^ i^»<br />
do gacb aoni6 aidbilgnius i" samugad sund.' 'Ma "^do-<br />
gneitbii'^ ^érám;^sa,', ol Nel i'-» mac Laoich Lasamhuin, ;,,-< .f*/t4.<br />
' roptis iat sin i» seoit noiasta. 20 Roptis terra aaibb d'iar-<br />
taigbe^i inata22 na seoit noshaigidb.' .--- ' vU,^ i^t^-^,^ .«ÍIm,'!/-<br />
15. Ba in uair-sin tra atfét23 Trentarraing mac Bo-<br />
gachta24 maic Rigedb Rothriune maic Laime2") Lomlaine<br />
clochcaop dond his rouoi2 a laim Ureisi maic Elatbaiu27<br />
ag urcbuitmhe28 arTbemraig29 dia taiscelta corra neoit,3'><br />
1 anainsed H indaindssed B ^ datnidb J? dutnidb H<br />
^ aiimaiid iniia BH * bair B haeir H ^ mastat H « ata B<br />
adat H ' aidilci B aidilce H » atát B itatt H » Linde<br />
BH Í» Liathiimine BH i' Fithail B ^^ Iiidtlec7ti B<br />
»'' Mesrai B " Nerai H " Nerai ner allbrethaig B<br />
'" cacb oen B cecb oen H " adilcnes B adailgnes H<br />
'« mad rogneitbe B i» om. H ^" noiousdai H "' iar-<br />
taide H ^^ indata BH " atfétb B adfet H =" Boctachta<br />
BH 25 lame B Lama H »« don his bui H rouoi om. B<br />
" Elatban H '^ qq aurcboim B oca hurcoim H -^ Temraicb<br />
B '» iiad add. B<br />
53<br />
"<br />
.
54 Airec Menraan Uraird Maic Coisse<br />
condaecmaing dar leic a bochta i do Ecsi ilgradhaigh,<br />
condocorustar i ngrith ociis a ngrinneld do imillach in<br />
tiglie.2 Is annsin rofhaitbhaistar ^ Gainne^ ingen Dinl-<br />
tadhaigh ^ '' oc aicsin in diubraictlie sin ocus in gritli-<br />
naiglithi do bretli for Eicsi n - ilgradhaig ara beluiu<br />
fouithin in tshirchocthi ^ poi etorru o chein. ' Pa deitbuir ^*<br />
eim duit', ol Ecsi, 'mor righ ecus rnirech o tartusa^ in-<br />
darba fort, mor n-anrud ocus n-ailti forsatardus on ocus<br />
ainim ocus espaidli tret daighin. lo in tan traH atai-si<br />
aniu a nert ocus cumacbta ocus uiaclius mor, ni haisc 12<br />
duit guairiugad frium-sa ', 13 ol Ecsi.<br />
16. larsin tra ^^ foruapratar ^^ jn^ oicc in cathraig<br />
CO rolasat ^^ faithe fiangaiscid 1 ' impe<br />
et condascarsat a<br />
mura 1^ ocus colotari" for a lar, et cocechaing^o Ecsi<br />
uadhaiu ceim^i n-ecubaidh ocus ni ba22 ceim n-acouair^s<br />
ocus CO rucad maithes na cathrach resna hoguiu co muoi<br />
isin 24 úaimh iar suidhiu. Gonad andsin tarrustar 25 for<br />
lar ina cauthrach ara gchind-som uamclioimetaide tliige<br />
Mail Millscothaigli .i. Daitligel Dallueimnecli,-^ mac seidhe<br />
sethar Sodliua2' Suluaire.^s Roiarfachtatar ind oicc dou-<br />
' annochta H * tigi H ^ roaitfethair B rofaitfethar H<br />
* Gaindi li ^ Diultada B ^ dibaircthi M dibairctlie H<br />
' tirchoicthi B tsirchoicthe H ^ dethfir H ^ tardad-sa B<br />
tartasai H " tré daigin B *' inuam dine B doio H<br />
1^ niaisc H " frim-sa BH ^* om. H '^ forfuabar(a)t B<br />
'" coroalsat B coralsat H " fiangaiscedaig H ^^ muru B<br />
mur H '9 coUotar B ^" ^i go ceuchaing H ^^-^ j^jj<br />
''2 bud H »3 n-ocobazV J?<br />
^i ísjq^ jr 25 tarthwstar indea B<br />
'^^ Dallbain??ech B " Sodba H ^" mac seidhe — Suhiaire<br />
om. R
sidhe cia forsaraughua[d]<br />
Airec Menmain Uraird Maic Coisse<br />
o--><br />
' inn uairali. Ispert sidhe friu:'^<br />
' Rougaupha[d] ', ar se, 'amis tairem^ do mnaiu ocus<br />
d'fernip na* catliracL-sa Mail Millscothaigli ocns ciaptar<br />
he, is baithe^ dnibh-si menma friu. Or bet^ imnaraig ar<br />
Oman etarscartha etarra et is rodana biuc, ' ol Daitbghel.<br />
Dothoitsi i ndochum na hiiama. Oreghns mac Naithech is<br />
amainsi cech ret.'<br />
17. Gonad iarsin ro iarfochtatar ind oicc do-snm an-<br />
maunda ina ufer batar isin uaim. Et iarsin roairmiustar ^<br />
Daithgel douibhsium ^ a n-anmanna etir firu lo ocus mna,<br />
ocus ni ar chalmautus na forui ^ baoi isind uaimh doar-<br />
faidh Daithgel, acLt dus in faicfaitisi- in i^ uaim cin<br />
togail forra. Et at e a n-anmand-side i^ roairmhista»-<br />
asuidhiu .i. Criol mac Craosliona,i^ Bolg mac Bithte] aigJi,<br />
Brecan mac Bangresa, Celtw- mac Sitligarmna,i6 Rama<br />
mac Rochlaidhe, Ros mac Rofolaigh, Fidhba mac Fochraibigh,<br />
Lesan mac Dathsnatba, Rinne mac Tuadba, i"<br />
Coire mac Cruadhgabann , Aighen is mac Angabbanu,<br />
Maigbe^^ mac Maoltamam, Milass mac Fornorach,-"<br />
Cuuag2i mac Tornoracb, Lonidb mac Lamtboca. 'It e sin<br />
tra' ol se ol Daithgel, 'anmanna na bfer foraraghbaid-si22<br />
1 forsragbadh R forsaragbad R " riu H ^ rogabud ol<br />
ge inus tairium H * iuna R ^ boithe R * beit R ' bic R<br />
8 roairmestar RH ^ dosom R " fhiru '' R fame R<br />
fairni H ^^ fuicfidis H '^<br />
ju,] ji u aide R oide H<br />
'^ Croesliutaid R Craeslinaid II " Celtar m. Sithgarmnai R<br />
Celdar m. Sitbgarman H " i» Tnatba R Agen RH<br />
»9 Muide RH 20 Milan m. Fernóradi RH '-' Cuad R Cuag H<br />
^*» forsaragbad R
56 Airec Menmau Uraird Maic Coisse<br />
ind u<br />
ingen<br />
um pcus^it e donp i anmanna na, mban £1 leo: Lenn<br />
Laintuora,2 Lene ingen Lmghiiirt,^ Certle ingen<br />
tSnimaire, Conal ingen CaincheUair, Tap^ ingen tSniqia,^^<br />
^, ,ot^iy«-^---_.—^JPatbger "i ingen Fighige,'' Suathat ingen<br />
Fatbsrer'' ine:en Fi!?liie:e,^ Suathat ineren Uama,* COTmair<br />
cuap ingen Garmanta, Cior^ ingen^^j mgen.^gri-<br />
'Trentuairg]ie, Tuagli ingen Tescadlia, , f<br />
Dearbh inssen Ceirmne ii, Craobh ingen Congarmna,ii Pait<br />
ingen Cetbanna. It e sin,' danoV" ol Dathgel, 'anmanda<br />
ina mban fil '3 leo'. L<br />
18. Amal rochualatar i'' ind óig batar ocon togail<br />
anisin, romaolaighset a menmanna, indala foirenn dib ar<br />
aithrighe leo tiaclitana, ar dimbrig leo an neich fuaratar; i""<br />
araili i^ oc saint ocus oc tocra isin uaim la tauairt on<br />
eisimbail i'' forsan foirind boi imbi iarna bfios i^ ocus<br />
iarna n-etargna i^ ocus iarna n-aisneis 20 doiu. Arapaidhe<br />
tra rosochtsat'i in cliuraid^i ocus in cathmili[d] la<br />
himnaire, or naptar dingmala leo in sheoit fouarotar^s<br />
ocus atraidsetur 2^ im amandsi^'» ocus faobruidhi26 ind fir<br />
isa crodh rochuitsetar.^'' Et ba he trath^s i mbatar isin<br />
' om. B - Lamthoraid R Lamtoraidb H ' Lingortaig B<br />
* Tapp B 5 an tsuima II tsnema R ^ Faithgér R<br />
' Figide R Fidhiche H " in Uammai H » Cir BH<br />
'" Suist B " Cherme B Cliong?íí-ma B Congarranai no<br />
^''-<br />
CoDgrama B.<br />
om. H '" anmauu na mban filet B<br />
" amail rocolatar H i' nech foruaratar J? anech fuarutar H<br />
1» aroile H " eisimbil B esiumail H '^ iarna fis BH<br />
19 etargnu B "0 ^i aisnid H rosochtait B ^^ cbuaro/rf<br />
B 23 foruaratar B uarutar H " atraigsetar JB atraighsed<br />
H ^' '-"' im arahnus H faebrai B " rocuidsetar H<br />
"« trath 07)1. H
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
tsocht sin tainic CBCu Scothindsci mac Genna i maic Cnit-<br />
biudha 2 maic Meite nach modh do -^ muinntir righna in<br />
righ boi for Temvaig ind inbaid sin et isbert sidhe<br />
friu:^ 'A oca', ol se, 'cia socht-so ''<br />
fil foraiuh?' La cor<br />
chuÍT^ niach n-err/de de fochetoir, co mboi for lar ina<br />
huama et ispert sidhe: ^ 'Nod^ nanusta in^ uaim fodaigli<br />
na dreime i^' sainraighclie ^^ boi dia muindtir-seom ann '.<br />
Roiarfachtatar 12 ind oicc do-som cia boi dia muinntir<br />
isin 13 uaim. 'Ata ann dano ', ol se, ' Snathat ingen Uama,<br />
Corthair ingen Druinige, Cir ingen Scripaire, Craobli ingen<br />
Congarmna, Pait ingen Cetbanna.'i^ 'Maith em', ol ind<br />
oig, ' nisnetarsem-ne 1'^ imat-sa ind fairinn sin ocus ni<br />
raghat a rimli no a roind^^ Hnd.' Amal rochuala-seom i'<br />
ani sin do radh dona hogaibh fris,i^ doroine i'' coin<br />
cilairn de sechnon na huamhae, 2*> co tarla indni bai ina<br />
hichtar co mboi for a 21 hoachtor.<br />
19. lar 22 tochar na set sin suas rofiarfachtatar ind<br />
oicc ait}ifiarfa/(//(í23 don uamcoiméte ^'i do^sDaitbgel Dall-<br />
beimnech ^*' dus in mbatar seoit ba ferra isin uaim andas 21<br />
a tucadh este.^s Isbert-som friu:^» 'Cia nobeidis,^" nip^i<br />
1 moc moic Gennai R * Cuidbeta H ^ nmda di E * ru H<br />
^ se om. EH * om. R ' •* asbert iarsuidiu R nat R<br />
nad H ^ ind RH " na drninge H ^' saiudradchi R<br />
>'^ ''• sandraidche H iarum add. R isind RH '^ Cet-<br />
bandoie H '^ nisueotarsim - ui R '*<br />
i rim na i raind R<br />
irrim ina roinn H " rochuala R roncualrt H '« ris R<br />
19 '^° ^i rone R sethno na huama RH j^a R 22 jer j{<br />
^^ ^i<br />
athfiarfa/gfi R athfiarfuigid H ^q^^ namcoimétaig R<br />
dend uamcometaich H ^^ Ai R ^g Dallbaindech R ^' iuas<br />
H 28 eigti j( 29 ru ii 50 ijeitis R uobetis H ^i ^jp^<br />
(sic) R<br />
57
58 Airec Meuman Uraird Maic Coisse<br />
scoit fo-fliiallach. i Noborterpaid-si 2 umorro inar 3 cura-<br />
dliaiu ocus far n-anradhuin for leith co n-erbhar-sa ^<br />
frinh anmannau nan set sainemanil filet ^ isin^ uaimh.'<br />
larsin iarora dorerpaidhsiot iirmuindter "? in rigli fo leitli^<br />
ocus it e a n-anmanda-sidhe: Aodli Moltacli, Mnivedhacli,<br />
Domnald dian daigherdlia, Maolcainnigh comramacb, Niall<br />
auilcecb^ ilbuadbacb, Ocan ua hUrtbaile, Dalacb mac<br />
Tilcbain if> trenfer in 11 rigb.<br />
20. larsin doruirim doiu Daitbgbel Daillueimnecb 12<br />
anmanda na set sainembuil boi ag^^ Maol Milscotbach dia<br />
roind a morseisir ar gauluiub gnima.i* 'Or forurec fir-<br />
fiatba,ió argat n-án n-oigtbiagerna,i6 nma n-án n-air-<br />
cidhe,i7 iarn nderg n-ernbasacb, imat fian iidbcelda,is forga<br />
sciatb scelluolgach,!^ baeglanda '^o nmaidhe, cuiin cairedha<br />
craostolla,2i tola srian sitbuallacb,22 etaigbe ildatbacba,<br />
glais gorma cborcardha, daucba ocns tnlclmpba, airdiena 2-*<br />
ibardba. Ni airmbim min- 24 mbauine. Asoin duipb taisel-<br />
iiadb 2á ma ueitb ni indsaigbid cbatbracb Mhaoil Mils-<br />
cotbaigb do rigbaiu roruadbaiu no d'eicsiub amainsibb<br />
' nobarderba/fZsi B nophorterbaidsi H ^ in<br />
far R in uhar H " conerbarbar-sa li con erbor-su H ^ saiuemlaib<br />
failiut B soma.memla ul H * isiud B ' muintir<br />
fir B 8 for leith B » ailcecb BH 1» Tailchaine B<br />
Talchaine H " and H '^ Dallbainnech jB " oc E ac if<br />
' a mórfeisiur ar galaib gnim B a morfeisir ar galaib gnima H<br />
'5 firlatha B '* arget n-ard n-óctigern B arcat nard nocticcern If<br />
' foiallac^ H<br />
" n-argide B '* fidchilli J? fidbcelluch H '^ sceldbeimnecb<br />
BH 2T baeclanna B ^^ corida croestolla B coridea craestoldai<br />
H '^ sirballach B siballuch H " ardiana BH<br />
^* om. B *5 asein dáib taisilba B taiseluhai H
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
cidh iarmudh i Mail ', ol Dathghel friii ,<br />
59<br />
' cenmotha beo-<br />
alma^ j, eich ana, e[i]ch luatha, bai biiidhe blichtaidhie,^<br />
daim^ tarilli threuaire, tuirc thenna ^ thigenda, mil^ muca<br />
raoltchaire," cron cnil/fZ^ cron adbuail^ cliathracli Mail<br />
Milscothaigli daib-si far morliseisiv. i*^ Atbiur firfiadlmuisi,<br />
fothaighim foirb,ii ol Daithgheal friu.i'^ larsin tra ro-<br />
chroithsit 13 ind oic in chaithraigli ocus rucsat a mboi<br />
inde. Ba leir ttra i^ ind orgain-se neoch i^ ba gleith ech<br />
nDegliadh.i6 Ba tenga bo i" Goibhnend. Pa dighlaim<br />
dergtheinedh do neoch roortatar. is Heich Deghad ce-<br />
damus: uail a ngeltatar oc Temair Luachraui^ deotar itir<br />
uir ocus griaun.2o Bo 21 Goiunend dano:22 ani nogeleth<br />
nomeleth2:i itir feur^* ocus uisce. Dighlaim dergthenedh<br />
dano: ait a lecar foidhnuidhe^s ni gnath di ni dfácbhail<br />
dia hesi. Conadh rissin tra 26 samuilter in orgain-si<br />
chathrach Mail Milscothaigh.<br />
21. Ba hand tra boi righ Temrach iund inbh;udh sin<br />
CO mbuidhniph, co morsluagaibh 27 ufer'^s nErenn imbe<br />
do dol a choiccedh Maic Maghach ocus Maol Milscothach<br />
ann2i» amaille ris. Rancatar echlacha iarom^" co Maol<br />
1 cid iarmomail H * almai BH ^ bai bodai blichtaide B<br />
ba boidhe blichtbaide H * doim J? ^ tinde BR ^ om. B<br />
® adbail B adboil H<br />
'' moltcaerich H * cuiled B culid H<br />
'" morfeisuir B morfesir R " forib si B '^ riu R " docroitbsit<br />
B " tra BR » uách B nocb R '« n-Dedad E<br />
'' bou B " ''' di neucb doortatar B Lochrai B Lnacra R<br />
^" '^'<br />
etir vir ocus grian B itir fer ocus uir ocus grian R ba<br />
B 2^ dono B duo R 23 nomeilidh R " fer B uer R<br />
'^' ^'^ alegar foidnaig B allecar foidhnaig R conid fris-sin<br />
=" slogaib R 28 o„i jj 29 0^, 2£ 30 o„j. ji
60 Airec Menman TJrairA Maic Coisse<br />
Milscotliach co ufios i seel a orgne. Doluidli-siclbe co<br />
ngallnigad a orgne ocns a Lsaraigbthe ocus a imdergtha<br />
i ndocliuma a^ righ ocus isbert* fris: 'Indar linm-sa', ^<br />
ol se, 'nipsa» cell cin chlocc, nipsa^ emit cin ebeie/'<br />
nipsas Lai ' cin imditin,8 nipsa^ neimetli cin imfochaidh,^<br />
nipsa^ bla bithdilis,io nipsa'' conair cbuanarta, nipsa^<br />
buaile protblaigbe, i^ nipsa '> larabreid 12 lamgblanta, nipsa^<br />
grenacb cecbardba, nipsa ^ bamusc socbaidi, nipsa babba<br />
airecbta,i3 nipsa ^ lus cin fursanna i"* coniee do linn-se<br />
ocns do flaitbemhnus dam, a i^ mo dbil, a mo i^ domanda,i6<br />
a mo 15 ^"^ t[b]iagerna ', ol Maol Milscotbacb fris. ' Na<br />
ben-sa aitbuerV^ ar in ri,i!' ' dorocbar nemb for talam<br />
no docoid muir dar^o múra^i no docoidb ditb for daoine^'i<br />
no taiscebba '^^ ind orgain-si duit-si mo rigb-si co[t] 24 dire<br />
ocus cot eineclainn, amal atberat fir 25 Erenn am fiad-<br />
nuise ', ol a t[b]iagerna ^6 fri Maol Milscotbacb.<br />
22. Gonad ^^ annsin ^s conaeart Maol Milscotbacb<br />
cbuca^s na VI ^o n-oneboin n-anbblc rouatar^i bliada[i]n<br />
ar ficbit for innarba uadb^^ resan orgain, rofaidbe ^3<br />
1 CO fis J? go fis -ff * a ndochum a i2 a udocum and H<br />
^ atbert R * indallim-sa jR indar lind H ^ nirpsa BH<br />
^ ces H ' aei 2Í « cen diten R ° imfochad R i» blai<br />
bithdiles RH » brothlaigi R brothlaidi H ^^ lambreit R<br />
lambret H *^ attbiu orecbtai R atba airecbta H i" fnrsandatb<br />
R fursaunad H >^ am RH '^ domaudai H<br />
" tigerna RH '" frim-sa add R '" do add. R «o tar R<br />
2' raurai H '^ for doine R ar doinib H ^3 taiscebi R<br />
thaiscebe H ^4 cot RH 25 gry jg 28 tigerna RH<br />
" conid R gonatb H «s tra add. RH " cuigi R cucai H<br />
^° na IX R na nae H ^^ batar R «^ n-nad R ^3 ^ofaidi<br />
R
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
uadliai ina cona sin for liirg ina n-óg- i ndiagh ina<br />
gabhala.3 Et amal rochualatar ^ ind oic batar urn na^<br />
gaphala eicethacli ^ na n-onchon n-anbhli ^ ina ndeghuidh,*<br />
rodusgaph crith ocus uaman condusrala ^ i ngritli i^ ocus<br />
uaman ocus grindell,ii condergensat 12 lorg ocus tosach<br />
iarsuidheiu. 13 Is annsin tra adruphart i* Nel mac Laicli<br />
Lasamuin friu: 'Dorairngert-sa duip', ol Nel, 'ani no-<br />
bhiadhis don orgain-si'. 'Cidh^^ arna denem-nei^ maith<br />
deseom innosa?' ol Aithis i'* in i'^ Ard-apstail ocus ar<br />
Lethainm Fir Andatha,''"^' da comalta in^^ righ. 'Talla<br />
foraiph on ', ol Nel mac Laoich Lasamuin friu. ' Mad<br />
tha]la2i foru ém', ol siad', 'doueraum^'^ la bennachtauin<br />
ocus la failti do Maol Milscotbacli ani donrocht^s fo<br />
imtliuach.'24 Patar a[e]ntaigh ^j tra iarsuidiu ^6 in triar-so<br />
am chorai ocus im^^ aitliriglie fri Maol Milscothacli,28 co<br />
n-epert Maol Milscotbach 2« friu:<br />
'Triar fern's do '''' muinntir in ^" rigb. rodaerc bruth ocus<br />
brigli<br />
tri cathluain glana amail glain. rop ferrdi Maol dia<br />
rochtain.<br />
1 n-uad E ^ for lurg ina horgne R ^ inna ngabala B<br />
ina ngabalu H * roncualatar R roncolatar H ^ imna RH<br />
* ecetach RH ' anbli R n-auble H * ina degaid H<br />
^ condarala R condusralai H ^" a ngrith H " grindiul H<br />
'2 condergensiut H " fortbaib iarsuidiu R " atrubairt R<br />
atrubnrt H "^ ana mbiad R '^ immoro add. R ^' deuam<br />
R deuaim-iie H ^^ Atbais R Aithes H " ind R an H<br />
20 ^i ''^ Anduda R Aunatba H ma talla RH douberam R<br />
" ="• deroacbt H fo imtbucb R fo imtocb H «^ batar oen-<br />
'^^ tadaig R batar oentaigt H om. R. -' om. H ^* om.<br />
RH 2" s« de H ind R<br />
61
62 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
Diass di[i]plii do Leth Cuind. fer do 2 tsil Oililk/ Oluim^<br />
tri braitbre ^ aoutaigh ^ focress. cen cop foccus a gcairdiss. ^<br />
Niald mac Aodha [e]arc[tli]a "^ ináil.s Maolcaindeigh ua<br />
Bradagain ><br />
Ocan ard ergaire Gaild.i" comaltaH détla Domnaild.<br />
Tancatar có rer dia tigli. 12 Mail menmamiigh Milsco-<br />
tliaigli<br />
is ferrdi Maol as gack^^ cur. ferra-sum de a trim-'.<br />
Triav.<br />
23. In tan tra bouth ^* forsna i^ briatliruipb sin ocus<br />
tarmartatar inn óig facuail a creithei^ la Maol Milsco-<br />
thach, is and adrupairt Anufessach mac Begeolais in faigh<br />
boi aca^^ ocus SandtathacLan i*^ mac Sneidriagla 19 oous<br />
Accouhracli mac Indili: ' Dolbfamait-ni, 2" a oca', ol iat-<br />
sidhe, ' sé muca mieinigh^i uaib-si a n-einech22 na sé<br />
n-onc[h]ou n-anblei rofaidhe Maol Milscothach, comageba23<br />
doib itir chona ocus muca 24 ocus co na cechlaphair-si etir<br />
athairic ona conaibh ucat fribli'. Batar he anmanna na<br />
se n-onc[h]on25 rofaidhe Maol Milscothach ina ndiagh-<br />
» dias diib RH ^ di R » Auluim RH * brathair<br />
RH ^ aentad R * cairdes RH ' erctha RH » mal<br />
H 9 Bradradaiu R "> nGaill R Goill H " comaltae H<br />
1' reir da thaigb R '^ each R cecb H '" both RH<br />
15 forna jB "^ f&chail a crichi R creche H " boi aca<br />
om. H '* Sanntacban R Sautachan H ^" SnedriagLie H<br />
^" dol-famue RH ^' mieneich R inienich H ^^ in euacb H<br />
2^ combageba R combaegebai H -^ conae 7 mucai H ^^ ucat<br />
— n-oucon om. R
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
seom .i. Aer ocus Aithisi ocus Imderga[d], Glara ocus<br />
Griss ocns Goirtnriathar. Et batar he anmanna na sé muc<br />
mieinigh^ rodolbsat-aidhe 3 ina n-enecli-som: ^ Docliald ocus<br />
Dine ocus Do[tli]cernus,-' Cailte ocus Galma ocus Forn-<br />
gabhail. Ba fir tra ani sin; rodolbsat na sé muca^<br />
"^ mieinigh combarogba doiu itir cliona ocus muca * et<br />
conacualatar ' ind óic etir athairicc lo ona^i conuiph ucat<br />
friu. Collotar ind dig a laim cona n-orgain leo. Lotar<br />
eclilaclia on righ iarsin a ndiagh ina gapbala,i2 conralta<br />
dibh secb laim, co ndernta preit i^ de fri Maol Milscotbach,<br />
nocbo rucsati* inn dice ini sin ar tairisini^ ini*"' rigb leo.<br />
Araidhei'' tra nipa tauartha-sum a n-eisli8,i8 ar ba tene<br />
ai-' coclaigh20 ataconinuic-sium et ba feith tar cnuca2i<br />
cacha n-epert22 do 23 degbriatbra[ib] fri nech notasaraig-<br />
feth. 24<br />
24. Conidh25 annsin tra conacartha a righc[h]omair-<br />
lighe dosom ocus niptar2t5 saobchomairligbe conacartha'-"<br />
dosom isuidhiu, acht comairliglie 2S a athar ocus a hsenathar<br />
itir mnái ocus fir. 29 Et batar é a n-amanna-sidhe: 3o<br />
1 Athais R Aithes H ^ muca mienich R ' sum RH<br />
" aide RH * Dothcerusa H * mucai H ' combarogab<br />
RH 8 conu 7 muca R conai 7 mucui H " conacolatar H<br />
" atarnaicc i2 atariic H i' doua i2 '^ ngabala ii ugabalu H<br />
1^ conderna pred R couderntai pred H " niconrucsat R<br />
15 tarisin R '^ ind R " arai R araei H '« niba<br />
tabartha a n-eslis R ni bo tabarta slum esslis H ^^ \ R<br />
2° coclaid ^i RH fg^jj ^^it cnoca R feith dar cnucae H<br />
22 2'' cech epenl R cecha epert H ^Mi i? nodasáraiged R<br />
nodosaraigedh H ^^ gonadh H ^^ nirptar R "' conacartai<br />
H ^» comairlig H *» muá 7 firu "° R aumaud<br />
saide R<br />
63
64 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
Ordan mac Airechuis, Toice mac Taircedhe,i Calma mac<br />
Cathbuadbaigb, Cosgar 2 mac Turchurtliaigli,^ Miadhach<br />
mac Menmanradh , 4 Escaidh mac Morsluaigic?,^ Gaiscedh<br />
mac Imairic, Agda^ mac Erchora,'' Dana mac Trencbridhe,<br />
Caonchruth mac CaoindLelbha. Batar be sin a rigb-<br />
chomairligb-sium ^ et rigbcbomairligbe a atbar ocus a<br />
bsenatbar riamb. Et at e dono banflatba ocus bancbomair-<br />
ligbe^ batar isin combairle sin: Flaitb ingen Firinde,<br />
Socbell ingen Tidbnacuil, Feli ingen Caoincblotbaigb,<br />
Failte ingen Tairisin, Diuiti •• ingen tSlanc[b]ndbi, Mine<br />
ingen Becmenman.<br />
25. lar n-imacallam tra doiu uile *" dodeocbatar a<br />
baon-inadb ocus a baon-cbomairligb 11 d'imradhugad 12 ria-<br />
raigbtbi Mail Milscotbaigb. Et isbertatar i3 Ms combadb<br />
be budbein bu[d] 14 bretbem forsan^^ orcain, ocus ispert it^<br />
Maol Milscotbacb friu: 'Robretbaig aim rim-sa', 1^ ov<br />
esidbe, '0 re Fiacbacb maic Báotainis ocus rue aingel<br />
De do 1" neimb breitb fair fiadh sluagbaipb Herenn, co<br />
n-epert in t-aingel fiadb na sluagbuipb: 'Cond2o caicb a<br />
hsluagb', ol in t-aingel. 'Lenaidb sluagb saogblann,2i<br />
luatb iar treiu touangar, urraid^'^ cacb ara ní23 dofeitb,^^<br />
1 Taicced m. Taircedaig R Taicedh m. Taircedaich H ^ Coscar<br />
H ^ Turcbarthaig liH " Menmauraig R ^ mórslMagaig R<br />
'' rosluaga«Z // Agdha H ' ** Urchora R sium om. R<br />
'•* banflaithi 7 banrigbua R bauflutba 7 banrigbua H ^ Diuidi<br />
R Diuide H '" uli R uili H " cbomarli R comairli H<br />
" d'imrádud R d'immradat H '^ asmbertatar R '* bud RH<br />
i> aran jK " asmbert R " rium-sa R rium-sai H<br />
18 Baetáin R Baedaiu H '^ di R 20 conn H 21 saeglond<br />
BH 22 aurraid RH -' ar ui R ''' dofet H
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
tuca cachi a rucc. Boi tra rigli for Temraig in inbiiidh<br />
sin .i. Domnall dinbartach, taiiarthach,^ tetbuillecli TemLrrt,^<br />
airdrig ^-sidhe adhamlira, airegdha, oirdnidhe Erenn, mac<br />
sidhe morchathach morghlonnach Muirc[h]ertaigh maic<br />
Neill maic Aodlia. Et is e Maol Milscothacli adruphrad^<br />
ann Aurard ilgradliacli ildanacli ildirech do ^ Bhriun- ''<br />
mhnigh , mac sidhe caoinclilochach ^ costadhaouch 9 Coise<br />
do 6 Chondachtaiph. Massa if> Maol Milscothacli a ainm<br />
cose aniuii is Maol gan Indile.i^ Biadh ga i3 teine i^<br />
uadha i^ a ndire na himirce , ^^ genair ^"^ nech ann arsius-<br />
bhe 1^ in Gallba Gaidhelach. Biadh i^ srnth soiraen i''<br />
i<br />
mbiadh 20 noinden noindenach.' "^i<br />
26. Amal roncualadh 22 Domnall tra na 23 feighbriathra<br />
fithnaise24 do radh do Maol Milscothach fiadha dochoras-<br />
tar25 echlacha20 uadha2' i ndiadh28 ina gaphala. Et ba he<br />
luidh 29 forsan echlachus 26 sin .i. Robad mac Rofuagradh 3"<br />
do 6 tuathuib fian filidh[e]achta co bfuair 3i-seidhe na hoca<br />
imna gap al a 32 ag roinn toruind^s fnrri, co n-epert friu:^*<br />
1 tuc each R tucat H * dubartach tabartach RH ^ Temrach<br />
R » ardri R ^ asrubrad R adubrad H ^ ái R ' Brian<br />
RH " cainclothach RH ^ oni. H '" masaide R masa H<br />
" >'' indiu R andiu H cain Indile R gan ludelie H '^ biaid<br />
gai RH 1^ tened R teniud H « uad RH 1« andiaid<br />
na bimirge R anderedh na himirce H " dono add. R<br />
>* airsiusa RH ^^ biaid R soimin ^o R jmbia R ambie H<br />
21 ininoindenacb R 22 '^^ roncuala it! roncualai H iuna R<br />
ina H 24 fiduaisisi R fidnasiu H " docuotar R docotar<br />
H 26 echlMS ecblachai H «^ ^s uad RH n^jaiti R<br />
»8 luide RH 30 Rofbnacra RH »1 fuair RH »« imman<br />
ngabmi R imna gabail H ^^ torainn RH '* frissuide R<br />
5<br />
65
66 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
'A oca batar arclaigh . ag<br />
ovcain Maoil Milscothaigh<br />
raasa di[i]bh ^ dlighis^ greiss . fearr duibh na tarta^ a n-eisslis.<br />
Ata leis ga ^ gona rigli. nat soa nad imarbrigli •'<br />
is de rongaot 6 gradaib gal . gruadh<br />
Breisi maic Elathan,<br />
Conrolu adhuigh a taigli ^ . flatha darabha ^ a Temraig<br />
CO torcbar de isin cath . Muighe<br />
tuathbbuille^ Tuireih.<br />
In t-aeil'thenn dloinadh i" gail . roreng canari^ a Cruachnaibh<br />
ni fargnimbhii i lomain laic . rola fo muir do i- charruic.<br />
Na da n-arm i3 siu for each n-ai .<br />
Mac<br />
Etna^^ ocus Mac<br />
Adhna is<br />
acht na 16 dombeii'i^ amach . maruit i* la Maol Millscothach.<br />
Saiget reime rigtis rainn . dusfavlaic Dalian Forgaill<br />
batis de toltai» drecli . Aoda niair'^" maic Ainrairech.<br />
Bir-i cbrnaid belra-^ buan a gle .<br />
fognit-3<br />
Crithenbel24<br />
cainte<br />
oc claide Duin Breisi '^^ brais . ba bir cliruaid fir imamnuis.<br />
' masad diib B<br />
' dliges RH ^ tarda R tartae H " lais<br />
gai B lais gaei H ^ nad soed nadimor ambrig RH (ivith<br />
punctum delens under a of ambrig in B and under a and m in<br />
H) ® is dib rogaet B is dei rongoet H ' Conadrola a<br />
taig R gonrala agadh a tig H ^ diaraba R darabai H<br />
R '" dlomtad H caiar R " imfarcaib R im-<br />
'•' tuathbuillig<br />
fargaib H »2 ^i E de jff » i^ tan aium B Nata n-airm H<br />
" Etnai BH i^ Adnai BH 1« nach BH " domber H<br />
'» marait BH >» tollta B toltai H ^o o„j _g ^oir H<br />
*• Pior H «2 belrai B berlai H " fogni BH »^ Cricbinbel<br />
H 25 Breis n<br />
I
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
Rotoll 1 cluasa gairm co fraig . Dagdha in lorca - litenaigli ^<br />
sithelad tria* rindib^ rus . munbad^ mac in^ Og Aongus.<br />
Biadh 8 nech uaibh dia mba guais . bherus 9 in bir sin<br />
CO n-erbara ii ochan auch .<br />
romgeguin<br />
tria^o chluais<br />
67<br />
12 Maol Milscothach.<br />
Eol dam-sa inti notbera^^ . ocus inti nodgena^*<br />
acht nimgenai' ciapad I6 Gall . each aon forsa mbia^''<br />
Domnall.<br />
Fobithin Domnaill i ^^ Neill . an?(S i" cech Domnall fo grein<br />
nosmolfat tar magn mall . nis aerfat 20 acht oenDomnall.<br />
Cid in Domnall sin amein-i .<br />
as-'^- espuid dia -3 airmitin<br />
mas 21 do hsil na righ gu--> rath . cen'-6 sidh-i fri Maol<br />
Maol Milscothach d'eis^^* a bo 2-'<br />
Milscothach.<br />
. itir Chlartha-'" ocus<br />
Chlo 31<br />
massa neach uaibh rug a bhil . nicon marfot^'^ a ócu.' A<br />
oca batar.<br />
^ '^ dotoll B lorgaig R lorcaidh H ^ lictinaig B * atbelat<br />
do ii 5 rinue E rinde H « minbad B ' ind B &.n H<br />
8 biaid BH » berass H " i'<br />
tre H -erbarai H<br />
*2 romgeogain RE " nodbera B notberai H '" notgéua<br />
B notgenai H '^ ningenad BE »« ciabad BE " forsmbiad<br />
i»<br />
B forsmbiat E i^^i B ui E ^^ anais R<br />
20 arfai E 21 ^ein B immen E 22 jg ^5^ 23 ^1 B<br />
24 maso B ''^ co BE ^6 cin B gen E " git E ^s ^<br />
ML diaid B des E 29 ])^q jj so<br />
^tir Clotbra B itir Cloarthae E<br />
L " Cloo E 32 niformairnfot E uiformairfot B<br />
I
68 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
27. Is 1 cd sin isbert^ Ropliadli ^ ^<br />
mac Roflmacra/^i<br />
friu.5 Frisrogart Aurcliuitmlie f' mac Sodethhir dual cair-<br />
desa " do-sidhe fri muinntir in^ rigli, co n-evbiiirt^-sidbe<br />
ac urchuitmhe 10 assa leith:<br />
A fhir thall n dar fearba 12 fis . masa<br />
is 15 dearph 16 ni gin •'<br />
thu dogni i^ in mbui-<br />
dbris 1^<br />
cin gan 1^ cath . robairgi i'-* Maol<br />
Milscothacb.<br />
Guiu maic bratliar in ^ rigb do . ar aba2i' ailuine^i bo 22<br />
dia mbetb23 ni tisad fri 24 gjmy , jg ijgg nach^s tend 20<br />
Decair lium-sa^"^ tincbo8c2'» caicb .<br />
a dul feine ^" fil ^i<br />
do<br />
do diúnius.2"<br />
Maol Milscothacb<br />
milblaitb<br />
i lose 32 . ni tbard ^3 aire fria tinchosc.<br />
In fer fris tarla 34 a ir 35 . nocba 36 ba ris boi a dir<br />
na hacailkmi/t a rigb ruagh 3'<br />
. dus in mberadb era uadh.38<br />
1 iss 5 2 asrubart B atbert H ^ Robad R Robat H<br />
* Rofhuacra R Rofoccrai H * ru H « Aurcboimued R<br />
' cardesaide R * ind R ^ co n-epert R go n-epert H<br />
"> aurcomdet R aurchuidbeth H " ''^<br />
tall R ferba R<br />
ferbae H i» ^oni R ^' i* mbuaidris RH as H 1« derbb<br />
RH " i» gan RH cen R gen H '» doboirged R do<br />
airged H ^" abae ii ^' '^'^<br />
albine i?if bou H " mbeitb<br />
a I<br />
ii<br />
fria BH « na J/ «« toud Eff «7 flim^^s R<br />
^^ lemm-sa R lim-sai H ^^ ^'^ tincosg H fcin RH<br />
31 fail R S2 allosc H " tarat R " tarlae fl ^s fhir _r<br />
" nocba JÍ nocb H ^' ruad íiJí ^s ,jo3 imberaid n-era<br />
n-uad R dussimberad n-erae n-uadh H
Airec Menman Uraird Maic Coisse 69<br />
Madh eadh i atberadh a righ ^ . amail nochabera 3 ni<br />
CO ndeisidli ^ sodhain gin ^ aclit . for ^ gaisce[d] no ' fili-<br />
[de]acht.8<br />
Ecmaing nocha n-erbert '> riam . fris nach duine i" i mbrat<br />
no 11 i mbiad<br />
acht rotbia ar Domnall ua Neill . fri 12 gach duine i3<br />
fil i'<br />
Ciapdis ganna fir betha . otha Lifi co Letha<br />
fonn 15 grein.<br />
rnsfiurfai'' ól nipdais gaind . dighi do dernaind Domnaill.<br />
Doraegha 1'<br />
i n-aghaidh 1^ ronas i-'<br />
Dernail uaglina-i ureacas graidh --!<br />
. cnca chncang-'* co-<br />
madlius<br />
. ingen Taidg tarudha<br />
taoudha[ig].23<br />
Fialsum fial-si cotagaiu^* . comrair^ó garta diblioninu<br />
saint doiu cin'^s dimga^' fo chlith . nlc doiu cin'^s ni<br />
do taisc/(7/^<br />
Ni arlaghat^s a n-éte^o . is ar aidliblitin méte^i<br />
acht nach anat 32 a ndi laim . agasgail 33 tre 3^ imforrain.<br />
1 ed J? edh M * atberat a ri R atberad H ^ noohaberae H<br />
* CO n-desed R co n-desit H ^ can EH « ar H<br />
' ocus B no ar ii « úMacht E filidecht E » nderbairt E<br />
'« i^ nach mbeo H uá E 12 for jr 13 nduine H<br />
" fail E 15 fo jijj 18 rosfiurfad E " doroegai H<br />
1« indaga/fZ E auadaig E "^ rosnass E -" chiica cngaug R<br />
21 Derboi7 babdgnai R Derbail badhuae E - graig H -^ tarb-<br />
'-" gnai taebhaidh RE<br />
'' cottagaib R cotogaib E comrar R<br />
^« sant can >*' '^^ R sant dhoibh gau E dimdai R gan R<br />
'^^ cen E ni harlagat R ^° ^i<br />
n-eti R n-eide E adblit<br />
méti R meide E ^^ ua hauat R nach anad E ^^ acascáil<br />
R ogaascail E ^* tria E
70 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
Noco n-esarraclit 1 amach .<br />
in Gall domarp- Congalach<br />
chorthaiscet 3 a ndis fo brut< . cethreS meicli do bhronnargut.<br />
Cen CO betli ^ ag"' Maol acht sin . in dias sin dia ^ tesargain<br />
ricbhatis a ba dia toigh^» . Mail meruallaig Milscothaigli.<br />
Turma ine i" cine[oi]Ui Eogain . o rofersat a ngleoghaoil i'^<br />
is fair nodusbera i3 a thlus . for ioc 14 ocus aithrechus.<br />
Andam ^"^ leo crad a ndalta . batis minca^^ am gair^' ngarta i^<br />
batis gnatha ar buadlmiph i^ band .<br />
d'orcain i tiriu 2«<br />
[ejachtrand.<br />
Ma doronsat ni nach-i coir . iteat^'- fuille bhiis foir<br />
itir eocba ocus bu'-3 . ani nicadh o Chlartliu.^i<br />
Ai8ic25 do mac in -6 righ . oir is bailc'-" a bruth 's a<br />
uridh28<br />
abuir fri Maol ani 2" sin . a oghriar ó ^" Aodh a fliir.'<br />
A fir tall.<br />
28. Frisgart^i Maol Milscothacli ^^ isuidhiu, co n-epert<br />
sidhe33 aga fregrad:^^<br />
' uocha n-eserracht RE ^ romarb R ^ cor taiscit R<br />
* brot H 5 ceithir RH « beith R ' oc RH » do RH<br />
^ ricfaitis a bai da taigh R ricfaidis a bae dia ticch H ^" ane<br />
R anni H " cineoil H ^^ ngléogail R ngleogail H<br />
1' nodusberae H ^* íc RH '^ andom H ^^ meinci R<br />
mence H " im gáir R um gair H i» ngartai RH ^» buada<br />
R 20 crichaib H ^i ^ad RH ''^<br />
ateat RH " eochai<br />
7 buo H ^* Chlothrú R Clotbruu H ^^ aisec R asec E<br />
«« ind R 2' bale R «« brigh R -'^ andi H =« ar J2<br />
»' frisrogart RH ^2 fodesin add. RE «^ q^^. R ^i ^ga<br />
fregrad om. RH.
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
' Cidh romboth damhsa for Mael .<br />
am fer cumtlia dia aithair . am<br />
Ropsa altra^ dia^ aithair . am<br />
71<br />
a n-erbuirt nech iiaibh<br />
fri 1 hAodh<br />
dalta dia hsenaithair.<br />
aiti da derpraithair<br />
cidh é fein fofuair^ mu thliis . sec[h] rombiathus romeitiss.''<br />
IndarS lem'' fri haisc mo on . bai leam ni dom anacol<br />
do c[h]ineol Eogain co se ^ . basam •• dalta tair[i]si. '"<br />
Do chuitcetar 1 1 frim fa i- hsecht . do chuitchesa ''< a<br />
coimaitecht<br />
ni roailsiumi* a mbiatld ••'<br />
. ni mo frith mu ghu-uriathar.<br />
Rodamolus cen i^ a luagh . meraigh i" cein bes Ere i** uagh '''<br />
conda oghus ocus^t Gall . i ndaronus'^i do Domnall.<br />
Domnall daili^^ ^ian a cath'-^ . dia namfeissi nimoirgíidh-í<br />
acht indar^s lais ina dáil . ropsa ^*! bachlach diu banbhain.'-"<br />
Bith a mennia cidh ar gaibh . Slat uad'^^ Nuadhat Air-<br />
getlaira 29<br />
conamortsa ina re . nimlamair^i» nech for bith cé.'^i Cidh.<br />
^ re M 2 altrai H « da RH * fofhuair R ^ roméúits<br />
R rometsi H * andar R ' lium H « gose H<br />
" bam-sa R bam-siu H ^° tairise R tairisiu H " docíít-<br />
^'^ chertar R docuitchertar H fo R *^ dociitecht-sa R<br />
docuitsechtsai H "^ nirailsin R '^ mbiathafZ R mbiathad H<br />
" rotamolus can R rodoinolas gan H ^' raeraith R meraid H<br />
18 Eriu ER 13 xiadh H ^o conid od Gai deZ is Gall R conidli<br />
oghus ogus H *i andoronus RH ^j daeili H -^ i c. H chath R<br />
2" diamaufeisid nimorcfed R diamunfesid nimoirgfeci H ^* dar<br />
^"^ R andar H ropsam R ^' dib banbain R duib banbain H<br />
*8 hua R ua H ^9 argatlaim RH ^" nimrolam R ^i ché R
72 Airec Menmau Uraird Maic Coisse<br />
29. Amal<br />
1 rochuala Domnall na'^ ferba follscaidlie<br />
si 3 do radh da Maol Milscothach fiadha ^ conagartha ^ do<br />
asuidhiu ardflatha ^ c'lneoil '' Eogain ocus dogeine '^ comaiiii 'J<br />
friu cidh beidis lo imon orcain. Anga 1 1 tra ni tartustar i^<br />
forra-i^sidhe. Nir bo leac i^ for tlilam, nirbo cloch for<br />
traghna,!-^ nirbu gic-goc Gallgaidhel,i6 nirbo hesarguin<br />
darach do dorn,!'' nirbo saighet a gcartha,i8 nirbu buain<br />
mhela a mecnaib iobhuir, i^ nirbo cuingi ime'^o a liglie<br />
clion, nirbo gib-gab 21 na gcennaiglii, nirbo liimpidhi nenta<br />
am chloich áoiP'^ impidhe23 ceneoil Eogain im a righ.<br />
Aclit ropdar srotha sidliemhla '^^ soinraecha soitlic[h]erna<br />
roraidhsit. Nirbho baithesc ndibecb nduaibsech ndiul-<br />
tadIiach-5 ndo[th]cernsai dorogartatar,-^ iiair^^ ba Dubhgall<br />
detla derr3cai[g]thecli 28 tregtastar,^!» ba Fogartach forusta<br />
firén^o fegustar, ba Cormac mac Goich cocrnstar, pa<br />
scolaigli^i scorach scailustar,32 pa Muredbacli morcblo-<br />
thach Mend muinestar, 33 ba Conaing comramach costadliach<br />
cinnestar,3i ba hoglaochrad 35 imamnus imuallach imfao-<br />
1 amail BE ^ ^j.^ imja E ^ era add. R " fiadoi H<br />
5 conacartha R conacarthae H " ardflatbe R ardflathae H<br />
^<br />
cineil H * dosgéna R dogenae H ^ comarli R comairli H<br />
1* beitis R bethis H ^* no ango (over line) R ^^ tarrustar<br />
R tarastar H '^ forro R forra '* E lee RH '^ tradna<br />
R thragnai H *^ gic-gog Galdgaidhial H " diru R dieru<br />
H " hi corthi R a cairthe H '' ibair R iubair H<br />
"
ach ceneoil<br />
Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />
73<br />
^ Eogain achtatar'^ an chomairli sin .i. aisic 3<br />
a chreiche ocus a einich ^ do Maol Milscothach et isber-<br />
' tatar^ frisin righ: 'A Domnaill', ol siat, dena-sa 6 do<br />
chomairle fein dot aos creche "^ ocus orgne Madli sinde<br />
cidh do neoch nainne ^ nat^ rainic ic in orcain doberam<br />
boin each óigthiagerna n ocus cacha 12 righamuis nar<br />
ceneol i3 Eogain 11 do Maol Milscothach '.<br />
30. Gonad annsin tra dornimnestar i^ Domnall ina<br />
menmuin an t i^-indligi[d] i'' mor dorona[d] i^ for ^^ Maol<br />
Milscothach fria re,-o co n-epert iarsin fria^i brethemhnai<br />
ocus fria hsenchaibh:^^ 'Senchaidhe suidhighet',23 ol Domnall,<br />
'sreatha^^ fian^^ fianeirghe fechat-'^ coir coicerta iar cintaib<br />
cnedh. Cia dotindreda^' arc 2» n-amhnus n-aighthighe -" iar<br />
tascuibh duinebhais do delmaibh dith. Tacarar, cocarar<br />
CO cairtt nat cumscaighther,30 corob ail an fhuighel 3i cein<br />
bas bith bes,32 breithemhain brechtnaighat ^3 breth einich<br />
ollaman, danroet righecsi34 Elga i n-ucht ecnaighe3á<br />
ainmnighet ainm ndiriss dlighedhaig d'orgain cen im-<br />
1 ciniuil H * actatar R ^ asec Ji asiuc H " enich<br />
EH ^ asbertatar R ^ den-sae H ' crech R « uaine R<br />
^ nad R " rainec H i' cacha hócthigem R cech octig-ernai<br />
H 12 ggctj jj n cenel H " nEogain R<br />
'6 doruirmestar R donirmestar E '« in J2 " at inddlig/ H<br />
1" doroine R doronadh H ^* do ii '° fora creich R ^i f^ja<br />
a RE *2 brethemna 7 senchaídiu R bretbiuinnai 7 fria sheu-<br />
chaideibh E " s^idet RE ^4 srethaib R ^s ^^. jj<br />
''« fegaid R fech- E " dotinrada R dotindredae E 2« aj.g.<br />
R *^ n-aigthide R u-aighithide E ^" nát cumscaider R<br />
nade cumscaighter E ^i fugaii B.E ^2 i^gas R ^s brechtnaiget<br />
R brectnaidet E ^4 gcgj £ 35 ecnaide RE<br />
'^ andiri E
74 Airec Menman llraird Maic Coisse<br />
ditnetli cliathracli 1 Mail Milscothaigh tar reclifgai- rig.<br />
Riaraigbter rornidhed rigli dia mbo 3 Midbe Magb Mail, dia<br />
mba * bruidben ^ Bregb breitbem cind cocóra ^ co " mara<br />
mxiir. Mucbaigbtber ^ teng teinti dearga do lasaruip lasait<br />
cin 9 urdibdud tar fuata fond. Foclaim i" Í8 focalta fó trice<br />
tesairgne tened do ruadhruidbedb rigb etir imfaobbrad fo<br />
bretba bais. Baidbitber ii drocbdala tocaiter ^'^ sidbamlai<br />
iar coraip ceart.'<br />
31. In tan tra rosgaitb is do Domnall ani sin do apairt<br />
ocus do aisneis,!^ pa bann tarmartatar i^ filidb Falmaigbi<br />
dol do atbcbor 16 a cbotaigi" admolta fri i* rigb Temracb<br />
isuidbiu fobitbin orcne Mail Milscotbaigb, conad iarsin<br />
tra conrancatar coimgne bsencbaidb Herenn, fbilidb i-' ocus<br />
breitbemun 2f' imcoictar^i indiri ocus 22 einecla/viíi' Mail<br />
Milscotbaigb iarna orcain ocus iarna^s indrwd-^ i n-indligi[d].<br />
Conad annsin roleicsiut'^'^ do Fbland^e labarglan fer leiginn<br />
Cluann Muc Nois brethugadb na caingne-si'^^ asa coimdeoin<br />
, 2'.> diblionaibb itir filidba^s ocus brethumnu co n-epert:<br />
32. 'Mor ngniom^o crodh neich nat ba^i neoit^^ nimss<br />
iatb. Madh co se slan Dia do^^ cbimbaibb cuan ngonfiach<br />
dar rechtga M ^ diamo B<br />
* diammad H * bruigin B brugen H « cocori B co core H<br />
' go il « muchaider H » can B gon H ^" foclum B<br />
foglumh H 1* badigther B baidither jH" *^ tocabthar BH<br />
'^ tarnaic BH " faisnéis B '' tarmortatar H '" do<br />
^ imditned cathrach B '-'<br />
tathchur B do tacbi
Airec Menmau Uraird Maic Coisse<br />
ngeirfiath.i Gkmaim de dibgucl dofemat2 ferba^ fuacli filid<br />
felsiu foraice ** oldaman do ^ dliglii[d] dian daghnoisech di ^<br />
bunadh bae. " Brethaigliim do di seclitaibh cumal, comlethet<br />
a aigthi ^ d'or ara bibal, preth '> riglibaird regair cota '"<br />
sein slán einech emnaighter ildiri i n-ordniph ilgraduiph n<br />
cidh aon a foghabtar 12 fo breathai i^ bith bo caclia i4 cind<br />
comfuataigb cip aitt a cocarar ^^ dia toghla teacht. i^<br />
Taisced an 1^ umaidhe la each i^ mboin a i^ boinineso fo<br />
dela^i deol dlighid22 comdiri^s cuma2í fri a-^ n'gli roamvai^e<br />
fonibarr 2' bis, 2* fo theinm laodha2!J lanfocail lantoiniiseim 3"<br />
soillsighis sruthlinn mbarr mbuais biiadhchuS' do dichetal'^2<br />
do ^3 chollaibh cend. Glanogh '^^ enecJamne iarsin eicsi uird.*"'<br />
Meisir36 ai aimsera mbreatha hreithJ'' Bidb cecb ndan<br />
teclitaidlie di romarb righ righ rigmiain 3S Mail Milscotliaigh<br />
madom 3« dia tol.'<br />
33. Dorata[d] ^*» tra do Maol Milscothach 'i • cecli ni<br />
robrethaighset ^2 na suithi 43 sin etir ecnaighi ^* ocus filidha<br />
'•* 1 ngeirfiach (no lath) MS. geriath R ngeriath H<br />
feimet H ' ferbu H ^ foracai H ^ Ae E<br />
75<br />
de-<br />
® dagnaisic<br />
do E ' glanaim — bae om. B * aighte H » breth RE<br />
1» godo E " ilgrado R ^^ fogabar R foghaphthar E<br />
1^ bretha RE " each R '* ait hi cocurar R ait a cocartar<br />
E 1« techt R " aua 12 '« gech E ^^ & om. RE<br />
20 mbonine E 21 fo ^gi^i n 22 dUg^ ^ 23 comdire R<br />
2* cumne R cuimne E ^^ om. RE ^^ roamhrae E<br />
" fonidbarr RE ^s ^jos jy m tenm laid R tenm laeid E<br />
*" lantoiunsem R ^i mbuais mbairr mbuadchai R mbaiir<br />
biiais buadchu E ^^ do diollcetal E ^^ di E ^" & add. RE<br />
35 nrd R ^^ mesir R mesar E " mbretha br R<br />
mbretha brath E ^s rigmaiu R rigmaeini E 29 rodam R<br />
inad dom E "" doratath R *' iartain add. R *- dobrethaigsid<br />
R *^ suide R na suide E " ecnaide R
76 Cath Cinn Abrad<br />
ocus bretliemhna la taob ogaisic i da clireitli- ocus is<br />
amlaid sin roordaighset 3 do tabairt da^ each ollamain<br />
na ^ einech ocus na tsarugbadh 6 co brath, ' acht co tisa ^<br />
de iomus forasna ocus dicetaP do chollaib cenn ocus<br />
teinm laoga, coimeneclainn lo fri righ Temra^i do, acht<br />
CO tisa 12 de in treide sin. i^<br />
Finit.<br />
Cath Cinn Abrad ann so sis<br />
From 3IS. C. 1. 2, fo. 13 b 1 (B. I. A.). Cf. The Battle of 3Iag<br />
Mucriine, Revue Celtique XIII, p. 426, and Silva Gadelica I,<br />
p. 310; II, p. 347; also Annals of the Four Masters 186 A. D.<br />
Annals of Tigernach, Revue Celtique XVII, 10.<br />
1. Riga rolaadh an comdail si ag Mac Con do denam<br />
a Cinn Abhrat 7 Oilill Olum a Muigh Locha. Doluigh<br />
Nimidh mac Sroibginn ri Erna co Mac Con 7 Lughcorp<br />
mac Teamais righ Mairtine 7 Finn mac Cumaill meic<br />
seaf[h]ar a mathar ,i. mac Fuince ingine Daire, rigfeinnid<br />
fian Eirenn 7 Aengus mac Lamgai ri deisceirt Laighin 7<br />
Eochaid mac Bide meic Buidir ri tuaisceirt Laigen 7 a<br />
comalladha budeisin .i. [Lugaid] Lagha mac Mogha Nua-<br />
ghadh 14 derbrathair Oilella Olnim 7 Cathmael mac Firchorb<br />
1 ogaisic R ógasic H ^ a crech JE da creich H ' roordaighsit<br />
H * '^ áa. R ina R * ina sarugad E ua<br />
sarghadb E ' co brath om. li « co tissad R co tised H<br />
* imus forosnad 7 dicbetal R '" tenm laida .i. comenecla>iH R<br />
" Temracb R Temrai 11 "> ti R tisadh H '^ ^o denamb<br />
add. H " leg. Nuadhad<br />
;
Lriara<br />
Cath Cinn Abrad<br />
meic Lugair o Raith Lugair a Connachtaib, i. a aide<br />
teaglaigh 7 Nuaga Fnin eiceas, Mairbgein mac Mogha<br />
Ruith .i. ri[g]drai 7 ri[g]file 7 rigmilid, 7 Airmrigh senathair<br />
Orbraidhe 7 Enbais diada Creag Enbaisi a Sleib Cain 7<br />
Dadera mac Dairbreach in ri[g]drai 1<br />
7 socliraide mor<br />
aircena osin amach.<br />
2. Gabais Mac Con iarsin cona sluagh a Tulaig na<br />
Teannala .i. ono teannalaib doronad furre adubradh Tulach<br />
na Teannala fria. Gabais dono Oilill cona sluag a Muigh<br />
Lacha 7 roclas fert fodbuigh dia pubaill ann ar in ard,<br />
conad de ata Ardfert aniu.<br />
3. Ba si soc[li]raidlie Oilella Oluim .i. Eogan Mor mac<br />
Oilella 7 Eocbaid Finn Fuatbnart coeca catlimiled 7<br />
Cairpri Muse fiche cét cathmiled 7 cathbarr curadh do<br />
comartha cathmiled ar ceann gach fir dibh. Beann oir<br />
no airgid no uma as gach cathbarr amail robui in fer, 7<br />
fiche cét amus do Cairpri Basc[h]ain 7 fiche cet maccaem<br />
do Cairpri Ridhfoda^ 7 sochraidhe mor aili beos.<br />
4. Luig Oilill 7 Eogan a n-imagallaim fo cleith do [f]is<br />
cinnus doberdais imcasaid itir Cairpri Muse 7 Mac Con co<br />
d[t]aethsad Mac Con la Cairpri. Ba si comairle doronsat<br />
[ejatarru .i. sigh do denum seoch Cairpri fria Mac Con 7<br />
noduiscfedh fearg Cairpri eiside 7 noradhadh do cathudhagh<br />
fria Mac Con. Rohinnleadh in cealg amlaigh sin. Lodar<br />
teachta iard[t]ain Oilill ar cenn Meic Con do tabairt a<br />
do tsedaib 7 mainib do. Adubairt Mac Con nogebedh<br />
7 ni raghadh a ceann a oide. Is ann sin adubairt a drai^<br />
leg. rígdrúth ^ igg^ Righfoda ^ leg. druth<br />
77
78 Cath Cinn Abrad<br />
fria Mac Con ar u[d]eacliad uaglia da agallaim Oilella,<br />
uair robai a run Oilella marbad Meic Con dia ceilg.<br />
Asbert Mac Con robo tairisi leis mac Cairpri Mnsc dia<br />
mbeitli isinn imagallim.<br />
5. larsin tra doluig- Mac Con 7 a sluagh a muUacli<br />
Sleibhe Cinn Abhrad co facaigh each soc[h]raidhe ar fud<br />
in tsleibhe. Is ann sin tra doluigh Oilill 7 Eogan 7<br />
Eochaid Finn Fnathnart mac Feidlilimidli Rechtmair.<br />
Doluigh Mac Con iarsin donn imagall[a]im tar a sarugud<br />
a muinntiri 7 is e lin tainic, secht cét cathmilid 7 glas<br />
a caraid etir gach ndis dib, as amhlaid sin robui in sluag<br />
uile araceinnsit gan teitheadh. Asbert Oilill re Mac Con:<br />
'Beir fein do breath'. 'Acca', ol Mac Con, '.i. in bel rue<br />
in guibreith firenaigh in bel cetna'. 'Nidruibe', ol Oilill,<br />
'leat-sa in mbreitheamnus iarsin 7 beir in mbreith'. 'Aca',<br />
ol Mac Con, 'acht madh ail mo riar, denu-sa mo eineach<br />
don chur sa ma doronais mo mieineach roimi.' 'Acca',<br />
ol Oilill, 'nitbersa riar eile do Mac Con acht a riar fein.'<br />
6. Is ann sin tuc Mac Con aithne for coimbriathraib<br />
ceilgi Oilella Oluim 7 gur craidhe faelda lais. Adfiadar<br />
immorro dona Cairbridh 1 sith do denum do Oilill fria Mac<br />
Con seoca-sum 7 roeiridhedar a n-ainfeacht 7 a n-aenuair<br />
na tri fichit do badar na Cairpri co feirg 7 lon[n]us, co<br />
mbrigh 7 borrfadh la deachradh na feirgi fonnmoire 7 c.<br />
Ocus rogabsat na curaig uile a cathbarra fo ceannaib 7<br />
tiagat fon cuma sin docum in atha aga mbuigh in<br />
leg. Cairbribh
L<br />
Cath Cinn Abrad<br />
imagall[a]im. Adclos isin longport uile coimeirge na<br />
Cairpri don catli. Roeirgidar uile an sluag 7 rorig<br />
Cairpri riasna slnagaibh sin docum an atha 7 rolaigseat<br />
na curaig a mbeanna cona cathbarraibh dia ceannaibh isin<br />
cath, 1 conid e a ainm Ath mBeannc[li]oir .i. fobith na<br />
mbeann rolaigsit na curaig dib ann.<br />
7. Atraclit- Mac Con odconairc in cealg' 7 na catha<br />
cuigi 7 docuaigh d'innsaighi[d] a sluag co tairsidis amaille<br />
in catha. Romeabaigh for slogh Meic Con uile amail<br />
sighi gaithe 7 meabaigh-^ for Mac Con fein ina ndiaigh.<br />
Is ann sin tainic a drai* ar amus Meic Con .i. Dadera<br />
mac Dairbreach 7 adubairt fris: 'Gab in minn-sa fa ceann<br />
7 cuir do minn righ dit fein'; 7 doronad amlaigh uile 7<br />
gabais in drai'* minn Meic Con fa ceann. Teit ar fud<br />
in tsleibe 7 lenaidh Cairpri Muse he a richt Meic Con,<br />
CO mbenair a ceann dé 7<br />
79<br />
is dé ata Car>/ Meic Nairbreach.<br />
Adhnaigh Cairpri aichne conarbé Mac Con. ' 01c echt ', ol<br />
Cairpri, ' mind righ fo ceann druag ^ and so.' Soais Cairpri<br />
siar iarsin co tarachtain Meic Con, co riacht Leiter Cinn<br />
Abrad 7 ni taraigh in slogh 7 dechaid uagh fodeas for<br />
Magh Feimin 7 atci an mbuighin a mbui^ Mac Con.<br />
Faccaid dono a c[h]olpa [ejaturru. 'Ba docha lium on',<br />
ol Caipri, '.i. eascaigh" righ eter sluag sucad.' Doleigtea<br />
irc[h]or don gai do go ndernaig a mbel a iscaiti co mbert<br />
a rinn etir a glun 7 colpa, gur teamloisc a cinn an<br />
c[h]olpa 7 tinntaigi Cairpri cona muint/r.<br />
1 leg. ath * atras MS. ^ leg. memaid ''<br />
leg. drúith ^ ambigh ambui MS. ''<br />
leg. escaid<br />
leg. drúth
80 Cath Cinn A brad<br />
8. Luig Mac Con co riacht Rosach Ruagh dia leigheas<br />
iarsia 7 osin amacli nir aitreab Mac Con a nEirinn no<br />
gur gab rigi nErenn iarsin.<br />
Fiuit.<br />
Addenda et Corrigenda<br />
Vol. I.<br />
p. 1, dele note 1; indair 'arable land'. See Laivs IV. 146, 1.<br />
„ 46, 1. 2, for dail impi D has dail do impi<br />
1. 10, dele " after 7<br />
ib. for rosroind D has roroind 7<br />
„ 47, § 2, for nocho tabar D has ni nacli tsibar<br />
ib. for tar tairrseach D has ar tairrsech<br />
note 19, for na mbiadh read nach biadb<br />
note 25, for cofarccfa read cofarccba<br />
,, 48, § 13, for sau imdaid D has na imdbaigb<br />
§ 14, for figba D lias fidbba<br />
note 1, for Dfecbtar read Dfecbtar<br />
note 2, for faii'gi read tairgi<br />
note 15, for do read don<br />
„ 49, § 16, for ria mbuidnib D has re nibuidbnib<br />
note 20, for curu read cura<br />
„ 50, § 23, for rim D has lium<br />
Printed by Ehrhardt K arras, Halle a. 8.
AMCDOTA<br />
FROM lEISH MAMSCEIPTS<br />
EDITED<br />
BY<br />
0. J. BEEGIN, K. I. BEST,<br />
KUNO MEYEE, J. G. O'EEEFFE<br />
VOL. Ill<br />
HALLE A. S.<br />
MAX NIEMEYER<br />
DUBLIN<br />
HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />
1910
Contents<br />
Page<br />
Betha Farannáin, transcribed by Charles Plummer .... 1<br />
Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI (Kilbride Collection<br />
No 22) transcribed by Kuno Meyer 7<br />
1. The devil Caincuile in Armagh 7<br />
2. A Ship seen in the air 8<br />
3. The bimal of a priest's wife 9<br />
4. Comgall and the foreign monk 9<br />
5. Gigantic Women cast ashore 10<br />
Briathra Flainn Fina maic Ossu, transcribed by Kuno Meyer 10<br />
Cain Domnaig, transcribed by J. G. 0' Keeffe 21<br />
Immathchor Ailello ocus Airt, transcribed by Kuno Meyer .<br />
27<br />
Betha Pátraic, transcribed by B. I. Best 29<br />
Traigsruth Firchertne, transcribed by Kuno Meyer .... 43<br />
Eomulus and Remus, transcribed by John Strachan ... 46<br />
Aided na tri nAed, transcribed by Kuno Meyer 47<br />
Siaburcharpat Conculaind, transcribed by Kuno Meyer .<br />
. 48<br />
Conall Core and the Corco Luigde, transcribed by Kuno Meyer 57<br />
A Middle -<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History,<br />
transcribed by 0. J. Bergin 63<br />
Corrigenda to Volume II 76<br />
Corrigenda to Volume III 77
Betha Farannáin^<br />
From MS. Nr. 4190 — 4200 ff. 91v—94v, Bibliotheque Boyale,<br />
Brussels.<br />
Cap. 1. Tiondsccantar annso betha Fharanwain uasail<br />
iolcraibtigh .i. mac rioghdha, réimdírech, credhal, cánonta,<br />
coisrecta Cuinw meic Colgan meic Aodha meic, Finnhhain-<br />
meic Eogam meic Neill Naoigiallaigh.<br />
Cap. 2. Ro fhaccaib Columcille Ere ar ulc re feraibh<br />
Ereww tre fheircc adbailmóir; 7 tucc luighe 7 lainmionwa<br />
nach faicfedh a shuile, 7 nach cluinfeíZ/í a c[h]luasa fer<br />
no ben i n-Erinn; 7 ro comhailledh sin leis treimsi fada,<br />
amhail dherbhas an rand:<br />
Fuil súil n-glais<br />
Déchws Erinw tar a hais<br />
Nochan fhaicfe iarmotha<br />
Fir[u] Érenn nás a mna;<br />
7 da dherbít(?/í sin ro chuir anart ciartha tar a shuilibh,<br />
7 tap ar ciara i n-a c[h]luasaib, 7 do chuaidh tar muir<br />
i n-Albaiw, go n-deachaící go h-I Choluimchille, gur<br />
bhennm^Zi hi.<br />
Cap. 3. Gur fhan teora bliadhna innte, no gur moth-<br />
aigettar fir Erenn a uiresba/cí/í go hiomarcach orra; gur<br />
* Lege primo quinque verba post finem vitae, (marginal note).<br />
1
2 Betha Farannáin<br />
chaitettar fir Erenn a ttechta ris an ccomfad sin; 7 go<br />
ttucc Columcille era orra diblinaibh; no gur fas coccadh<br />
coitcenw 7 esaonta iomarcach eter feraibh Erenn 7 Alban.<br />
Go n-deachattar a chombraithre naomh 7 neimhedh ar a<br />
chend soir: Cuawna mac Miodhuirn, me/c Duibhratha, meic<br />
Enna meic Neill Naoigialla/(//i; [fo. 92 r] 7 Gobrani espoc,<br />
mac Mngusa, meic Ardgail, meic Conaill Cremtainwe, meic<br />
Neill NaoighialkMi^/i; 7 Colman mac Eachach, meic Aill-<br />
ella,- meic Luigdech, meic Laegaire, meic Neill Naoigi-<br />
allaigh; 7 Baoithin mac Brenaiww, meic FergMsa, meic<br />
ConuiU. Gulbaw, meic Neill Naoigiallaigh; 7 Faranwán<br />
fertach, mac Cuinw, meic Colgan, meic Aodha, meic Fionw-<br />
bha[?']rr, meic Eogain, meic Neill Naoigiallaigh. Docuatar<br />
na naoimh sin go h-Albaiw, 7 ro iarratar sein d'itche 7<br />
d'athcuinge ar Choluimcille techt go h-Evinn do sbio-<br />
áhnccadh eter fheraibh Erenn 7 Alban; 7 tucc Columcille<br />
aonta fa theac/ti lena braithribh naem 7 neimef?/i. Ar<br />
thri h-adbaraibh tucc Columcille aonta fa ilicacht ar an<br />
turws sin .i. do denam/i siodha eter fheraibh Erenn 7<br />
Alban; 7 d'fuascélatZ/í Sccanwlain mdir, me^'c Q>\mii\\áolaidh<br />
rí Osraighe^ ro báoi a ccuibriuch 7 a ccengal i ccro<br />
chumhang caolaigh ag Aodh mac Ainmirec/i ri Erenn.<br />
Cap. 4. Ocus dorinne Columcí7Ze gach snaidm acasin<br />
do reidhiucchad amhail ata i m-beihaid Choluimcille, 7<br />
'san Amhra Choluimcile; 7 adubratar fir Erenn nach rachad<br />
Coluimcille tar a ais aris go h-Albaiw; 7 ro chongbhatar<br />
i n-Ére, go ttuccatar airdchennas naomh 7 naomhogh<br />
* Gorbán interlined in later hand. * Deest ut videtur meic<br />
Guaire meic Luigdech (marginal note).<br />
I
Betha Farannain<br />
Erenn do tar eis Pairaicc, go tncc Coluimcille sáorchu«/rí<br />
do hennuccadh Leithe Cuinw, go ttainic tar Eirne ^ n-éignigli<br />
n-ion^fhuazV, gur hennaigh reiccles riaghalta i ccrich<br />
caomhalainn Cairpre meic Neill, da nach lenfam da sccelaib<br />
anwso.<br />
Cap. 5. Mar do cualatt«r fir (no náoimh) Evenn sin<br />
[fo. 92 v] an meid ro báoi 'na comhfocciis diobh, tangatar<br />
roimh Choluimchille go termanw Feichin na b-fert; 7<br />
tangatar annsin siol Cuimne^ .i. seiser 7 secht fichit do<br />
naemhaibh cenmotha Aodh mac Ainmirech ri Erenw.3<br />
Tainic 'san toicestal sin a n-dail Coluimcille do sbiol<br />
Cuimne, Monine Sleibhe Cailinn, 7 da mac Cowaill a Cill<br />
Corra , 7 easpocc Maine a Tir Oilill, 7 Muiredhacb Cille<br />
h-Alaidh a Tir Amalgaidh, 7 easpoc Eoin a Cill espuicc<br />
Roin, 7 Caimin In^zsi Celtra, 7 Riagaill Muicinwsi la Dal<br />
cCais, 7 Senan Innsi Cathaigh, 7 Sénán Laithrigh Briuin,<br />
7 Ernin Cluana Reilgech a Midhe, 7 seacJit n-es]micc<br />
Cluana b-Emain, 7 Liban, 7 Fortcern i n-Odba Cera i h-Par-<br />
iraigbe, 7 Grellan Craoibhe i n-oirther Muighe Luircc, 7<br />
Sccire a Cill Sccire, 7 Corcaircenn 7 Corcaircaoin, da ingin<br />
Eoghaiw, 7 inghen Cathbath '^ a Cill Comhlach a Muicch<br />
Luircc, 7 Loman Locha Gile, 7 Cairpre 7 Brefne, 7 Mifnsi<br />
mac Fachtna ag Sligeach, 7 Inell craibtech, 7 Osnadh a<br />
n-Glenn Dallain i c-Coirpre, 7 Geighe i n-Inis Geighe, 7<br />
Derbiled/i i n-Iorrass, 7 seacht ccailleacha a Tir na<br />
fFiachrac/i Aidhne, 7 Magaine Ratha Aradh, 7 Brochlach<br />
1 MS Eisine « This list is taken hodily <strong>from</strong> LL.354d.<br />
* Aodh . . . Erenn, written over some thing which has been erased.<br />
* Cathbath in LL: Cathl- MS.<br />
3
4 Betha Farannáin<br />
i cCairpre. Eobhatar an uirettsin do shiol Cuimne do<br />
naomhaibh a ccoinne 7 a ccomdliáil Coluimchille, cenmotha<br />
ardnaoimh oiregMha Eirionw.<br />
Cap. 6. Tainic Columcille cliuca, 7 tangatar diblilinibh,<br />
tar Traigh na Mna McaVbe .i. Traigh álamn Éothuile,<br />
[fo. 93 r] 7 asse go Tulac/i na Maoile, risan abarthar<br />
Sccrin Adhamnam aniu; 7 ro bennaigh hi; 7 ro faccaibh<br />
Adamnán úasalnaomh inwte;i 7 assein go h-All fíorálainw<br />
Farandáin aníu.^ Tainic i n-a ccoinwe anwsin Tiopraite<br />
mac MaoileduÍM, meic Fiacbracb Ealgaigh, meic Dathi, 7<br />
a mhac Dimchad. ' Maith amh ', ar Faranwan, ' a Choluim-<br />
cille, as ionad cráhaidh 7 cleircechta an t-ionadh so; 7<br />
inarus fein mian mo mhenman 7 gradh glemaisech mo<br />
chroidhe fa áras naoimh 7 neimedh do denamh anwso; 7<br />
anmhain ann go foircend mo betliadh ag bindgabail mo<br />
psalm 7 mo psaltrac/i, ag moladh righ nimhe 7 talman.'<br />
'Dogéba tusa an fearanw so ar son do bhennachta, 7 ar<br />
hhennacM Coluimcille 7 na naobh diblinaibh,' ar Tiopraitte<br />
mac Maoilednin. Ruccattar na naoim buidechws adhbal<br />
risan iodba/rt sin, 7 ro bennaigliettar an t-ionad sin, 7 an<br />
t-uiscce iodhangblan, 7 an t-all taitnemach; 7 ro fáccbatar<br />
Foran^ían na ffiort 'san reigles riaghalta sin.<br />
Cap. 7. Is amlaidh ro thocaithedh Farandán a bhetha<br />
'san ionad sin an ccein ro mair; an céd tj-ián don oidche<br />
gonuicce a di oscaill ' san dabhaigh ^ firalainw fhuaruiscce;<br />
andara irian don oidche 'na charcair cloch 7 crabaklh, 7<br />
^ Adamnan . . . innte, erased but still legible. ^ All Faranwain<br />
a cCounac/iiuibh a t-Tir Fhiachrac/j {marginal note). ^ 'dabach'<br />
is here used of the pool at the foot of a waterfall.
Betha Faraunáin<br />
cerchaill cloiche fona c[h]ionn, 7 cercaill ele cloiche fona<br />
c[h]osaibh tareis na dabcha; 7 an tnan ele ag éistecM le<br />
ioghar na fairrge fiordoimhne, 7 le tormán na ttonn re<br />
slesaibh carracc 7 cruadhall, 7 ag eistec7
6 Betha Farannáin<br />
7 evredh an aithrigidh d'fágbail ag an ccomarbae mar<br />
almsain; 7 an almsa íhétíus fer eclita/rceineoil do tahairt<br />
do [fo. 94 r]. An t-esslan d'anmain 'san ccarca?V cumaing<br />
crábaidh, 7 dinech na dabcha d'ól, 7 a breith go a adhba<br />
hhunaidh, 7 foiridh conach, 7 sgamach, 7 sinech, 7 gach<br />
uile ghalar bhios ar innilibh becca 7 mora. Ocus ro<br />
fágbadli fágbála iomdha ar an uiscce .i. gach aon da<br />
n-gébha trid tri lomanna d'ól de a n-onóir do Dhia 7<br />
d'Faranwan, 7 tiociadh slan. Tri troisccthi a n-onoir<br />
Faranwain gacha bliadhna .i. cédaoine, aoine, 7 satharn<br />
enuair 'san bliadham, 7 trosccadh roimh feil Faranwain.<br />
Ocus ro faccaibh mar aithne ag gach aon gan uiret deilcc<br />
bruit do bhúain da fhiodhbafZ/i foltalainn, 7 gan slan do<br />
chodladh 'na leahaidh, acht easslán bias i n-éiccen, 7<br />
reliqua. Mallacht cliar 7 ceall 7 clocc, naemh 7 neimhedh<br />
Ereww, 7 garseicle 7 mioclii moradhbal da gach aon nach<br />
iocfadh a chios 7 a c[h]áin lé comharba Faranwain, 7<br />
andara mallacht da gach aon duini 1 dobhéra cíos an<br />
chomctrba acht d'fior iomcha«V a meircce miorbuiligh.<br />
Cap. 10. Is amlaidh so frith an reiccles liasal oirdnidhe<br />
7 ionad naomh 7 neimedh fa hiiaisle i n-iath Eireamoin<br />
ar tos .i. iesLcht n-aon da ttainic Columcille ar saorcnairt<br />
Leithe Cuinw 7 naoimh Erenn maille fris, 7 tainic go tir<br />
Ua fFiachrach Muaidhe, 7 asé ba ri 'san tir an tan sin<br />
.i. Tiopraite mac Maoiledúin, meia Fiachrach Falgaigh,<br />
meic Dathi meic Fiachrach. Ro edhba?> 7 ro ardthiodhlaic<br />
Tiopraite tri h-eccailsi onóracha 7 tri reiclesa [fo. 94 v]<br />
ronaomhta do Choluimcille 7 da naomhaibh. As iadso na<br />
' aon niluini MS.
k<br />
stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI<br />
h-eccailsi sin .i. Sccrin oirdeirc Adamnáin, 7 Alt fiorálainw<br />
Farannáin, 7 Cill caomhálainw Cuanna ar bord na<br />
h-IasccaiV;/ie. Ocus a ccionn aimsire imceine 'na diaigh<br />
sin .i. a ccionn cuicc cét hliaclJian gabhais Cathal Croibderg<br />
ua Concohair righe Connacht d'aimdeoin Gall 7 Gaoidheal,<br />
7 ro gabh treisi ar ionn Ua f-Fiachrach , 7 cuiris feranw<br />
munach an chuiccidh uile le Cnoc moralainn Muaidhe, 7<br />
ro cengail All fíorálainn Faran^záin ris; 7 ata marsin osin<br />
ille. Conaáh. í betha Farannain gonuicce sin.i<br />
As leabhrán Meic Seain Charraigh í Maonaigh .i. comarba<br />
Faramiain do sccriobadh an betha sin Farannain. Do<br />
sliocM Dathi meic Fiachr ach an Sean sin, amal derbíís a<br />
geinelac7i ata sccriobtha i n-a leabwr fein. A tigh na<br />
m-brathar ag Drobaois ro sccriobadh, 13 Febrv. 1629.<br />
Meisi Mice? bocht bratham<br />
Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI,<br />
(Kilbride Collection No 22)<br />
1. The devil Caincuile in Armagh.<br />
Caincuile .i. demon bai inn-Ardmacha oc aimsiugud<br />
c[h]aich, CO tainic do aimsiugud c[h]lerigli c[h]raibdigh robai<br />
isin baile. Bai bliadain a fail in c[h]lérigh. Cech etail<br />
peacaidh fogeibei? eter cill 7 tuaith doberedh^ lais, co<br />
mbid oc a sgribadh i fiadnaisi^ in c[h]lérigh 7 da leabar<br />
1 as lia a go inas a fior, (note in later hand; these are the<br />
' quinque uerha ' referred to above). * doberidh MS. ^ fiadnanisi<br />
MS.<br />
7
8 Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI<br />
aici .i. leabar mor 7 leabar beg. Cech pecud nosgrlbad<br />
indiu isin leabar beg nosgrisad arnabarach. Cech pecud<br />
rosgribacZ isin leabar mor ni sgrisad itir. 'A t[h]ruaig',<br />
ar in clérech 1, ' cid ma scrisai do leabar beg 7 nach<br />
5 sgrisa do lebar mor?' 'Is ed so', ar in diabul, '.i. pecaid<br />
na clerecli 7 loc[h]ta na heclaisi doniad a faisitin 7 doberat<br />
a coibsena cen imnaire dia sacartaibh each lai, is iad fil<br />
isin leabar beg. As 1 in faisidin menicc nach leicind<br />
bisich fair. Peccuid imurro^ loc[h]ta na tuaithi, is iad<br />
10 fil isin leabur mor. Uair nocha denad a faisitin, is airi<br />
tat bisich for in leabur mor. Occus cech pecud sgribt^s- si,<br />
is hecin dam a sgris, dagentar a faisitin '. Robenud clocc<br />
tinail laisin cleirechi 7 ro-indis do muinntir Arda Macha<br />
na libair sin Ian do peacudh do beith ac in diabal. Occus<br />
15 itbert fria^ a faisitin do denum 7 doronsat laram. Tainic<br />
in diabal larsin occus itbert frisin clerech^: 'Olcc ar<br />
comand fadeóid', ol se, 'daigh rucais etail mor uaimh'.<br />
Occus se oc coi 7 oc gul 7 oc eighmhe ^ Tar sgris a leabair<br />
7 rl.<br />
2. A Ship seen in the air.<br />
Cf. Eriu IV, p. 12.<br />
20 La n-aen robatar muintear Cluana a n-oireachtus for<br />
urrlar na cille. Avaal bator and for a raithsechaibh co<br />
facatur an long fa seol Oaistibh isinn aer, ocus si ag<br />
siubhal amaZ heth forsan fai[r]gi. Otciat iaramh lucht na<br />
luingi an t-oirechtus 7 an aitreibh fuithibh, cuirit iarumh<br />
25 an acaire amach .i. leanaidh an t-acaire this for urlar na<br />
hecailsi, cor gabhsat na cleirigh 6 he. Tig fear anuas asan<br />
1 clerich MS. 2 written out * leg. friu * clerach MS.<br />
* eidhmhe MS. « cleiridh MS.
Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI<br />
luing a ndeghoidh an acaire 7 mar budh uisgi do, is<br />
amlaidh boi oc snam, co riacht an acaire 1 go bert tis [sic] e<br />
larnmh. 'Ar Dia frib! legidh naib me!' ol se, 'uair atathnr<br />
ocum bathadh agaib '. Lnid 2 uaithibh larsin for snam isi[n]<br />
aer cedna 7 a acaire lais 7<br />
rl. 5<br />
3. The burial of a priest's wife.<br />
Sgel annso ar mnai tsagairt ar fagail bais dl .i. co<br />
iangatar moran do dainaibh da hinnsaighidh da tocbail<br />
cum a hadhnaic[th]i 7 nir fetatar a tocbail ar a truma 7<br />
fa hingnadh mor leo uile am sin 7 adubratar each co leir:<br />
'A haen-DTa athair^ uilecumachtaigh, cinnus be/tar cum a 10<br />
hadlicthi^ hi?' 7 dorindeadar comnrle re maigisdir glic<br />
7 adubairt in maigistir riu, adhon: 'Tabraidh dias ban<br />
sacairt cugaind da tocbail cum na cille'. 7 tucad 7 do-<br />
tocbatw)- hi CO huretrom cum na cille 7 fa hingnad mor<br />
leo sin 7 adubairt in maigisdir rin: 'Ni cHis inga[n]tais 15<br />
d[u]ib a n-abi/rtai, a daine, adhon da diabul do breith<br />
aendiabail leo'. Finit.<br />
4. Comgall and the foreign monk.<br />
Cf. Gaelic Journal, vol IV, p. 229.<br />
Manach craibdech ^ tainic tairis anoir do c[h]omsinid<br />
criibaid re Comgall Bendc[h]air. Cech crabud dognid<br />
Comgall doignid an Gallmanach a lethet, co ndechuid 20<br />
Comgall isin abaind do gabail a salmm. Docuaid áuliu<br />
in Gallmanach isin sruth. Intan nobid leth tuas do<br />
C[h]omgall, ni fuilnged^ la med in fuachta. Intan tra<br />
1 a a + caire MS. » hut MS. ^ aitair MS. * hadlic/ii MS.<br />
5 craibdich MS. « fuilngid MS<br />
9
10 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
nobíd leth tls do C[h]omgall, nl húlnfjed la méd tesa in<br />
uisci, cona[d] de sin nar fét coimsinid crabaid re Comgall<br />
asa haithle sin 7 rl.<br />
5. Gigantic Women cast ashore.<br />
Bean dorala gan fas a cich a traigh mara a nEoniip.<br />
5 Coeca troigh Ina hairdi, [ejadhon da slinnen co troighidh,<br />
secJit troighi a lethead a hochta. Brat corcra uimpi, a<br />
lamha a ceangal for a druim aniar 7 si ar mbein 1 a cind<br />
di 7 as amlaidh sin rolaidh an tonn a tlr hi . Finit.<br />
Bean ele dono ^ rorala a mhuir a nAlbuin 7 da troigh<br />
10 dec ar nai ced a fad fein. Secht troighti dec etar a da<br />
cich 7 a se dec a fad a trillsi ocus a secht a fad meoir<br />
a lamha. Secht troighti a fad a srona, da troigh iter a<br />
da malaig.3 Gilithear ^ geis no uan tuin[n]e gach mball •''<br />
di 7<br />
rl. 7 rl.<br />
Briathra Flainn Fina maic Ossu<br />
From MS 23 N 10 (R. I. A.) p. 5,22 collated with 23 D 2.<br />
See Tecosca Connate, ed. K. Meyer, p. VI.<br />
15 Briathra Floinn Fiona maic Ossa sund.6<br />
Atcotai soc[h]ell saidbres,^<br />
atcota duthracht dorata,<br />
atcota ciall cainchruth,<br />
atcota drnis digna,'*<br />
1 arinbein " loritten out ' malaid MS. * giligtear<br />
MS. » maball MS. ® sic D, om. N ' atcotta soicheall<br />
saidbrius D « dignse D
Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
H
12 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
atcota daidbre docliraite,i<br />
atcota imrisan 2 imned,<br />
atcota terci lére,3<br />
atcota sáire sáithe,*<br />
5 atcota daire cumca,^<br />
atcota borb gnímrad,<br />
atcota flaith folabrad,^<br />
atcota firian '' fortacht,<br />
atcota maith a mola[d],<br />
10 atcota crodlesc leghadh,<br />
atcota trebad torad,<br />
atcota fergach fuasnadh,<br />
atcota trodach tuarcain,<br />
atcota brotlicain ** bithnert,<br />
15 atcota frithbert fuachtain,<br />
atcota feronn feindidh,<br />
atcota leigiimii liubrw/J<br />
atcota menmnach i" miscais,<br />
atcota brón debthuighe,ii<br />
20 atcota cath cáine,i2<br />
atcota sochlach cogarus,<br />
atcota imed áicaolad,^^<br />
atcota miltenga brethemnus,!*<br />
atcota fáilti féle,<br />
25 atcota ségaind sáire,<br />
atcota dair digge,*^<br />
1 Aochraidhe D ^ imreasain imnerf^ D ^ terce leire D<br />
* soaite D ^ cuimhge D « folabra D ' firen D ^ brochau<br />
D ^ leigind liubra D ^" menmsLrach D '* deabbtha B<br />
" caoine D i^ iia^ai diocaolacZ/^ D >* bretemain D '^ doeiri<br />
dinge D
Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
atcota crodh a caithem,<br />
atcota saogal snímche,<br />
atcota drochben díbi,<br />
atcota umal ordan,<br />
atcota lobar luinde,i 5<br />
atcota buille borba,<br />
atcota sogníom soalaig,<br />
atcota bocht a bíathad,<br />
atcota hragaid muige.<br />
Ba2 faitech ar na ba- fiacbach, 10<br />
ba trebur ar na bat gabálach,^<br />
bad enigb* gurbat socacb,<br />
ba heslabar gurbat dércacb,^<br />
ba gartait gurub sochraidh,<br />
badh buidach gurba tírach,^ 15<br />
ba 2 humal gurab "^ uasal.s<br />
Dligid9 ecna airmitin,<br />
aríich 'o gais gail,^^<br />
dligid fír fortacbt,<br />
dligid go a cairingud, 20<br />
dligid claon '2 condrech,<br />
dligid ugra etargaire,<br />
dligid ratb ríarugud,<br />
dligid fuider frithfolía,i*<br />
1 Inbair luinne D ^ bat D ^ tM?-gbhak(c/i D * bat<br />
enigh D ^ derctach D '^<br />
13<br />
corbat airec/t D ' corbat D<br />
* Here D inserts Cia féighe rángais &c. printed in Tecosca Cormaic,<br />
ed. K. Merjer, p. VI. ^ dlige N áligidh B Cf. for this section<br />
Zeitschrift vol. VI, p. 261. 'f arfig D " goil D "^ claoine D<br />
13 fuidir friothfola D
14 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
dligid aiti a sochraidi,!<br />
dligid naidm nascur,<br />
dligid rath a ^ imdegail,<br />
dligid fladnusi fugell,<br />
5 dligid dímus dermit,^<br />
dligid maith mórad,<br />
dligid díbe dimolad,<br />
dligid dall dítin,*<br />
dligid airnell aTirfocra,^<br />
10 dligid ócc. 6 eladain,<br />
dligid altrom imfochaid,<br />
dligid maigist/r sogairej<br />
dligid faindel ^ furfocra,<br />
dligid mathair míngaire,<br />
15 dligid athair a 9 ogréir,<br />
dligid aide uiTaim,io<br />
dligid coibche certugud,<br />
dligid othur a 9 íarfaigi,<br />
dligid econd'i imcomét,<br />
20 dligid anidhan urchailedh,!"-<br />
dligid comaithclies caomclodh,<br />
dligid mer munad,i^<br />
dligid aurdonal erfocra,''*<br />
dligid etnge amsir,!^<br />
25 dligid toreici^ tuinide,<br />
dligid ai 17 astud,<br />
> aite sochraide D * om. D ^ diumus dermat D * daiU<br />
diden Z> ^ airndel urfogra D ^ óg D ' sogoire D<br />
8 faoindel D » o,,^. j) lo aite urroim D " othur (sic)<br />
I) 12 urchaolarf/i D " a munad D ^* urdonail urfocra D<br />
1* eitnge aimsir D ** toirec D " aoi D
Bríatlira Flainn Fína maic Ossu<br />
dligid sommai • sáire,<br />
dligid bés bréithir,<br />
dligid doig díthech,<br />
dligid fir fiaclia.2<br />
Deascaid cotulta fnslige,3 5<br />
descaid sirreclito sírdord,<br />
descaid díbe deog,<br />
descaid feirgi miscais,<br />
descaid athargaib esarcoin,*<br />
descaid eca uaman, 10<br />
descaid druisi dánatus,<br />
descaid trebaire túíB,^<br />
descaid étrebaire rolabra,<br />
descaid carta gnáthuige,<br />
descaid caillti cesachtoige, 15<br />
deecaid gensa dímaisi,<br />
descaid báisi banchobra,<br />
descaid mire rogaire,<br />
descaid sainti inicaisin,^<br />
descaid serce sírsillmcZ, 20<br />
descaid braith '^ sanuis,<br />
descaid debtha athchosan,*<br />
descaid fáilti sláinti,<br />
descaid broin bithduba,<br />
descaid serba'^ burba, 25<br />
descaid aneoluis imrisain,'o<br />
descaid ainble ainecna.<br />
1 soma D * sic D, .í. N ' freislighe D * esorguin D<br />
^ tnúth (sic) D ^ imcisin D ' brat (sic) D « athcomsau D<br />
^ serba D ^" imreasoin D<br />
15
16 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
iTosach eóluis imchomarc,<br />
tosach ugra athchosan,^<br />
tosach e'úig airlegad,<br />
tosach ecnaig oirbire,<br />
5 tosach ordain eneclainn,3<br />
tosach sáithe^ sochoisce,<br />
tosach tocuids trebaire,<br />
tosach feile fairsinge,<br />
tosach crabuid cosma[ilius],6<br />
10 tosach ecnai algine,<br />
tosach uilc uabarbríathro,''<br />
tosach críne gallruighe,<br />
tosach dotchaid somesci,<br />
tosach sotchaid domesci,<br />
15 tosach coru cainepert,<br />
tosach daire drochlebaid,<br />
tosach troige torrsige,^<br />
tosach lubra lén,<br />
tosach cudma guforgell,<br />
20 tosach sodcha soben,^<br />
tosach dotcha doben,!"<br />
tosach miaiie malarta.n<br />
Ferr dán orba,<br />
feiT ledb luga,<br />
25 ferr doairm díairm,<br />
' Here N inserts FitheZ dixit. ^ athcomsan D ' eineach<br />
D * saoithi D ^ ''<br />
tocaid D ^ cosmailes D uabarhriathor D<br />
" tuirsighe D '^ deigben D ^" droichben D " iniairli<br />
malairtche D araile maith mesrugwZ add. ND, i. e. another<br />
copy has instead: tosach maith mesrugud.
Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
feiT slán sásad,<br />
ferr sonaighe seotai,<br />
ferr dígde digaiP,<br />
ferr ordan angbtís,<br />
ferr fíor fertaib, 5<br />
ferr rath ríaruib,<br />
ferr eolus ilar,<br />
ferr ilar naiscre,^<br />
ferr mug* marbad,<br />
ferr essomnai orbin,^ 10<br />
ferr dail debuith,<br />
ferr set sofis,<br />
ferr suithaine seota,<br />
ferr soitchc^ sl(5g,<br />
''ferr slog suidm^adh, 15<br />
ferr sochraide slaibre,<br />
ferr brab burba,<br />
ferr brugas § buar,<br />
ferr beccfine moraltrom,<br />
ferr recond íarconn,'J 20<br />
feiT eecna namuib,!"<br />
ferr uirb orba,^'<br />
ferr orba uirb,<br />
ferr drub déne,i2<br />
ferr déne dobele,i3 25<br />
ferr dobele ^* dochar,<br />
* sonm^fe seoid D ^ digi diogboil D ^ noiscre D<br />
* mod D ^ essomna oirbire D " soitce D '' om. N<br />
* brugachiis D » riaconn iarcconn D " sic D, om. N<br />
" forba D i« druib deiui D " doibeile D ^* dobeile D<br />
17
18 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />
feiT beatha biíaduib,'<br />
ferr biíaidh blipeclit,"^<br />
ferr brígh baghuidli,^<br />
ferr duine diulib,<br />
5 ferr drochtrebaire dagaicde,*<br />
ferr techta allaitr- (?),<br />
ferr móin imaitreb,<br />
feri' senfíacha senfala,^<br />
ferr flaith foltuib,<br />
10 feiT caintormaig 6 cintoib,<br />
ferr gním gallruige,<br />
ferr cluiche gairbe,<br />
feiT gruad "^ grísadh,<br />
ferr clu gnímrad,<br />
15 ferr mac midchoruib,<br />
ferr tigba* torad,<br />
ferr tuath tindscra,<br />
feiT teiclied tairisium,<br />
ferr trumma dinime,^<br />
20 ferr lubair aine,<br />
10 ferr dam denmide,^!<br />
ferr bo bliaduin,<br />
ferr cloth gachi2 biudli,<br />
ferr urlamh nadhbair,<br />
25 ferr luchair tindrith,'^<br />
ferr caimseta cucilclie,i*<br />
1 buada D ^ blipfeacht D ^ bri baguib D * dagoige<br />
D 5 senfola D ^ caiutormach D ^ gniaid D » tiugba<br />
D 9 torma dinnimhe D " N continues on p. 77. ^^ dein-<br />
mif?/ie D " om. D ^^ treurioth D '^ caoimseda<br />
cucailce D
Bríathra Flainn Fína maic Ossu 19<br />
ferr cridei i gíalla,<br />
ferr gart grísaib,^<br />
ferr taircsi tarngire,<br />
ferr soburthan saithe,<br />
ferr sídh sochocad, 5<br />
ferr soben socheneoil,^<br />
íferr beg era,<br />
ferr suan serba,^<br />
ferr cara cormaim,<br />
ferr airmiti saite,^ 10<br />
ferr ciall cainchruth,'<br />
ferr clotb cumaid,<br />
ferr comaid coimdiud,<br />
ferr ithe obad,<br />
ferr buide díbail,» 15<br />
ferr aire iarraid,<br />
ferr aicsi aitidin,^<br />
ferr bas bithainim,<br />
ferr ana urfognura,<br />
ferr asda aimiris,'^ 20<br />
ferr romd rebaind,"<br />
ferr rath rolgadh,''^<br />
ferr réide rogais,!^<br />
ferr rus ruathar,<br />
ferr gais ^^ gaisced, 25<br />
ferr gaire imad,<br />
ferr greim grefel,<br />
1 craide D '^<br />
'' N ^ serbad D ^ airmidi saith D<br />
griosadb D * soiben soicenel D * om.<br />
caoncruth D<br />
* dioghbhail D * aititiud D >° astad aimirse D *i reb-<br />
D >'^ rolagad D i" reidhi rogbaois D ^* gseis D<br />
2*
20 Bríathra Flainn Fíua maic Ossu<br />
ferr liiithe i dígairsi,<br />
ferr len^ lubra,<br />
ferr léire laimnide,^<br />
ferr leth lanetech,<br />
5 ferr frsech forbfe,<br />
ferr duthracht dliged,<br />
ferr mag morslíab,<br />
feiT mbruithe mblichtai.*<br />
^Maith diin ecna, doni n[g] do boclit, doní ansnitli *><br />
10 do eisirt, dogní sochinel do dochinél, dognl gaetli do baith.<br />
Maith a tosach, ferr a dered, airmitin ^ isin ceuntur, logmur<br />
isin altiir. Ni dercliaintech fri deired'^* .i. fri tabairt<br />
nime do.^<br />
Doilig dan la^chdacht, ní horrderc 7 dergna a dai,io<br />
15 gnímach duthain a sai.'i It tregdaid 12 a bí, it iferiuiid i^<br />
a mairb. Ni timaini^ athair dia mac. Mairg [diand] dani''<br />
laoechdacht muna thair i'' aitliriglie móir i^<br />
Amen.<br />
7 rl. Finit.<br />
1 loice D Min D lin no leu N ^ laimtuighe {sic) D<br />
* moghaidh mbliocht D ^ From here to the end D omits. Cf.<br />
Zcitschrift, vol. VI, p. 361. « ausruith 23 N 27 (N') , p. 33.<br />
' airmitnech N'- * fri a deired N^ ^ don anmain N^<br />
" 7 is dercnaig adaig-(!) N^ "' saoi iV» ^* .i. tregd- JV'<br />
13 a hiferu N^ i' thimain iV' "^ mairg danab dan iV*<br />
18 miua tair iV* " om. N^
Cain Domnaig 21<br />
Cain Domnaig<br />
Cain Domnaig, or Law of Sunday, may he said to consist of<br />
three parts:<br />
a) The Epistle of Jesus concerning Sunday.<br />
h) Three examples of supernatural punishment for the<br />
transgression of Sunday,<br />
c) The Cain Domnaig proper, a laio tract on the ob-<br />
servation of Sunday and the fines and punishments to<br />
be exacted for its violation.<br />
The text of a) together with a translation is given in Eriu,<br />
vol. II, p. 189; that of b) is given in Zeitschrift fiir Celtische<br />
Philologie, vol. Ill, p. 228: here folloivs the text of c) taken <strong>from</strong><br />
Harleian MS. 5280 (British Museum), fo. 38a, ivith the more<br />
important variant readings <strong>from</strong> MS. 23 N 10 (Eoyal <strong>Irish</strong><br />
Academy) p. 108. For an enumeration of other copies of Cain<br />
Domnaig see Eriu, vol. II, p. 189.<br />
De corus cana in domnaich bndesta.<br />
Soiri domnaig o trad essportai i dia sadairnn co funi<br />
maitni die luain, gin imrim, gin imteclit, gin crec, gin<br />
cundrad, gin acrai^, gan brethemnus, gan berrad, gan<br />
folcud, gan fotruccud, gan gnim cloini^, gan ridh n-espo *, 5<br />
gan niblit[h]5, cin fuini, cen maistrerf^, gan scoltadh<br />
connaid^ gan glanad tighi, gan eiri" for daumh na heuch<br />
na duine, gen nach ngnim is dir mugsaini^, cen imtecht<br />
di'J neoch a cric[h] thiri ini 'o tecmai acht deíMrse techta.<br />
Saigid cumni 7 baidsiu 7 lega 7 tenedh 7 husci 7 innisin 10<br />
7 bidh di aigedaibi-; becc arabi do uidii^ do neuch<br />
ditoet do cein aidc[h]i ndomnaig coroa tegdois dodcoise '^.<br />
' trath esparta ^ SLgra ^ claiue '' reith uespa<br />
* mbleith ® maistri ^ oire " dirclaiue no modsaine ^ do<br />
1° ina " innisiu ^^ ^Iq aidhedhuib i'' do uide '* coroa<br />
teccuis dotcoisiu,
22 Cain Domiiaig<br />
Saigid cilli do clerc[h]ib 7 cailliuchaib, saigid a tighi<br />
dou each ier n-inmleogaw 1 cana , saigid foluchta co<br />
tinntudh^ uadh do tig cen fordol n-immorcbuir * ind-<br />
ainiul*. Dill do precept 7 oiíírinn 7 imgnu mbais. larair<br />
5 goidi 7 aessai ainrechtai, aurgabail cimmedae '^ vohiid ria<br />
naimdib, aurgnum do oidiughaib ar Crist, dul fo eghem^<br />
''<br />
7 beciiid 7 cohair cedrae ar cboin 7 cecbair, forngairi<br />
thiri, inguiri "^ cetbriii, dol '• a ndiaid mbeuch no b(5u a<br />
n-aibiiilli'^, ben do mnai bis fri biiaidnii', tarb do boin,<br />
10 ain 12 do geliiistar '3^ aiirbaidi mriiigrechtai i^ biiili go cech<br />
turhaid tecLtai conmestar brit[h]im bes goithium ^'^<br />
7 bes<br />
craibdigim bes hoc cech 1 6 tuaid frie haitsidi i" caniii<br />
domnaig. Ar is tairmtechti^ domnaig cech oen cuillius a<br />
soirii'J. It e a feich .i. cetheoir-o samaisci la disli^i<br />
15 a timthaig co neouch tecma^- les^s eter euch 7 set 7 es^*<br />
fiach gaidi bis ina muin ,i. ocM n-ungi mona dilsigtiur^s<br />
no mo -6 facabtur lia neuch a diri -''<br />
7 is cumai fiach neich<br />
doci^'^ 7 nad aidbri 7 nad thobaing^á ieruni fri neuch<br />
culliiisso soiri an domnaig ^i. Et is fo lin n-aidbriudui 32<br />
20 teid an fiach-so do neuch dib dodboing^s, acht oenfiach<br />
adrenar^i nde. Et ni bi aidbr«u? carud no coibdelchae^s<br />
mani acrai^^ 7 mana sá^'' cen dic[h]ell. Leth di neuch 3S<br />
1 n-inbleogan * tindtugwfZ ' nimarchuir * in aniul<br />
5 chimbethaoe •^ eigem '^ conaib " ingaire ° daul<br />
" aoibeall " huaitni ^'^ LB. has an ^* geilestar<br />
i-» mbruigrechtai *^ gaoithem 1* in each " uitside<br />
'" tairmtechtaig " coilles a tsuire -" cetora ^i ^jigi 22 ^q<br />
neoch tecmea ^^ lais ^" is -* mane dilsither ^® mane<br />
2' la nnech a dhire -« adcM "* dobuing "" coilles<br />
'1 LB. text breaJcs off here ^"^ nadbrethai '^ dottboing<br />
'* itrenor ^^ cobde?aiich ^^ aero '" sa ^** do neoch
Cain Domnaig<br />
a dhiri 7 dotboing, leth n-aill di muiriuchaib 1 7 flait[h]ib<br />
7 sechtmad de aitirib uaidib uilib 2 7 es ^ coitcend di *<br />
cech oen a aidhriud 7 a tobac/i coneuch ^ adgarui neuch<br />
a diri 6, mani erba tiiat[h] for tobaig gac/j ceniuil do " neuch<br />
bes dech dia acrai ^ lia nech a diri. Et es áílmain do 5<br />
neucli adgair for dexin an domnaig fri mbilli^ 7 fidbotha<br />
7<br />
roitiu^o. Ma fortheH leis nach n-aili ummorro^ es 12<br />
fiachai amal andii cuilliws ^^ soiri in domnaig. Ar ni<br />
iudlaing nech acrai na aidbrmcZai ^* domnaig immetet ann<br />
fri less n-oli '5<br />
7 nat forcmai a soiri. Gell n-ungi tra 10<br />
do 16 maigin ir-rér fir a diri^'' mad inriart[h]ae imbie^^<br />
Manib ixmlaing brithi fair fanaisce frie a rer fndesin cowa<br />
tíssaíi9 cleirig no brithinmain tuat[h]i conimited do 20 maigin<br />
hi rer fir a dirie bes goithium 21 7 bes craibdighem bes<br />
hoc 22 cech tuaith no ardflathui forbe tuath^s 7 is di aitiri 15<br />
canui Fatraic dibongatar^^ feich ina canu-sai an domnaig.<br />
Mad rie medon lai gaibthiur ind aitiri folongur di maigin mani<br />
gelltar; mad ier medonlai gaibtir in aitiri is arauháruch^s<br />
folongad cintaig, mani be an cintuch hi maigin ^fi dinabe<br />
folongur no gelltar. Ma gellaid berair breuth 27 di maigin 20<br />
no ar tressiu2s, mad feurr lia fechemain2!* no lá^o haitiri.<br />
Et folongad gosein mate aragessad^i. Fer a diri32 ummorro<br />
ma arberai tuarusndal 7 ni tecmaicc less di33 maigin 7<br />
1 murechai& ^ oadibh nuile ^ is * da ^ guneoch<br />
* adgara ier a diri ' di * acru ^ muillin '" roitiu<br />
" forte " is 13 inni chuilles i-* aidbreda ^^ naile " di<br />
17 (jipi 18 inriartha uimraie ^^ conaitsiuchu *" conimmitecht<br />
di «> dhire bus gaethemh ^- i " toathae ''* do aittirib<br />
chana Fatraic dobongathar ^^ arabarach -* in cintach<br />
immaighin<br />
" feicem<br />
*' Mad geallait perar prei/i fair<br />
^o<br />
q^^ 31 foiongat cosin mathe<br />
^s<br />
treisi<br />
aragessat<br />
^* fer a dhire ^^ tecmich lais do<br />
23
24 Cain Domnaig<br />
tairic tresiu n-uadh ^ 7 ni fulangar cuccai go tairi no ast"<br />
Tiadh fri laim brithi in laa sin 2 co llangilli forsbenir^<br />
breuth edJion * di ungi 7 esshi '" an breutli dil ar cóictlú<br />
no feicli ar deghmaid. Et 6 e tra tuarusndalai '' ina canii-<br />
5 sae .i. fiadmi/se mac n-ennaicc^ cen fogoethad, fiadme/se<br />
n-indruic cin forgglid ". Ni segar fir tairis oppud •" noilliuch<br />
cen slan cáth anmoa'i. Berid anteist test do luga,<br />
berid test antesd de '2 fiachaib. Mad '^ test sénathur ior<br />
teisd .tob" 1* fir testui i^ anti adgairtbiur. Mad anntesd ^6<br />
10 ior anntesti6 saigidi" fir tairiss. Issed tra didiu fir^s nditliaig<br />
ina canu-sai in cintach fodessin cona athair 7 a mathair;<br />
mani'^ bed bi sidie, a hrathoir 7 brathair a athar no cipe<br />
forambe a chin^f. Et da boair^ 7 air"^ dessae-i 7 imuiri^^<br />
fortgeuUad huli ho oath anmoe 23 nad foruicli an cintuch<br />
15 in cinaid atgairtiur2i fair. Ma asloat cintaig^ tollongud25<br />
aitiri 7 geullud 7 esrenad 26 diabul do aitirip do neuch di<br />
decuib2" cter geull 7 bieiid 7 eruic. Ma asloat aitiri,<br />
tobungar28 cumal oclit n-ungi diib 7 togui feur hidgair<br />
bimcross 29 fa giall fa athgahail fa aitiri comocois ^^ fri<br />
20 laim muiriuch die^i toirb inna fiachttssa32. Cet[h]rar di<br />
saightiuch cona ^3 aitiri oc saig/J 7 ni bieud '^ frithfolaidh<br />
frisan cain ndomnaig co roa gell ^^ y brith in ceta acurur "'^<br />
ann. Nach fer aici 7 coimt[h]echta S'- 7 nach ioglaid fini^s<br />
1 treisi uad ^ allaai sin " forsamberar " .i. ^ jgi<br />
^ It ' tuarustal ^ ennoicc ^ cen forccled ^° opad<br />
" shlanji cath anmae " do '^ jyj^ 11 tjob- 15 t^<br />
1^ anteist " segar 1* issed trath fir ^» min -" chion<br />
21 airich dessa "^^ amuirig ^s q cath anmae ''* cion<br />
acartZmr -' folongat ^^ gellait 7 asrenait ^' degaib<br />
** doboing 29 toga fer atgair imcros '" comfoccus " murech<br />
di 32 in gach so ^^ do saigtecb co»d ^» i^jat 35 ^<br />
conroagell ^^ cetnae acorar *' coimidac/iia ^» feine
Cain Domnaig 25<br />
nad t'mnustar inna n-anmcairdiusai ' eter soiri ndomnaig<br />
7 foroiri crossi^ 7 himthairec tredain. Anti didneim 7<br />
nodmpiata^ 7 nac/ddlegi la"* fini fri hidna/fZi(?)5 cirt, is fair<br />
teid a cin fiad doinib 7 a pecod fiad Dia. Nach giall<br />
tra 7 nac[li] aitiri 7 nach flait[h] nad tinniistai* áliged 5<br />
ina^ canu-sa, et nach brithium " nad bera firu i rer § in<br />
forus-sao gona urlegonn hocai 9 dogres 7 nach aes ocbaicl 'o<br />
nad irecair cert nDe na diiini, trosscodh airiu'i an icr<br />
adgair a persam^^ nDe 7 Fakaic arnach cloadur intann '^<br />
bus ndilium ndoib 7 arnab aurlabraci '* dia n-anmonnaib 10<br />
7 nach miscath doratafZ tousszic/i domain tor cech n-oen<br />
cowascar regt^^ nDe 7 i timno forbie i^ an urlaubr"" ^"^<br />
7<br />
an airmidin fiad Die 7 doinip i* la mallachtain fer nErenn<br />
cen sodm. Et is*^ tar turtugud nDe 7 Fahaic gach giell<br />
7 gach aitiri 7 nach feichim^o dodaincie^t il-lessa?& 7 15<br />
aidilgib 22 CO cenn mbliadna. Nach fer luobrai dno 7 muid<br />
dingne 23 forobuir fria menmain fodesin ni dlig foc[h]raig 21<br />
CO cend mbliadna cenmotha fiuchse'^s tairmt[h]echtai in<br />
domnaig. Ar na^s bi nach soar fri tairmt[h]egd in domnaig<br />
di 2" triun na tró^ di neuch 2« bes incinaid, bobith 2!i dlegur 20<br />
do each imconied a boith^" 7 a gaith. Fortha dowo i^i<br />
forus-sa nandlig diri snaidti32 na toichniudse immeted^^<br />
^ na tinnesior ind anmchairdessa ^ foj.} d-os ^ Inti<br />
ditneimh 7 nodmbiatha "• uacbitleci dia ^ hiuiii " na<br />
' prethem ** fir a reir ^ conairleigend oco " naos ogbata<br />
" aire " i persoiw " cloathar intau " 7 napaurlaprit<br />
Paira/c ^^ conscar rac/ii >^ 7 forbia " urlaprit »^ fiadia<br />
7 daoine " om. "" gach feichemain ^i datainca<br />
2^ adalcib 23 laubro do- 7 mudh dogne 2'* fochrec ^s g^ch<br />
*« ni "' do •-* do trogh do neoch -^ fobith<br />
^o imcoimetus<br />
a baith ^i ^ 32 jja^ ^Ug. dij.g gnaiti ^s toichnetha imteit
26 Cain Domnaig<br />
isan domnach. Et is dilius ndirighi 7 saraigthi cip can<br />
a cinel acht deidfirse techtai 7 is comcintac/i anti snaidius ^<br />
7 snaidtiur 7 biath^{S 7 biadtar^ isin áomnach acht deit[h]-<br />
firsie techta. Huaire^ is tar turtugud nDe 7 Fatraic<br />
5 imt[h]icht di^ gach duini isan áomnuch. Secipe tra<br />
adgaura6 in cain-si in domnaig gid fora athuir no a<br />
mathair no a brathair "^ cin Iseb ^, cen leithbi, gin guoaccrai,<br />
ninbia aurc[h]od do lia» Dia na^" duini 7 fortbia Ian<br />
rabennaclita 1 1 muinntiri nimi 7 talman amol donimarnad'^<br />
10 isand es^istil dorala do nim for altoir Roma. Hisissidi>3<br />
rohordaigec? for rigshnidi nimi. Es indie dMsrimt/ier '^<br />
soiri an domnaig trath iernonai dia sadhairnn co fuini<br />
maidni dia luain. Nach oen tra cuilliius 1^ ant suiri sin<br />
an domnaig bith aptha dia anmoin-sidie 7 die chlainn<br />
15 ina diaidh 7 niconbie erranw i^ do a nim la Crist cona<br />
apstola/& 7 nach -plaigh dinuc Diea forna''' cenela na<br />
ndoini ó tossuch^^ domuin dibertar forin'^ tuaidh 7 foran<br />
tegdhois^o sainridh inna bia3 soiri in domnaig. Ar is ar<br />
tairmt[h]echt2i domnaig diber Dia ])\ag]ia\ forna gnrtai'^^<br />
20 Ised berius23 for chulai cech toradh dicuiret/^ar-^ muir 7<br />
tir edir ith 7 mblicht 7 meus^a 7 issed dogni iasscratai<br />
aimbritie 26. IsseiZ doheir nauna 2" 7 gourtai 7 sina 2« soeba<br />
forna 25» tótha cloena. EssecZ doheir cenelui eghtranna^o<br />
go cloidib diglai dia mbridh hi fognam a tirib gendtie^i.<br />
1 ndiltts dirig ^ snaides ^ 7 biadtar om. * oir ^ do<br />
•5 adgara ' cid for athair no brathair « laoph ^ nibud<br />
hercoid doa la ^" no " fortmbiad lau bendachtain ^^ tonimmornadh<br />
" romae issed sidhe " 7 is inde dorimt/tei- '^ coillfes<br />
1* uirand " doniig dia for " tosagh '» dobertar forsin<br />
"^" forsan tegdis ^' an add.<br />
2* dicuirithej- ^s<br />
"^"^ forsna gourtae ^^ beiris<br />
jq^Jj j mbliocbt 7 mhes -® aimbretiu<br />
2' nuana '•* sionae ^'' for ^" ciia echtranw ^i geinte
Immathchor Ailello ocus Airt 27<br />
IssecZ doheir catha 7 cocthni eter na cenela cona bi sid<br />
na subai na cairdi i cech dii. IssecZ immefolngi hir ' 7<br />
ingair 7 áehuid i each tegdoiss co Una prón^ 7 dubíe 7<br />
doic[li]ill 3 cridi gach duini. Ar id mesa indád demno * in<br />
duni cowscarad recht aomnaig 7 nododunfaidis •'' flaid nime<br />
ma go tisdiuis conac/ionbiad ^ cumsanadh indi dogress ''.<br />
Immathchor Ailello ocus Airt<br />
From Baivlinson B. 512, fo. 51b 2 with the variants of<br />
Harleian 5280, fo. 74 b.<br />
Incipit Immathcor nAilella 7 Airt.^ 10<br />
Leccis Ailill Aulomm a bein .i. Sadbb *' ingen Chuind<br />
Chetchathaig iar mbrith 10 emoin do .i. Eogan Mar 7 Inerb<br />
7 rusnalt Sadb ^^ hi Comailt hUethne 7 is de ainmnigtha 12<br />
a ssliab sin Comailt arni conalt si a mmac 7 ingen and.<br />
Toluid's Art a pbrathair'^ do athcor alelath'^ for Ailill 15<br />
cowfuiglessat ollomuin brethemainis nErind immei" comaltor.<br />
Tacraitsi far less! ol olldam.<br />
Cia nathar cetathaiciaraV i^<br />
Ni hansa, ol olldam. Intii tosaigh.<br />
Taccrath Art didiu, ol Ailill. 20<br />
^ ir 2 coUina bron ^ doichell * it raessa inati demnae<br />
^ cowscara recht nde 7 a timnea 7 nodunfaitis flaithi * cojiabiath<br />
' Fuin do sin add. " Immathcor nOilella ainm an sceoil se H<br />
9 Saidb H 10 mbreith H »i Eogain Mair 7 Inderb 7<br />
nusnalt Psadb H »2 aiumnightie H i' tollnid áidiu H<br />
1* brat/iaiVse H ^^ aleulad H 1« brithimoin H i' himbe H<br />
" cetathaicerai H
28 Immatbchor Ailello ocus Airt<br />
Taccríísa', ol Art. Rosaor recht2 Sadbe secli miser<br />
rodorecht^ dian daliss ^ dilath chrib^ comaltor each ander^<br />
assa mmidehordaib comthairgetha " eombuithe cuirmthighi<br />
comlabartha ^ comleictlier.<br />
5 Os'' tu, cid tacrwso If, a Ailill? ol olldam.<br />
Taccnfsa, ol Ailill, it dillsie eetraga'i mna aurnadhme<br />
arnascatM)' comberta comtharcithe '^ coblighi commamsa.<br />
Múi'3 mo chain cetmuinter een nach n-immoichith, mui<br />
annodail, mui a n-alar and.<br />
10 Frisgart Art: Is fir eim atndillsa cetragha ^^ mna<br />
aurnadmai aranascatar comberta coblighi '^ commamsa com-<br />
targetha^s nach aurnadira i'' n-ecne na ecca '8 na um-<br />
praichti^ na dithre na dichle airta amaPO nascath nam-<br />
pracht^i.<br />
15 Frisgart oldom in hrcthem. Bmisn for firu soera<br />
scichlethar sliasti soera sarigetar "^2 saluib huadhaib na<br />
ellmitcr^^' ellam breth co brath brathnigfes24.<br />
Frisgair25 Ailill. Mui mo mace mui mo ingen in-<br />
dhegar fiadnib ^6 fer fonadme. fri dilsi '^" dingleisen geill<br />
20 gaibter gaibtcr giallcherda gelldsc^s de tuathaib tairiguth<br />
Í tacrwsae II ^ reg7" coimpeurta coblide H '* comtbaircetba<br />
H i' nurnaidhm H ^^ éccse H ^* ambraicbt H<br />
20 ditbli air ata ambol H ^' nambracbt H 22 bimsa forsnai<br />
sseru sechletbar sliasta soera sieraigter II ^s<br />
\iq\i nichter H<br />
" brutbnaigbfius II '^ friscairt H *" iudedbar fiadnaib H<br />
*' ^** dilse H geeill gaibtbiur giallcerdai gellda H
Immathchor Ailello ociis Airt 29<br />
dommiceth i cinn mis mo chiniutli - cona chaurutli com-<br />
dillsi^ cen compert cinath arnamderustar * do erriug a<br />
mmathar muinclioircli^s miairlich^ mo chaine cett-[fo. 52 a 1]<br />
muintire.<br />
Olldam dixit: Nuall nan '> nAilella arfich cinaith a 5<br />
chintiii corodillsegtar 7 daghnadmannaib tuath terglastar<br />
tarvcar* mar luglia mna michorchi*' muclms aurnadme<br />
icht einech iar nichuth •" ni dil cinath" crisligh lin lugaj<br />
letmiBch 12 la luthbasa ban ni coir comarbsa compei-t<br />
cinath cen dagdillsi''^ dlicht brig biian bunclamcZi'^ clantar 10<br />
cu medaib '^ co teruither fir cairi caiai '^ crainn cain di<br />
thai tri liac mot mor i'? muireg oc múr. F.<br />
Betha Pátraic<br />
Froin the vellum MS. No. 10 (e. X V cent.) in the King's Inn<br />
Library, Dublin. The first page (fo. 17a-h) is almost icholly 15<br />
illegible. The beginning of the fragment here corresponds iviih<br />
Leabhar Breac p. 25b I. 48 (=^ Tripartite Life, p. 442, I. 8), and<br />
the Book of Lismore, fo.Sbl (^= Wh. StoJces' 'Lives of Saints<br />
<strong>from</strong> the Book of Lismore', p. 6, 1. 181).<br />
[Fol. 17c] guth ind aingil atberiud friss: Is errlom in 20<br />
long CO ndeochais indti co hEtaiU^ do fogluim na screptra<br />
noibe. 7 atrubairt-sium dond aingel: In duine dia<br />
» tommiciudh H ^ cinaidh no mo ciniudh H ^ curad<br />
comdilsai H •* arnamderustair H ^ mathar muincoirche H<br />
* naw H ' ciuta corrodilsigtir H » taraghar II ^ micoirche<br />
H i" uichud H " cinad H ^^ lugha leidmech H<br />
" degdilsie II ^» bunclainde H ^^ cumalaibh H ^^ firchaire<br />
chaim H " dithal tria liacc mor mothuir mor H. " cohe etail MS.
30 Betha Pátraic<br />
fognaim-si fri re .u. mbliadna nocho creitira-si co rom-<br />
comairleice uad. Adtrubairt int angiul: Escomla 7 dianaid<br />
CO festar in nad leicfe uad. DoronjE iarum Patraic amlaid<br />
sin. Atrubairt immorro Miliuc frissium, act ma doberthu-<br />
5 su damsa coratrom do cind do or nocotcomarleicfind. Dar<br />
mo debrod, is tnalaing Dia cid ed on, ar Patraic, 7 do-<br />
cuaid Patraic isin dithrub doridisi 7 atchuaid dond angiul<br />
briatlira Milcon. Cui angelus dixit .i. roraid int angial<br />
frisseom: Comet-su imbaruch araile tore isin treot 7 lasse<br />
10 cloidfes in talmain docuirfe bruth n-oir duitsiu ass<br />
7<br />
tabair-siu for do soire. Quot completum est .i. is ed on<br />
rocomailled 7 roleicced Succed do imthiuct soer.<br />
Luid Patraic la breithir ind aingil iarsin corroacht inn-<br />
enlo CO lilnber mBoinne 7 fuair failti moir ic na gentlidib.<br />
15 ranicc-sora iarsin dochum a athardliu roguiglisiutar<br />
he im anad occu, acht roop-som cena inui sin. Et is ed<br />
fodera on, ar atcondairc fissi imdhai, ar nach tan nocotlad<br />
Patraic indar leis ba hinis na nGaidiul atchedh ind a<br />
fiadnaise co cluined clascetul na macraide a challaib Foclad<br />
20 dicentes .i. (do)raiditis: Tair a Palraic 7 deine praicept<br />
ind-Heirind.<br />
Intan immorro ropo slan a tricha bliadan 7 rosiacht air<br />
ais forbthe roimmraid iarsin techt do Roim Letha do fogiaim<br />
ecnai 7 uird praicepta 7 forcetail 7 anmchairdiusa, ar ni<br />
25 rocomarleced do coro lama 1 cen a beith cen fogiaim 7<br />
cen iYichnam. Docuaid ass iarum dar muir niclit ind-<br />
airthiurdeiscert na LEtaile dochum Germain sui-escM?p na<br />
hEorpa huile intan sin, co rolegh in canoin n-eclasdacdíB<br />
[fo. 17d] laiss.<br />
leg. cor lama? (Stokes)
Betha Pátraic<br />
Is and taraill co Martain hi Toiriniss co roberr berradi<br />
manaig fair, oir ba berrad mogadh boi fair connic[i] sin.<br />
Tricha bliadan a seis intan co Germain tanicc 7 .xxx.<br />
bliadan do occi ic legund 7<br />
31<br />
.Ix. hliadan ic praicept ind-<br />
hEirind post. Intan tra ropo slan a .Ix. hliadan do 5<br />
Patraic 7 rofoghlaim ind eccna, dodeochaid int aingel .i.<br />
Uictor dia saigid conerbairt fris: Rotimnad duitsiu Dia<br />
tect doclium nErenn do nertad irsi 7 creitme doib tria<br />
praiceptaib soiscela. Celebrais Patraic do German iarsin<br />
7 dobert bennacht do 7 dodeochaid senoir tairisi leiss 10<br />
German fria imcomet 7 fri testus. Segetius dano a ainm<br />
side.<br />
Luid Patraic iarum for muir, nonbur a lin. Is andsin<br />
dosrala ind-iudsi conid facatar tech nua indte 7 lanamain<br />
og and 7 confacca sencaillighe i ndorus in tighe. Cid 15<br />
daais in cailliuch? ol Patraic. Ua damsa sin, ar int<br />
oclsech. Cindus rofetar sin? or Patraic. Ni ansa, or int<br />
oclsech, atam-ne sund haimsir Crist, rotharaill cucund<br />
dia mboi eiter doinib hi foss co ndersam fleid2 do. Benna-<br />
chaiss ar tegdais 7 ronbendach^ fodeisin 7 ni tharaiU in 20<br />
bennachtu sin ar clandu 7 forofaccaib Dia lind co ndig-<br />
sesta-su do praicept do Goidiulaib 7 forfaccaib Isu occund<br />
comartha .i. a bachall dia tabairt duitsiu. Ni geb-sa, ol<br />
Patraic, co tarda fein a bachaill dam.<br />
Anais Patraic tri laa 7<br />
tri haithche occu 7 luid iarsin 25<br />
hi sliab Heirmion i farrad inna hindsi, corroarrthraigh (in)<br />
Coimdiu do isint sleib 7 conderbairt friss tect do praicept<br />
do Goidelaib 7 cotarat bachaill nisu do. 7 atrubairt<br />
ropad fortacht tri n-itghiud in cech guassacht 7 in cech<br />
1 berrad MS. ' fleig MS. » rombendach MS.
32 Betha Pátraic<br />
eccomnart hi mbiad. Ocus rotothlaigestar Patraic tri<br />
hitcheda .i. bith dia eis i flaith nime 7 co mbad he bud<br />
breitium do Goidelaib i llaithiu mbratha [18 a] 7 eire<br />
nonbuir coemthechtaidhe di or 7 argut dia tabairt do<br />
5 Goidelaib ar creitim do.<br />
Is he immorro abb robui i rRoim isind aimsir sin,<br />
Celestinus .i. indara fer .xl. Petar. Rofuid side Pallaid<br />
.i. uasaldeochain co nda, feraib deuc imarieii friss do<br />
praiccept do Gaidelaib. dorocht Pallaid co crich Laigen<br />
10 .i. CO hinbiur Dea, tanicc Nathi mac Garrchon chnicce 7<br />
roinaib. 7 robaist Pallaid doine uaite ind-hErinn 7 ro-<br />
fothaigh tri hecailsi indte .i. Cell Fine i farcaib a liubru<br />
7 in comrair co taissib Poil 7 Petair 7 indara cell .i.<br />
Tech na Romanach 7 in tres cell .i. Domnuch Airde hita<br />
15 Siluester 7 Soloin. Ic tintud immorro do Pallaid rogab<br />
galur hi tirib Cruithnech he conderbailt de.<br />
rocuala Patraic inni sin 7 rofitir ropo do rothaisid<br />
Dia apstalacht na Herenn docuaid iarsin co Roim do<br />
t[h]abairt grad fair 7 Celestinus abb Roma is he roerleg<br />
20 fairseom. German 7 Amotho 7<br />
ri Roman intan sin.<br />
tanicc tra Patraic Roim is ed doroact co hinbiur<br />
Dea i ILaignib. Tanicc immorro Nathi mac Garrchon<br />
inna agaid seom 7 is he tainicc inn-agaid Pallaidi 7<br />
romallach Patraic heiside. Sinell immorro mac Findchuda,<br />
25 is he toisech rocreit ind-hEirinn tria praicept Patraic. Is<br />
aire sin dorat Patraic bennachtain fair 7 for a sil.<br />
Isind aimsir sin roboi araile ri feochair geintlidi for<br />
Erinn .i. Loegaire mac Neill 7 is and roboi a sossadh 7<br />
a hgreim rigdhai i Temraig. Rotect side drnidi 7 Sieb-<br />
30 faithe 7 is ed notercantais<br />
:
Betha Pátraic<br />
Ticfa tailcend dar muir merrcend<br />
a brat toillcend a crann croimcenn<br />
a miass ann-airthiur a tige<br />
friscerat a muinter uile<br />
Amen amen. 5<br />
Doluid iarum Patraic corrogaib ind-Inbiur Dea. Batar<br />
iascaire for a ciunn. Niptar failti Mss. Mallachais Patraic<br />
in n-inbiur.<br />
Dolluid immorro corrogaib inn-Inis Patraic. Luidh hi<br />
tir andside 7 arroet fer for oighidhecht he 7 creitis do. 10<br />
Bui araile mac isin taig. Dobertsid sere do Patraic con-<br />
nach coemnMS a scarthain fris 7 is he Benian gillan<br />
Patraic indsin.<br />
Luid iarsin co hinbiur Slani 7 doUotar hi tir and.<br />
Conid andsin fosfuair muccaid Dichon ma^c Trichim bail 15<br />
ita Saboll Patraic indiu. [18 b] Docuaidh iarum in muccaid<br />
CO roindis dia tigerna. Otcondairc dicliu Dichu inni Patraic<br />
ronocht a claidiub do marbad inna cleirech. rotoccaib<br />
a laim ann-arda feccais uasa ciund focetoir co nderrna<br />
attach Patraic 7 rongab c/iongain cridi 7 rocreit 7 rom- 20<br />
baistestar Patraic, conid he toisech 7 (sic) rongab baithis<br />
7 creitim la hUlltu Patraic. Is andsin roedbaeV Dichu<br />
do Patraic in Saboll 7 is ed roraidi Patraic:<br />
Bendacht De for Dichoin. romhir immon Saboll<br />
rombe-seom dara hesi. nemthech gleisi gianoll. 25<br />
Luid Patraic iarsin do praicept do Miliuc 7 rucc or<br />
leiss do erail creitme fair, oir rofitir ba santach im or he.<br />
rocualai immorro Miliuc Patraic do tuidecht do praicept<br />
do, ni bo miad leis creitem 7 fomamugud dia mogaid. Is<br />
si comairle romuin demon do: tect inna thech 7 a or 7 30<br />
3<br />
33
34 Betha Pátraic<br />
a argut laiss co tarat fein teinid fair co roloisc 7 co<br />
ndeochaid a ainim dochum n-iffirad.<br />
OiTocomaigsigestar iarum sollomon inna case isi seiu<br />
aa.no adaig dorala mordhal lasiia gentiu hi Temraig .i.<br />
5 Feiss Temrac/i a hainm. Ar is ed ba bess leu na ro-<br />
hadanta nach tene ind-Herinn ria tenid na Temrach in<br />
n-aidchi sin.<br />
Orroceilebraidsetar immorro inna cleirich orrd na<br />
case adantar tene coisecra leo. Atcess ^ immorro asin<br />
10 Temvaig inni sin. Asbert Locru drui: Mani baiter ria<br />
maitin in tene uccut, isi hus ni ind-Herinn co bratli. Luid<br />
Loegaire co ngraighib 7 co cairpthib do didbad inna<br />
tenaid. rancatar iarum rogab Lochru in drui for aithis-<br />
iugud Patraic. Is andsin conuargabad in drui isind ajr<br />
15 la breithir Patraic co tarrlaiced annuass co nderrna cethri<br />
randu de im cloich moir.<br />
Fergaigis immorro Loegaire corromidair marbad in<br />
cleirich. Canais iarum ind iÉersa fathatacda : Exurgat<br />
Deus<br />
et dissipentur inimici eius .i. eirged in coimdiu 7 cuirtear<br />
20 dar cend a namait. Crithnaighis in talam focétoir 7 dolluid<br />
torund 7 saigne(n) do nemdaib for in sluag [18 c] co<br />
rofuasnaighthe 7 co n-elpailt (sic) coeca dib.<br />
Luid Patraic arnabaroch dochum na Temrach moir-<br />
sesfer (sic) cleirech 7 int octmad Benen 7 is ed tarfas<br />
25 dona hetarnaigib robatar fora ciund comtis sect n-oighe<br />
allta 7 a loeg inna diaig .i. Benen 7 rancatar doirrsi na<br />
Temroch amlaid sin 7 ciaptar dunta rosfoslaic in nert<br />
diada reme-seom co roact lar in rigthighe. Rofuacradh<br />
lasind righ cownach heirsiud nech reme-seom isin taig.<br />
1 atcess MS.
Betha Pátraic<br />
Atract immorro Dubthach mac ui Lugair, primecius ind<br />
righ boi ind-aireonach na rigleptha rerai-sium. Asbert<br />
Patraic: Rotbia inut hi nnim dara hesi, a Dnhihaif/.<br />
Dobert Loegaire in copan boi inna laim do Patraic 7<br />
dorat Luccatmoel drui neim isin copan sin 7 is ed so 5<br />
rogab Patraic ind-agaid na neme sin: Gabui anfis ibu<br />
anfisi fri sia huathib. ibiu lithu in Cliristo Isu amen .i.<br />
cia beith a fiss occond, cen co fail, ibthar inn-ainm Isu<br />
Crist. Rohimpa iarum Patraic in copan fora beolu co<br />
torcliair in neimh ass 7 ni torchair in lind. Ibid iarum 10<br />
Patraic in lind 7 ni derrna erchoid do.<br />
Rothindscan iarum Luccatmoel ecnach na Trinoiti 7<br />
aithisiugud Patraic co n-erbairt Loegaire friss: Dorone do<br />
cheile sin 7 nirbo cobair do. Finntar chena for cumang<br />
diblinaib. Dobert Luccatmoel iarum dorchu mor dar Magh L5<br />
mBreg connach faicced nech gnuiss a ceile and. Roraid<br />
Patraic: Cuir ass na dorchu tuccais. Nocho cumcaim, or<br />
se, cosin n-uair cetna imbaroch. Roraid Patraic: Ata do<br />
cumachta ind-ulcc 7 ni fil i mmaith. Bennachais Patraic<br />
focetoir in mag 7 rotaitin soillsi dermar and. 20<br />
Dobert in drui doridisi sneclita dar Mag mBreg co<br />
tanic formna. Dingbais iarum Patraic focetoir in sneclita<br />
ass cen gaith cen fleochad connach faccus a slicht for<br />
talmain. Rogniad tech nua doib iarsin 7 indara leth de<br />
ur 7 in leth aile crin. Luid Luccatmoel isin leth [18 d] 25<br />
úr 7 etach Patraic imbe 7 luid Benen isin leth crin 7<br />
etach in druadh imbe 7 tuccad tene forru isin tech.<br />
Roloisciud tra leth ur in tighe airm i mboi in drui 7<br />
roloisced in drui fodeisin 7 ni roloisced etach boi imbe.<br />
Roloisced áano etach in druad boi im Benen 7 ni roloisced 30<br />
3*<br />
35
36 Betlia Pátraic<br />
Benen fodeisin nach in leth ciin irraibe. Romorad áano<br />
• ainm De 7 Patraic trisin firt sin.<br />
Rofergaigestar in ri fri Patraic co mor do marbud in<br />
druad 7 atracht do marbud Patraic, acht nl roleicc Dia<br />
5 do tria guide 1 do Patraic 7 docuaid ferg De forsin popul<br />
n-eccraibdech 2, co n-ebailt da mile decc dib. 7 is ed<br />
atbert Patraic frisin righ: Atbela co hopond muna creite<br />
innoissi. Et ait sanctus Patricius regi: Nissi nunc credideris<br />
cito morieris. Is andsin tra rosleclit Loeghaire do Patraic<br />
10 7 docreit ind rigan iarsin co robaisted for Leic na Rigan<br />
a Temra;"^ 7 robaistide da mile deuce ind-oenlo dont<br />
iiluag iarsin.<br />
Luid iarsin inn-Uisnech Mide 7 is andside fofrith im-<br />
resnaig Fiachu mac Neill 7 romidhair Patraic mallachacZ<br />
15 Fiachu mac Neill. Mo mallocht, ol Patraic, for clochu<br />
Uisnigh, for Sechnall, 7 íívthar on, ar ni dentar nach<br />
tarba dib sin ille.<br />
Luid iarsin Patraic i crich Connacht 7 oirrdnis coecait<br />
for tri cetaib epscop i mMaigh Luirg 7 araile diáirmidhe<br />
20 do saccartaib 7 do deochainib, 7 Duma na wGrad ainm<br />
in duine in rohoirdnide.<br />
Luid Patraic hi Cruachan dia saithirnd initi 7 doluid<br />
int aingel dia accallaim 7 atrubaeVt: Nitfia Dia inni<br />
connaighe, ar is trom leiss na hitghe condaighe fair. In<br />
25 fair dofuit leissium? or Patraic. Is fair, or int aingel.<br />
Is fair dofuit lium-sa, or Patraic, conna rag asin Cruachan-<br />
sa corbam marb noco tartar dam na huile itghe connaigim.<br />
Boi iarum Patraic cen dig cen biad i Cruachan<br />
sathurn initte co sathurn case.<br />
' guige MS. * neccraidhbech MS.
Betha Pátraic<br />
I forba tra in .xl. aidhche sin 7 laithe rolinad in<br />
sliab do enlaithib dubaib conach faiciud nech nem inna<br />
talam. Gabais [19 a] salmu escaine foruib 7 tamen ni<br />
deochatar uad 7 roforbnir a fercc friu co mmor. Benaid<br />
a c[h]locc form co cualatar fir Erenn a ghuth ocus focerd 5<br />
forru corromoigh bernn andsin ind. Conid he sin Bernnan<br />
Brigti indiu. Ciid iarum Patraic corbo flinch a cassal<br />
fora belaib, conid aire sin atrnba/rt Patraic:<br />
Atagar dul i Cruaich crunn. druing cen crabad for mo<br />
37<br />
[chind,<br />
romgab ecla for set sell. deich [cét] cend ic tacra frim. 10<br />
Fir duba co ngrainne ndet co ndath ecc os ruibnib rat,<br />
teora mile derba decc. deich cet cecha mile atat.<br />
Atagar.<br />
Ni tanic demon tra i tir nErend iarsin co cend- .uii.<br />
mbliadaw 7 .uii. miss 7 .uii. laa 7<br />
.uii. n-aidchi Dolluid 15<br />
int angel iarsin do choimdiugntitZ Patraic 7 glanais in<br />
chasail forartoitsiut na dera 7 dobert enlaithiu 1 gela 2<br />
immon sliab 7 nochantais ceola bindiu do. Dobera-su, or<br />
int angel, lin na ndemna ut da anmundaib a pein. Ni<br />
geb-sa sin, or Patraic. Rotbia done? fed (?) atchi etar muir 20<br />
7 tir. In fil araill acutt dam? or Patraic, Ata, for int<br />
angel, morsesiur cecha sathairnd do tabairt a pein. Ma<br />
doberur ni dam, or Patraic, tabur da fer decc. Rotfia,<br />
for int angel, 7 dingaib don Cruachan. Ni geb, or Patraic,<br />
romcraidiud co romdignaither. In fil araill doberthor 25<br />
dam? or Patraic. Fil, or int angel, morfesiur cecha dardain<br />
7 da fer decc cecha sathuirn duit a pianaib 7 dingaib<br />
1 almost illegible ^ added in margin
38 Betha Pátraic<br />
don Cruaclian. Ni geb, or Patraic, o romcraidiud co<br />
romdignaither. In fil araill dam? or Patraic. Fil, or int<br />
angel. Muir do tuideclit dar tir nEirenn .uii. mbliadna<br />
ria mbrath 7 dingaib don Cruaclian. Ni geb, or Patraic,<br />
5 romcraidiud co romdignaither. In fil araill C(9;?uchesta?<br />
or int angel. Fil, or Patra/c. Saxsain nartrebut tir<br />
nErend ar ais nach ar eiccin cen beou-sa for nim. Rotfia,<br />
or int angel, 7 dingaib don Cruachan. Ni rag, or Patraic,<br />
romcbraidiud co romdignaither. In fil araill dam? or<br />
10 Patraic. Fil, or int angel .i. cech oen gebus himund on<br />
trath CO araile, ni bia i pein ifirn. Is fota int imund 7<br />
is a doreidi, ol Patraic. Doberthor duit iarum, ol int<br />
angel, cech oen gebus ota Christus ilium sis 7 cech oen<br />
dobera ni at anum 7 ni raga a anim i n-ifirrn, 7 dingaib<br />
15 don Cruaclian. Ni rrag, ol Patraic, romcraidmci co<br />
romdignaither. In fil araill dam? or Patraic. Fil, ol int<br />
angel .1. fer cecha broithirne fil it cassal dobera a pianaib<br />
i llo bratha. [19b] Cia, or Patraic, doghena saethair . , .<br />
noebaib Eirenn archena . . . rtliar inni sin? Ceist, ced<br />
20 gheb . . . gel ? Morfesiur cecha broit ... i fil um cassail,<br />
or Patraic, rot ... 7 dingaib don Cruachan. Ni rag, or<br />
Patraic, romcraidcc7/i co romdign . . . Gebthar do lam, ol<br />
int angel. Acht mawa tissad ardri nime dia gabáil, ni<br />
rag, or Patraic, romcraideiZ/i co roradigTiaither. In fil<br />
25 araill cownchesta? or int angel. Fil, or Patraic, ind laa<br />
beite in da rigsuidi decc i ssleib Sion 7 beite ceithre<br />
srotha immon sliab 7 seat for lassad amail tenid 7 beiti<br />
na teora muintera .i. munter nime 7 talman 7 ifirnd, co<br />
rop me fein b[reit]hium fer nErenn ind laa sin. Bess ni<br />
1 a doreid very faint
Betha Pátraic<br />
hetar on choimdid sin, or int angel. Mane fetar, or Patraic,<br />
ni fetfaith uaimsi tect asin Cruaich ondiu co brath,<br />
Luid int angel dochum nime. Luid Patraic da aifrenn.<br />
Tanic int angel trath nona. Cindus sin? or Patraic.<br />
Indus maith, or int angel. Roguighsiutar na hnile duile 5<br />
acsidhe 7 nemacsidhe im na da apstal decc 7 roetsat uad<br />
inni cownaige-siu. Atbeir in comdiu: ni tanic 7 ni thiefa<br />
do eis na n-apstal fer bad amru andai, man ba do rocruas.i<br />
Inni dano roguidis rotbia. Ben do clocc, ol int angel, 7<br />
ferfaid gless snecta fort do nim co roa gluine 7 bid 10<br />
coisercad (sic) do feraib Erenn etar bin 7 marbu.<br />
Luid Patraic co mboi ic Achad Abair 7 dorone ord<br />
na case and. Doluid iarum Patraic i Sith Oeda i tir<br />
Conaill 7 robendacli andsin Conall 7 Fergus a mac. Is<br />
andsin dorochratar lama in cleirig for cend in mic. 15<br />
Mactnaigid Conall inni sin. Atrubairt immorro Patraic:<br />
Genfid maccan dia fine. bid sui bid faith bid fili,<br />
inmain lespaire glan gle. nach epera imargoe.<br />
Collum mac Feidlimthe is he rotairngired andsin.<br />
Doluid Patraic iarsin i tir nEoghain meic Neill 7 20<br />
atbert Patraic fria a muintir: Bid bartari, ar se, nach-<br />
bartari in leoman .1. Eogan mac Neill. Luid Eogan i<br />
ndegaid Patraic cona sluag. Bui Sechnall i nderiud luirg<br />
na cleirech 7 Muiredach mac Eogain i tossach int sloig<br />
7 roacaill side Sechnall 7 atrubairt friss: Dera^ sith etar 25<br />
Eogan 7 P/jatraic 7 rotbia 3 a logh .i. rige uait co brath.<br />
[19 c] Dogen, or Muiredach, 7 is ed on doronud amlaid.<br />
1 MS. has manbad orocruas ^ leg. déna ^ rotbia bia 3IS.<br />
39
40 Betha Pátraic<br />
Doluid Patraic co Dal nAraidhe .i. co da mac deiicc<br />
Coelbaid 7 dorat bendachtain doib 7 forfacaib sobarthain<br />
forru.<br />
Doluid Patraic iarsin co hEochaicl mac Muiredaig co<br />
5 rig uUlad dia mboi ic damnad 7 ic pianad da noemog<br />
rohidhbratar inii-oighe do Dia a rop ail leis-seom a timar-<br />
cain fri feraib. Roguid iarum Patraic in rig imo tormesc<br />
na pian dona hogaib 7 ni fuair. Atbert Patraic: Ni gebthar<br />
Ulaid uait co brath. Dobert hwmorro Coirell mac Muire-<br />
10 daig brathair in rig degimpidi do Patraic. Beudachais<br />
Patraic he 7 facbuis rige do 7 dia sil co brath, conid he<br />
sin sil na rig .i. sil Deman mate Coirill. Dolnid immorro<br />
setig ind rig 7 slectais do Patraic 7 dobert bendactain<br />
fuirri 7 robendach a broinn 7 atrubairt: Bid amru in gein<br />
15 fil isin broind-sea. Conid he sin Domungart mac 'Echdach<br />
forfacaib Patraic inna churp i Sleib Slanghai 7 biaid and<br />
CO brath, oir is he sin in sectmad fer fil ind-Erinn inna<br />
bethm'ci 7 biass co brath 1 ic comet na hErenn iar facbail<br />
Erenn do Patraic.<br />
20 Luid iarum dar Mag mBreg hi crich Laigen do dun<br />
Nais 7 ita lathruch pupaill isinn [fjaidchi 7 ata a tipra fri<br />
dun attuaid .i. du ind-robaist Patraic da mac Dunlaing<br />
.i. Oilill 7 Illand 7 da hinghin Oilella .1. Mumain 7<br />
Feidelm. Docuass Patraic do gairm Fuillein ind rechtaire<br />
25 7 ni tanicc 7 roleicc cotlud mbreige fair 7 atrubrad fri<br />
Patraic a bith inda cotlud. Dar mo dhegbroth, or Patraic,<br />
ni hingnadh lind cia mad tiugchotlud. Dochuatar a munter<br />
dia duscud, 7 is amlaid frith he marb, conid de sin at-<br />
berar ' cotlud Fuillen i ndun Naiss ',<br />
1 brath- MS.
Betha Pátraic<br />
larsin tra rofothaig Patraic cella 7 comgalai imdha i<br />
ILaignib 7 forfacaib Usuille i cill Usuille 7 mac Tail hi<br />
cill Cuilind 7 Sechnall ocon [FJorraig 7 Fiac i Sleibte<br />
ind-escopoite in coiccid. Asin Forraig immorro robendach<br />
Patraic Laighniu uile. 5<br />
Luid iarsin dar Belnch nGabran ind-Osraide 7 rofothaig<br />
cella 7 comgabala and 7 atruhairt nobeitis oirdnide loech<br />
7 cleirech and dib 7 nach biad forran. nach con<br />
dicud^ forrn acht co mbeitis do reir Patraic, 7 iachaid<br />
Patraic a mairtire a Martraidaig Maigi Raighne. 10<br />
Luid Patraic iarsin i crich Human 3 co Caissiul na rig.<br />
Occus intan atract [19 d] Oengas mac Natfraich isin matain<br />
robatar na hidhuil uile inna llige. ranicc Patraic toeb<br />
in duine rofer Oengus failtiu roime 7 rosfucc leis connicce<br />
in n-inat i fil lecc Patraic indiu 7 robaist andsin Oengus 15<br />
7 firu Mumun archena 7 roboi .uii. mbliadna i mMumuin<br />
7 is ed atberat na heolaig co nderna oifrend cech secht-<br />
raad immuire in cech inat roimmthigh frisin re sin.<br />
Dia mboi Patraic ic baistedh ^ngusse docuaid goi<br />
bachla Patraic tria troigid ^ngusa. Atruhairt Patraic: 20<br />
cid immaraba cen a indisin dam? Nir fetar, or Oengus,<br />
na bad amlaid bud maith in creidium. Rotfia a logh, or<br />
Patraic .i. na bera oig/ádh^ gona far h'inait acht co rop he<br />
comarbu Patraic nonoirdne.<br />
Ceilebruis doib iarsin 7 bennachais iat amlaid so: 25<br />
Bendact De for Mumain. feraib macaib mnaib,<br />
bendact for in talmain. dobeir tarud daib.<br />
Bendacht for cech n-indmus. geinius fora brughaib,<br />
1 leg. cougbála * sic MS. biad furail nach coicid forru Lism.,<br />
LB. Sic leg. ^ munan MS. * leg. oided<br />
41
42 Betha Pátraic<br />
cen nach frire cabair. ' bendacht De for Mumuin.<br />
Bendacht fora lenda. fora lecca lomma,<br />
bendacht fora glenda, bendacht fora ndroma.<br />
Gainium lir fo longaib. corbat lir a tellaigh,<br />
5 i fanaib i rreidib i sleibib i mbennaib.<br />
Bendacht<br />
tanicc tra cosna deidenchu do Patraic doro hi cend<br />
seta do dul co hArd Macha, uide iarum do o SabuU cosin<br />
muine i Findabair. Roboi in muine for lassad 7 nirrolois-<br />
10 ciud ni de, oir roboi Victor angel and. Asbert Victor:<br />
eirg don inud assa tanacais. Asbert Patraic:<br />
Dor[o]ega port m'eiseirghi. Ard Macha mo chell,<br />
nidan coimsiuch mo soire. isi in doer[e] co cend.<br />
Asbert int angel:<br />
Amail nobeteo slanbeo. iort bachaill buaid nell,<br />
15 linfaid do gret ordan oil. Ard Macha do c[h]ell.<br />
Luid iarum Patraic do Sabull iar comairle ind angil<br />
7 dorat epscop Tassach commain do.<br />
Fer firen tra in fer-sa, co nglaine aicnidh amail ind<br />
uasalathair Abraham. Cendais dilgedach amail Moysi.<br />
20 Salmchetlaidh togaide amail Duid. Estud ecnai amail<br />
Solum/». Lestar togaide amail Pol apstal. Fer Ian do<br />
rath in Spiria Noib amail loin maccán. Lubgort cain co<br />
clandaib sualach. Finemain co toirthighe. Tene toidhlech<br />
co tess deseirce. Leoman ar cnmachta. Colum ar cendsa.<br />
25 Naithir ar trebair[i]. Cendais umul ailghen fria maccu bethad.<br />
Eecendais immorro fri lucht ind uabair 7 ind adhaltrais.<br />
Mog soethair immorro 7 fognama do Issu Crist. Ri ar<br />
ordan 7 cumachta im cuibrech 7 im tuasl . . .2<br />
1 leg. for écohair * The following leaves are missing.
Traigsruth Firchertne<br />
Traigsruth Firchertne.<br />
From MS. H. 3. IS, p. 34. Cf. Book of BalUjmote, p. 309 a 50,<br />
edited by G. M. Atkinson in the Kilkenny Archaeological Journal<br />
for July 1874, no. 19, p. 202 ff.<br />
43<br />
Traigsruth Feircertni so. 5<br />
BriatharogMm Morainn mic Main,<br />
b feoclias foltcliain .i. cos feoidhe ban lais 7 is alaind<br />
a barr<br />
1 li sula .i. learn no gins<br />
f aireinech fianw .i. ar inchaibh .i. sgiath<br />
8 li ambi .i. li mairbh 10<br />
n costnd side .i. nin garmna .1 ni aurgabar acht a sith<br />
h condal con .i. is ann foceird co[i]n alti uaill .i. scei<br />
d arddam dossa<br />
t trian (.i. cuilenn) roith .i. carpa?t<br />
c it[li]c[h]ar fear .i. each ag ithe a end 15<br />
q clithc[h]ar boscill .i. eilit no geilt<br />
m ardam maisi .i. finemain ar'mni fasas a n-airde<br />
g glaisem gelta .i. edlenn no edhend<br />
gg luth leighe .i. gilcach ar imat a icce<br />
st aire srabha .i. draighen 20<br />
r tinnem mice .i. cairthenn no tene truim<br />
a ardam iachtadha .i. feth .i. fefe no ferdris<br />
congnaid ech .i. aiten[n] no echlasc<br />
u grnidem dal .i. frsech<br />
e serc[n]aid fer no fid .i. idhadh 1 .i. fefe a tilth no 25<br />
fe a [f]lesc<br />
^ leg. edad
44 Traigsruth Firchertne<br />
siiiem fedha .i. ibhar<br />
ea snaracliar fer .i. crithach<br />
oi sruitliium aicde .i. feirius<br />
m tuthmar fear .i. crann fir no elann<br />
5 pin millsem fedho .i. spin<br />
xi od .1. uch sset[h]aig 7 c. .1. midua .i. seim munchsel<br />
BriatharogMWi Mic in Oicc<br />
b glaisem cnis .i. cain er"^ no crectlia no fuarc<br />
1 luth ceathra .i. leam no gius<br />
f coimet lachta .i. toei<br />
10 8 luth beach .i. blath soilech<br />
n bag ban .i. garman<br />
h banad gnuisi .i. scei<br />
d gres sair .i. daur^<br />
t smiur giiaile .i. iarn<br />
15 c cara bloisc .i. coll<br />
q brig anduine .i. ceirtech<br />
m marusc* n-airlig .i. muin<br />
med nercc .i. gort<br />
g<br />
gg eitiu[d] midach .i. gilccach<br />
20 st morad riin .i. sraiph no draighen<br />
r romnad drech .i. cairthenn no trom<br />
a tosach fregra .i. a<br />
foillem saire<br />
u silad eland .i. talam<br />
25 e commain carat .i. clesach uisce .i. éiccne<br />
1 cained sen no aileam ais .i. ibhar<br />
* .em. added below x, i. e. emuneJwll ^ erned? * dauir MS.<br />
* inarusc?
oi sruithem aicde .i. or<br />
Traigsruth Firchertne<br />
ui tuthmar fear .i. crann fir no eilend<br />
pin millsem fedho .i. spin<br />
cc od ssethaig .i. uchra.<br />
45<br />
Finit. 5<br />
Br'iatharogum Concaulaind so.<br />
b maisi malach .i. creccad<br />
1 luth cethra .i. learn<br />
f din cride .i. sciath 10<br />
s tosacli mela .i. sail<br />
n bag maisi .1. garman<br />
h annsam aidhche .i. hSatli<br />
d slechtain saire .i. niama sairte<br />
t trian n-airm .i. tinne ia[i]rn 15<br />
c millsem fedho .i. cno<br />
q dighu fet[h]ail .i. cumdaigh<br />
m conair gotha .i. tre muin<br />
g sasadh ile .i. arbhar<br />
gg tosach n-ec[h]to .i. icce 20<br />
st saigid nel .i. a dde suas<br />
r bruth fergga .i. imdergadh<br />
a tosach garma .i. á<br />
luth fiann .i. frsech<br />
XL forbhaid ambi .i. fiir 25<br />
e brathair bethi .i. é<br />
io inth (no lith) lobair .i. aes<br />
ea cáinem écco .i. éiccne
46 Romulus and Remus<br />
Romulus and Remus.<br />
From 3IS. H. 3. 17, coll. S58, 859.<br />
Geist cia cetnaroordaig missu hi tossach? Ni ansa.<br />
Romul didiu issé toissech roordaig missu. Romul 7<br />
5 Kemul da mac^ Rea Siluea. Ingen side do Nuimituir<br />
mac Proich. Frater ic Nuimituir .i. Emuilius^ 7 issé ropo<br />
ri Roman intansin. Co^?dendais na dei taircétul do .i.<br />
laifead nech do claintl a brathur .i. Nuimitair assa rigi.<br />
Conia ed dognith: each mberthe do chlaind do marbad.<br />
10 Aráide corrucad do Rea Siluen. Doig leis nochalaifed<br />
inn ingen he assa rige 7 issed doronad lais frisin n-ingin,<br />
a oge do edpairt i terapuU Vesta do Mairt corabai issin<br />
tempull gwrbo mór hi. Conáechaid sacart in tempuill<br />
chuicci 7 gwristoirrchistar co rucastar da mac .i. Romul 7<br />
15 Remul. Tuccad iarsin in ben co Emmuilius. Coraiarfacht<br />
di coig in chlanw. Cowderbairt in ben roba frisin dea<br />
nochorolaraair a marbad. Cowdarat sraiwud fnu isin Tibir<br />
coruc in ben lei a da mac tariw sruth co tánic lupa<br />
chuici CO rue uaidi a maccu 7 comad he a hamainsi 7 a<br />
20 gére nobeth i Romul. No issi lupa taiwic anw uxor<br />
aliGuius subulci 7 Faunus ainm in bucada, 7 cumad hi<br />
sin Lupa atbertha hie 7<br />
issi roalt Romul corbo mor. Co<br />
ramarb Romuil Emuilius 7 a brathfliV 7 a cliadmain,<br />
gM/rogaib fcin iarsin rigi Roman 7rl.<br />
^ mac over the line ^ or Emiulius, but helow Emmuilius
Aided na trí nAed 47<br />
Aided na tri nAed.<br />
From the British Museum MS. Harleian 5280, fo. 49b, with<br />
the variants of D. IV. 2, fo. 54b (B. I. A.). See Annals of<br />
Ulster and Tigernach's Annals A. D. 603.<br />
Incipit d'oiglied na tri iiAedb annso sis. i 5<br />
Aed Gustan comdalta Conaill Guthbind isse romarb<br />
na tri hAeda isind oenlo .i. Aed Slaine oc Loch Semtide,'-<br />
Aed Bxiide ri 3 Maine oc Bruigbin,^ Aed Ron ngb<br />
Failgi i faitbci mic Mecnain, ut dixit poeta:<br />
Is eol dam-sa acbt mo eel ^ nidam agh-sa a indesen ^ 10<br />
d'oen[d]oen' docbt^ iar mo corp^ crii oenOed roort tri<br />
[bAediz.<br />
Aed Gustan ba granna a gal^o luscaii lagha letbancbari^<br />
tore torachta iar^^ togail tinn comalta Conuill Gutbbind.<br />
Gegbain rígii'* ríghi dath nirbo díge^» duinebadh<br />
socht for soera^s slicht nad roi'' ort tri hAeda issan^^ 15<br />
[oenlo.<br />
Aed Buidi a mBruigini^ cia be muiri hUa miadach Maine<br />
flaith forussta foel an fer Oed Eon rogasta roghel.<br />
Art na hiarmarta-O cen failPi mac Diarmata mic Cerbaill<br />
gargll gebend im gart ngle airdrl Erind^s Oed Slaine.<br />
Aed Buidi 23 a mBrngin cia be Aed Slani oc Loch 20<br />
[Semdidhe2*<br />
1 sic B, om. H 2 Seimdille B ^ righ D * bruidhin B<br />
^ acht mádhchel B ° faisneisen B ' do oendoen B<br />
* tocht B 3 chorp B ^° fa granda a ghal B " luscan B<br />
^^ lethanglan B ^^ ar B ^* geodhaiu righo B ^^ digo B<br />
1« ssero B " go B »» sau B " bruidhin B<br />
^° n-iarmarta B 21 cjy f.^in jj 22 airdrig Hrenn B<br />
28 bruid/H B 24 Seimdille D
48 Siaburcharpat Conculaind<br />
i faithce mic Mecna mor magh robith Aed Ron rogalach.i<br />
Na tri rlgh-sin righda tuú robith tri hOeda a n-oenlúa^<br />
lasan Oed coir ciallda^ cain amail adfiadhaid éulaig^.<br />
Siaburcharpat Conculaind<br />
Is eol dam-sa.<br />
From the British Museum MS. Egerton 88, fo. UJji—lóa^,<br />
collated with Additional 33, 993, fo. 3 b— 3 b.<br />
5 [L]uith Patraic do Temraig 7 rl. Luith^ Laogairi doa<br />
agaltam 6 Patraic iar taihsin ' Conculaind do inai carp^ti.s<br />
Aspert^ Patraic fri Laogairi :io 'Indattarfas ^ ni?' 'Dodomar-<br />
fas immwr^M, ' 12 for 1^ Laogairi '7'nimta cumac i^ dia<br />
faisne/s mma senas[u] mo gin 7 mma coisreca.' ^^ 'Ni,<br />
10 senabsa'i6 ol Patraic 'do gm-si i" conamraib 1** mo riar.<br />
^Assenfais immurgu in Woer^o dotaod'^i as do^- gin con-<br />
necis 23 in taidbsin, tarfas duit.' 21<br />
"-'A mba-sa eim' ol Laogairi 'ag dul tar Fan an<br />
Qarpait a Tulaig an Turcomruig do Chnoc Sighi an<br />
15 Broga^s a mBrug Maic ind Og^o cówfacusa in gaoith<br />
ndaghfuair n-aigbtiglii amaiZ croisigíi debroi-^v Beg nach<br />
Jbi<br />
' ^ na rogal D * robitha isin senlú I) ^ ciallbalc D ;<br />
* ** atfiadhatt na heolaigh D Here A begins ^ do acallam A<br />
' taidhbsin A « ina charpat A ^ itpert A ^° Ms A<br />
" inatarfas A " emh A 1* or -a ^" uimtbáu (the scribe<br />
uses: for n, and •. for m) cumaug A ^^ miua seuzísú 7 min-<br />
coisecra ma gbiu A ^^ niseuíísu A " gbinso A '^ conamraibsiu<br />
A " imserfsfae (sic) A assenfa E ^° in_aier A<br />
21 totseth A 22 to ^ 23 conmccsius A ^i tuit E "^ tar<br />
fan in cpar do chnuc side am prog hi tiilaig in turcomric A<br />
** oicc A -' in ccaitb jriau naicciti oma?7 craisigh atigbprú A<br />
%U,Ud %Jj.
Síaburcharpat Conculaind<br />
l'ív.<br />
Tuc ar hiolta diaar cenduiu 7 nach áecMiíh trin fodésin<br />
CO taZmam. 1 "^ Rofiarf ac7íí-sa do Bewen^ ín gaith sin' or<br />
Laogairi. Aspert Benen^ frim-sai: 'Is ie^ gaotli ifirn^<br />
iarna oslucad^ ria Coinculaind. ' Confacamur in tromciaigh®<br />
mair doleci 9 forn. Roiarfac/ií-sa 9 iavum do Benen * in 5<br />
tromciaigh 'f* sin. Aspert Benen 11 batari2 anala fer<br />
ec/^ '3 imandechatur a inagli-sa riam'. Confacamur iarsin<br />
in fecíiuine mari^ uasand tuas.'^ Ba llan in t-seér ná in<br />
tir di suigibh 16<br />
49<br />
j ba itir nellai'' nime batar i n-airde.is<br />
Roiarfac?íí-sa do Bewen ini-sin. Asbert Bewen '" batar foid 10<br />
a crúaií na n-ec7i batar fo carptíí Conculaind.<br />
A mbamur annsin confacamar fuat '^0 ina fer 7 na<br />
n-ec^2i tresin ciaigh22 jgin carpiíí. Solam-3 aríB apri eisij^<br />
for ardsithbe sidbitlii doriadhad seda,.-» Cowfacusa iarsin<br />
in da ecb commorá comaille comcroda^s comdeZbae com- 15<br />
der^a comluaí/m comcoire comgnmia boisletbna leislethna^i<br />
birnich '^^ airdcinn aiginmara gobcail dualaigh -9 tuillethain<br />
forarda fon'ana^o forbreca. Ote^i cendbeca urderga bruinne-<br />
derga beolaidheS'' slemna saitsidhe sogabaltaigh feigi fao-<br />
burda femendse^s casmogguich caine comcoire cascaTreighi,^ r^<br />
1 fu'ilt ti tiar cennuip occo nach tuca tria fatesin ca talmam A<br />
* rofiarfs E ^ Beneim A * Pineon A ^ issí A « sin<br />
add. A ' osl-a £ os\a.cud A * tromchiad A * sic<br />
A dol-i E 1» tromciadh A 'i itpert .P. A »2 o„j. j^<br />
" fer occoich (sic) A ^^ feichchain mair A '* hoasunu<br />
toas A 1" pa Ian in tir to suidhiu A " nillaip A<br />
18 i» arnairti A etpert Pineon A «o fuoatha_J. " occonanech<br />
(sic) A 22 giagh A *3 guiom A ^4<br />
}jeissi A<br />
2^ sicchthi toreaut .s.o A ^^ com.c.a A *' comtialp cumtudho<br />
comluadha cumgoire gumccnimaith paslethna teslethna A<br />
2« piaruch A ^^ tualaigh tlienda A ^" '-"^<br />
foraonau A eté A<br />
^^ peulaicche A ^s femanntu A<br />
h^ yf^-^ -.A*^^ ^^<br />
XK<br />
7<br />
/Cwii<br />
'•V;i
-Wu^oV^ umaithi.7<br />
50 Siabiircharpat Conculaind<br />
- l*-|U£ iU£^ V^'d^^i-' broghai f^y full ina ndiaigh-sighi.2 Da, ndrocli, duba 3<br />
ta(ii"c'hisi, daj* roth coire coicrisj. Feirtsi cniaidhe colgdirgi.<br />
Da n-all n-aipthi n-intlaisi. Sithbe co'fethane findruine.<br />
Cuigg erdinwach^ fororda. Pupa?? corcurda. Fortci<br />
j/ Laoch and isin carpwi sin. Suas mael áuh deimsidhe^<br />
fair suidhéL^^9 Ata lim is boi rodlela/g. '^ Sinl glasiU u<br />
baijnach ina cinn. Fuen corcurgormb ijm suidhe cona<br />
cetheoraib (fo. 14b2) oaibh airgid.'f Duillemz dergoir i^<br />
10 for a bruindifi^ roleth fora di gualamw.i^ Leine gealcul-<br />
paitech''' co nderccinnliu^h intlasi. Claideh oiduirn<br />
epecruis''' seasta for a i^ sliasta2&. Manais lethanglas for<br />
crand mi(d)seagn 19 ina laim. Foga^o feigh^i fobartach<br />
ina larrad. Sciath-'^ co tuagm?7aif23 oir uasaif a dif<br />
15 n-imdadliaifh.24 Indalimm "^^ ba fras '^6 do nemantail rola<br />
''<br />
ina ceant.2' DuifethiV^s letb dufhfolac/i cechturdá a^da^<br />
"'lfimar.29 Dergitbir dual partaing a beola.so<br />
Ara3i ai- 'a belaiph isin carpwi, araile fer seang foraw<br />
fota forbrec.32 FoZt^s forruad for a mxúluch.^^ Gibni35<br />
20 for a endun use leced in iolt fo agaid.^^ Ct|,aicl^,di or<br />
•<br />
,' ' '•<br />
1 choire cairae cascaircidh brogbu A * innadiatsen A<br />
' '' '•" audroch nubu A da J. feitben A ^ erdendacb A<br />
' pupall cocrai fortcbe umaide A ^ oni. A " fair side A<br />
" roduslelai A '* gktn add. A >^ uib argait A *' telgoir<br />
isin brut A i' corrected <strong>from</strong> bruindef E ^^ for cectur a<br />
da gualaud A ^^ ime add. A " eiuecbrtis A "* dib add. A<br />
1* lethan for crund midbseng A =*" fógáe A ^i fógeir A<br />
"^ railed A ^a cotbmi/aif -'' uasa dib n-imdbadaib A<br />
25 sa add. A ^e fj-ais A " cind A ^s duibit/i/r A<br />
'9 cecbtur nadibruadb A ^o partuiuge a peol A *i arae A<br />
32 forbrecb A s» cass add. A ^4 forruadb fair A « fin^.<br />
druine add. A ^e nadleigedb a folt for a aghuidh A<br />
tv
Siaburcharpat Conculaind<br />
for a di cula i tairce«t i a foZt. Coiclilin etech uimphe<br />
CO hmslocud 2 a di uillenn. . JBrnidni 3 do dergor ina láim *<br />
dia tairceallaá a eochu. Toigh^ leum-sa bidno^ Cuchu-<br />
laind 7 Laogh mac Riangapra nobeth ^ ant 7 in Duf<br />
Saighlmw 7 in Liath Machai nobeth 9 fon carpMÍ. , . 5<br />
'In creie do 'o Dia infechtsa ? '<br />
• 1 ol Patraic, 'uar<br />
dodecha, 12 Cuchulaind dot accaltaim.'<br />
'Mas ei3 Cuchulaind atconarc-sa,' ol Laogairi, 'is gairet<br />
lim-sa 1* ropaoi com accaltami.'<br />
'Is iolaid Dia', ol Patraic, 'mas'^ eisáím roboi ant, 10<br />
toraga dot accaltami afridhisi.'<br />
A mbatar ant iarsin cowfacatar in carpat isin maig<br />
ina ndochuma (sic) '^ 7 Laogh mac Riangabra ina aTadacÍit^'<br />
7 Cuchulaind ina eiredacht.^^ =* Tairmcles nonbiwr^'J .i. 2«<br />
cles cait, cles cuair, cles n-erre,2i dalltcles 22 n-eoin. Secht 15<br />
cweslenti iichet uasta2&,23 jmaslei^^^ gacJi la heirt^'^ lim'an<br />
araid, gapaiZ na n-ése bai os oaLf26 7 analaib na n-ech.<br />
Toluid Cuchulaind do accaltaim Patraic 7 bennacha[is]<br />
2"<br />
do 7 ispert fris :<br />
' Atateoch, a naomPatraic, at arrad 28 iteo, 20<br />
romfuc[a] ^9 lat cretmechw a tiraiph na^ mbeo.<br />
1 cuaiche di or for a dib culaidh a taircelladh A ^ cochleine<br />
eitech uime cohurshigu A * bruitne A * for a laim A<br />
'^ 5 doigh A « ba é A nobeith A * duib A ^ uelbeith<br />
* ^ . ^ [ ^{;^^ k<br />
{sic\) A 1" au A 1' a Laegaire add. A<br />
" mas se A 1* gerr lium A ^^ masa A<br />
^'.uair dqdech- A<br />
'^ a ndocum co<br />
ndib n-echaib A " ind aradnacht A '* ind airidecht A<br />
" Here A inserts secht cneisleinti fichit uasaib '^ tairmgles<br />
nonmuir A ^° om. A ** n deirre A ^^ dallcles A ^* secht<br />
— uastaib om. A " immasleigh A *^ beirt A ^^ bui<br />
uasaib A ^' pennachais to. Is ann aspert QculamcZ A<br />
*^ hitarriud A ^^ rumfucca A<br />
"in^pjj^ svllí^<br />
51<br />
»<br />
V}aA<br />
s.^^^
52 Siaburcharpat Conculaind<br />
Creit do Dia 7 do naomPatraic, a Laogairi, na tudlicliaith<br />
tont ' talman tarat, ar ni siafra donanaic.2 Is -^ Cuchulaind<br />
mac Snaltaim* Ar is bitl^ ^^^h vuanaid^ reacht na talam,<br />
"^ cacha ciuin celur 6 cech tnim talam,'' each naoph neam,^<br />
5 ar is, dord siafra ^ cin midisi "* is bith caich ar uair i^<br />
imareidhi-siu'.<br />
Pui Cuchulaind ina tast '2 7 ninaiiastíír '3 Laogairi.<br />
'Cia rot Breaglia,!* a Laogairi? '^ cia saigis a bfantai?'*'<br />
cia aires a n-athíE? i" cia aitliet'S a mna? cia carait '^<br />
10 a n-ingina?'<br />
'Cia duit-si 7 dam-sa in fiarfaig/fZ-si ? ' 20 ol Laogairi.<br />
2y Ba misi imateged, imaredhed,22 imatimcellaf?, imatoim-<br />
^^^defrad^. Ba misi fnlcV'^ l^mmf Úr^ahjglonda^* arda^jh<br />
imanajghdis.25 Rqhui tail, ^a Laogajri, ])a misi úosaígiiidh 2"<br />
15 a margresíE, nosrainedh a marcongala^^Pa_misi m . cu<br />
cathbuadach g'uusacbtach 27 rígííderg ^íerg-letíian r^'eallacb<br />
nobith a n-aonacb Murtimni iar mbaig'h.^s Creit do dia 7<br />
naomPatraic, a Laogairi. 29 Ni siabra do4anaic,3o is^i<br />
Cucbulaind mac Snaltaim.''<br />
i!í^^^^<br />
20 'Masa32 qú fil ant', ol Laogairi, 'ktfet dun 33 ni dia<br />
margnimaib'. i kJa/l (vJtJ(^|^<br />
1 tiidcait tond A ^ siabruae dotfainic A ' acht A<br />
* Swbalche A ^ ruauadh A ® recht 7 a talum ca,ch ciu«<br />
celar A ' each triun dalum A<br />
siabrae A ^" each raidhru A<br />
" ni arlastar A '* raet Brega A<br />
« noeb nem A ^ dornw<br />
^'^ "a uair A iuua tost A<br />
i^<br />
olse add. A ^^ fauatu A<br />
" atha A >** aithit A '^ carat A ' inn iarfuighitsin A<br />
*' Ni hansa. Roboi tan a Laegaire add. A -^ immaitheiged<br />
immareighedh A ^^ alladh A *< gloudad A -^ immanaigtiss A<br />
2^ dosuididh A -' >*« gesachtach acid. A Instead of a n-aonach<br />
M. iar mbaigh A has ar maigh niainech Murtemne ^^ olse add. A<br />
3» rotagaill A ^^ acht is A ^s ^s mas A ^uin A<br />
t p>^^'
j<br />
Síaburcharpat Conculaind<br />
'Ba fir on,i a 2 Llaogairi', ol Cuchulaind. 'jPa-sa coillid<br />
' giílasa 3 i n-aíritin atha mo tuath. Pa-sa bailctvemnec/í-sa<br />
for iiitli/&<br />
7 ,<br />
53<br />
marsloi/Ziaiph. Imreidhjjin-sm * a pgraighi<br />
sewggj.uatha mo namat ^isnahib lufáiclivaif/í co bfagbainn-si<br />
a ,n-elta beomarba dii/í . isnahib<br />
sle&tib (fo. 15ai) iar 5<br />
n-airdbiu a cómlon^ coOiarda na bfer nobidis foraib '.<br />
' Manus fil na gnima-sin lat feib adrimi-su, batar gnima<br />
evred lat-sa, nipsatar gnima con .<br />
'Bu íir son, a Laogairi', ol Cuchulaind. ,^ /,<br />
'Nipsa cu-sa gaba?a lais, bam-sa cu-sa gahala uis. 10<br />
N/psa cu-sa cuipp i n-urcuill, ba-sa cu-sa cómnart do<br />
comlund. J .^, , i j^J^^, Jh^^^-p .UwiSf^AWws^<br />
Nimsa cu-sa ímlo[m"ltlia íuiahel, ba-sa cu-sa Tairdbt?<br />
Nimsa cu-sai mgaire gamna, ba-sa cu-sa aachuidbe 15 l-vv«^<br />
Eamnai. '<br />
^^<br />
'Mamísfilid na gnima-sin feib adrimi-siu, batar gnima<br />
aile 5 lat-sa.' , . ^<br />
, -^ ^^:^ 0^ vivjf<br />
'Ba-sa helT-sa, ba-sa hara. Ba-sa hara carpait mair.<br />
Ba-sa maotli fri maithi, ba-sam imnedach frimm tair. 20<br />
Ba-sa cet/íreochítr a cath, ba-sam cetZireochwr a nith, ba-sa<br />
namemfacK^ mo namad. Nim-sa neimtenga^ mo crich.<br />
Ba-sa comrar gacha ruine do ainnrif IJlad. . Ba-sa mac<br />
la macca, ba-sa fer la firiu. Ba-sa coscúi-sa for ath.<br />
Ba-sa maith frim air, ba-sa ferr frim molad.' 25<br />
' Mas^ Cu fil ant ', ol Laogairi, ' atfet dun ni dona mor-<br />
gaibfi rogaif^s,<br />
UV'^U^|io^,(^<br />
1 an A ^ E * coilli gilltisa A Here, at the foot of<br />
fo. 3h 2, A breaks off. * sin E ^ ee E « neimtenga E
54 Síaburcharpat Conculaind<br />
'Ba f/r son, a Laogairi', ol Cu.<br />
' Imáreidhinn-|p a margraiglii la Conchufur cruaid,<br />
j .^^ bam aileetuaith (sic), arslighinn gach buaidh.<br />
/1 ^-^^ "^ '<br />
V RocliSMSa KociiSMSa tor anaiaiD uasi»<br />
^^^<br />
tor analaib uasi/uif na n-ech,<br />
5 romefQatar rinfii-sa mor cat<br />
RobrisMsa urgala mr tnuníJc'na'tuatE,<br />
' '<br />
"^ o*-^^<br />
ba misi in cur claidebruar? iar ,sWT na sluag. ^ J<br />
Roclistísa a faoburclessik for ior ímaii ímiaif a claideb. claideb,<br />
it - Ay -ytfv/^ n-ailr docuaclmísa,^ acht ba liísin uair,<br />
^"'^^<br />
ciirferus -.í morchath fri Lochanw anliiaidli.<br />
Aroile laoch ddiiarraithsi re techt dam for set,<br />
triclia^ cubat i n-aird?, ba hedh sin a mei.<br />
., larsin roslelach-sa iar ngles duin fa tri,<br />
15 fomri-^a a chend isin chath , go torchair in ri.3<br />
Iarsin"dórochrodar, roba tesb'a/d cfif.<br />
secht "^c&ecait each ainla(iitlii ó roga,btha^rimh. ^\<br />
larsm ronen^sc-sse foraif ma ndail \)<br />
secht cet talland argait íain , * im seent cet talland pir, ,<br />
^ 1 t..\^^ ba hisin an cam.<br />
,<br />
O LftV'^*^'^'^<br />
20 Tarra n-ailc docuadhMSa' dia lot %, tir Sgaidh,<br />
dun ant |p nglasaif ia[i]rn foruirm^iisa laim fair^<br />
Secht muir iman cathraig-si, ba heitigh a denfl, r,^<br />
rsonáach ia[i]rn for gach mur forsa^nbatar noi c^t cenn.<br />
Doirsi ia[ijrn for gach lios, frim-sa ni rocosnait/?e,<br />
25 atamcomcasa com Íúá'^ condW'ala a mbrosn«c/ia.<br />
^^" ^ deich natbraig doroemdetar dar[a] ov, ba beo.<br />
. / Bui cuithe isin dun lasin righ adfed^<br />
h \<br />
^W» '<br />
Arsin atarethisa Iciarb adba? in drong,<br />
a Laogairi add. E ''<br />
kkk<br />
Ío-v^-<br />
,<br />
iUytA,
I domriinart-sa<br />
^-.vr-tf^-<br />
Síaburcharpat Conculaind<br />
CO nderniísa (fo. 15 a 2) a n-oirneclia itir mo da dorn.<br />
larsin adrethusa in tan ba fom rois, ,<br />
conamalt-sa comdar minbac/^a itir mo di bois.<br />
Biii caiVe isinn dun, laoorn na teora mbo,<br />
triclia aighi ina cr'aos ni ba luchtlach do. 5<br />
Taithighdis in coire-sin, ba mellach in bagn,<br />
ni thegUtis uadh for nach leth co bfagbadis ]^n. .<br />
Eiii, mor n-^Yi]r is argait ant, ba hamra in fritn,<br />
tomnr-sa an caire-sin la hingin in righ.<br />
Na teora bacdobertamar rosnasit in mljuir, . 10<br />
bni eire deisi dh or la each foraj muin.<br />
lar tuidhac//i dun forsin fairgi^ b^ hadhba? lao tuaith,<br />
^aiti forénn mo curaigh laisin n-aníucí cruaid.<br />
larsin imanirusa, ciarbo gaiud grind,*<br />
nonbor cechtar mo di laim, tricha for mo cinn. 15<br />
Ochtar for mo di sliastfl/&, roleltar dom corp,<br />
ba hamlaid-sin snadhusa in fairg/ co mba forsin port.<br />
In rocesMsa d'imned^ for muir ocics tir,<br />
ba hannsa dam aonada?V7 i n-ifemn la deaman co n-ir.<br />
Mo corpan ba crechtnaithe, la hvigaid a buaith, 20<br />
rucsat deamnae m'anmain-si isin richis ruaidh.<br />
Imrubairt-sa cleitine, gai bolga co leir,<br />
robadhusa a comchetiaid fri demow a pein.<br />
Ba Gomnart mo gaisged-si,3 . mo claideb ba cruaid,<br />
demon co n-aonmá9r isin ndns ruaid. 25<br />
In rig cowsnat4 a righi cia heth co met a mbrighi,<br />
ni cumgat ni la mac nDe acJit a cubatt i ndire.<br />
Sluaig Ulad nm Chonchobur, batar calma in cora[id],<br />
dosraighlet na demna«?e i n-iferw isid bronaigh.<br />
ig E 2 a, Laogairi add. E ^ gaisgisi E * consnat E<br />
55
56 Síaburcharpat Conculaind<br />
Acht in rigli mac Neasa ar baigh ar mac Muire<br />
atait a pein ife[i]rn formna na laith ngaile.<br />
Ba ma[d] dolot-sa did breithir ^ fri Patraic isin uair<br />
condomt/mc-sa a hifirn cona[d] dam a biiaidh.<br />
5 Is buaid mor do Gaodelaib co clothar in sluag,<br />
each aon cretfes do Patraic i nim ni ba truagh.<br />
Ceni creiti-si ' do Patraic nocretfeí Ulaid,<br />
an roceastíSíe d'imned ba mo a turim.<br />
Ina heich-si, a Laogairi, retJia rith co mbuaidh,<br />
10 is Patraic dorathbeoaigestar condate ada liiaith.<br />
In carpat-sa atci-siu^ a ndegaid na n-ech,<br />
is Patraic rocruthustar, donug amail is áech.<br />
Cusin iotugath cusan eirred clius,<br />
is cian mar oatrubalt-sa, o roscarMS fris.<br />
15 Is cian mar o roscanísa frim carpat, frim ecb,<br />
is iolaid cumachta mar donug amail is áech.<br />
Atoteoch, a naomPatraic, at iarrad rombeo,<br />
romfuc[a] lat creitmecba a tiraib na mbeo.<br />
Greit do Dia 7 do naomPatraic ar na tnáhchaidh tont<br />
20 talman torad. Doraga ni ba conntapa/rt mina crete do<br />
Dia 7 naomPatraic, ar ni siafra donanic. Is Cuchulaind<br />
mac Sualtaim.''<br />
Rofiorad trath ini-sin. Doteacha/cZ talam tar Laogairi<br />
7 adfiadhar neam do Choinchulaind.<br />
1 a Laogairi add. E
Conall Core and the Corco Luigde 57<br />
Conall Core and the Corco Luigde.<br />
From the Bodleian MS. Laud 610, fo. 98 a i—99b ^.<br />
Fedelm ingen Moethaire de Chorco Che, ind aimmit,<br />
muimme Chonaill Chuirc maic Luigthig. Fiu ind aimmit<br />
hi tig in righ Luigthig ind aidchi genair Core. Bolce 5<br />
banbretnach a mathair di Bretnaib. Banchánte. Tobert<br />
ailges forsind rig im feis laiss. Is de conbreth Core mac<br />
Liiigthig. Lser Derg immurgu ainm a muimme. Is de ba<br />
Core mac Láre 7 dogairther {sic) Hui maio, Láre. Fiu<br />
ind aimmit occindraide ind rig hi Femun, airm hi fuil 10<br />
Fertai Chonaill. Intan andesses a mathair for Cure foeheird<br />
a mmae for foesani Fedelme na haimmiti 7 is hi nodnalt<br />
fair imtheigeth la hammite. Dlighthir camrud in n-aidchi<br />
n-aili. Foluigi a mac fo an tellug fon talam. Doti:igat<br />
na haimmite hi teeh. Asbefr oenne: 'Ni euilliu act fuile 15<br />
(fo. 98 a^) foa ehaireu.' Bruinnith in 'tene forsin mac.<br />
Conloise a ho. Is de ba core Core mac Luigthig. Imaieei<br />
fer spirdo laim Chuirc la muimme a 11a n-aill asbeir fris:<br />
' Tofuasilcea cimmidi naeh ait indaaiceither 7 inidchuimser.<br />
Dia ndéne, bid amra do ehenél 7 fortabia do hainm. Is 20<br />
and ata do hordan cia dogne.'<br />
IS andsain tra ba ri hÉirenn Crimthan mac Fidaig.<br />
Ni fargbai dawo claind. Ba maedalta doside Core mac<br />
Luigthig. Da bráthair a nda n-athair. Dligis Crimthan<br />
sesea bo oc crich Lagen hie fur Maige nAilbi. Foidis 25<br />
Crimthan Core n-uad do thobach na borroime. Luid Core<br />
CO fairnie irRaigniu. Dáil móir and im Gruibni cimmith.<br />
Fofuaslaice Core di buaib Crimthain. Consela Gruibni<br />
ind-Albain. Fofuaslaice da chimmith atherrueh hi crich<br />
Lagen di buaib Crimthain beus. Birt indalani {sic) lais 7 30
58 Conall Core and the Corco Luigde<br />
anais alaile fri cuingith neich imbi co tisad Core darithise<br />
CO tudchissecZ laiss. Goet side di heis Chuirc. Gontit noi<br />
Mich decc dia fine. Asrenair héricc mar dossom ind .i.<br />
fiche echsrian 7 fiche bo each fir do Chnrc. Doheir Core<br />
5 tri fichti bo do Chrimthan. Fodáli Corcc inna hechsrianu<br />
7 in n-éiriec olchena do láthib Aurmnman. Doluith<br />
asennath format do Chrimthan fris. Cossaitid ben Chrim-<br />
thain arna fuair coiblige Chuirc. Fiiite ind-Alpain corrig<br />
Cruthentuathe doa bas 7 scribtha a hamles isin sciath<br />
10 tria hogam fortgithe na fitir nech aeht Crimthan 7 ri<br />
Cruithentitathe.<br />
Contuil Core issind airmiriu alle conidfarnic suidiu<br />
coca Gruibni ogmaire éccess. Imcloi side a n-ognm, dilega<br />
a hamless, scribtha a less. Difochrathar Core. Luid co<br />
15 Feradach Findfechtnach 7 Gruibni laiss. Ba fáilid friss<br />
in ri CO tubert a hinghin do (fo. 98 b'). Rue saide maccu<br />
do Chore. Oen 3iib Lughid hÉle 7 Corpre Loehr», diatat<br />
Eoganacht Locha Lein i Mumain. Gabais Core i ndiaid<br />
Crimthain flaithius hi Cassiul for Mumain huili. I n-aimsir<br />
20 Neill maic Echach doluid Core taris. Is and dofornic<br />
Angubai Mar oc Temair .i. a mac ind rig romarbsat<br />
inna géill .i. Corco Daulai. Crecsus Core di Niall di<br />
setaib 7 dobert hi tirib Muman Grigga 7 Dula 7 Mainne,<br />
diata Gregraighi 7 Corco Daelai 7 Muinnige. Dligith ri<br />
25 Caissil teora bii diib cona imthug, cona sainbiadaib, cona<br />
hogreir foraib di thorachtaib flatha. Intan tucad ingen<br />
rig Alban do Churce dobretha ferlaise druad fair eonner-<br />
matad (sic) hErind co cenn secht mhl'iadmi. Foraithmenastar<br />
hÉrind hi suidiu .i. Daulo, diatat Corco Daulu 7 alaile.<br />
30 Asbertatar side fris ba ind-Albain búi 7 arbertar rigi<br />
nAlpan do thabairt do dia ndermatad hErind. Asbert
Conall Core and the Corco Lnigde<br />
Core: 'Ba maith fer for a ferand fadessin. Gabthe mo laim<br />
mattin dochum mara. Alaile bebthilim.' Trath atchondairc<br />
mathair a mna-som ani-sein gaid essomon bliadua do 7<br />
aretoing. 'Ni rag thorat,' ol se, 'em dia taithmenaid dia<br />
bliadna,' ol Core. Aretoiii[g] in ri in bliacZam aile. 5<br />
Aretoing a ben in tres bliactem. Anais leo teora bliadna<br />
iarum conforcelad for fecht. Is iarum asbert fria mnai:<br />
' An-su CO fesar-su in ba setir lim anas sireet do imthecht.'<br />
Daltair. Gabais a chomalta a laim dochum mara. A<br />
doUiith hi tract doleicthea a suile do 7 dobert a fual 7 10<br />
ba full 7 legsit na clocha fo fual. Is de ata galar fuail<br />
for hUib Carpri cosindiu la Cruthentiiaith.<br />
Ind adaig tondemi Core i nhErind asbert a drui fri<br />
Cruithniu: 'Fer gebas hÉrind eiallilh do ar mad andes<br />
(fo. 98b') dobhi aurthuili a flatho ni aithgebaid act bethi 15<br />
mogaid do.' Giallsait do arnabárach. ladais rige nEirenn<br />
imbi intan donanic Femen. Al-lathe gabais Corce hEirind<br />
ba bed laa ba marb Crimthan Mar mac Fidaig 7 dibert a<br />
chlann conderbailt. Gabais Core iarsein flaithms Muman.<br />
Aimend ingen Oengusa Builg di Darfini berti maccu do 20<br />
Chure. Ipsa somnum uidit hi Cassiul .i. attarlee ba hen<br />
7 bui in-nit 7 dothais si essiniu. Roluasetar a tri diib i<br />
nDessmuraain 7 araili immedon Muman. Tosarglith en<br />
inna ndeoid immithnith riu aniar. Roan in ciiiced isinwditt<br />
(sic). Narrauit somnum suum mago. Ille dicit ei: 'Ita 25<br />
erit semen tuum. Bid he Jin do mac indsein .i. cóic maic.<br />
In seised immidnith friu aniar, is he mac na Cruithnige,<br />
Coirpri Luachra. Is he rohan isind nit, Nadfraich. Is he<br />
in triar fodess mac Caiss, mac Brocc intinmedon muinedaig.<br />
Intan ba haniu flaith Cuirc hi Caisiul, is and doluith 30<br />
59
60 Conall Core and the Corco Liiigde<br />
eochu isin tuaisciurt co mbui triclia marcach oc Caisiul.<br />
Scuirit hi tir Chuirc for arbur. Cartaith in rechtaire na<br />
heochn asan gurt arbse. Attraig Carpri ara cend. Gonti<br />
bisen cui maledixit pater suus 7 docorastar buad ind-<br />
5 larmumain, act iss i Femim ba marb postea, nnde dicitur<br />
Fert Carpri oc Loch Cend.<br />
Dobert Oengus postea rechtairecht do Maniu mac<br />
Coirpri add larmiiime 7 gabsi Dau larlaithi a mac tar a<br />
hesi. Asennath ni léic hiiad a dliged do Chaisiul conetaiset<br />
10 cocad immi. Conbcrt slogeth Muman for Duaich la hOengus<br />
col-luith Daii hi Scellecc 7 Ingaur mac Mango. Is de is<br />
ri rig Aurluachra cechtar in da hailen sin.<br />
Digensat essomon fri sóegwí nOenghusa (fo. 99ai) cith<br />
iar n-ecaib nOengusa. Ni forgell Dau fi'iu, act rogab ar<br />
15 ecin cen fuigell cen dliged naich duthaid doib righe Chaissil.<br />
Oengus mac Nadfraich dobert Decedibrip diatat Corco<br />
Modruad 7 possuit ewiwnmws 7 imMaig Glai. Oengus<br />
dawo dobert Araind airthir do Énnu mac Conaill Deirg<br />
di Chiannacht. Ar it he tri haithlaich Eirenn .i. Énna<br />
20 Airne 7 Colmán mac Léneni 7 Mochammóc Inse Celtra.<br />
Cethramad athlaech epscop Ere hi Slane Maige Breg.<br />
Maleditione {sic) Colman maio, Leneni muri ciuitatis Ressad<br />
ceciderunt. Is di haurcric Airne do rigaib Caisil robói<br />
rodgabáil 7 salanngabal for Arainn condetapert Cucenmathair<br />
25 maport mac Intait 7 mac Bláichuill di Chorco Baiscinn<br />
irratha a ndilsi.<br />
Tricho cath romebaidh for Oengus mac Nadfraich co<br />
comarnic fri Boinda druid. suidiu dilith Boinda tricha<br />
cath. Romebaid riam, act nico rosai a henech fodes co a<br />
30 hec suw 7 nuiasuw in sede act fothuaid 7 is amlaid sin<br />
rohadnaiced inna hesom fo imdai nar-rig hi Caisiul.
Conall Core and the Corco Luigde 61<br />
Dau larlathe ba rethe Muman uili. Is he rofich cath<br />
Findas itrochair Fiachra mac llaic Caille do digail catha<br />
.iiii. Coirpri ar Fi mac Laisre Delbaitli de hUib Senchainnaich<br />
co felbasaib oatha Rosdromma conna etatha mac<br />
hiath docoissed in slog co hAth da Loarc. Duilbsi immurgu 5<br />
mac hii in dam n-allaith for Finnglas. Is de mebaid cath.<br />
Findas 7 facbath and nde dogairther Ard nDuach 7 docer<br />
la hUiathniu (sic) hi cath Cluichir 7 Fiachna mac Coirpri<br />
fri Mac Cercse conroemtatar da chath huad forru indmis.<br />
Is de cath dilsi la hUaithniu do dilsi Duach larlathe 10<br />
(fo. 99a-), ar nicon deracht, fobith ba elgon la Mumain<br />
huile, conidndich a ingen cennibria. Croinsech a hainm,<br />
ar bai side la rig do Connachtaib 7 fordibith hUathne<br />
lee. Is de ata Taulach Cronsige hi Fernuch. Eochaid<br />
mac Oengusa focheird cuindlic 7 a hocht brathair 7 forfia 15<br />
ccondilc Feidlimthi immurgu fria thri brathri focairc (sic)<br />
cuindilc 7<br />
iss airi is mo rand Echdach oldaas Fedlemtha.<br />
Cuic maic Crimthain Srim: Aed Crdn, a quo cenel<br />
Aeda Groin; Feidlimith, a quo cenel nAida Echlis; Coirpri,<br />
a quo cenel Cathail; Fedlimid, a quo cenel Fiachnai; 20<br />
Fiachrai Bidnac, a quo Dub dechon.<br />
Se maic Cairpri maic Crimthan: Aed, a quo cenel<br />
Cathail; da mac Cuimne Dercocuind ingine Echach Tirm-<br />
charna, Diarmait Find, a quo cenel Suibni Cailich hi<br />
Femon 7 Feidlimid Aulethan, cuius genus deffecit 7 possidet 25<br />
Cond Cormaic hereditatem eius. Aed mac Eugain in<br />
meschorach di hUib Buirrich focairc (sic) do mac Chuimne<br />
issind immairiuc hi Féic. Araili hir-roi ind imairic ind<br />
arade occ Ath da Loarc.<br />
Da mac Coirpri focartatar coindi[l]c Coirpri, Feidilimid. 30<br />
Toffid Feidlimid hi condiulc. Tolotar maic Fedlimthid
62 Conall Core and the Corco Luigde<br />
himmaccu do Choirpri. Is de tri maic Feidlimthea 7 se<br />
maic Coiipri rannait iun-ocht ranna in cech du eter becc<br />
7 mor.<br />
Si ad 1 maic Fiaclinai: Onchind, Marcán, Suibne, Maeldúin<br />
5 la Dal Cuirind hi Feic, Srophán, Máelumai, Forind la<br />
Marthinu. Maelhumai gabais laim Cholmaia maic Léneni<br />
amethalig 7 hac causa cum fratribus priuatur regno.<br />
Coirpri mac Crimthain dobert Cluain hUama do Dia 7<br />
do Cholman mac Colcen (fo. 99 b^) qui et nuncupatur^<br />
10 Lenine 7 aired cech etraige 7<br />
cill n-aile. Inde regnum<br />
mundi meruerunt. Is din Choirpri sin adrubrad:<br />
Indiu berair don tsenchill colind Coirpri maic Crimthaind,<br />
dofaeth in corp den snaisse marb coem do chill Cromglaisse.<br />
Cul Cruithnechta i ngell deich curaal dorrochair. Cula<br />
15 Boendraigi hi ngell secht cumal dorrochair. Cul Mbrocholl<br />
hi cailc Ciarraigi dorochróch (sic) d'Uib Carpri, arnangell<br />
dorotad doib nicon fuaslaiced. A n-as firiu: is he Coirpre<br />
mac Crimthainn dobert na tri cula i n-eric na tri mac<br />
Fiachrach Gáirine dochertar i cath Cluaise Ola.<br />
20 Hui Choirpri Lochrse ni rucsat orbe, conid torbaing<br />
Dau larlathe ar écin, fobith ind [fjelbais focartatar drúith<br />
Cruithentuathe for a chend Cuirc arna tisad hÉrind.<br />
Húi Echach á&no ni rucsat orbe, ar toruarith Mac Caiss<br />
a horbu i mbethu Chuirc araill Core Eochaith forsna totha<br />
25 dislui. Is de rogab a tire ar a haltram. Is de attá:<br />
'each ua hEchach, cid ri Muman huile, ni raga hi Caisiul'.<br />
Is de Feidlimthig mac Tigernaich. Ba ri Muman. Ni luid<br />
hi Caisel, acht classa Bodumbir lais. Is de dogeni Cumman<br />
1 d added later ^ mr MS
Conall Core and the Corco Luigde 63<br />
ben Choirpri. dodeochaid co Feidlimid iar n-ecaib<br />
Coirpri dixit in rand sa:<br />
'Amra n-adamrje ra nech iadad Caisil frim da hech,<br />
amra n-adamra leou iadad Caisil frim eochu.'<br />
Is hi in Chumman sin aa.no mathair Suibni maic 5<br />
Fedlimthid. Atta indrema file for athaib Muman huile<br />
acht becc. Item Gobban auriga maic Feidlimthe ardri<br />
Muman huili.<br />
Cenel nAngse dano, ni theiged hi Caisiul co núe, ar<br />
ni foetatar ni assa cuit i mBruig Rig. Is cenel Oengusa 10<br />
maiC Nadfraich (fo. Qlb^) Caissel, ar is Nadfraich namma<br />
di maccaib Cuirc dobert mbruig Rig do Chaissiul. Ni<br />
foetatar a maic olchena. Is de asbert Core: 'Bid cathir<br />
Nadfraich, bid Nadfraich tir cháich intí bessa haí Cassel,<br />
is he arelabrathar Mumain n-uili .i. biad Mumu huile ina 15<br />
gellsine.'<br />
Imalle doloingtha Osraige 7 Corco Luigde, ar it héside<br />
batar hi tir ar each aird Birraib co Commuir tri n-Uisci.<br />
Nosgabsat Corco Luighde. Lagin \mmurgu batir hi tirib<br />
Ossairge coiciur {no co heuchair) .i. is de Fothart 7 Daire 20<br />
Laigen ar Fothart la hOsairge 1 7 rl.<br />
A Middle -<strong>Irish</strong> Fragment<br />
of Bede's Ecclesiastical History<br />
From Laud 610, fo. 89 h 1. Cf. CZ. II, 321.<br />
m Augtar inna healathan sa Beid huasalsacart ecnaid fer 25<br />
L<br />
ratha De i n-ecna 7<br />
hosrairge MS<br />
i crabtid Fuair Beid dawo forthach-
64 A Middle-Ii-ish Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
taigtliid .i. Alpin in t-ab rohairmitnech, in fer roliorctlie<br />
trisna liuile disciplu ina fer n-eolach Teodir epsco[ip] 7<br />
Adrian inn abbad, ar rofogluind Alpin descippluibli Griguir<br />
nahi rognithe hi cennnthaig Cantuariorum 7 isna ferannaibh<br />
5 comacraibhibh 7 ana fuair sencassaibh na Wttre no<br />
tidnacul na senorach 7 rotharmhinuid Albin co Béid innahí<br />
rohasneid do Nothelmus liuasalsacart na hecailsi lundu-<br />
nensis 1 rodbo littrib no himaccalmaihh. IS é Not-<br />
helmus tucastar epistil Griguir nach Rdim co Saxano.<br />
10 Is iat roforcan Albin comtis echlanta don sairse Beid<br />
noibh. thossach immorro'^ na staire co creitem na<br />
Saxan scribendaib na n-arsata adiu 's anall rofoglaind<br />
Beid 7 rothinol. Daniel immorro episcopiiS Saxan funetta<br />
rofaidestar cuca hepistlib stair a ceniuil fadéin 7 na<br />
15 Saxain descertach 7 luse Uechtic.<br />
Iris immorro intinscanta Mercio[ru]m Saxorum ^ rafog-<br />
laim corraba side tresna da huasalsacart Ceddi 7 Cedda<br />
7 corohathnuiged treotha iris na Saxan airtherach .i.<br />
braithribh na manistrech rochumtaiged leo .i. Lestingseu.<br />
20 Nahi rognithe hi cennathaig na Saxan airtherach arranic<br />
rainn de thiduaicthib na n-asariha, raind aile atharcud<br />
inn abadh Hessi. Nahi immorro rognithe i lleith ra hiris<br />
Crist hi cennathaig Lindis rohoglaind guth bin in<br />
t-uasalsacart Cimbericht. Tidnacla immorro Nordanim-<br />
25 brorum .i. sencassa Saxan tuascertec/i, sochaide fuair<br />
seom 7 rostuc fein.<br />
Britania insola occiani* cui quondam Albion no[me]n<br />
erat ^ ocht cet mile chemend ina fot .cc. ina lethet inna<br />
1 i over second u ^ \r MS ^ leg. Saxonum •• the<br />
second c added over the line ^ er at ivith i over the t
A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 65<br />
himtimcell immorro A. cuic mile sechtm[89 b 2]mogat<br />
fo hocht cethrachat. Oct cathracha fichet inti 7 cuic<br />
berlai .i. Saxanberla 7 berla Brethnas 7 berla Cruithnech<br />
7 Goedelg 7 Laten.<br />
Anno .xl". natiuitatem Christi .i. cethracha hliadcm ria 5<br />
ngein Crist tanic Gains Ilius i nn-Inis Bretan, co fargaib<br />
a longa 7 a sluag in cet fecht, 7 co farcaib Labienus<br />
tribunus. 1 Ruc-som fo deoid giulln Inse Bretan.<br />
Cluid Cessar in cethramad ri iar nldil tanicc a n-Inis<br />
Bretan co rranicc co hinsi hOrc ab incarnacione Domini 10<br />
.clvi.<br />
Marcus Antonius cona bratha^V .1. Lucio Aurilio Com-<br />
modo cretim 1 nn-In[is] Bretan. Ab incarnatione Domini<br />
.clxxx. ix. Seuems Affer Tripolitanus2 tanic i n-Inis Bretan,<br />
Leptis ainm a chathrach sin Affraic, in xuii. ri iar nluil. 15<br />
Is leis doronad clad Saxan. Atbath hi Cair Abroic.<br />
Da mac occa .i. Bassianus 7 Geta. Ba sein rogabli<br />
in rige, ainm do Antonin, ab incarnatione Domini .ccixxxui.<br />
Dioclisten in tres ri ar .xxx. iar nluil, 7 Maximen<br />
tanic i nn-Inis Bretan. Is na haimsir rogab Carausius 20<br />
rige Bretan .uii. mhliadna conidromarb Alectus, co rrogaib<br />
side rige tri hliadna conidromarb Asclipidotus 7 ba ri<br />
side re .x. bliadan.<br />
Dicclisten i n-airthiur in domuin ac ingreim na Cristaide<br />
7 Maximen ina hiartur. Hissind ingreim-se forodomair 25<br />
Alpan noeb 7 Aaron 3 7 luil airchinnech Cathrach Le-<br />
gionum. Isind aimsir-se atbath Constans ri Bretan athair<br />
Constantin meic Helinse .i. caratben Constantin. Roscrib<br />
1 tribrs MS ^ .i. tire added above ^ the second<br />
added above
66 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
Eutropius conid ann rogab Constantin a rige ar tus i<br />
nn-Inis Bretan.<br />
Dáig rogab a hathair flaithius Franc 7<br />
i mbethaid Dioclisten ab incarnatione .ccclxui.<br />
^ Hespainech<br />
5 [90 a 1] Gratiamis cethrachad ri Iiiil, is na haimsir-<br />
side rogab arsele Maxim rige Brettan ab incarnatione<br />
Domini .cccxciiii.<br />
Arcadius i rrige in domuin .i. mac Theothois in tres<br />
ri"'') ar .xl. iar nAxtguist. Pilagiiis Brit do gabail ersi 7<br />
10 do thogail na Gristaidi.<br />
Ab incarnatione Domini .cccc. uii. Cethri bliadna .xl.<br />
resin debliadain togla Roma Helair rig na nGoth rorigadh<br />
Gratian coraid i mBrethnaib 7 romarbad iartain. Con-<br />
stantin iartain ri an main in choro innáas inracus<br />
15 conidromarb Constantinus Comes tre forcougru Honorii.<br />
Tanic Constans a mac a manchaine 7 rogabh rige.<br />
Eobrissed tra Roim iartain millisimo .cO. xP. uiio.<br />
bliaiZam rocomtaiged. Is e siu crich flaithusa Roman<br />
for Inis Bretan, iar .cccclxx. bliafZaw rogabh luil Inis<br />
20 Bretan tra rosdigbatar Romanaigh imma miltnecbt 7 nir<br />
farcabsat ócbad no ses engna^) inti 7 rucsat Romanaigh<br />
7 nisleicset huadib etir. IS aire sin doronsat Goedil 7<br />
Cruithnig na da chiniud chomfochraibe sin braitt 7 creich<br />
dibh. Dochnas Bretnaib co n-epistlib co rRomanchu<br />
25 ar daig cobartha, 7 doruacht miltnect calma cucu 7 dorronad<br />
clad accu dar in n-insi ri hucht Cruthnech 7 Goedel, 7<br />
dochuatar dia taig iartain. Fo cetoir tancatar na namait<br />
7 rothunsetar Bretnu amaZ gort abbaig. Rofaitte na techtairi<br />
dorisse 7 doruact legion do chobair Bretan 7 rochathaigset<br />
* 7 7 MS ^ in tres ri repeated in 3IS ' leg. engnama
I<br />
A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 67<br />
ri naimdibh Brettan 7 rohathnuged in cladh leo dorrigned<br />
la Seue/iis. Ba do [90 a 2] clochaib in fecht sain .i. uii.<br />
traiged ina lethe 7<br />
.xii. ina harde, muir co mmuir a<br />
fott. Tuir irnda fair 7 daingnigther amaZ na tistais doris<br />
dia cobair 7 lotar as. Otcualatar Goidil 7 Cruithnig 5<br />
amal chono alta fo chairib dochuatar foithib ab incarnatione<br />
Domini .cccc. xxui. Teothois lunior post Honorium in<br />
cethramad ri .xl. iar nÁuguist.<br />
Palladius dochura nErenn a papa Celistino. Hi .xxxiii.<br />
in Teothois-sin rucad epistil ina mbriathar-sa Bretnaib 10<br />
dochum in consuil diarbo ainm Coetium .i. 'Nos repellunt<br />
barbari ad mare, [mare] repellit ad barbaros. Inter liiec<br />
oriuntur duo genera funerum, id est aut iugulamur ant<br />
mergimur'. Act cena ni tarsat Romanaig dia n-aid,<br />
deithbir on iarsinn aimsir-sin roboi Bledla 7 Attila da rig 15<br />
na nUmuneta hie inrud Roman co romalartsatar cid<br />
Eoroip uili 7 CO tanicc gorta mor dia n-eis.<br />
Marb immorro sochaide do Bretnaib do gortai iarna<br />
slait ma n-uile biad do Cvuthnihh 7 do Goedelaibh.<br />
Tanic immed messa 7 toraid iarsin gortai sin. Ro assar 20<br />
iartain oc Bretnaib fledogugwcZ imda isin bliacZam sin ropo<br />
nessu. Rohassair assaide sarthol 7 etrad 7 follach Dé 7<br />
ecailse. Tanic iartain plag tedma 7 comerge trom na<br />
namat forro .i. na namait nua, Saxain a n-ainm side. Hi<br />
tri longaib tra fotaib tancatar Saxain. Bretam immorro 25<br />
cona rig .i. Uertigern rogabsat Saxano na sid co 1 . . .<br />
menmnach amal bid do ditin a t . . . h.<br />
[90 bl] Rochomoentadaigset immorro^ Saxain re Cru-<br />
thentuaith 7 re nGoedelo 7 roinrsetar Inis Bretan uili 7<br />
h- MS<br />
5*
68 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
doratsat fo gein cloidem 7 gge a daine 7 a rigu 7 a taisechu,<br />
a treun 7 a fainn, a sacairt uasa n-altore 7 ni ritli necli<br />
nosaiged forás mór iartain for Saxano.<br />
Tri cinela Saxan tancatar assin Germain .i. Saxain 7<br />
5 Angli 7 luti. ' Da chinel lutarum 2 Contuar 7 Uictuani .i.<br />
attrebthaig Insi Bechte, 7 na Saxain funedcba, c'mel lii<br />
comair dond insi sin. Da chenel na Saxan immorro 3<br />
nairtheraig ^ hnile 7 na medonaig 7 na Saxain funeta.<br />
D'Anglis \mmorro mediten-eni .i. lucht Cairi Ebroc 7<br />
10 Orthonimbri. Dib side na toisig robatar resind longis<br />
.i. Orsa 7 Egist da mac Uectgilsi me?c Guicthe me/c<br />
Guecta mcio, Uicta meic Uechta meic Uoden me/c Frelub.<br />
Heres Phelaig co mmor ind inbaid sin ac fuasnad Insi<br />
Bretan co tanic German noeb cend na hecailsi Altadorensis<br />
15 7 Lupus Tricasenus a Franccaib co ro chobratar inn [in]is<br />
tri rath 7 mirbuilib 7 dochuaid German fein hi tosaeh in<br />
chatha la Bretnu 7 roraidset na sloig ic dul isin cath<br />
tre forchongru in chleirig Alleluia, 7 rotheithset na namait<br />
fo chetoir. Doratsat Bretain do dermat cech olc fuaratar<br />
20 7 each digail, conerrachtatar catha 7 debtha occo fein,<br />
7 ni tharsat honoir dona sruithib robatar occo 7 dochoid<br />
dimmus 7 olc intib co rrici a sacartu 7 a clerchu, 7<br />
ni leictis bretha na firindi do faisnis dona Saxanaib robatar<br />
cid na n-oentaid fein, acht nocho derig Dia a thuaith<br />
25 feissin choru lim rofuidestar in Dia sein forcetlaide ba<br />
hinraccu rochreits [90 b 2] etar. Ab incarnatione Domini<br />
do. Ixxxo. uo.<br />
Auric in cethramad ri ar .1. Xnguist i rrige in<br />
domain. Cuius anno .x". Gregorius sedem tenuit apostoli-<br />
1 riti MS 2 ritarum MS ^ h' MS * leg. na hairtheraig
A Middle-<strong>Irish</strong> Fragmeut of Bede's Ecclesiastical History 69<br />
cam. Coica hliaclan ar cét o thichtain Saxan co sein tanic<br />
Angustin co sochaidi do Chr/siaidib do phroicept brethri<br />
De do Saxanaib. doruachtatar Insi Tanatos dond leith<br />
anaer do Chantia dochuatar techta uadib co hEdelbrect<br />
.i. ardri Saxan descirt. Is and roboi in Cantia. 5<br />
Roboi immorro i muinter Augustin .xl. far 7 robatar<br />
etercertaide a fFranccaib maroen riu do muintir e])iscopi<br />
Arelatensis .i. Etlierius 7 rl.<br />
Roraidset na techta resin rig: '0 Koimh ronfáideg^<br />
7 tucsamar degscél lind .i. flaithus cen hairchra donafib 10<br />
chretit Isu Crist mac De bi.' Rorecair in ri: 'Doberthar<br />
duibsi inni ricfaidthi a les cofesamame ar comairle immon<br />
cretem.' Tanic clú na Cristaide a sétig .i. Bercta, do<br />
cheniul ri[g] Franc, ar is amlaid dosfuc thnstidib coro<br />
chometad smacht nemelnide na hirse. Epscop nasal hie 15<br />
afrinnd di each lai. Lndardus a hainm side. Tanic in<br />
ri arnabarach cona maithib do immacalldaim re Avigustin<br />
7 ropritchastar Augustin do. Roraidh in ri: 'Isat sochrai<br />
chetus bar mbriathra, acht noco chumcaim-se comchetfaid<br />
doib, acht fáilti chainhuarrech fogébthaidh se coro derborsa 20<br />
bar mbriathra, 7 pritchaid do chach, ni tairmescaim se<br />
immuib '.<br />
Tuc in ri aitte doib isin csithraig Dornuensis. Lotar<br />
isin cathraig croch Crist reompa co ndeilb Crist inti.<br />
Trebait isin cathraig co hennacc bés cethecailsi na 25<br />
n-apstal hirnaigthib grésachaib [fjrithairib hainib<br />
DC forcetal cháich. Rochreit sochaide [91 a 1] in du-ssin.<br />
Fo deoig 3 rochreit in ri fein. Rohairfited bethaid glain<br />
inna chleirech.3 Dorat doib cumachtai cnmdaig eclass inna<br />
1 h' 3IS 2 igg_ ronfáided ^ igg_ ^eoid ^ leg. cleirech
70 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
cathracli archena. In Dorouewsi i n-eclais noebMartain<br />
re cathraig amuig roattrebsat na clerigh, Bretain o chein<br />
rodochumdaigset. larsnafib se trá dochoid Awgustin co<br />
hEtherius eppscop Arelatensis amal atbert Qrigoir ris,<br />
5 coroliordned ann corbo huasalepscop do chiniud Anglomm.<br />
lar tuidecht do dia thig rofaid Lurint liuasal[s]acart<br />
Petar manach do Roim do aissneis na Saxcm do bith<br />
cristaidi, 7 is hesium uasalepscop, 7 araile imchomarca do<br />
thaiscidib na hecailsi, 7 ni chumaic in chumri conorragba.<br />
10 Kofaid immorro 1 Grigoir araile led do thennad na creitmi<br />
.i. Millitus 7 lustus, Paulinus 7 Ruffinianus, 7 dorat palliu<br />
na llaim do Angustin on ordaigfed epscopu, 7 tucad do<br />
da epscop .x. do ordugud i n-inadaib saindradhachaib .i.<br />
epscop i ILundain 7 pallium Grigoir do 7 epscop hi<br />
15 catliraigh Erbroic^ 7 pallium do Gregorio 7 atbert Grigoir<br />
na sacairt Bretan co brathardo do fomngud do, 7 atbert<br />
Grigoir cen templu na n-idal do scailiud acht a coisecrad<br />
do Dia 7 altori intib 7 tasse na noem 7 rofaid Grigoir<br />
do Angustin ar nacharagbad diumus tria imad na mirbuile<br />
20 dorigne Dia per eum ' ar is ri sochaide dib atbera Dia i<br />
llo bratha non noui uos '. Tuctha epistU uad co hEdilbrict<br />
dia buidechus ar gabail na hirse 7 roahnestar^ Angustin<br />
dona hoentadachaib. Axigusfin tra dessid hi sossud uasal<br />
epscoip hisin cathraig .i. Cantia, 7 rochosecair in n-eclais<br />
25 on urd Romanach, 7 roch [91 a 2] osecair in n-eclais<br />
dorrigned la hEdelbricht sel on chathraig i nn-anmaim<br />
Pettair 7 Poll, 7 tucad a habdaine do Petar isinn eclais<br />
sin. Cumsanait taissi Angustin cona saigthigidib 7 taissi<br />
rig Cantia * Petar immorro in t-abb isind ucht mara dianid<br />
1 If MS. - leg. Ebroic » leg. roaithnestar " Add robáided (?)<br />
7
A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 71<br />
ainm Anfleot 7 rofailsig Dia a chorp 7 rohadnacht isin<br />
chathraig .i. Bononia. Elfrid immorro isind aimsir hi rrige<br />
Nordanimbrorum (.i. Umbra fo thuaid) dorat side cath<br />
do Jidan do rig Scot .i. cath cruaid i nDegsastan (.i.<br />
Lapis Degsa) hi torchair Teodball brathair Aedilfrid. 5<br />
Finit primus liber.<br />
Anno dominicge incarnationis .dc. Grigoir do hepiltin.<br />
Roscrib Beid dia bethaid 7 dia gnimradaib 7 dia deithidin<br />
im Saxanaib. Laa n-oen dochoid in forum uenalium co<br />
n-acca da macca[n] rochoema do Saxanaib and co ngnuisib 10<br />
corcra co mongaib buidi co cnessaib taitnemachaib. ' Can<br />
doib so?' ol Grigoir. 'A hinis Bretan', ol na daine.<br />
'Indatt Cristaide no indat pagandai?' ol Grigoir. 'Pagandai',<br />
olsiat. 'Truag' (.i. co n-osnaid), arse, 'letheid ind lochia<br />
so for seilb diabail. Cid a hainm in cheiniiiilV' ar 15<br />
Grigoir. 'Angli', arsiat. 'Is maith', ol Grigoir, 'gnnisi<br />
angel leo, coir a rochtain hi comchrandchor angel. Cid<br />
ainm a tuaithi?' ol Grigoir. 'Deri', olseat. 'Deri', ol<br />
Grigoir, 'de ira eruti. Cid ainm ind rig?' ol Grigoir.<br />
'Jílde', olsiat. 'Alleluia canfaid', ol Grigoir 'do molad 20<br />
De'. Dochuaid Grigoir co dian dochum an papa 7 atbert<br />
fris forcetlaidi do chor do procept do Saxanaib, '7 mad<br />
coir', arse, 'bam erlam re dul and'. Nirba comairle<br />
[91 bl] lasin senod. Amal rogab immorro^ a hapdaine<br />
rofaid Aiigtistin ut dixi. larsein trá rotriall Augustin 25<br />
na hirse robatar oc Bretnaib do dichor immon caisc 7 a<br />
n-oentugud 7 Saxain im oeniris 7 oénchind. Atbertatar<br />
immorro Bretnaig na bud cend doib Augustin 7 na<br />
1 r MS.
72 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
hoentaigfitis hie tendad hirsi Saxan. Albert Augustin:<br />
'Ar nach ail duibsi a mbráthris, doberat cath duibsi 7<br />
tajthaisti léo.' Rocomallad anisin. Rola Edilfrid a n-ár<br />
isind luce dianid ainm Legaeester oc Brel[naib] .i. Caer<br />
5 Legion (.i. Ciuites Legionum). Taneatar cleirig Bretan<br />
huili do airnaigthe ria laichaib iar eúl in chatha iar<br />
n-aine ^ tredinais doib.<br />
Otehondairc Edilfrid rofoi euceu; mili 7 da chet do<br />
chleirchib and 7 ni té;-na dib aeht .1. cee. septies do<br />
10 manchaib Benneha/r namma romarbta and.<br />
Anno ab incarnatione Domini .dc. iiii. Millitum do<br />
hordned i ILnnnaind .i. eathair na Saxan ahtheracJi. Tames<br />
eturru 7 Cantia. Sabinet ba flaith i ILundaind fo Edilbricht<br />
7 dorronad oc Edilbricht eclas do Phdl apstal i ILundaind.<br />
15 lustus immorro ^ ro hordned in Cantia isin ch.t\thraig Doro-<br />
breus. Is inti dorigni in ri eelais do Andrias. Tri mile<br />
a Doruuerui atbath Augustin. Rohordned Lurint na inad<br />
dia éis. Millitus co rRoimh, 7 tuc tascide imda Bonifait<br />
on phapa.<br />
20 Anno ab incarnatione Domini dc. xui. fichi immorro ^<br />
thanic Augustm a mBretnti atbath Edilfricht in ri .i.<br />
in tres ri rogab Chautia co Humbra, Celin in ri tanaise,<br />
Edilbricht in tres ri. Redualt in cethramad. Eduni in<br />
cóiceáh. A. ri Rordanimbrorum,^ Osualt in seised, Ossio a<br />
25 brathair in sechtmad.<br />
[91 b 2] Edilfricht tra mac Muric meic Octa meic Oric,<br />
diarbo ainm Oisc, meic Egist. Edball mac Edilbricht na<br />
hinad 7 roleicc creitim ar in paganacht, 7 romarb Saperict<br />
ri Lundaindi, foracaib side tri maccu gentlide. Dochoid<br />
1 ndaine MS. ^ h~ MS. ^ leg. Nordanimbrorum
A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 73<br />
Millitus in t-epscop ar teiched na pagandai co Cantia co<br />
Lurint.<br />
Doclioid Lurint 7 Justus hi Frangcaib. Roimraid Lurint<br />
dul na degaid co rothairmescad imme ind-aislingi dia<br />
rochotail i n-eclais Petair .i. rosraigled he ar thréd Crist 5<br />
do thregnd cen deghaire. thanic maten roindis dond<br />
rig. Rohimeclaig in ri in comdid, 7 tucad Mellitus 7 Justus<br />
a Francaib, acht ni roleicset chucu lucht Lundaindi Mellitus<br />
ar grad gentliuchta. Tarrasair Mellitus in Cantia i n-eclais<br />
Petair atbath Lurint. Rogab Mellitus epscopo^Y/. Justus 10<br />
i n-eclais Hirofenfe. Atbath Mellitus, Justus na hinad i<br />
n-ardespocditi do réir in papa .i. Bonifait. Paulin ind<br />
inbaid sin oc pmcept do Ssixanaib txiascirt Js e so<br />
fochund a chreitmi .i. Ednni in ri rochninnig side ingin<br />
Edilbricht ri Cantuariorum do mnai do .i. Celtiberga no 15<br />
Tata. Roraid a brathair Eadball na tibred in ingin<br />
cristaidi acht do Christaide. Atbert Eduni na dernai olc<br />
ri Cristaidib acht roraid 'Ni diultab-sa', ar se, 'mo bith<br />
cristaide dia coemos corbam inraice de'. Tucad do inn<br />
ingen 7 rofaided Paulin maroen ria. Ranic side aidchi 20<br />
chase do thig ind rig. Jsin aidchi sin tanic araile for<br />
techtairecht diamlaigthe. Jssin aidchi sin rothuisim a ben<br />
ingin do .i. Ernfled 7 robaisted 7 rohedhpradh do Dia<br />
dia soérad dond écóir doronai 7 do soerad a mná. Js i<br />
do baisted ar tiis do Saxanaib tuaiscirt. O'tchondairc 25<br />
Paulin [92 a 1] corbo dulig menma ind rig do thairbirt<br />
i n-iris, roguidh in coimdig 1 coro thorromad a tuaid 7 in<br />
rig. Rofailsiged do Phaulin tri faitsine .i. fechtus robdi<br />
for indarba d Hedilfraid righ Nordanimbrorum co<br />
1 leg. coimdid
74 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
ndechaid do tbig Reduald rig Cantia for teiched ^ Edilfraid<br />
teclita CO Reduald co sétaib ar marbad Éduni fa do 7 fa<br />
thri, '7 catb fora seilb', ar se, 'mina marba Eduni'. Ro-<br />
raid Reduald co mairfed Eduni. Adcluiala cara do Édnni<br />
5 7 roraid ris: 'Tanac', ar se, 'dot breitb dil na coemsat a<br />
ndis ni duit .i. Edilfrid 7 Reduald'. Atbert Eduni. 'Noco<br />
chumcaimse. Rodliithus mo sitb 7 in ri.' Dochóid uad<br />
a cbara 7 roboi (.i. Eduni) i ndorus na palaiti co toirrsecb<br />
7 CO dubach na suidhi for carraicc 7 ni fitir cid dognid.<br />
10 Atchondairc duiue alaind anaicbnidh chuca 7 roraid<br />
ris, 'Cid ar a fuile sund at óenur', or se, '7 each na<br />
chotlud? Dia ngaba mh' forcetul sa', arse, ' notuaslaicfind<br />
ona dubaib 7 on tsnim fil ort, 7 noaslaicfind for ind rig<br />
na dernai olc fritt, 7 biat ri do cheniul^ fein'. Roraidsom:<br />
15 'Dianorasoera ar na cuimgib si, dogen sa a n-apraidh-se.'<br />
Dorat an duine sin fo cetoir a boiss for a chend 7 roraid:<br />
'Is 6 seo in comardha, 7 tabair dot aire 7 comaill do<br />
brethir in tan sin, 7 dena in forcetal atchluinfe ind inbaid<br />
sin', 7 dochoid uad iardain.<br />
20 Tanic a chara chnca 7 roraid, 'Ba cobsaid. Rocum-<br />
scaided^ cride in rig; ni leic ind rigan olc fritt'.<br />
Rofecht in cath [92 a 2] 7 dor and 7 rogab<br />
Eduni ind rige.<br />
Inn-araile ló tra tanic in fer De Paulin co hÉduni 7<br />
25 dorat a laim fora mullach 7 roraid: 'In tuc in comardha<br />
sa?' ar se. Dorocbair 7 se crithnaigthe fo chosaib in<br />
cleirig, 7 rochreit 7 robaisted, 7 rofaid sacartu 7 miledu<br />
do discailiud na n-idal robatar hi Cair, 7 robaisted i lló<br />
' Add rofaid (?) ^ leg. cheniuil " lee/, rocumscaiged
A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 75<br />
na case i n-eclais Petair, 7 dorat sosad epscuip do Paulin<br />
isin eclais sin .i. eclais chláraigh, 7 dorigne tempul mor<br />
and iartain do chlochaib. Atraclit ireis 7 creitem co mmor<br />
hi Nordanimborum 7 hicond rig, coro herail cid creitem<br />
for Erbuald for rig Saxan funedach. Eopritcliastar Paulin 5<br />
do chennatlia^V/ Lindifi den taeb andes do Umbra, 7 rochreit<br />
Blaica airri na cathrach Linndocolinae. Noimtheiged<br />
oenben Inis Bretan ind inbaid sin ar met in tside.<br />
Honorius papa ind inbaid sin tar eis Bonifait 7 tuctba<br />
epistle uad do nertad hirse Édune. Atbath an t-uasalepscop 10<br />
Justus. Rogab Honorius na hinad an co/cedh epscop ecailsi<br />
Doruuernensis .i. Augustin, Lurint, Millitus, Justus, Honorius.<br />
Paulin roordnestar Honorius in Lindocolino, 7 doclióid co<br />
Roimh 7 dorat Honorius in papa pallium do, 7 rocliind<br />
in papa cipe tan atbalad epscop Doruueinensis epscop 15<br />
Caire do hordned neich na inad, 7 in fer aile masech,<br />
ar na roscitliaigther tria rea fata na talman co rRoim.<br />
Rofáidhestar áano Honorius epistle co Goedhelo do cheile-<br />
bradh na case .i. co mancliaib la .i. co Baetan co Cronan<br />
CO Colman 7 Lasrian 7 Scellan. 20<br />
Dorochair tra Édune la hEdball ri Bretan, 7 re Penta<br />
rex Mercior[um] .i. ri Castra.<br />
[92 b 1] Anno dominicae incarnationis .dcxxxiii. Ara<br />
mora hi Sas«a/& tuasdri tar a heis. Ond anbthine sein<br />
rue Paulinus Edilbercta i lluing co Cantia 7 rohairimed 25<br />
CO honorach Hetball 7 Honorio episcopo, 7 doratsat<br />
lestra irada oir 7 argait do thimthirechi altore De, cros<br />
oir 7 Étune 7 in cailech. Hitat innosa in Cantia. Isin<br />
let/, thimthirecht
76 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />
inbaid si robaded Romamis erchonsol ecailsi Hirofensis<br />
for muir Etálda. Is don eclais sin rohordaig Paulin in<br />
pallium tucc ab [Honjorio. lacob immorro i deochon Paulin<br />
fer eclastacda 7 fer noeb 7 sui chantairechta hi Cair re<br />
5 ciana.<br />
1 h' MS<br />
Corrigenda.<br />
Vol. 11.<br />
p. 20, 1. 12 read adharta<br />
1.13
p. 33, 1. 21 „ sa[i]l<br />
Corrigenda.<br />
1. 22 „ crabuid (craibd- MS.<br />
35, 1. 17 read ndualgus<br />
1. 19 „ IsechLuirc<br />
1. 26 „ bwdein<br />
1. 28 „ dorignedh<br />
36, 1. 12 „ [is] ra hepscop<br />
1. 15 „ a séna<br />
1. 17 „ dual ua ndeghDegha<br />
37, 1. 17 „ meraidh-sidhe<br />
39, 1. 17 „ sáidhfidh<br />
40, 1. 3 „ meth<br />
48, 1. 11 „ Maic iar uguin<br />
77
Printed by Ehrharclt Karras, Halle a. S.
AIECDOTA<br />
r /<br />
FEOl mSH MAITJSCEIPTS<br />
EDITED<br />
0. J. BEEGIN, E. I. BEST,<br />
KUNO MEYEE, J. G. O'KEEFFE<br />
VOL. IV<br />
HALLE A. S.<br />
MAX NIEMEYER<br />
DUBLIN<br />
HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />
1912
.1S
SANAS CORMAIC<br />
AN OLD-IRISH GLOSSARY<br />
COMPILED BY<br />
CORMAC ÚA CUILENNÁIN<br />
KING -BISHOP OF CASHEL IN THE TENTH CENTURY<br />
EDITED FROM THE COPY<br />
IN THE YELLOW BOOK OF LECAN BY<br />
KUNO MEYER<br />
PROFESSOR OF CELTIC IN THE UNIVERSITY OF BERLIN
Í<br />
Preface<br />
The text of Cormac's Glossary which is here printed<br />
is based upon a transcript <strong>from</strong> the Yellow Book of Lecan,<br />
made many years ago by Whitley Stokes. This transcript,<br />
which Mrs. Boothby kindly placed at my disposal after her<br />
father's death, I collated in the first instance with the<br />
photographic facsimile published by the Royal <strong>Irish</strong> Aca-<br />
demy. When all but the last sheet was printed off I had<br />
an opportunity of collating the whole with the original<br />
manuscript. I then found that Stokes or I had in many<br />
cases silently altered the spellings of the manuscript<br />
where these needed correction, and in Latin words often<br />
substituted the normal for the peculiar <strong>Irish</strong> spelling.<br />
Besides I was repeatedly able to decipher better some<br />
letters which were obscure in the facsimile, i) Of these<br />
corrigenda I have relegated those which do not affect the<br />
sense or are otherwise of no great moment to a list by<br />
themselves at the end of the volume. There remain however<br />
a number of more serious errors and misprints to be cor-<br />
rected of which I subjoin a list here in order to at once<br />
draw the reader's attention to them.<br />
*) This was particularly the case on the first page which<br />
in the facsimile (p. 255 = col. 1) is much blurred. In several<br />
doubtful cases I applied to my friend Mr. K. I. Best to whom<br />
several improvements on my readings are due.
VI Sanas Cormaic<br />
§ 31, robiatJiais. This impossible form is corrected into<br />
rohiathad in the MS.<br />
ib., before ./. imed insert dicitur.<br />
§ 32, instead of on read an with the MS.<br />
§ 35, „ „ ala „ andcda with the MS.<br />
§ 37, „ „<br />
.i. hais read A. has with the MS.<br />
§ 43, „ „ ainm hais read ainm bass with the MS.<br />
§ 94, for eillned read eillned.<br />
§ 141, last line, after coire insert sin.<br />
§ 150, instead of cuius read quarum (qifaram MS).<br />
§ 204, „ „ nominis read non, and for Cormaic read<br />
CormsiC. The MS has the suspension wo, which<br />
Stokes read as nomen. It is used for that word<br />
by the scribe on p. 261 a 17, 263 b 38, 263 c 25 &c.<br />
But on p. 264 b 14 and 266 c 24 he employs no for<br />
non. The meaning of the passage then would be<br />
'not Cormac without b'.<br />
§ 240, for read on,<br />
§ 264, „ a cicul so read ./. a ciculo (ciculoo MS).<br />
§ 279, read candelaforum with the MS, and cf. Isid. XX 10,3.<br />
§ 283, „ unde read ut {v MS). So in § 284 for [unde]<br />
read [ufj.<br />
p. 24, note 2, for dirrig read diriiig.<br />
§ 294, for coll read colt.<br />
§ 304, „<br />
puino read puinc.<br />
p. 27, note 2, for ietcil read Ictcil.<br />
§ 371, after dicitur insert crocangel .i.<br />
§ 372, above the n of cinaid a later hand has inserted<br />
sn, as if the etymology of the word were cin snaid.<br />
% 376, for caimpar read caimper.<br />
§ 383, for cacht read cucht.
§ 401, „ om read n-om.<br />
Sanas Cormaic<br />
§ 434, Mr. Best confirms my reading arnaba.<br />
§ 467, Mr. Best reads ./. after dero.<br />
% 478, for deleg ex read delegec.<br />
§ 524, „ [p. 265'] read [p. 266\<br />
§ 570, „ Ee the MS has two capital e's. Stokes read<br />
VII<br />
this esse, but there is no top stroke as is usual in<br />
this compendium, which occurs e. g. on p. 274 b 29.<br />
Still, esse is probably the right reading.<br />
§ 571, for nomen read perhaps non (no MS).<br />
§ 576, „ Gaoidel read nGaoidel.<br />
§ 649, here cap-fell is meant as an etymology of capall,<br />
as if it were cap-fell.<br />
§ 690, 1. 7, for Grith the MS seems to have grcth.<br />
p. 60, 1. 4, „ caier read Caier.<br />
§ 747, for my arose daind, Mr. Best reads arose aind.<br />
§ 851, after didiu insert .i.<br />
§ 874, „ ond insert d. ond.<br />
§ 893, for ob read ah.<br />
§ 970, „ Cceirnech read Cairnech.<br />
§ 1000, for blegar read mhlegar.<br />
p. 96, 1. 12, before dar insert slighe.<br />
In the foot-notes I have given some of the most im-<br />
portant variants when these either yield older forms or<br />
better sense. For these I have consulted the following<br />
<strong>manuscripts</strong> i)<br />
:<br />
1) The only copy of Cormac's Glossary which 1 have not<br />
consulted at all is that in the Book of Húi Maine, fol. 177ai<br />
to 184a\ 1. 15, breaking off like L in the article tuirigein.
VIII Sanas Cormaic<br />
LB, but B <strong>from</strong> § 756 (where L begins) onwards,<br />
= Lebor Brecc, facs. pp. 263 a— 272 b, printed by Stokes<br />
in his Three <strong>Irish</strong> Glossaries (1862), pp. 1— 44.<br />
E^ = H. 2. 15, pp. 13—37 and 77—102, on which<br />
see Stokes, 1. c. p. VIII and Abbott, Catalogue, p. 327.<br />
^"2 = H. 3. 18, pp. 61—87, published by Stokes in<br />
the Transactions of the Philological Society, London, 1859.<br />
This is not a copy of Cormac's Glossary, but many of the<br />
entries are identical.<br />
L = Laud 610, fol. 79 a—84 a, a fragment con-<br />
taining only §§ 756—1224, printed and translated by Stokes,<br />
Transactions 1901.<br />
LL = Book of Leinster, p. 179, a fragment con-<br />
taining the end of § 1224, printed by Stokes, Three<br />
Ir. Gl., pp. 44 and 45.<br />
Harl. = Harleian 5280, fol. 75, containing only<br />
§§ 883 and 1059. As these two articles belong to an<br />
older period than that of Cormac I print them here in<br />
extenso^ adding also the version of the article priUl <strong>from</strong><br />
23 N 10, p. 74.<br />
Harl. 5280, fo. 75 a.<br />
[PJrull .i. aidbliugath 7 medugarZ ut dixit ingen<br />
Ul Daulsine in banlecerd fri Senchan Torpésí a<br />
Manand .i. immomloiscet mo da n-oo prull. Friscart<br />
ievum ant éxine dei muindt/r Senchan .i. an cerd<br />
mac hui Daulsine lie do Taursaige Tull. IS dei<br />
tra bui de Senchan anni sin: deicorustor fair techt a<br />
mManoind, edon fecht a ainessa do cor cuardo indei.<br />
Coica écces a lion cenmotha eixini. Is marodbui riam
Sanas Cormaic IX<br />
im nach n-aili n-éci«s s&mail an cumJiáaig boi am<br />
Senchan cid cenmotha a tughin suad. An rombui<br />
dech dano de timthaighid flathe fer nGoidel, iss ed<br />
bertatflr imbpu and ecis cena. INtan tra docomluset<br />
for fairge et docorustar aurlund fri tir atagladhustar<br />
gillse ecoisc anindMstai ina ndidaid den tir. Nom-<br />
lecid-se lib, alse. Defécet nli an gillse. Ni pu data<br />
leu ierum a lecud cucu, ar fse leu ni bo oen comadhuis<br />
ina n-éill, ar ba dochruth a eccwsc. Antan cetamMS<br />
domberead a meur for a édon noteged a thoesc de<br />
ghur brian for a di cluais. A chongriis craicei do<br />
dar a mulluch co mmaithán a da imdad, ata lia nech<br />
assidchiid botar caib a inchinde rumebhdatar trisena<br />
clocend. Cuirrither og luin a di suil. Duibidher écc,<br />
luathidir fiamain. Buidither or a fiacuil, glaisit/ier<br />
bun culinn a mbun. Di lurgain lomchoelai. Da seirr<br />
birrda brecdubai foe. Dia tallta dei an ceirt bui<br />
imbe nib decmoigg techt di for imirge a hoenur<br />
mani fuirmithe cloch uirri ar immat a mmiol. Deriu-<br />
cart ierum co mor fri Senchan 7 asbert ris: be a<br />
torbach-sui dit-se al se i) oldás ind iel forualluch<br />
forboeth fil immat. IN setar lat ol Senchan tnidecht<br />
iersind luith isin curuch? Promfid olse. Ciggidh<br />
iarwm iarsind luid isan curoch. Luathithir lochaid<br />
iar forgarmam co mbui isin curuch. Ba suaild tra<br />
corrabdithe an cnrach cona lucht arandhi rombroghsat<br />
ind eiciss riam som asindala leith ind lestair issa lleth<br />
n-aill 7 aspertatar ama?7 bidh [fol 75h] assin oenghin:<br />
dotrorbai pesi, a Senchan. Bidh si dno de muindter<br />
>) .ui. MS.
Sanas Cormaic<br />
uli acht CO n-erlam docum tiri. Is dei sin roainm-<br />
niged dosom Senchan Toirpcsi .i. Senchan dororbai<br />
pé/sí. Reccaid lerum i Manainn, Dofacbud a coblac/i<br />
hi tir. A mbafrt>- diil ac imt[h]echt iersin traig cona-<br />
cutar (int sentond) oc buain na femnai 7 an muir-<br />
toraith olcenai. Airegdai gratse a cossai 7 a llama<br />
acht nadmbui etag impe 7 bue anfeth gortse fuirri 7<br />
ba liach on immorro, ar ba si sin an banlecerd ingen<br />
au Daulbine de Muscraide Liac Tuill a crich Ua Fid-<br />
geinte. Docuaid side aUliic for cuairt nErenn 7 Alpan<br />
7 Manund 7 ba marb a munntir uli. Bai ierum a brathair<br />
mac hui Daulsine ceard amrai dawo oc a hiarmoracht<br />
fo chrichuib Erenn 7 nisfuair.<br />
INtan áidiii atcondairc ant sentoin inna hexe immus-<br />
caimorcair ceptar he. Aspert iarum alaili dib: niathire<br />
ammatcomairc {sic) Sencan eices hErenn uili asse.<br />
Initbia de umuldoid a Sencan, ol sie, anadh frim<br />
aithesxa? Rombia emh, ol Senchan.<br />
Nibsa eola imnidh adbaig<br />
chessu femmain mbolgaig mung.<br />
Caide a lethc[h]omargg ?<br />
Sochta^s iarum Senchan 7 and eceis uli dno.<br />
Taligg lasaodain an gillui remeipertae ar beolai Sen-<br />
chan anusbe/tai a caildech: na hacallda Senchan, ni<br />
comadhus det. Atomglaitese amnse, ol nidaculdadhar<br />
Tiecli aili dein muinnt/r se. Cidh, ol in banlecerdd,<br />
caide a lethrann? Ni ansa, olse.<br />
De muin cairrce mara Manonn<br />
derigned mor salonn sunn.<br />
') Added later below the line.
Sanas Cormaic XI<br />
As fir, ol si, 7 an lethrand hi sin dna .i.<br />
Immamloisced mo da n-óó prull,<br />
cade a lethrann, a Senchan, béus? Amim, ol an<br />
gilliu, oc saigidh deit a acaldmha Senchan. Nitacell-<br />
dadar em.<br />
Cest didiu, cade lat-sse? ol si. Ni ansa, ol sesiumh.<br />
In cLerd mac hui Dulsine<br />
lice do Taursighe Tull.<br />
Fir son, ol Sencan, in tussai ingen aui Daulsine an<br />
banlecerd occadathar chuingid sethno hErenn? Is<br />
me em, ol si. Fotruicther iermn la Senchan 7 doberar<br />
dechelt amrae imbpe. 7 dedechoid la Senchan a<br />
nErinn. Antan tra donanic hErinn Senchan conacutar<br />
an gildoi remeperthe ba hoclsech co moigg orbuidhe<br />
caisidir carrai mendcrot. Tlacht rigdai imbe. Delb<br />
as airegdom adcess for dune fair. Totted deissiul<br />
Sencan 7 a miintgre 7 nnsquam proparuit ex illo<br />
tempore. Dubium itaque non est quod ille poematis<br />
erat xps (sicl).<br />
M]iigeme .i. ainm in celna) oirci ceturobai a nhEriu.<br />
Corpri Muse cetatuc side ind-Eiri a tirib Bretaw. Ar<br />
antan robo mor cumachtai nGoidel for Bretnu 7 ro-<br />
rannsot Alpam etorru i fe>-andou 7 rofidir each durais<br />
7 a caruid leu 7 ni bu lugai notrepdois Gaidí7 fri<br />
muir andoir quam in Scotia 7 doronta a n-airse 7 a<br />
[fol. 76 a] rrigdhune and. Inde dicitur Dind Tradui<br />
.1. Dun Tredui .i. tredue Cremthainn Mair male Fio-<br />
daicch ri Erenn 7 Alpon co moir nicht 7 inde dicitur<br />
Glassdinibir 7 (sic) cell for pru maru Ichd, is arus in<br />
sin i rabau Glass mac Cauis mucaid ric Irfuate oc
Sanas Cormaic<br />
mucauib for meus. Et isse in sen dedersaich Patraic<br />
ier tauin .i. sei .xx. bliafZwa ierna guin de fianaib MaiC<br />
Con. Et den roind betis sein ata Dind map Ledhaia<br />
i tirib Breatan Corn 7 Dun mac Lioat/mw. Sic<br />
rorann ceucli cineul desiu arubai a cutrumau a llae<br />
anair 7 rou/iatar fon cumachta cen co cianau cid ier<br />
tichtam Patraic, De sin tra robaui Coirpre Mííscc ic<br />
aithichid sair coa mvLÍntir 7 coa coairde. INw tainic<br />
tra and inbaidh sen orce tir nErenn 7 iáracongradh<br />
la Bretnau na tarta ail na hascaid na caratrad na<br />
com 1) do Goiáelaib. IS hi tra cain robui and inu/iaid<br />
sen la Pretnu cech bidu/ia ina cinaidh de neuch<br />
rofessetZ a cauai>^. Roboi diu orce n-ann i seilu/i carat<br />
Corpre Mmsc a tirib Bretcm 7 atroe Carpre uad. De-<br />
choid diu Coirpre cor fechtais do a ticch side 7 foricc<br />
foailte acht immon orce. Scian amru dno lie Corpre<br />
Muse 7 imdenam di or 7 arcot immo heim 7 ba sed<br />
amrae i. Debert^) ierum Corpre beoil co mmor 7<br />
commelt saild 7 bosailt foa heim 7 for a coiph an<br />
scin ar beluip and orce. Rogab lenim ind orcie<br />
cocnamh ann eme co matm. Rolute iarum an scian<br />
CO narbo aloinn arnanharuch. Dege (sic) ierum Corpre<br />
cais moir do sen 7 ba bronuch 7 condaich ceri n-imbe<br />
coa caraid. INdruic side, icfud sai an cinaid, al siade.<br />
Ni geuph su, ol Corpre, acht a fail i cain Bretaw<br />
.i. cech bidba ina cinaidh. IER sin tra dobreth ind<br />
orce ina cinoid 7 debreth ainm ndou .i. Mwgheme. Ba<br />
banchn tra and orce 7 ba torrach an tan sen .i. antan<br />
') After com a space left vacant for about three letters.<br />
») deflbert MS.
Sanas Cormaic<br />
XIII<br />
combreth taris inall. Ailil i) Flann Becc tra ba ri<br />
Human and inboid sen 7 Cormac i rrighe Temro<br />
Dorinscat«r side fo chetuair cuncliid and orce 7<br />
icosnam. la e ierwm cruth rucoraicedh etorrai i triur<br />
.i. aimser cinte do bith don coin i tigh cech x. Doi-<br />
thid ierwm an cu 7 roue each culen dia chuain 7 is<br />
on choin'-) sen orce hErenn, ud Scotice pe/'hibent.<br />
Ba marb tra iertain and orce ier reib eianaib iarum.<br />
Fuair Conlse mac Taidc maic Cein male AuileZlai<br />
Auluim clocenn lomb and oiree 7 debert i ceist dend<br />
filid doluidh CO n-arcetwZ die atha^V .i. Moen mac<br />
Etnse nomen poetea (sic) illius. Teit iarwm ind ecess<br />
tria teinm laida co n-epert: Cain tonna tige hui<br />
Eoganith i tig ui Chuind cech tratha dobarind bassa<br />
caemh a ticeh Corpri Muscc a mugheme. Cend Mugem<br />
in so, ol se, an cetna oirce debreth a nErinn. 7 rl.<br />
23 N 10, p. 74.<br />
Prull .i. aidbliugad mor. 7 metugad. ut .dx. ingin<br />
hui Duldsaine in bainlicerd fri S^nchan (.i. Torpest)<br />
imManainn immosloiscet mo da no prull fritgart iarom<br />
int exine di muintir Senc/mm an cerd .in. hui Dilsaine<br />
li(a)g do Tursaige Tull. IS de tran bui do SeacJian<br />
andisin docorustar fair techt i mManaind .i. fecht<br />
nainiusa du chur a chuarda inde ceoga (sic) eces a llin<br />
cenmotha exine. Ni rabe riam im nach arali eces<br />
samail in chumttaig boi im tSenchan cenmotha a<br />
•) Aililt, with punctum delens over t.<br />
^) con MS.
XIV Sanas Cormaic<br />
thugban suadh issed on robui dig (sic) do tbaimtigib flatba<br />
fer nGoidel inrugsat na hecis alchena impse. INtan<br />
ban docbumlasat for fairgi et docorustar aurlaud fri<br />
tir adgladwstair gillse inecoisc don íír inandiaid.<br />
Nomleicidsi lib olsé. Dechad uile fair. Ni ba cain<br />
leo ind oglac/i a eccosc na a lecad leo, ar ni ba hen<br />
comadws dia n-elta he for a ecosc ndochraid. INtan<br />
tran dosberith a mer for a etauw noteged a thaosc<br />
do gur bren tria cluasaib a chiiil siar. A chongrus<br />
craice do tar a mullach. Ba cosmail batar coib a<br />
inchinde a roemaid dar roeib do mad comuamanda<br />
a chind 7 a chloicind. Ni anad oc tolíE brentse .v.<br />
CuirritheV og luin a di suil l(ua)ithith/r leig muiliwd<br />
a fegad. Comdub fri héc a drech cuirri na co(r)r<br />
aurocbala a da ngruad. Sithith/> urbruinde ga . . nde<br />
a sron. Marsig emnaig builg gaband oc berbad<br />
mianaig sugad 7 imlecad. Ni bendais uird [p. 75] do<br />
chair d(e)rg ambendais a beoil do teinid luathaigth/r<br />
fainle no fiamuin he for lar. Buidigth/r or rind a<br />
fiacal. Glaisithar culend a mbun. Da lurgain lomchsela<br />
lanbreca fai. Da seirid birdai buidi brecdubha. A<br />
lurga mar cuigil a sliasait mar tsamthaig. A mas<br />
mar leth maothal. A bru mar miach bolg a(b)raighe<br />
mar bragit cuirri. Meit mulchenn milid a chend.<br />
Librithir gabla a lamha. MeitigthzV durna mogad<br />
(.i. im sirobair) a durna. Dia tallta de iu cheirt<br />
combrec clithar diabultse bui uime ni bu decnaig (sic)<br />
di techt for imirci a aonar mme fuirmithe cloch fuirri<br />
.i. ar imbat a mil 7 rl. Dorogairt tran diucaire<br />
moir 7 adbert fri Senchan : bam tarbach sa deit oldas<br />
in re foruallach forbaoth imchamachtach ut fil uvaut.
Sanas Cormaic XV<br />
In setar lat, or Senchan, tichtu iarsinn luid isin curach.<br />
Prommfimit fris, ol se. Cingid forsind luid isin<br />
churach 7 ba luatbidir lochaid for garmain no grib<br />
imma net no seig do aill in side rue, combui isin<br />
curach 7 ba suaill tran nac/i baiti in curach iarsindni<br />
robrogaat reimi sium isandara leth don lestar. 7 in leth<br />
naill dosum 7 a . . . . alwr ama/Z bid haongin Dotrorba<br />
beist a Senchain et bud hisin do muinter huili acht<br />
corroisim tir. IS desin rohainmnigcf? Senchan Torpeist<br />
.i. Senchan dororba peist. Regait iarom co Manainn<br />
7 facsat a coblac/i a tir. Amail batar oc imtecht<br />
isin traig ofacatar in sentuinde moingleith mifrig forsin<br />
carraic. Sentuinde .i. caillech ut poeta dixit. R.<br />
Sendtuinde 7 senbachlach<br />
rop 8 . . . . raffais .i. s . . . anacuil . (a)crin feis<br />
acht nochonfagnat mac de<br />
is ni thabrat . . . mleis .i. a primgein no a primitia^.<br />
Amlaicl bui in caillec/i forsan traig oc buain na<br />
femnaige 7 in m{\\)xiovaid olchena. Airechd» gratas<br />
a cossa 7 a laime acht natbi .... mpe 7 bui anfeith<br />
na gortíE lee. (Ba li)ach son A\diu a(r) ba hi in banlicerd<br />
ingiw .h. Dllsaine do Muscraide Liac Thu . , a<br />
cnch hU(a) Fidgenti condechaeVi forcuairt Uerenn 7<br />
Alhan comba marb a muinter n-uili. Bui [p. 76] tran<br />
in cerd mac hu Dillsaine a hvnthair oca hiaraid.<br />
Eerinn, acht ni fuair 7 rl. INta(n) tran itchonnaic<br />
sentuin^ie na hexi imwscomairc ceptar iat. Atbert<br />
araili dib Maith re imcomairc .i. Senchan eces Uerenn<br />
indsin. In mbia for humeldoit a Sencham olsi anad<br />
frim athiuscsse. Rotbia tran ol Senchan.
Sanas Cormaic<br />
Nisim eolach (i)mnid adbuid<br />
ciasa femnach bolcach (m)buing.<br />
Cati a . . . ann siw olsi. Soc/iiait tran ind ecis liuili 7<br />
SencJian. Doling tran in gillse remepertae for beolu<br />
Sencham ut áixit: A chaillec/i ni raga illeith Sen-<br />
chain, Ni comaisi deit acht nomaicillsi or nitaicillfi<br />
nech aili don muintir si. Cest tran for (sic) banlicerd<br />
caiti in lethvand. Ni ansa olsei.<br />
Do muin cairgge moire Manann<br />
doronad mor salann sund.<br />
Et in lei/a-and sa tran caidea let.<br />
ImMsloiscsit mo de n-o pruU.<br />
Ni^said . . fort Scachan ma ed condaige, ol in gilla<br />
beoss. Cest tran caidi latsu ol sisi. Ni ansa olsiessium.<br />
In ceard mac i Dilsaine<br />
Liac Tursaige thull.<br />
Fir on ol Sencliaw. Is twsa ingion Hi Dulsaine in<br />
banliccerd ocatathar d'iarra?"iZ seclmon Eerenn 7 Alpaw.<br />
IS me eim ol sisi. Ructharsom iarwm la Senchaw 7<br />
doberar etag amra impe dochum Ilerenn. rancatar<br />
tran . . cowfacatar in gilla reme . . . ge for a chinn<br />
(sic) 7 ba hoclach ruithenda rida') romor r . . . e tha<br />
rigremar mor miledtha Isechaib co moing orsnaith<br />
fathmannaig caissith/r carranda mmdcrot. Tlacht<br />
rochaom rigdai imbe. Milech ordai . . . . im . inad ind<br />
tlachtam. Sciath ordai comramach cetharocha(ir) Ian<br />
do gemaib carrmogail 7 liac logmor 7 nemann 7 cris-<br />
taille . . (s)aifire for a cliu. Claide& colgdiriuch co<br />
leg. rigda.
Sanas Cormalc<br />
XVII<br />
torchelltaib t g ina deiscip. Cathbarr . . . ge co<br />
coroin ordai ima chenn. Dealb is airegd le<br />
luchracht bui for dnine fair. Teitt iarsin deissiul<br />
SencLain cona muintir . . aparuit ex illo tempa(re). Dn-<br />
bium itaque .... quod é ille p(o)emates erut xps. 7 rl.<br />
A handy and cheap edition of Cormac's Glossary has<br />
long been a want felt by many students of <strong>Irish</strong>. When<br />
Stokes in 1862 brought out his eclitio princeps <strong>from</strong> the<br />
Lebar Brecc, he warned the reader that it was a mere<br />
exóoaiq, the time for óiOQ&cóúíig of Celtic texts not<br />
having yet arrived. So slow has been the progress of<br />
<strong>Irish</strong> studies that fifty years later we have still to be<br />
content with mere éxóóoeiq. In the case of our Glossary<br />
a critical edition would have to be based not only upon<br />
a collation and stemma of all existing MSS, but would<br />
also involve a minute study of the language, so as to<br />
separate the genuine articles <strong>from</strong> later additions, and if<br />
i)<br />
possible to establish Cormac's authorship ; a definition<br />
of the relationship of Cormac's work to such other com-<br />
pilations as that which goes by the name of O'Mulconry, 2)<br />
1) See CZ VIII p. 178. To the evidence there collected<br />
we may add § 1103, where a quatrain on Cenn-gécáÍD, Cormac's<br />
predecessor on the throne of Cashel, is quoted, and § 140, where<br />
one of the tributes of the king of Cashel is mentioned.<br />
*) Stokes unaccountably assigns this glossary to the 13*^1<br />
or 14tii century. It belongs undoubtedly to the Old-<strong>Irish</strong> period,<br />
as the verbal and other forms collected by Stokes on pp. 222<br />
and 22;j prove. To these may be added hue 779, the neuter<br />
a cétleth 417, the inf. do buith 467, 604, and the part. nee.<br />
huithi 300. The quatrain quoted in § 180 was not composed
XVIII Sanas Cormaic<br />
or the Dull Dromma Ceta ; ^) an investigation of the various<br />
sources used by Cormac or his predecessors; 2) the tracing<br />
and verification of his quotations, ^) and an examination<br />
of his knowledge of Latin, Greek and Hebrew. On all<br />
these points since the slender information contained in<br />
Stokes' preface no progress has been made.<br />
It is probable that the <strong>Irish</strong> took the idea of alpha-<br />
betical etymological glossaries <strong>from</strong> the tenth book of<br />
Isidore's Etymologiae ('De Vocabulis'), on whose methods<br />
their own etymological speculations are founded. The<br />
very first entry in our Glossary is taken either <strong>from</strong><br />
Isidore VII 6, 3 or direct <strong>from</strong> Jerome's interpretation<br />
by Flann Mainistrech, as Stokes assumes on p. 234, but by Flann<br />
mac Lonáin, who died in 918. A post-Norse redaction is proved<br />
by the quotation of Norse words in §§ 100, 183 and 507.<br />
1) Preserved in H. 3. 18, pp. 63 — 83 (printed by Stokes in<br />
the Transactions of the Philological Society 1859, pp. 170—21o)<br />
and in Egerton 1782, fol. 15aff. It is mentioned as one of the<br />
dúili bélrai in the metrical treatise, Ir. T. Ill p. 50.<br />
2) Some of these are cited in the preface to O'Mulconry's<br />
Glossary. The Virgilius mentioned there is not the Roman<br />
poet, but the 5 th century grammarian Virgilius Maro.<br />
^) I have occasionally added references in the foot-notes;<br />
but much more remains to be done. Thus the quatrain quoted<br />
in § 398 is taken <strong>from</strong> a poem the end of which is found in<br />
LL 43 a (see 1. 50) , while two complete copies have been preserved<br />
by Michael O'Clery in BIV2, pp. 79 b and 132 a. The<br />
beginning of this poem is A clwicid cáin Cairpri chrúaid, and<br />
its author, as I hope to prove some day, is Grthanach úa<br />
CóiUáma. — The quatrain of which the first line only is quoted<br />
in § 369 is found complete in H. 3. 18, p. 66. It is the 29 th<br />
stanza of a poem preserved in 23 N 10, p. 17, where it has the<br />
heading Vga CorbmsAc nmc Culendain.
k<br />
Sanas Cormaic<br />
XIX<br />
of Hebrew names, i) Bat while many definitions and<br />
derivations tally with those given by Isidore, 2) others<br />
differ. 3) Lastly it will have to be investigated whether<br />
such derivations as that of ecloga <strong>from</strong> aiS, and Xoyog<br />
(§ 561) and of episcopus^) <strong>from</strong> ijii, xai and «/?/?« are<br />
Cormac's own or taken <strong>from</strong> older sources.<br />
K. M.<br />
1) Cited as Hebraeicanum Hironitni in the preface to<br />
O'Malconry's Glossary.<br />
2) So § 72 = Isid.Vl2, 43; §99 (leg. aiíávag) =V38, 4;<br />
§ 101 = VIII 11, 20-21; § 116 = XVI 4 ; § 167 = XVIII 21;<br />
§ 223 = X 153; § 325 = V31,7; § 339 = XV 16, 9 (where for<br />
Cormac's ferariim Isidore has pecudiim); § 352 = VII 12, 1 (where<br />
Cormac's eledus corresponds to Isidore's de sorte); § 750 =<br />
VII 1,15; §751 = VIII 11, 13; § 76S = 119,8 (where for Cor-<br />
mac's intentio Isidore has concept'w); § 875 = X 182 (cf. II. 3. 18,<br />
82b, where meritoriae tahernae comes <strong>from</strong> Isidore); § 890 =<br />
XII 7, 69; § 1297 = X 115, so that we should read humo<br />
[ad]cUnis.<br />
3) Thus Cormac's derivation of apostolus (77) varies <strong>from</strong><br />
that given by Isidore (VII 9, 1); similarly that of frater (111),<br />
cf. Isid. IX 6, 5, and of diluvium (480), cf. Isid. XIII 22, 1. While<br />
Cormac §65 renders oQXÓq by 'excelsus', Isidore VII 5, 6 has<br />
' princeps '.<br />
*) This is not found in the YBL version (§ 539), but stands<br />
thus in LB p. 267 a 9: epscojj .i. eipi [.i.] for, cai abba .i. abba<br />
pater, cai congmnio (read coigraimm 'conjunction' with Zimmer,<br />
Sitzungsber. 1909, S. 442),
Sanas Cormaic.<br />
Yellow Book of Lecan, p. 255, col. 1.<br />
A.<br />
1. ADAM (.i. terra robrum) i. e. homo iiel terrigena,<br />
oa talmiiidecht; iiel truncus .i, tamhan.<br />
guala.<br />
2. Adamnan .i. homunculus .i. disbegad anma Adaim.<br />
3. Adrad .i. ab adoratione .i. on edurguidhe.<br />
4. A'radh .i. rith no riad fri ha; a .i. cech ard.<br />
5. Ard .i. ab arduo, onni is ard .i. collis .i. cnoc.<br />
6. Ascalt .i. es-gelt; no as-colt .i, es-colt .i. colt biad.<br />
7. Asglang .i. uas-glaing .i, uas gualaind; glang .i.<br />
8. Adaltair i. e. ab adulterio .i. on adaltras.<br />
9. Altram i. e. ab eo quod est alo .i. on brethir is<br />
alo ailim ata.<br />
10. Acuis .i. a causa .i. on chuis.<br />
11. Aicher .i. ab eo quod est acer .i. lainn no tin[d]<br />
no tren.<br />
12. Amos .i. am-fos larsinni nat gaib i fos, sed de loco<br />
ad locum .i. o luc .i. o t[h]igerna dialailiu.<br />
13. Ar ab eo quod est aro .i. airim.<br />
14. Ainne .i. cuairt. Ueteres .i. na sendaini enim<br />
ponebant an pro circum, unde dicitur annus .i. blladain .i.<br />
fa c[h]uairt bis an blladain.<br />
1 each add. H^
2 Sanas Cormaic<br />
15. Arc[h]e8 .i. ab arceo .i. on c[h]umgach .i. iarsinni<br />
doimairg inn! teit i ind.<br />
.i. sron.<br />
16. Adbertaig .i. ab aduersario .i. oa adbirseoir.<br />
17. Anserg .i. annsa a serg no a ferg. No a naso^<br />
18. Arged ab argento.<br />
19. Astul .i. ab astilia .i. slisen no gae libiiir, no<br />
assude a dul.<br />
20. Arco fuin dom Dia .i. adlochur .i. postulo ueniam<br />
a Deo .i. dotluchor dilgad o Dia .i. post peccatum. Aliter:<br />
arco ab arceo [col. 2] finem Deo .i. doimurg m'forcend a<br />
Deo quamuis primo^ peccaui.<br />
21. Ascath .i. seal, unde ascata .i. laechda. iVio scalda<br />
ar uathmaire an laoich amhail scath.<br />
22. Adamra .i. ab admiratione .i. on inganto3.<br />
23. An-, am-, diultadaig gaidilge, ama/i rongab nath<br />
7 annath, eim 7 aineim, nert 7 amnert.<br />
24. Aurdam .i. ur-dom .i. aur-teagdais .i. fri tegdais<br />
anechtair.<br />
25. Almsan quasi elim-son, ab elimoysina .i. ar is ard<br />
fogar na halmsan.<br />
26. Artt trede fordingair .i. art nasal, unde dicitur art<br />
fine. Art .i. dia, unde dicitur EocbcucZ Find Fuath n-Airt<br />
.i. fuath dea fair ar a chaime. Item Cuc[h]ulrtmw post<br />
mortem dicere perhibetur: 'Domemaid Art iiasal'^ .i. dia<br />
iiasal. Art do«o cloch no leac ligi,^ cuius diminutiu[um]<br />
artene .i. cloichene .i. ainm di8beca[i]d, unde Gúaire<br />
Aidne dixit:<br />
• doteit H^ - nasa MS. ^ prima MS. * == dimemed<br />
art uasal, LL 122 b 48 ^ ligen MS.
Sanas Cormaic<br />
Docealat mor n-amra ind airtenii<br />
bite 2 for ligíu^ Marcain maic Aedha maic Mairceai.*<br />
27. Arg tréide^ fordingair: arcc bainne,^ unde dicitur<br />
roarc .i. robannae .i. snige mor do fleochad. Arg áano A.<br />
laech, unde dicitur Argdae .i. laechdae, cuius uxor Arggen<br />
.i. geÍQ in airg [.i.] in laic[h] .i. is gen don arg, .i. don<br />
laoch, a buith oca 7 is maith do. No arg-guin, arg laoch<br />
7 cuiniu ben. Arg Aano urdairc, unde dicitur airchetal .i.<br />
argg-cetul .i. cetul urdairc ar a menci concanur. IS aire<br />
didiu ni cetal loach asberar de, ar ni do ^ laoch [col 3]<br />
nama donithcr airc[h]etal.<br />
28. Ab .i. ab eo quod est abbas; uel a nomine ebraeico<br />
quod est aba .i. pater,<br />
29. Athair .i. ater primitus dicebatur, quasi pater.<br />
30. Ailt i. e. ab altitudine.<br />
31. Ana .i. mater deorum Hibernensium. Robo maith<br />
didiu robiathais 8l deos; de cuius nomine ana .i. imed, et<br />
de cuius nomine Da Chic[h] nAnund lar Luachair nomi-<br />
nant[ur], ut fabula fertur .i. amo/i aderait ina scelaide. Uel<br />
ana anyon graece,^ quod interpretatur dapes .i. biad.<br />
32. Amrat[h] .i. nemrath .i. ni tabarr rat[h] dar a<br />
eisi, uair is iar mbas duine dognit[h]er. Aliter: bit[h]<br />
amos .i. on 9 am áicUu, is ondi is amos ata. Amrat[h] áUliu<br />
éc-rat[h] .i. rat[h] iar n-egaib dober munter indi 10 dia<br />
ndent«r. Sed huius postremumii non tarn laudo .i. ni is<br />
fiiindige 7 ni moluim in dedenac[h].<br />
1 airtene MS. * biti 3IS. » lige MS. * maircene MS.<br />
5 treidi MS. « baindea MS. ' da MS. « greco MS.<br />
9 an MS. " inti MS. " uTus postremo MS.<br />
2*<br />
3
^_^JlJJv^ "^ '<br />
' tiganail<br />
4 Sanaa Cormaic<br />
33. Aod .i. tene. Is imaircide son cid tria delidin in<br />
anma as i aod .i. dea .i. bandéa, ipsa est Uesta .i. bandea<br />
tened, et quia Uestam illam deam esse ignis fabiila fertur,<br />
Uesta ipsa ignis dicitur .i. aod.<br />
34. Amnas quasi amnes, ab es quod est amnestia .i.<br />
uile-dilgend.<br />
35. Aurso .i. or-sin .i. ala n-or di i teg, a n-aill fri<br />
sin. Aliter: aursa .i. airisi .i. arsisidar in tech fuirre,<br />
36. Aiditiu .i. aith-deti .i. detiu iterum lar n-aditiu la<br />
nech ele prius.<br />
37. Anart .i. hin-irt .i. hirt bás, amail rongab isin<br />
Morainn maic Maein: 'dath don dich^ irt' .i. bais<br />
"*<br />
KK. ti.'-'-''^'- • "^ ÍI'- ^5^> (^ol. 1]. Anart Aidiu in bais ar a baine. Is cosmail<br />
"^"^^ ^^^ ^^' ^^'^ ^^ baini, or na" bi ni do dergge and, quasi<br />
1 W-<br />
^ exsangis mortvis .i. Rmail nech marbh gan fuil.<br />
38. Audacht .i. iiath fri feacht ,i. antan tete in duine<br />
fri fecht n-uatha .i. bais.<br />
39. Anamain .i. ainm airc[h]etail .i. an a somaoin ar<br />
met a lóig[e] 7 a graid, ar is dan olloman, unde dicitur:<br />
MnloingS ollam anamain'.<br />
40. Anrud nomen secundi gradus poetarum .i. srut[h]<br />
an in chainmolta uad ocus sruth ina mmoine chuige tar<br />
a n-eisi.<br />
, , 41. Anair .i. ajnm n-airc[h]eatail, is é dan dognl cli.<br />
Anair iono forreith in ree so .i. aon a hiar .i. i* n-aen-<br />
tarmfortcend a forcend, ocus is debricht a deach, 7 ii<br />
tarmfortcenduib 7 éil[seéhtaib deochraiges fria nath de-<br />
,,b^echta. ,<br />
Ailiter:<br />
anair\ .i. an-aor .i. ni haor, acht is molad. ^- ^<br />
Cid samluidh seon (Wdiii do each comurg molta, is dilsiu '^w^Í<br />
^ is MS. 2 donic a"2 Mnellaig 0' Male. 537 * & MS. ^^^<br />
^^.J^^AWv<br />
\^U{J^ ^
A^<br />
^<br />
Sanaa Cormaic 5<br />
don alt airc[h]etail isiu, ' ar is fuirmed filer? romidair ina<br />
hanmand sa dona airc[h]etluib do sUiind na n-ilaltíB 7 dia<br />
ndechrugad, nl haicned romídir leo.<br />
42. Anfobracht .i. nomen do daine s'erggas 7 timairges */í»-v>^- «h^^*^<br />
galar conna. bí beo[i]l inn a churp. Bracht enim beoil ^ *^ctije^yiUJ»^y<br />
uocatur. ^<br />
j/ ,/<br />
43. Adar't quasi adirt .i. adse mbáis, ar is bas do-<br />
rimther codlud 7 is ainm irt do bás. Is ainm báis do<br />
sHan. IS ad?e didm telcud frl hádart 7 is árde codalta,<br />
nnde dicitur: ''descaid cotalta fj-eslige'.^ Ailiter: adart .i.<br />
ad-ard, ar is ardi.oldás^ in imda archeníe.<br />
44. Ara .i. ar-áui .i. fria 6 anair. Are .1. re uach-<br />
tarach \col 3] in dnine. Á cech n-ardd 7 hí cech n-Isel.<br />
t^><br />
45. Aithle .i, ath-folís .i. is mesíB cid indas fola.<br />
46. Avathar .i. ab aratró .i. on trebad.<br />
' ^7/ 'Axau .i. ab auxilio ^ (.i. on c[h]omi(Mi dobe/r-s/Hm<br />
do c[b]ách) quod [angeli] hominibus praebent .i. on furtacht<br />
dobe/r-sium do chách.<br />
48. Ana .i, stába beaca bitis for tiprataib isnaib<br />
,u^:^ r'^'^^'^<br />
canaibh dliithib. Inde dicitur: 'daimid ána for lindib'.<br />
7<br />
ba do argud batir mincib, ^ ut Mocu Cerdda dixit for Cnuc<br />
Raflfand:<br />
Ind ra[i]th hí forsndan-fil<br />
^-'^ti^íth Mafo^in giV^^^j^j,^^^ ., =U^^^<br />
ba bind gair caille lonche<br />
im raith Fiachach ma/c Monche,^<br />
.i. mater illius. Fri hol tra do dainib sclthaib esib dobertis<br />
1 asiu MS. » See <strong>Anecdota</strong> <strong>from</strong> <strong>Irish</strong> Manuscripts<br />
vol. Ill, p. 15, 5. 3 quam MS. * auxilium MS. = = minciii<br />
» See LL 201 b 53.<br />
'<br />
4. / -
J^>'i^^^<br />
Sanas Cormaic<br />
na lestair-si forsna tibradaib 7 ba o ligaib dobertis forra<br />
do promad a cana.<br />
49. Anam ab anima dicitnr .i. ona snailchib.. f'^^-'^'sO<br />
50. Athgabail arindii atgaib each a less treUhe. Ailiter:<br />
[«éb^gal5al, na teóra ba toisecha rogab Assal ar Mug mac<br />
Nuadhat. Athgaba/Z .i. na sé ba arnamarach 7<br />
i Senchus Mar. 3 y^^<br />
rl. Lege 2<br />
51. Aitbech .i. aith 7 oech .i. nama aith. Ait[h]ech<br />
di(?m .i. nama aith .i. ni hainm acht do deglaoch.<br />
52. Aithches uxor eius, quomodo laiches a laico .i.<br />
on tuata.<br />
53. 'Ao quasi an ab aure .i. on c[h]luais.^^<br />
^^^<br />
54. Aunasc .i. nasc aue .i. ornasc nobid im crhlluasaib<br />
na saorchland.<br />
'<br />
55. Aigen .i. ogfsen, amaiZ bid lethnaigthe.-*<br />
56. Aitend .i. aith-tend, sech is aith is tend. Unde<br />
Mac Samain no Máelodráin ^ dixit:<br />
8anc[h]an asas im Thuirbe, ' '<br />
adomchumben a duTeT' 'Ám^L^<br />
nimanaicc a fidrub^.^^^ :<br />
^.^^^„^^<br />
Uk M-^^"^<br />
57. Aurdúine .i. ar doirsib na ndiiine ^ fognith \col. 5]<br />
lasin áes cm-d[e].<br />
58. * Airbie/- .i. frit anair bere .i. eter do di laim, ar is<br />
fort muia bere ere [n-]aile.<br />
59. Air- cech n-airther, ut est Air-muma. Ir- 'wamorro<br />
cech as sire uait, ut est Ir-mum[u], .i. Muma is sire<br />
';,. ?t>;t^ 7<br />
* arandi MS. * lega MS. ^ /See Laws, vol. I, p. 64.<br />
* lethnuge MS. * niaolodrain MS. r ndoine MS.<br />
\\j CWjctajI<br />
y
Sanas Cormaic<br />
uait noch as siside as larmuma. Ut dicitur Ara aiithir,i<br />
- - .<br />
_<br />
.a*v«oiar<br />
afat na teora hAirne and. Aro airthir as nesam do<br />
Eirind, Ara irthir \mmorro as nesam don ocian .i. is sTrem<br />
Erind siar, sech is iside ind Aro larthair.<br />
60. Áne de nomine Ane ingine Eogabail.<br />
61. Abbartu .i. sechtmad furirith in duine gaibther isin<br />
apartain, is si a epert techta." Is ar a epert ^uliu nama<br />
dober in duine diaraile, sin, nl ar airilliiid chenae, acht<br />
E<br />
l^í-^'^-^'-'^pt^<br />
epert do fria cele: notgaibim i n-apartain. Ar chobele 'o
8 Sanas Cormaic<br />
Item:<br />
ítharna<br />
mad dia tecma i llíthadba, i<br />
ar Dla ní rod-luathadna<br />
[2). 257, coll] al2-]uathlabra nítharba!<br />
oÁi-<br />
70. Á .i. fén no carr no carpat, ut Fer Miiman a<br />
quibusdam [flebilibus LB.] audiuit in aquilonali parte .i.<br />
mar do ciialaid Fer Human don taoib tuaidh de o dainib<br />
truaga a[c] coine:<br />
'IN essar dam do a?'<br />
'To, mena ma mo a.<br />
Ara taire mo á mo'.<br />
'Mani má do á, tó'.<br />
71. Aitire .i. iter dede^ .i. iter da^ fechemuin.<br />
72. Aingel ab eo quod est angelus .i. bonus nuntius<br />
.i. dagt[h]echtaire. Aingel .i. solus no gvTanda no failid.<br />
73. Aigrere .i. age rere .i. brithem.<br />
74. Aigne .i. f^r aiges ái; no fer gnies ái .i. airc[h]eti(i<br />
no cai[n]gen.<br />
75. Airndel .i. ar-indel .i. indel aire.<br />
76. Aithenne .i. aith-tene, no aithle thened, no aith-tene<br />
.i. tene aith, no aithenna .i. fuidle na crand.<br />
77. Apstol .i. ab postulo ^ ad Deum .i. tochuirim.<br />
78. Anidan .1. an-idan .i. an fo diultad, idan immorro<br />
.i. idon ab eo quod est idoneus ^ .i. tairisi.<br />
79. Ander .i. ben .i. m der [.i.] ni hingen. '' Der<br />
graece ^ filia [uel] uirgo uocatur.<br />
euim<br />
> hit lithadba LB. ^ ar LB. ^ gic H. dade MS. " da<br />
apostulo 3IS. 8 idonius 3IS. ' hingin MS. * greco MS.<br />
a»vY'-AA.'»
Sanas Cormaic 9<br />
80. Adbae othna .i. adba huath-uinne .i. uath uir 7<br />
ond cloch i. adba aire 7 cloiche, ut est:<br />
Is e in lia, llth rolas,<br />
lar srethuib suadh i seiic[h]as,<br />
is ed ond iar n-a[i]cnead ail,<br />
is i an cloch iar saordataid.<br />
81. Aiggillne .i. auggu-giallne .i. dorat 1 in fer set<br />
taurchloithe dialaile .i. log a enig, ar airitin set viad ar<br />
bes n-airc[h]eDdcha/5fe, is ugga do iarom giallae dond fir<br />
sin 7<br />
airitiu set uad ar bess n-airchenda. 2 Cid adlaic do<br />
áidiu airitiu set ó nach aile, nl chumaic acht a n-airitiu<br />
do ond fir mbeir seoto taurchloithe [col 2\ dialailiu .i.<br />
log a enig ar airitin set iiad ar bes n-airc[h]endcha?^e. 3<br />
Cid Iar n-airitiu tra set ar bes n-airchendai onaib celib<br />
donaib flaithib is ainm aggille donaib celib, 7 is improprie *<br />
son immorro, proprie^ autem aggille dona feraib gaibte<br />
seutu turc[h]loithe ceni berat turchreic ar imfognam n-<br />
airchendai.<br />
82. Aislinge .i, lingid as; uel absque lingua ^ .1. cen<br />
labrad inte.<br />
83. Abac .i. ab aband 7 bac beg ; bee bis i n-aibnib e.<br />
No becc a á .i. a airde.<br />
84. Aicde .i. ecdoe \oixoóoiiri\ graece, sedificium latine<br />
Á. cumtach.<br />
85. Alchung quasi arm-chong .i. congbaid arma.<br />
86. Allud .i. nos. No alad .i. a laude .i. on molad.<br />
1 dorata MS. ^ aircendchaig'e H^ ^ MS. repeats <strong>from</strong> is<br />
ugga to seoto taiirdotha. " iuproprise MS. ^ propriie MS.<br />
* lingse MS.
10 Sanaa Cormaic<br />
87. Alad .i. il a dath .i. imda datha and. No alad<br />
.i. uile-dath .i. fola-dath .i. dath fola fair sech in slán.<br />
88. Aiccicht .1. icht a n-aice, ar is i n-ace bis an<br />
deiscipal acind aiti.<br />
89. Ainces quasi anceps .i. aincid a fis ort.<br />
90. Abras, abra .i. inailt, feis .i. lámt[h]orad. Abras<br />
áidiu A. lámt[h]orad inailte.<br />
91. Annach .i. an-dag, non dagh [.i.] non bonum.<br />
Dagh ebraice 1 bonum interpretatur, droch ebraice^ malum<br />
interpretatur, unde dicitur drochta .i. olc he .i. seinlestar.<br />
92. Amor, ime a or. No am-pur, am ic a diultad, co<br />
nach glan, acht iss inglan. Pur .i. glan.<br />
93. Adhnacal [col 3] A. ad áWged 7 cal coimet 7 nai<br />
duine .i. coimet dlig/tZ in duine.<br />
94. Ahall [ab] Abellano oppido Campaniae. 3 No Eba-<br />
eill .i. eillned Eba .i. in cetben. No aob-oll ar met a<br />
toraid. Uball eodem modo.<br />
95. Ach acho [ayjo)] graece, doleo latine A. galar.<br />
96. Ac graece, nego latine A. diultad.<br />
97. Alcheng ab alligando^ .i. arma.<br />
98. Aithrinne .i. rinn aith .i. tenga aith fri hair.<br />
99. Adna .i. ais [.i. ad-sena] quod ad senes pertinent;<br />
aes illi enim dicunt [eoas alóv] graece, unde aetas & latine.<br />
100. Auchaide .i. cluinnte, quasi aure accipe. Unde<br />
est: ni auc[h]ar .i. m cluiner.<br />
101. Antichristos graece dicitur quod est latine con-<br />
trarius Christo; anti^ enim graece contra latine significat.<br />
102. Airistotilés, aris .i. artis, tot [ravTTjg] huius, tiles<br />
[reXog] A. finis."'<br />
' ébreico MS. ^ eb- MS. =><br />
opido campaine MS.<br />
* allegando MS. ^ aotas MS. " ante MS. ' fines MS.
Sanaa Cormaic<br />
103. Bendacht quasi benedichti a benedixione.<br />
B.<br />
104. Buanand mumi na^ flan .i. be nAnand ar chosmaile<br />
diblinaib. Amail robo mathair dea indi Anu, sic Buanand<br />
quasi mater erat na flan. Ailiter: Buanond .i. daghmathair,<br />
in buan is bon .i. dondi as bonum, ut dicitur: 'genit/i/r<br />
buan ambuan' .i. maith o ulc. A n-and fil isinni is<br />
Buanand, is ed fil isinni is Anand .i. mater deorum, Buanand<br />
.i. daghmathair ac foircetal gaisc/f? do flanuib.<br />
105. Bran .i. fiach, unde brandse .i. flachdae .i. ar<br />
duibe 7 scoithi3 .i. brandub .i. fiachdub. Unde dicitur<br />
branorgain .i. ni oirges fiach. No brand .i. aithinde, 7 is<br />
ar a nduibi diblinaib.<br />
[p. 258, col 1] 106. Beist a bestia.i<br />
107. Bes ab eo quod est besus .i. bes. ^<br />
108. Barcc a barca.<br />
109. Breth .i, bret .i. fuidell, ar is fudell nach aile in<br />
bret, ar rosfuc nach aile remand in mbreth.<br />
110. Braath .i. combrecc, dindi is braut .i. index. Is<br />
la brithemain a aonur in laithi sen in bratha .i. la hissu.<br />
111. Brathair .i. frathair, ar is frater rotruaillned and.<br />
Uel frater quasi fr[a]uter, eo quod fraudat^ ter, patrem et<br />
matrem et fratrem.<br />
112. Bachal quasi bachul .i. a bacula.<br />
113. Badud .i. ondi is baath .i. muir.<br />
^ benidichtt MS. * na na MS. ' schoithi MS. scothim<br />
LB. ut Scoti dicunt H^ * beistia MS. ^ Cf. bessu hoc<br />
est more, Virg. Maro Gramm. p. 85, 15, and <strong>Irish</strong> Psalter 439:<br />
arecar ainm n-écomtig isin chethramad ceniul na sulbaire rómánda<br />
.i. bes 7 uita dorintái. ® fraudit MS.<br />
11
12 Sanaa Cormaic<br />
114. Baten (.i. bat[h] aten .i. ec obonn) .i. moirtcend<br />
atbail a aonur, ar ani is bath intan is timmortse is bas<br />
fordingair.<br />
115. Barcne .i. cat ban, foblth is i^ mbairc dusfucad.<br />
116. Baulilan nomen mnlieiis, quasi babilon .i. confusio<br />
interpretatur .i. do chiimusc an oinberla i ' n-ilberlaib ocon<br />
tur i Maig Senair.<br />
117. Babloir ainm do Patraic.<br />
118. Babb interiacht adbligthe de nomine bainb Bris<br />
vaaic Eladain, ar ni raibe i n-Ere muc bud grátu.2 Bab-<br />
gither áidiu a hainm-side.<br />
119. Brosna '.i. bris-ni^ insin .i. brisiud (.i. do min[bach]<br />
feda 7 crinac[h]) brister co llaim 7 nl biail gabar do.<br />
120. Boll quasi bull, de nomine^ bulla .i. bolg.<br />
121. Biror .i. bir tibra no srut[h]. Or .i. mong. Biror<br />
áidiu mong tiprat no srotha.<br />
122. Belltaine .i. beil-tine .i. tene bil .i. da tene soin-<br />
mech dognitis na draithe co tincetlaib moraib foraib<br />
7<br />
doberdis na cet[h]ra atarro ar tedmanduib cecha bliadna.<br />
123. Braccaille .i. brae lam 7 cail coimed.<br />
124. Brocoit .i. combrec; bracaut^ aUliu is ed la<br />
Bretnae, Brae iarom ainm do braich. Brocoit larom<br />
sainlind^ [coZ. ,2] dognither do braich ocus mil.<br />
125. Binit .i. benait .i. benaid in n-as^ co mbl tiug<br />
.1. techt.<br />
torches.<br />
126. Biail [.i.] bith-ail .i. bif oebar. §<br />
127. Barath [Braracht LB.] .i. breith i. e. partus .i.<br />
^ & MS. » grata MS. ^ bris ne MS. * non MS.<br />
* bracad MS. « brae iarom .i. braicat .i. sainlind brocoit MS.<br />
' indas MS. « bith .i. sir, ail .i. fsebhur H^
Sanaa Cormaic<br />
128. Bómlacht .i. bo ocus lacht.<br />
129. Barad .i. bass.<br />
130. Buachail .i. buaire fein 7 cail coimet.<br />
131. Buarach .i. bo 7 arach. Buarach dawo .i. bo-erge<br />
.i. moch matan, unde dicitur fescor 7 buarach.<br />
132. Base áano each nderg. Base intan is do chuim-<br />
riuch braget is nomen is dona mellaib dracondaib is diles.<br />
133. Brisc ab eo quod est pviscus, ar is brise each<br />
crln 7 each n-arsaid.<br />
134. Bo nomen de sono factum suae uocis 1 .i. ainm<br />
arna denam d'fogbar in gotha uodein.<br />
135. Bobaith .i. bo-bath, 7 bath bas. Is é in boar.<br />
136. Blind .i. saile mairb, unde dicitur: bas mblindach.<br />
137. Bolg belce .i. bel-ceo .i. eeo tic as[a] belaib.<br />
138. Blinn .i. snaithe ruise mairb, unde dicitur blind 2<br />
.i. dall no coech. Blindauga [.i. dallsúilech] in ling[uja<br />
Galleorum.<br />
139. Birit .i. beret .i. brithid.<br />
140. Bentraigi .i. benit-rigi .i. millsen dliges ri Caisil<br />
dib. No a Bennta patre eorum.<br />
141. Boige ainm do^ c[h]oire sainti fognithe la hoes<br />
cerda."* Is é áidiu cruth fognlad la haes cerda. Noi<br />
slabraid as 7 ni ba moo^ som larom oldass cend cingite<br />
moir[e]. Brefe ivamorro for cinn cacha 8labraid[e], 7 nonbor<br />
aesa cerdd[a] ina sessam imbi^ oc cur na cliara 7 rind<br />
ngae each fir dib tria brefe na slabraidhe ba nesam do.<br />
Inti larom dobered rath doib, ba isin coire "^ dobered. Inde<br />
' uocsis MS. 2 blind .i. auga MS. ^ do do MS.<br />
cerdu MS. ^ moom MS. ^ inna sessam add. MS.<br />
choire MS.<br />
13
14 Sanas Cormaic<br />
dicitur coire sainte. Ba he dif?m a lanc[h]oir in choire<br />
sin .i. bretnas banoir da uilga ndec 7 rl.<br />
142. Boge áano ainm do ballan beg i mbltis coic ungi<br />
[col. 3] oil-, sech nobid fri hoi sainlenna as. Nobld da^?o<br />
fri geall d'filedaib 7 d'oUamnaib. Inde dicitur isna Brethaib<br />
Nemed: 'ballan baissi boige coic n-uiiga [banoir]'.<br />
143. Briar .i. delg niiga oir, nt est isna Brethaib Nemed:<br />
'briar derg delg uúga'.<br />
144. Bradc[h]ái .i. bret[h]-céo-ai. Ailiter, quod uerius<br />
est: Cal Cainbrethach,^ dalta Feniusa, iss e in deiscibul sin<br />
rosiacht Maccu Israhcil fri fogloim n-ebra, 7 is he ba<br />
hrithem la longus mac Miled 7 is aire asberar Cai<br />
Cainbrei/tach de, fobith it bretha rec[h]ta nobeired, 7 is<br />
aire it imda issin berla. Nac[h] tan áicliu bít[h]er cen<br />
rig isnaib tuathaib is brathcai fogni[at] etorra .i. fria<br />
nrradus. Dia mbe iminorro ri is rechtge son amail is<br />
maith lais.<br />
145. Bruindech .i. mathair .i. arindi biathas noidena<br />
for a bruinnib .i. suis mamellis .i. for a ciguib fodein.<br />
146. Balb ab eo quod est balbus.<br />
147. Bot .i. tene. Unde dicitur isind Anamain Che-<br />
tharreig: 'bot Ane iii Luigdech loiscid',<br />
148. Biias .i. soes n-arc[h]etail2 arinni dothet imbas iar<br />
mbuais. Inde dicitur isna Brethaib Nemci?: 'barr buaise'.<br />
149. Bri each n-ogus, ut est isna Brethuib Nemed:<br />
brimon smetrach .i. ainm nemthiitsa dognlat filid im nech<br />
atatoing .i. meilid smit ind aue iter a da mer 7 doecce in<br />
duine ima ndene neml[h]ess. Firmod son, amail is fri duine<br />
anechta[i]r ata in ball sa, sic is fri daoine anechtair ata<br />
1 cainbretaig MS. * imais add. LB.
in duine se, a.mail is time 7<br />
alia membra, sic et hie homo.<br />
Sanas Cormaic 15<br />
is tlait[h]i in ball sa quam<br />
150. Brigit .i. banfile ingen 1 in Dagdae. Isi insin<br />
Brigit be n-exe .i. bandea no adratis filid. Ar ba romor<br />
7 ba roan a frithgnam. Ideo earn deam^ uocant poetarum.<br />
Cuius sorores erant Brigit be legis [p. 259, col. Í] 7 Brigit<br />
be Goibne ingena in Dagda, de cuius nominibus pene omnes<br />
Hibernenses dea Brigit uocabatur.<br />
151. Bee quasi ec ehraice paru[u]s interpretatur .i.<br />
dechnec? tosaig fil and.<br />
152. Bidba, graece bitheumatus [hi-d-ávarog] .i. bis<br />
mortuus3 .i. adroille bass fo di.<br />
no Beil.<br />
153. Bil Bial .i. dia Idal, unde beltine .i. tene Bil<br />
154. Baire, graece barones fortes dicuntur. *<br />
155. Bare .i. bure.<br />
156. Bind a pinnro .i. on c[h]ruit.<br />
157. Brind a uerbo frendeo, ar nl labra reil. Uel a<br />
brute eloquio.<br />
158. Bradan .i. bir-fud-en .i. en bis ar fud in usci,<br />
quia fits bir .i. uisce, ut dicitur biror 7 inbir 7 tobur.<br />
159. Bel .i. bi-eol .i. eolus in bid é, 7 díchned derid<br />
fuil and fa do. No eolus isin mbeo e.<br />
160. Brath .i. bruth ar a th^s. No bruud cech réta<br />
doní, Uel e bratio .i. mind doberthe for cend miled lar<br />
mbuaid cosgair, sic brath a forba gnlma no cosgair gach<br />
duine ticfa.<br />
1 Btpeated in MS. * deurn MS. * mortis MS. * Isidor,<br />
Orig. IX, 4. 5 fid jjfs.
16 Sanas Cormaic<br />
161. Braga .i, bir-aga. Aige ainm bir. No bara aig í<br />
ar menci airlig na bragad.<br />
162. Ben .i. bien i im rigne. Uel quia percutitur,<br />
quasi bona. 2<br />
163. Bert quasi port, a uerbo porto .i. imarc[h]uirim.<br />
164. Brat a bratio on dulind lihuir ar a cosmailes<br />
dibllnaib. No breo .i. tene ar fuit é.<br />
165. Bodar .i. a pudore.<br />
166. Bás .i. beo-as .i. as teit in beo.<br />
167. Ballan .i. bill-ian .i. lestar fir t[h]ruaig. Aliter:<br />
ballan .i. balloinis [(9áAaroc] isin greic, glandis isin latin<br />
.i. dircu. Ballan áidiu A. fuath dercon biss fair. Aliter:<br />
bell-Ian .i. bell mele, ut dicitur: 'a no beill dogni in fer<br />
sa' .i. a no troich. 3 Ballan áUlúi Ian duiue beill .i. duine<br />
t[h]roigh.<br />
168. Be né[i]t (.i. badb) .i. be ben 7 net cath, 7 olca<br />
diblTnaib. Inde dicitur: 'be net fort'.<br />
silium.<br />
domus.<br />
169. Buaile [coZ. ,2] a nomine bolin [^ovX-^v] .i. con-<br />
170. Bonn quasi fond, a nomine fundamentum.<br />
171. Both quasi beith, a nomine ebraico beth, quasi<br />
172. Bairgen a nomine bargos [éjiaQxcog] i. e. saturitas.<br />
173. Brestaide a nomine bresitor .i. lo[qua]citas.<br />
174. Bilt[h]engthach .i. a bellingis.<br />
175. Bocht .i. a nomine hotus [^QayvzTjq] A. angustia,<br />
176. Biad graece bia [^íog] A. uita.<br />
177. Bran .1. flach .i. brancos [^Qoyxog] graece,<br />
gut[t]ar latine, 7<br />
is de isberar din eon ar met slugaite.<br />
^ biaen H^ ' bono 3IS. uel quia per quasi bona H^<br />
3 tróch MS.
Sanas Cormaic<br />
178. Bet a betula (.i. uirgo sine custodia interpretatur)<br />
.i. og scelach amDarecb, et inde dicitur duine betach.<br />
179. Bille .i. genaige, amail ata: 'da n-o bill fort' .i.<br />
genaige. No bill .i. bee, amail ata ballan .i. bill-ian .i.<br />
Ian bee:<br />
Uel alius dixit:<br />
'Tuctha Mael-sechlainn sunna<br />
cét mbó mbrethlaind, dar Bair[r]e,<br />
dam-sa o C[li]ind-charad finde,<br />
nirbtar bai bille bailie'.<br />
'Immaille ri triar cen truime<br />
finna a fiad co finne,<br />
lesaigit suid co somma<br />
uas brut mset[h] co minne<br />
alius tiug ar toind cen tinne<br />
a broinn beinde bille' .i. genaige.<br />
180. Bieisiu .i. teibrisi, ut dixit Ornait oc cainiud<br />
Guaire no Laidgein:<br />
'Deithbeir dam ceni andais<br />
adam abra do brgisi,<br />
ni ba failid Laignen clamh<br />
cid e marad ' tarm eisi ',<br />
181. Be nieid .i. Neid nomen uiri. Be eius Nemon a<br />
ben. Ba neimnech tra in lanamain sin.<br />
182. Bregna .i. Boind.<br />
183. Bual .i. usee, ut dicitur:<br />
'ni ragha do clios i mbual'.<br />
184. Bacur .i. muc-derc, braches ima tiagaid muca.<br />
^ maras H'<br />
17
18 Sanas Cormaic<br />
185. Bill .i. lobar.<br />
186. Bille .i. ceirt.<br />
187. Ballan .i. Tan mbille .i. lobair.<br />
188. Bach .i. meisci; ceo bacha ond fin.<br />
189. Bendac[h] .i. gobal.<br />
190. Biiaignec[h] .i. escra.<br />
191. Brl .i. tulac[li].<br />
192. Brae .i. lamb.<br />
193. Bracand .i. lamand.<br />
194. Bol i. eiges; buil a reim.<br />
195. Barn .i. rechtaire.<br />
196. Baccat .i. bo-olrac[h].<br />
197. Bandach .1. sinnac[h].<br />
198. Bircli .i. bir uisce 7 clo gaot[h].<br />
199. Buas .i. ai.<br />
200. Bann .i. liat[h]raid.<br />
201. Bar .i. muir.<br />
202. Bar .i. sai.<br />
203. Bolg a graeco plocé [jcXoxí'j] .1. copulatio.<br />
c.<br />
204. [col. 3] Corbmac .i. corb .i. carpat. Cormbmac<br />
áidiu mac carpait. For Cormbac Gelta Gaotb de Laignib<br />
toisiuch tucad, ar is i 1 carpat rogenair. IS he d'uliu<br />
ordagraiife coir in anma sa .i. coraib .b. isin dialt toisech<br />
nominis Cormaic sine .b.<br />
carpuit.<br />
205. Corbre quasi corb -aire no ara .i. aire no ara<br />
206. Cathal nomen Britonis 2 .i. combrec inn sin .1.<br />
» a MS. 2 britones MS.
Sanas Cormaic<br />
Catell. Cat aidiu isin chombreic is cath in scotica. A<br />
n-ell is ail. Catal áidiu ail c[h]atha in sein.<br />
207. Cobt[h]ach .i. buadach; cob .i. buaid.<br />
208. Colcaid .i. cail caid .i. coimed cadwsa i, ar is la<br />
huaislib mbid dogrés.<br />
209. Clithar set. Alii dicunt co mbad ainm do boin<br />
inlaig .i. arindl doceil a lloeg n-inde [quod non est nerum,<br />
sed uerius] Clet[h]ar set .i. ri[g]-sét, ar is ainm do rig<br />
isin Duil Feda Mair clithar, 7 is edad nud-reith. 1 Set<br />
gabla 7 2 dowo is é as laigheam and .i. dartait firend 7<br />
colpac[h] bonend, no colpach ^ firend 7 dartaid boinend.<br />
Samuisc in sed tauaisi. Lulgach no dam timchill arat[h]air<br />
in t[r]es3 set, 7 is e sin in [ríg]-sét, 7 is é cruth asrenaither^<br />
i mBrath C[li]ai: 'each tris set set gabla, samaisc alaili,<br />
lulgach no dam timchill arathair araile'. Impiid foraib<br />
beus CO rria cend na herci, 7<br />
19<br />
it he sin na seoit acobair<br />
itbeir i Cain Patraic, ar it lethunge ^ a seoit ade.<br />
210. Cercend .i.<br />
gabalrind.^^^^<br />
cuairt aimsire .i. a circino ^ [.i.]<br />
-- • ^ ^r^T<br />
on<br />
211. Cruimther .i. goidelg/indl as prespiter. Premther ^-^<br />
aicliu a "combrec sidie. Prem/^lafam Isin chombreic is<br />
cruim isi[n] gaidilg. Ni tiiitud coir dondl as prespiter<br />
anni as ^ c[h]ruimther. Is tintud coir dondi as premter indni<br />
Nbjj.j^j^<br />
I<br />
as I c[h]ruimther. In ^retain Aicliu robadar i qomaitecht (. J U,<br />
Patric [p. 260, col.l] occon precept, it é doriníaiset 7^18^ ^i<br />
anni as ^ premter dorintaiset. Is fair iarom rolaset ^ leg-<br />
iiidhe na mBretan anni sin: amail is lomm in c[tí]ruim^ 7<br />
' nutreit MS. * om. LB. » colpdac MS. * asrenaig-<br />
ther MS. ^ lethe unge MS. ^ sirsinio MS. circinnio<br />
H^ ' andi is MS. » ani is MS. » latharsat LB.<br />
^ ^.^^^
20 Sanas Cormaic<br />
flu. V. '<br />
1^ 70rl.,<br />
sic debet prespeterum .i.^ bas lomm phecad 7 bas<br />
Wnoolit Ó domhan 7<br />
rl. secundum [eum] qui dixit: ego<br />
sum uermis et non homo .i. ataim-si cqnád cvuim me 7<br />
nach duine.<br />
213. Cloch, tri anmann lé .i. onn a larmberla, cloch<br />
a gnathberla, cloech a berla n-airberta ar inni chloes each<br />
raod.<br />
214. Cros quasi crux .i. on chroich.<br />
215. Corp a corpore.<br />
216. Cretair a creatura.<br />
217. Caithiugud .i. suide fri caith ^ .i. a samuil 7 a<br />
chondailg fri caith 1 ar a faisi 7 a édtort[h]ige.<br />
etach.<br />
218. Caech a ceco, quasi caech .i. on dailli.<br />
219. Cerbseoir .i. scoaire, a ceruisia (.i. on lind).<br />
220. Caunna .i. cu finda .i. ar a met loites in n-2<br />
221. Coma i. e. ab eo [quod est] communis. Inde<br />
dicitur cuma lem .i. is coimdes eipe diib.<br />
222. Cainte a caine .i. cainis .i. cu, ar is cend con<br />
forsin cainti, ar is inann dan frisgniat.<br />
223. Cath[lac] a cato[licos] graece^ uniuersalis, ut<br />
dicitur catoilica.<br />
224. Cete a coitu, uel quia ibi equi cito currunt.<br />
225. Clg a clypeo.4<br />
226. Ceu graece ceus .i. nubs, unde bi([h] ce quia in-<br />
certa et mobilise est.<br />
227. Clch cichis [xrjxlg] graece luib asa^ tet as.<br />
228. Cimmas i.e. a cimma .i. imechtar lignorum.<br />
1 caidli 3IS. 2 int MS. ^ greco MS. * clepio MS.<br />
immobilis MS. " ara MS. ' .1. léine add. E^<br />
^
Sanas Cormaic<br />
229. Cimbith ' quasi cimba .i. on noi oenseiched.<br />
230. Cm memraim a quinque, 2 ar it 3 coic tuaga ata<br />
techta do bith innti.<br />
laitine.<br />
231. Commus quasi compos i. e. compotens.<br />
232. Cai .1. cained i. e. cinod graece,^ lamentatio<br />
233. Conair .i. cen fer, cen ar.<br />
234. Grand .i. ere a fond.<br />
235. Caimsi i. e. a caimsie [camisia] .i. leine.<br />
236. Comla .i. com-]ut[h] .i. coma luas tuas 7 tis.<br />
237. Caill critbmon [col. ,2]. Creth-mon .i. mon cles<br />
7 creth exi .i. caill asa taet cless na uadh ind airc[h]etail.<br />
238. Gammon .i. ar is cam noda-ain.<br />
239. Gintecal i. combrec rotruaillwerZ and .i. cainecal .<br />
Is do larum is ainm la Bretnae .i. do oluind cillches ^ dia<br />
ndene pell. Unde dicitur 'doronífs^ cintecal de'.^<br />
240. Guicinn a cocina, c[h]Í8tenaigb.<br />
241. Goic ondi as* cocus [.i.] cocaire.<br />
242. Groicend .i. croc-find .i. find ngairit. Is he in<br />
saimgaimen ind sin, qui contrarie dicitur'-' gaimen .i. gaim-<br />
finn, is sia a find-side quod [b]ieme occiditur. Ainm coit-<br />
c[h]end doib siche .i. sicc-e, quando fit in parieti .1 in<br />
iiair tirmaiges ei 'ea geimriod. No croicend .i. croc-find<br />
.i. gairit a find, unde dicitur bo crocc .i. adarca gairdi<br />
fuini. No croicend .i. croch cech nderg 7 findfod in leth<br />
n-aill de 7 derg in leth n-aile.<br />
comet.<br />
243. Gaile do c[h]aillig coimeta 10 tighe is ainm .i, cail<br />
1 cimba MS. * quinci MS. ^ at MS. " leg. hebraice<br />
^ chillches H- ° darónais LB. ' 7 araile add. LB. » is<br />
MS. 3 cui contraria LB. ^" coimej/ia AIS.<br />
21
22 Sanas Cormaic<br />
244. Capull .i. cap carr 7 peall ech. Do cbapall<br />
carr 7 eiri is nomen.<br />
245. Cathassach .i. cath-fesach .i. feis foit'^ ind oic<br />
inda cathgreimim co matuin. Cathasach larum cech fer is<br />
gnath and.<br />
246. Cathlac ondi is cathoilicus .i. ónní is uile-cath-<br />
loctha .i. uniuersalis.<br />
247. Cruithnecht .i. cruith cech cro(c)dae no cech<br />
nderg, necht cech glan, arinni is nderg 7 is gle in cruith-<br />
necht.<br />
248. Catar a quatuor libris .i. cetharliber in tsoscel.<br />
249. Culpait .i. cail comet 7 fnitt ftiacht .i. comet<br />
fuachta inn sin.<br />
250. Cosmail .i. co-samail .i. comsamail.<br />
251. Coairt .i. coir a fert do c[h]ur.<br />
252. Casal a cassala.<br />
253. [col. 3] Clérech a clerico.<br />
254. Ceir a cera.<br />
255. Cose a coasc.<br />
256. Cubachail quasi cubicolo .i. inad cumang.<br />
257. Calpdae .i. do anmaim in fir dia mbu a gse la<br />
Cormac i Tig Midchviarto. Aliter: Colpdae .i. calp cend<br />
isin Duil Feda Mair. Colpdae .i. don chiunn bis fair ro-<br />
hainmniged .i. in loiscend .i. cu cnamha.<br />
258. Condoman .i. com-doman .i. comdomnaigthi.<br />
259. Cana .i. a cano.<br />
260. Carna .i. car each mbrisc.<br />
261. Carnae .i. car nue .i. cesa nua, is brisc uair is<br />
bruithi, ar is rigin intan is feoil. Feoil .i, fo Ml. Mandac<br />
1 capeall MS. ^ foidit MS. foit LB.<br />
'
Sanas Cormaic<br />
quando manducatuv. Manic intan is lamaind, is ainm ab<br />
eo quod est manica.<br />
ut est:<br />
262. Cocal quasi cncal, ab eo quod est cucul[l]a,<br />
'Nunc retinet summum sola cuculla locum'.<br />
No co-coel, ut Scotici dicunt, ar is lethan a ichtar 7 is<br />
coile 'sa coile corice a uachtar. Sed melius primus [.i.]<br />
a thiiisech, is ed is ferr.<br />
263. Circal .i. a circulo .i. roth.<br />
264. Cicul a cicul so, ciculos {xvxloq] graece, orbis<br />
latlne dicitur. 'Is cicol duin', ol in duine, quasi dixis[8]et<br />
.i. amail aderait 'is cuairtfell dun son'.<br />
265. Callait ab eo [quod] est caillidus .i. glic.<br />
266. Caisc quasi paisc a pasca .i. on c[h]aisc.<br />
267. Cride .i. don crit[h] forsa mbl.<br />
268. Cingices a cinquagisima .i. in coecatmad laitlii<br />
c[h]aisc.<br />
anaill.<br />
269. Comméd .i. comma a méd 7 indi dianda coimmeid.<br />
270. Cummain .i. comma-main .i. main chuma diaraile.<br />
271. Cunnrath .i. cuma dorathas .i. rat[h] desslu 7 rat[h]<br />
272. Caindel a caindela .i. on chainnill.<br />
273. Crocheuit .i. croc each n-ard 7 each [jj. 361, col. 1]<br />
n-ind. Cuid aesa airegde ind sin.<br />
274. Cingit .i. cuingit .i. comt/irom a cos 7 a cend,<br />
amail bid a cuing meidhe focheard a da eis.<br />
275. Cli .i. ar a chosmaile fri cli thige asrubrad .i. is<br />
besad na cleithe, is bale oc lar, is caol oc cleit[h]e, is<br />
diriuch doeim doeamhar. Sic cli eter filedaib: is bale<br />
23
24 Sanas Cormaic<br />
fv suire inna crichaib feisin, is seimin i i crichaih sechtair.<br />
Amail atcumaic in cli isia tegdais o lár co cleithi, sic<br />
Aano adcomaic airechas in gradha so dianad ainm cli o<br />
ánrath co fochlagain. Doeim áano in cli inni bcsidn-<br />
Isle, doemar som onni besadn-uaisliu. Is diriug i mbésaib^<br />
a dana.<br />
276. Cana nomen giaid filed .i. caintid, ar ni a[i]vchan<br />
corns a cherdse fiad righaib 7 tuathaib. Ipse (.i. esen)<br />
est admall .i. admoltaid, is eisside as gréschi fria admolad<br />
7 scetugnd cid fiad gradaib filed.<br />
277. Coirpl[h]e .i. corruptum .i. truaillned.<br />
278. Clare .i. Cliu-Ara .i. miillach ClTach.<br />
279. Caindelbrai quasi caindel fiiirvG [no] candelabrum. 3<br />
280. Cru a cruore.<br />
281. Clas .i. a classe.'*<br />
282. Cardoit a caritatc .i. grad.<br />
283. Cel .i. nem, unde dicitur 'gar clan co tias ar eel'.<br />
284. Ceilebrad óndí as celebro .i. ardaircaigim. Cele-<br />
brad áicliu erdarcugud anma Dé.<br />
285. Cas a causa, quasi cans, [unde] dicitur ' nl ar cais<br />
na miscais' .i. ni ar denam caingne for nech.<br />
286. Colba .i. coel-fi .i. coel-fithe.<br />
287. Coll ab eo quod est collus .i. coll.<br />
288. Crontsaile .i. grant -saile .i. saile liath. Grant<br />
gach liath no glas no righin.<br />
289. Celt .i. cech ditiu, unde dicitur dechelt .i. deditiu.<br />
290. Cetsamun .i. cet-sam-sin .i. cetlud sine samhraidh<br />
[col 21<br />
» a MS. 2 (jirrig amesaib MS. * caudelaforum MS-<br />
Classens MS.
Sanas Cormaic<br />
291. Caid .i. cadeis isin gre/c,i sanctum isin latm<br />
.i. naob, unde dicitur 'caid cech ret mad fri canóin[e]<br />
comuaim'.<br />
292. Coibsin i. e. confesiones .i. on chomfaoisitin.<br />
292. Corn a cornu.<br />
293. Cern .i. buaid, unde Conall Cernach.<br />
294. Cernene .i. mlas, sicut dixit Corpri mac Etaine:<br />
' cen coll for crib cernlne '.<br />
295. Cethern .i. coire aimite, nnde dicitur cethernach.<br />
Cetliern d\cliu, cith cath 7 orn orgain.<br />
296. Caplait nomen do c[h]en[n]lie c[h]asc .i. quasi capito-<br />
lauium ,i. cenddiunach, arindi berrthar2 each and 7 negar<br />
a c[ti]end oc aurfochill a c[L]osmatn isin chaise. Cendla<br />
dawo non de capite sed de cena Domini dicitur. Cendla<br />
.i. cena lae .i. la fleide Crist 7 a apsdul.<br />
297. Cerchail .i. ciar-chail .i. clar-coimet, [uel] ab eo<br />
quod est ceruical. Ailiter : in cer fil and is dindi as<br />
ceruus [.i.] ag n-allaid 7 is dia biand idhe dognit[h]er<br />
comet imon clHim 7 is don choimét sin is ainm (cer)c[h]ail<br />
7 da cech coimed olchena. Ailiter: a ceruice (no asin<br />
braigit)^ a ceruical rohainmnighed.<br />
298. Cennaid .i. cen-fid [.i. is cen fid roalt] .i. is<br />
cendais. Ni teit fo fid na dithruib. Cui contrarius est<br />
all aid .i. al-fid .i. ala[i]r i fid 7 dithruib.<br />
299. Cuil a culice .i. on chuil.<br />
300. Cuic .i. run, ut Nede mac Adna dixit: ni chuala<br />
cuic niiin.<br />
301. Catit no Cartait .i. delg .i. berla Cruithnech ,i.<br />
delg ara cuirit[h]er a chos.<br />
* leg. ebrai ^ bertair MS. ^ isimbraigit MS.<br />
25
26 Sanas Cormaic<br />
302. Coth .i. biadh.<br />
303. Cothud .i. coemna. Unde est isin Imacallaim na<br />
da tliuar: foreim chot[h]aidi .i. foreim coemna. Unde<br />
dicitur Maol cothaid .i. Mael coemna.<br />
304. Cim .i. arget, 7 don argat dobeiit[h]i i cís^<br />
d'Fomorib atroille ainummgud. [col 3] Cim áidiu ainm<br />
each cisa sin, cepa[d] do argad ba hainm prins ar a<br />
mmci 7 ar a met doberthe i cIs do Fomorib. Unde dicitur<br />
isna Brethaib Nemed: cimm uim o\as nuim hi puincerne<br />
puino.<br />
305. Coceng .i. co-cuing .i. com-cuing .i. is comchomus<br />
for cechtar na da leithe, no cumma is comcuing for<br />
cechtar nde.<br />
306. Cumlachtaid nomen do ore muice. Intan teite<br />
asa cru coneted a mathair fria deol a sine, quasi cum lacte ^<br />
ambulans. Unde dicitur cumlaehtach in duine laigt[h]ech ^<br />
algen ernes ni do chach, sicut porca suum suo^ lar-<br />
gitur lac.<br />
307. Clariu^ .i. fodail, inde est leiniud clairend .i.<br />
tairmesc fodla^ 7 rainde.<br />
308. Cru fechto .i. badb.<br />
309. Cul .i. carpat, unde est culgare in c[h]arpuit.<br />
310. Caubar .i. senen.<br />
311. Coinfodorne .i. doburchoin .i. fodobardai .i. uiscidhe.<br />
Dobar enim coitc[h]end berlae iter goideilcc 7 chombreic<br />
.i. usee, unde dicitur doburchu 7 dobreit[h] dobarchi isin<br />
comhbreic.<br />
1 See EC. XXVI, p. 22, § 71. - a chis MS. ^ See<br />
RC. XII, p. 62, § 25. " lachta MS. = loigthech LB. « avo<br />
MS. ' clariud MS. clairin LB. « fogla MS.
Sanaa Cormaic 27<br />
312. Cai'si ab eo quod est casens, ut Virgilius dicit:<br />
Pinguis [et] ingratse premeretnr casens urbi, ^<br />
.i. gruth ind sin.<br />
313. Cairt .i. do memrum is nomen .i. a carta. Carta<br />
enim in qua nondum scribtor quisqne scripsit, iss e [ainm]<br />
do memrum.<br />
314. Crumduma .i. otrac[h], unde dicitur cin c[h]on<br />
crumduma .i. cin c[h]on otraic[h].<br />
315. Ceal .1, nem,<br />
316. Ceal .1. bas.<br />
317. Cil .i. each de>-(?) n-indomain.<br />
318. Cil .i. claon, unde lethchiP .i. lethchlaen. 3<br />
319. Cicht .i. gebiach.<br />
320. Cnlmaire .i. cairptheoir.*<br />
321. Ciiisnit .i. cos-nait .i. cos na dala forsa n-airise-<br />
t[h]air in ualaigi [p. 262, col. 1\ Is cuige 7 is uaidhe<br />
. doagair, 7 is fuiri arsisedar. Is de ni bi utmall ind ái.<br />
322. Colamna ais .i. aimsera ais .i. naoidendacht 7<br />
macdacht, giUacht 7 oglachass, sendatu 7 diblideta.<br />
vl,4,Yf«|U
*<br />
*<br />
Irr^-'^<br />
28 Sanas Cormaic<br />
f -'.,.. J J ^.,J^-<br />
loimm sin siias 7, royliuntei* a torandbiiicht 7 a breisimnecli<br />
7 a esgal.iter nellaib fo c[h]osmuiless ngaluigedar coire<br />
mbls for téin. 1 . .<br />
Brecan áidiu cendaige
Sanas Cormaic<br />
326. Cotnd .i. cech secda, ab eo quod est cotis .i. lie<br />
.i. airnem frisa melaiter erna.<br />
327. Cuisil .1. combrecc in sin 7 is latin rotruailned i<br />
suidin, quasi consil ab eo quod est consilium. Inde dicitur<br />
'is as do chuisil doronad'.<br />
328. Cuaille .i. de an cual, no caoile quam alia.<br />
329. Cumtuch .i. cum thoga bis .i. co lend.<br />
330. Comos .i. compos .i. potens e, no commas leis for<br />
each, no commesrugud coda doib.<br />
331. Cuirrec[h] immorro do rad fri seiscend .i. corra<br />
recait ind.<br />
332. Cuirrech a cursu .i. reid be.<br />
333. Cuing .i. on c[h]ongbail dobir for na damhaib.<br />
334. Cadan .i. cae a dun no a inad .i. adbai, quia<br />
non apud nos semper manet. No caid a faind .i. a cluim.<br />
335. Cendais .i. fosaid on c[h]ind e.<br />
336. Corrthair .i. cuirther fri hedach 1, no coraigt[h]er,<br />
no CO hor .i. co himel as dir a breith 7 cor-dir innsin a<br />
taithmoacb.<br />
ann.<br />
337. Carr .i. earn donither fair, 7 dichned derid fuil<br />
338. Cuithe .i. cua 7 te, ut dicitur cuad coi-fid .i. fid<br />
cua CO cae fas and.<br />
339. [col 3] Caill a caille i.e. semita ferarum.i<br />
340. Cruach .i. coir a uach .i. a uac[h]tar, 7 is ed cid<br />
a ichtar. No coir fuaigt[h]er 1. No carac ar a tabair do<br />
carraib cuiccthe.<br />
341. Colcaid .i. cail-caid .i. coimed cadusa I, ar is la<br />
huaislib bis.<br />
^ terrarum MS.<br />
29
30 Sanas Cormaic<br />
342. Cluim .i. caol-seim .1. ceile in sroin ima mbi.<br />
343. Caolan .i. aon is caile isin c[b]nrp e.<br />
344. Cual .i. oaa cuaillib bis inie asberur. Uel quasi<br />
glial .i. on gualuind, ar is fuirre bis a troma. Uel quasi<br />
caol a calon latine. ^<br />
345. Contracht .i. a contractu 2 .i. com-droch .i. malum<br />
,i. comolc.<br />
346. Cogad .i. com-cat[li].<br />
347. CuUach .i. colach .i. ar met a cliuil .i, bi la<br />
mathaiV 7 la siair.<br />
348. Cnu .i. cainiu .i. millsi oldati na toraid aile.<br />
349. Col a nomine caligo.<br />
350. Crinda a nomine graeco a crimenono [yQirofuvqj]<br />
,i. iudice.<br />
351. Clu a nomine Clio .i. e. fama. ^<br />
352. Cleirech a clericus .i. e. electus.<br />
353. Cuad a ciias i. e. uac[u]us.<br />
354. Calpda .i. cal-poda [xaXov jróóa] i. e. bonus pes<br />
uel pedess.<br />
355. Condud quasi cannud a uerbo candeo .i. caleo.<br />
356. Clas graece claisin [xXáoic] .i. diuisio.<br />
357. Cac a nomine cacon [xaxor] .i. malum uel dolum<br />
358. Comad a uerbo comedo.<br />
359. Clar a nomine clarna i. e. mensa.<br />
360. Currech^ a curribus .i. fich carpait.<br />
361. Caire ainsic .i. an-aisic .i. iarsinni aisices a dliged<br />
do gacli 86. No an-scuitlie .i. neamscuithe .i. gan toichned<br />
dogres.<br />
1 leg. graece (xaXóv, xúXov'í) ^ contractio MS. * famma<br />
MS. " currich MS.
Sanas Cormaic<br />
362. Coach .i. ruathur, nt est coach Diarmada i 7 rl.<br />
363. Coimgne .i. coimegna .i. eagna^ na n-eolach .i.<br />
fis cech rlgh rogabh i^ comaimsiv fria araile.<br />
364. Cai .i. conair.<br />
365. Cai .i. tech, unde dicitur cerdcha .i. tech cerda.<br />
366. Crescai .i. tech cumang.<br />
367. Culmaire .i. saor denma carpait.<br />
368. Cobt[h]ach .i. fer dliges flacha.<br />
369. Cro .i. has, ut dixit Corbmac:<br />
nirbo flaith [jj. 263^ col. 1] im ^ c[h]ri com c[h]ro.<br />
370. Caincell a cancella .1. cllath.<br />
371. Crandc[b]aingel .i. crann-c[h]liath andsin .i. cliath<br />
isin c[h]rann eter laocha 7 cleirc[h]u fo chosmailes rombui<br />
flal Tempnill, ar is c]iat[h] a ainm cona fochra claraid,<br />
ut dicitur cr5-c[h]liat[h].<br />
cacht.<br />
372. Cendaite .i. cend-laii[h]e .i. laithe cinaid in duine.<br />
373. Celt .i, uestis .i. edach. Dec[h]elt .i. brat 7 leine.<br />
374. Cuif .i. tulc[h]uba.<br />
375. Cam .i. comland.<br />
376. Caimpar .i. comlainntec[h].<br />
377. Cochme .i. ballan.<br />
378. Cochmine .i. ballain becca.<br />
379. Caubar .i. cH-bearr .i. err lach.<br />
380. Carr .i. gai; dlceltair .i. crand gai ceu Tarn fair.<br />
381. Cerb .i. argad.<br />
382. Cnach-naidm i. tiiag-diinad.<br />
383. Cuinsi .i. drech, ut dicitur i^ cid cnedach a cuinsi<br />
' do Bri (de Breg) baraind add. H- ^ geana MS. ^ a<br />
MS. " urn MS. => ut dixit Cearndadon R^<br />
31
32 Sanas Corinaic<br />
384. Cera .i. in Dagdie.<br />
385. Coibchi .i. cendach, ut dicitur Tulach na coibche<br />
i 1 n-Aonach Tailten.<br />
386. Cruith .i. cailg no glic no crodse, ut est:<br />
A Mail duin,<br />
ia adberaind^ frit a riiin,<br />
frim odrubairt^ cailg co cruith,<br />
rodamair dula for buith.^<br />
387. Cuindfiuch .i. fas .i. 'cuinnfiuch nl co cétchura'.<br />
388. Cuig .i. comuirle, ut alius dixit.<br />
389. Caillech quasi cail-nech, no caol a luacli .i.<br />
screpul; no caillech .i. call comet, 7 de c[h]aillig cométa<br />
tige as nomen.<br />
390. Cathloc áidiu ab eo quod est uniuersalis .i. catolica<br />
(.i. coitc[h]enn).<br />
391. Caisil .i. cls-ail .i. ail chlsa .i. cis dobertha o^<br />
feraib Erenn cossia luc sin.<br />
392. Creitir .i. si thai no ardig no tulchuba, ut est:<br />
dodáile[d] fim a crethir.<br />
393. Cánóin, ar is cain iun udcain.<br />
394. Cacaid .i. comadas, ut dixit ^ Ciaran:''<br />
Buain guirt riasiu dob abaidh,<br />
cair in cagaid, a ri rind?<br />
is [e] in longad riana trat[h]<br />
in blat[h] do choll bi finn.<br />
395. Cuiret[h]ar .i. cuire-athar .i. at[h]air [col 2] cuire.<br />
1 a MS. 2 a, n-atberim H^ » imatrubhairt R^ " buid/i<br />
MS. do loburbnitli m ^<br />
LL. 374 b 30.<br />
00 MS. « dr MS. ' See
k<br />
Sauas Cormaic<br />
396. Crmmt[h]er .i. cro-imbi-ter .i. cro og a mainib 7<br />
cro ima imrad 7 cro ima biét[h]ir 7 ima gnim.<br />
397. Cermnas .i. breg 7 togais, quasi Cermain-fis .i. fis<br />
7 dan Cermaia lais, unde dicitur isin Gaire Echac/i:<br />
Mo thri findne fomgellsad. im ailt nEochacJi ailc[h]edail<br />
gaire. dia loifind form sging scaoilter pain la pugin puucern<br />
la siail cen nac[h] cermnas la da muic midlsen goss geisen<br />
cen OS mesed conach ina bin baa, et reliqua.<br />
398. Cerball .i. cirre bel. Cerball á\diu, cer .i. cuir,<br />
bell ondi is bellum .i. cath. Cerball 1 .i. cur cat[h]ach,<br />
unde poeta dixit: 2<br />
Sithbe Cerbaill 1 for a chuairt,<br />
nibtar dermailP a dl doit,<br />
focer Cormac, mor in bet,<br />
nai fic[h]it cet co ba coic.<br />
399. Coire .i. coi uire .i. m each n-om .i. gach n-indlighed.<br />
400. Conlé .i. coblige.^<br />
401. Ceticul .i. cet 5 cognam, ticul .i. taos om.<br />
402. Cermna .i. cu ciar bis isin muine.<br />
D.<br />
403. D]omnall .i. doman-nuall .i. nuall domuin imbe<br />
no iiaill (domain) uimbe.<br />
404. Diarmaid .i. di-airmit .i. ni fil airmit .i. geis fair.<br />
405. Duithcernd .i. di-suithcernd .i. ni suithcernd (.i. ni<br />
tiodhlaicthe).<br />
406. Dis ab eo quod est dispectus .i. deroil.<br />
407. Deinmne .i. dl-ainmne .i. di- fo diultad.<br />
1 cerball MS. * ^f MS. » derbmaill MS. * Quoted<br />
^' 51. céit LB.<br />
<strong>from</strong> Imram Brain<br />
3<br />
33
34 Sanas Cormaic<br />
408. Discre(i)t .i. discietus locus .i. log disci'e(i)tecli.<br />
409. Dotced .i. di-toiced.<br />
410. Diumusach .i. di-ammusacL .i. ni tabair ammus<br />
for ni acht a tholchaire a oenur.<br />
411. Diutbach .i. nomen doloris genetliur do imc[hjomailt<br />
na da sliasda oc imthecht.<br />
412. Dairmitiii .i. di-armitiii .i. nemairmitiu.<br />
413. Dal [col 3]<br />
7 DaU Riata.<br />
.i. rand. Inde dicitur Dal nAraid[e]<br />
414. DabacL .i. de-uach .i. da auo fiiirn, ar ni bitis<br />
oi for na hcnaib ar tiis.<br />
415. Doman .i. de-muin, .i. atcotar nem 7 talam trit.<br />
416. Dommun .i. de-omban .i. omban eca 7 iffria. No<br />
dimain for iirc[h]ra. No doman .i. deman ar sant.<br />
417. Dire .i. di-errethe do nimt[b]ib ar an-uaisligit(a)id.<br />
No di-galre.<br />
418. Digal .i. nemgal .i. anaid gal caicb dia ndéníar<br />
digaba(i)l aprainde. Di- cecblacein is diultad, alaill is<br />
aidbliugud. Ailiter: dia-gal .i. caine lasindara fairind 7<br />
gal ond fairind aile.<br />
419. Die .i. laitbe, unde dicitur olc die .i. olc laithe.<br />
Die didiu'^ onni is dies, 3 ar is deibb no ainmnighdis<br />
geinti a llaitbe, ut est dies lonis, dies Ueiniris. Die áano<br />
A. caoine, ut Colman mac xii Cluasaigb dixit:<br />
Ni máith cridbe ce * cbie,<br />
mairbl[h]eim & coicb be a die,<br />
inna[d]roimdatar iar Cliu<br />
da beo iar ^ Cummeniu.<br />
1 7 dal repeated in MS. - die MS. " dieis MS.<br />
LB. ' mairbthim H inarbteind LB. ^ iar iar MS.
Sanas Cormaic 35<br />
420. Deit[h]bir .i. dl-aith-bir .i. di-darsin ath for cath,<br />
bir for breithir .i. nisbia cath brlathar uime.<br />
421. Dmnim .i. di- snim .i. ni bi snim imbi.<br />
422. Dasacht .i. di-socht .i. ni bi ina socht itir, acht<br />
luc do luce iter utmaille 7 labhrai.<br />
423. Dos nomen giaidh filed .i. ar a chosmailius fri<br />
dos .i. is dos didiu isia bliadain tauaisi in fochlac .1. it<br />
ceitheora duillne fair, cethrar da^o dam in dois for tuaith.<br />
424. Dobur dede fordingair. Dobur cetamus usee,<br />
unde dicitur dobarc[h]ú .i. cii msci. Dobar dana each ndorehe<br />
X ceeh inglan .i. do- fo diultad 7 pitr onni is purus .i.<br />
glan. Dobur áidiu A. di-phur .i. ingle.<br />
425. Diburtud .i. díbrú aited .i. dered n-erea indsin .i.<br />
altrannas .1. arna rob ole menma neich iarom.<br />
426. Dedol .i. da dual .i. diial do laithi 7 diial do<br />
aithchi, conid soillsi cumuscthse a dorchib.<br />
427. Droch .i. gach n-olc, unde dicitur drochfer 7 rl.<br />
428. Drac áono A. a dracone, quasi dracc .i. tene no<br />
ferg [p. 264, col. 1].<br />
429. Drend .i, debaidh, unde dicitur drendach .i.<br />
debthach.<br />
430. Deil .i. sine bo, unde dicitur isna Brethaib Neimeth:<br />
CO mba de dilachtie del. Ailiter dalta da deil .i. mac da bo.<br />
431. Deligud .i. siniugud .i. etarscarad .i, deiliugud<br />
ind réta fria araill amai7 rondeiligthe sinethse dianat an-<br />
manna 1 dela.<br />
432. Dithreb .i. beith cen treib n-ann, no cen trebadh,<br />
433. Dlsiurt i. e. disertus locus .i. loco fássaig .1, roboth<br />
and riam cia roderacht nunc.<br />
' dianad anmann LB.<br />
3*
36 Sanas Cormaic<br />
434. Droichet .i. doioichet ónd ursse i co [ajraill ind usci<br />
no na feithi.2 Droichet .i. droch-set .i. droch cech ndiviuch.<br />
Drocliet .i. set diriuch .i. ni thalla nemdirgi d arnab LB. * gedra MS.<br />
^ ut dicitur i luBretbaib Nemed LB. ' airdercem LB.
Sanas Cormaic<br />
cumachta, ande dixit Neide mac Adnse: Cechtsam dercca<br />
aithscenmaim ailcne .i. cnmachtaigsium. Ailcne .i. scellec<br />
becc romebhaid don ailig condabi friaa siiil-sinm, condi[d]<br />
coech. Imrubairt a chiimachta foir. Non nt imperiti dicnnt<br />
cechtsom .i. csechsam 7 rl.<br />
447. [Deach .i.] De-fnacli .i. de-focul. Fuach .i. focul.<br />
Comrac áídiu díailt fri díalt. Is é déach is laigem, ar ci<br />
asberthar deach din dialt n! hairisa on, acht is aire ismberar<br />
deach de, fobithin is foiha ndeich. 7 is ass forberat co<br />
forcend mbrechta i mbiat ocht ndiailt, amail asberar lasin<br />
laitneoir: Unns non est nnmerus, sed ab eo cresciint niimeri<br />
.i. ni nnmir a haon, acht is iiadh fesait na numrecha.<br />
Ocht ndeich tra atiimet filidh na Góidilce, 7<br />
37<br />
is cos-<br />
in ndialt son .i. arinni nat fil alt and 7 nad ronnaiter. ^<br />
Recomavc in deach tanaisi .i. re-chomriigad fri availl no<br />
re do c[h]omrug frie n-aill .i. dialt fri dialt, nt est Corbmac.<br />
larcomarc .i. ainm in tress deich .i. iar-comrncud'^ larsin<br />
comruc toisech, nt Corbmacan. Files .i. ainm an cethrama[d]<br />
deich .i. arindl filles .i. ce doberthar a cethair immon crand<br />
anuas, no im nach ret aile, is dUiud filles imme a cethardata<br />
.i. a dou ille 7 a do innnnn. Ni bi cloen in t-ere sin,<br />
7 ni bi dialt forcraid in nechtoi* de sech aroile, nt est<br />
Mnrchertachán. Ni samlaid don deach fail lar ndiaid 3 .i.<br />
cloenré. Is airi áulia asberar cloinre, fobith is cloen ma<br />
doberthar um ni, uair it troma a tri oldati a don, ar it<br />
choic dialta fnilet a cloinre, amail rongab fianamailechar.<br />
Luibenchossach .i. luibne na mér na laime, 7 cos eissib<br />
suas ind rig 7 in doe gusin n-alt na giiailne arsisidar, ar<br />
* rornaitej- MS. roinnter LB. * comruciigM(Z MS. ' inarn-<br />
diaig MS.
38 Sanas Cormaic<br />
is fri sodain samailter ia deach sin i curp duine. Se haisle<br />
áldiu fil otha ind meoir co halt na gualand. Se dialta<br />
á'\cliu filet a luibenchosac/i, ut est [col. 3] fianamailecharad.<br />
Ciaidemnus ia sechtmad deach .i. claidem manus .i. na<br />
laime .i. cloidem son otha ind na laime .i. in meoir, corrici<br />
ind alt fil iter in imda 7 in maotháa. Secht n-aisli ditítm<br />
innsin. Seacht ndealt áano fil i ciaidemnus, 1 nt est fiana-<br />
maí7echaradard. Bricht arindi bright[h]ar; ocht silla&a ann,<br />
ar is de gnit[h]er2 nath. Is e deach is airegdamh dib indi<br />
n-ellagar nath; ar ni hellaing nad ellaing nath. Ocht<br />
n-aisli áidiu fil inn in meoir co n-athgabail maothain na<br />
himdfe. Ocht ndialt dano fil i mbricht, nt est fianamailecha-<br />
rad ardse.<br />
448. Delidin .i. deilingnd ind .i. o deud, nt est ref<br />
.i. delidin inni is fer.<br />
449. Deme .i. gach neutur lasin laitneoir is deime<br />
lasin filid ngaidelach.<br />
450. Doi-duine .i. degduine, ut Nede mac Adne dixit:<br />
Indsa glam de doiduine, sed melius de^ dseduine. Da<br />
á\dki gach maith isin chombreic, ut dicitiir grnc da .i.<br />
dagben.<br />
451. Druchta dea .i. ith 7 blicht, ut Scoti dicunt<br />
arilcMa dea Droma Ceta.<br />
452. Dergnat .i. derga iat. No derg'* a ned no a ded.<br />
453. Dercain .i. dair-chnú .i. cuú na darach i.<br />
454. Derb loma .i. de urbaigh donit[h]er i. No di-<br />
Herb .i. ni serb a mmbi iuti.<br />
455. Discir .i. dis a coir .i. bee.<br />
1 claidemmaisz MS. * de dognither LB. ^ da MS. de<br />
LB. * derga MS,
Sauas Cormaic<br />
456. Dul .i. cainte .i. dofulaclita é ar a doilge.<br />
457. Dnlebad .i. dola-fid. Uel quasi de-lebad .i. de<br />
leuitate .i. ar etroma.<br />
458. Duairc .i. do-aircsina .i. ni hail la nech cid a<br />
descin. No di-serc é.<br />
459. Doss .i. file, quasi duass .i. tiascra .i. tiude argaid.<br />
460. Dall a talpa. No di-sell .i. cen tsiiile, quia est<br />
sell .i. sail.<br />
461. Dal a dalin obraice, sithula .i. [sithal. ar is]*<br />
sithlad in lenda dognlther ag a dail.<br />
462. Dam a uerbo domo .i. tai[r]benm.2 No ardam<br />
fria gabail.<br />
463. Docho [óoxéco] interpretatur puto, nnde doig dicitur.<br />
464. DercLained .i. dlcredim 3 .i. im fagbail fochraicce.<br />
465. [p. 265, col. 1] Debaid .i. dede baothi aci, no<br />
dede buith oci. ^<br />
466. Dess quasi dex a dextera.<br />
467. Dor a graeco dero cado, quia cadnnt lacrimje.<br />
468. Descaid .i. caid iat 7 suabais, quia fid des gach<br />
snabais. Descaid .i. daoscairigidh ^ na daine ebait é.<br />
469. Duile .i. duilio [óovXevco] A. sernio. [dnile áidiu]<br />
.i. fogantaide.<br />
470. Dalb .i. breg, a dole .i. on c[h]ei]g.<br />
471. Descnd immorro cind .i. des don c[h]ud .i. don<br />
chind latside, quia fit cud .i. cend, ut dicitur falcud.<br />
472. Driith .i. oinmit, quasi dl-raith, cen fiach fair ina<br />
chintaib.<br />
1 sic H^ 2 tabenm iZ* ^ qq amarus add. H^ * deabaid<br />
quasi débaeth .i. de[dje is bfeth aicce 11^ ^ daoscairnaigidh<br />
MS. daescairigid H'<br />
39
40 Sanas Cormaic<br />
473. Driith .i. merdreach .i. dir-aod iside .i. a losgad<br />
bad dir, quia fit aodh .i. tine.<br />
474. Droigen .i. trog-aon .i. aon is trogmaire do<br />
c[h]randuib ar imad a delg.<br />
475. Dris .i. der-uis .i. deroil 7 uis. Inde dicitur<br />
dreaan ' .1. der 7 en .i. en bee deroil, no drui-en .i. en doni<br />
faitsine.<br />
476. Derna .i. eodem modo. No dír-ní .i. ni dlriuch<br />
no reidh, ut dicitur 'ni leidi derna'.<br />
477. Dilmuin .i. dele-mnin .i. deligtif? cin ni for a<br />
muin. No di lanamain .i. cin mnái aige.<br />
478. Delg .i. del-seacc, no de-leg ex quo ligat^ duas<br />
partes togae.<br />
479. Dubad zibos graece ^ .i. niger.<br />
480. Dili .i. diluvium * i. e. puratum .i. scris no glanad<br />
an talman.<br />
481. Diai .i. dorua ai .i. airc[h]etal, ar is tria dan<br />
dogni sium a brechta.<br />
482. Ditho graece pauper latine, unde dithachtac/i dicitur.<br />
483. Dag .i. maith, droch .i. olc, unde dicitur 'droch<br />
do drochaib, dag do dagaib'.<br />
484. Droch ú'mo A. roth carpuit.<br />
485. Dic[h]mairc ,i. cin athc[h]omarc.<br />
486. Dibadh .i. adbnl-bas.<br />
487. Dedel .i. laogh bo.<br />
488. Duillén .i. gai, ut dixit Fer Muman:<br />
Is dana drech Doiraine<br />
iter ocu erigthi,<br />
' dreean H"^ ^ quod legid MS. ^ greco MS. * dilu-<br />
viam MS.
Sanas Cormaic<br />
is a sithbrug suidigthi<br />
leigthi duillén deilighthe.<br />
489. [col 2^ Dallbach .i. dall-fuach.<br />
490. Der .i. adbal, ut est dermar .i. adbalmor.<br />
491. Daif .i. deogh.<br />
492. Der i. ingen.<br />
493. Doe .i. diiine.<br />
494. Dorblns .i. dobar-lux .i. etarscarad lai 7 aidhchi.<br />
495. Dlug .i. acobor.<br />
496. Dobrac/i .i. fliuchrt/f?e, nt est 1 Fer Muman a nduain<br />
an merligh:<br />
Ulcha dobrac/i i^ ndomnach,<br />
i^ luan, i2 mairt mac me/rnech, 3<br />
fo bratach senrech'* sroiglech<br />
srSamach maignech mil meirlec7
42 Sanas Cormaic<br />
impe imaciiairt cona deilg. Sia iarom rosiacht a dealg<br />
uaithe sair a belaib oldas dar a hais siar. Is aire is cloen<br />
ind less.<br />
No Em- ab ema [aifia] i. e. sanguine, quia ema sanguis<br />
est; 1 -uin i. e. unus, quia sanguis unius hominis [efifusus est]<br />
in tempore conditionis eius.<br />
.i.<br />
503. Emon .i. é- áano fo diultad. Emon iarom é-áen<br />
m oen acht is da lelab geiniter and, ocus rosuidigset<br />
iarom ind filid muin ar medon and do imgabail mearaigthe,^<br />
ar rob aille leo emoen no emon oldas eoen.<br />
Aliter, emon .i. é 7 mon. A mmon áidm is dindi is<br />
monus [fíóvog] isin gieic; a mouos is nnus isin latin<br />
[col. 3]. Emon dono non unus sed duo .i. ni hOen-nl,<br />
acht da ni.<br />
504. Ecmacht .i. ecumachta .i. é- fo diultad .i. ni fnil<br />
cumachta.<br />
505. Eligud .i. e-Iugnd, cona bi luga de.<br />
506. Esevt .i. ess- fo diultadh and 7 fert; es-fert di(/m<br />
ni coir fert lais.<br />
507. Erball áidiu lar-ball .i. ball dedenach ind anmanda.<br />
508. Elgon .i. eol-guin, is eol do cia gontae.<br />
509. Edenn quasi eder, ab eo quod est edera .i. edind.<br />
510. Elg .i. Ere no ordricc.<br />
511. Esen .i. es 7 en. Es- áidiii fo diultad, essen<br />
áidiu ni henchadacht no ni hen clumda. Cedacht no<br />
cuitechta .i. ni rotecrustair cluim acht Inmair.<br />
512. Emde (no eimdse) .i. findta no deicci.<br />
• sanguiness MS. ^ mea?iaigthe corrected into mearaigthe<br />
MS. meraigthe LB.
Sanas Cormaic<br />
513. Edel .i. irnaigthi no deprecoit, ut Cumini<br />
Fota dixit:<br />
Mo t[h]ri Brain<br />
do Dia doberat edil,i<br />
Bran trl maige, Brau Laigen,<br />
Bran Find for acce Feimin.<br />
514. Esem .i. ess .i. dam 7 saim corait. Is corait<br />
iarom in t-essem oc tuidmiu na cuingiu dona damaib.<br />
515. Esricht .i. ni taircella recht.<br />
516. Etarche i. e. ge [//]] graece,'^ terra interpretatur.<br />
Etarche áidht .i. etartalamh .i. talamh is isliu etcr da<br />
talmain ardae .i. eter da imaire.<br />
517. Esbse .i. es-beo .i. ni fail beo n-and. No ni ba<br />
ni etir, quasi es-baa. No esba .i. es a baa .i. roheplarZ a<br />
maitb.<br />
518. Edam .i. airbirt bith .i, edo. Edom á\diu dind<br />
airbirt bith 7 din menbugnd menbaigthe each tnara chathes<br />
duine. Ni egam ut imperiti dicnnt.<br />
519. Escconn [.i.] es-cand .i. esc uisce 7 cand nomen<br />
ind lestair. Escand áidiu lestar bis ag dail uisci 7 a coss<br />
tria medon.<br />
520. Erge .i. comgabail, a uerbo erigo.<br />
521. Escetb .i. nepscith.<br />
522. Essad .i. eisid .i. is ed is sitb and in tslaine<br />
tsuthain.<br />
523. Enbroth .i. en usee 7 broth arbor, brot [braud]<br />
autemS nortmanica est lingua.<br />
1 edel MS. * grecie MS. « at MS. As to this suspension<br />
of autem see W. M. Lindsay, Contractions in Early<br />
Latin Minuscule MSS. (Oxford, 1908) p. 8.<br />
43
44 Sanas Cormaic<br />
524. [p. 205, col. i\ Englas .i. usee glas.<br />
525. Enbruitlie .i. usee brnithe (i. feola).<br />
526. Eogen .i. en g>Tiece Auliu bonus uel bona uel<br />
bonum,! gen {vamorro dindi as genesis. Genesis autem<br />
generatio. Eugen á\úiu bona generatio.^<br />
527. Eoganacht .i. Eogen-ieht .i. icht cenel .i. cenel<br />
rochin o Eogan.<br />
528. Ethor .i. e(a)t-or .i. ethaid 5 ur co hor na haba.<br />
529. Etarport quasi etar-bert .i. etir da beirt. Etarbort<br />
nomen [do]3 seon lasna druide.<br />
530. Enbarr .i. en usee. Enbarr aAdiii lian bis forsin<br />
usque. Inde dicitnr 'gilithir enbarr'. Enbarr dir/m iian<br />
tuinde,<br />
531. Eneelann, arindi clantar i u-inc[h]aib duine do<br />
neoch bess dileas do teodil 7 marbdile nad eosna ala lam<br />
frig. Lanlog einig caigh* fo miad, is ed atroillither and.<br />
532. Enechruice .i. enech-rú-cían .i. cian inchaib<br />
adchither a ni .i. a imdergad, •Amail rongab: mac do mathar,<br />
mac do sethar, cele faesma, cele taistil. Ni nad bitái dilis,^<br />
seehtmad loge enig caich larna miadb, is ed bis de.<br />
533. Enechgris a n-indaib ind foghla. Is cubaidh iarom<br />
ind innalaill .i. infl erco i n-ind foghla, amail rongab: set<br />
nach aile gadar as do thir nat gaibe fort c[h]omairge na<br />
snadad.<br />
534. Ere .1. nemh.<br />
535. Evcne .i. bai uadh .i. bae doberar il-logh uadh.<br />
536. Ebron .i. iarnd, nt est isna Brctbaib Nemed: ebron<br />
ima muinither meirg .i. ima timc[b]ella meirg 7 imma n-ith.<br />
' bonam MS. ' gencrasio MS. •'<br />
oi na bita diles LB.<br />
sic LB. ^ — cáich
Sanas Cormaic<br />
537. Etan ingen Dlancecht, banlethcerd, de cuius<br />
nomine dicitur etan .i. airc[h]etal.<br />
538. Eces .i. ecmacht-ces .i. ecmacht a ches d(o) airiuc<br />
i cetheora rannaib fis filidechta.<br />
539. [col. 37]. Epscop fina isna Muirbrethaib .i. escra<br />
tomais fina la ceandaighaib Gall 7 Franc.<br />
540. EUam .1. i ^ laimh 7 ni for dail.<br />
541. Eli ab oleo .i. on im.<br />
542. Egem .i. ab éga [aiya] .i. capra .i. béced doní.<br />
543. Ecna .i. eo-gno; éo [ti'] i. e .bonum, gno .i. gnosia<br />
lyrooig] scientise. Ecna á'idiu bona scientia. -<br />
544. Edan .i. é dind in chind.<br />
545. Esirt .i. nl coir fert do. No eas-ard .i. nl ard.<br />
546. Eochuir, eo- [tv] .i. rectum, -cnir a curuo .i,<br />
crom. Eochuir didiii .i. cromdirech.<br />
547. Ecin .i. cin eca. No ec cána .i. ec riagla hi.<br />
548. Elgain .i. ail lais a-guin. No eol do inni gonas.<br />
uair comraite eiside.<br />
mode.<br />
549. Erge a uerbo erigo .i. togbaim, 7 ergas eodem<br />
550. Ec .i. eclipsis .i. erchra.<br />
551. Egal .i. gin gal aige.<br />
552. Erb quia [hjerbis pascitur.<br />
553. Ermed .i. med tomais quia aridas res metitur.<br />
554. Etsruth .1. eter-sod .i. soud methonach ind lai.<br />
555. Eitheach quasi aithech .i. donlther a aithe for nech.<br />
556. Elit .i. ait ele togas di.<br />
557. Elud .i. eluo [eXvco] .i. desero .i. dergim.<br />
558. Edan irons, no e-tend no e-tinn.<br />
' a MS. - sciencia MS.<br />
45
46 Sanaa Cormaic<br />
meror.<br />
559. Étach .i. é toga, quia teigit.<br />
560. Esbaith dicitur a nomine ebraico essabaith .i.<br />
561. Elada .i. eccloga .i. gobav-c[h]omrád; ego [aiya]<br />
graece, caper latine, logo[s] graece, sermo latine, ar a<br />
doirclii 7 ar a dot[h]uigsi, is umi aderar gobarc[h]oiiirad rie.<br />
562. Esnad .i. ni nath acM is duchand, ar ba hesnad<br />
ainm in chiuil dignitis na fianse um an bfnlacht flansie.<br />
563. Errach .i. urngbad ondi is uer, quia dicitur<br />
uernatur .i. uraigbid.<br />
564. Esbicul .i. ol bic as.<br />
565. Escra .i. core mbls ag dail usci.<br />
566. Esc .i. usee.<br />
567. Ende .i. fomnse no bidb do menmse.<br />
568. Escand áidiu lestar bis ag dal usge. Is escand<br />
la Bretbnai, unde candse nominatur.<br />
569. Escrse .i. ab ses 7 serea [col 3] .i. uma-dailem,<br />
uel uude dailem.i<br />
570. Ee2 ab3 esoce .i. piscis.<br />
571. Edoa quasi idon .i. scyendumm, ut dicitur imcbaisin<br />
in edon. Idon nomen scyens. No edon unde andum con-<br />
trarium uidens.<br />
trichait.<br />
572. Esca .i. aos-ca, ar atat aosa ili and aon co<br />
573. Es .i. ecc; unde eslene 7 clog estechtíB.<br />
574. Emon ab ema [aifia] 7 uno. Emon áidiu unius<br />
sanguinis. Uel emon graece nostris interpretatur non unus.<br />
Uel emon ema graece iuga manum, ar is dis doib i * cuingg.<br />
1 Of. O'Mulc. § 427. * Stokes read esse. » ap MS.<br />
MS.
Sanas Cormaic<br />
Emow airchidail, ar it cosmaili a ndi lethc[h]omarc, unde<br />
anemuin dicitur .i. ni hemuin acbt is cethairre(a)ch.<br />
F.<br />
575. F]laith .i. fo-laith. Laith .i. cuiim. Bith dawo<br />
laith .i. ass, ut est isiu tSenchus Mar: Laith finn for<br />
telraig i<br />
.i. ass na mbo for talmain.<br />
576. Fine .i. on finemuin, ab eo quod est uinea,^ ar<br />
is gnath ind ú consain lasin laitneoir is fern frisnind-<br />
le(astar) 3 lasin Gaoidel, ut est uir .i. fer, uita .i. fit, uirtus<br />
.i. firt, quamuis hoc non per singula currat.<br />
577. Fin ab eo quod est vinum.^<br />
578. Feirius .i. flar-ses .i. do feri in chraind.<br />
579. Fim .i. deog. .<br />
580. Fell .i. ech.<br />
581. Felc .i. bunc[h]ar n-airbed, inde dicitur: 'for-<br />
rollatar finnairbed felc fill'.<br />
582. Fleasc .i. fliuchud.<br />
583. FithaZ nomen iudicis. Fithal áano laogh bo.<br />
584. Ferb dawo treide fordiiigair, Ferb .i. bo cetamus^<br />
ut est isin tSenchus Mar: Teora ferbba flra (.i. finna).'* Ferb<br />
.i. bolg doc[h]uirethar in duine for a gruadaibb iar n-áir<br />
no iar ngiibreith: gel fir ferba nad forbrethar [p. 267, col. 1]<br />
fer iar n-inchaib. ^ Fearb áano briathar, ut est: rofes is<br />
fass feinechus i coinnilg ferb nDe.<br />
585. Fir .i. find, ut est Fachtna mac Sencha: Forto-<br />
midiur tri dirna do argat arrse ^ ar teorje ferbai firse fon<br />
oen n-erc n-ecuscc iter laithi Lugba li siilai sochar.<br />
1 iSee Anc. Laws I, p. 64, 4. * uinia MS. * frisnindle n^<br />
8 vinam MS. * See Anc. Laws I, p. 64, 1. ^ iarnwinchaib<br />
MS. H' ' airiu LB.<br />
47
48 Sanas Cormaic<br />
Ba bed áuUu ecosc na n-erc nluchnse Echdi Echbeoil<br />
a hAlpin dodoacht Cui[o]i for Ultaib .i. bae findie aúdergaí.<br />
Doticdis áidiu na bai sin Echdi Echbeil for ingeilt a hAird<br />
Echdai Eclibeil a bAlbai a crich Dal Riattoi co mbitis i<br />
Seimniu Ulad. Toroxal iarom Ciir[o]i ar Ultaib, 7 rl.<br />
586. Firend .i. id bis im c[h]olpa niad in cuius uicem<br />
crechtirid 1 id crechdba im c[h]olpa fer. Amail nobit indili<br />
comadais caich is di á'idiu dognítis na ferniu. Uerbi gratia,<br />
ferind oir im c[h]ois rig. Ferend [ditZm] ainm do chriss<br />
bis im duine, ut dicitur: tacmaic snechta /erna fer.<br />
587. Focbloc nomen graid filed. Ar a coamailhis fri<br />
cois fochlacain asberr .i. da duilliun fair in cedbliadhain.<br />
Dis dawo damh fochlacain for tuaith.<br />
588. Frecrse .i. fri gach re annsin.<br />
589. Fogal [.i. fo hoi .i. fo folach] .i. ni for aird<br />
dognither.<br />
590. Foilmen .i. nomen do aithli bruit, quasi fo-lumman.<br />
591. Fochnod .i. fo-chondud, lasamain dobeir^ for<br />
teinid. Is aimind iarom gelline in crinach sin.* Inde<br />
dicitur: 'gilit/i/r geltine giliu fochunad', noch is lasair son.<br />
Inde dictum est ' grian in gaim geltine '.<br />
592. Fedlimith^ .i. fedil-maith .i. suthain.<br />
593. Fescer quasi uesper i. e. uesperum.<br />
594. Feis aidc[h]i .i. de bind, ab eo quod est uesscor.<br />
595. FÍ8 a uisione.<br />
596. Fual quasi bual .i. uisce. Inde dicitur: 'dochnadar<br />
ar n-asa i fual .i. a mbual'.<br />
* crecthir id H^ - doberar LB. ' ainm do iarom gel-<br />
tine in chrinaig sin LB. * feldimith il/ib'.
Sanas Cormaic 49<br />
597. Fothrucad quasi othrucad, ar is [col. 2] d'othraib<br />
.i. d'oes lobair is mencem. Sed melius fo-truicit .i. intaa<br />
adnaim duine a chosa 7 a lama indlat innsin .i. inlot,<br />
lotum .i. diunagi n-ind. Fothrucad .i. fo-throicit; troichit<br />
.i. corp .i. in corp uile fou.<br />
598. Foi .i. Cnamchaill. Inde dixit Gruibne fili fri<br />
Core mac Luigdech: 'la fes fo Foi' .i. ba fesach Cnamchaille.<br />
Item Mug Roith per[h]ibet quod Roth Fail perueniet, dicens<br />
' CO ri Durlas finn lar Foi' .i. iar Cnamchaill.<br />
599. Felmac .i. mac uad; fel .i. ái; fele .i. ecess, unde<br />
dicitur filidecht .i. ecsi.<br />
600. Fili .i. fi a n-aoras 7 li a mmolas 7 brecht a<br />
fiiacras in file.<br />
601. Fogamhar .i. don mis dedenaig rohainmniged .i.<br />
quasi fogaimiur .i. fota mis ngaim.<br />
602. Fath .i fogluim, unde dicitur faitsine .i. faith.<br />
603. Femen i. Fe 7 Men .i. da ri damraithe Erend.<br />
Isin maigin [sjin^ robádar, is de isberar. CirbiB nomen in<br />
baile i3 mbitis ac cognam a cire.<br />
.1. Bin.<br />
604. Flechud .i. fliuch-suth .i. suth fliuch. Suth di(?/w<br />
605. Fair .i. turgbail na gréine i matain, ab eo quod<br />
est iubar .i. dellradh, unde * dixit Q>o\um Cille : Dia<br />
lim fri<br />
fuin, Dia lim fri fair .i. fri turcbail. Fri fuin .i. fri folrtc/< (?).<br />
606. Fe ab eo quod est uae. Ar is gnath fernd do<br />
frestol na .u. consaine la Goedelse. Aliter: forrugeine la<br />
Gaidelai flesc idaith domitte frissna collnai 7 frisna adnacula^<br />
i n-adnaictis, ocus nobith in fleiscc sin degress is[naib] relgib<br />
^ ch written over ag. - sic LB. » a MS. * undl MS.<br />
frisinadnadcula MS.
50 Sanas Cormaic<br />
ina ngeinti frisna adnaclai. Ocus ba Luath fri each a<br />
gabail inda laim, ocus gach ret ba adetchidhe la each dobentai<br />
frie. No dobertis trie ogham indti, unde in prouerbium<br />
[col 3] uenit 'fe fris', axaail is n-adetc[h]ide in flesc cni<br />
nomen fe, sic et alia ress cui comparatur. Huaire tra ba<br />
die edath nobith in flesc, ocus ba hadeitchide, is aire isbeir<br />
Morann isin Brlatharognm: serchaid fid edath i<br />
rolil in flesc cui nomen est fe, ut dicitur:<br />
Dirsan bith i^ mbethaid dam<br />
d'eis rig Gaoideal ocus Gall:<br />
Ere gan degollam de<br />
rotoimsed fe fri Fland.<br />
.i. ind aor<br />
607. Fithc[h]ill .i. fath-ciall .1. fath 7 ciall oec a<br />
imbirt. No feith 7 ciall. No fuath-cell .i. fiiath cille .i.<br />
is cethrachair cetumus ind fit[h]chill 7 it dirge a tithe,<br />
ecus find ocus dub fuirre, 7<br />
is [sjainmuinter cachlafechtus<br />
beus beress a tochell. Sic [et] eclesia^ per singula, per<br />
quatuor terra[e] partess .iiii. euangeli[i]s pasta (.i. is marsin<br />
an eclais ic sassad cethri rann sundradach in betha<br />
soscelaib). Is diriuch immessaib lasna tii * na screp[t]ra, .i.<br />
nigri (.i. dub) 7 albi (.i. gel) .i. boni et mali habitant in<br />
eclesia.3<br />
608. Fraig .i. fri haigh .i. fri hiiacht.<br />
609. Folassa .i. arindi folloing coiss in duine. Ailiter:<br />
fol quasi sol, id est ab eo quod est solus latine .i. fol<br />
cendfocrus .i. .f. pro .8., fol quasi sol .i. bondbach, no<br />
coma[d] bonnbrach ha coir and .i. eter bonn 7 briiach bis.<br />
1 See <strong>Anecdota</strong> <strong>from</strong> <strong>Irish</strong> MSS. vol. Ill, p. 43, 45. * a<br />
MS. * seclesiae MS. * a mbesaib 7 hi tithib LB. a mbesaib<br />
lasnaithi H^
Sanas Cormaic<br />
610. Fuidir .i. fo-thir .i. inti dobeir tir fo na deoraigi<br />
anechtair, is do is ainm fuidir.<br />
611. Fasach (no faisech) .i. fo-so-sech .i. dobir in<br />
brethem cosmailius don chaingin2 ima fniglither .i. caingen<br />
cosmail dialaile, 7 adfet iarom in [mjbrith ronucsat<br />
brethemnai gaotha fuirre. Sechid aidiu fo seinbrith forsin<br />
chaingin frecnairc. No fasach .i. fes-fiiach .i. foach focal<br />
.i. fis focal insin.<br />
innsin.<br />
612. Fern (i. each maith) .i. iarnbelrse no íarmbérla<br />
613. Flacail .i. fi .i. onni is figo saidim 7 cail ónní<br />
is cilia [yel?^sa] labia .i. isin bel bid saiti. No fecad na<br />
hoile iad.<br />
614. Fighe quia figitur .i. gontar í iccá dénam.<br />
615. [p. 268, col. 1] Folach .i. fal?is [(pvXaxr'j] graece,^<br />
costodia latine.<br />
616. Folt quasi fo-alt. Faudws graece^ cadens inter-<br />
pretatur. No fo-ailt .i. sis teid-sium sech each.<br />
617. Fidh quasi fidus est .i. innill he.<br />
618. Ferg quasi ferb a feruoire .i. on bruth.<br />
619. Fled quasi pie 7 ed .i. edo toimlim 7 pie a<br />
plenetudine. Fled áidíu A. lanlsasad eter dig 7 mir.<br />
620. Fot a foetu .i. on tsuth tic trid.<br />
621. Focal quasi uoca(bu)lum .i. guthán.<br />
622. Fer a uere .i. on errach.<br />
623. Fascud a faisce, on grinde.<br />
624. Fighell a uigilia .i. frithaire.<br />
625. Faighin a uaigina .i. on truaill.<br />
* fon deoraid JJi ^ chaingen MS. ^ greco MS. * faldas<br />
germanice, 0' Mule. 567.<br />
51
52 Sanas Cormaic<br />
626. Féle a uerbo uelo ^ .i. fialaigim.^<br />
627. Failid falet ebraice, saluus latiae.<br />
628. Faithc[h]e .i. féth-chái .i. conair larna fetliugliad<br />
.i. iarna reidhiughudh.<br />
629. Fuine .i. fó-inde he .i. maith.<br />
630. Fee quasi pec, quia pingit terram.<br />
631. Fiiat .i. fuath é la each. No foad na collse bis.<br />
632. Femen .i. foeman graece, quasi campus .i. magh.<br />
633. Faehell .i. fo eheill in gillse dia tabar bis a<br />
meit, no fon ngellad mbls a eomall.<br />
634. Fell a uerbo fello .i. brego nee fallo eodcw* modo (?).<br />
635. Faga .i. fl-ga .i. drochgai.<br />
636. Fi .i. ole interfigitur.^ Fi .i. olc, quasi ui .i,<br />
uiius^ .i. neim.<br />
637. Fochen du t[h]iachtain .i. is fled maith lind do<br />
t[h]iachtain, a oighe; fo i. bonum, cen a cena .i. fled.í»<br />
638. Fert .i. adnacul, a uirtute.<br />
639. Fir quasi uir, a uero latine.<br />
640. Fedan a foedere,^ on accomal.<br />
641. Flam .i. lorg.<br />
642. Fang .i. fiach.<br />
643. Fual quasi fuil ar a dath. Uel quasi bual<br />
.i, uisce.<br />
644. Fuil quasi fluib a fluuio, ar is cosmail silit immalle.<br />
Uel a fulmine^ .i. on tsaignen, ar it cosmaili^ im dath 7<br />
im deirgi datha.<br />
645. Fladnuise .i. flad-nass .i. Fiada ronas.<br />
1 uela MS. * fialaidim MS. ^ leg. interpretatur * uiriws<br />
MS. = Cf. cenos [^ívoq] .i. hospes; focen áidiu .i. fo-óige,<br />
0' Mule. 560. ' faedere MS. "> flixmine MS. » cosmailius<br />
MS.
Sanas Cormaic<br />
646. Fiadmuin .i. fiadmila bid i muinc.<br />
647. Firsi .i. nert [col 3], ut dicitur: feir fira firse.<br />
648. Ferg .i. laecli, iinde dicitur: comaid ferg foebar.<br />
649. Fell .1. ech, unde dicitur cap-fell.<br />
650. Fál .i. ri.<br />
651. Fim .i. deog.<br />
652. Fim .i. fin, unde dicitur: dodáile[d] fim i crethir.i<br />
653. Fethal .i. corn cumdaig argoid.<br />
654. Fochla2 an^tuascert.<br />
655. Faitsi an desscert.<br />
656. Fochla nomen do suidhe na flatha.<br />
657. Fiannachtach .i. fíangnímach .i. gnim flan lais.<br />
658. Forbasach .i. sudiges bes foruib no cacht.<br />
659. Fothath .i. fothiigud, unde dicitur: rofothath flaith<br />
for Raigni ruad.<br />
660. Ficht .i. feig.<br />
661. Foi i. flaith, unde dixit^ Cuchuimne<br />
Manibad airmitiu nie<br />
nip indemain fochlach foe,<br />
beith dam for crocann ngamnain<br />
i tig Garbhain bid gnoe.<br />
662. Fothond .i. muclaithe, iarsindl bis fo thuind amail<br />
in cerndubhan, ut dixit Fer Mumban:<br />
Rucht fothuind fithend foi,<br />
andord ela inmhain aui,<br />
osnad echtge, alaind liiad,<br />
lin muc muad, mend medras coi.<br />
1 See the same quotation above s. v. crethir. * Repeated in<br />
MS. ' áicituT MS.<br />
:<br />
53
Sanas Cormaic<br />
sech sin iarom dognlat na bai isind ath, is do is nome«<br />
gelestar, ocus dlega[i]r bothar do cech comaigl[h]iiich<br />
adochnm cid tir cen benla bess lais.<br />
675. Gabar tria ailm quasi caper rotruailled and. Gobar<br />
immonv tre ond, don eoch is uomen side, 7 is combrecc<br />
rotiuaillecZ ann .i. goor gach solus i 6uidi,i unde dicitur<br />
goar - don eoch gil 7 rl. Cid cia dath aile bess forsind<br />
euch, dia mbe bee do ghil and, is goor^ a nomen ar is<br />
asan dath is airegdse bess and nominatur. llotnill in fili<br />
gaidhelach .b. fris ar tucait mbindessa, ar rop aille leo<br />
gobar qnam goor, unde gobar nominatur. ^<br />
676. Gilldse .i. is fri gil is cosmail. Is e di(//i( a<br />
bes aide .i. tossugad.* Iss e dono bessad in gilla tosugtic?'*<br />
forcetail do l[h]engaid a fithidire, unde dicitur isna Brethaib<br />
Nemeth: doglen gil tengaid.<br />
677. Gem .i. a gemma, & ond lie logmair.<br />
678. Grad a gradu.<br />
679. Glang .i. guala, unde dicitur asclang .i. os<br />
gualuinn mbis.<br />
680. Gel i. e. gelu, on reod.<br />
681. Giabar .i. merdrech.<br />
682. Gol .1. der, unde golgaire.<br />
683. Gall i. e. corthe cloiche, ut est: nis coma(i)thaig<br />
comathar selba co cobrannaib gall.*"' Gall cetharda fordin-<br />
gair .i. gall cluichi cetimus, ut prediximus. Is aire asberar<br />
gall de suidiu, fobith is Gaill ceta-rosaithset no rosuidigset<br />
i nEre. Gaill .i. Frainc. Gaill dawo ainm do sainc[h]landaib<br />
* asuide MS. * gobur LB. ^ nomenantur MS. * do<br />
siigud LB. tosgudh H^ ' gemo MS. « uis cintaigh comaidche<br />
cometa selb suidiu coiccriche cobrandaib gall H^<br />
55
56 Sanas Cormaic<br />
no do s?erc[h]landaib Franc .i. tribus i Gallie, 7 is candore<br />
corporis rohainmnigcrZ doib. Gall [/«Aa] enim graeceJ<br />
lac latine dicitur, inde Galliae .i. indastai. Sic Aono gall<br />
is ainm do ela. Inde Fer Muman dixit:<br />
Cochall coss ngall, gaimin brain.<br />
Gall áono ainm do chailiuch dindi is gallus, 7<br />
galia capitis rohainmniged .i. a cathbarr a c[b]ind.<br />
is a<br />
684. Grazagum .i. athlugud buide la Patraic, quod<br />
Scoti corrupte dicimt .i. is ris 3 [jx 269, col. i] aderait<br />
Scotic[i] truailned. Sic autem'i debet dici .i. is mar so is<br />
coir sin do radh: grassaigim do Duiu .i. grasias Deo agimus<br />
.i. bermait buide n-altaighthi do Dia.<br />
685. Gaileúg .i. gae-laiig .i. cac ar enech .i. fri Cormac<br />
mac Taidhg maic Céin asrobrad. Dorigni side fleid do<br />
T[h]adg .i. do a atliair. Céd cecha cenela anmand oca<br />
inge bruic namma. Dochuaidh á'xdiu Cormac do broicenaigh.<br />
Robba mall lais anadh fria toghail, co taccart amach for<br />
fir a einicli a athar .i. Taidg. Dollotar sum in bruic;<br />
nosmarb ámio Cormac ccd dib, 7 dodusarfen oc in fleid<br />
7 rograin cride Taidg friu. Rofidir Tarom^ ind dorigenadh<br />
and. Rohainmniged a mac ab hoc nomine .i. Cormac<br />
Gaileng, unde Gaileng nuncupantur.^<br />
686. Ged nomen de sono ^ factum.<br />
687. Gamain .i. in mi gaim Tar samuin, unde dicitur<br />
gamnach .i. gam-sinech .i. arinni is mblicht i mmi gaim<br />
.i. i ngaimreth.<br />
688. Gorn .i. gai-orn .i. gai orcne .i. aithinde, unde<br />
dixit Grnibne oc failti fri Core: immicuirithar gurna gair.<br />
* tres MS. * greco MS- * Beloio col. 3 is written: Mess!<br />
Tornse qui scribsit. * at MS. with n underneath. ^ 7<br />
atbert LB. " nuncap(ar)antur MS. ' sona MS.
Sanas Cormaic<br />
689. Glu8 .i. suilsi, unde dicitur isna Brethaibh Nemedh:<br />
dofed 5c iarngliis i<br />
in sen co ndibelrusc.<br />
57<br />
.i. airegdu^ in t-oc co ndagrusc oldas<br />
690. Grith ainm gilla Atha/rne, cui Amorgine mac<br />
Ecetsalach goband ó Búais dixit: Luid gilla Athairne do<br />
chnÍDc[h]idh iasachto do t[h]igli Ecetsalach goband conaca ia<br />
lealab ocon tenidh, is náiba^ mo indas dorn 7 robtar lana<br />
immorro a secht mblladna seom. Bui larom oc creim<br />
(creimhe) 7 grotha et reliqua. Asbeart larom fri Greth<br />
[col. 2]: INnith Grith gruth (.i. fonaithe), grianmhaine,<br />
granmune, gais crema, cue (.i. cnii) huindi, ubla grethi,<br />
grith. Inn ith Greth gruth 7 rl.<br />
Adcuaid larom an gilla d'Athairne sin. Doluidh Athairne<br />
7 fidhbai 'na laim dia marbad. Tanic a athair in maic<br />
etarlam 7 imroichomairc don ingin: 'Cia tainic don tig?'<br />
Asbert ind ingen: 'Tainic gilla Athairne', 7 isbert in rogab,<br />
' Aill amai ', ar a athair, ' ticfa Athairne 7 muirfid ind mac.<br />
Folaid ' ol se, ' in mac 7 suididh a etach airm ita. Uognith<br />
amluid. Tainic Athairne 7 dobert buille don c[h]ip boi<br />
isin etach. P^ges in ingen iarom 7 luid-sium for teichedh.<br />
IS Í eraic iarom doradad ind .i. [in] mac do forcedal do<br />
Echedsalach goba[i]nd, conns, bá messa am dan oldaa<br />
Athairne. Is iarom bretha Amorgein chuici.<br />
691. Gart dede fordingair: gart .i. cend isin Duil<br />
Feda Mair; gart do>20 .i. fele as cend for cech ndail amra<br />
dogni duine.<br />
692. Gruiten .i. grot-sen, sech is sen is grot .i. goirt,<br />
ar is grot cech ngoirt, unde dicitur grott-mess.<br />
I See Anc. Laws IV, 3?6, 22. » airja MS. ^ marba MS.
58 Sanas Cormaic<br />
693. Gni'i .i. cuidbed, unde dicitur: ni recht nad i<br />
gno .i. ni dirccli nach cuidbidhe .i. ni dir do recLt<br />
armath^ maith. Ni gno anno A. ni maith do gavib. Gnoe<br />
immorro cech segda, ut est isin tSenchííS Mar: cno gnáe^<br />
.i. segda.<br />
694. Gromma .i. aer, unde dicitur grómfa^ .i. aorfa,<br />
et inde dicitur: griiaim each sluaigh min adetc[h]ide do<br />
deilb as aurusa do air 7 d'ecnuch. Griiaim-duine asberar de.<br />
escaine.<br />
695. Glam quasi clam, ab eo quod est clamor .i.<br />
696. Glaidemain .i. ma/c tire glaidaite .i. focerdait<br />
hilalla.<br />
^ 697. ^(jU(^emain .i. iiatha [col. 3] 7 morrignje.<br />
698.'^Gaire ".i. gair-seclse .i. gair-re .i. re gair, ut est<br />
isind air dorighne Nede mac Adnje maic Gntbáir do rig<br />
Connacht .i. do brál[h]air a athar fadeisin .i. do Caiier<br />
mac Guthair^ .i. arroet Caier Nede hi mac do, tóbith ni<br />
rotecht mac cena. Rolil menma mna Caier do Nede, dobert<br />
uball n-argait do Nede ar a chairdess. Ni forroet Nedm»-<br />
_co_j"othairngert si righe do dar a eisi 7 dul cuci iarom.<br />
'Cindus imoudricfa son'? ol Neidiu. ' Ni awsa', ol in ben.<br />
'Dena-sa aoir do, co raib, ainim fair. Ni bia iarom in fer<br />
/cpsind ainim i rrige'. 'Ni|«rasa dam-sa on anisin. Nicon<br />
tibre etech form in fer. Nicou fail iua s'ealba isin doman<br />
ni na tibre dam'. 'Rofetarsa' ol in ben 'ni na tibre duit<br />
.i. in scian tucad do a tirib Alban, ni tibre duit. Is geis<br />
do a brith Uad', 7<br />
rl. I<br />
ÚteJ(.h^^k^^<br />
1 nach LB. » minab LB ^ See Anc. Laws V, p. 220, 23.<br />
* A quotation <strong>from</strong> Fingen mac Flainn' s poetn on the Fir Arddae.<br />
See Archiv 111, p. 297, § 47. ' Úithir LB
iPp:'<br />
Sanas Cormaic<br />
!<br />
Conattecbt Nede co Caier in scin. ' Fe amai ' ol Caier,<br />
'is geis dam-sa a brith uaim'. 'Dogni Neide glam iidicend<br />
f do, CO toralae teorie bulgfe for a gruaidibh. Is si so ind aer:<br />
Malij bare, gare Caie[u]r,<br />
Lft^^ ^(^^^;,^ ^^^ cotmbeotur cealtru cathse Caer!<br />
*Xvtu;>.N ^ Caier 41^ Caier ^ira^ Caier fu ro,<br />
fu mara, fo chara Caer!<br />
1 y^L/^<br />
~"-—<br />
-<br />
Maile dif//?( .i. olc, ~9tndi as malum; i bari .i. bas; gare<br />
-i- garsecclae; Caenr .i. do Chaieur; cealt[r]a catha .i. gai,<br />
inde"^ dicitm- dicheajtair, .i, crand gai cen iarn fair. Fu<br />
rQ-Ttr-fe7Trr~:r~Tmord fejdha; fo cnora .i. fo c[h]locha. C'"- v<br />
hÁ' — ' Atracht Caier maten moch don tiprait. Dobert a laimh<br />
dar a einech. Fogeib teora boulga for a aghaidh dosgene<br />
ind aor [j?. -27Í?, co\. 1\ S. on ocus anim oms easDaidli .i, ^^^^**'^'''^ljS-^<br />
dearg ocus glas ocus ban. Atl oi Caieu r as arnacliji-acedh "lAoiA^-»*^<br />
^^, nech fond aithis, co mbie i nDiin Cermnai la Cacheur~~~ * au^- 1^,<br />
' mac nEit>isge]^ 0^ '^Í^ lUy^Jx. (j^.%^)<br />
«f<br />
trabais Neidhe righe Connacht dia eis. Boi and co<br />
cend mblladbna. Ba liaTtlirech lais cradh Caier. Luidh<br />
Neide ina diaidh^ do Dun Cermnai o«í5 carpat Caieir fo<br />
uidhiu 7 a ben Chair lais 7 a mllchu. IS cain carpthecL ,<br />
•xrt^«- ddchÍDg don dun. Dorimi a eugosg feib romboi a If.<br />
' Coich sin?' ol each. Asbert Caer: 'Batar siude riadatai-<br />
a fochlai fria faitsi' .i. do suidhiu ind errcti isin charput<br />
as nowen a fochlse. Faitsi im»ior>o ainm do suidhiu ind<br />
arad. Foehla^lif/m each suidiu n-a[i]rechda. Faitsi each<br />
59<br />
',<br />
/ ' ^n-airide. Bnathar rigins^^, ol Cacher mac Etarsceli. Ni »<br />
IfT-dLvvi^ fidir CO sin. 'Ace a m'anam!' ol Caier. La sin consela * ^^^'^^'^<br />
malam MS. * indi -MS. » diaigh MS.<br />
•^«y
60 Sanaa Cormaic<br />
Caieriiaidib astigli cor-raba forsind liic lar cúl in duine<br />
fo scailp and. Dolluid Nede ina charpat isa ndun. Gabsat ^ jlytre/i<br />
in choin plicht Caer conidfuaratar fond lice iai\xnl ior^<br />
dnine. Atbad '^aier ar fele la aicsin Nede. Rofieb'<br />
TTJiassánnn ail ~Ta7ec Caier 7 rosescaindblog aind ailig «/ocriuvyt...<br />
fo suil Nede co roimid ina crhlend. Is de isbcrt Nedlie: '^ 1<br />
'Ni cuala cnic nuin' et reliqiia. Ut dixit poeta:<br />
rosceind ai^e seolchraind suas,<br />
dothiiit, nirbo cam ia dliged,<br />
^a cend ind filead anuas.<br />
_ ' -fl<br />
699. Gruc a cruciatu2 i. on c[h]umgach.<br />
700. Galgat .i. tria gail gietas .i. gonas .i. marbas.<br />
701. Ger a gere ab eo [quod est] rumenatio.<br />
702. Gilla a cillus \7ívX1Óq\ graece, manns \col. 3] unius,<br />
ar is lam do each áon a gilla.<br />
703. Graig graece, miiliis (.i. asan) latine.<br />
704. Gileacli quia locis in gelidis nas[c]itur.<br />
705. Gaoth quasi caoth; catero [xa{}-aÍQOj] graece,<br />
purgo latine .i. glanad.<br />
706. Gnath a gnato .i. eolchaigim no aichtigim.<br />
707. Garg .i. gargon [FoQyfoi'] graece ferox inter-<br />
pretatur.<br />
708. Graibre .i. gaire trom. In graiph fil and is ondi<br />
is grauis, an re is risus .i. gaire.<br />
709. Gigrand a girando .i. on c[h]iiairtfell bis fuirre.<br />
710. Gin i. e. a gingis .i. ona hoslaic[th]ib bid ann ar<br />
medhon.<br />
Looks like rosich in MS. * cruciata MS.<br />
^^
Sanas Cormaic<br />
711. Grían a girando terram .i. a circuitu .i. on<br />
c[h]iiartugad.<br />
712. Gruad quasi cruad a cruore .i. oa fiiil. No go<br />
ruad bis .i. co liiaide no derge inte.<br />
713. Gabai .i. gobio [yo(íq)óa)] fabricans latine.<br />
714. Goidelg .i. gwth-Elg .i. guth Erendach; ar atii<br />
in t-ainm sin for Eirind.<br />
715. Gnth a gntture.2<br />
716. Garb ebraice, scabies ^ latine.<br />
717. Gain gone ebraice, hostis latine.<br />
718. Guba suspiria • .i. osnad.<br />
719. Ge[i]r quasi cér a carne.^<br />
720. Gallc[h]obar .i. gal-acobar.<br />
721. Golltraigi .i. adliband trirech imefuilnge gol.<br />
722. Gentraigi .i. treidi imefuilnge gen.<br />
723. Garman mna in Daghda .i. Breg 7 Meng 7 Meabal.<br />
Feg aor. Unde dictum est:<br />
Findach ni fir deimne<br />
denda flatha flan:<br />
cian rofas garmand mna<br />
Daghdae do Mac Murchadae.<br />
724. Graibre .i. magar .i. briathar grata, ut est: .<br />
A maccu^ leigind, legaid! H«, oir*^ sr '"f"*'^^-*^<br />
"^ j<br />
rob senuidh slondad sidhe,<br />
binde bar ngotha graibre,<br />
dofil aille na sine.<br />
» goba LB. 2 gutore MS. » sgabieis MS.<br />
MS. 5 carnae MS. « macca MS.<br />
61
62 Sauas Cormaic<br />
725. Gruc .i. laoch no garb, lit dicitur: giith gruice,<br />
ciuth mbiege, et reliqua.<br />
726. Galgat .i. teshacl imefuilnge gol, ut dixit Guaire<br />
fil Ornait ag caoinedh [col. 3] Laignein:<br />
727. Grech .i. cnii.<br />
Cian tibe do gaireJ . , ,,<br />
is ar n-airc fri daine: v^^^^^r ^i^\*^-— ^'^<br />
atchiu for indáib t'ám-at 7*^"^^<br />
isMfind galgat nocliaiíiér ""^^<br />
728. Grend .i. griiaid-finn .i. find ngruaide.<br />
729. Guaire .i. nasal no gairci.<br />
730. Giritan .i. faochain mara.<br />
731. Grace .i. corne .i. fiach-comradh .i. guth fiaich<br />
leo 7 as a n-adarcaib dognidis .i. amail esene fiach.<br />
732. Gibne .i. adarc lege, no canis, ut dictum est:<br />
gibne gortach, et reliqua.<br />
I.<br />
733. Ijssa i. e. lesus. [HJoc est nomen nostri saluatoris<br />
.i. ar slanaigtheoir.<br />
734. lubar .i. éo-barr .i. iarsinnl nat scara a barr friss.<br />
735. Itharnnse .i. ith 7 feorna .i. semend, ar it glaine,<br />
7 ith na cethra noteged isna cainnle apud ueteress. Aliter:<br />
ith 7 ornnae .i. orn orgain .i. orcuin itha.<br />
736. lasc .i. ind-escc .i. uisce .i. noch is don uisciu<br />
forcumaic .i. a bethamnse, 7 is and dawo bis. No áono<br />
lasc quasi esc i. e. ab esca. Es diiZm .i. biad, unde eser.<br />
Ca ondl is caput, ^ cend. Ceand áidiu 7 cleithe each mbid<br />
in t-iesc, ar dotomail Isu é.<br />
* capat MS.<br />
I ^,^
737. Innmws .i. in-amt/s.<br />
Sanas Cormaic<br />
738. fsel .i. Ts-aill, ar ni erbarad a n-isil muiia be<br />
ard ocae. All áidiu ab altitudine.<br />
739. farnn .i. iarth i[n] nortmanica ling[u]a.<br />
740. Imesorguin .i. orgiiia cechtor na da lethe.<br />
741. Imrim .i. imi-reim .i. reim ind eich 7 leim ind<br />
fir. Sic dirim .i. dé-rém .i. reim dede.<br />
742. Imbliu quasi umbliu, ab umb[i]lico .i. on imlecan.<br />
743. Imlinch .i. im loch, loch ime imacuairt.<br />
744. Inis ab insula. 1<br />
745. Insse .i. an-uisi .i. ni huisi.<br />
746. Insamuin .i. an-essamain .i. ni essamain.<br />
747. [p. 271, col. Í]. Indrosc .i. ind-arosc .i. arose da<br />
ind 2 breithre.<br />
748. lb quasi bib i. e. bibe.<br />
749. Imortan .i. importan .i. imbreith.<br />
750. la .i. cenelae forgill indsin, ar iss ed indara<br />
hainm dec ndingarar Crist la Ebraide.<br />
751. Idol ab idolo, idos [dóoq] isin greic, forma isin<br />
laitin. Unde idolum .i. delba 7 arracht[a] inna [n]diila}<br />
dognitis in geinti.<br />
752. Indelba i. anmand na n-altora na n-idal sin .i.<br />
ariudi dofornitis intib delba na ndula adortais and, uerbi^<br />
gracia figura solis .i. figuir na grene.<br />
753. Immbath .i. ocian .i. bath muir, ut est muir iter<br />
Eirinn 7 Albain, uel alind quodcumque mare nad timchella<br />
imac[h]uairt, ut Mare Terrenum. Imbath \mmorro .i. im-<br />
muir .i. muir immatimc[h]ell8e imac[h]uairt, is é do occian<br />
duit-si on.<br />
* insolae MS. * Stokes read arose ainm * uerbia iiS.<br />
6B
L-'HÍ''^<br />
64 Sanas Cormaic<br />
754. Idon quasi idonius .i. dingbala.<br />
755. lavnnbérlíe .i. is aire isberar, ar a duibe ia<br />
bélraí 7 ar a dorchatie 7 ar a dlHithe, co nach erasa<br />
taisBCclad ind.<br />
, j „, -X..;^^^ ,<br />
'<br />
^dt^l-'X''^-<br />
'*i L i<br />
^^^" ^"^^^^^ forosnae .i. doiuarascaib séc[h]ip ret T)as<br />
iV^i^^^^^'^ maith lasin filid 7 bes a^laic do d'foillsiugad. Is amlaid<br />
', c^.<br />
^/Cflw^^f'<br />
dic7m dognither on ,i. "cowcna in file mir do c[h]árnA dfrg li^j^rA'^íí<br />
muice no c[h]on no c[h]ait^ociiS dóbir 1 i^rom for lie lar cul L j"<br />
"^ comlad 7 dic^ain dichstal fair 7 alodpair do deib idál' 6iirTK**<br />
>'^ 7 cotagair do 7 ni fagaib larnabaroch, 7 dochain2 larom ^*^<br />
'^Y^-^r^ ^W^'^for a di tois 7 congair deo Idal cuige ,arná tarmasctliar<br />
4. )i*>"^<br />
'" a c[h]odlud 7 dobeir a di bois ima di lecain,7 contuli 7 ;<br />
"^ hlihir og a forairei ar nachn-im^arrse 7 nacn toirmescae .<br />
I<br />
IP<br />
- ({JU^*wv"" neach, agas dbadbanar do Tarom an^i aradmbi co cend ''^«/<br />
nómaide no a [col. 2] dou^ no a tri, fut ngair* cowmessad ir.^^^<br />
ocind audpairt. Et ideo imbas dicitur .i. bas disli; 7 bass<br />
anall im a agaid no im a c[hlen(^. Atrorbe^ Patraic anisinj Ú<br />
7 an teinni laoda 7 fotroirgell a briathar na bad nimlie ,<br />
na talman nach aon dogeuai/^ ar is diultad bathis. Dic[h]etal<br />
doc[h]ennaib ivamorro fodracbad son i corns c[h]erd?e, ar is<br />
seas fodeva son: nl ecen audbairt do demnaib oca/ acht<br />
aisneis do c[h]ennaib a chnamae fochedoir.<br />
757. Inathar .i. ind foiter each mbiad. No inatbar .i.<br />
ind-ethar .i. ind teit each ni ethar.<br />
758. Iris .i. ere-as .i. asin ere bis sisi.<br />
759. Indigu .i. negair a ind .i. in- ic a diultad co<br />
nach digu hi.<br />
760. Inchind .i. i n-inde eind bis.<br />
dabir L - dicaiu L ^ duo MS. * gardi L ^ atrarpi L<br />
dodugéna h<br />
' \<br />
' .<br />
.<br />
»
761. Innech .i. intextum .i. fighe.<br />
762. Inmain .i. inmainight[h]e é.<br />
Sanas Cormaic 65<br />
763. Ith iath 7 ith ith nominati sunt.<br />
764. Innill .i. in ello .i. indtus 1 .i. i n-ursse. Inill<br />
inell; ello graece 3 intro; innill aulki intra.<br />
765. Imdse .i emdiB graece,2 plenitudo .i. fo imlainins.<br />
766. ladili .i. indolis graece,^ augmentum .i. tormacb.<br />
767. Ice ecesia [axtúig] graece, salus latine.<br />
768. Indithim .i. entimema [év&vfojf/a] graece mentis<br />
intentio iuterpretatur.<br />
769. Ilach ilactis [vXaxf'j] graece, latratio latine.<br />
770. Idu ab idor [vÓcoq] graece, hoc est a liquore .i.<br />
on fliucbaidecbt donl a ngalav sin.<br />
771. Id quasi fid. Uel tqiis inemtid uel it.*<br />
772. Imb ab imbre, quasi imber super flore[8] praestat<br />
mel et butirum.<br />
773. Ingen .i. in-gin .i. nl ginitber ^ uaithe. No in-gen<br />
.i. nl bean, Gune [/tJi'jy] graece, mulier latine.<br />
774. Itbe a verbo edo .i. domeilim.<br />
775. Isil .i. tis fil, 7 uassal .i. tuas fail.<br />
776. lathla .1. etti-lu .i. bee a eti.<br />
777. lara .i. iar-foi .i. fo biartbor bis .i. fo berball.<br />
778. Imdell .i. em-dail indsin eter coire 7 dabaicb.<br />
779. Icbtar .i. ic-tir .i. ic talmain.<br />
780. Irdaire [col 3] .1. ar-derc .i. ar suil bis.<br />
781. Imbaracb .i. i mba iubar eolis .1. turgbail greine.<br />
> Cf. iuill graece intus interpretatur. 0' Mule. 747. " ebraice<br />
O'Mulc. 715. 3 grfco MS. * leg. vel eqaus in ea it. See<br />
0' Mule. 702. 5 glnitbither MS.
66 Sanas Cormaic<br />
782. Irsa .i. airisiu .i. is fuirri thairisius in teg uile.<br />
Uel ersonium graece, ostium latine.<br />
783. Innuraid .i. in-nuu robaith, no in anno rofaidh<br />
.i. in hliadain tairnic and.<br />
784. Inles .i. in- fo diultad, co nach les e, acht la<br />
nech aile.<br />
785. lasc he-usce .i. i n-usce he.<br />
786. Inessclimd .i. esc iiisce; in-esc-lond AUlht, uisce<br />
lond ind .i. srib lond .i. sribli luatb no tren.<br />
787. Icht .i. cinel no eland, ut est Condaclita .i. Cond-<br />
ichta .i. el anna Cuinn.<br />
788. Inbleogan .i. toxal .i. athgabail ind fir fine do<br />
gabá/7 c[h]inaid in c[h]iutaig, co rotoxla side ar in<br />
cintach.<br />
789. larus .i. iarthor, ut est: iarus fis, tuaidsitis cath.i<br />
790. Imscing .i. tech 2 becc a talla imdse.<br />
791. Innbi .i. indc-bi .i. biadh n-inde .i. isna caolanaib;<br />
innbi .i. caoláu.<br />
792. Irchaire .i. iar-chairdius .i. cara egnairce, lit<br />
dicitur: irchar each finechair.<br />
793. Indtile .i. lestar mbec a talla digh.<br />
L.<br />
794. L]aoch a laico .i. on tuata.<br />
795. Laichess .i. laoch 7 fees, is din feis foas la laoch.<br />
796. Lugnasad .i. nasad Loga inaic Ethlend .i. aonach<br />
nofertha lais im t[h]aite foghmair in gach bliadhain im<br />
* A quotation <strong>from</strong> the luterrogatio Ciunfáelad (ed. R. I. Best,<br />
Ériu IV, p. 162) : iarus fis, tuathus oath. 2 tech tech MS.
Sanas Cormaic<br />
thoidecht Lugnasad. Cluiche no aonach, is do is ainm<br />
nasad.<br />
797. Lelup .i. lu-lep .i. hi each mbecc. No lenab .i.<br />
lenis ab[b]ati .i. patri et matri .i. larsindl lenas ab[b]atim<br />
7 matrem. Aliter: lelup .i. lii-pell .i. lit gach mbeg, pell<br />
ondi is pellis .i. maoth.<br />
798. Lesraac .i. lis -mac .i. arindi dofuissim [lis] don<br />
fiur no don mnái intí is lesmac do nechtar de. [v. 272,<br />
col. Í] Sic lesathair 7 lesmathair. Les 1 diJm quasi lis .i.<br />
imarghaiP no debaid^.<br />
799. Legam .i. ligem .i. don ^ lige ligess in t^-etag.<br />
No Hgh-aith .i. aith fri ligha. Ni aire em nat^ fosad Bom<br />
fri cech n-etag ceni betis llga uime', acht as^ menciu<br />
araclallathar 'J<br />
uesstimeutum.<br />
67<br />
7 fossaimt[h]er a n-etach liga quam aliud<br />
800. Leccond .i. leccend .i. lethc[h]end.<br />
801. Lasamain, ab eo quod est laisim .i. each n-an.<br />
802. Lemlacht .i. lacht teith .i. lem each teith.<br />
803. Loch dede fordangaii-i'^»: loch .i. dub, ut dicitur:<br />
asoilge 1' laith loeh-bronda .i. dub-brondae, cid dorche samad 12<br />
caich 7 cid riindae riam 7 larom, docruide i^ a runa 1^ laith<br />
d'ol. Loch ámo X. uile, unde dicitur lochdub .i. uiledub.<br />
804. Laarg .i. leo-arg .i. leó ball 7 arg laoch; ball<br />
daglaich indsin i\<br />
805. Lorg i. liii airg .i. laich 1; no lar-ricc.<br />
806. Lam .i. liiam in c[h]uirp.<br />
1 sic L lis MS 2 immorgal L ^ debuid L * dind L<br />
'•> '' an L, in H^ uad L, na H' ' imbi L ^ is L<br />
8 aracialltar L '" fordiugair L " assuilgi L >^ samud L<br />
" docruidi L " rruna ii' '^ .1. a liage add. L<br />
5*
68 Sanaa Cormaic<br />
807. Lamas .i. lam-fos .i. fos laime.<br />
808. Lamand .i. lam-ind .i. ind na laime eidigthir i dl.<br />
809. Lauda .i. In each mbec, iiair is é mer is langa<br />
isin laim é^.<br />
810. Lie ab eo quod est lidos [XiD^og] gracce^ inter-<br />
pretatur lapis.<br />
811. Láith .i. dede foidangair ^ .i. laith gaile 7 laith<br />
med, lit prediximus. Eter laitlie Lugbai ll sula socbará<br />
•i. a med Lngbse cerd[a]6 dorumidir^ Faclitna a n-argat<br />
ar na bii 7 rl. Intan tra is for?ail foridmbi, is and<br />
sluindid hoc.<br />
812. Langp[h]eitir .i. anglis insein; lang .i. fata, pheitir<br />
ivamorro glas. Langpbetir áuliu A. glas fota .i. itir cols'*<br />
n-iarthair 7 cois ^ n-airtbir biis ^. Non sic aurc[li]omal .1.<br />
aur-accomal .i. itir da c[h]oÍ8 n-airtbir biis 10.<br />
813. Lecht ab eo quod est [col. ;?] lectus.<br />
814. Long bis for muir, ab eo quod est longaH.<br />
815. Luac[h]uir .i. taitnem, ab eo quod est luceo uel<br />
lux .i. soillse.<br />
cormaB.<br />
816. Lebor quasi libor a libro.<br />
817. Lot quasi lot, ar is lot do mnai merdrechus 12.<br />
818. Lát[h] quasi lut[h] ^K<br />
819. Loman .i. lom-fand, sech is lom is fand.<br />
820. Lait[h]irt .i. lait[h] ort .i. lait[h] ronorti^ [.i.] ol<br />
1 etithir L ^^<br />
fil forsin laim L ^ greco MS. et add. L<br />
* fordiugair L ^ sochalr IP * moid Lugbai cherdda L<br />
' dorrumidir L ^ chois L ' biid L '" di cboiss airtLir<br />
bid son L " luugua 31S. " uiertricbus L '^ iarsinni<br />
(arsinui i/') h'lthas add. LIP ^* rodnort L
Sanas Cormaic<br />
821. Lugbort, meilius est, .i. ni is ferr, luibgort .i.<br />
gort luibe.<br />
822. Lin a linio [leg. lino].<br />
823. Lene a linia.<br />
824. Lanomain .1. lan-somain o c[h]ach dib dia chelei,<br />
ar is lethsomain nechtar de sech araile. Aliter: lanamain<br />
quasi lenamain, ar nl fil etarscarad doib acht ar Dia.<br />
825. Lethecb .i. dede fordongairi; ainm cétamus do<br />
o[h]eniul eisc dianid ainm lethech ar a leithe 2<br />
69<br />
7 ar a<br />
t[h]anaideta3, ar is mor lethet neich de bis ind-ocian.<br />
Ainm dawo do losait arindl Iethait[b]ir bairgin^ fnirre,<br />
Rmail ismbert Cruitine file. Fechtns luid do t[hjig araile<br />
eciss'^ 7 a gilla laiss .i. écsíne éiside co menmuin fithidire<br />
lais. Farrolaig diclhi Crmtlne fadeisin i maig 7 leigis a<br />
gilla do t[h]ig ind eicis do iiigedacht. Dobreth^ aidiii<br />
tairr'' tuirc do i scabul 7 robaoi calleic in t-éces^ oc<br />
agallaim ind éicsíae 7 oc cur sulae tar a frithgnam.<br />
Rorat[h]aig" larom in t-eces mormenmain ind eicsine 7<br />
laiget a frithgnama. Intan iarom robo bruithe in tairr'"<br />
isbert in t-eicess fiad ind eicsine: 'Dofotha tairr"' tein'<br />
.i. is mithidii a thiscal do t[h]einidh 12^ 7 ba co feisid<br />
som cia freacra doberad au t- eicsine do, fobith rociialai<br />
seom in t-eces oc gumaidim ala n-aile n-airec n-inganta,<br />
[col. 3] amhail bid é feissin arahissed no arar(a)dissed ^^,<br />
7 ni rocreid sciumh immorro in t-eigsin. Ba hairo iarumh<br />
isbert in t-eicsin do promhadh iud eicsine: ' Dofotha tairr i"<br />
1 fordingair L ^ lethet L ' thanadetaid L * lethaigther<br />
bairgen H^ = ecess MS. '' tobreth L ' tarr L '^ ecis<br />
MS. 9 rorathaigestar L " tarr ii' 'i mithig L ^» din<br />
tein L don tened (sic) H^ '^ aratisserf L, aradised H^
70 Sanas Cormaic<br />
tein', et tiibus uicibus dixit, et non rc.'^pondit ei ad ullura<br />
uerbum.<br />
Lasin dulin atraigli in t-éicsíne 7<br />
téit cnsin maighin 1 i<br />
mbai Cruitine 7 adfet scela do 7 ismbert^ fris a n-aitliesc<br />
roraide^ in t-ecess .i. 'dofotha tairr tein'. 'Maith' ol<br />
Cruitine, ' intan isbéra^ aridisi asbera-su^ fris oca .i. 'toi<br />
lethaig foin fris adaind 6 indlis' .i. toi lossait faon fris<br />
.i. fon tairr 7 frisnindle " caindil dia deicsin dus in bniithe<br />
in tarr.<br />
Intan Auliu dofeisid in t-eicsTue isin tigh tall dixit in<br />
t-éices a cedna 7<br />
dixit in t-éicsíne a cetnai 'toe let[h]aig<br />
faon fris' 7rl. 'Maith seen»', ol in t eices, 'nlbni ecsine<br />
rotormai amneí*; is i n-ocns ata Cruitlue; congair i" de<br />
muig!' Cowaccrad larom. Ferthair failte friss 7 dobrethn<br />
biadh u-aill i coire do 12<br />
7 ba bee a mcnma 13 de<br />
in t^^-eicsine foblth cotnaitib in t-ecess ce cbotnaiclestar<br />
Cruitine,<br />
826. Leos .i. imdergad imadergt[li];tr ^^ duinc iarna air<br />
no iarna ecnuch i^.<br />
827. Léosi^ .i. soillsi, ut eat isini'^ Duil Rosgadaig:<br />
grinniud loess i"<br />
.i. dlbud^o soillsi .i. caindle. Item, agaid<br />
fir ima leos luinit[h]er2i .i. imatimchclla soilsi.<br />
828. Luacbarnd quasi lucernd .i. a lucerna.<br />
829. Lacha .i. Iichiu22 í quam aliae auess.<br />
''<br />
' bale L asbert L<br />
' asberasom MS., asberasa L<br />
" ' son L rodtorlnnai L<br />
''^ dosuidiu L " inenmac L<br />
^^ héciidug L " lóes L<br />
•' roradi L * asmbéra L<br />
'• frisadaind if^ ' frisindle L<br />
'" cotugair L " doberar L<br />
'"^ '• iu L immandergthar L<br />
i**<br />
in L ^^ luis L, leos H^<br />
^» dibdud L '^'<br />
aisred fir imuie lois luiuetbar L ^- fllche H-
Sanas Cormaic 71<br />
830. Lcndan .i. lenn-sea .i. leind i ainaonar hi, quasi<br />
lend-fuan .i. brat 7 leine uimpe. No aon dia lenand a 2<br />
menma In'.<br />
831. Lccc .i. ar leict[h]ir3 sis 7 suas hi. No le<br />
bid secc.<br />
832. Ledb .1. leth in faidb i, unde dicitur lethar .i.<br />
leth [jp. 273, col 1] lar fir .i. feoil 7 lethar.<br />
833. Lesan ,i. les* each mbolg i mbi lind. Sic eisiin.<br />
834. Loman .i. luamain bis fiiirri. No in-man .i. beg<br />
in manu.<br />
835. Leim .i. iH-eim .i. innd seim he.<br />
836. Lesc .i. leis a aisc. No quasi lose .i. bacach.<br />
837. Lend .i. lee-find .i. lo ^ find .i. ainm do brut find.<br />
838. Loscuirn .i. la hos hi, ar is osin buaboll for a<br />
mbi. No la huais i.<br />
839. Lurga .i. le-urga .i. lo urcbail .i. urt[h]ocbáil in<br />
c[h]iiirp.<br />
840. Lobor quasi lebor, a lepra latine.<br />
841. Lebaid .i. le-faid .i. faide nech'"' le.<br />
842. Littiu .i. lot-te .i. lotan ar tige i 7 tes inti.<br />
843. Lecco .i. leco-hd .i. co cliiais.<br />
844. Loscud .i. soud cuicti ^ conid loisc de ^ .i. bacac[h].<br />
845. Long .i. Saxanberla .i. lang .i. fada, et inde<br />
dicitur loúges.<br />
846. Luac[h]air .i. liuc[h]-úir .i. fliuc[h]-uir uimbe-'.<br />
847. Letrad quasi latratio 'o. No let[h]ar-soud .i. soud<br />
in let[h]airii.<br />
1 lend H' « om. H» » araleict/ier H^ * lés -ff»<br />
5 lóe H^ « faidhnecb H^ ' cuige ií^ s j^gg é de H^-<br />
loscc e de .i. uo lescngnd neicli e H^ ^ flich an uir imbi if*<br />
liach in uir imbi If^ ' leg. laceratio " é add. H-
72 Sanas Cormaic<br />
848. Leitir .i. leth-tirim 7 ]cl[h]-flinc[li] '.<br />
849. Lot[h]ar i mbi brachles .i. tinol, ar tiuol na len-<br />
dand cuici, ut dicitur: lot[h]ar (.i. comf[h]inol) nat^ fuair<br />
ar3 dib rigaibh rath.<br />
M.<br />
850. M]odebrot[Ii] (.i. luige*), ol Patraic, quod Scoti<br />
corrupted dicunt. Sic autem dici debiet: muin Duin braut.<br />
Mo de brot .i. mo Dia brat[h]a, ol Patraic .i. is truaillec/i<br />
aderaid na Scoitica^ he .i. mar so is dligedh'' a radha .i.<br />
mui[n] Duiu brant. A mmuia dif?m is meus, a nDuiu is<br />
ed Dens, in^ brant is index .i. brethem.<br />
851. Marc .i. each. Marcagh áidhi, eich imdse^ iais,<br />
ut dicitur buasacpi] in fer lasa mbit ba imdaj i". Airmnec[h]<br />
áono in fer lasa mbit arbuir n imdai 12. Sic airgtech i^,<br />
coilctec[h] !*.<br />
852. Mathair quasi mater, is 1^ ed rotiuailled and.<br />
853. Mid .i. combrec rotruailled and .i. mcd.<br />
855. Met[h]il quasi metil ^\ ab eo quod est meto nel<br />
meta (.i. buain).<br />
855. Mucairbe .i. mac fuirmid, is mac dofuirmed a<br />
dana (.i. no is macdan dufuirim i' a dana).<br />
856. Malland .i. féit[h] bis tar '* mnUach [col. 2] anuass<br />
quasi mullann.<br />
857. Mass quasi a ma[s]sa .i. on c[h]áir.<br />
1<br />
.1. tirim a letli 7 flinch a leth (u-)aile H^ H^ ^ ^^ ii»<br />
' iar n- H^ H'^ * luide MS., luighe .i. mo dia bratha ii'<br />
' corrnpti MS. •= na scotica i/' ' coir H^ ** am L<br />
' imdai L<br />
^"^ nimdai L<br />
'" bái imdai L<br />
'' airgdech B<br />
" arbur i, arbar//', íí"^. arbann<br />
'* '' coilcthecli L ar is L<br />
'" sic L, mctliil MS. " dofuirem L '* tarsa L
Sanaa Cormaic<br />
858. Milliud quasi mi-silliud .i. drochsilliud.<br />
859. Miscath .i. mi-innsci. Scath .i. innsci, avaail atá<br />
Dúil Roscadach.<br />
860. Milgetan .i. maol .i. mol-c[h]ui{én .i. cuit Miiil<br />
dorsada Temro i. Mol áidiu ainm ade daig2 íq xanW no-<br />
ferad forsna ddinib .i. 'tait as, taeit ind!' Inde dicitur<br />
molac[h].<br />
861. Melgg .i. as, arinni mblegar.<br />
862. Melg ámo .i. bas. Inde dicitur melg-teme 3 .i.<br />
teme mbais, no melg-tene .i. tene mbais.<br />
863. Morand .i. mor-find. Ba bed indsia ainm dobert<br />
a mathair do, 7 isbert* roba^ bidba" bais nac[h]itn-epred7<br />
fris in t^-ainm sin. Mac Main immorro^ dobert a athair do<br />
.i. ba muin 10 mait[hj in mac sin, 7 ba bidba^ bais nach<br />
eperel[h] ris ^ ind t^^-ainm sin. Roleltar i3 larom in da<br />
ainm i^ in fer sa i ndim senanma. Mac sim 1^ Coirpri C[b]ind-<br />
c[h]ait immorro.<br />
864. Menadh .i. min-aith .i. áith gonus 7 min fuaiges.<br />
Menad .i. min a inad 7 coel a t[h]olI.<br />
865. Moth .i. gach ferda "^, gach ferindsce, et nomen '^<br />
uirili membro .1, ball ferda'^.<br />
866. Man a manu.<br />
867. Manac[li] a manco ^'K<br />
868. Monac[h] .i. clesac[b], ab eo quod est mon .i. clcs.<br />
869. Met[h]a8s2o a meta .i. on chrlch.<br />
1 temrach L ' deg L * time H ' * asbert L<br />
•'' robad L, robo H^ ^ bidber L ' nac/iadndcbra H\ nache-<br />
berad L " am H^ ' issed aium add. L '" maoin H^<br />
'' epcrad fris L '- in L '^ rolellatar L, rolenustar B<br />
" nainm L ^' som L '" ferrda MS., ferdae L " non MS.<br />
>* ferrda MS. '^ manacho L ^® methoss L<br />
73
74 Sanas Cormaic<br />
870. Molod .i mol-sod; ruol .i. ar a niinca 7 sod ar<br />
a gnatlii 1.<br />
badh.<br />
871. Monmcliasach .i. menma casach, .i. caingnech, lais.<br />
872. Mortcend i. e. ab eo quod est morticinium .i. mar-<br />
873. Moitcern .i. mair-tair-cend .i. cend tar ais co<br />
boband .i. eg oband.<br />
874. Muilend .i. mol 7 ond cloc[h], ar iss ed dede is<br />
muilend im-muilend 2. No mol-onn .i. mo a ail .i. mo a<br />
chloch(a) quam cloc[b]a bron. Mnilind .i. rael 7 linn, [col. .3]<br />
ar is for linn meless.<br />
875. Merdrecli ab eo quod est meretrix, merendo<br />
pretiiim stupri .i. dWgid si fiach a saotbair. Merdrecb .i.<br />
mer 7 drecb; mer .i. druitb, drech .i. baotb. Merdrecb<br />
áldiii ben druitb baotb, ut dicitur: Druitb gacb mer, niian-<br />
ach gacb baotb.<br />
876. Mat .i. muc, unde est isna Brctbaibh Nemcd:<br />
forrííacbtatar mala mo t[h]uinde torgabail.<br />
877. Mand .i. uiuggi, unde dixit ^ Facbtna mac Sencba^:<br />
secbt manda oir forloisctbi fri fialgnuse cona c[b]uradaib<br />
CouchobiwV.<br />
878. Miindu-'' .i. mo a finda .i. ainm baide. Fintan<br />
enim dictus est, unde Maodoc Ferna dixit oc air Mundu ^<br />
maic Tulcbaic:<br />
A cbelen De c[b]umacbtaig,<br />
a mic Tulchain, a bacblaig^,<br />
rue mac n-annsa die muintir<br />
matbair rot-uc, a F'intain.<br />
* ugnati MS., ar ghnathaigbi ifi '^ deide bis a muilend H^<br />
^ dicitur MS. * sencbadalf' ' muuda. MS. " bachlnid MS.
\ n<br />
Sanas Cormaic<br />
879. Mesaa .í. aon is messa do c[h]onuib.<br />
880. Milchú .i. cií ma[i]l .i. rlgb.<br />
881. Mál rí 7 cís 7<br />
argad acht for ruál.<br />
75<br />
file. Inde dicitnr: m n.iis ór r.á<br />
882. Muirend dede fordangair i; ainm céíimus do muáe<br />
,i. mor-find; ainm dawo do gae .i. mí-rind .i. drochrinn fod-<br />
era bás -.<br />
, . :,....<br />
|<br />
883. Mngh-éme da«o ainm in c[h]étna oiirci cetai'atáe / .<br />
ind-Heri .i. Corpri Musc dorat siíe a nEiiían S thir Bretan.<br />
Ar intan roba mór cumacbta na nGaoidel for Breínaib<br />
rorannsat Albain etorra i feranda 7 rofidir each durais dié-<br />
c[h]arait 7 nl bu lugíe notrebdais Gaoidil fria muir anair<br />
quam in Scotia ^, 7 doronta a n-airlisi 7 a rrigdúine ann.<br />
nde Dind Tradui .i. dun tredni .i. tre due Crimtliuind Mo[i]r<br />
maic Fidaig rig Eirenn 7 Alban co [p. 274, col. 1] Muir<br />
nlcht. Eí inde est Glastimbir na nGaoidel .i. cell for bní<br />
Marae bleht*. Iss ed arus 'indsin i rraba Glass mac ^aiss<br />
muQcia' righ Hiruaite oc a muccaib for mess, 7<br />
1*^8 e indsin<br />
rodersaig^ Patraic lartoin se fichit bliadaw^ íarna guin .do<br />
fianaib Maic Con, et reliqna, 7 is dind ráind sin beus áta B<br />
Dind Map Lethain ^ i tírib Bretan Corn .i. Dun Ma/c Lía-<br />
thain, ar is mac indní is map isin bretna2S. Sic rorand<br />
each cenel desiu, ar robui a e[hJutromae a!l3B anair, 7 ro<br />
badar fon e[h]umachto sin eo elaníe eid iar tiachtuiu Patraic.<br />
De siu tra robni Corpre Musg ag^aitHigid sair co a<br />
muintir 7 co a c[h]airde ^. Ni thainic diclm orci in inbaid ,(<br />
1 fordingair L ^ ud dicitur: Birrind os cathcellau. dobrua<br />
na lorg laindech. dercithír muirne mblíthe. foscain scitbo scath-<br />
cellan add. H'^ ^ scoticse MS. * leg. cell for Brú (Stokes)-<br />
^ dedersaich Harl, didersaig L ' bliaduae L ^ Ictain H,<br />
ledhain Harl. « cairdea L<br />
i-_ .k^ MS<br />
\<br />
_^<br />
'^^^^U/aÍj' '^<br />
.^^*<br />
UÍ ih^
76 Sanaa Cormaic<br />
sin a tir nErcnn, 7 iscongrad 1 la Bretn'á cona tarda oircci<br />
i n-áil no a n-ascaid i tir^ nErenn, na á^ caratraid na a^<br />
•^^-'comain go Gaoidelae. Is lií tra chain ro)jui ind in^nií|<br />
sin la Bretna : in * bio^a ínna chinaid dó neocb forsesed ^<br />
a chain no foruásnadfads a " chain. Robái dif?m orci áiní-^'^*<br />
mind i iei\\> charat Cairpri Muse i tirib Bretan, Atr5e"''<br />
Corpri uad. Do chuaidh Aixno Corpri cor fechtas ^ do at-<br />
saighid 9 7 forricc failte, acht immon orcci. Scian amra 'o<br />
la Corpn Muse, iaidenam di or 7 argat ina a hgim 7 ba<br />
set ááámrá 11. Tobert iarow Corpri beoil co mor im a \j, e^fl<br />
heim 7 eonamailt '2 saill 7 bosaill foa. Foraccaib ind scin<br />
ar belaib ind orei. Rogab iarom ind t-orce cocnam ina '3<br />
eimhe co madain. Roluited Iarom ind scin n co nab ^^ alaind<br />
iarnamarach [col. 2]. Dogene iarom Corpri caiss mor 16 de sin .<br />
7 ba bronach 7 condaig cert n-imbi co a c[h]arait. InJnuc<br />
side dawo. 'Icfa-sa in cinaid.^'' sin', ol se i^. 'Ni géb-sa',<br />
ol Corpri, 'acht i i^ fil 1 cain2o Bretan .i. each biodhbha<br />
ioa chinaidh'. larsin tra dobretha ind orci^' ina c[h]inaid<br />
7 dobreth ainm do .i. Mug erne.<br />
Ba banc[h]ú tra in t-orei 7 ba torrach intan dobreth taiijjs-<br />
anall, Ailill Fiaud Bee ba rl Muman ind inbaid sin 7 Cormac<br />
Qa Cuind i righe22 Temraeh. Doindarseanat side foc[h]édoir<br />
cuingid 7 eosuam ind orei. Is é iarom cruth rocoraigcd<br />
etorra: aimaer^s cinnte do olth don choin24 a tig cachae.<br />
1 ascongrad L "^<br />
tbir MS. ' i LB * cech L<br />
"*''<br />
* •' foroesad L, forseisid i/', rofessed Harl^ nofuasnabad LB<br />
'> ' i MS. 8 fechtais L athaigLidi L, aticcsirie Harl.<br />
< ,-^<br />
'» dawo add. Ij " amrae L, ^\aind add. Ji' " conam-<br />
melt L " iud L<br />
móir L, ceist moir B<br />
'* scian L "* conabud L<br />
" '*• chinaid MS. . suide L<br />
"^ cáis<br />
'=' a LB<br />
'^° chain MS. "^' orcbi MS. '^'^<br />
rrigu L ^^ aimsir MS.<br />
** orci if'
o*^*^^^-"" *^'<br />
Sanas Cormaic<br />
Doithid 1 iarom in c[h]ii, 7 rue 2 each cuilén dia cuain<br />
eo n-aprait a celi uade. 7 randsat fir Eirenn etorra3, 7 is<br />
on choin sin orci Eirend, ut Scoti per[h]ibent.<br />
Ba marb tra lartain in t-orci. lar reeib cianaib im-<br />
L^^ jft^Kf<br />
morro fofuair^ Conla mac Taidg maic Cein^ rp49, Ailella —^j. 'UA»^-*>-»<br />
C/*^'Atáíim cloicend lorn ind orci 7 dobert a^^eeist don filid ^/^aa^y^<br />
doluid CO n-aircrij]edal dia athair .1. Máon mac Etna nomen. ,<br />
poete illius. Tethnai iarom in t-écis tria teinm laoido: Cainlf<br />
loiina i tigh6 ui Eoguiii i^i^i tigh ul C[h]uind cachtadatli^<br />
|<br />
' ^^^ ;<br />
do baraind % ia-sa Cáem 1 tigli Corpri Muse Mug-éim^ 9. Cend ^ -^^"^^I^<br />
Mugio-eime indso^i, ind cetnai orci dobreth ind-Eiriu 12.<br />
884. Muma i3 de nomine alicuius regis .i. Echu i-* Mitmo<br />
.i. Eocbo Momo .i. 'mo a greim 7 a greit 7 a c[h]umachta<br />
oldas each ri, 7 is dia anmaim rohainmniged Muma '^ 7<br />
Muimnig dicunt[ur]. ^c. -^jj,,<br />
885., Mugh quasi much, ar is fo muich 7 fo t[h]oQer- ^^<br />
namh foghnama bifc'-^.<br />
|, [col. 3] 886. Mugsaine .i. mug-snime .i. snim blss for<br />
M* ^^<br />
i**. menmuin in mogad *^ '';',<br />
cLl<br />
887. Much tra ainm saindiles do diaid, unde dicitur ^a. c/s«-*<br />
muchad.<br />
888. Mil .i. mel rotrQailled and, quasi mellis .i. mil. ^<br />
J 889. Midach quasi medic ab eo quod est medicus .i. liaigh. - ''^<br />
890. Mér arindí bis ina aonar i^ isin alt i mbi ^% 7 Í83<br />
i n-aonar imteit 19, quasi merulus (.i. Ion) graece, quod uolat<br />
1 doithig MS. ^ rohuc L * a triur add. LB * foss-<br />
fuair H^ » hi L « tonna tige Harl. ' cech tratha Harl.<br />
" each thádath tobaraind L ^ a mughéme L '" moga L<br />
11 olse add. L 1^ here II\ Lérind L " mumu LW^ '* garb<br />
add. L " bis L »« moga L, mogaid H^ " is a búeuur<br />
bith L '»<br />
.i. inna meracht add. L '"a hoenur téit L<br />
^<br />
j<br />
- 'yt*>^^<br />
\
78 Sanas Cormaic , ii<br />
solus (.i. etellalgid [a] aonav), latine Ion, av ni gnath en<br />
^eugle dia c[h]einiél ina c[li]oemt[h]echt.<br />
891. Meracht quasi mer-icht .i. icht mer .i. gnimh raer,<br />
ab eo qu^ est actus (.i. gnim^^ /^ Ui^jJ...-. t^-^c<br />
Ci>frf^4 Í ') 0' ^^^' "^^^'^' -^- •''• Marte .i. dia catha la ^inti, diandai<br />
•^noin,ea Mars. Is do condosecrad in laitbe^ sin 7 in mi<br />
aiandat^ ainra Marsiius .i. mi Marta.<br />
893. Mindech quasi mendic, ob eo quod est mendicus<br />
.i. bvegach.<br />
894. Mart quasi morti^ .i. on bass.<br />
\^ 895. Mortlaith .i. a mortalitate .i. on mortlaith. .,-,<br />
896. Manandaa mac Lir, ceiidaighe amra rol5ui a ninis<br />
Mfinann. Is he luamaire is ^declii. robui a n-iarthur domuin. ^ /<br />
•^"^ Kofiniad trie nemgnacht .i. tna deicsin gne in nime, .i. ind<br />
" OJA" seoir, ind airet nobith ind thsoinind 7 in donend 7 intan<br />
'cdwclaóchlobadh ceclitar de a rre. Inde Sco(ti [et] Britoines<br />
eum deum uocauerunt maris, et^ inde filium maris esse<br />
-^<br />
dixénint (is aire sin dogairdis Scoitice [sic] 7 Bretlmaig deg^ =<br />
in mara de 7 adeirdis corba mac don muir he) .i. mac lir.<br />
De nomine Manannan Manand insula dicta 6 est (7 is uaide<br />
aderar Inis Manand).<br />
897. Mant .i. mo a saint bid.<br />
898. Magh .i. mo is aghusta e oldas in fid. No mo<br />
a aighe .i. a graifne ech.<br />
899. Muinel .i. mo in feoil fair qiiani in chind. No<br />
mo inn eolach atá he .i. fon chind.<br />
900. Mind quasi mund, a mundit[i]a .i. on gloine.<br />
901. Minarba quasi minuitur.<br />
» dia?ido MS'., dianid L ^ couasecrad allatbi L ^ dianid<br />
L * a morte quasi mort L ^ ez, MS. '^ de nomine<br />
manand iusula mauanuau die:^ MS.
Sanas Cormaic<br />
902. Medg quasi mo-idg .i. mo deogh de quam cunctis.<br />
903. Muc .i. mucna a haigaed, ar di geib a munad o<br />
neoch siciit i cainis.<br />
904. Meta .i. mo a fate .i. a fotc[h]ess nime féin.<br />
[p. 275, col. 1\. 905. Mer quasi mur .i. imat, quia fit<br />
mur .i. imat, ar it imda na mera. No mo a uir chaich dib<br />
oldass araile.<br />
906. Mall quasi mollis .i. maoth, ixvaail nii betli<br />
cnaim and.<br />
907. Mer .i. mo a ir .i. a ferg.<br />
908. Menic .i. moo tic .i. metic bad cert and .i. cend-<br />
foc[ii]ra3 uil and immedhon.<br />
909. Mor .i. moo a iur .i. a feoil.<br />
910. Mur .i. mo a úr .i. a talrrm.<br />
911. Mi quasi me 2 a indsci.<br />
912. Munchille .i. man-cbail .i. man lámh 7 call comet.<br />
913. Muir i. e. a nomine mare 3.<br />
914. Melltiuch* .i. tech mellis.<br />
915. Mescan .i. do mescad ind loma assas.<br />
916. Mesci .1. mo do aisc hi quam in c[h]iall5.<br />
917. Mess quasi mos, quia fit in ussu lignorum fructus.<br />
918. Mullach .i. mul-oach .i. cluasach.<br />
919. Mala .i. moo a llo'^ oldas in t-edan.<br />
920. Malland .i. na malach no fainne oldas in mala fein.<br />
921. Miiad mullaigh .i. medon in mwWaigli.<br />
922. Mell .i. milliud» e, no millti.<br />
923. Muine a munio ^ A. daingnighim.<br />
924. Molt .i. mo a ailt no a folt no a suit .i. a feith 10.<br />
1 sibi MS. » .1. add. H'^ => mara MS. * miltiuch 7/^<br />
^ mo de aisg i oldas a cTallaige U" ° sitt MS. "'<br />
« millid JÍ- '•*<br />
muuiio<br />
MS'. 1« íétli R'-<br />
79<br />
alluig ll~
80 Sanas Cormaic<br />
925. Méth .i. mo a feith K<br />
926. Maoth .i. mo is meth.<br />
927. Maothftl .i. maotli 7 fuil.<br />
928. Mass (.i. mo a ass) .i. mo tic as.<br />
929. Mendat .i. mían-áit .i. ait is mían^ la each.<br />
930. Midach .i. mo d'ecliaib e, no maithech.<br />
931. Muinter .i. muin-toir .i. main toirithnecli do neocb.<br />
932. Mlas .i. mo is fos 1.<br />
933. Mecon .i. mo ciness as.<br />
934. Meng .i. mí-eng^ j, drocbengnum .i. drocbenecb,<br />
935. Mong .i. mo a oug .i. a focbaidbe .i. maile no<br />
leitbi no cutui» for a tbi.<br />
934. Mang .i. mo is seng .i. luaitbi mang iua matliair<br />
.i. derb.<br />
937. Muit quasi mutus .i. amlabaii"*.<br />
938. Maide .i. mo a faide quam a letbet. No mo uaid é.<br />
939. Móit .i. mi-ait.<br />
940. Miscais .i. mo is cais í (col 2\ A. casus tuitim. No<br />
mo a scis neicb oc a deicsiu.<br />
latine.<br />
941. Mun .i. moo is en. Uel quasi min a uerbo mingo<br />
942. Mir quasi mur, a nomine mursum^ latine.<br />
943. Mat .i. lamb, unde indmat .i. iud na lam negar ^<br />
and. ladlat \mmorro .i. lat .i. traig. Indlat don cbois dif?m,<br />
ar is [ind] don c[b]oÍ3 in traiccb, et a latitudine dicitur.<br />
944. Mualac/i .i. seiscend, ut dixit Recbtgal ó Siadbail<br />
Slicbt a da gai tria cacb mualacb<br />
cuanacb flescacb feracb,<br />
' fétb J/2 2 mianach H- ^ mieugua i H'^ * auilabar Hleg.<br />
morsus •' nigther B<br />
:
Sanag Cormaic<br />
amail can* a tabairi lamhach<br />
tria condall fand ferach.<br />
945. Muadh .i. uasal no a[i]rmidnech.<br />
946. Midlach .i. medon-lax .i. leth-lax.<br />
947. Mairbill .i. maris bellum .i. cath no imecla.<br />
948. Men .i. bel, ut dictum est:<br />
Coicni ger gonus daine,<br />
m frithit maine mara,<br />
mairg troich tar roi rena<br />
atchi mena mac snama.<br />
949. Meisi .i. urtroighe, nt est Sllabh Mis, dona hur-<br />
troighib rodolba Banba do macaib Miled.<br />
950. Maidinn .i. imairec, ut est:<br />
cuach2 Díarmada^ do Breg barainn<br />
brath dorair^ dia memdatar maidind.<br />
951. Meisi .i. cuimgech^.<br />
952. Mem .i. poc.<br />
953. Meli .i. copcailli. 6<br />
954. Meisi .i. siabra.<br />
955. Mag^(r .i. miniasc.<br />
956. Man .i. lamh, mane a ré[i]mm.<br />
957. Mut .i. gach ngerr.<br />
958. Muad .i. egusc.<br />
N.<br />
959. [N]ia .i. mac sethar, ut dixit Cu Chulaind profetana<br />
de Christi ^ aduentu (.i. ag tarngaire geine Crist) : Nia duine<br />
tiucfae (.i. mac sethar duine ticfae). Ipse est lesus, et aili<br />
dicunt CO rocreid Cu Chulaind o tsin.<br />
» a mberar H^ * .i. rúathar add. H"^ ^ ndiarmada H^<br />
* ndorar -ff* ^ tualaing ii» « .1. capall ií^ ' xpo MS.<br />
81
82 Sanaa Cormaic<br />
960. Nemnall .i. is ed ainm is mo ' [col. 3] do anmandaib<br />
in domuin^ .i. nem-nuall denmae ind aifrind innsin. Nem-<br />
nuall, nuall fer nime uimbe.<br />
961. Niuus-i .i. nin-fos .i. nin rogab fos .i. tonn do-<br />
dechaid dond fairgi aniar isind ár co torchuir isin tir n-ucut,<br />
CO nderna tiprait di. Inde dicitur Corcomruad Ninuiss.<br />
962. Nemeth .i. nem-iatli .i. i n-as dir d'eclais.<br />
963. Nemaith .i. a n-as dir d'ogaib.<br />
964. Nemuath .i. a n-as dir d'filedaih.<br />
965. Neid .i. dla catlia la geinii Goideal. Nemon<br />
uxor illius .i. a ben sin.<br />
966. Nac quasi nee. ^<br />
967. Nith .i. guin duine.<br />
968. Ner .i. tore allaid, ut est isna hAistib^: Fail neir,<br />
net gribe gradaigthi.<br />
969. Noe .i. duine. Unde dicitur: dia ndamae noe for<br />
thir .i. duine for thlr c.<br />
970. Nos .i. nde-fis .i. fios nonbuir .i. tri rigli, trl suid,<br />
tri hespaic, .i. sui litri 7 sui filidechta 7 sui berlai Feine,<br />
7 robadar uile ag denam ind tSenchusa Mair, unde dicitur":<br />
Laogaire, Core, Daire dnr,<br />
Patraic, Binen, Caiirnech coir^,<br />
Ros, Dubt[h]ach, Fergus co feib,<br />
nai sailgi sin Senchuis Moir.<br />
971. Nimb .i. braon, ab eo quod est nimbus, unde dicitur<br />
isna Brethaib Nemeth: Roloisceth a leth fo nimib nimb.<br />
972. Nairne .i. glain. No nairne amail bid naire no-<br />
beth and .i. senberla áidiu in naire n-i sin. Is inand 7<br />
^ moaib L * hEirenn L ^ Ninfos MS. * nécc L<br />
^ A qxiotation <strong>from</strong> a poem cited in the Metrical Treatises, Ir. T.<br />
Ill, 1). 49, 10 « tir i ' See Laws I p. 4. « choir MS.
Sanas Cormaie<br />
isbertha egin, IS gnathbeila eisem tra cidh indiu la<br />
hlrmumhain maxime, nnde dicitur: In fil ni bas toich duit?<br />
Fil eigin, ol inti dia n-imchomarcar .i. nairne.<br />
973. Nith .i. guin. Nie in fer dodgnii.<br />
974. Nethes .i. guin duine, ut est: ni [p. 276, coll]<br />
bidna nethis^ nemt[h]egar3.<br />
975. Nesscoit .i. is é senchas na nGaoidel. Intan<br />
fechtu cath Muige Tuiredh bni Goibne goba isin c[h]erd-<br />
cha og denam na n-armm do Thiiatbaib Dé, 7 búi Luchtire<br />
saor oc denam crund isna gaib, 7 búi Creidne cerd fri<br />
denam semand issna gaib. Dicunt autem Scoti Goibnin<br />
goba faciebat hastas fri teora gresa, 7 ba feith in tress<br />
gress. Dognl áidiu Luchtaine saor na crunda fri teora<br />
snasa, 7 ba feth in snas dedenach. Sic faciebat et Credne<br />
na semend. Dobidgad Goibne asin tenchair na gai^ go<br />
nglentais isin ursain. Doleiged Luchtaine saor na crunda<br />
ina ndlaid, 7 ba lor n-indsma doib. Dobidgad larom<br />
Creidne cerd na semanda a belaib na tenchuire 7 ba lor<br />
n-indsma doibh.<br />
Ceine tra bai Goibne goba oconnisin lithe bine for a<br />
mnái. Adfíadar son do Goibne 7 ba saoth lais 7 ba<br />
etaith n-imme. Iss ed áidhi dogéne friss .i. bai crann ina<br />
laim, intan atfes do a seel, .i. ness a ainm, is uime dognither<br />
ind aurnaisi criadh. Dicain didiu forsin crand sin, 7 each<br />
fer doniced dobeireth fuasmad don c[h]rann sin ind. Ma-<br />
dellad larom in duine, dourgbad foc[h]etóir cnoc and Ian<br />
do lindchrii 7 gur 7 foloisced in duine amail tene, ar ba<br />
he fuath in c[h]rainn sin dianad nomen ness nobith forsin<br />
cnuc. Is aire rohainmniged on anmaim sin [col. 2]<br />
scoit .i. ness cnoc 7 scoit lind.<br />
83<br />
.i. nes-<br />
^ dodngni L ^ nethes MS. ^ nemthigedar L * goa L<br />
6*
84 Sanaa Cormaic<br />
Ness tra cetharda fordangair. Nes cedus nomen an<br />
anmanda. Nes nomen don c[h]nmd, lit prediximns. Ness ^<br />
ainm don aurnaisi chriaah feisin, amail atbert^ aroile ben<br />
gobend ag denam marbnaide dia fir:<br />
Ba dirsan lem sellad fris,<br />
forbir i fraigh derc a nis,<br />
ba binde^ nochandais dord<br />
fri derc a niss a da bolg.<br />
Ness Anno ainm don beim .i. don c[h]récht, ut est isin<br />
t[S]enchas Mar:<br />
a grainib ' gach tomas,<br />
Feinib gach foruss,<br />
a mainib gach mess,<br />
a dirib cuirp duine,<br />
cidhat ill fuile ^,<br />
rohairdiged^ ness,<br />
.i. SLvaail bess aurgnata in baill isin duine i fM?rmit[h]er in<br />
crecht, is fai áano bith a eraic in uerbi " gratia .i. mad i<br />
n-agaidh no i n-etan no i ^ smech forruimther ind athais,<br />
is moide a heraic, amail rogab isin tSenchrts Mar: mad fo<br />
etach bess in cned no in ainim, is luga son.<br />
976. Nert quasi uirt a virtute.<br />
977. Net a nido latine.<br />
97B. Nia .i. trenfer, unde nasc niad.<br />
979. Nod a nota .i. singnum .i. failsiugud neich, unde<br />
dicitur notal .i. not uaille .i. comartha uaille he.<br />
980. Nasc quasi nex, onni as nexo .i. imnaiscim.<br />
981. Nama non-ama, non amatur.<br />
1 dajio add. L<br />
' cit ili a fuili L<br />
^ asbert L ^ binniu L * granuib L<br />
" roliordaiged L, rohainmniged B ' uerbia<br />
MS. « in MS.
Sanas Cormaic<br />
982. Nathan .i. ordeirc. Náth ainm coitc[h]end dona<br />
liuilib aistib eicsi[di]b, unde dicitur nathan quasi nath in-<br />
aon [.i.] ind ollaman.<br />
883. Nare .i. [i]na reib bis .i. in ruidiud tic isin gruaid<br />
7 is do sin is nomen naire. Feile immorro ainm don<br />
einech bunaid.<br />
984. Nathir quasi noitbir .i. erdercaigthir ar a hole. Uel<br />
quasi athir [col. 3] A. aith-air, no na derach ertonaidma herre^.<br />
985. Nai a naue dicitur.<br />
986. Naiscu .i. nescu .i. delidind fil .i. in ne is en.<br />
Nescu áulhi .i. en uisce^ hi.<br />
987. Nenaid quasi non fid hi acht lus. No is cend-<br />
fochrns uil and .i. teine-faid .i. faid in tened bis aicce.<br />
988. Ness .i. anmanda; ni fois^ acht utmall.<br />
989. Nel quasi uel, a nomine uelum, ar is flal e<br />
etruinde 7 grein.<br />
990. Nem .i. nemo uidit oculis.<br />
991. Neim .i. he-fim, ni deog hi; ar fim dicitur deogh.<br />
992. Noin anna.<br />
993. Nonbar a nomine nouem, *<br />
994. Nus quasi nouus.<br />
995. Niia quasi noua.<br />
996. Nin .i. liter, ut dicitur: dar ninu Nede ^.<br />
997. Nen .i. tonn, ut dicitur reim nena .i. dar na tonna.<br />
0.<br />
998. OJUdam .i. oll-a-damh, an^ cethrar ar fichit.<br />
Aliter oUam .i. all-uaim .i. amail is doilig uaim bis fo<br />
> An leg. no nader acher tonaidma herre? Stokes. * nsciííe H^<br />
3 fos H'^ * nonim MS. ^ A quotation <strong>from</strong> Immacallam in<br />
da Thúarad (ed. Stokes §9). « om. LB<br />
85
86 Sanas Cormaic<br />
aill do t[h]ogail, no saigid uaime bis fo aill, sic is áo'úiff<br />
saigid for dan 7 ecsi ind ollaman. No ollam .i. oil- diem<br />
.i. is oil inni dltness .i. cethrar ar fichit. No oU-di-emid<br />
.i. ollam ernes na cesta.<br />
999. Oi .i. caora, undo dicitur oisc .i. oi seise 1.<br />
1000. Oimelc .i. oi-meilg .1. is[i]2 aimser andsin tic as<br />
cairach. Melg .i. ass arinni blegar^,<br />
1001. Oen .i. un, ab eo quod est unns.<br />
1002. Oenach .i. aine* ech.<br />
1003. Oeth .i. luighes no eithech.<br />
1004. Oar .i. guth.<br />
1005. Oech no aoth .i. nama.<br />
1006. Orb nomen uiri a quo Orbraige nominatur.<br />
1007. Ogh quasi ob, i.e. ouum .1. ogh.<br />
1008. Ord ab ordine.<br />
1009. Ólc[h]obar .i. acobur lais ol.<br />
1010. Orn .i. OYgon.<br />
1011. Om in bid, greicc rotruailled and; om ^ [cdffói'}<br />
isin greic, cruor isin laitin.<br />
[p. 277 col. 1] 1012. Opar ab operatione.<br />
1013. Ong .i. foiched' 7 cose, unde dictum est: cosaig<br />
do mac, a Fithil, cotsescait^ a oing.<br />
1014. Orait ab oratione .1. airnaigthi.<br />
1015. Oslucud .i. uas-lecad .i. legad ua comlad suas.<br />
No oslucad .i. aiss-lecad .i. a lecad tar ar hais.<br />
1016. Ogthach .i. oigh-thech .i. oguide a tech dia buith fair.<br />
1017. Or quasi aur ab aurum.<br />
1018 Ore treith .1 ainm do mac righ: triath enim rex<br />
uocatur. Oenach n-uirc treith .i. biadh 7 edach loghmar,<br />
1 seise L ^ jgi jr 3 melgair L * úne B, una L<br />
* luidhe MS. « omon L ' fochid L « cotrescat L
Sanaa Cormaic<br />
cluim 7 coilced, branndub 7 fidhchella, eich 7 carpait,<br />
milchoin 7 eisrechta olchena.<br />
Ore nomen do bradan, unde dixit cend Lomnic druith<br />
iarna beimeim de: 'Ore bree bronnfind bruchtas do magari<br />
fo muirib, ni labar, ni toe tiiathe tore nad ric roimsi<br />
rorannais raind nad cert Corpri'. Is de áUUu bue ind nl<br />
sin. Find Ha Baiscni, is do ropad^ druth Lomna Midlag.<br />
Luid Aidiu laithe n-and Find for eiiairt selga. Doruaraid<br />
Lomna i bfns. Bui bean do Luignib la Find arón^ ém<br />
each roilbe 7 each rofid nognathaiged Find eona fein nobith<br />
ben aurdalta ar a chind in ^ each thir ba nessam do beus.<br />
Batir banbrugaid son 7 batar maithi do imfnlung na fian,<br />
ar nolethad a n-anae tar na tirib co na laimed neeh olc<br />
friu. Teceomnaeuir ^ dif?/u Find fecht n-and i Tethbai eona<br />
fein 7 luidh for eiiairt selgae 7 dorriiaraid Lomnae i fuss.<br />
A mbui side oc imdecht ammuigh co farnic Corpri feinnid<br />
i lligi la mnai Find [col 2] i taidhe *>. Roguid dUUu an<br />
ben do Lomnae a dichlidh, 7 ba saoth lais-som brath Find.<br />
Tie Find larom. Benaid dldiii Lomnae ogum i ileisc<br />
cetharc[h]uir. Is ed bui i suidiu: Cuaille feda' i feilm**<br />
arguit ath[aba] i fothracht. Fer mna driiithe druthlach la<br />
féne^ foircthi is if fraoch for hiialann limm Luigne n. Rofitir<br />
dirfm Find a scel 7 ba dognasach don mnai. Rofitir á'idiu<br />
in ben ba Lomnae rofes. Docoass iarom suide eo Corpri<br />
CO tudchaid side co romarb an druth 7 eo tall a c[h]enn de<br />
co mbert lais. Tie Find don uarboith deud lái co farnic in<br />
colann cen cend. 'Colund sund ein cend,' ol Find. 'Findtae<br />
diin,' ol in flan, 'coich in choland'. Dobert iarom Find a<br />
' de magur L ^ ropo L ^ áror L * as i ^ docoemnacair<br />
L ^ táidin L ' fernae L * felaim L " féinn L<br />
" hi i " hnalaind linim luigi L<br />
87
88 Sanaa Cormaic<br />
orduin ina beolau 7 dochain tria teinm laodse co n-epert:<br />
'Nicon ruba doine, nicon arlaig, nico topaig náis, nicu derg<br />
raigi, ni con niba tore, nicon forn?e, nicon torgrae, nicu<br />
rarbairti a lighe Lomnse. Colann Lomnae so,' ol Find, '7<br />
ronucsat namait a c[h]end de'. Tlcsat dona 2 conuib 7<br />
dosleicit for slicht na n-og 7 fosfuair i fastigh oc fuine^<br />
eisc for indiuin^ 7 bui cend Lomnae for bir ocon teinid.<br />
In cetlucht áicliu rolaad don indiuin ranntse Corpri dia trib<br />
nonbaruib 7 ni thardad dantmir i mbeolu in chind ol soduin.<br />
Ba geis la Find\ Is andsin iarom asbert a cend friu: 'Oirc<br />
brec broindfind bruchtas di magar fo muirib' .i. bradan di<br />
magar, is ed a domnae. In lucht tanaise dorala 6 don teinid<br />
no don indiuin randais Corpri [col. 3] iterum priori modo, co<br />
clos ni dawo in'' cend: 'Rorandais raind fond n-aile n-athraind<br />
raind athbaig iar muig medba mos^ ba toich mo'' mlr metailio<br />
bit fuaitne flanna n lib Liiigne.' 'Cuirid amach a cend, sech<br />
is mifocal dun,' ol Corpri. Co clos ni, a cend do muigh:<br />
'Romechtar cleith curi rith rurt[h]ech agai2 catha cet a mba<br />
mescbaid ba cummJB lib mo agea ba co ndimdae bid i^<br />
moag tein doalassfaid Luigne la Find.' Lasin dodechaid<br />
Find cucu, conid-romarb.<br />
1019. Ócc quasi ác i. e. iuuenes his in acciue^*.<br />
1020. Odar quasi fodar .i. dath foalda.<br />
1021. Oe .i. foe bit.<br />
1022. Oge .i. comlainius cen truailled a corpi^.<br />
1023. Ó .i. cluas.<br />
1024. Olo ab oleo.<br />
* niconarbairt L - dinaib L ^ fuiniu L * indein L<br />
5 fiannu L ^ doralad L ' a i » mós L ° om. L<br />
>o metuail L " finua L '^ age L " biid L '* isi-<br />
naicciue if", hi sine accidia ((cxrjóla) Stokes. '^ i curp ii*
Christ.<br />
Sanas Cormaic<br />
1025. Oland .i. uile-findfad.<br />
1026. Omna .i. fuamna .i. mor fuaim gaithe fria.<br />
1027. Omthann .i. tind he frisin omh.<br />
1028. Onna .i. baetb.<br />
1029. Onmit .i. muit-onna .i. amlabar 7 bseth.<br />
1030. Ord .i. ard .i. calma, unde dicitur ordlach.<br />
1031. Oscur .i. cur dar ess aband .i. leim.<br />
1032. Ossar .i. fer iss 00.<br />
1033. Ottrach i. e. a tractu.<br />
1G34. Otan, viait rugad a fot.<br />
1035. Othras .i. fo thoir Sais .i. a thoir fo liaissle.<br />
1036. Osnad .i. on snuad .i. snim.<br />
1037. Oin .i. inde tic do nech.<br />
1038. Oifrend .i. onni is offerendo 1 .i. idbairt cuirp<br />
1039. Ongad i. e. ab iinguento. 2<br />
1040. Ólc[h]obar .i. ol-acobar .i. acobur lais 51. Uel<br />
ol nomea liqoris normaliqua lingua uel normanica linga est.<br />
P.<br />
1041. [}). 278, col 1] Pjatraic a patricius .i. pater<br />
ciuium qui ad latus regis 3 sedet.<br />
1042. Pell ,i. e. a pelle .i. on c[h]roicend.<br />
1043. Pennait a poenitintia.<br />
1044. Pecad a peccato.<br />
1045. Pato .i. poi-to .i. poi cos; is to áicUu forruim<br />
in pato a chosa, ol ni luga bis find for a dernainn oldas<br />
fuirre anSas.<br />
1046. Propost .i. prepost .i. prepositus nech remsuidigthe.<br />
1 oferando MS., oflfero H' * ungerito MS. ^ reges MS.<br />
89
90 Sanas Cormaic<br />
1047. Port a porta .i. on port.<br />
1048. Paircbe a parucia. i<br />
1049. Para .i. nomen do bloach mara. Ni cech ndlalt<br />
tra rosegar a inne, ni pa machtad tra la nech cin ni<br />
fiastar can doroigh bloach dondi is 2 parn, et alia similia.<br />
1050. Puingcne .i. screbul meidi inbiche, is é sin<br />
screpul nGaoidel .i. oiffing.<br />
1451. Pningin .i. selland imme .i. selland cernse.<br />
1052. Pain .i. bairgen i. e. a pane, nnde dicitur isin<br />
Gaire Echdach maic Luchtai: Mo tbrl finnde^ fomgellsat<br />
im ailt Echach^ ailchetail gaire de loilig find forscing scailter<br />
CO dipil promthair pain la pugin puincern^ la siail cen nach^<br />
cermnas " coimmilg coich bo '^ bitlibl cotammuic midligen<br />
goss geisen cen osmeised conacb inna betha^ baa.<br />
1053. Puincern duliu .i. corn tomaiss sella 7 med<br />
tomais indile .i. in med inbech.<br />
1054. Pend a penda.<br />
1055. Pertic a pertica .i. forrach tomais tire.<br />
1056. Pairt a parte.<br />
1057. Poc quasi pac, a pace, ar is airde sida pax.<br />
1058. Prainn a jprandio.<br />
^1059. Prnil .i. aidbliugud mor 7 metugad, ut, dixit<br />
ÍDgen hui Dulsaine in baiiilethcerd fri Sencban Torpeist .<br />
i mManainn [col. J2] .i. immomloiscet mo d|io n-o piuU. Y<br />
Friscart larom in t-eigess>i di muinthir Senchain .i.<br />
"A- q^ j' in cerdi2 mac bnii^ Dulsaine<br />
Lia[i]c do T[h]ursaige Thull.<br />
' leg. parocLia ' as i ^ finndni L * nEochach L<br />
* pninceirnn L ^ cernDach L, cenach B ' cermnals L<br />
* cuicbo L ^ bethu L i" da L " éscine L '* cherd L<br />
• rr- -^ 4- "^it<br />
L'<br />
)crrvvA
u\<br />
Is de tra roDói i do Senchán inní sin. , Dócorustair<br />
Sanas Cormaic 91 [i<br />
duigh ro'taii im SenchanS cenmotha a t[h]ughan4 ^^^^^^JZl^Ji-^^^^^^-^'^<br />
rrt^<br />
tI'. An romba^ dech do thímthagaib " flatha<br />
is ed bertatar ind écis chena impu.<br />
fer nGaoidel, . jfL^^»<br />
^ ^ *^'*^;<br />
'<br />
fair^^ v- w^. U.t'l^<br />
techt a 2 Manaind .i. fecht n-áinius[a] do ch[or'^c[bJuarto «o^ivi<br />
indi. Caoga egess a llm cCnmothse ecsine. Is ing ma<br />
rodmbaei dicZm ríam im nacb oile éces samail in c[li]um-<br />
Intan tra docúmlaiset for fairgí 7 docorustar a íni no !<br />
urland ^ fri tír, ^ adagládastar "^ gillae écnisc anindustae<br />
ina ndíaid den tír: 'Nomléicid-si lib!' ol sé. Doécet uile<br />
in [njgillae. Ni bu clata leo íarom a lécud cucae,io ar = i^S"'^ Ji^<br />
ba Jse^i leo nip n-éni2 comadus ina n-éill, ar ba dochraid<br />
a ecúscc. Intan cetamus dobered nech a mér for a étaín^<br />
notheged a thaosc di gtir brén for a dib cwladaíb;'^'^ '^^jjh<br />
chongrus crace 1* do tar a roullach co maotban a da im- ,.<br />
dsed. 1^ Ata la nech asitchidi^ batar caib a incbinde ro- -. V"P*T'''rt^*^rf'><br />
mebdatar tria c[li]Ioicend. Cuirrit[b]ir bgh luin a di • ci^v«.t-v*-)<br />
naclae, giaisit[h]ir^ bun cuilind a mbun. Da.lurg^in lom-^^<br />
cííj>-<br />
«/*<br />
\ t^t ciiaola. Di seiritlí birdao ]3recduba foe. Dia' talt'a de in " '^ _ ^<br />
H CAvL cheirt bui.;iiime, i'' ni bu decmaing tecbt dl^^ for imirgi a<br />
^'^'''"J haoqar, mana 19 fuirmitbe clocb fuirre,2o ar imat^i a mil.<br />
Doiiucart gutb mor22 fn Sencban {col. 5] 7 isbert^»<br />
'fris: 'Bern torbacbful-sa^i duit-si oldas ifld-tte-«e-4ndr i€-<br />
•*<br />
y.- > -\^^ . M- V.J. AóXL<br />
"^<br />
1 búi L \ L 8 cid add. L * thugain L ^ arrom-<br />
búi L « timtagaib MS., thimthaigib L ' dochorsatar aur-<br />
lunn L 8 thir MS. ^ atagladastar L >" chncu L " ar fee<br />
Harl. ^'^ ni bu en L " di chulaid L ^* chraiche L<br />
»5 imdaid L 1« assidcid L " imbi L i» di techt L " manLL<br />
2« fuirri L " imbud L " dorriucart co mmor L =3 asbert L<br />
^^ bea torbacha-su L<br />
'd;-tc~iil-'?j^^<br />
-W^<br />
'I
cl^A^-^'^S<br />
'j^<br />
'^'^'^ ^<br />
^r^JÍ»-^^<br />
"~<br />
4^-*^<br />
92 Sanaa Cormaic<br />
(^.Jlr^i^<br />
no in de foruallach forbaoth fil immut', 'In sétir lat' ol<br />
Senchan 'tuidecbt íarsin luH isin cúrach?' 'Promfit', ol<br />
se. Cingthe^ íarom Tarsin luidh isin curach, luaithidir<br />
íocbaid iar forgarmain, co mbai isin c[h]urach. Ba euaill<br />
tra CO rroibdithe in curach cona lucht ariúdí rombrogsat<br />
roime-sium^ insindara leth^ in lestair 7 in leth^ n-aill<br />
. dp-sum, 7 atbertatar.^ amail bid a'' haongiun: 'Dotrorbai<br />
peist, a Senchain; bid 8í § do muinnter uile acht cownérnam<br />
jt^-vs-^^"^ BO cownérlam doc[h]iim tlre'. IS de sin tra robai do-sum<br />
'vi^j*''^ Senchán Torpéist .i. Senchán dororba péist nó paist.<br />
Recait íarom i Manaind. Fonacbat^ a cobiach i tír.<br />
A mbadar áidiu 1« oc imt[h]echt larsin traigh, go facatar 11<br />
in tsentuinne moingléith moir larslni^ carraic, ut poeta dixit:<br />
Sentuinde ocus senbachlach,<br />
^'^^'^'^ , rop sés rophuisi3 a crínfeis,<br />
or^Ai^' ^ acht nochanfognat Mac Dé<br />
ís ní thabrat a prlmleis. ^*<br />
Amlaid bui in c[h]aillech for in traigh, ag bnain na<br />
temnuige i^ 7 in murthora/d olchena. Áiregdai grata '^ a<br />
cossa 7 a llamha, acht natmbúi etach maith n-impe, 7 bál<br />
anféithi' gorta fuirre 7 ba líach eon immono, ar ba siei in<br />
bainleccerd ingen i^ Ui Dulsaine di Muscraige Llach i^ Tuill<br />
a crích Úa, Fidgenti. Dochnaid idhe^o dicZm for cuairt<br />
ÉirewM 7 Alban 7 Mannand 7 ba mail) a muinter uile?<br />
Bái íarom a brat[li]air mac úi Dulsaine, cerd amra sidhe,<br />
áano ac a hiarmoracht fo crich[a] Éirenn 7 nís-fu^iir,<br />
1 iarsind lúíth L ^ cingthi L ^ riasom L * asindala<br />
leith L ^ issalleth L " asbertatar L * asind L « da«o<br />
>" hi tír add. L " conacatar L<br />
add. L 9 dofócbat L .<br />
" forsin L '"<br />
.i. squap aduacail >*<br />
.i. a primite '^ femna L<br />
" gratai L " anféih L " ingin MS. ^^ ^o thiv<br />
líacc L gi^e L<br />
ío-t^lr
Sanas Cormaic<br />
KW-r<br />
7 rl. Antan áidiu atconnairc in taentainde [p. 379, col. 1} , , /í-vninna<br />
fleicsiu immuscomarcair i cibtar be. 'Ma[i]th i[n] re<br />
7^^'<br />
» ,^ „.„.<br />
/oMi'ci j<br />
fj^{.<br />
0r'<br />
'^inmídcopQairc: Seiic[h]an eges Erend uile ind so<br />
'Rombia em', ol Senchan. p,.
94 Sanas Cormaic<br />
'Is me em', or i<br />
^^^ .3«-^<br />
si. Fothraic[th]er larom la Senchan<br />
di.2 Dobret[h] dechelt n-amra uimpi^ 7 tainic* la Senchan<br />
doc[h]um nEirenn. ^<br />
Intan tra tangatar doc[h]um nEren,d^ conacatar in<br />
[njgillse remepertae, J »? ba hoclach ruítíientae ngh[d]ae<br />
romor roisclet[h]an mbrmileta eseom, co muing orbuidhe<br />
/^j^
Sanaa Cormaic 95<br />
1066. Pellec .i. bél-écc .i. eci ina bel. No pellet .i.<br />
pell- set .i. seta pellis^ impi .i. a croicend.<br />
imbi sé,<br />
1067. Peist quasi pestis .i. teidm.<br />
1068. Pistoll .i. bis toll .i. toll bis and.» No toll<br />
1069. Putraic .i. poit-ricc .i. potus regis bis inte.<br />
1070. Partchuine .i. partem canis habens; no a part[e]<br />
gontar hi; no a partu'* communi.<br />
1071. Pulla» quasi bulla/' a verbo bullio .i. bolgaigim.<br />
1072. Pone a puncto ' latine.<br />
1073. Plae .i. ainm inaid reid, a platea .i. on faithche.<br />
1074. Plutad .i. brisiud, a plutone .i. Pluton gaba iffirnn.<br />
1075. Poll quasi toll, 7 cendfochrass tossaigh [fjuil ann.<br />
1076. Penning quasi pan-ung .i. pars in uncia.** No<br />
bend-ing .i. a n-ingnais a bend biss^ .i. cruind. 10<br />
1077. Pol quasi [paul .i. a] Paulo.<br />
R.<br />
1078. Rechtaire .1. rector a rege.<br />
1079. Ross .i. trede fordingair .i. ros fidbuide, ros lin<br />
7 ros uisce. Sain áidiu accuis as rohainmniged each ae.<br />
Ross fidbaide cetamus i. reoi-oss. Ros lin áano .i. ro-ass.<br />
Ros uisce dano A. rofos on, ar nl bl acht for marbuisce.<br />
1080. Remmii nomen do fuirseoir fobith each riastardae<br />
dobeir for a agaid.<br />
1081. Rinntaid .i. nomen do fir aoraid '2 rindass each<br />
n-aghaid.<br />
> eccda H^ » set 7 a pellis H^ ^ indte E^ * parta MS.<br />
5 pullo JT» « bullo H^ ' poncto MS. « uncio M.S. ^ ata if*<br />
" craind MS., cruinn H^ ^^ réim B '^ aorc/iaid MS , serad B
96 Sanas Cormaic<br />
1082. Rout .i. ro-sét i<br />
.i. mo oldas set, semita sou unius<br />
animalis, Alat tra ilanmand for na conairib .i. set 7 rout<br />
7 ramat 7 slighe 7 lamrotse 7 tuagrotse 7 bothur.<br />
Set cétamus ut predictuSc^<br />
Rout .i. da cubat3 carpai 7 da o[e]aechdae imme.<br />
Doronath fri hechroeta no fri hecraite mennota ar medon.<br />
Ramut .i. mo oldas rout .i. aurscor bis ann ar dun rig. *<br />
Cach comaithech^ asa tir dotroicb, dlegar de a glanad.<br />
Slige dawo, doscuet carpa?i sech alaile. Dorronad fri<br />
himc[b]omrac da c[b]arpat .i. carpat rig 7 carpat espuic<br />
ar a ndig cechtar dib sech anaile. 6<br />
Lamrotse .i. eter da slighe .i. dar tSaiscert mennotse,<br />
alaile tar a descert. Fri lesa fri cui doronad.<br />
Tuagrottse, fochren fer trebar conair do ascnam raotse<br />
no sleibe. Is si iarom a fochreicc, anam cach dine no<br />
cach mil immidret cach alablia[dain],<br />
[p. 280, col. Í] Bothar, talla da boin fair .i. alanai for fot,<br />
alaile fortarsnse, ara talla a lloigu ''<br />
7 a ngamna ina farraiZ,^<br />
ar mad ina ndíaid^ beit iurthassio in bo biasH dia eis.<br />
Atat trl 1- glanta do cech se, teora haimsera a nglanaiter,!^<br />
teora tucaite ara nglanaiter: aimsir ^* echruathair, aimsir^*<br />
chua, aimsir 1* chocthse. It eat i^ a tri glanta .i. glanad<br />
a feda 7 a huisce 7 a coclaid. It he achuis i^ ar a<br />
nglanaiter 13 .i. arna heilnet a cairpthiu oc dul for cai 7<br />
arna huilled 1^ echracZse oc techt do oenach. A coclaid<br />
arna esarlaither nech fair oc techt fo t[h]ressse,<br />
» roroset MS. "^ prediximua B ' cumat no da chuat B<br />
* bis for nrdhúnib rig B ^ comaigdech B " araile B<br />
' foratallut a Iseig B « fail b " diaig MS. " bess iurtais B<br />
" bes ^ 1* teora B " nglantar B i" ainiser B '^ e 5<br />
" acsi B >' arnélined JS >« hesarlathar B
Sanas Cormaic<br />
1083. Reo .i. graece; reo enim graecei gelu interpretatur.<br />
1084. Rincne quasi quinque. Unde dicitur: Ferchess mac<br />
Mosecis dixit intan boi Find iia Baiscni oc airim cacli coicir<br />
ar^ n-uair do sluag Luigdech maic Macniadh do chuinchidh<br />
ind fennedo .i. Ferchis. Adacht Ferchess tren foa chnamse<br />
sech Find 7 dolleicci in slig for Lugaid conidromarb 7 asbert<br />
occa rincne quasi carincne rus rig .i. ar ba heth atbeired<br />
Find beus o'trlmed each coicer a uair. Rincni quasi quinque.<br />
1085. Robuth quasi rem-fuath; no robudh di«o .i.<br />
rembuptadh bios.<br />
1086. Retglu .i. ret-gle ar a soillsi.<br />
1087. Roth a rota .i. on c[h]uairt.<br />
1088. Rnc[h]t .i. inar, unde dixit Ferchertne:^ deich<br />
ruc[h]ta derga3. *<br />
1089. Rudrud .i. ro-duradh.<br />
1090. Riiam quasi rom a Roma. ^<br />
1091. Ranc, iss ed is seisiud cenél na mseili. Ranc dicZm,<br />
it e na huisiw'^ arda.<br />
Rach dna, is e rout na maile otha ind etan na maile<br />
corricci in mullach.<br />
Romaile .i. eter in da n-o uili.<br />
Sal tria hassse .i. as a flrmullag moeltar side, co mmbi<br />
a caisi buidi a mullach amail sail duine tria assa.<br />
Buideréid^ da«o,moel a cend uile i ssuidiu co mmbi glelomm.<br />
Imspelip 8 iano -i- bid folt cechtar na da lethc[h]end 7<br />
bid imrot reid otha ind etan corrici in clais in da chuladh.<br />
It he tra in sin se cinela na maili.<br />
1092. Rigan a regina, uel apud Scottos^ rig, rigan uaidi.<br />
1 greco MS. ^ ia,r B ' ferqertni MS. * A quotation<br />
<strong>from</strong> Amra Chonrói. See Ériu II p. 5, I. 4. ^ romse 31S.<br />
• husine B ^ bugerei/i MS. * imspelp B ^ scotass MS.<br />
7<br />
97
98 Sanas Cormaic<br />
1093. [col. 2] Rath a rata latine».<br />
1094. Ruaiw2 .i. lus doheir cuclit [in faciem] 3 co<br />
mmbi derg. Unde dicitur Diarmait Ruanaidh*.<br />
1095. Roscad .i. ro-indsciged ^ .i. dodeocliaidh inn-ord<br />
n-indsci; scath .i. indsce.<br />
1096. Relic .i. a reliqui[i]s sanctorum. Relic ásíno .i.<br />
relis a hec, uel hie, i;el hocc.<br />
1097. Rop 7 rap. Rop áUliu nach n-anmann gonas,<br />
ut sunt uac[c]ae. Rap ' immoivo nach n-anmann dosrenga<br />
chug», ut sunt sues; sed tamen nicissim'' com[m]uniter<br />
dicuntur. Rap dií7m ab eo quod est rapio. Rop ab eo<br />
quod est robusdus,<br />
1098. Ribar .i. criathar.<br />
1099. Ris .i. seel. Risi .i. scela. Inde dixit ^ Corpri<br />
' mac Etna : Cen dll daime risi, rob. sen Brisi ' ^.<br />
1100. Riiad rofesssB .i. nomen don Dagdijeio.<br />
1101. Romna 11 ais .i. lias 7 buideta.<br />
1102. Reidgair .i. coss esscra.<br />
1103. Rer .i. Ion .i. en, et inde dicitur rerg no redg frisin<br />
boin mir; et inde dictum est:<br />
Uindsi chucat in gillgugan<br />
mac rergagain (.i. mac Lonain)<br />
bidh each maith agad ar a chinnchugan,<br />
a c[h]endgucain (.i. a c[h]ind gegain).<br />
1104. Raibceth cethra .i. ro-beiced; beiced .i. bo-guth<br />
.i. guth bo.<br />
1 raithnech ab eo quod est ratis latine .1. raith no raithnech B<br />
2 rnam .i. róeim B ^ sic B * See CZ III p. 204, 12.<br />
'" roindsce B « réill B ' uicisimi MS. « diciinr MS.<br />
» See LL 188 a 1. '» A quotation <strong>from</strong> the 'Second Battle of<br />
Moytura\ See RC XII p. 70. " ruamni B<br />
;
Sanas Cormaic<br />
1105. Rind ii crann, ar is do rinn seine donither.<br />
1106. Renda .i. re nua .i. gach re a tegait, ar ni de-<br />
gress atchiter, acht a n-aill a lo 7 a n-aill a n-oidchi.<br />
1107. Rotta (.i. uisci) 7 rotan .i. on derge asberthar,<br />
ar is rot cech nderg.<br />
1108. Riiss .i. agaidh.<br />
1109. Rosir quasi risir, a risu .i. on gaii-e.<br />
1110. Rucce (.i. nairi) .i. ruadcheo, vel quasi ru-tige.<br />
1111. Ret a nomine res latine.<br />
1112. Rait on rota i mmbi a hinas.<br />
1113. Roga quasi togse, ut dicitur: toga de rannaib2<br />
7 cumal senorba^ la sinnser.<br />
1114. Remor .i. ro-mor; no rem -aire, ar is aire a<br />
imarcraidh.<br />
1115. Ron .i. animal, on rosnam doni asberar de.<br />
1116. Ronna immorro quasi sron-unna .i. ton[n]a srona,<br />
quia est unda .i. tond.<br />
1117. Rath .i. baile .i. on rates * asberar.<br />
1118. Rlasc .i. ro-uisci, no re-uisci, no esc^ riam.<br />
1119. Rind seine .i. ro-ind .i. inn cech barr.<br />
1120. Rot .i. ro-fada teit tar techtse, et inde dicitur echrot.<br />
1121. Rastal .1. ris talmuin benas, uel quasi trastall<br />
.i. tris toll bis a coss.<br />
1122. Rose 7 ruse .i. on ro-aisced [col 3] bis forru<br />
asberthar.<br />
1123. Rebbad quasi ribbad .i. riab^ doberar tairis.<br />
1124. Ronnaire .i. ronnad doni don bind 7 aire ainm<br />
coitc[h]end cech grada flatha i tuaith.<br />
1 a «0 i MS. 2 See Laws II 280, 26. » Ibid. I 206, 20<br />
and IV 38,13. * rathes B^ ^ else 5« « rib ii'^<br />
7*<br />
99
100 Sanas Cormaic<br />
1125. Rasmoel .i. ron.<br />
1126. Reatus .i. bidbanas.<br />
1127. Rincne .i. ainm sleige.<br />
1128. Sjanct Brigit .i. noebBrigit.<br />
1129. Suil quasi sol, ar is treithi ata soillsi do duine.<br />
Suilsi ab eo quod est suil. Sol a sole .i. on grein.<br />
1130. Sobraig a sobria .i. on subachus.<br />
1131. Sen[od] .i. a synodoi.<br />
1132. Salonn .i. sail-onn .i. cloch sail, unde dicitur saile.<br />
1133. Sanas .i. sain-fis.<br />
1134. SroU .i. soillsi, unde est aput Scotoss áiti srol<br />
.i. dies solis.<br />
1135. Segamla .i. blichtmaire. Seg dicZm .i. blicht, ut<br />
est isna Brethaib Neimed: meser buar a segamlai .i. ara<br />
mblichtmaire.<br />
1136. [Sméróit .i.] smer-foit .i. smer tine 7 fuait<br />
fuidell 2.<br />
1137. San .i. rifnget^.<br />
1138. Sirem .i. iarsannl sires luc do luc in capite<br />
et in toto corpore.<br />
abbati &.<br />
1139. SeiT a serra.<br />
1140. Snuadh .i. folt.<br />
1141. Secc 7 secda ondi as 8ic[c]u8.<br />
1142. Secnap .i. secund-ap .i. secundus abbas ^ uel<br />
1143. Secht quasi sept, ab eo quod est septim.<br />
1 sic B senado MS. 2 fuigell MS. ^ rii frigrit B<br />
* secnnda abas MS. ^ abate MS.
1144. Sé ab eo quod est sex.<br />
Sanas Cormaic 101<br />
1145. Spirut ab eo quod est spiritua.<br />
1146. Spiracul ab eo quod est spiraculum.<br />
1147. Sponc ab eo quod est spongia i.<br />
1 148. Sest nomen do medon lai, quasi sext, a sexta [hjora.<br />
1149. Semind .i. sem o ind2.<br />
1150. Screpul quasi scripul, ab eo quod est scripulus.<br />
1151. Sceng .i. imdae, unde dicitur imsceng .i. both<br />
bee imma timchellae imdse. Inde dicitur: ferr imscing<br />
adbai-s il.<br />
1152. Sorb .i. locht, quasi sord a sordendo .i. on tsalchar,<br />
1153. Slabrad .i. slabar-Iad .i. iadad cumang [.i. slabar<br />
each cumang 7] ^ eslabar .i. each fairsing.<br />
1154. Samrad .i. sam ebraice, sol latine, unde dicitur<br />
Samson .i. sol eorum. Samrad diu .i. riad rithes grlan,<br />
7 is and is mo doatne^ [p. 281, col. 1] a soillsi 7 a<br />
airde 7 rl.<br />
1155. Sen ab eo quod est senex.<br />
1556. Senser .i. senex 7 fer.<br />
1157. Sailchoit .i, sail-choit .i. coit coill isin c[h]ombric.<br />
Sailchoit .i. coill mor ^ do sailcetain [robói] ' and prius.<br />
1158. Sadb .i. so-adbae.<br />
1159. Serb .i. ingen Sceithirni áxuad di Chonnachtaib.<br />
Is i rosaide * feda Atha Luain .i. Bron 7 Dubha 7 Daur-<br />
debeoil, intan rodal (.i. ic Ath Luain) na teora dala fri<br />
Corbmac Conn-Loinges mac Conc[h]ubuir,<br />
1160. Sin .i. cruind. Unde sin Maic Main .i. sin boi<br />
^ sponcia MS. * seim coa liinn L Cf. séim eo hind,<br />
LL lS6a29. ^ adbul L ádbai B * sic LB ^ doaitni L<br />
« moir MS. ' sic i bi £ « rosádi L
102 Sanas Cormaic<br />
imo bragoid fri foicliilU firinde. Intan atheveth fliinde<br />
ba fairsing, ba cumang intan atbered go. No eipistil boi<br />
immo bragoit fri foirgell firinde.<br />
1161. Serrach .i. serr gacli n-HachalP, each n-ogla.<br />
Inde dicitur: serr cech n-ogdamh. No serrach .i. seir-ech<br />
.i. i ndlaid^ a mathoj bis. _<br />
1162. Scuit a Scota .i. ingen Forainn rig Eigipti.<br />
1163. Sath .i. biad; inde dicitur saithech.<br />
1164. Sanb .i. mac Ugaine Mair, unde Magh Sainb.<br />
1165. Segdse .i. cosmail fri seigh é ar a feige 7 ar a<br />
glicus 7 ar a gabailchi.<br />
1166. Sobaltoir .1. sepultur a sepultura .i. relec na*<br />
duineba .i. mag mar a n-idhnaictis .i. na genti.<br />
da ech.<br />
1167. Saim .i. cech corait cid eter da dam, cid eter<br />
1168. Ség^ .i. OSS allaid. Unde dicitur seguinidh^ .i.<br />
fer gonas ossse.<br />
1169. Sanct ab eo quod est sanctus^.<br />
1170. Sen .i. lin a ngabar ^ coin, unde senbretha 7<br />
seaairecht.<br />
1171. Segon quasi segen .i. gen segdsB, ab eo quod<br />
est seng each ségdíe isin Duil Feda Mair.<br />
1172. Sau .i. soer, ut est isna Brethoib Nemed : fairc-<br />
dither 9 mairc mathse i*^ maccuib sau sochraite 11.<br />
1173. Sab .i. so-ssebtha, no asa a soud.<br />
1174. Sop a sopinis [stopinis], ar is fuidell 12 tuige e.<br />
• forcell L forgeall B » nachell L uallach B ^ inndiaig<br />
MS. * nan L relicc duinebaith B ^ séá L ség B<br />
^ sédguine L séghuinecli B ' scanctus MS. * i ngabthar L<br />
3 faircditeir L "> mathi L ^' socharde L '^ fuigell MS.<br />
fuidel if»
Sanas Cormaic<br />
1175. Srian quasi frian, a nomine frenum.<br />
1176. Sron .i. sriiaim ena .i imat nsqne.<br />
1177. Srathar, ar sreith na n-esnad blti.<br />
1178. Srand .i. sron-and .i. ann issin sroin bis.<br />
1179. Sruth .i. sruaim etha .i. imat eisc inte.<br />
1180. Stad a verbo staa .i. tairisim.<br />
1181. [col. 2] Stab a stando .i. ara chomnairti.<br />
103<br />
1882. StJiall .i. ia di Tail idi .i. di leinid. Uel quasi<br />
stiad .i. is di iadtar in muincbille.<br />
1183. Sgian .i. is gse ?en í^ .i. a hém
104 Sanas Cormaic<br />
anáil Mórainn maic Miíin: laind lais sethar sorar .i. lais<br />
ar siur anar ndainib la Dia 7 berid mac ndo 7 rl. 7 bid<br />
aonta do fri Dia 7 dosngegha ar a genus 7 a naibe 7 a<br />
feile 7<br />
rl. Ata áono nomen coibnesto don an maim si isin<br />
Duil Feda Mair .i. sithothar cech tren.<br />
1198. Tjriath .i. rig treime ethse iathse (.i. íarsinní<br />
tréith n-ethas lathse).<br />
1199. Ti .i. brat .i. breo ar fuidi.<br />
1200. Tort ,i. bairgen .i. nomen de sono factum, i. e.<br />
torteni .i. bairgeneni.<br />
laic 7<br />
1201. Toisc .i. uoluntas hominis. Nach ni iarom is ad-<br />
is laind la duine, is ed isheir 'is toisc' (.i. is tol dam).<br />
1202. Trlath tra treidi fordingair .i. triath ri, triath<br />
muir, triath tore. Deiligther áidhi ina remmenaib .i. triath<br />
ri áidiu, tréith a réim, triath muir .i. trethan a rieim, triath<br />
tore .i. tréithi a reim. Triath .i. ri, tir-sith a taithmech.<br />
Triath .i. muir, tir-uath a taithmech. Triath .i. tore, tir-sod<br />
a taithmech.<br />
1203. Tinne .i. iubar bados ^ .i. tenn-eo .i. eo tinnes<br />
teinm in c[h]ride co mbi marb de a n-anmandte.<br />
1204. Toreic .i. reic tho .i. aisneis i táu .i. i sanuis.<br />
1205. Tore quasi pore .i. cendfochras.<br />
1206. Tarb quasi a taru, a tauro.<br />
1207. Tethra .i. ainm rig Fomore, ut est isin Ima-<br />
gallaim in da ThSar: iter triuna Tet[h]rach3.<br />
1 fait B 2 bais B ' See RC. XXVI, p- 26 § 97.
Sanas Cormaic<br />
1208. Treb ab eo quod est tribus.<br />
1209. Tenlach .i. tene-lighe.<br />
1210. Teirt a tertia hora i.<br />
1211. Tet nomen de sono factum.<br />
105<br />
1212. Temair .i. te-mur .i. mur Tea ingine [col 3]<br />
Luigdech maic fthíe^. Temair .i. giec rotruailled and .i.<br />
teomoro i. e. conspicio. Temair áidiu cech locc as mbi<br />
aurgnam deicsi iter mag 7 tech, ut dicitur temair na tuaithe<br />
7 temair in tighe.<br />
1213. Tem .i. each ndorchi, unde dicitnr temen.<br />
1214. Tenlam .i. spreid .i. tene lamse.<br />
1215. Teilm .i. tell-uaim .i. tobse iall 7 a n-uamann.<br />
1216. Trogen .i. gein 7 trog .i. turgabail na gréne^,<br />
7 as geinithir a ruithni riasin grein isin matoin.<br />
1217. Tipra quasi tobra .i. tobruchta uisci as; no<br />
teipirsiu.<br />
1218. Torb quasi turb a turba,<br />
1219. Toth .i. gach banindsci 7 each femen, quia<br />
nomen est membri mulieris.<br />
1220. Troeth .i. gach neutur i. nem nechtavdea.<br />
1221. Tuilm .i. muliebre membrum^.<br />
1222. Tarr mac Ughaine, unde Mag Tarrse.<br />
1223. Tuirigin .i. ri.<br />
1224. Tuirigin .i, tuili-gen .i. gein tolin .i. tolin^ a<br />
fir asind aicniiid co n-oenaigedar fri fir na screptra,<br />
Ailiter: tuirigin .i. tuir in gena, is e do t[h]enga.<br />
Aliter: tuirigin quasi gein a tuir .i. amail bis tuir mar<br />
oc fulang tige 7 illama esti, sic is ed in teg in domun<br />
1 horee MS. ^ =><br />
Cf. LL 159 a 1.<br />
Cf. EO. XXVI,<br />
p. ISn.l. * muliebri membri MS. ' tollin L
106 Sanas Cormaic<br />
centurach, is! immorro in tuir firinde rechta aicnid. It é<br />
na illama asin tuirid .i. ilchlallse 7 ilchonaire in brethemnuis.<br />
Aliter: tuin'gin (.i. r!) amail asberar isin Dnil Roscadaig:<br />
Nl tulacli 1 fri tuirigin tuigethar tuile mar muirne ^.<br />
Aliter: tuirigin .i. torracht-gein .i. gein torracht torroich<br />
as gach aignmíí i n-alaill .i. gein in firaicnir?, ut Facht-<br />
[n]ai mac Senchai dixit: Fuirem^ gein torrachta doreith*<br />
aicne^ n-oU Adam co n-imt[h]éit tre gach n-aimsir<br />
n-adamra co betha brath. Berid aicned enbethse^ di each<br />
duil derb deisin oen cownoe .i. coss in duine ndedenaig<br />
bias 6 CO bruindi brathye.<br />
Aliter: tuiregin .i. toaersegein^ (j. gein narse^] .i. gein<br />
ngenethar 9 7 a da chois riam ^0 7 a chend fadeoid. Do-<br />
heir á'idiu in tuirigin sin a chosmailisii brethe emnaide .i.<br />
canaid in breithem fassach firaicnz(i 7 roscadh filed, da<br />
cois 12 ina brethe in sin ; a cend fadeoid ^'^ A. in testemain<br />
canoine. Unde dicitur : [p. 282, col. i\ Ni nl nach breth<br />
berar na bidh fri leigend^* leir leirigther, na bl fri is<br />
canoin caid cumthastar'^ nad fri hapstal n-uasal n-astaig-<br />
theri^ nad fri Spirat Noem nertaigther 18, ar is ca[i]d i^<br />
each ret co canoine comuaim^o.<br />
1225. Teistt a teste 21.<br />
1226. Turud .i. tur-suth .i. tur cech tirim 7 suth sin 22.<br />
Tiirsuth ^\d'm \. sin tirim.<br />
s<br />
1 tulaid B '•*<br />
muride<br />
B ^ fuirim LL ^ tairet LL<br />
[ ]ibeta IiIj ^ cusin gendaiue ndedinach bess B ' toere-<br />
geiai LL « nere hL » ngainetliar LL " reime B LB<br />
" do chosmailius B LB ^' do chose B dacbossin LL<br />
" fadeoig MS. »* berair rád iar legund LL '^ nad fri LL<br />
>" cumtastarLL " nascaider LL " nertar LL '=> úcB<br />
cád LL ''o comíí LL *' a nomine testis LL *^ suth 7 sin LL
Sanas Cormaic<br />
107<br />
1227. Tore .i. craide i. Unde Etan ingen Diancecht<br />
dixit: i fondam mo thuirc .i. i fogluasacht mo chride^.<br />
1228. Trefocul3 .i. tri focla^ bite inde .i. da fociil do<br />
molad do brith for cQla ind imdergthse dofarci in tris<br />
focul .i. focul ind imdergthse 7 aire^<br />
1229. Turthaid .i. taurrachtid .i. uerbi^ gratia'', focheir-<br />
dis erchor iiait^ do ermaisin nach retseio. Docuiretharii<br />
obonn anmannse ar a chind 7 gonta no benta^^ no marbthse<br />
a rrec don turachti3 sin, larom asberar turthaiti*.<br />
1230. Tigradus .i. tig-urradus .i. tigba gach ndedenach.<br />
Is é áidiu is tigba 7 is tigurradus .i. intl scarus frisin<br />
main no frisin aon fadeoid i^<br />
1231. Tuigen quasi togen .i. a toga; toga enim genus<br />
est pretiosi'6 uestis. Aliter: tuighen .i. tuge en, ar is do^''<br />
chroicnib en finn 7 ildathach dognither in tuigen filed<br />
a chris sis 's,<br />
7 doi^ braigdib cailec/i loichen''' 7 dia<br />
cuircib c[h]ris suas co [a] 20 mbraigit.<br />
1232. Tap .i. obann no 21 bidg ut dicitur: Ni be^r tap<br />
tigradus is aiti araciallathar tassic an opund22.<br />
1233. Tamlaclita .i. tam[s]lechta .i. tam roselaig na<br />
daine isin maigin^a sin .i. duinebad mor. Doteigtis^'i na<br />
1 nomen do chridiu LL ^ ni fó indam dom mo thuircc<br />
.i. mo chridi im cbliab co fil for crith LL ' trefoclse LL<br />
* focuil LL = air LL ^ uerbia MS. ' taurthait .i.<br />
taurrachdath .i. arose reire LL<br />
" ret LL " tocuirethar LL<br />
" '> foceirddi LL n-uait LL<br />
^'^ gonti no dentai (sic) LL<br />
1' marbthai birrec dii {sic) tairriacht LL >* asrubrad tanr-<br />
that LL '5 is he áidiu is tigradas as tiugaurrad inti scaras<br />
fris[i]n nimun fodeóid LL "^ precioti MS. '' de LL ^^ coa<br />
criss LL 1'' laclian B loachend LL ^o gj^ jg f.^^ ggjj^<br />
suas. coa braglt. 7 rl. LL ^^ .i. LL ^^ is aitte dichiallatbar<br />
tassec opunn LL ^^ muig B ^* Totegtís LL hi tegtis B
108 Sanas Cormaic<br />
tuatha im-muigib moraib i co mbldis ind-aenmaigin beus<br />
fria^ n-eg, fobith a n-adnacuil isna muigib sin ondi^ nad<br />
be>-eth in duineba. Ar mad each ar iiair dib ba^ marb<br />
ina maigin fadein^, ni berdis dia celluib^, ar nl chumcath<br />
in tuathadh ' nobid ina mbethaid dar a n-éisi^, et inde<br />
nuncupantur Tamlachta.<br />
1234. Tendal .i. [col 2'\ tene-dal .i. dal co teinido<br />
.1. cusin inadio in-ataither tendal.<br />
1235. Tralg a tractu, uel quasi ter-rig .i. rig terram,<br />
ar isl benas fri lar.<br />
1236. Truid .i. on treed i mbl asberad, no on traide<br />
.i. on luas donl.<br />
1237. Tru quasi do-ru .i. doig a tuitim; a uerbo ruo.<br />
Uel ti-ru, ar tl tuitme ii ata. Uel a Troia dicitur .1. av<br />
a mince a hairsen.<br />
1238. Truagh .i. tru-agh .i. agusta do gurab tru.<br />
1239. Torsi .i. tor gach tromm .i. tromsi hi.<br />
1240. Truaili3 .i. dir uailli i.<br />
1241. Tellair i. e. a tellure.<br />
1242. Tarathar quasi dair-uath-air .i. fuath na darach<br />
bis fair .i. ar a sice-si em i''.<br />
1243. Tonn a uerbo tundo; uel a tondeo .i. ar ber-<br />
raid in fer don murbach.<br />
1244. Turesc .i. tar-escc .i. tairis tescas each ni; no<br />
diriuch tescas.<br />
^ i mmuige mora Lh ^ ria LL ^ onafib LL<br />
* bed LL ' fessin LL ^ do cliellaib B ' tuath B<br />
ni chutngitis in tuaithed LL ** a n-adnacul add. B atarrnd LL<br />
» tend LL " teuid LL i^ a tutma R'' '^ a beith add. ií^<br />
" truaill H' '* ar a sicci sein H^
Sanas Cormaic<br />
109<br />
1245. Tulach quasi tul-uach .i. liacht inti 7 si 'na tul<br />
.i. nocht, ar is tul gach nocht.<br />
1246. Tairsech .i. tairis astech tiagair.<br />
1247. Tenga .i. te i^ ngabann si .i. in bel tall.<br />
1248. Troid A. obann i, no lUath, unde dicitur: ticfa<br />
i traite .i. co luath. Uel quasi tnt-ait .i. ait 1 la troich.<br />
1249. Traill a nomine trulla .i lossat .i. ar dóire a fognama.<br />
1250. Taccad2 .i. tí-cáid, i. e. ar ti cadhussa bis, no<br />
ar tl chuad ata.<br />
1251. Tir i. e. a terra.<br />
1252. Tunti lia a uerbo tundo.<br />
1253. Traigli .i. traig a lethet. No da [sjraigled doberar<br />
fair ic a beim fein dia thoebaib. No trog-iall-e .i. a lalla<br />
fein, is é a trog .i. a clann.<br />
1254. Tast .i. tie-astas he.<br />
1255. Tlag on toga, ar is taga set bis inti; uel a tego.<br />
1256. Ton a tonitro .i. on torainn bis inti; uel a tone,<br />
fograigim.<br />
1257. Tarrach .i. iiamnach, quia fit tor .i. ecla.<br />
1258. Timpan .i. tim^ .i. sail 7 ban .i. umse bis inti.<br />
Uel quasi simpan a simphonia .i. on bindius.<br />
ngein.<br />
1259. Tagra quasi dagra .i. da n-agra^ bis ann.<br />
1260. Tustall .i. ar tus toltair riasin leim.<br />
1261. Termondd 5 .i. tirma a maine cin a fliuchad imuich.<br />
1262. Tairr .i. arinni taircther ind each biad.<br />
1263. Tar .i. olc, unde rothar .i. roolc.<br />
1264. Torrach quasi tairr-recht .i. roracht a brii immon<br />
1 a wo IMS. 2 tocadií^ * .i. bocc add. H^ * quasi<br />
dagrad .1. dana grad H^ ^ end of line
110 Sanas Cormaic<br />
1265. [col. 3] Trefot .i. Eiiu 7 Manann 7 Albu, unde<br />
dicitur Tre-fot .i. trl foide meini 1 dibertie as each tir dlb<br />
CO ndenta oenaicde dib tre druidecht 7 rl. Inde dictum<br />
est ag tcgail Bruigne Da DergiE : Maidfe rl ala Fuada^.<br />
Cia asberar áidiu Fuada, rectius Fotla dicitur, quae regiua<br />
erat tertia istarum trium insolarum. Tres^ enim erant re-<br />
gine .i. Ere et Fotla 7 Banba. Lege Gabala Erend si<br />
uis plenius scire.<br />
1266, Tiag quasi teg; uel a nomine graeco custodia,<br />
unde bibliotica .i. librorum costodia.<br />
U.<br />
1267. Usarb .1. bas; unde dicitur isind Amra* C[h]on-<br />
roi: ri rodet doiisairb ind-UUtoib^ .i. rodet do Ulltaib a bas.<br />
1268. Udmad .i. ud 7 damnad .i. crand ar lias .i. gobungS<br />
gaibther forsin crand ^ co wdamnaiter a n-ude i comulg ^.<br />
1269. Udim .i. nomen dond rói^ triasa^o teit in^<br />
crand bis forsin ^2 cleith ocon udmad no occa diinad.<br />
1270. Ur .i. treide fordingair: ur cetamus .i. talam; 7<br />
ur cech nua, unde dicitur imm^s vír; ur .i. cech n-olc, inde<br />
dicitur 14; landaorthse 15 each n-ur .i. each n-olc.<br />
1271. Uch ab eo quod est aucha .i. aurgat feda^^.<br />
1 menn MS. '* This seems to refer to the phrase béra<br />
cenn rig alathúathe ivhich occurs repeatedly in Br. D. D., viz.<br />
§§ 80, 102 g, 160. ^ treis MS. * amrath LL « See<br />
Ériu II, p. 5, 12. « gobenn LL ' cethra B cethre LL<br />
•* amuide a combolg indsin B aniide i cumuiig LL " roid B<br />
" tarsa LL " a LL ^^ darsia LL " &mail asmberar<br />
immb LL i" isna Brethaib Nemed add. LL " dosiathach LL<br />
IS uclia .i, clungat LL
Sanaa Cormaic<br />
111<br />
1272. Uball quasi aball. Aball immorro o burg<br />
Etaile dianit 1 ainm Abellanium^, is as tucad sll n-aball<br />
leo3. No uball .i. eo-ball .i. eo crand 7 ball de. No uball<br />
.1. Eba-eill .i. larsindi roellustar Eba fair isind imarbus.<br />
1273. Uim* .i. uma.<br />
1274. Uincbi^ etha .i, liaite 6 ethae.<br />
1275. Ucht n-osnse "^<br />
.i. ucht ostnenta .i. smviameth^ smQ-<br />
aines .i. scrudan^ scriidas in file a n-airc[h]etal. [p. 383, col 1]<br />
In baile áidiu inditscruta, is do is nomen ucht n-ossnse 10.<br />
1276. Uassal .i. uassa fil.<br />
1277. Ua .i. 00 e oldas in mac 7 in t-athair, ar is<br />
toisechu mac et athair oldas ua.<br />
da fid.<br />
1278. Uath ,i. sceH, ar imat a delg.<br />
1279. Uatne .i. uaiti^ suigdigter^s in deilb.<br />
1280. Uall .i. aille asberar.<br />
1281. Uair ab bora, latine.<br />
1282. Uillindi^ .i. uilli na fil and .i. da cnaim no<br />
1283. Uth .i. on tsuth .i. on loimm asberar.<br />
1284. Ulchai .i. cai (.i. tech) na hoili hi .i. tech,<br />
1285. Ulad i^<br />
.i. uilli no in t-aduacal aile.<br />
1286. Usqa quasi susge .i. geir suis (.i. na muici).<br />
1287. Urgal .i. tógbál.<br />
1288. Unach quasi a-nech .i. nighe in á .i. in chind;<br />
ar is á each n-ard.<br />
1289. Urnaigthe .1. ab ore niges nec/i .i. gin inti<br />
chanas ^^.<br />
'^ ^ dianid LL Abellum LL ^ prius LL * uimm LL<br />
^ uinci LL " '' uaitni LL ucht osnse LL * smuainiad LL<br />
* iscrutan LL ^° ainm ucht osnse LL " sceach H- ''•*<br />
uaid H^<br />
»« suidigtar if* i'' uillenu If* i* ulu H'^ '^ canas if*
112 Sanas Cormaic<br />
1290. Uaran .i. uar a en .i. a uisque.<br />
1291. Urla .i. dab, ar is for ur lues hi .i. tosácli;<br />
quia fit ur .i. i tuisech 7 lar each ndeigenach.<br />
1292. Unga ab uncia2 latine.<br />
1293. Ugtar ab augmento, ar donl feu ni nua.<br />
1294. Ustaing .i. uas-toinges .i. na uaisle ca toinge<br />
imma comall.<br />
clmis *.<br />
1295. Ucca^ .i. aicci a oenar ata se.<br />
1296. Udbairt .i. uad beror 7 ni haicci bis.<br />
1297. Umal quasi humilis latine; humilis quasi homo<br />
1298. Uma ab humo, ar is de uir donither.<br />
1299. Umdaim .i. ab umb[i]lico .i. imlicen ^,<br />
1300. Ussarb ut dixit, quasi ass- orb .i. asa orba beres<br />
nech fse.<br />
1301. Uibne .i. nomen do lestor bio a mbi deog, quasi<br />
ibni deog, ar cech deidbli fil i mberlse is -an no -ene<br />
dofuarusccuib, ut est feran, segene, balene, erene; ibine<br />
dicitur fon indus. Arroichled iarom edhad as, co nderna ibne<br />
de. Sic áono suibne intan is do t[h]uirid is dir .i. suibine,<br />
arroichleth dicUu edhadh ass, co nderrnad suibne iide.<br />
1 gach add. H^ * uncsia M/S. ^ ugga -H* * humo<br />
clinis H^ ^ imlecan H"^
114
á height 4. 83. 1288<br />
á chariot 70<br />
á head 1288<br />
abac 83<br />
aball 94. 1271<br />
abb 28<br />
abras 90<br />
ace 90<br />
accuis 10<br />
ach 95<br />
adae 67<br />
adaitair 8<br />
Adam 1<br />
Adamcán 2<br />
adamra 22<br />
adann 69<br />
adart 43<br />
adbae othna 80<br />
adbertaig 16<br />
adna 99<br />
adnacal 93<br />
adrad 3<br />
áed 33. 473<br />
ái 481<br />
aiccicht 88<br />
aicde 84<br />
aicher 11<br />
Index of Words<br />
aiditiu 36<br />
aig 808<br />
aige 898<br />
cáige 161<br />
aigen 55<br />
aiggillne 81<br />
aigne 74<br />
aigrere 73<br />
ailcne 446<br />
ailgess 62<br />
ailt 30<br />
iliininn 04<br />
aincess 89<br />
aingel 72<br />
ainne 14<br />
air- 59<br />
airber 58<br />
airchlnnecli 65<br />
airgtech 851<br />
airmit 404<br />
airmnech 851<br />
airndel 75<br />
aislinge 82<br />
aitenn 56<br />
aithches 52<br />
aithech 51<br />
aithenne 76<br />
aithle 45<br />
aitlirinne 98<br />
aitire 71<br />
álad 87<br />
alclieng 97<br />
alchung 85<br />
allald 298<br />
allud 86<br />
aliusan 25<br />
altan 08<br />
altram 9<br />
am- 23. 92<br />
ambúe 66<br />
ammor 93<br />
amnas 34<br />
aninert 23<br />
amor 92<br />
amos 12. 32<br />
amrath 32<br />
au- 23. 78<br />
ana 31. 443<br />
Ana 31<br />
ana 4b<br />
an air 41<br />
anam 49<br />
auamain 39<br />
anart 37
ander 79<br />
Ane 60<br />
anéim 23<br />
aufobraclit 42<br />
anidan 78<br />
annacb 91<br />
annath 24<br />
annul 40<br />
anserg 17<br />
Antichristos 101<br />
ao 53<br />
apartu 01<br />
apstol 77<br />
ar 13<br />
ara 44<br />
árad 4<br />
arathar 46<br />
arches 15<br />
arco fnin 20<br />
ard 5<br />
arg 27. 804. 805<br />
arget 18<br />
Aristotelea 102<br />
art 26<br />
ascalt 6<br />
ascata 21<br />
ascath 21<br />
asclang 7. 679<br />
astal 19<br />
athabae 63<br />
athair 29<br />
athgabi'iil 50<br />
aucha 1271<br />
auchaide 100<br />
audaclit 38<br />
annasc 54<br />
aurdam 23<br />
Sanas Cormaic<br />
aurchomal 812<br />
aurdiiine 57<br />
anrso 35<br />
axail 47<br />
baath 113<br />
babb 118<br />
Bablóir 117<br />
Bablúan 116<br />
baccat 196<br />
bach 188<br />
bachal 112<br />
bacur 184<br />
bádud 113<br />
báíre 154<br />
bairgen 172<br />
balb 146<br />
balláu 167. 187<br />
bandach 197<br />
bann 200<br />
bar sea 201<br />
bar sage 202<br />
barad 129<br />
barath 127<br />
bare 108<br />
barcne 115<br />
bare 155<br />
barn 195<br />
bás 166<br />
base 132<br />
baten 114<br />
bath sea 753<br />
bath death 63. 114.<br />
135<br />
Be Néit 168. 181<br />
bee 151<br />
béist 106<br />
bél 159<br />
beltaine 123<br />
ben 162<br />
bendach 189<br />
bendacht 103<br />
Bentraige 140<br />
bert 163<br />
bés 107<br />
bet 178<br />
biad 175<br />
biail 126<br />
bidba 152<br />
bil 122<br />
Bil 153<br />
bill 185<br />
117<br />
bille ridiculous 179<br />
bille rag 186<br />
bilthengthach 174<br />
bind 156<br />
binit 125<br />
bir 111. 198<br />
bircli 198<br />
birit 139<br />
biror 121<br />
blind 136<br />
blinn 138<br />
bo 134<br />
bóbaith 135<br />
bocht 175<br />
bodar 165<br />
bóge 142<br />
bóige 141<br />
bol 194<br />
bolg 203<br />
bolg belce 137<br />
boll 120<br />
bómlacht 128
118 Sanas Cormaic<br />
bondbach 609<br />
bonn 170<br />
bót 147<br />
both 171<br />
bóthar 1082<br />
brae 123. 192<br />
bracand 193<br />
braccaille 124<br />
bracht 42<br />
brádchai 144<br />
braga 161<br />
bran 105. 177<br />
brand 105<br />
brat 164<br />
bratán 158<br />
bráth 110. 169<br />
bráthair 111<br />
Bregna 182<br />
breisiu 180<br />
brestaide 173<br />
bret 109<br />
breth 109<br />
bri 149. 191<br />
briar 143<br />
Brigit 150<br />
bind 157<br />
brisc 133<br />
brocóit 125<br />
brosna 119<br />
bruindech 145<br />
biiachail 130<br />
bi'iaignech 190<br />
búaile 169<br />
búal 183. 643<br />
Búanann 105<br />
búaracb 131<br />
búas 148. 199<br />
lúasach 851<br />
búe 66<br />
cac 357<br />
cacaid 394<br />
cadan 334<br />
cáech 218<br />
cáelán 343. 791<br />
cái lament 232<br />
cái road 364<br />
cái house 365. 1284<br />
Ccáid 291<br />
cail 123. 130. 208.<br />
243. 249. 389.<br />
912<br />
caile 243<br />
caiU 339<br />
caill critlimon 237<br />
caillech 389<br />
caimpar 376<br />
caimse 235<br />
caindel 272<br />
caindelbra 279<br />
caincell 370<br />
cáinte 222<br />
cairt 313<br />
cáisc 266<br />
cáise 312<br />
Caisel 391<br />
cáithiugud 217<br />
callait 265<br />
calp 257<br />
Calpdae 257. 354<br />
cam 375<br />
cammon 238<br />
cana 259. 276<br />
cand 519<br />
candae 568<br />
Ganóin 393<br />
cap 244<br />
capall 244. 649<br />
caplait 296<br />
car 260<br />
cardóit 282<br />
carna 260<br />
cárnae 261<br />
carr car 337<br />
carr lance 380<br />
cartait 301<br />
cás 285<br />
casach 871<br />
casal 252<br />
catar 288<br />
Cathal 206<br />
cathasach 245<br />
cathlac 223. 246. 390<br />
cat it 301<br />
caiibar 310. 379<br />
cannna 220<br />
ceilebrad 284<br />
céir 254<br />
cel heave7i 283. 315<br />
cel death 310<br />
celt 289. 373<br />
cendais 335<br />
cendaite 372<br />
cendlá 296<br />
cennaid 298<br />
Cera 384<br />
cerb 381<br />
Cerball 398<br />
cerbseóir 219<br />
cercend 210<br />
cerchail 297
cermna 402<br />
sermnas 397<br />
cern 293<br />
ctrnéne 294<br />
cé':e 224<br />
cetiiern 295<br />
ceticul 401<br />
cétsamnn 290<br />
ceu 226<br />
cicli 227<br />
cicht iil9<br />
cicul 264<br />
cil 317. Í18<br />
cim 304<br />
cimbith 229<br />
cimrnas 228<br />
cin 230<br />
cingices 268<br />
cÍDgít 274<br />
cintecal 239<br />
Cirbae 603<br />
circal 263<br />
clár 359<br />
Clare 278<br />
clariu 307<br />
clas 281. 35£<br />
clé 225<br />
clérech 253. 352<br />
clí 275<br />
clithar set 209<br />
cló 198<br />
cloch 213<br />
clii 351<br />
cli'ilm 342<br />
cm'i 34S<br />
coach 362<br />
coairt 251<br />
Sanas Cormaic<br />
cob 207<br />
Cobthach 207. 368<br />
cocad 346<br />
cocal 262<br />
coceng 305<br />
cocbme 377<br />
cochmine 378<br />
coibche 385<br />
coibsin 292<br />
coic 241<br />
coUctech 851<br />
coimgne 363<br />
coinfodorne 311<br />
coire 399<br />
coire ainsic 361<br />
Coire Breccáin 323<br />
coirpthe 277<br />
col 349<br />
colamua áis 322<br />
colba 286<br />
colcaid 208. 341<br />
coll 287<br />
colt 6<br />
coma 221<br />
comad 358<br />
comla 236<br />
comméit 269<br />
commus 231. 330<br />
conair 233<br />
condoman 258<br />
condud 355<br />
conlé 400<br />
Connachta 787<br />
contracht 345<br />
corb 204<br />
Corbmac 204<br />
Corbre 205<br />
corn 292<br />
corp 215<br />
corrthair 336<br />
cose 255<br />
cosmail 250<br />
coth 302<br />
cothud 303<br />
cotut 326<br />
crann 234<br />
crannchaingel 371<br />
creitir 392<br />
crepscail 325<br />
crescai 366<br />
cretair 216<br />
cride 267<br />
crinda 350<br />
cró 369<br />
cróch 242<br />
crochcuit 273<br />
crochlíath 371<br />
croicenn 242<br />
crontsaile 288<br />
cros 214<br />
cni 280<br />
crú fechto 308<br />
criiach 340<br />
119<br />
cruiruther 211. 390<br />
cniith 247. 386<br />
craithnecht 247<br />
crnmduma 314<br />
cúachnaidm 382<br />
cúad 353<br />
cúaiUe 328<br />
cúal 344<br />
cubachail 256<br />
cuic 300. 388<br />
cuicenn 240
120 Sanas Cormaic<br />
cuif 374<br />
cuil 299<br />
cuindfiucli 387<br />
cuing 333<br />
cuiniu 27<br />
cuinsi 383<br />
Cuiretbar 395<br />
cuirrech 332. 360<br />
cnisil 327<br />
culsnit 321<br />
cuithe 338<br />
cul 309<br />
cullacli 347<br />
culmaire 320. 367<br />
culpait 249<br />
cuinal 324<br />
cnmlachtaid 306<br />
cummáin 270<br />
cumtacb 329<br />
cunnrath 271<br />
dabach 414<br />
dag 91. 438<br />
daif 491<br />
Dáirfiue 444<br />
dairmitiu 412<br />
dál 413. 461<br />
dalb 470<br />
dall 460<br />
dallbacb 489<br />
dam 462. 497<br />
dásacbt 422<br />
dé- 436. 440<br />
deach 447. 500<br />
debaid 465<br />
dechelt 289. 373<br />
dedel 187<br />
dedól 426<br />
deil 430<br />
deinmne 407<br />
deitbbir 420<br />
delg 478<br />
delidin 448<br />
delignd 431<br />
deme darkness 431<br />
deme neuter 449<br />
demes 438<br />
der- 490<br />
der 79. 492<br />
der 467<br />
derb loma 454<br />
dercain 453<br />
dercháined 464<br />
dergnat 452<br />
derniar 490<br />
derna 476<br />
descaid 468<br />
descud 471<br />
dess 466<br />
dessruith 436<br />
di- 407. 418<br />
diamaiu 498. 499<br />
Díancécht 446<br />
Díarmait 404<br />
díbad 486<br />
díburtud 425<br />
díceltair 380<br />
díchmairc 485<br />
die 419<br />
dígal 418<br />
díli 480<br />
dílmuin 477<br />
dimsi 442<br />
dínnim 421<br />
díre 417<br />
dírim 741<br />
dis 406<br />
díscir 455<br />
discreit 408<br />
dísinrt 433<br />
díthachtach 4S2<br />
díthreb 432<br />
diu sról 1134<br />
diummusach 410<br />
diutbach 411<br />
dliig 495<br />
do- 424. 440<br />
dobracb 496<br />
dobrith 435<br />
dobur 911. 424<br />
dóe 493<br />
doiduine 450<br />
dóig- 463<br />
douian 415. 416<br />
dommae 439<br />
Domnall 4' '3<br />
doua 443<br />
dorbliis 494<br />
doss 423. 459<br />
dotced 409<br />
dracc 428<br />
drái 481<br />
dreáu 361<br />
drend 429<br />
dris 475<br />
drocb had 427. 483<br />
drocb xvheel 484<br />
droichet 434<br />
droigen 474<br />
drúcbta déa 451<br />
drútb 472. 473
122 Sanas Cormaic<br />
fell horse 580. 649<br />
fell treachery 634<br />
felmac 599<br />
Femen 603. 632<br />
fenelach 666<br />
feóil 261<br />
feorna 735<br />
fér 622<br />
ferb 584<br />
Ferdoman 667<br />
ferenn 586<br />
ferg anger 618<br />
ferg icarrior 64S<br />
fern 612<br />
tert 638<br />
fescer 593<br />
fethal 653. 669<br />
fi 635. 636<br />
fiacall 613<br />
fiadmuin 646<br />
fiadnuise 645<br />
fiam 641<br />
Fiannachtacli 657<br />
ficht 660<br />
fid 617<br />
fige 614<br />
figell 624<br />
fill 600<br />
fim drink 579. 651<br />
991<br />
fim wine 652<br />
fin 577<br />
fine 576<br />
fir 585, 639<br />
firend 586<br />
firse 647<br />
firt 576<br />
fis 595<br />
fit 576<br />
fithal 583<br />
Fithal 583<br />
fithchell 607<br />
flaith 575<br />
flecbnd 604<br />
fled 619<br />
flesc 582<br />
fó 629. 637<br />
focal 621<br />
fochen 637<br />
fochla 7iorth 654<br />
fochla throne 656<br />
fochloc ['87<br />
fochnod 591<br />
fogal 589<br />
fogamar 601<br />
fói 661<br />
Fói 598<br />
foilmen 590<br />
fol 609<br />
folach 615<br />
folassa 609<br />
folt 618<br />
forbasach 658<br />
fót 620<br />
fotbath (;59<br />
fothond 662<br />
fothrucad 597<br />
fraig 608<br />
frecrae 588<br />
fi'iach 447. 489. 500<br />
611<br />
fúait 1136<br />
fúal 596. 643<br />
fúat 631<br />
fuidir 610<br />
fail 644<br />
fuine 629<br />
fuirim 665<br />
fuit 249. 1199<br />
fuluth 663<br />
gabar 675<br />
gáeth 705<br />
Gaileng 685<br />
Gaill 683<br />
gaimritli 673<br />
gaire 698<br />
galar 671<br />
galgat 700, 726<br />
gall 683<br />
Gallchobar 720<br />
gam 672<br />
gamain 687<br />
gamnach 687<br />
garb 716<br />
garg 707<br />
garman uiná in Dagdae<br />
723<br />
géd 686<br />
geir 719<br />
gel 680<br />
gelestar 674<br />
gem 677<br />
geutraige 722<br />
ger 701<br />
giabar 681<br />
gibne 732<br />
gigrand 709<br />
gilcach 704<br />
gillae 676. 702<br />
gin 710
l<br />
glritán 730<br />
gláidemain 696<br />
glám 695<br />
glang 7. 679<br />
glóir 670<br />
glús 6S9<br />
gnáth 706<br />
gnó 093<br />
goba 713<br />
Góidelg 714<br />
gol 682<br />
goltraige 721<br />
gorn 688<br />
grace 731<br />
grád 678<br />
gráibre 708. 724<br />
graig 703<br />
grant 288<br />
grazagum 684<br />
grech 727<br />
grend 728<br />
grían 711<br />
gritb 690<br />
grómma 694<br />
grot 692<br />
grúad 712<br />
grúc 69!i. 725<br />
gruiteu 092<br />
Gúaire 729<br />
gaba 71 S<br />
gúdeinain 697<br />
guin 717<br />
guth 715<br />
ia 750<br />
iara 777<br />
íarnn 739<br />
Sanas Cormaic<br />
íarnnbérlae 612. 755<br />
íarus 789<br />
íasc 736. 785<br />
íathlu 776<br />
ib 748<br />
ícc 767<br />
icht race 787<br />
icht ad 891<br />
ichtar 779<br />
id 771<br />
idol 751<br />
idon 754<br />
idu 770<br />
ilach 769<br />
imb 772<br />
imbárach 781<br />
imbass forosnae 756<br />
imbliu 742<br />
imdae 765<br />
imdell 778<br />
immbath 753<br />
immesorguin 740<br />
Imliuch 743<br />
imortau 749<br />
imriin 741<br />
imscing 790. 1151<br />
in- 759. 784<br />
inathar 757<br />
inbloogan 788<br />
inchinn 700<br />
indelba 752<br />
indigu 759<br />
indili 766<br />
indithim 768<br />
indlat 943<br />
indrosc 747<br />
indtile 793<br />
inesclund 786<br />
ingen 773<br />
inis 744<br />
imles 784<br />
inmain 762<br />
innbi 791<br />
innech 761<br />
innill 764<br />
innmns 737<br />
innuraid 783<br />
insae 745<br />
insamuin 746<br />
ir 907<br />
irchaire 792<br />
irdairc 780<br />
iris 758<br />
irsa 782<br />
irt 37<br />
ísel 738. 775<br />
íssu 733<br />
itli 763<br />
ithe 774<br />
itharnnae 735<br />
iubar 734<br />
laarg 804<br />
lacha 829<br />
láech 794<br />
láichess 795<br />
laith 575<br />
láith 811<br />
laithirt 820<br />
lám 806<br />
lárnand 808<br />
lámas 807<br />
lámrotae 1082<br />
langpheitir 812<br />
123
124 Sanas Cormaic<br />
lánomain 824<br />
lasamain 801<br />
lath 818<br />
lauta 8(19<br />
lebaid 841<br />
lebor 816<br />
lecc 831<br />
lecco 843<br />
leccond 800<br />
lecht 813<br />
ledb 832<br />
legam 799<br />
léim 835<br />
leitir 848<br />
lelup 797<br />
leui 802<br />
lemlacht 802<br />
lend S37<br />
lendán 830<br />
léne 823<br />
léos 826. 827<br />
lés 833<br />
lesan 833<br />
lesc 836<br />
lesmac 798<br />
lethech 825<br />
letrad 847<br />
lie SIO<br />
líu 822<br />
llttiu 842<br />
lobor 840<br />
loch 803<br />
loman 819<br />
long 814. 845<br />
longes 845<br />
lorg 805<br />
lose 836. 844<br />
loscud 844<br />
loscuirn 838<br />
lot 817<br />
lothar 849<br />
lú 797. 809<br />
lúachair 815. 846<br />
lúacharnd 828<br />
lugbort 821<br />
lugnasad 796<br />
lurga 839<br />
mag 898<br />
magar 724<br />
magur 955<br />
maidinn 950<br />
mairbill 947<br />
máirt 892<br />
maite 93 S<br />
mál 880. 881<br />
mala 919<br />
mall 906<br />
malland 856. 920<br />
man 8U6. 912. 956<br />
manach 867<br />
Manandáu 896<br />
mand 877<br />
mandac 261<br />
maug 934<br />
manic 261<br />
mant 897<br />
marc 851<br />
mart 894<br />
mass 857<br />
mass 928<br />
mat j^ig ^'6<br />
mat hand 943<br />
máthair 852<br />
mecon 933<br />
medg 902<br />
meisi spectre 949.<br />
954<br />
meisi cajjable 951<br />
melg death 862<br />
melg milk 861. 1000<br />
meli 953<br />
mell 922<br />
melltinch 914<br />
mem 952<br />
men 948<br />
menad 864<br />
mendat 929<br />
meng 934<br />
menic 908<br />
menmcliasach 871<br />
mer ousel 890<br />
mer wild 905<br />
mer 907<br />
meracht 891<br />
merdrech 875<br />
mesán 879<br />
mescán 915<br />
mesci 916<br />
mess 917<br />
meta 904<br />
méth 925<br />
methass 869<br />
methil 855<br />
mi 911<br />
mias 932<br />
mid 853<br />
midacli physician<br />
889<br />
midach horse 930<br />
midlach 946
mil 888<br />
milchú 880<br />
milgetán 860<br />
milliud 859<br />
minarba 901<br />
mind 900<br />
mindech S93<br />
mir 942<br />
miscais 940<br />
iniscath 859<br />
modebrotli 850<br />
móeth 926<br />
móethal 927<br />
móit 939<br />
Mol 860<br />
molod 870<br />
molt 924<br />
mon 8G8<br />
monach 868<br />
mong 935<br />
mor 909<br />
Moraud 863<br />
mortcend 114. 872<br />
moTtcern 873<br />
mortlaith 895<br />
moth 865<br />
múad form 958<br />
mi'iad 7iohle 945<br />
múad mullaig 921<br />
múalach 944<br />
muc 905<br />
mucairbe 855<br />
much 887<br />
mug 885<br />
Mugéme 883<br />
mugsaine S86<br />
muilend 874<br />
Sanas Cormaic 125<br />
mnine 932<br />
muinél 899<br />
muinter 931<br />
muir 913<br />
muirend 882<br />
muit 937<br />
mnllach 918<br />
Mnma 884<br />
imxn 941<br />
uirmchille 912<br />
Mundu 878<br />
miir 905<br />
múr 910<br />
mat 957<br />
nac 966<br />
nairne 972<br />
náisca 986<br />
náma 981<br />
náre 983<br />
nasc 980<br />
nass niad 978<br />
nath 23. 562. 9S2<br />
nathan 982<br />
natbir 984<br />
necht 247<br />
neim 991<br />
Néit 965<br />
nél 989<br />
nem 990<br />
nemeth 962<br />
Nemnall 960<br />
Nemon 965<br />
nen 997<br />
nenaid 987<br />
ner 96S<br />
nert 23. 976<br />
nescoit 975<br />
ness 975. 988<br />
net 977<br />
nethes 974<br />
nia nepheiv 959<br />
nia champion 973.<br />
978<br />
nimb 971<br />
nin 996<br />
Ninas 961<br />
nith 967. 973<br />
nóe 93. 969<br />
nói 9S5<br />
noin 992<br />
nónbar 993<br />
nós 970<br />
not 979<br />
núa 995<br />
nús 994<br />
ó 1023<br />
óach 918<br />
óar 1004<br />
óc 1019<br />
odar 1020<br />
óe 1021<br />
óech 51. 1005<br />
óen 1001<br />
óenach 1002<br />
óeth 1003<br />
og 1007<br />
óge 1022<br />
ogthach 1016<br />
ói 99 J<br />
oifrend 1038<br />
óimelc 1000<br />
óin 1037
126<br />
oisc 999<br />
oland 1025<br />
Olcliobar 1009. 1040<br />
ollam 998<br />
olo 1024<br />
om 1011<br />
omna 1026<br />
omthaun 1027<br />
ODg 935. 1013<br />
ongad 1039<br />
onmit 1029<br />
onn 213<br />
ouna 1028<br />
opar 1012<br />
or 121<br />
or 1017<br />
oráit 1014<br />
Orb 1006<br />
ore tréith 1018<br />
ord 1008. 1030<br />
orn 295. 088. 1010<br />
oscur 1031<br />
oslucud 1015<br />
osnad 1036<br />
ossar 1032<br />
otan 1034<br />
othras 1035<br />
ottracb 1033<br />
pain 1052<br />
pairche 1048<br />
pairt 1056<br />
pait 1062<br />
parn 1049<br />
partchuine 1070<br />
pato 1045<br />
Pátraic 1041<br />
Sanas Cormaic<br />
pecad 1044<br />
péist 1067<br />
pell horse 244<br />
pell skin 797. 1042<br />
pellec 1066<br />
penn 1054<br />
penDait 1043<br />
penning 1076<br />
pertic 1055<br />
pistoll 1068<br />
pláe 1073<br />
plutad 1074<br />
póc 1057<br />
Pol 1077<br />
poll 1075<br />
pone 1072<br />
port 1047<br />
prainu 1058<br />
propost 1046<br />
pniU 1059<br />
puincern 1053<br />
puincgne 1050<br />
puiagin 1051<br />
pnlla 1071<br />
pundand 1065<br />
pur 92. 1063<br />
purgatóir 1064<br />
putraic 1069<br />
putte 1060<br />
puttrall 1061<br />
rach 1091<br />
raibceth il04<br />
rait 1112<br />
rámut 1082<br />
ranc 1091<br />
rap 1097<br />
rasmóel 1125<br />
rastal 1121<br />
raith 1093<br />
rath 1117<br />
reatns 1126<br />
rebbad 1123<br />
rechtaire 1078<br />
redg 1103<br />
reidgair 1102<br />
relic 1096<br />
remm 1080<br />
remor 1114<br />
reuda 1106<br />
reo 1083<br />
rer 1103<br />
ret nil<br />
rétgla 1086<br />
riasc 1118<br />
ribar 1098<br />
rigan 1092<br />
rincne 1084. 1127<br />
rind 1105<br />
rind seine 1119<br />
rinntaid 1081<br />
ris 1099<br />
robuth 1085<br />
roga 1113<br />
romáile 1091<br />
romna áis 1101<br />
rón 1115<br />
ronna 1116<br />
ronnaire 1124<br />
rop 1097<br />
rose 1122<br />
rosead 1095<br />
rosir 1109<br />
ross 1079
ot 1107<br />
rot 1120<br />
roth 1087<br />
rothar 1263<br />
rotta 1107<br />
rout 1082<br />
Eiiad Rofessae 1100<br />
main 1094<br />
niam 1090<br />
rucce 1110<br />
rucht 1088<br />
rudrad 1089<br />
rúis 1108<br />
rúsc 1122<br />
sab 1173<br />
Sadb 1158<br />
sail llflO<br />
Sailchóit 1132<br />
saim 514. 1167<br />
sal 1189<br />
salonn 1132<br />
saltair 1193<br />
samrad 1154<br />
san 1137<br />
sanas 1133<br />
Sanb 1164<br />
sanct 1169<br />
sanct Brigit 1128<br />
Silth 1163<br />
sau 1172<br />
scailp 1185<br />
scatán 1194<br />
scath 859. 1095<br />
sceng 1151<br />
scian 1183<br />
screpul 1150<br />
Sanas Cormaic<br />
scnit 1184. 1194<br />
Scnit 1162<br />
sé 1144<br />
secc 1141<br />
secht 1143<br />
secnap 1142<br />
ség (leer 1168<br />
ség milk 1135<br />
ségamla 1135<br />
ségdae 1165<br />
ségon 1171<br />
séguinid 1168<br />
sell 460<br />
semind 1149<br />
sen 1155<br />
sen 1170<br />
seuod 1131<br />
senser 1156<br />
Serb 1159<br />
serr scythe 1139<br />
serr violent 1161<br />
serrach 1161<br />
sess 1186<br />
sest 1148<br />
sethar 1196-7<br />
sic 1192<br />
sin 1160<br />
sinnach 1060. 11<br />
sirem 1138<br />
siur 1188<br />
slabar 1153<br />
slabrad 1153<br />
slige 1082<br />
smér 1136<br />
sméróit 1136<br />
snáthad 1195<br />
snúad 1140<br />
sobaltoir 1166<br />
sobraig 1130<br />
sop 1174<br />
sorb 1152<br />
spiracal 1146<br />
spirut 1145<br />
sponc 1147<br />
srand 1178<br />
sratbar 1177<br />
srían 1175<br />
sróU 1134<br />
srón 1176<br />
sruib 1187<br />
sruth 1179<br />
stáb 1181<br />
stad 1180<br />
stíall 1182<br />
súil 1129<br />
suit 924<br />
suth 604. 1226<br />
taccat 1250<br />
tagra 1259<br />
tairr 1262<br />
tairsech 1246<br />
Tamlachta 1233<br />
tap 1232<br />
tar 1263<br />
tarathar 1242<br />
tarb 1206<br />
Tarr 1222<br />
tarrach 1257<br />
tast 1254<br />
teilm 1215<br />
teirt 1210<br />
teist 1225<br />
tellair 1241<br />
127
128 Sanas Cormaic<br />
tem 1213<br />
Teuiair 1212<br />
temeu 1213<br />
tendiU 1234<br />
tenga 1247<br />
tenlach 1209<br />
tenlam 1214<br />
termond 1261<br />
tot 1211<br />
Tetbra 1207<br />
ti 1199<br />
tiag 1255. 1266<br />
tigradiis 1230<br />
timpáa 1258<br />
tinne 1203<br />
tipra 1217<br />
tir 1251<br />
toisc 1201<br />
ton 1256<br />
toun 1243<br />
tor 1227<br />
torb 1218<br />
tore boar 1205<br />
tore heart 1227<br />
toreic 1204<br />
torrach 1264<br />
torse 1239<br />
tort 1200<br />
totb 1219<br />
traig 1235<br />
traigli 1253<br />
train 1249<br />
traite 1236. 1248<br />
treb 1208<br />
trefocul 1228<br />
trefot 1265<br />
triath 1198. 1202<br />
tróeth 1220<br />
trog 1253<br />
trogen 1216<br />
troichit 597<br />
troid 1248<br />
trú 1237<br />
trúag 1238<br />
trúaill 1240<br />
truid 1236<br />
túagrottae 1082<br />
tuigen 1231<br />
tnilm 1221<br />
tuirigin 1223. 1224<br />
tul 1245<br />
tulach 1245<br />
tuuti 1252<br />
tur 1226<br />
turesc 1244<br />
turthaid 1229<br />
turud 1226<br />
tustall 1260<br />
úa 1277<br />
úair 1281<br />
úall 1280<br />
úarán 1290<br />
iiassal 1276<br />
úath 1278<br />
úatue 1279<br />
uball 1272<br />
ucca 1295<br />
nch 1271<br />
ucht n-osnae 1275<br />
udbairt 1296<br />
udim 1269<br />
udmad 1268<br />
iigtar 1293<br />
nibne 1301<br />
uillend 1283<br />
uim 1273<br />
uinchi 1274<br />
ulad 12S5<br />
ulcha 1284<br />
uma 1298<br />
umal 1297<br />
umdaim 1299<br />
úuacb 1288<br />
uiiga 1292<br />
úr 1270<br />
urgal 1287<br />
urla 1291<br />
urnaigthe 1289<br />
usca 12S6<br />
nssarb 1267. 1300<br />
ustaing 1294<br />
utb 1283<br />
EÍIRHARUT KARRAS, printing-office, Hallo a. S. (Germany).
AMCDOTA<br />
FEOM miSH lAMSCEIPTS<br />
EDITED<br />
BY<br />
0. J. BERGIN, R. I. BEST,<br />
KUNO MEYER, J. G. O'KEEFFE<br />
VOL. V<br />
HALLE A. S.<br />
MAX NIEMEYER<br />
DUBLIN<br />
HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />
1913
Contents<br />
The Correspondence between Alexander and Dindimns, tran-<br />
Page<br />
scribed by Kuno Meyer 1<br />
Seel Muicce Male Da Thó, transcribed by Annie M. Scarre 8<br />
Ferchiiitred Medba, transcribed by Kuno Meyer 17<br />
The Caldron of Poesy, transcribed by Annie Power ... 22<br />
Verba Scathaige fri CoinCulaind, transcribed by Kuno Meyer 28
TU-»^''''^''-"'<br />
The correspondence between Alexander<br />
and Dindimus uU-^'<br />
From the Bodleian MS Baivlinson B 512, fol. 99a—100b.<br />
cf. Irische Texte vol. W, p. 69 ff.<br />
61.1 Agg ed tra dorimther ind-eip^sí^7 Alaxandair cein 5<br />
boi Alaxandair a nirt, comoralta eipisiZe etarru 7 Dinnim<br />
rig inna mBragmanda. rochuala Alaxandair Bcela a<br />
comairberta bith, roba dibreithi aichne lais, conid ann sin<br />
rucad eipisi/Z do Dinnim uad [do] rig na mBragmandu, cb<br />
,. n-écsecZ saide do tesmalta in {sic) duine 7 a comairberta 10<br />
^^J f bith 7 ascnam ind ecnse 7 na fellamdachta {sic) dognidis<br />
do aisneis, comad inntsamlaighthe da mbescnai-sium esem<br />
dia mbad a samail do int. 7 isbert ba foglaindtidh bescna<br />
7 fellamdachta asa macbrathaib^ 7 asa noidentacht, 7<br />
asbert dawo naruo coir dicleithe^ na hecna [7] na fellam- 15<br />
dacJita, SLY ni digbail doib a retladh {sic) nach a faillsiugud,<br />
fo chosmailes coindle na sutraille. Ar ni digbaid a soillsi<br />
cia turcbaither 7 cia annaither coinnle aile friu. Cech mod<br />
áono on imluaiter ind ecna, is tormach bescna donti luaides.<br />
7 rogaid Alaxandair posi co frecrad dia imchomarc fon 20<br />
samla sin. ,<br />
^<br />
* These numbers refer to the paragraphs in Irische Texte.<br />
leg. macbrattaib. ^ leg. dichleith.<br />
v^<br />
ir-e'i^'-i-)''^^
2 The correspondence between Alexander and Dindimus.<br />
62. Isbert Dinnim ba maith foglaim ind ecnse foirbthe,<br />
ar is ferr ant ecnse diada foirbthi oldas each flaithius 7<br />
each n-ordan. Acht asbeiri-siu, ol Dinnim, nidat aineolach<br />
J.V - an ecna archena. Ni fetathar, ar mad ri nad bi ecnaid 7<br />
5 na tabair toeb fri ecnse 7 trebaire. Ar is dichnr diiáilge<br />
gnathaigther co corp 7 co hanmain cech se int ecnai diada.<br />
Tarmart-ga tra, ol Dinnim, nemscribend eipistZc duit-sin,<br />
/ r . ,, ar nidam comsubeis airlabartha frit 7 nidat uain dia n-air-<br />
^^<br />
c^^uA^k legunn ar imut do chatha 7 do chuimleng. Acht araha<br />
0^ix«^'-<br />
if<br />
' ^<br />
10 nach (fol. 99 a 2) erbarta-su is format fri forcetlaid, scrib-<br />
fat-sa duit-siu araill do besaib, ar ceneoil-ne, ar dofetar-sa<br />
ni mesraighte atfiadat techta ar scelai-ne duit. Ar is romor<br />
isindala baile 7<br />
\<br />
\<br />
is rob^g araile (sic). Ar tormaiget techta<br />
tuscurntib co gnáth. Crait-siu bid fir a n-atber-sa 7<br />
15 ana n-aisnediub do tesmoltaib in ceniuil Bragmanna, 7 mad<br />
ail duit-siu, na ber aichni, ar bud fir.<br />
63. la ceneol-sa na mBragmandu diataim-ne, ol Dinnim,<br />
as betha glan nempudrach in betha i n-atat. Ni sann-<br />
taiget ni acht a cuinnig aicned cen forcraid. Is ainmnetaig<br />
20 7 nidat d.erchointig. Ni cuinnget teite na coemnai in<br />
cheneoil. It buidig do tairthib an talman cen frecar tir<br />
ceill, cen frithgnam. Ni fulngat doini in ceneoil si toder-<br />
nama na plana na immitechta, fobith ar ni bid cinaid foraib.<br />
p '"<br />
Failte mesraigthe leo do grés<br />
j<br />
7 slainte nemaidilcnech<br />
'h-l'"' 25 legisaib. Ni chuinnig nech fortacht co araile nach mudh<br />
'^<br />
v.^'<br />
ar bith. Ni bi nach frithorcain neoch dib diaraile, ar<br />
is inann a somata 7 as cutruma a ndomata. Ni bi fodord<br />
neuch dib diaraile; ar ni derscaig n^ch dib araile. Is<br />
dU^^'^VT^.'.V^ ed dogni soma uili dib, ni aidilcniged nach saibrechtaib<br />
30 na fuiglib, acht nama recht n-aicnid. Ni aidligniced nach<br />
aircisecht, ar ni bit cinta na tairgabala leu. Ni bid icca<br />
\
The correspondence between Alexander and Dindimus. 3<br />
na dligeda acca. Deithbir on, ar ni bit cinta leo; ar baile<br />
a mbit ica, is at cintaig nahi icait (fol. 99 bl), ar is tar<br />
eis cinaidi no pectha icthar pennait do gres.<br />
64. Nocha saethraigem 7 nocha trebam, ol Dinnim;<br />
ar is adbar sainnti saethar no trebad. Ar is treotha tic 5<br />
format 7 imargal. Ni biam indas ndochraid. Is nempni<br />
7 is nemada leinn tregdat an talman nach ndail. Ni<br />
tregdann socc na coltar na ramann talam linn. Ni tair-<br />
chellam duma fo chuinge na carra no slaotn. Ni chaithim<br />
feoln. Ni hindlim ar iascu na alltu Una na goisti na 10<br />
airchesa archena. Dotidnaig an talam ar n-acor 7 ar<br />
lordataid tria rath 7 danugud Dé. Ni frecuirem ceill<br />
áono, ol Dinnim, ó fothruicib teib na uaraib, acht grian<br />
diar tegad gorad 7 diar nige. Ni chuinngem nacha lenna<br />
acht uisci somblagta sithalta do dig forsna maghaib do 15<br />
airdibad itad nariia. Uair cech lind soomescthea is descaid<br />
**^^^'<br />
dermait Dé 7 in chomnesaimh 7 gresacht diumais 7 esci- Ai -vl* •<br />
allaigthe 7 elscothachtha 7 mitoli inni sin. VoíCnv^v^^--«-'>*^<br />
65. Ni cuinngim coilti na cerchailli na clumdeirgthe *>U,T»-<br />
na brothrachn na brecann, acht an talam cona sreith trit 20 "'^- " (m---<br />
~<br />
no lorn amail dochuirither. Nochanartairmescann, ar . ,.<br />
Dinnim, nach ndethitiu ar codlud, ar ni bi snim na<br />
imluad 'nar menmannaib. Ni chuinnig nech uan derscugud<br />
diaraili; ar is oenfolad 7 oenadbar dunn uili 7 oendia<br />
doroni. Fognait ar cuirp do reir ar menman 7 ar n-an- 25<br />
main. Cid dia inderscaigfed diaraile, is oendia athair<br />
uilicumachtach doroini dia reir 7 dia toil feisin, sicut<br />
diximus. Ni romarbad mac riana athair na ingen riana<br />
mathair ocuind riam (fol. 99 b 2). Ni berbam sallu no<br />
leg. cinad.<br />
,
4 The correspondence between Alexander and Dindimus.<br />
carna. Ni cumdaigem muru na palaiti na tegdaisi rigda<br />
na indsi for uiscib. Ni aithiraigim na duili, acht noslegam<br />
amail fosracaib Dia. Contuilem i n-uamaib talmandaib tir-<br />
maib amail dosratait Dia duin, 7 bidat sade badat tuilc<br />
5 adnacail duib-se iar bar n-ecaib.<br />
^' 66. Ni cuindgem etalge derscaigthe, acht ditiu par-<br />
dhasta nama do din ar fell. Ni chuinngem cloemclodh<br />
aicnid dun. Ni failit cola na pectha na edrad lind.<br />
ar ocras cloinne an tan condrecam friar seitchib. Ni fliilit,<br />
1l^«^c>.- 10 imderciua na ectfaige lind. Ni techtam acht serca defiri<br />
"^ 7 ^aib'dechla. Ni berthair torathair na togluaiste linn.<br />
Ni errachtar ierca na fuasnada linn. Ni romarDad nech<br />
*^'' 3 dind araile nam. Ni ferthar catha na coicte^wcT'congaiar<br />
• |K«tvT^=- I jjjj^ Q dutrachtaib na besaib na gnimaib. Ni ar forecin<br />
15 lenmait isnaib rechtaib dorosat Dia. Ni dentar taircetla 'N **^"<br />
na faitsine linn; ar niwbeir acht bas toltanach. Nicon*^^'<br />
annsa linn tuistige ar mace na ar n-ingen oldas in duini<br />
^ imechtracha diar ngeneol<br />
67. Ni cumdaigem adnaclu^za. duma for marbaib na<br />
20 templu idal no arracht. Ni thabrkm cissu na dligeda do<br />
demnaib amail dobeirthi-si 7 as ar bar pianad feisin do-
The correspondence between Alexander and Dindimus. 5<br />
X^UhJ.'^ ^r^^^<br />
nim CQ hifern. Is, baclt) aa. la far nde^aib etoirrthaige ,,tjU-'h '^*t^(<br />
bar craÉaid 7 a ádinai^^ad^clii , ar is cuileclT for crabí^, is<br />
todernamach a mbetSemnass. Finit.<br />
^^^ ^^„^^ (iJL''-^^'^'' ^"^<br />
68. Masa sinde tra as ecorach amail dofeidiusn, ol * ^<br />
Alaxandair, it Bragmanna a n-oenar atatt dligtecha isin 5 -^^t^ t^i-.<br />
Í (S-K"' doman. AQ.)it darlin,de is amla^VZ Bragmanna amail ' befis<br />
erandai indo (sic) Ma corpda. A n-as aicenta nama, is ed<br />
condaiget. Is col leo cecha ndenaim-ne, is ar col dorimther<br />
leo dund ar ndairbért bith 7 ar fognam do duilib De 7 ^ :»w-*^v*<br />
dia daginainib. ^i ni leo nach ret acht a tesmolta fodein, 10<br />
acht diar pianad dogniam deu dun 7 ar format fri [jfe-^K<br />
]<br />
Is ed a.tbe/r Dinnim 7 ni fir on em. Ar ni format ^ia ^ .^<br />
linne iná fii ic Dia, ar is iat ma dmli.7 a dagmaine hm- ^^ - **<br />
tirgSnat 7 iíorfógnat . madas moo brethemnacht imora -»«-<br />
as dásact 7 fellsamdacht in*^ teBmaili^si na mBragmanna 15<br />
isljert Dinnim in'd so. Finit. ,<br />
^<br />
á !^<br />
69. Ni do aittrebtaidib an betha frecnairc duinni, ol<br />
^<br />
• -..- ^ '<br />
Dinnim, asberi-siu, a Alaxandair, acht as celi^e atancomnaic ^*^*^^*^/^ ^J^,<br />
I .<br />
isÍM. Ni gabam forba nach ndiles isin bith , ar ata ar n-<br />
'<br />
ju.^^,^ p^y<br />
atharda ar ar cinn .i. nem cona sostaib 7 fochraicib. Fo- 20<br />
bith ar ninbrisit<br />
forecin samlaid.<br />
'v'-<br />
cinaid na targabala, gaite na ethig na<br />
A treide ara cora ar ar cinn. Ar nis ^<br />
r<br />
Covv^^j<br />
ijLjdofoethiget ar mignima. Dorosait Dia a "orectrad forsin JlU»*-|l,*^ "^f<br />
doman ^la duilib 7 duinib 7 tomaltaib. ^nti mesraiges a<br />
tnara (fol. 100 a 2) 7 a tomailt do cach^ Is e donrat do^25<br />
T saérbrath. nindene ni foirmtechj ád^ni ár mugsaine diles do ^ • / 7<br />
Dia condarcart Dia 7 d&ne. '<br />
-' L_ ^ J<br />
70., Is lib-si imoro feisin, ol Dinnim fri hAlaxandair,<br />
an oair doralais inar leith-ne 7 sinne umal do Dia 7 dainib. * 1 n j . t<br />
Ni denam nacl^ n-erco1t. Robi' imoro a epert dethitnighther 30<br />
Dia dona lalmannaib 7 ni hed dognitm-si on, acht dog-!'<br />
*^ ' ^
ziyHA- ^^M^o<br />
aifiv-ci-^'"-<br />
6 The correspondence between Alexander and Dindimns. ><br />
nithe dee daib feisin 7 cumdaigther altoiri lib-si doib.<br />
Édbarthar cethra 7 edbarta lubaide lib-si forsna haltoirib<br />
^i^"<br />
sin dia for nd^mjOAib 7 dia for n-idlaib teib doronsai^, far<br />
-7 C.
The correspondence between Alexander and Dindimus.. 7<br />
72. Ni techtat far mna cumdaigi. Deithbir son, ol .<br />
— '^''^<br />
Alaxandair. Nista élatíia na adbar dia ndeniim. Ni for<br />
n-adaltraig, is ed atberid, 7 nit cuiligh. Deithbir daib-si<br />
i^jk^'^M'<br />
fitiou^^<br />
on. Ni todiuscaither tola bar corpaib tria choemna, ar « Lj*.»ji»*^uM'^<br />
'^<br />
it olca far lebtha 7 far tuile 7 at. eitche na mna filed oc- 5<br />
caib. Ni fagbaiter cumdaige ségda iioduisced menmáín. f _"\<br />
Mad anti imoro gaibes coemnai donn inqudh i mbi cen ' L^*''^'^^ J<br />
soinmige de no imgabas a tola isin choemna i mbi, is e<br />
sin as fellsab 7 as congaid. " "^<br />
•<br />
t<br />
/ " «<br />
73. Asbert á&no Alaxandair: Ni fil rechtge na tro- 10<br />
cljaire lib, ar ni cupgaid maith na olc do gnim^ Atajd<br />
imoro amail iumenti amhnertriiarse. Ataid imoro brecirad •<br />
7 cÓemélod'a imda lenoT Ata chetas tra brechtrad for<br />
/* gne ind nime ind-aieor. Ata dowo b'réchtrad for gne an<br />
talman cona toirthib. Ata da«o brectradh for cethraib, 15 » i (( I<br />
ata áano brechtrad i ciallaib 7 inntlechtaib in doini i feDáib^^^^^^^'~~*' \.\\AiM-<br />
^<br />
7 sesaib duine ina noidentacht ar_tu8 7 ina oclachus iar ^ \y^\{.\M<br />
sin 7 ina senfaid iar sin. MallaigtZicr tra lubra 7 diumus.^" y*'<br />
Ata brechtrad forsna cetfaidib arpetet don duini do clua- ,, I ,<br />
saib 7 roscaib 7 sronaib. Atat neithi arpetet diar cluasaib 20 /\, •<br />
~i forcetlaib 7 eolaitJ (fol. 100 b 2) 7 ceolaib 7 imacallwf«& ' '<br />
7 ni petet suilib no sronaib. Atat araile arpetet o"-^---..^. * mJ<br />
suilib i<br />
.cluasafb<br />
fegad cumdach gem lo'gmar 7 ni arpetet diar<br />
na diar sronaife. Arpetet cainbolad na lendann ^v<br />
."'. '<br />
v---<br />
^*^^' y<br />
^hadurda 7 na lubad mboladhmar diar sronaib 7 ni arpeted 25<br />
,,^hfK<br />
suiliB ^?a, cluasai^. • ' '
8 Scél muicce Maic Dá Thó.<br />
Atat dun áono elta en almaib 7 goistib 7 cuithechaib 7<br />
airnelaib. Is ceneol diumais imoro 7 formait obad a dán<br />
. - -<br />
7 a dagmaini for Dia, for Alaxandair.<br />
It eat ann sin .ii. eipist^Z immaralaid iter Alaxandair<br />
5 rig an domain 7 Dinnim rig na mBragmanda. Finid.<br />
Scél muicce Maic Da Thó aT^^i^^<br />
From MS H. 3.18 (Trinity College, Dublin), pp. 743— 7iS (paper).<br />
Cf. Irische Texte vol. I p. 96 ff. and Hibernica Minora, p.Slff.<br />
1. [B]ai ri amrai for Laignnib, Mac Da Thó a)aínm.<br />
'<br />
t<br />
/T '^<br />
10 Boi cii 00«. Imdichedh ind cu Laignikuile. Ainm ^''dfon /^<br />
sin Ailplj et ba Ian Eiri dia airdircus in chon. Tait<br />
Oilill 7 Meidb di chuncidh in chon. Imalle'dawo 7 techta<br />
Ulad et Conchubair tangatar di chuingid in chon cetna.<br />
Roferad falti friu uile 7 ructai chuice-sium isin bruidin.<br />
15^si sin in coiged bruigin roboe ind-hErind isind amsir sin<br />
7 bruidin Da Derg i crich Cualann 7 bruidin Forgaill<br />
Mona'ch 7 bruidin mic Da Reo in mBrefne 7 bruidin Da<br />
Cocai i n-irthar Midhe .i. secht ndorais isin bruidin 7 secht<br />
slighedha trethi 7 secht tellaigi inti 7 secht coiri. Dafn 7<br />
20 tinde in gach coiri. In fer noteged iarsin tsligidh dibered<br />
in n-aol isin coiri, 7 a taibredh din cetgabail, is ed no-ithed.<br />
Mani taibred \mmoro ni din cedgabail ni bered a n-aill,<br />
2. Ructha trath na techto cuici4om ina iomdaigh di<br />
airiuc tole doib riasiu diberthae a/mbiad doib, Roraidsed^ T'^l^'J^<br />
25 a n-aithescae. 'Di chuincidh rn^chon didechamair-ne', or tLiil<br />
techtae Connacht, .i. OilUi 7 ó Medb, '7 diberthor tri vV<br />
fichit cét lolgach hi cet^ ina cummain 7 carpat 7 da<br />
'<br />
A
Scél muicce Maic Dá Thó. i<br />
ech bu3 dech la Cónnachtae fói 7 a commaíná a cínd<br />
bliadna cenmotha sein'. 'Di Címchidli in chon dodechamair-ne<br />
ó Conchobiír', or techta Ulad, '7 dí /tíTesa Conchobar di<br />
charoit 7 dawo do thabairt séd 7 indili 7 díberthar a<br />
chummatt cettnae atuaith 7 biaidh degcaratradh dé'. 5<br />
3. Rola áicUu i soclit inni Mac Da Thó co raibe tri<br />
trath cen dig cen piadh, acht coa imorchor on taoib co<br />
araili. Is and -atgladustair a pen: 'Is fotai do troscadh,<br />
a M/c Da Tho', or in ben. 'Ata biad let cen co n-esora.<br />
Cid notai?' Nicon arlustair. Is ann dixit in ben: 10<br />
'Tugad tnrbaidh cotaltae ,<br />
do<br />
Mac Da Tho co a tech,<br />
baithut inni no comairled cen co tabnad {sic) fri nech.<br />
Asui dosoi uaim do fraig in ferg fene co londgail,<br />
a ben treabair dosbeir modh bid dia cheili cen cotladh.'<br />
'Atbert Cremtann Nia Nair, ni tardai do run do mnaibh: 15<br />
run mna ni maith concelar, main ar mog ni aithenor.'<br />
'Cid fri mnai atbertha-sa', or sisi 'manit eplad ni airi,<br />
ni nach teit do menma-sai teit a menmai neich aile.'<br />
'CÚ MesRoidu m^c Da Tho, ba hole laithe ethai do,<br />
doiaoth mor fer find fria rath, bid liaa tuiremh a chath. 20<br />
Manip do Concobor berthair, is derb bid rnogdai in gnim.<br />
no taicebthair luaig {sié)^ bus mo do buaip no do tir.<br />
Mad di Ailill erae silis Falmag tair sa tuaith, _<br />
do notberai mac Magach ataneplai lomm luaith.' o.-^^<br />
'Tathut airli frim-sai fris, ni olc fri iarmairt n-infti, 25<br />
tapair doib-sim diblinaibh, cuma dithaethsatt imme.'<br />
'An comairli atbiri-siu', or seisim 'isi nindene cutal,<br />
Ailbe do raid dia, nicon fes cia tucadh.' Tucad.<br />
9<br />
\ih
'<br />
J<br />
10 Scél muicce Maic Dá Thó.<br />
ro:^<br />
4. La sin atracht suas 7 nosmbertaigter. 'Bad maith<br />
' dun' or se 'et dona hoegedaib dotnancotor.' Anait side<br />
leis teorai la et teorai aidcl 7 teit leo for leith. 'Roba-sa<br />
trai i n-imresin 7 contabnirt moir condergli .i. diratus-sai<br />
5 in con di Oilill 7 Meidb, 7 taigat ar cend in con co<br />
sochruid 7 co huallach 7 rombiae lind 7 biadh 7 asgaidh<br />
7 bertait in coin 7 is fucen doibh.' Buidhigh side áano.<br />
Luid ier sin co techto Ulad: 'DiratMsa tra' or se 'as mo<br />
contabairt do Concobwr 7 ba huallach tiastar ar a chend .i.<br />
10 formmnae maithe Ulad. Bertait ascaid uile 7 rosbiaid falti.<br />
, li^^^. yV-jpA<br />
,<br />
5. Ind-aonlo immoro rodalsot-som etir aniar 7 anair.<br />
tJjiA^^^'^''^''<br />
Ni rofollaighed leo-sam dawa. Tangatar da choiged d'Erind<br />
* ind-aonlo go mbatar i ndoruss bruidne Mic Da Thoo. Diluid-<br />
siom feisin ar a cend 7 feraid failte friu. 'Ni farcelsam,<br />
^, íc-"-^ 15 a oga', ar se 'aríábaide is mochen duib.^ Tait isin lis/<br />
Llotar iarom uile isin bruighin, leth an tighi ásxna la Con-<br />
dachto 7 in leth n-aile la hUlt9. Ni bad beg in tech<br />
dawa. Secht ndoruiss ind 7 coeca imdadh iter gach da<br />
I iti^i/i i^ dorus. Nibtar aighthi carat ima fleidh immoro robator and k-<br />
20 isin toigh. SochaidQ dib rofuachtnaig ri aroili. Tri cet<br />
bliadhan rie ngein Cnst robai an cogad etorra. Márbthar<br />
doibh áidiu in mile Mec Da Tho. Tri fichit gaiflnacli og *<br />
o )\oMv.-f a biathad-side ^0 cenn ^echt mbliadan. Tré nemh immoro<br />
l^"» Sk^iLv.V"'* ^^ biadta, go ralltu ar vfer nErenn.^i'-<br />
^<br />
,Llut/3icis/' '<br />
»'ur«x,'--j<br />
'<br />
25 6. Tucad doib ierona in muc 7 cethracha dam dia<br />
'<br />
i odu cenmothae a mbiadae archenae. Mac Da Tho feisin * i^r^*<br />
ocond<br />
fertigset (sic). 'Mochen duib!' ar se. 'Ni arb'ar /' .^<br />
samail rissin. Atat aighe 7 mucai la Laigniu. A testa de ^<br />
sin muirfithir daib ainba'rach.' 'Is maith ind muc', ar C^n-; /<br />
30 chobar. 'Is maith immoro', or Oilill. 'Cindus rondfaider<br />
in muc, a Concopa/r?' ar Ailill. 'Cia Indus', ar Bricni<br />
j
Scél muicce Maic Dá Thó. ^^^i<br />
11 ^'^'^i /-^"'^^<br />
mac CarpctifZ anuas amne asind imdai, 'baile atatt lath -^^<br />
gaili vfer nErínd sund acht roind ar comramaih ^? Et ddrat ^ ^_aW*^<br />
each dib buille dar sroin a ceili riam.' 'Dentar!' or OiliU.<br />
'Is maith', or Concho&ar. 'Atat gillai dun istaigh imrulatar<br />
ind coicrich.' 'Ricfaither a les do gille indocht, a Conco- 5<br />
•Ct^'^'-j.jiJ^"<br />
hair\ or s^laech ÍLrad a Cruachnaip Conalad aniar. Ba j ri' "<br />
menic roda Luachra Dedad lim-sa fa toin. Ménic agh '<br />
meít.d'agbail daib agam-sa.' 'Ba^ méthi, ind ag fora^buisi ('^'^'7<br />
againdé', ar Muindremair mac Gérrgind, '.i. do brathaír<br />
uoden, Crúaichne mac Ruadloim a Cruachnaib'. 'Ni bad 10<br />
ferr side', ar Lugaid mac CoMui, 'oldaSjIa^ltneh Mor mac<br />
Fergusa mic Leit forragbad la hEchbel mac Dedadh i<br />
^<br />
Temair Luachra'. 'Cindus fir lib', or Celtcaii- mac Uithecar, ^f.-M^<br />
'Conganchnes- mac Deghad do marbad dam-sae 7 a cend<br />
do pein de?' 15<br />
8. Imatarla doib fo deoi|h co tarat indt aoinfer for j<br />
firu Erind .i. Get mac Magach do Connachtaibh. Difurgaib<br />
side immoro a gaisccec? uas gaiscedaib in tsluaigh et rogab -<br />
*^ '<br />
i^^^<br />
W-*^'?l<br />
j,,, . -»«*/<br />
f'*'^^**'^<br />
scin inda laim 7 deisig ocon muic. 'Fogabar do feraib »j^-<br />
Erind tra', or se, 'oen fer tairisme comramae frim-sai, fit) 20<br />
legad na muici do roind daml^'. .<br />
'9. Ni frith laoch a birisme. Roslai Ult» a socht. Ku^^^viv»,/<br />
'Atchi Slit, a Laoghairi! or Concobar. 'Ni ba fir', or _. jin^CM^^*<br />
Laegaire, 'Get do roind na muici ar ar mbelaib-né'. 'l§!!n -3 ^ "«^mu^v-<br />
bic, a Laogaire, co rotaicciller ! Is bes duib^si lar nUltaibh', 25<br />
or Get 'nach mac gaibis gaisced agaip, is chugaindi cerid a<br />
|)aire. Dochuada/s aana isin^c,oiccrich dun, imatarraid dun inti;<br />
loragbiise in roth 7 in carpat 7 na heochu, 7 atrulais fein<br />
7 gái trit. Nistorche in muic fon indus sin.' Deisidein {sic).<br />
1 comfli MS.<br />
d-U
^JiA^<br />
12 Scél maicce Maic Dá Thó.<br />
10. 'Ni ba fir', or laoch find dideochaí'íZ asa imdaig,<br />
'Cet di roinn na muici ar ar mbelnib-né'. 'Caich and so?'<br />
ar Get. 'Is ferr di laoch mdaisi: ^Qngus mac Lame Gahúid<br />
sin di Ultoib.' 'Ciái diata Lamh Gabaidh for a athair-sium ?<br />
5 or Get. 'Cidh on rofetor-sa' or Get. 'Dicuadusa sair' or<br />
se 'fecht &nn. Eghthir ímmum. Doroich each. Doroich<br />
, áana Lamh. Tarlaig Aana urchor di gai mor form-sae.<br />
Duslegim-si do in gai cetna co mbert a lam de, co mboe<br />
for lár. Cid doberad a mac di comramh?' Teit Aongus<br />
iO ina suide. ^ítc ^»^-<br />
11. 'In comramh do thairisium beus', ar Get 'no in<br />
muc di roind!' 'Ni ba fir a roind dit-siii cetamus', ar laoch<br />
s 11<br />
find moi- di Ultoibh. 'Gia and so?' or Get. 'Eogan mac<br />
Dirthacht sin', or, each, 'ri Ferndmaighe'. 'Atcondarc-sa<br />
15 riamh', or Get. 'Cairm inamaca riamh?' ar Eogan. 'I ndorus<br />
di thighi ip tpabuirt tanae bou u^l^t. Roeigheid -ammam-<br />
sae issa tir. Tanga/si fon eigem! " Rotheileius goi form-<br />
sae CO rabai as mo seeiath. I)ileicim-si deit-si in goi cetna<br />
eolluith triet chind 's co mbe>t di suil as do ciunt. Átát-<br />
,,. V, 20 ciet fir Eiriunn co n-oinsuil. Misi tall int suil n-aile as<br />
(^4>i.**^||<br />
di chinn.' Deisid side dawa.<br />
12. 'Frithalid, a Ulta, in comram beus!' or Get. 'Nis-<br />
roindfe indosa', or Muin4remar mac Geirgind. /Inii^e so<br />
Muindremar?' or Get. 'Is me roglan mo goo fo deuidh i<br />
25 mMuindremar', or Get., 'Ni fuilet tri trath ^nd, o thuciisa<br />
tri laochcind uait im cend di cetmic as t'ferand.' Deisid<br />
side áana.<br />
'In comramh beos!' or Get. 'Rotbia son', or Mend mac<br />
Salchadai. 'Gia so?' or Get. 'Mend mac Salchadai.' 'Gid<br />
30 ane', or Get, 'mic na mbachlach cusna lesanmannaibh do<br />
comram chucum? Ar ba misi ba saccart ic baisted ind<br />
'
anma sin fora athair.<br />
Seel muicce Maic Da Thó.<br />
^^ ' 13 ^a^í^^^<br />
na rue acht aoncois uaimi. Cid doberad mac ind aon-<br />
coeedai cugum-sai?' Deisid side dawa.<br />
13. 'In comram beos!' or Get. 'Rol5ia son', or laoeh<br />
liath mor forgran^ai di Ultaiph. 'Cia so?' or Get. 'Gelt- 5<br />
chair mac Uidiocriir sin', or each. 'An bec^ a Gheltchair',<br />
or Get, 'manip do imtuargain fo cetoir. Rotanac-sai, a<br />
Gheltchair, co dorus do toigi. Roheiged umam-sae,, tainic - a^J^<br />
each, tancaisi dawa. Dolluid a mbernai ar mo cfcnd-sa.<br />
Doreilgis gai form-sai. Rolegusa gai n-aill fort-sai co 10 . ,<br />
o ^ ^<br />
ndechaid triat sliasait 7 tria uacntor do magraille. AÍai<br />
ii ngalor fuail ond uair sin^ nocha rugadh mac na ingen<br />
duit. Git dotberadh cucam-sai?' Deisid side dawa.<br />
14. 'In comram beos!' or Get. 'Rotbiad son', or Cus-<br />
scraid Mend Machai mac Gonchobair. 'Guich so?' or Get. 15<br />
'Giísscraid', or each. 'Is adpar rig ar deilbh.' 'Ni buide ^ i^-eiu^<br />
frit', or in gilla. 'Maith', or Get. 'Gucaindi cetatudchad-sai<br />
do chetgaiscced, a gilla. Immatarraidh dun isin coicrich;<br />
forácbaíse trian do inuintiri 7 is amhlaidh do--cuada/se 7<br />
qLa'o-'*'<br />
— . .<br />
_<br />
gai triat pragait co na etai iocul fort cend i cora, ar 20 ' ^'^^ ,<br />
'roloit in gai fethi do pragat, conid Gwsscraid Mend ata-<br />
comnaic ond uair sin', Dirat tar fon Indus sin forsin<br />
coiced uili.<br />
^^- "^^ *''^^<br />
.<br />
_ r<br />
,<br />
, '^f :^:<br />
15. In tan áidiu rotmbertaigestair ocon muic 7 scian, , A_8,;^ivr^ivw<br />
inda laimh conacator Gonall Gernach istech. Is an;i tar-^25<br />
Ijlaing for lar in tige. Ferait Ulaid faiíte moir fri Gonall.<br />
Is anw rolai Gonchobar ind cinditi dia cind 7 nosmbertai-<br />
ge[8]tor. 'Is maith lend ar cuit do airiuc', or Gonall. 'Gia**<br />
.randus duiph?' 'Rodet dond fiur notramza', or Goncobar,<br />
•<br />
^ athair — uaim added at bottom of page. >^|-^>^ - •<br />
-•
:^u^-y^it^ ^ 2. ^.^t^wb 1-^^^ c^vv^ .o^^-^ M> ouCA^ iUt-tt-, ft^ jyi<br />
14 Scél muicce Maic Da Thó.<br />
'.i. Get mac Magac'. 'In fir, a Ceit', or Conall, 'tusai do<br />
roind na muice?' Is and isbert Get:<br />
'Fochen Conall, cridhe licce,<br />
6 i''^ iondbruAh logha, luchair ega,*^^ ,<br />
5 guss fland ferge fo chich curad<br />
Et dixit Gonall:<br />
crechtaig cailDuadaig atcomsa mac Findchoimhe<br />
., (:, [frium.'<br />
'Focen Get, Get mac Magacb,<br />
10 magei^ curad, cride n-ega,<br />
^ '<br />
ethre n-ela, err tren tressa,<br />
i^n\"^'<br />
trethan agali, cain íarb tnúthach,<br />
\±^V Get mac Magach.'<br />
^" J 'Bid mend innar comruc-ni on', or Gonall, '7 bid mend<br />
15 inar n-imscaradh, Íbid airscela la Fer mBrot, bid fiadmfsi<br />
la Fer Mannach, ar arcichset loman lonngliaidh ria da err<br />
\ J^^'^ eplaid hechtaij:, acht regaid fer dar fer indocht astig si.<br />
j^,^i^^';'i<br />
^<br />
g^^.t*'-^^<br />
'<br />
'<br />
^"<br />
16. Eirg on muic akliuV or Conall. 'Cid áana d()t-<br />
berad-sai chuici?' or Get. 'Is fir', or Conall, 'do chuin-<br />
„,20 cidh comraime chuccam-sai. Dober áencomramh deit, a<br />
Ceit', or Gonall. 'Tongae na tongat mo thuatha; rogabus<br />
gai im laimh nat raba cen guin duini do Gonnachtaib gac<br />
aonlaithe et b'rccain^ fri daigidh cech oenaidchi 7 noch<br />
rocotlus riamh cen Q^nd Gonnacbtaig fom glpin.' 'Is ferr'<br />
25 {sic), or Cet, 'it ferr do laoch indusai. IVÍád Anluan 1»<br />
beith istfgh, doberad comram ar araili duit. Is anim duin<br />
nat fil istig.' 'Ata immoroV or Conall og tabairt cind<br />
Anluan asa chris, et doleici do Cet dar a bruindi, corroe-<br />
1 Erasure between d and t. , k , j<br />
10 \. M^^*-
,u^<br />
Seél muicce Maic Dá Thó.<br />
mid a loim folai for a beolai. Rogap side dawa on muic<br />
7 desig- Conall aici.<br />
17. 'Teat dom comromli fadechtsai!' or Conall. Ni<br />
frith on la Connachtai laech a tairisme. Doratadh immorp,<br />
damdapach i dona bocoitib ime ima cnairt, ar robai droc- 5<br />
cliostad astigh di claondipractib la drochdnine. Luid iarwrn<br />
Conall do roind na muici 7 geibid dana cend in taiy-ai<br />
ina beola, co tairnic do raind na muici. Rosiiige in tairr ^'^^<br />
A. eiri nonbair2 co na farcaib bandai de.<br />
18. Ni tarat immoro do Connachtaip acht da cois na 10<br />
muici fo a bragit. Ba peg immoro la Connachtai a chuit.<br />
Atragat side, atragat Ulaidh corrocht each araile. Robui<br />
tra buille dar a ó i suidiu, co mbo comard n-á slis an tige , rjL*^^)<br />
in carnail roboi for a lar, co mbator na srothai din chru '^<br />
%rna doirsip. Maidith dawa ind sluag forna doirsi co 15<br />
^ ^'\ ralsat for lar ind lis .i. each ic truastradh ar cheile. Is<br />
J«^ ' ' and gahais Fergus doib dair mor roboi for lar in lis asa<br />
'-"J irenaiph. Maidit áidiu amach asind lis. Doberar in cath<br />
i ndorus ind lis. '^^, ^;^'^*,<br />
19. Is and luid Mac Da Tho amach 7 in cu ina laim, 20 v£)l^~^'J"<br />
corrailced etorra dus cia dibh dongegad .i. rustogh. Doraigae . .<br />
in en Ulto 7 roleci for ar Condacht, ar romebaid for Con- "^^ iy^- '<br />
nachto. Asberat-som is i Maigib Ailbi rogab fertais in<br />
carpait fo Ailill 7 Meidu. Is and donaraill Fer Loga ^- .i. *•**-(<br />
.to-<br />
ara Ailella 7 Medba corrala a cholaintt for leth et co 25<br />
roan a chend i fertuis in carpoit. Asberat dana is de ^ct»--^ '^.'^\;<br />
atat Maighe Ailbe .i. Ailbe ainm in chon.<br />
M^.^v^-H^*^<br />
bair MS. '<br />
* on la -damdapach added at bottom of page. ^ inon-<br />
15<br />
j
16 Scél muicce Maic Dá Thó.<br />
'íOul^<br />
20. Dolluid a mmaidm ^^ ' andess for beluch sech Roirind, '<br />
for Ath Midbine i mMaistin, sech Cill Dara, sech Raith- ft-Ai^^<br />
Immgain^ i Fid nGabli do Ath m?c Lugna, sech Druim<br />
.ct(Lb ^a Maighe, for Drochad Coirpri. Oc Ath Cind Chon i<br />
5 mBiliu, is and rol^ cend in con asin carpííí. Ic techt iar 3<br />
fraocbraf? Mide siar, is antt donarlaic Fer Logha isin fraoch<br />
.i. ara Ailella, et rolincc isin carpzfí iar cul ConcobcwV, co \<br />
rogabh a cend dar a ais. 'Enni, a Concobair!' or se. ÍJ<br />
'T'ogriar!' ar Concbobar. 'Ni ba mor', or Fer Logha, '.i.<br />
10 mo brith lat co hEmain Macha 7 mna oentoma Ulad et<br />
a n-ingenae macdiicbt do gabail chepóce cecha nona<br />
immum, co n-erbrat 'Fer Logha mo lennan-sa'. Ba ecen<br />
on, ar ni lamdis ceija denum la Conchobar. Ocus roleced<br />
Fer Logha dar Ath Luain siar dia bliadhna 7 da gapair<br />
15 Concobair leis co n-allaib oir friu. j-^^- vo -- /«, y*^<br />
21. Scela muici M^c Da Thó sin. Is de rochet r<br />
A gille Condacht nat liu for tromacht ag apairt go,<br />
gilla rosmbo beg for cuit forodaill muic Míc nDa {sic)<br />
[Thóó.<br />
20 Na tri coecait coeca fer, do diUotor a linaib tor,<br />
25<br />
comrac uailli im Ailbi sin, bee in cion tria caingne<br />
[con.<br />
Concobar buadach rothelt, Ailill sluagach 7 Cet,<br />
bodb iar n-áruib for a sliocht, Cucolaind ni damair<br />
[certt.<br />
Congal aindine and anair Fiamain Dun 2 Binne din muir,<br />
roches tairmtecht (sic) iar sin Eogan mac Dertechtai<br />
» inwgain MS. * leg. Dúin.<br />
'<br />
[ V • - .<br />
'<br />
'<br />
''<br />
" ' ."^--<br />
)<br />
[duib.<br />
"<br />
j<br />
^
Ferchuitred Medba.<br />
Tri m/c Nerae ar lin lerg, tri mic Uslend, cobra garg,<br />
Senlaoch Arad, anba borb, a Cruachnoib Conalad<br />
[n-ard.<br />
Dubtach Emna, ard a brigh, Baithen Berbae hrctJih'<br />
17<br />
[blaith, 5<br />
Illann ardirc ilar nglond, Muindremar lond Locha Sail.<br />
Conall Cernach, cruaid a gal, marcach Sindae, setrad<br />
[son,<br />
Celtchair Ulad, fer dar fer, Lugaid Muman mac tri con.<br />
Feithis Fergus Ailbe n-oU, crothis doib dairbre dall, 10<br />
gabuis faonbrat tar sciat[h] scell, pronderg toidlecL tar<br />
[fern flann.<br />
Ceithern mac Fiontain robith, uathad a lin forsind ath.<br />
Fir Olnecmacht ermaig sluagli, nis releicc uad re se<br />
[trath. 15<br />
Feidlimid co n-ilur tor is Laoguire buadhach fair,<br />
ba let[h] ndograi nman coin Conaedh mac Mornai nacZt<br />
Ferchuitred Medba indso<br />
[mair. Finis.<br />
From the Bodleian MS Bawlmson B. 512, fol. Ia2—2a2. 20<br />
Cf. Cath Boinde, ed. Joseph O'Neill, Ériu II, p. 174 ff.<br />
Ri rogabustar rlgi for Erinn fecht n-aill .i. Eochaid<br />
Fedhlech mbac Find mhic Roigben Ruaid do sil Ritfatha<br />
Scuit Thur Nemruad i lleth, ar is do sil Riphaith Scuitt<br />
cech gabail rogab Ereind genmotha Cessair namá. Is aire 25<br />
atbertha Eochaid Fedhlech fris .i. fedhil la each é .i. in-<br />
druic la each an ri sin, Tri mic leis .i. na tri Find emhnje<br />
2
18 Ferchuitred Medba.<br />
(.i. emuin raott nach deligt/ier) 7 d'aontoiibcrt ruccad iatt<br />
.i. Bres 7 Nar 7 Lothar a n-anmanda, 7 is iatt dorindi<br />
Lugaid Sriab nderg re siair fadein an aduig re catli Droma<br />
Criad do thabairt 1 doib da n-athair, cur thuitsid a triur ann<br />
5 la hEochaicl Feidhlech, curub é Eochaid Fedlech do chuin-<br />
digh an etgit nemdha cen mac a ndiaid a n-athar for Erind<br />
CO brach, gur firad sin.<br />
Et Conall Anglonnach mac Eochach Fedlig diataitt Hui<br />
Conaill ra Firii Bregh. Bin iardraighi mór laisind rig sin<br />
10 .i. Eochaid Fedlecb: .i. Ele ingen Echac/i Fedhligb, ben<br />
Fergail mic Madach, 7 is uáithi atá Brig Éle la Laigniu<br />
7 fa ben a ndiaig Fergail do Sraibgend mac Niúil do<br />
Ernaibh, co rucc mac do .i. Mada mac Sraiphgind athuir<br />
Ailella mic Mada.<br />
15 Ocus Mumain Aitencathrach ingen Echac/i Fedlig, ben<br />
Conchubuir mic Fachtnse Fathaig, mathuir Glaisne (fol. 1 b 1)<br />
mic Conchubuir. 7 Eithne ingen Echach Fedlig, beu aili<br />
don Concobur cetna, mathair Forbaidi mic Concubuir 7 is<br />
aire atbertba Forbaidi dhe .i. a forbud .i. a gerrad do roin-<br />
20 diub (sic) a broinn a mathar iarna bathad a nGlais Berra-<br />
main frissa raiter Eithne indiu 7 is uaithi sloindter ind<br />
aband .i. Eithni. 7 Diarmait ainm Urbaidi (sic) ar titss.<br />
Occus Clothra ingen Eochach, mathair Cormaic Conluing-<br />
es 7 Derbri ingen Eochach Fedlig, dia rabatar muca Derb-<br />
25 linne. Et Medb Cruachna ingen Eochach Fedlig ben aile<br />
do Chonchobur, conad é Concabor cetfer Medba, cur tree<br />
Medb Conchubor tre uabharr (sic) menman, co ndechaid<br />
cJimn Temrach in bail i raibe ri Erend. Et is í cúis fa<br />
rabatar na hingena sin righ Erenn ac Conchubor, ar is la<br />
do thabairt do tabawt MS.
Ferchuitred Medba.<br />
Eochaid Feidhlech dotuit Fachtnte Fáthach i cath Leitrech<br />
Ruidhi 'sa chomnind, conid 'na éruicc tucad na mná sin<br />
do Conchobur maille righi nlJlad do gabail do ar hecin<br />
ar clauduib Rngraidhi. Conadh é cetádlibur comfuachda<br />
thána bó Cuailgne fagbail Medbha ar Concubur da ain- 5<br />
deoin.<br />
Tinne mac Connrach Caiss do Domhnandachaibh, iss<br />
é bá righ Condacht an tan sin 7 Eochaid Dala 7 Fidech<br />
mac Féicc don Gamanraid a cuiblichus na righi.<br />
Teid Fidiuch mac Feiec co Temraig do teglomadh ua 10<br />
rigi, cur cuindidh Medb ar Eochaid Fedliuch, co fnair Tindiu<br />
mac Condruch fis an scéoil sin, condorala do forairi for<br />
Fidach mac Feicc, conustarrladar ac srothaib Sindu, cor-<br />
marbsat clanda Cundrach 7 Munodur mac Connrach Fidach,<br />
conidh Ó sin cetadhbur coctha clainne Connrach Caiss 7 15<br />
na GamanraúZi. Dogní Eochaid Fedlech anfir flatha ar<br />
Tindi mac Connrach iar sin, cur cuir a ndithriub Condacht<br />
(fol. 1 b 2) é 7 cuiris Medhbh a n-inadh ligh a Cruácham,<br />
conustarla do Meidhbh 7 do Thindi, co mba céledach iar<br />
céin mháir 'na diáig sin, conidh a Cruacham dognitea 20<br />
áenuig Erenn. 7 no bittis mic rig Erend hi Cru[a]cham<br />
ic Meidhbh in tan sin, dia caomclodhatais coccud fri coicced<br />
Conchobuir, co tainicc Sraiphgend mac Niuil do Érnaib<br />
7 a mac .i. Mata mac Sraipgind co Meihdhb, dia coemh-<br />
satt cocad fri Conchobor im cend cecha formaitt bui 25<br />
attaro.<br />
Gnithir feis Temrach la hEochaid Fedlech an tan sin co<br />
Cfjiceduib Erenn immi acht M^dhb 7 Tinni. Hirailit fir<br />
Erend ar Eochaid M^dhb do breith isind aonach. Cuiris<br />
Eochaid Srebluath, adhon a banechlach, ar c^nd Medba 30<br />
CO Cruacham 7 teitt Medb arnamáirech co Temraig cur<br />
19
20 Ferchuitred Medba.<br />
cuiretar graithfne ind aonuig co cend cdictigis ar mhis leo<br />
7<br />
scoilitt fir Erend ina diaidh sin'.<br />
Anais Conchobor tar eis chaich isind aonuch ac forairi<br />
ar Meidb 7<br />
si ac dul co Boind dia fothracad, co tarrla Con-<br />
5 chobor di ann, corsáraig hi 7 co ndechaid ina gnáis da<br />
baindeoin, co closs co Temraig sin. doclos doergetar<br />
teglach rig Erenn immon ri[g] a Temraig amach 7 Tindi<br />
mac Connrach, 7 adeniit araili cur tuit Eochaid Dala le<br />
Tindi reime sin fon rigi, 7<br />
ni fir sin. 7 tocbaidto' meirgi<br />
10 rig Eredn (sic) d'innsaigi ri[g] Ulad corfocrad comracc<br />
Thinni mac Connruch ar Conchobur Monodhur mac Conn-<br />
rach derbbráithir Tindi, condebuirtt Conchobor fris Tindi<br />
do coscc. Albert Mondodur co ndingebad co tarla doibh<br />
imsreng curad, cur tuit Tinni 'san imguin, condebratar each<br />
15 'is maith an t-echt,' condebuirt an drái 'bid mac Cecht a<br />
ainm co brach.' De sin dolen Mac (fol. 2al) Cecht de.<br />
Curmebuid an cath ria Conchobor for Boind bar Eoch-<br />
aid Fedlech, condorchair Sraibgend mac Niuil 7 a mac a<br />
connmail an chatha dia n-eiss. Gabais Eochaid Dala cuing<br />
20 an chatha fair ar fiarut Midhe tar Sinuind sribhiiaine, co<br />
rue Medb 7 Condachtai// slán leis tre nert imgona, cor<br />
nar lamad iad Boind co Sinuind.<br />
Tecaitt Dom[n]annaigh 7 Dail nDruithne 7 Fir Craibhe,<br />
dia raibi Eochaid Dala, co Cruacha/w iar marbad Tinni<br />
25 mic Connruch Caiss. Ar gérbo tri haicme.dha iatt san re<br />
scailed, rop enaicmi iatt ar mbunadus .i. clannai Dela mic<br />
Loich d'Feruib Bolcc iar Dgenelac7
Fercliuitred Medba.<br />
onmn cen neoitt do beth ann, uair ba gess disi beth ac<br />
ceili a mbeitis na tree sin. Dorigha[d] Eochaid trit sin,<br />
CO raibi treall a Cruacham ana chele ice Meidb isin aim-<br />
sir sin.<br />
Tanuicc Ailill mac Máda mic Sraibgind do Ernaib co 5<br />
Cruacham 7 ba lenam maol Ailill ann sin 7 iarsma clainni<br />
Sraipginn maraon ris dia ailemhuin ac Meidb tria gaol<br />
M^dba fris .i. Ele ingen Eathoc/i Fedlig a senmathair. 7<br />
altuir i Cruachflm Ailill iar sin curba milid mormenmnach<br />
7 curba trettill i ccathuib 7 a comlunduib 7 curba tuir 10<br />
connmala catha re Conchobor é ac dénamh cocctha 7 ic<br />
din coiccid M^dba, curup e fa tdesech teglaig ac Meidb<br />
'na diaig sin, cur graduig Medb é ar a sobhessuibh, cur<br />
aontuigh fria é, curba celi dhi é tar cheand (sic) Eochach<br />
Dala, cur éttuigi Eochaíd im chend in scéoil 7 cur hétaidhi 15<br />
Domnanna/(7 tre chombáid, cur samhailset Ailill d'innarba<br />
a Connachta/6 amach (fol. 2a2), co na raibhi do Ernuib<br />
maille friss. Cur toirmiscc Meadb an gnim sin do denum,<br />
uair ba dili leisi Ailill ana é. Ottconna^Vc Eochaid letrom<br />
Meadba fograis comrucc ar Ailill im chend a righi 7 a 20<br />
mna, cur comracc doib co hainiarmurtrtc/i, 7 dorochair<br />
Eochaid Dala 'sa comracc sain la Ailill mac Máta tre im-<br />
dill Meadbai.<br />
Gabais Ailill righi Connacht do deoin Medba da eissi<br />
sin, curob é fa ri Connacht ac rigad Conaire Moir mic 25<br />
Etarsceoil 7 ac tabairt na tánai for Vlltu, conad don Ailill<br />
sin rucc Medb na Maineda, 7 nir Mainedha a cetanmanna,<br />
acht is iatt a cetanmanna .i. Felim Maine Aithreamail»<br />
Cairpre Maine Maithremail, Eochaid Maine Andáoi, Fergus<br />
Maine Taoi, Get Maine Millscothach, Dairi Maine Mo-id- 30<br />
bertt. Gid ara n-abar na Mainedha friu? Ni hansa. Dia<br />
21
22 The Caldron of Poesy.<br />
mboi Medb ocean cluichemnuigh laa n-ann, condorala dhi<br />
turcnam catha Finnchorad la Conchobor, dia ndébertt friá<br />
draí: 'Cia lasa tuitfe Conchobor dom cloinn?' ol si. 'Ni<br />
rucus muna haithbaister,' ol an drai. 'Cidh sin?' ol Medb.<br />
5 'La Maine gongeodhain,' or an drai. Gonad aire sin tuc<br />
si Maine for gach mac dhi dia tuited Conchobor lais, cor<br />
forttamla/i/i na foranmanna sin na mac for na hanmanna<br />
disle bádur forrta. 7 dosail Medb gurb é Conchobor mac<br />
Fachtnse Fáthaig ri Ulad idubertt an drai, 7 nocharb é<br />
10 chewse, acht Conchobor mac Artuir mic Bruighi mic<br />
Dungaili .i. mac rig Alpan dotuitt la Maine Andaoi mac<br />
Ailella 7 Medbai. Finid do sin. Meisi MailechZam?*<br />
rograithph sin.<br />
The Caldron of Poesy<br />
15 From MS H. 3. 18 {Trinity College, Dublin), pp. 53a — 57a.<br />
Mocoire<br />
1 coir goiriath 2 gor. ronir Dia dam aduilib<br />
démrib^. dlicht^ sáer sáerus broind bélra béil bríichtíís<br />
úad'', osme Amargen ginngel^. gairglas''. greliat/íS. gnim<br />
1 .i. fil acum. * ,1, goriath .1. gar damh in gach Tath ,1.<br />
ro iad rogói. ^ .i. is maith donuc Dia damh a diamraib na<br />
ndule 710 omaicedh (?) ro érnestar damh in sloinded saerits sin<br />
a dlamraib na ndul. * .i. slicht .1. cendfochras. ^ is ed sloinnes<br />
in saer .i. saeraid co huais in belra aidhbind ina broind i mbid,<br />
no is maith each broinn i mbidh in belrad aidhbind .i. teibernighes<br />
aircetal uaithi. '^ acata in glíín geal. ' colpa iarna crechad<br />
no icatii in colpa glas iarna crechacZ. * iTath a alcha.
The Caldron of Poesy.<br />
mogoriath crothaib condelibi. indeithear dath. nadinand^<br />
aiiiither Dia dogachdaen. dethoib 3. istoib ^. uastoib ^. nemt-<br />
sos 6. lethsos ''. lansos ^ dohEbii* Dunn denum ^ do iiath.<br />
aupsaibifi ilib ollmaribn. moth 12. itoth^s itrseth^4 inarnini5<br />
iforsail indinendi- [53 b] sail, slichti^ asinnither alt mog mo- 5<br />
coire I''.<br />
Aracainis coire sofis sernar dligeiZ cachadanai^. dia<br />
moigit main 20. moi«s2i each ceird coitcend. conutaing22<br />
duine dan.<br />
Ce/sí23 ita bunadus inaircetaiZ induine inacurp famen- 10<br />
main. 24 arnidena incorp nige2i' nanmain. asberat araib' bid<br />
acurp. intan26 dofoglen occnndacorpu .i. oathair no sena-<br />
1 iss ed gnias mo coire, aisneis na heisce fora n-aisnedhther<br />
na crotha ilardha .i. find 7 dub 7 brecc, no dath molta for molad.<br />
- A. nochon inann dobeir Dia do each aisneis na heisce. ^ .i.<br />
lethcláeu.<br />
•<br />
.i. for beOlu. ^ fáen. ^ .i. intan is for beolw<br />
.i. in lies Dae. ' .i. lethclaen .i. in aes bair[d]ne 7 rand.<br />
** intan is faen .i. i n-anrothuib sofis 7 aircetaii. ^ .i. dennm<br />
a aircetail do Ehir 7 do Dnnd co taibsenaib ilardhaib. i"<br />
CO taibsenaibh ilarghnib. " .i. imat amar na ésce a hollmwrib<br />
ilib na héicsi. ^^ each ferrdha .i. a masgul .i. imoadh .i. is é<br />
ciuel is áWgthech A. cinel ferrda. " .i. in femen .i each banda<br />
i tai ead/i .i. is e dliged na mban heth i tai. " ed .i. iter femin<br />
7 mascol .i. nemotaj- .i. i neoatar. ^^<br />
[ [ forbaid. ^'^<br />
23<br />
.i.<br />
A. is<br />
e seo dliged aisneidhim orro, no i sloinded asronaisneidhter air-<br />
cetal. " .i. is e so gnlmrad mo coire. "^ .i. flrcanim-se<br />
do caire in sofesa. *» .i. srethnaithir dliged cacha dána as.<br />
20 dobeir* mougitd maine for each. ^i<br />
j morraidid se each<br />
elada co coitcenn, no morraldhit coitcenn in each aca mbi in<br />
ceird sin. -- .i. dobeir se cumtach for na dainib im tidnacul<br />
neich doib, no cumdaighe a dan each duine. "^ .i. comaircim cait<br />
i full bunad uais in aircetail in duine. ^4 asberat [to come before<br />
ar ni déna &c.). 23 j aircetaZ. ^g<br />
;_ jQ^g^u toighlemis bunad<br />
in cuirp .i. intan foghlenws aircetal de co comduchus in cuirp.
24 The Caldron of Poesy.<br />
thair olsod/iain. asfira arathai bunad. maivchetail^ 7 int-<br />
sois 3. icachduine corptha. acht cachladuine * niadtuithi ann.<br />
alaile atuidigh ^.<br />
[54 a] Caite áidhi bunad inarcetail, 7 gachsois " olchena.<br />
5 ni ansa, genithir^ tri coire incachduine .i. coire goriath 7<br />
coire erma 7 coire sois. Coire § goiriath isesidhe genither<br />
foen induine fochetoir isas foghailter soos dodainib ino-<br />
ghoiti^, coire erma 10 immorro iarmobi moaighidn iseiside<br />
isesi genither dotseib induine coiri sois isesidhe genither<br />
10 for beolw 7 isas fodailter soes gacha danai^. [54 b] Coire<br />
erma is dono gachladuine i* isforbeolu i^ ata ann inses.<br />
doeis lethclien inses bairdne i*» 7 rann i". isfaen ata anan-<br />
srothaib ^^ gofis 7 aire conaire dicliu. nldena each oenere<br />
dihad isforabeolu at» coimrerma and conidnimpaith bron no<br />
15 [f]ailte.<br />
Ceist cisl/r fodhla fil forsan mbron imidhsui i''. ni ansa<br />
A. iiii. eolcaire^o. cumha^i. ^ broin eoit-^ 7 ailithre'^<br />
ardia. 7<br />
foferthar25.<br />
is medhon aratairbe/at^i inacethraso ciasanechtar<br />
1 a beth 1 cnrp. * .1. tomsidhe. ^ i_ jia bairdne.<br />
* achtaighim each dara duine nochonatdothid anné. ^ .1. alaile<br />
is atdoighidh. ^ .1. each eólais uile chena. ' .1. each duine<br />
a ngenenn a coire dibh. * .i. coire a roTadha[d] rogoe. ® in<br />
n-indottacht a n-oeitidh. ^" .i. iarimpos ann. " .i. Taram<br />
Tama impod dobeir se monghud for nech. '^ olcena cinmotha<br />
aircedal .i. tomsidhe. '^ .i. coire iarimpos ann. **<br />
.1. each<br />
dara duine. '^<br />
sedha.<br />
"*<br />
.i. i locht doeis. ^" .i. deibhidhe. " .i.<br />
.i. oUam na bairdne. " .1. impos é. *' .1. ima<br />
athair. 21 \ dune. ^^ .i. Tar futhacht. ^3 ^r met a cinadh.<br />
^" .i. is asa meadhon airbertnaighit. 25 _i_ q^ cethir hiso incoiri<br />
dimpu cidh amach docuirter cuicce.
The Caldron of Poesy<br />
[p. 55 a] Atat dono dafodf«7 forfailte oniumpaither in-<br />
comsofis .i. failte deodha 7<br />
25<br />
failte diena. infailte dsena atat<br />
ceithre fodla forsuide .i. luth eoit futhachta 1 7 failte 2 slane<br />
7 nemimniche 3. imbet bruit ^<br />
7 bidh cofeca indnine ^ for-<br />
bair[d]ne. 7 failte ^ fridliged necse iarnadagfrichgnam. 7<br />
failte fritascor nimais' dofaircet nse cuill [55 b] cainmesa^ 5<br />
for Segais'' isigaib. condatrocratar meitio moltcnain. iar<br />
ndruimned 12 Boinde frithroisc ^3. luaithe echaighe newime-<br />
doa 1* mis mithime. diasecht mbliadnaib i^ beos.<br />
Failte deoda immorro torumais inraith^" docum in<br />
cómsofis 18 conidnimpaid fsen conide bid faide deoda 7 10<br />
doenda 19<br />
7 trachta/re raith^o 7 frichnama imale^'. cona<br />
iaritm labrait 22 inalabartha ratha 7 dogniat inafirta<br />
[56 a] condatfasaige^s 7 bretba24 ambriathar^^ condadesmcr-<br />
echt dogachcobru. acht isanechtair atatairberat inahieseo 26<br />
^ .i. luthad do tre eút Tar ndenwrn fuiche de. ^ .i. Tar<br />
ngalar. ^ .i. cen imnedh do bei/t air. * d'faghbhail do.<br />
^ .1. CO ndenand airccetal. ^ .i. re heisce dligici Tarna dagh-<br />
foghlaim. ' .1. fri tascur n-imhais Iar mBoind no greithine .i.<br />
bolcc i mbafuilnge grTan forna Inibip 7 cidbe caithes Tat bid<br />
doMaca. ** A. tuairgit na ix cuill caeinmeis emnaight er ann.<br />
" .1. ainm tibraiti. '" .i. co tochrad re met cnai cind muilt.<br />
11 .1. int imhus no caire. " .i. Tarmedhon. '^<br />
.i. 1 n-agaid<br />
tsrotha. " .1. comluath é 7 int ech innsaight/ier isin aenach<br />
a ml medhonac/i int samrairf. " .i. cacha vii mad hiiadna tic.<br />
1''<br />
.i. tiachtain. " deodha. '^ no in coire, no erma. ^^ .i.<br />
amaii roboi Cnmain 7 rl. 7 Colman mac Lenin 7 Colum Cille.<br />
20 .i. iss ed notrachtatais, rath. ^* .i. frichgnam foghloma imalle<br />
frisin rath. 22 Jarsin rath 7 iarsin fathfoghloim. ^3 { conit-<br />
fesa ogha faitsine.<br />
"^*<br />
A. im brethemnus. -^<br />
.i. a mbretha<br />
a faitsine. -^ A. achtaighim conamuigh terbertar na hie iso ina<br />
coire cid na medon atairgither.
26 The Caldron of Poesy.<br />
incoiai ciasamedon foraferthar desen in asber Nede mac<br />
Adna.<br />
Arcain3 coire nerma intlectuib raith rethaib sofis* sre-<br />
•'• thaib imbais ^. imber necna ellach "^ suitbi sruaim nordan.<br />
5 indogbail** doeir. domnad insce ^» intlect ^o ruirthech [56 b]<br />
romnaii roiscne. sser comgne 12. ciEmad felmaci^ fegtar<br />
ndliged delither clalla i*. cengar sesi ^\ siluither sofis i^.<br />
somnither saeiri^. ssertha/- •§ nach sser araiitgatar anmanna<br />
atfiadatar molta modaib dlig/cU^. deligchib giadh glan-<br />
10 mesaib saiire^o. soinscib suad sriiama ndail sieithe^i. sSr-<br />
brud22 imberbthar bunad each sofis searnar iarndliged<br />
1 no in coire. ^ .i. isechtair in duine airbertnaigliit na<br />
hernaile faillsigugufZ in coiri do impo oc áénnm in aircetail .i.<br />
cidh arm .i. doraircsiter angima do imirt impudnd in coire.<br />
3 .i. fírclianaid in coire Tarimpoos and indlecht ratbmar do neocb.<br />
* .i. rith impas iar mBoinn. ^ .i. sreth imait sofis Tar foghloim.<br />
^ A. herid a lainde ecna leisintT ga mbi. ' .i. ellgid se saidhecht<br />
do neoch .i. dofaircenn imat toicthi. ^ A. a comeneclaiin .i.<br />
togbrtiZ a hinde na doerclanna fri sáerudh.<br />
'><br />
A. múnaid do chách<br />
indsce coir. '" .i. is roertach indtlecbt and. " .i. fordorchad<br />
indsce. ^- .i. saraidht/ier eólus comamserda aice na rie (?)<br />
•^<br />
.i. dobeir cáemad forna felmacaib dafeghat a dliged in coire.<br />
" .i. deghlaiter clalla na mbcscna as. '^<br />
.i. ceimnighter sofeasa<br />
imdha ann .i. sgela 7 genelche. ^^ i. sTlaid/ie fesa do felmacaib<br />
intT ica mbi. ^' .i. laiter dona saeraib oca mbi .i. nocho betr<br />
sonmide a soferaib oca mbi. '**<br />
oca mbi ar cintaib ninbleoga». i^<br />
.i. saert/iar na doerclanna<br />
.i. dobeir se cumdach for<br />
anmanaib na ndaine de ndéntar na molta aisnéidther iat arna<br />
modhaib dlige. -"<br />
.i. glanmesemnaiglnt saeire eneclamni doib<br />
fo delugitfi a ngradh. ^' .i. cona ndegbindscib suadb ocaib<br />
a himat forsaighe. 22 j i[s]saer é um eneckiim 7 ar cintaib<br />
inbrudh imberbhtar bnnad cacha deghfesa .i. imhas na Boindi<br />
sretnaight/iCi- Taram co áligthech.<br />
I
The Caldron of Poesy.<br />
drengar 1 iarfrichnum. fongluasi imbas. imesai^ [57 a] failte<br />
faillsigtlier. triabron 3 buan brigh nadlbdai aiclm arcain coire<br />
ermoi 4.<br />
Cid inermai^ nl ansa, erimj^ud^ sai no iarimpí((í^ sai no<br />
erna imsoe .i. ernse fo fris s. y sseire ^. 7 airmitin 10 iarnaim- 5<br />
pu[d]. Coire ermaii ernidi^, erenar is, mogaitlieri4 mbrog-<br />
tair. biat[h]aid 15 biadtar maraidi^. martaii'i''. ailit[h] ailtei'is.<br />
aracain aracanairi^. foraig foragar^o. consrend consrendar^i.<br />
fosrend fosrendar. fotobur [57 b] tomsi. foaitreib innsce foco-<br />
1 .i. drémnighter dow deghfis oca Tar frichgnam do re foghluim<br />
.i. nongluaisi imbas Boindi no gréne .i. iu coiri. ^ .i. impaiter<br />
failti .i. dona fathaib remráidtib. ^ ''<br />
.i. doheth for nech. .i. is<br />
suthaiii in brTg/i do neoc/i oca mbi conadibdaw gan comairce, air<br />
is comairci do a aircetal. ^ .i. cid risi raiter érma. ^ .i. is<br />
uasal int impri[d] sofis frisinnT na deraa custrásta. ' A. no<br />
iarimpoas cnsinni dorighni. » friisMS; .i. aircetal mo sulghaire.<br />
° A. im cinaidli n-inbleogliain. '°<br />
.i. im eneckinn no im logh<br />
aisti. " .i. eriua caiti a inntaithmigh. ^-<br />
.i. molarf do deuMw.<br />
" .i. log do aire. " .i. firenaig-siu scela 7 genealaigh do each 7<br />
fTrenaJght/ier do-som file aile A. moig-siu nech in la oirdnifZ in<br />
gradh 7 moig-siu do?iO oidi ima oirdned. '=<br />
.i. blathaicZ som<br />
nech CO ndaim 7 biatar som 'conn daimh .i. dobeir fecht f. 7 do-<br />
berar do fecAi f.<br />
27<br />
'''<br />
.i. raidsim enecland do each. " .i. raidhter<br />
eneclawi do chach. ** .i. guldhitsium na tuatha im ailgesaib<br />
7 gaidtei" som imanet negni. ^^<br />
.i. is caintsrethnaighter sinm<br />
gelkd do each 7 caintsretnaig/iter gellad do each. ^° A. inti<br />
fuirghius in filid fuirgitsim oca .i. is taithnemac/i srethnnighes a<br />
aisce coir do dentiwi do each. ''<br />
.i. fircanuidsium trefocwi for<br />
in each oca mbi acradh 7 fTrcantair do?io fair-sium filicZ aile A.<br />
dobeir comairghe do each no fosretnaighitsium fiacha tar cenn<br />
na ngell 7 fosretnaigter do .i. dobeir eomairghi seííu .i. is maith<br />
in coire asatoimsidhther fri fidh 7 deaeh .i. is maith in coiri a full<br />
iiiteiwfes .i. is maith in coiri asa comaimsidhter so uile.
.H<br />
28 Verba Scatbaige fri CoinCulaind.<br />
mar coimsi. conutaing i firrsi ismo 2 cachferann. isferr 3 gach<br />
orbo^. bmgh cohecna^ echraid fribórba^.<br />
Verba Scathaige fri CoinCulaind<br />
From the Bodleian MS Raivlinson B 512, fol.llSh2 (R) collated<br />
5 icith Egcrton 88, fol. Ila2 (E') and Egerton 1782, fol. 19 hi (E').<br />
Cf. Tochmarc Emire § 79 (ZCP 111 , S. 255) and Thurnetjsen,<br />
Zu irischen Handschriften, S. 58. , .<br />
, t<br />
Incipiunt uprbai" Scathaige fri Coinchulaind § óc scarad<br />
doib-' isna 'randaib thair' roscaicliio do Choinculaind ^^<br />
10 lánfoglaimb 12 in milti la Scathaich i3. Doairchechain<br />
Scathach do iarum 1 ' anni aridmbiad, cq n-epert fris tria<br />
imbas forossndi dia foirciund.<br />
f,^..;. „ Imbe err hiengaile M ^ixxri -^<br />
^^'ntossa ollgabad ,<br />
15 Ima^had fri heit^'' n-imlibir .i. tain bo Quailngi<br />
, cotut chaurith ceillfetar ,,<br />
'<br />
'"<br />
fortat bi-agait bibsiitar<br />
bied do chalcc culbeimmenis<br />
^ .i. rocnmdaig is tar nert do som. * .i. rig. ^ .i.<br />
graidh. * .i. fein.<br />
scaraid nec/t fri borbuib.<br />
''<br />
.i. comeneclawn fri righ. " .i.<br />
' INdsipmwi nerba £>. * Coinchuluinn E*. ^ frie E^.<br />
"> scaith E' EK " Choincliiiluinn £2 om. EK ^^ ]án-<br />
fogluiuim JE*. 13 Scathuig £2. " toaircechain do iarwm<br />
Scathac/i EK " aritmbiad E^. ^^ foirciunn E^, forciunt<br />
EK " heid E', heit EK ^» cúlbeímmen E\<br />
hl.fi. t,H:^ iW o[ - t^X-- ^-^^ ^^*^
Verba Scathaige fri CoinCulaind. 29<br />
cruo 1 fri sriith Setantse 2 (nomen proprium do<br />
Choinculaind)<br />
tithis fithog fseburamnuiss ^<br />
fethul feiilai^ ferclilessaib ^<br />
ferb tu6 breig braithfigther 5<br />
[bragit du thuaith tithsitir E^<br />
treancithoch ^ coicdigis<br />
cichis do buar mbealtav^<br />
ba hoin fri slog sirdochre i"<br />
sifis do fuil flandtenman 11 10<br />
fernaib ilib idlocbtaib 12<br />
cuan dia lilis loscannaib<br />
lin difedat '3 ildamaib<br />
ilar fule ^^ firfitir<br />
fort Choinchaulaind *^ ceisfe 15<br />
alag nenchride<br />
al 16 de dalaib dedarbe<br />
dedirn brodirc brisfither<br />
bruthaich fri toind trechtide^^<br />
frisin belend mbandernach 1^ 20<br />
belend dichet chlessamnach i9<br />
cichit biet banchuriu^o<br />
1 cruoch E' E\ 2 Sedantai E\ Sétante E\ ^ fithach<br />
faobhuramhnas E\ fithog faébnramnus E-. * feúlai E^.<br />
5 no fed add. E\ ^ ^o E^. ' braitfither E\ « tren-<br />
cithach £1. '> mbenlatai E^, mbeltu JB*. " sluagh sirech-<br />
tach £1, slog sirdochrui £2 " flanntenmen £ 1. ^* ildloch-<br />
taib EK 13 dofedhad E\ dofedad E^> " fuili E^.<br />
15 Clioinchaulainn E'^, fort Cowculainn cen colinn E^. ^* dal<br />
E^. " trechdaichi JE*. " frisin mbelend mbandern(n)ach<br />
£' £«. la clessamnach E^ E^. '" banchuire E' E'K
30 Verba ScrvtUaíge t'ri CoinCulaind,<br />
ba grithi Medba i srcu Ailella<br />
aruthossa otharligi 2<br />
hucht fri hechta hirgairgge ,<br />
Aichin fii'feith finnbeniiácn<br />
'líóéiS fri^4 dond Cuailnge'' ardbaurach c.<br />
Finitl<br />
' Medb E^ E\ « otharlighe EK ^ hAi E^ E^.<br />
H 4vL<br />
" fri £1 E^. ^ Cualngne E^. '^ aurtburach E\ ardbiirach<br />
E^. ' om. E^ E\<br />
Elirliardt Karras, priuting--offiee, Halle a. S.
7^ ^*"<br />
n^wJU , "^í^CUU, ^^ÍÍ^r*j-tUp^J^ %t^UL=eÁ^i^Jé<br />
$