01.05.2013 Views

Anecdota from Irish manuscripts

Anecdota from Irish manuscripts

Anecdota from Irish manuscripts

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

K IX


fi^^^ íicJCS^


.x^>^^


AIECDOTA<br />

FEOl lEISH lAMSCRIPTS<br />

EDITED<br />

0. J. BEEGIN, R. I. BEST,<br />

KUNO MEYER, J. G. O'KEEFFE<br />

VOL. I<br />

HALLE A. S.<br />

MAX NIEMEYER<br />

DUBLIN<br />

HOUGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />

1907


ANECDOTA<br />

FEOM IRISH MANUSCRIPTS


Preface<br />

The series of liitlierto inedited <strong>Irish</strong> texts, of which<br />

this is the first instalment, has been undertaken with the<br />

object of furnisliing- fresh material for investigation to the<br />

increasing number of workers in <strong>Irish</strong> philology and<br />

literature, especially those to whom tlie original manu-<br />

scripts are inaccessible. It is also hoped that it will<br />

provide handy text-books for students.<br />

While the collection is to consist mainly of pieces<br />

never before printed, otlier copies or different versions of<br />

important texts already published will be included when<br />

it is considered that they contribute materially to their<br />

interpretation and reconstruction. No text already pub-<br />

lished in facsimile will be admitted. An exception is<br />

made, however, in the case of the Yellow Boole of Lecan,<br />

the facsimile of this most important of <strong>Irish</strong> MSS. being<br />

so often unreadable or untrustworthy.<br />

In printing the texts no attempt is made either to<br />

provide a diplomatic transcript or to construct a critical<br />

edition. The more common compendia such as those for<br />

at; air, con, for, us &c. are silently expanded, but italics<br />

are used in all doubtful cases. Punctuation, hyphens and<br />

capitals have been introduced for clearness' sake. Addi-<br />

tions and corrections by later hands are put in paren-


VI Preface<br />

theses or indicated as such in the footnotes. In order to<br />

ensure the greatest possible accuracy every document<br />

printed has been compared with the original MS. by one<br />

or the other of the editors.<br />

Each volume of the series will be complete in itself.<br />

While it is hoped to issue a volume every six months,<br />

their regular appearance will depend largely on the<br />

measure of support accorded.<br />

Thanks are due to Mr. Whitley Stokes for kindly<br />

placing at the disposal of the editors his transcript of<br />

the version of Cain Emine Bain <strong>from</strong> the British Museum<br />

MS. Additional 30,512.<br />

Dublin, June 1907<br />

THE EDITORS


Contents<br />

Page<br />

Scéla Cano meic Gartnáin, transcribed by Kuno Meyer ... 1<br />

Tucait indarba na nDéssi, transcribed by Kuno Meyer ... 15<br />

The Colloquy between Fintau and the Hawk of Achill, trans-<br />

cribed by Kuno Meyer 2-i<br />

Cain Eimine Bain, transcribed by J. G. 0' Keeffe 40<br />

A Story of Flann mac Lonáin, transcribed by 0. J. Bergin . 45<br />

Imram Curaig Máiledúiu, transcribed by B. I. Best, collated<br />

by Kuno Meyer 50<br />

Bithbin Menadaige, transcribed by Annie F. Scarre .... 75<br />

Story of the Abbot of Druimenaig who was changed into a<br />

woman, transcribed by Kuno Meyer 76


Scéla Cano meic Gartnáin<br />

From the Yellow Bool: of Lecan, p. ISSa. Cp. the Annals of<br />

L'hter, A. I). 687, Tigernach's Annals, A. J). 688, Three Fragments<br />

of <strong>Irish</strong> Annuls, A. D. 688, Chrom'con Scotormn, A. D. 684, the<br />

Annals of the Four Masters, A. B. 686.<br />

Bai imchosnom im rigi nAlban itir Oedan mac Gabrain<br />

7 Gartnan mac Aeda me/c Gabrain co torcliair letli fer<br />

nAlbau eturru hi catliaib 7 imargalaib. A ninis nmc<br />

Uclien robai in Gartnan. Isi insi is dech conrotacLt inu-<br />

iarthar domain .i. stiall arcapar do deircibar [p. 128 b] 5<br />

cacli teach bai isinn indsi la Gartnan feic co feic imonn<br />

indsi uili connici in fialtech. Ba do dercor a indsi uili la<br />

Gartnan. Seacht seisrecha leis for indair. 1 Secht n-airge<br />

leis. uii. fichit bo cacha hairge. 1. lin fri(a) haige altai<br />

esti amach. 1. lin fria hiascach. In .1. lin eisc suaine- 10<br />

main estib for senistrib na cuchtrach. Cluicine for cind<br />

cacha suainemna for ind aireanach ar belaib in rechtaire.<br />

Cethrur oc teluch na n-iach cet(s)nama do snas. Eiseum<br />

coleic ic ol meda fora a cholcaig.2<br />

Rucad mac do Gartnan .i. Canu mac Gartnain. Rucad 15<br />

s/Je for altrom. Forroilged la Gartan dabach iliac 3 mara<br />

7 si Ian di or 7 di argat 7 romarbtha lais in cethror<br />

1 Head ind ar ^ Read for a cholcaid<br />

'' Bead<br />

illoch<br />

1


2 Sccla Cano meic Gartnáin<br />

robatar oc britli ind airgid inti condaruc in muir leis 7<br />

nach fidir aclit seisem 7 a ben 7 a mac.<br />

Doluid im. Aedan cucaiseom .xx. cet fot na ge(a)maidhclii<br />

CO na dechadar acht a ndeachaid do rind gai 7 do gin<br />

5 claidibh 7 ni bai crand dond indsi fri aroile imme(a)don<br />

lai arnamarach.<br />

Maith tra or Cano. Is ferr dun imgabail ind fir se<br />

romarb ar n-athair. Ni faicsiu ar cairdeas do inas in fer<br />

romarb. Cia leath reghma or a muinter. llegbmait i tir<br />

10 nErind. 1 Combratbair dun.<br />

Dognitber '^ curaich lais. Lotar docbum tbracbta. Is<br />

amlaidh dodecbadar docbum mara .i. coeca laicb. Brat<br />

corcra coicdiabalta im cacb n-ai. Da (s)leigb coicrindi ina<br />

laim. Sciatb co mbuailig^ oir fair. Cloideb orduirnn for<br />

15 a cbris. A mong orbuidi dar a ais. Is amlaid dodea-<br />

cbadar in .1. ban. Brat buaine co cortbaraib ar^aif.<br />

Lene co ndergindlead oir. Deilgi oir lanecair co mbrecbt-<br />

rad ngem n-ildatbacb. Muinci di or forloisct[h]i. Mind<br />

oir for a cbind cacb ai. In .1. gilla. Inara do sita buidi<br />

20 impu CO n-argud. Fitbcbell for muin cacb gilla co feraib<br />

oir 7 airgid. Timpan creda inlaim * cbli in gilla. Da<br />

milchoin ar slabrad airgci ina laim deis.<br />

Batar meic Aeda Slane in tan sin for cricb nlJlad for<br />

tomaltaib .i. da mac Aeda Slane i comflaitbeamnas. Badar<br />

25 side hi Collmaig hi crich Ulad. Robui failti mor la suidiu<br />

.i. trian bid 7 leanna 7 attreib 7 indili do. Nirbo lor la<br />

hAedan a closin na failti do thabairt dosom la maccu<br />

Aeda Slane. Andso each ret leis áidiu nad fider in dabaig<br />

1 Head nErenn * Read dogniter * Read nibúailid<br />

* Read illáim


Scéla Cano meic Gartnáin<br />

foroilged la Gartnan. Atberad i som tra dodecbaid in<br />

Satan cliuca .i. co LOedan co n-eccid do in dabaig ait<br />

aioibi CO tucad leis co mbui ina cbuili fodeisin 7 nocbo<br />

[p. 129 a] testa afaing esti. Bidb maith so or Oedan .i.<br />

in crod sa Gartnain doberthar do maccaib Aeda Slane ar 5<br />

marbad a 2 meicc .i. Cana. Doluid nonbur uad 7 miach<br />

argaid leo co mbadar issind arucol mac nAeda Slane cen<br />

fis cen airfis. Cana cona muntir i tig foleitli isin lis.<br />

Ingen Diarmada meic Aeda Slane rocharastar Cano ar<br />

a airscelaib cid siu dotbised tbairis. Robatar coim Ereand 10<br />

ic a cbuindcbid. 3 Bui si inn-airicol i toeb taigi mac<br />

nOeda.<br />

Toimsidber an argad or meic Aeda. Rodbia on or<br />

indn^ Albanaicb. Rocbuala indn-* ingen in cocur hi sin.<br />

Rogab imacb 7 gebid fieisc ina laim 7 luid co mbui 15<br />

forsiu fordorus ind lis. Is and dolluid seom imacb ceathror<br />

7 oengai illaim cech fir do dul immach. Atbert si<br />

Nochon etarsa ^ indiu . la Heri na bAlbancbu<br />

loecb na burg(av)adar Cano . coua gai find fortbanu.<br />

Oc teacbt do fon fordorus dober si in slait ina cbend 20<br />

7 dixit<br />

A Cbano . faire i faile fortbano ^<br />

masa dodcbad is mor de . masa s(odcb)ad is tano<br />

la tobairt bemme do oc tuideacht imacb 7 asbert oc teacht<br />

do uaidib 25<br />

Ni faiteacb int Albanacb . imtbeit la lutb a laime<br />

ata ni nad faichlethar . gussu mac Aeda Slane<br />

' Bead atberat ^ Eead an * Read cuinclchicl " Read<br />

lull ^ Read fetursa '^ forthauo seems corrected <strong>from</strong> fortaro<br />

1*<br />

3


4 Scéla Cano raeic Gartnáin<br />

Ni artharcud athchomsain . do rig cen ecnach n-jera<br />

Íz ata mor dona doinib . fo chichib macni nOeda<br />

A scel rochuala tria tbech i<br />

. ni sian n-alaind n-adbannaf/í<br />

sireacbt[acb] nad cluinitber . ni faitecb int Albanacb. Ni.<br />

5 As robad so a ingen ar Cano. Cid robud or si ata<br />

a damna and. Atatbar ac toinus argaid ar bar marbad<br />

isinn arucul ut. Maitb didiu or se. Luid ina tecb.''^<br />

Maitb tra is aire dunn cia donemis * comairle. Cid so a<br />

Cbano ol a muinter. Ni cid maitb ol Cano. Dofilter<br />

10 cbucaind diar marbad in lin atam. Bes is ed rocindead<br />

dun ar an oic. Ata ni as maitb dun or Cano. Fuaitgem<br />

dona feraib na coic tbigi ^ filet isind lis. Tiagat da<br />

claidbecb dec ar dorus cacb tbigi. Robicobsa na rigu 7<br />

ni bat rigna fotba. Maitb or inn oic. Is fearr aiumue.<br />

15 Maitb or se. Tiagbsa docbum ind arucuil dus inamlectber<br />

iud. Dianamleictber ind ni mair[b]fider. Manimleict[b]er<br />

segaitbsi ar eicin 7 nomleicid imacb iarum.<br />

Teit seom didiu do dorus in tigi. Tiagair di atb-<br />

cbomarc Cano i ndorus in tigi. Dolleic ind or Diarmaid.<br />

20 Toet ind or Blatbmac. Teit isa tecb co fosad.^ Is and<br />

bui in secbi cusan argad for lar in tigi. Tair etraind<br />

sund or siad. Maitb ind foil se or se .i. foil a atbar. Bid<br />

imod laim or Diarmait. Ba dutbaicb cia nobetb d'mo or<br />

se. Cia dutbcbus on or sead. Seel truag on or se. At-<br />

25 cbualabair m'atbairsea. Rob adlic leosom 6 daigb iartaigi<br />

damsa [p. 129 b] .i. rofoilgedb leis dabacb Ian di arcad.<br />

01 is treisiu tocad Aedan fofuair co tucad uad crod an<br />

• Bead tech * Read thech 2 Jiead dognemmis * Bead<br />

tige ^ Bead fossaid " Bead


Scéla Cauo meic Gartnáiu<br />

atliar ar mo marbadsa libsi siind. Atberam or Diarmaid<br />

cia dobertha lan in tigi co hoclithaig i nit-rirfithe aire. Is<br />

buidi lend or se.<br />

La sin gaibtlii imach. Teit Blatlim«c ina diaid. Ata<br />

ni notbia a Ghana or se. liegait ind oic diar n-inchaibne 5<br />

murcreicli. Airgsiu ar a chind 2 7 dosfuairc 7 luc tlrarcad<br />

fadein cliucad. Am buideacli de or Cano. Teit iar sin<br />

CO a muntir. Imrochomlai indn inseo a taigh doib.<br />

Nosgaib Cano. Aireblingtlie co mbui isin curach do<br />

thetarreacht ar mbsegail ar Cano. Is daig^ or set. 01c 10<br />

duib am mo brathsa. Ni fil isan cburach sa na bad i tig<br />

m'atharsa 7 mo matliar do(f)u(ar)cabtlia. Maith a Chano<br />

ar ann oicc. Cid tu bud chumachtacli is tir itamne no-<br />

bemis dod reir. Ata ni as maith duit. T'argat bodein<br />

d'(Qacbail lat 7 ar leicinni diar tir. Bid fir áicliu or se. 15<br />

Aircid ass. Cid so a Chono ar a muinter. Dar mo<br />

chumachtasa or se ni getar afaing asin churach sa. Ma<br />

ratocad damsa as me domelad and argat sa. Atin budig<br />

de ar an oicc. Tucaid as. Dothoet son dochum tire.<br />

Maith or Diarmait. Faitsine Dia leiside. Doradad 20<br />

luagh na hainmne doronwai in gillai forsin fairgi. Rigi<br />

nAlban do ceithri bliadna fichet tar eis Oedan. Maith<br />

or Diarmait tabraid failti dond fir dothied chucaib. Co<br />

cend tri trath iar sin nocho tall cris na delg dib.<br />

Bennacht for each doni maith rind ar Cano. Tiagamni 25<br />

do chollad.<br />

Ba si a comairle tra. Dolotar as fut na haidche co<br />

tuidcheatar fades tar Mag Murthemne i Mag mBreg hi<br />

Cernai. Batar geisi forsin tilich. Dibairg na heounu or<br />

R(ad ochtaig ^ Read ciud ^ Read clóig<br />

5


6 Scéla Cano meic Gartnáin<br />

a muntcr (fri Cana). Doleici irchor fair(ri)uJ Ni ranic.<br />

Is ann asbert ar ni rotheilc imroll riam<br />

Gesi Cernai mosrubthus . dom licc nimorogabas<br />

bronan foru dia coraib . fo bronan form do imrolaib<br />

5 Dolotav siar arnabaracli do Locli Aindind. Dibairg in<br />

lochain or each.<br />

A lacho . ar seiseom . Locba<br />

ni sceoil inde a Cernu ni focha<br />

Aindindi ni trocho<br />

Ni airg eonu meic Dc bi . ar a cluim is beg tarba 2<br />

10 ar ni mor a meit rosleic . amin ina ndluim<br />

Ni airg eonu in maigi . ni ba foru mo sroibtliene<br />

ni hed domucai Sci . cocad fri geisi Cernai. G.<br />

Lotar iar sin dar Sinaind hi Connachta do ascnam ^ co<br />

Guairi co rangadar tech Marcain lasmb(a)i Cred ingen<br />

15 Guaire. Rocharastair side cid siu thised thairis anair. Is<br />

ann asbert si<br />

Cano mac Gartnain Sci . Cred a Mainmaig i n-ani<br />

ba dirsin is mor do du . aciis da muir eturru<br />

[p. 130 a] Cred ingen Guairi mad nach . coel in hen<br />

etir da both<br />

20 acus mac Gartnan (in m[a]c) . regad dia toclimarc<br />

Roanacht som áidiu a bale isi * or daluid seom la Diarmaid<br />

dia tardaid Diarmait in cath do Guairi co roanacbt som<br />

immale. Airg a gilla or seiseam isi ^ leas. Cuindig co-<br />

mairce co Creid dun co riasam co Guairi. Is and asbert<br />

2.") som inti Cano<br />

^ (ri) inserted above the line. Read forru<br />

"•' Read<br />

is bee<br />

tarba ar a cluim ^ Altered <strong>from</strong> ascnom » A small space<br />

left vacant after isi •• Read isin


Scéla Cano meic Gartnáin<br />

Beir imcliomarc uaimse . co Creidi ingin Guaire<br />

is geb na runnu sa di . dobersa a coibeis nadi.<br />

Duidseo doberthar' na raind sea a Creid(i) ar Colcu mac<br />

Marcain. Is and asbert<br />

A Cholco . bee a fis duid cia do ordo 5<br />

mo serosa doradus dfir . nad focus dam a forba.<br />

Fir a Cano ar Marcan. Ni char(a) is e don muinter^ si.<br />

A. Marcain . ni raba deis do macain<br />

ni rop do macan roma . co rab tusu adbala<br />

Do sere neich secli araile . i tir nErend ni dordo lo<br />

mairg diamongnais Cana . aciis diam cara Colco. A.<br />

Roliad si iarum a Colcain dia n-ebairt Guaire feisin dia<br />

n-etarchosaid<br />

Cred la ]\Iarcan ni ba mac . ni gaib Colcain do thochmarc<br />

nu ruband Cred ar fele . acht is(a) fail encheile. 15<br />

Lotar sin di(?//( co Derlus nGuairi 7 ba failich ^ friu.<br />

Focben duid a Chano ar Guairi. Nit-recfider sund ar<br />

argad ar scis do biata. Ni ba seel mac nOeda Slane.<br />

Rodbia biad 7 inillis 7 fochen duid.<br />

Bui Cana mac Gartnain iar suidiu tremsi i fail Guaire 20<br />

.i. trian ind lis do Guairiu 7 trian n-aill don lis8 ' do<br />

Cbano 7 a trian n-aill do Senchan Torpeist .i. fili Guaire<br />

7 fer nErenn uile. Fer beg truag irrusc olla nobid<br />

dogres dia chadud ar a thruaigi. Cethrumtbu bairgine<br />

domeled co cend tri trath. Brigid bratbru a chaillech- 25<br />

som nocliaithed ceathroimthi na bairgine. Ba mor leseom<br />

* Read dobertar » Bead muintir ^ jig^d fáilid<br />

(sic) on an erasure<br />

7


8 Scéla Cauo meic Gartnáiu<br />

a bru oonid Brigid bratbrn a hainra leisseora iarum.<br />

Ba mor a lierraigi. Fecht n-and doluid Brigid for<br />

tairiretli. Facaib a hinailt for a erraitlieseíJíJ Oicbean<br />

side choem. Luid medon lai arabarach dia tliairbirtsom.<br />

5 Oc tnideclit di asin chuilicli- Na tair na tair a ben ar se.<br />

Aru siniusa andasiu. Atcbondarcsa do senmathairseo.<br />

Robui grisifigin for a liordain cbli. Scefe dia tuidcbis ni<br />

buB mo.<br />

Aircbetal doroindi seom do Uiarmait mac Aeda<br />

Slane. Airg a gilla or seisem co n-(a)irchedal •* do rig<br />

10 Erenn. Teid side sair. Saidig an airchedail. Is maith<br />

indn airchetul or Diarmaid. Is ann buiseom oc snim<br />

irchomail fo Grip .i. gabar Diarmada. Beir lat indn idh<br />

sea do Senchan. Luid side siar 7 nirbo buideach. Asso a<br />

bachlaich [p. 130b] or se i[n]d id n-irchomail duit i nduais<br />

15 t'aircbetail. Ona rigaib ferr id adlaic a gillai or seiseam.<br />

Airg a gilla diblí co n-aircedul do rig Erenn. Gaibid<br />

in gilla an airclietul. Maith or Diarmaid. Ber lat in<br />

gablaig se do Senchan. Asso a antocaid or in gilla.<br />

Gaiscead duit dot chuitmed or Diarmait. Airg a gilla co<br />

20 n-airchetul do Diarmait. Is maith a n-airchetul. Gaibid<br />

in gilla fair. Cade Diarmait. Ata i n-arucol ic tomus<br />

oir 7 argaid. Ba maith duit teacht chuici. Oslaic or in<br />

gilla. Cia so or Diarmaid. Gilla Seanchain. Gaibid in<br />

gilla a n-airchetal. Is maith or Diarmait. Beir latso do<br />

25 Seanchan .i. cet unga do dergor 7 tri .xx. do argat duid<br />

fen. Maith a gillai or Senchan. Cid dotgni failid don chur<br />

sa. Ata maith sund duit or in gillai .i. cet uhga do<br />

' On<br />

erasure by a later hand '^ Bead chuilid ^ a added<br />

by a later hand under the compendium for con


Scéla Cano raeic Gartnáin 9<br />

dergor. Is ferr a gillai oldas a olcugítd. Airg a gillai<br />

CO n-airchetul do Diarmait. Regthair or se. Cade Diarmait.<br />

Dochoid do thafand. Luid na diaid isa sliab. Tecaid ind<br />

fir na ndiaid ind aigi isin gleann. Facabair Diarmait itir<br />

a echaib. Atgeoin in gilla. Adroicli in gilla itir na 5<br />

lieachaib. Slaindid in gilla indn airchedal do. Maith a<br />

gillít. Ber latso do Seanclian .i. tricha each ina srianaib<br />

7 ina muincib.<br />

Maith iarum in fer inti Senchau iarna idnocolsom o<br />

feraib Muman co mbiii for Sleb Eachtge co Guaire 7 10<br />

ni rogab acht oentecli do denam imme imon filid 7 imon<br />

sligid Echtge co Derlus. 1. fer do 7 1. ban 7<br />

1. con<br />

7 1. gilla 7 bith fo muiriur samain co belltaine 7 luid<br />

iarsin tslighidh. Donaraill banne fiechaid ina etan. Fe<br />

amai ar se. Ni coir didiu annisiu im. is gaimlochad 7 15<br />

doronai allse ina etan conid ed ronuc 7 rob ecen .uii.<br />

cumala do each achaid sin co Derlus. Maith tra a<br />

Guaire or Senchan. Is romor turcbaiseo fort. Ba leor do<br />

Chondachtaib beith fo ar muirer ar ndis cen co tabartha<br />

nech aile chucond .i. in gilla ansa ar se mac Gartnain 20<br />

notheisead amach fon tuaith 7 na coin maithi leo 7 denat<br />

anius eturru. Rob ed on medon lai co medon lai ara-<br />

barach. lar lecon a chon doib ni chomranic fer dib fri<br />

araile. Batar tuirsich oc suidiu. Celebraidhsed 1 do<br />

Guaire. Fir or Guairi rofetarsa a n-attath(a)i. Ni taam ni 25<br />

or Cano acht maith lind anms .i. cuaird Erend do chur<br />

CO n-acamar a ndingnu 7 a ndune 7 a cella 7 a coemu.<br />

Cucotso doregam 2 7 is uaid regmai. Adfiadar dun ata<br />

gilla an andess la firu Muman .i. Illand mac Scannlain do<br />

' Head celebraiset ^ Altered <strong>from</strong> dorecam


10 Scéla Cauo meic Gartuáin.<br />

Cliorco [p. 131 a] Loigc. Maith lend dul dia acallaim.<br />

Teit áidiii ar Guairi co tormolad feis na liaidchi limsa.<br />

Lotar on iarum 7 dollotar maithi Condaclit do cliele-<br />

brad doib. Dolluid didiu Cred 7 Marcan 7 Colco don<br />

5 irgnam. Ba liecen im. cethrar mavcsLchaih do choimet<br />

Chreidi co na tictis co Guaíre co mbad si bad dailem do<br />

feraib Albau 7 do Cliondachtaib ind aidchi sin. Co tard si<br />

briclit suain for in sluag co torchradar i(na) codlíftí aclit<br />

sisi 7 Canal co tuidchid co ...2 co mbai forsin dergud<br />

10 ocaisseom oc a tbimgaire cowana 3 betas iiadsom airet<br />

nobetb inn-amsa. Mad dia ngabad rigi im. doregtba ar a<br />

cendsi 7 isi bean nobiad aicce caidche. Co farcbad leesi<br />

a liasom i n-airius dala. Ar adrubairtseom is isind liic robni<br />

a anim a mathar. Robui i seola. Rocbotail side confaca in<br />

15 di mnai sida ina dochom co tolaid a anmain'' as for a beolu<br />

i richt lici co tallsat(h) a mathair allaim indala n-ai. Auim<br />

do meic a ben or si ronncais. Rocomet mo mathair corbani<br />

tualaingse a chomet. Faicibthar limsa or si i n-airius<br />

dala. Ba fir son. Rofacbad leesi in lie 7 doberthe asin<br />

20 chriol each dia. Asbered si iarum<br />

A lia . o dodechur each dia<br />

acht lochrad inim nadmaim . ni gcb m'anmain dot madmaim.<br />

Tuideacht Chano insin i nErinn 7 co Guaire.<br />

Luid Cano co hllland mac Scanlain co ranic Dun<br />

25 niBaithi. Adfiadar do iarum a mbith for ind faithchi.<br />

Fochen duib or Illand. Cano mac Gartnain sin dom<br />

roachtainse iarna mbrath 7 iarna reic do maccaib Aeda<br />

Slane ar argad 7 iarna mbrith do gortai la Guaire. Ro-<br />

' Corrected <strong>from</strong> cona - Vacant space ^ Read co uá<br />

* Head anim


Scéla Cano meic Gartnáiu<br />

barbia biad sunn. Ni bia for conair. Nit-rirfider ar argad.<br />

Congairt[h]er do iarum a reachtaire. Na seacht core tra<br />

filed ' isin lis nat gataigtcr do theni co cend mbliadna oc<br />

berbad (bid). (Berid) na firu isa teach co cend tri trath. 5<br />

Nicon regsa dia n-acallaim. FritLailter do bind 7 do lind.<br />

Congairter Corco Loigi do. Maitli tra or se. Domanic<br />

ainius mor. Cindas for cobarthasi damsa. Bid maitb do<br />

chobair lindi or ind oicc. Dotliaircgebat uaindi tri doim<br />

7 tri tindi 7 tri dabcha each anna. 7 nico raga bairgen 10<br />

dot dligiudso. Mo bennacht fo(r) tuaith 7 cenel adber or<br />

se. Et tusa a ben or se caidi th'impide [p. 131b] damsa.<br />

Is coir daigimpigi 2 duit ar nidad dichnmaing. Atat .iiii.<br />

n-airge lat 7 .uii. fichid bo each airgi di buaib 7 .uii.<br />

sesrecha. Athaig 7 bachlaich domeled sin uile. Kotfersat 15<br />

cid teora airgi dib dia mbreith i ngalad. Bennacht for<br />

each adber or se. Bid ferrde mo menma. Regait dia n-<br />

acallaim afecht(sa). Teit(i) iarum chuco. Feraid failti moir<br />

friu. Bennacht tra or Cano for each donancamar. Ro-ica<br />

Dia d'ar ceand or nach icfamne. Cid as ail duib or Illand. 20<br />

Athchuindgid am ar cotai. Dar mo chumachtasa or Illand<br />

nocho rega asin lis sa frit siegal do chuindchid bid co<br />

ndigis irrigi nAlban.<br />

Teora bliadna doib isin lis sin cen teacht as aidche<br />

n-oigidechta. Nobidis oc im(b)irt fithchilli each dia. Bad 25<br />

comthren co nonai. Nobered Cano cluithi ^ na nona for<br />

Illand. Atagur or Illand urchra forsin caille. Deith(bir)<br />

on. Na deich cuala ar secht fichtib matain 7 fescor isa<br />

tech. Is ann asbert Cano<br />

Hi forbol . feada iidruis inglie<br />

in fid nocho n-urc[h]raba . tusa for urchra bie.<br />

Bead filet ^ Bead dagimpide ^ Bead cluiche<br />

11


12 Scéia Caiio meic Gartnáin<br />

Nocho tibar dom aire afechtsa or Illand.<br />

Tuctha tlira iar sin ge[i]ll fer nAlban. Nonbur gialldib co<br />

mbatar i tig Illaind fri liinillius do Cliano ir-rige nAlban co<br />

farcobtlia i co hllland 7 co cend tri trath ria ndiil do Chano<br />

5 as nicon rabai fer fri 'roile do muintir Chano 7 lUaind<br />

re ciana aclit ag coe 7 ag dograe 7 lam cliaicli dib dar<br />

bragaid a chele. Maith a Chono or Illand. Bam marbsa<br />

ria cind bliadna dar th'eisi. For foesam iiDe duidseo tra<br />

ria cind bliadna.<br />

10 Ruc im. Cano uadhsom .1. ech [njdubglas 7 1. coi;e<br />

n-umai 7 1. araid merach. Alia sin a cind bliadna<br />

romarbsat a thuath fesin in nllland .i. mac Conath 7 Cuan<br />

mac Sanaisi co na raba crand fri aroile do Dun Buithe<br />

arnabarach. Isin lo sin robai curacli fa Cuano no Cano<br />

15 forsin fairrgi oc tafand iar ngabail rigi nAlban. Cel<br />

tuindi lais iarum .i. fis tuindi co n-aca in tuind dercruad-<br />

clrnici isin churach .i. fuil Illaind. Atracht iarum 7 rogab<br />

a boiss diarailiu co mbatar a sreba fola eistib 7 dixit ^<br />

A mu Buach . aiges in tond frisin mbruach<br />

20 Illann mac Scanlain do guin . ni bo celmaine inmain<br />

A mu Buacli . feras in tond frisin mbruacb<br />

mmená (?) adfet ciaso scith . Illand mac Scanlain robith<br />

A mu * Buach . dothoet in tond frisin mbruach<br />

dursan duindi in seel garb . Illand mac Scanlain is marb<br />

25 Ard a nuall . aiges im Choire da Ruad<br />

dirsann a Ri oiides grein . ni anab i ce[i]n basu uadh<br />

Coire da Ruad in roglas . aicde sruthaidi senbras<br />

is mor bruitheas a chuithe . gen co bruithi ani berbas<br />

1 Altered into fargobtha ^ c altered into g ^ Cf.<br />

Tigernach, A. D. 507 " amobu 3IS.


Scéla Cano meic Gartnáin<br />

[p. 132a] Ma co?ímeasaind a muir muadb .<br />

13<br />

aiges im Choire<br />

da Ruad<br />

ricfad mo cburchan is ngle . co tir Corco Loige<br />

A Chiuiin meic Sanaisi . abairseo is tairise<br />

basam doig guin do chnis . daig ind eclita doriglmis 5<br />

A meic Condaid iar mbernas . gnim dorignis robo bras<br />

foichli ocu alladon . matcbonnare guin Illadon<br />

Fir Erend o tbraig co traig . roscaig dib a n-imarbaig<br />

ni fil and bas liach don dail . i ndiaid Illaind meic Scanlaiii<br />

Eass nGabra . imareded mor n-amra 10<br />

sescacb lllaind aratlia . Eas nGabra ni imrega<br />

Dun mBaithe . in tan rotrebad Illand<br />

ba tinech ba tilc[h]obacb . ocus ba forad iinddond<br />

A sneac[b]ta Luaraidbi i nDun Baithi nib sam<br />

nibsad adbul a fir bain . for taib thaigi meic Scandlain 15<br />

Fri biii mo cbairdeas do ar brui nib in inmain na fonanu<br />

fotaw forsa ndorchair daib . i taeb Illaind meic Scanlain<br />

Fodilfe golban i indiu . is ed im aimercliu<br />

in dun timcbell ana cuach . as and robai a mBuach. A.<br />

Dollotar leis tra iar sin Saxain 7 Bretain 7 fir Alban 20<br />

CO tarad laim dar Corco Loigbi co romarbad leis mac<br />

Condaid 7 Cuan mac Sanaise cona fineochus 7 ni thanic<br />

a chricli Corco Loigi cor facaib mac Illaind ind-airdrigi<br />

Corco Laigi 7 cor facaib Dun mBaitlii fo slane amail<br />

fonracaib i mbethaid Illaind itir bu 7 damu 7 eoclio 7 25<br />

aitreb 7 co rue giallu do Corco Loigi leis for inillius do<br />

mac lllaind sund.<br />

Bai seom i rigi Alban iar sin. Is and asbertad som<br />

forcomhad 2<br />

' no u aboi-e * forcom/iad ivith no u over the second


14 Scéla Cano meic Gartnáin<br />

Cid decb do lindaib Hatha . ebthair flaitli lindai fualang<br />

ui ba li ar anErind . mani toro coirm Chualand<br />

Cormaud Comuir Tri nUsqui . saiic[h]an im Inber Fernai<br />

nicon eisbius sug tair( ) . berta do chormum Ceanaai<br />

5 Cormand cell tiri Ele . it e la Mumain merda<br />

cormand Irlochra Arddad . cormand Dorindi derga<br />

Coirm Chailli Gartan colli . daltir for rig Ciarraigi<br />

is ed lind ind-Eiind uin . a ferait Goeidel ^ arbaig<br />

IIi Cuil Tola dofoscai . escra Druim LetLan daglaith<br />

10 daltir fledol for Luignib . dia mba folt crin samraid<br />

Hibeas cormand lii Culaib . ni torm teglaig domeso<br />

for Findia robo sesta . cormann Murthemne mesca<br />

Ebtbair im Loch Cuan cormand . ibthair a cornu sircliu<br />

a Maig Inis la hUlltu . frisingair^ comad ard ilcliu<br />

15 La Dal Riada cainebar . imgai tlioglasa gabtha<br />

lethdeog fri caindli sorcha . clisit curaid daig abtha<br />

Cormand Saxan na seirbe . sanc[L]an im Inber in Rig<br />

im clij-icli Cruitline im Gergin . cormand derga ama/l fin<br />

A fir tidnaig a dig do . do mac Gartnan meic Aedo<br />

20 nir an do Sci co mbo ri . tuc do in dig atroilli<br />

A fir tidnaig mo dig dam . immer oired mo chisel<br />

ni fil asberad is tig . bud comsuide domisig<br />

[p. 132 b] Ni comsude domanic . nachiar noscrechta imrud<br />

rosaig m'eolus diamthairind . diruith cadech do latha<br />

indimrud. Cia.<br />

25 Aas 3 and di'ulhi nobidh a dalsom fri Creid oc Inbiur<br />

Colpt[li]u a cind bliadna. Nobid Golcu mac Marcain isuidi<br />

each lai ced loech. Is and asbered si<br />

Bead Góidil " Head frisngair ^ Bead As = Is


Tucait indarba na nDéssi<br />

Andar la fer bis a cein . Inber Cindbera is reid<br />

tacair do neoch nisela . is reid Inber Cindbeara.<br />

Oc Loch Creda atuaid ídq. rodalsat fodeoid. Teid si<br />

fotliuaid 7 al-lie lie. Dothoet som dicliu anair ina luiiig<br />

comonaccaib doib donar. Dothoet teora loiiga conidrubatar 5<br />

7 CO n-erlai ar eicin al-luing. Amail adchondairc si a<br />

gnuisseom conderna bruar dia cind imon carraic 7 cor-<br />

róimid in ligi fo a toebsi. Marb som áidiu i cind .ix.<br />

tratli iar tiachtain sair.<br />

Scela Cano meic Gartnain 7 Credi ingiue Guaire ann sin. 10<br />

Finit.<br />

Tucait indarba na nDéssi<br />

From 11. 2. 15, p. 67a (H) and II. 3. 17, p. 720b (h). Cp.<br />

K. Meyer, The Expulsion of the Déssi (Y Cymmrodor, vol. XIV,<br />

p. 101), Lebor na hUidre, p. 53 a 33, and Ancient Laws of Ire-<br />

land, vol. Ill, p. 82.<br />

Tucaid chaechta Cormaic do Aengus gaibuaibtheach 7<br />

aigead Cheallaig 7 fotha indarbtha na nUeissi do Muig<br />

Breg andso.i<br />

Cid diata caechad Cormaic hui Chuind a Temraigh.<br />

Ni hansa. Fear garg amnus bái 2 dona Deisib a Muig 1;<br />

Bregh .i. Aengus gaibuaibteach .i. gai neimneach co slabra-<br />

daib re ais.3 Teora slabrad[a] esti. Triar fer cacha slabraidh^<br />

ig a tarraing.5 Rug Ceallach 6 mac Cormaic .i. Creidhe<br />

' No title in h " roboi h ^ Instead of re ais h has lais<br />

* for each slabradh h ^ iga tarraiug om. h " no Muiredach<br />

add. h ' Creidhiai h<br />

"<br />

15


16 Tucait iudarba ua nDéssi<br />

ingin brathar Aengusa for aitliead .i. ingeu Eogain gu<br />

raliinnised d'Eogan. ^ As cliamain dingmala liumsa bar<br />

Eogan. As mo gidh oltas ar Aengus.- Luidside dochum<br />

na Temrach 7 éngai in a laim 7 a dalta leis .i. Core<br />

5 Duibue^ mac Cairpri Muse raeie Conaire meic Mogalama.4<br />

'•> Robaiside feraib<br />

Muman a ngiallaigeclit fria laim<br />

Cormaie. I teach Aengusa'' rodi«seds( ) a ngiallu dia^<br />

n-aircliiseaclit. Luid didu ^ Aengus isin 9 rigtecb. Ni<br />

tard .\V^ an mac'i a n-eislis 12 Aengus. Teid co mbai<br />

10 itir Cormac 7 fraigid. '3 Cid nodbeir annsin a gilla 1* ar<br />

Aengus ag tabairt forgoma^s faii-ie co rabei ... broinu<br />

CO mbai isin chleith bai for a chul. i'' Og tabairt do an<br />

gai a broind '** an maic taraill in slabrad^'-i dar suil Cormaie<br />

co nderna da leith 20 di ana cLind 7 21 conecmaing a<br />

15 birland 22 a n-edan an reclitaire 7 -^ co mbai triana edau '-*<br />

siar. Condorchratar 25 an mac 7 an rechtaire 7 romebaid<br />

suil an rig^G 7 ni rug necli fair 2" co ranig a theacL 7<br />

domarb nonbur'-» do cburadaib Cormaie dobai2'.' aga<br />

fasdog^o 7 a dalta leis .i. Core Duibne 7 adrulla siw^i<br />

20 a giallacus.32 ^i deacbaid im.33 Cormac a Temraig osin<br />

* gu — Eogan om. h ^ is rocliamain damsa mac Cormaie a<br />

Oeugus ol a bratliair .i. ar Eogan. Maitb air (uo or) Aengusa h<br />

^ Duibindé h * Etersceóil h ^ side h "^ nAengusa Ji<br />

' roaitbnidbseat fir Muman a iigiallaigecbt dia /t<br />

>* do h<br />

* easa h ^° n . h " Ceallacb (no in gilla) h "^ in add. h<br />

" fraigb ?i<br />

1* gille h '* forgaba h '^ bruiune h ^' fris<br />

anall h >" bruiudib h *^ brefne a slabradige h '^° leatb<br />

h ^' om. h "^'^ bearaluid h "^ 09«. li -' cbeaiin h<br />

-' iuimaille dorocbratar h ^^ Cormaie h " ni rocbt greim<br />

fair /i -» romarb uoeubur h '^'^ om. h ^° occa tafuiid /<<br />

*' sideiu h ^2 giallai h ^^ decbad didíí h


amacL<br />

Tncait indarba na iiDéssi<br />

> conad a nAicill - ar Temair robai osin alle. ^<br />

Isin bliadain ar cind dowo * fuair^ aigliead i tig Cleitig.*'<br />

Daradsad na Deisi .uii. catha^ do Chormac riasin<br />

mbliadain sin** 7 dobrisead for na Deisib.^ Badar saer-<br />

clilanna na nDeissi .i. clanna^o Fiachach Suidi meic Feid- 5<br />

lemid Rechtmair maic Thuathail Thechtmair og Duma na<br />

nDér. Is ann docheileabradar mna na nDeissi do Temraig<br />

ig sgarthain fria talmain 7 fria tir co brath conad ann<br />

adbert ben Aengusa na runna sa. '<br />

Mochen do Temr«c/i thealaig . sdo Boind aibind eigneadaig 10<br />

mebaid mo chraidi tre sal . do cliumaid aenaig Thaillten<br />

Bás Chellaig ni beg a broid . is brised sula Cormaic<br />

bas an r[e]achtaire don tsleig . ocus aiged i[n] nonmair<br />

Sgarthain re Temraig toraig . is ra Cormac caemcodail<br />

faicfimid iat[h] Taillt[en] tair . fagmaid dar n-éis ar liJ<br />

'<br />

morchen. M.<br />

I Muig Inair doradsad '2 an cath deideanach co rab i3<br />

inir an cath sa anosa '^ aco'^ ar Cormac. Bud é ainm '6<br />

an muigi co brath or an drai .i. Mag Inair. i'' Rodlomad<br />

doib tra'« co mbadar ic Ard in Aenfir '^ i crich Laiijin a<br />

1 a Temair on uair sin ar ni adb rig- co n-ainaib innte h<br />

^ Acaill .i. Serin Coluim Cille h ^ in uair sin h * isau<br />

bliadÍH cbiun dono h ^ Cormac add. h ^ Cletaigb h<br />

' iarsin add. h * ria — sin om. h ^ romebsatar forsna Deissaib<br />

h ^° Badar treisiu fortlise (no forlin) for (leg. fir) Eiren»<br />

t'odeoigb la Cormac. Ba maitb cid a ceuelsum .i. clauua h<br />

*' h omits the verse '^ bluir is auu thucsat h ^^ Instead of<br />

CO rab h has as " inuosse h ^^ om. h '* bid ead a ainm<br />

h " Indir h i** tra doib h ^" a Cariin ua Deise h<br />

2<br />

17


18 Tucait indarba na iiDéssi<br />

Muig Lifi. Atrachtsad<br />

• Laigin do gabail foraib co ndern-<br />

sad corns friu 7 corgabsad iugin rig Laigin for altrom .1.<br />

Eithne Uathach. Dotairngaired doib comad dobertba^ tir<br />

7 talam doib. Feoil^ lenam dobertba di co raforbreg co<br />

5 prap. * Lodar ^ iarsin laim ria muir siar co raugadar<br />

Teach nDuinn iar nErinn. Gonad and adbert Core Duibne<br />

na runna sa.<br />

Suigem sunn a Aengus fell . Temrair) trein srethaib sluaig<br />

dobia tairngire dar lim . ar tiachtain sunn as cian uad<br />

10 Cormac hua Cuind an ri raith . rochuir Themva/g na tret<br />

dorala nocht ag Tig Duind . roscar re Leth Cuind co heg<br />

At tigi Duind adchi thair . ra ngeiseand bleigmil do muir<br />

benaig Duind re slesaib sin . na bi at seasam acht mad<br />

SUig.6 S.<br />

Sund romaltsa or Corcc Duibne. Attraé am ' sunn ar se<br />

15 .1. Cairpri Muscc mac Conaire diata ^ Muscraidi Muman<br />

7<br />

9 as é doroine ^^ fria derbsiair ' • .i. fria Duibind ingin<br />

Conaire a ndobai '2 Conaire ^'^ a rigi Muman. Badar<br />

mesairthi 1* a toirthi 7 a tigernus. '^ Go na llatli[a] '^ fodera<br />

so or Cairpri. Fingal ani dorouus. In fil ni de or an<br />

20 drai (no ri). ''' Fil dono ol an drai da mac de'*^ .i. Core<br />

^ adraigseatar h '^ dorargaired doib isiu tinscra doberta h<br />

^ 7 nogebdais feoil h * roorpsit co luath daig fofaigtbe h<br />

® Here H has omitted the following. Lodar áidu co mbadar i<br />

ndesceart Erenn Laigm .i. a tir Aesa na himirge. Tiagait iarsiu<br />

for muir aniar oc Mile/7tach .i. mili teach doronsat aun. Lodar<br />

iarsiu /i ^ Gonad and — suid ovi. h ' atrebam h " diatait<br />

h " 0WÍ. h >" dorigue h " deriighir h ^'' intau dobi h<br />

1* om. h '* mesaigthi h *' 7 a t. oin. h '" Hatha /*<br />

" or — ri om. h *" fil da mac h


Tucait indarba na nDéssi<br />

7 Cormac. A n-aentairbirt rugtha. Robo core ' audara<br />

n-ai 72 araili a [mjbroind^ a mathar. Loi[s]ctJier or firu<br />

Muman co na roib in ainbfial foraind. * Tabar dam ^ ol<br />

an drai robai asin dunad an Corcc ugad co rngtliar^' a<br />

Herinn co na roib i[n] ainbfial ' and. Doradad do 7 rug ó<br />

leis da thig he ^ 7 doroine na runna sa.<br />

Ba duthaig duid a Cbuirc cbaid . rigi Muman co mor[baig]<br />

Cairpri Muse do chlecbt ceol . Conaire Eitirsceol<br />

Corbad calma curata . a Cbuirc os barr brudb [mJBanba<br />

cid do loscad do midrad . bud linmar do chlann cbalma 10<br />

A chailleach geib leat ad laim . ua an rig roagmair ronair<br />

bid oirdirc a trath coscair . bi[d] toirtbigi a thuarastail<br />

Cach caill each fidbaig each flaith . each moin each<br />

mag fa duthaid<br />

cach fer na deagbaili adraig . is don degduine as<br />

duthaid.!' B.<br />

larsin rug an drai 7 an chailleach leó an mac 7 bo 1^<br />

finn oderg for an muir ina n-indsi. 10 Dobertha dineach<br />

for an mboin 7 for an mac cacha maidne. " Alia sin a<br />

chind [bliadna] ^- conusla uaithib asin i3 muir co nderna<br />

earrag di annsiu forsin fairrgi '^ .i. geindtliucht an me/c<br />

dochuaid fuirri. Bai áono ainm na cailligi 7 1^ Bo Bai 20<br />

^ 7 rocorc h ^ om. h ^ mbroiun h * an fingal istir h<br />

* (lamsa h ^ rachursa h ' au fingal h ** rue lais a n-insi<br />

7 a chaillech h "7 doroine — duthaig ovi. h >" Bui ainm<br />

na chailli^e (sic) 7 bo fiun eoderg (sic) leo h ^^ Dobertha<br />

dinech forsin mac for druim na bo cach aenmaitne h !'•* a<br />

cind bliadna h '^ isin h "• isiu fairgi }i<br />

om. h<br />

2*<br />

^í*<br />

'^ Bai — 7


20 Tiicait indarba na iiDéssi<br />

ainm na cairrgi 7 Inis Bai ainm na hinnsi. Tucad dono ^<br />

an mac iarsin'-^ a nErinn dorigisi.3<br />

Geib th'ua* a Sarait ar Bai fria liingin Cliuind Clied-<br />

catliaig amar adbert.<br />

5 Adbersa cia gabaisi . at ucbt ni ror doilig lat<br />

a rigan gia gabsiu mac . [mac] dodt ingin mac dod mac ^<br />

Mac mo meic nitcaraimsi . ar comrag do riam ingin<br />

a choir nocha gabaimsi . mo mac comediwánd<br />

A Saraid a caemingen . maith gnim doroine Cairpri<br />

10 ta mac risin caemrigain . d'feraib Erenn is ferdi<br />

Maith an 1( ) fil ad laim . mac m'ingine co ndegdail<br />

bud fortren a gnim dar lind . innisim is adeirim.'^ A.<br />

Et as and adbert Saraid an rand.'<br />

Mo da mac . nirba choir a ngradugud §<br />

15 Cairpri Muse do dul co siair ^ . Cairpri Nia 10 dom sarugud<br />

.i. a sarugud do Cairpri Rig[f]ota" im marbad '^ a fir etir<br />

a da laim .i. Neimid mac Sraibginn ''^ a oath Chruitine 1^<br />

la tri maccu '^ Conairi do digail a n-athar for Ingcel. "'<br />

A fail Nemid robai»^ a mathairsim cormarb'» Cairpri<br />

1 om. h 2 marsin h ^ aridise h * at ucht add. h<br />

^ Instead of amar adbert &c. Ji lias Faig a Bai cen baes in cetrur<br />

indi (no induai) ciana na car dia ba lat or Bai mac dot ingiu<br />

mac dot mac " Mac mo meic — adeirim om. li ' an<br />

rand om. h ** a gradhugnd h ^ sinr h '° niadb /j<br />

" right'ota h " a marbadh h " Sroibcbig h ^* Gruitin<br />

occ marbad Ingciul robai for iuchaib Nemid condrocbatar a ndis a<br />

cath Gruitiue h '^ maccaib h '* tor inn Aingciul h " a<br />

fail h *8 CO romarb h


Tucait indarba na nDéssi<br />

Rig[f]ada ' etir a da laim conad desin dogab si na run-<br />

da sa. 2<br />

A Chairpri rodcaraisi . cogus la romsaraigis<br />

nocha maith ata do li . aranti rolaraigis<br />

Do chlann roba comadais . ciamdis dimolta adrala 5<br />

nocornethdais do daingi . nir cleachda a ngne a chara.3 A.<br />

Anam sunn ar Corcc frisna Deisib. * Attrebsa sund 7 ^<br />

ragmaidne amedon na Herenn siar.^ Bá fearr" on uair^<br />

lodarsom 9 co mbadar og "* Caisil na Rig. Aeugus<br />

mac Nadfraich a rigi. 'i As é dochreid'2 do Padraig. 10<br />

Tabraid'3 damsa bar nddalta '* ar Aengus 7 dobersa<br />

ferann daib'^ .i. ferand rig fil damsa la hOsraidib i^ rund<br />

andeas. ' Doberar do in ingini** .i. Eithne. Tiagaid<br />

fodeas '* ameadon tiri 7 niib[f]ailig lucht an tiri rompo for<br />

cacli letli-' 7 is amlaid badar'^i amaZ muccu etir conaib. 15<br />

An ruag leosam for each leth 7 an maidm rompasom<br />

each lai.22 Cach feindid 7 each foglaid dothigead^s asa<br />

thir doberead ^^ Eithne '-'^<br />

Deisib.<br />

21<br />

log ^" doib ar eungnam frisna<br />

* Righfota h ^ ragabsi in rann h Then follotos Is e in<br />

Core sin tra do[de]chaig lasna Deissaib anoir ^ ^ Chairpri —<br />

chara om. h " Desse h ^ om. h * sair h '' fir h<br />

^ om. h » lodar h i" a /t " Caisil add. h " rocreid h<br />

1* tabair h " for ndalta h ^^ om. h 1« Osraigbe h " 7<br />

is cet duibsi a fairsingugud foraib add. h ^* ingean /t<br />

^^ a<br />

ceile add. h -° Instead of 7 nirb &c. h has nisbai failti ind<br />

slnaiff foiTu dia each leith.<br />

^i robatar h 22 j^ roteach<br />

leosoni im. in catb for each leth dib each aenleithe immaidm<br />

reimibsean for each leath h 23 dodeachaigh h '" dobereadsi h<br />

^^ uathach add h -^ or 7 airgeat h


22 Tucait indarba na nDéssi<br />

Dil moccn Clirega ' o Druim Dil drai dall do Osraigib<br />

is uada terchanad for na Deissib co maigfed 2 forro. Ingen<br />

uallacli lais 7 ba mian le teglalachus.^ Rogabsidi do<br />

laim teclit co liEithne do Chaisil. Maith am sin a ingen<br />

5 ar Eithne. Nocha maith. * Ata tachar » fria ar muinndtir.^<br />

Ni cumgaimsi a gabail de " ar si. Eirig darasa ^ ar Eithne<br />

7 tabair mains ^ ime dus an dingemad dind "J<br />

7 rachaid<br />

log maith duid. 1 ' Arsin luig '2 giar in ingen co Dil. Can<br />

so a ingen ar se. Chaisil atuaig i3 ar se. >* An fir<br />

10 beith duid a fail na hEithne coirpthi sin atuaid. As fir<br />

amh or si. Maith amh a Dil or si. ^^ Dodd indsaigidsi<br />

thanagsa do thairgsin indmais duid. Ni gebsa sin ol se."'<br />

Atafat teinig i' duid or si 7 tomail co rugursa do bean-<br />

daclitain. 1^ Attaig a guth iarsuigi. !•' As olc ar se an<br />

15 saiti^o rogab duib a cind bar tiri Chaisil. 21 Acht chena^^<br />

ar se ragaid as ameadon lai amarach. Atusa a taircedal<br />

forsin drai loisgíigt/í


Tucait inclarba na iiDéssi 23<br />

nocha tomel fad an tirseo i co brath. Maith or an ingen.<br />

CodaiP antan bus ail duid.'' Contuili iaram. Beirid in<br />

ingin dlai indosa * coleig co rainig Caisil ria maitin. Atnaig<br />

Eithne fodeas cosin dlai co rainig na Deissi. Loiscther<br />

an dlaisea or si 7 tabarthar bo mael derg duind 7 ní^ 5<br />

frith an bo. Maith or an drai dona Deissib. Ragadsa a<br />

richt na bo do ma guin ar f' sairi dom chlaind ^ co brath.<br />

Dognitlier on. Leigther an bo siar.^ Cid dognither anosa<br />

a gilla'-» or Dil. Teine''' do fadog'i 7 bo do leigin 12<br />

dar an ath anair. '^ Ni bá '^ hinmain on ar se. An fil 10<br />

an dlai and sund 1^ ar se. Nad fil or ar angilla. "' 01c<br />

on ar se. Nangonat^'' na fir an m[b]oin or se. Nosleigaid<br />

seacca. Nosgonaid gilla na n-each iarsin. '** Ciasa^^gair<br />

so a gilla ar se. An gillannraid 20 ar se a goin^i na bo.<br />

Fe ama -'^ mo charpad damh ar se. A hord lastair an 15<br />

inneoin. Nigon tairiseamh fair.23 Ba fir on. Roroinnsed-*<br />

na Deisi tairis aniar. Maidig-'' for Osraidi sair otasin^*"'<br />

CO Lainnin.2' Ni tallad lam dib conigisin coiccrich 2»^ co<br />

brath Lainnin.^'' Amair^" osa allta is amhlaid roteichsid<br />

7 2' as de ata Osraidi foraib 7 rofothaidset ^2 na Deisi 33 20<br />

' taiglebait a tire h * tra add. h ' mithid leat h<br />

* indeassa h ^ nicon h " dimuig anoir (s/c) h ' ona<br />

Dessib dam claind h ^ Osraighe i nindiuin h ^ annosa<br />

ossa h 1" teit (sic) h •' loscad h ^^ telgad h '^ forsan<br />

ath aniar h '* bo h ^^ For and sund /t has inosa '^ Ni<br />

fuil in dlai or in gilli h " Nagon h '** iarna chul h<br />

18 cisa h 2" Na gilli h ^t qc g^jn k « ammse h ^*» a<br />

ord slatair in indiuin. Indeoin co Luiude nicon bia toirisium<br />

fair h '-* Dosrainsit ?i ^* Moidhaigh h '-« atosin h<br />

"" Laindiu /*<br />

h,<br />

'-* conad si cocrich li<br />

^1 om. h 3^ rofacsat h ^s i^f^ ^ir add. h<br />

^s Lainde /i '° amail


24 Fintan and the Hawk of Achill<br />

CO brath. Teora mnai do Ultaib docliuadar^ dia tir iar<br />

csecad Cormaic. Rugsad^ tri maccu atuaid.* Dolodar<br />

Ulaid leo atuaid ^ co tugtha ^ a fineacus fo "^ a tir ar eigin<br />

7 talmain fodein^ conad iadsin^ na Deisi Tevarach aniu.<br />

Tucaid caechta 'f* Cormaic ann n a Temrair/ '2 do Aengus<br />

gaibuaibtheachJ 3<br />

Finit.<br />

The Colloquy<br />

between Fintan and the Hawk of Achill<br />

From Egerton 1782, fo. 47 al — 49 b 1 collated witJi the Boole of<br />

Fermoyi p. 158 and with 23. G. 12, p. 144. Cp. LU. 120 b 30;<br />

Wh. Stokes, Lives of Saints <strong>from</strong> the Booh of Lismore, p. XXV,<br />

and 0' Curry, Manners and Customs III, p. 59.<br />

[Fintan]<br />

1 Arsaidh sin, a eoiiin Accla . innis diiinn adbur t'echtra<br />

atá accam co séghda i<br />

. li'accallam a henbcrla<br />

[In t-én]<br />

2 Gé thusu nochn n-og ort . is fada ó do cháel 2 do cborp<br />

i nDiin Tulchu fa ticc muir . a Finntain, a fir eóluigh<br />

1 torrcba add. h - docotar h ' sein add. h * athu-<br />

aidh h 5 athuaid h « tardsat h ' for h " 7 for a<br />

talmain feissin h '* condate side h '" caechaid h " om.<br />

h '^ sin add. h<br />

' gan tsena F<br />

^* d'Aengus buaifteach h<br />

'^ do chlaon G


Fintan and the Hawk of Achill 25<br />

[Fintan]<br />

3 MÓ iss inganta mo beth beo . táinic ari mo chraidhe ceo<br />

romchráidh aidhedh<br />

cumha^ Rois Gredlia^ 'gum roinn . mo<br />

Illainn<br />

44 A eóin a hAccnill na bfian . atii ar ti t'faicsina riam<br />

arnat faiccsin abair rinn . ca ciíis^ fa n-adhrai d'Accaill<br />

[In t-én]<br />

5 Soillsi a haeoir caoimi^ a ciian . tess a fidbaidlie nach fúar<br />

torthaighe a sealg sáire a sreab . ocus liaigniglie a hinber<br />

6 A Finntain ni rabu riam . áenadhaigh i nAccaill tiar<br />

nach fuighinn mo sáith lem thre(iir . d'iascc iss d'fiaduch<br />

7 A mice Bóchra in bérla báiu '<br />

is d'oisfeoil<br />

. ó ráinic ar choir chomh-<br />

ráidh ^<br />

ar grádh Issu innis dam . do thaidhecht is do sáeghal<br />

[Fintan]<br />

8 Mo saeghul roimh dhilinn duib . ciiig bliadhna dec do<br />

bliadhnuib ''<br />

tug Dia tar éis dílinn damh . ciiig cet ciiig miliif bliadhan<br />

911 Fiiarus-sa tuilliudh a coin . adhbar damh beth am senúir<br />

deich cet bliadhan damh mar sain . adhbhur dom áeis beith<br />

arsaidh Ars.<br />

10 A hseabuicc a hAccuill liair^^ . ber-si bennachtain is<br />

búaidh<br />

on lo ro ghenis a huighis . abair nuimhiri^ do hsáeghuil<br />

Mar F ^ cumha G ' ruisg reagha F * F omits this<br />

stanza ^ fath G " gloine F ' buain E ** rangais<br />

a ccaoi comhra[i]dh 6r ^ tri cet bliadain do bliadaiiuibh F<br />

1" da cet is mile G " F omits this stanza ^'^ fuair EF<br />

'^ ... do íásas toir F '* innis forbha F


26 Fintan aiul the Hawk of Acliill<br />

1<br />

1<br />

[In t-en]<br />

Inann sáegbal damh is duid . a Finntain mheic Bnchra i<br />

buicc<br />

cert-inann re ni fátli fill . inann degháes iar ndilind-<br />

' 12 A Finntain mheic Bóchra bain . os tussa in fili^ 'sa[n] fáidb<br />

innis dúinn gan chairde anuis'' . na huilc is uidhble-^<br />

[Fintan]<br />

fiiaruis<br />

13 Dith Illuinn aidhedh^ mo mhacc . bás Cesra' co ngili<br />

glace<br />

m(') romchráidh ó sin *^ immach . m'adbaigh ar Ess Riiaidh<br />

ronacb '<br />

14 Ar ndith Ladra is Bctbadb ^" binn . ar ndubhdortadh<br />

don dilinn<br />

romcliuir in Coimdhe dom^ cbradh . i-bi ricbt cgne ar<br />

gacb n-iíaráui-'^<br />

15 Fa gairit limm betb ar Btiinn . ar toidbecht dom dar<br />

mniri^ moir<br />

ar lUiais ar Banna ar Bru duinni'' . ar Succu ar Siiir<br />

ar Sinainn<br />

16 Ar Sláinc is ar Life tboir . ar Maigh 's ar Etbne<br />

findgloin<br />

ar Miiaidh ar Modhuirn ar Muir . ar Soláini^ ar Láigbi"<br />

ar Leamhuin<br />

Bhóchna F * roimpi dhuin is iar ndilinn F ^ is tu an<br />

F * abhns F * airdi F " adhuigh E ' Cesrach<br />

F « rail chuaird F " ramach F '" Bithe G " gan G<br />

i'* raé add. E '^ nuadha K fnaran G ^'^ allmuir EF. Cf.<br />

Ériu II, p.'88 IS Buil maill F Inuir duiun G '« Solan F<br />

" Lai F


Fintan aufi the Hawk of Achill 27<br />

17 Ar Sinuinn ar Dáeil 's ar Duibli^ . ar Sligech 's ar<br />

sruth Munuidh-<br />

gu ticcinn gan len ille . go hess inbir na hÉrne<br />

18 Adhaigh dhamli ar [in] tuinn tiiaidh . ocus me ar Ess<br />

rónacli3 Kiiaidh<br />

ni fiiarus adhaigh mar sain . ó thus co deiredh domain *<br />

19 Nir fetus anadh fon ess . berim léim nirb é mo les<br />

ticc in t-aighredh mur ghlain"' nguirmm . etromm is Ess<br />

meic Modhuirnfi<br />

20 Tic prcchán a hAccuill liair" . 6s cionn inbir Essa<br />

Rúaidh<br />

ní*^ biu 'ca chelt-' cidh fáth ruin . do fúadhaigh leis<br />

mo lethsiiil<br />

21 Goll Essa Riiaid do lean dim . on adhaigh sin borb a<br />

brighi"<br />

atii gan mo tsiiil ó hsoiu . nemingnadh diiinn beith<br />

[In t-en]<br />

arsaid Ars.<br />

22 Is misi do sluig do siiil . a Fintain in aicnidh úir<br />

is me in seabac liath co ladh n . bis a coim Accla<br />

[Fintan]<br />

m'oenar<br />

23 Massa thnsa sin gidh sáeb . d'fácbuis mc co ciamair^-<br />

cáech<br />

atá i ndliged 's a ndúlai-^ . ice rimm éruicc m'cnsúla<br />

' ar Daeil nduibh F * Monuigh F ^ rámach E 'mo<br />

saoghail G ^ gor ngloinn G gu ugue F " Bhabliuirn F<br />

' fuair E ^ '' is F cleith F *" 'na dhiaig sin gér borbgníomh<br />

F "go ugeal G '^ ciamhail F " i^^ia E


28 Fintau and the HaAvk of Achill<br />

[In t-en]<br />

24 Éraicc bee dobéruinn duit . a Finntaia mheic Boehra<br />

buig<br />

in áensiíil sin hit chinn chrin . prap do sluigfinn am<br />

[Fintan]<br />

óenmír<br />

25 Searb a cana a mir-eóin móir . binne each fethim eo<br />

foilli<br />

doghcn-su osa me is mine . eomrádh ar mo choimdine<br />

26 Ciiig cét bliadhan dam-sa am gholl . am<br />

dgni tháeib-<br />

leaphnr thromm<br />

ar lochaib ar aibnib sain- . ar gach'' muir saidhbir<br />

sruthghlain<br />

27 Cneca bliadhan me amm ilar . teree éun do dcnad<br />

iss cct bliadhan damh fa muirn . am<br />

28 Gur mithidh le righ ngrcne . mo<br />

minadh,<br />

seghdha hseabaic<br />

hsiilghuirm<br />

chur am rieht budhcine<br />

ca fuighinn ni bud fiii sain . acht cc tii indiu co harsaidh<br />

Ars.<br />

29 re Sláinghe mheic Dhela . cétrígh Fódla fiíair íiedha<br />

CO linn Láeghuiri mheic Néill . co toidhecht Phátruic<br />

phennréidh<br />

30 Is me fa hairdbrethim binn . da gach righ dar'ghab<br />

Hérinn<br />

me do roinn gach crich co cain^ . accu'> gan fich gan<br />

foerail ^><br />

^ flenmne gu fosaidh foil F ^ aibhne go ngoil G ^ in F<br />

"^ doroiuuidh a crich chain F ^ doibh F is gan finghail F


Fintan and the Hawk of Achill<br />

31 Tri chét bliadhan gan temeal . oigi m'áisse fa dheriuth<br />

re linn mo dalta gan táir . Illainn sgiamaigh i<br />

mheic Sgannláin<br />

32 Gan temheal choidhclii ar mo chuirm . nir sgar mo<br />

29<br />

macrad2 re muirn<br />

each aca ndil riam a mbrugh . gan chrinadh criadli<br />

ná chomluth^<br />

33 Beg CO bás Illainn gaeli ni . min gach dith gnr<br />

cláechlódh lí^<br />

críná anocht mo chalann chain . fir a canam, cid<br />

arsaid ^ Ars.<br />

34 A coin, is arsaidh do chlúmh . ó dho l[é]iges rit mo<br />

run<br />

inniss diiinni tré rechtaibh^ . blogh^ ale dott im-<br />

[In t-én]<br />

"<br />

thechtaibi"<br />

35 Atil accom duit uile . a mheic Bochra barrbnidhe<br />

fiss gach catha cenn a ceand . da tucodh i n-iath Hérenn<br />

36 A cath Muighi Turith thiar . hi Cunga nir chlodh mo<br />

cliiall<br />

do bidh a mheic ger mhór in ail . fuil do chlainne<br />

fam chrobaib<br />

37 Ann torchair do da ii mac dég . 'ga ^- faigsin adhbul in bed<br />

do chognus da gach géig úir . lám<br />

nói^ lethchoss<br />

nó i^ lethsúil i*<br />

^ sgiamhdha F ^ mhedbar G ^ idir hécis is ollumh F<br />

* a 11 EQ claeclilo a cli F ^ cael F " ni hinguadh mu<br />

bheith arsaidh F ' do leigios leatb mo rulu F » innis bail<br />

atá do tbroigh F * bladb E treas F "^ dreacht eile dodd<br />

i-' imecbtraib F ^' adbád F a F " i"<br />

is F Here F breaks off


30 Fintan and the Hawk of Achill<br />

38 Doclniadhus turns budh sia . assin Chunga nertmur<br />

niadh<br />

i ndeguidh Eocbaidli mic Eircc . co tráigli nEóthuili<br />

ii-oirdheircc<br />

39 Tar éis nisei d'úl don ri[gli] . turns nachar biiadacli<br />

brigh-<br />

do chomthuit issin chath cLrúaid . iss clann Nemidh<br />

CO nertbiiaidh<br />

40 Ar n-inntúdh cbum in chatha . doconncus ni ré[i]m<br />

rath a<br />

(') Cbunga co Srntliair sair . Ian do cliorpaib 'na cossair<br />

41 Ar ndul damli a mescc ind air . docbim dom letbtáeib<br />

an láim<br />

fainne don dergór mar fuil . fa gach énmér da mcraib<br />

42 Alláecbdacbt fa bh- a met .<br />

iss mairg dar gerradb in<br />

ghég<br />

a cúeimlie 's a fad 's a fedb , derge ocus áille a bingean<br />

4. "5 Muincbille sreabnaidbe- sróill . is muincbille'^ in air úir<br />

do bi uimpi ar a muin-sin . fedb na láime don lúirig<br />

44 Tógbaim bí 's nírb fann in treóir . in lám itir fuil is<br />

feóil<br />

berim lini fa banba in fedb . go Druim Ibair na<br />

n-inber<br />

45 Lam Niiadbat do fúarus ann . airdrigb Tbúaitbe Dé<br />

Danann,<br />

secbt mbliadbna di a n-adbbri m'en . ac sin a Fintain<br />

ursffél<br />

1 nar buan a bhrigh O ^ sreabnuighe E ^ leathmhuincille<br />

G


Fintan aud the Hawk of Achill 31<br />

46 Do glieib muicithi Niiadhat náir . beriss co Carnn<br />

Lámlia in láimh<br />

is tritlie do thuitsit tair . Miacli is Oirmedh gérb-<br />

easbaid<br />

47 Deich mbliadhna ficliet ro fess . ó cliatli Muiglie Tuired<br />

thess<br />

CO cath Muiglie Tuiritli thilaid . ar' thuit Balnr in<br />

mórslúaigh<br />

48 Ar ndith Fomorucli in áigli . uch rob í in tsáimrighe sáim<br />

gan clireicli gan ghalur gan ghuin . gan fiiatli gan<br />

feall gan fingail<br />

49 Muigli Cétni itir d;i clioill . gu Céis cráebtbortliuigli<br />

Coruinn<br />

dob imda greclio gábaidli^'- . ó armmuib in Illdhánaigli<br />

50 A ndiaidli meicc Etbne na n-armm . fa bimda brainéun<br />

iss badhb<br />

do bo raana crimb chnáma . táeph re Lugh na láechlánilui<br />

51 Nocliu nfacco missi riam . thair n:i tbúaidh'' ná tliess<br />

ná thiar<br />

's nochu chiiala láecli mar Liigb . on laitbiu ro gbein<br />

Adbumli<br />

52 Fada lira-so la toghu'' . mór in sgéul glace na gonii<br />

a baitble mic Guill d:i ghuin . atát na fuinn gu<br />

[Fintan]<br />

harsaidh Ars.<br />

53 Is mor m'fala rit ann sin . a eóin a binnsi in fiadaig<br />

crimra corp mo chlainne n:ir tbaiss . leth mo ruiscc<br />

rigbdo rinnglaiss<br />

1 muince G ^ gan G ^ thuaigh E * gábaigh E<br />

loghu G


32 Fiutan and the Hawk of Achill<br />

54 Buclh he h'icc 'sa lignim nách gar . mádh táescai dhuit<br />

iná dliam<br />

mana biad- fo thalmain tliinn . soimmlei?^ do thu/rp<br />

[In t-en]<br />

gan clioicill<br />

55 laniss a úa LáimfiacL lain* . ar do bhréthir ar do<br />

bliáigli<br />

imtluísa Míledh ^ don muigh . is a chlainne 'na dheghuidb.<br />

[Fintan]<br />

56 Tricha mac ocus da mac . ac Milid co ngile nglacc<br />

ni ráinic díb demin linn . acht óenseiser co Héirinn<br />

57 Ar tocbt a Hespáin in áigh . ocbtur derbráitbrecb don<br />

dbáim<br />

do baidedb^ Hir is Dunn dil . ar muir úatbmuir<br />

ilpíastaigb<br />

58 Do tliuccsat catb Tailltin tall . maróen is Túatha Dé<br />

Dbanann<br />

'ar uditb clainni Cermuit cniaidb . le clannuib Miled<br />

59 Do roinnsit Banbba'' gan bron . Émer<br />

mongniaid<br />

ocus Érimún<br />

CO tánaic úabur a mban . bliadhain gan cbreich » gan<br />

60 Do ráidh ben Éirimúin na cath . mun<br />

cbogadh<br />

budb le druimm<br />

cáein Cesrach •'<br />

Druimm Betbii** Druim bFingin finn . nach biath<br />

áenoidhcbi i nÉrinn<br />

^ taoisge G ^ mbeir G ^ cumailt G * láimh G<br />

s Milidh E « báidhith E ' Bauuha E « cliath G<br />

9 clasach G '" Leith G


Fintan and the Hawk of Achill o3<br />

61 Ainm dilis gacba druimmni . budh biian am chridlie a<br />

clniimui<br />

Tir Maine is Cnoc Medlia mor . is Cenn-marai gan<br />

cláeclilódh<br />

62 Torchuir Émear anba in fer . le Hérimón mac Miled<br />

fúair a Túaith Gbéisil a ghuin . 'sa maitin ar Muigh<br />

Smerthuin<br />

63 Éremún anba in rath . co Conuing meann mbocfoclach<br />

do bi Ere 'na tuinn técht . gan olcc gan feall gan<br />

aineclit<br />

64 Do barnar la hi Temraig thoir- . re toeb Echacb tind<br />

tolccoigh<br />

a Milr Tea i n-aitreb thair . rissi n-abnr tra Temair<br />

65 Ghiaisis Conning a Temraigh . ocns a sliiaigh 'na lenmain<br />

CO húennch Dromma Léith lain . maithi Midhe 'na<br />

mhórdháil<br />

66 Mar do bbámar i nDruiram Léith . slúaigh Innsi Fail<br />

fir nár tréith<br />

CO facamar in fer mor . cncuinn ag techt 'nar tinúl<br />

67 Beirt ghlégheal mun gillu mor . si arna húaim nle d'or<br />

do falnigh oirn in gréin nglain . a sgáile ac tocht co<br />

Temraigh<br />

68 Cráeb thoruidhs illáim in láeich . maith"* a boludh glan<br />

do bi ar in cráeib sin chena .<br />

re gáeith<br />

cnai ublu ocus áirnedha<br />

69 Dergbuidhe nan t-ór^ a folt . gile na cubnr a chorp<br />

iss he iss áille atchonnucc ann** . da tainicc i n-iath<br />

Héreann<br />

» Cenn choradh G « thall G ' gorm G * math E<br />

' no or Cr 8 anndarliom G


34 Fintan and the Hawk of Achill<br />

70 Suidliiss accuinn amra i in rádh . ticcmait ule da<br />

ghnúis'- grádh<br />

laphruiss -' re Coiiaing na catli . assin bérla glan<br />

glirécacli<br />

71 Cé tliussa a láeich iss lor met . laphnis bérla na fer<br />

nGrécc<br />

inniss diiinn co fir a bus^ . ca tir a fuil t'urradhus^<br />

72 Is missi Trefuilngidh trén . a airdrigli nime na néll'^<br />

iss ass tánagus anair' . a parrthus a purt Adliaiiuli<br />

73 Uidlie is faite na sin siar . nochon tairinn go gnátli-<br />

gbrían<br />

nochon fuil feronn na fód . táeb tbíar do Diín Mo-<br />

cbáem('>g ^<br />

74 Do siublus-sa in cruinne . 6 tliáeb leabbar gacb tliuinne<br />

nocliur fácbus treab-' n:i tonn . acht in tir si gan todboll<br />

75 Don doman iss tairsech tair . parrthus port chlainne<br />

hAdhaim<br />

tairrsech talinan tiar tin tuinn . Iniss Glúair baile<br />

Brénuinn<br />

76 Do ráidh Conuing fa rádh gann . nochon fétfamaeis<br />

t'fulang<br />

ar roniét do sátha tliair . a Threfuilngid trénfoclaig<br />

77 Do ráidh Tréfuilngid na tráíb . ní beg limm do biadh<br />

balad mo chráil)i cáimbe . gach<br />

gu bráth<br />

n-énlá 's gach<br />

n-énaidhche<br />

1 aiiba G - danguin G ^ labraim G " a fios G<br />

5 do tiirus G * creidim do rig nime néall G ' anois G<br />

* chasmóg G « treabhadh G


Fintan and the Hawk of Achill<br />

78 An chráeb so atchithi im láim . sasadk d'feruib hi 's<br />

do mnáib<br />

fiíirid a búadha gia glius . fúaclit iss ita iss occurus<br />

79 Da caithea i iss t'agaid fathúaid . torad in cliraind si<br />

fo biiaidli<br />

in t-arracht glilacus hi - de . téit a n-oicce assa haithle<br />

80 Da caithea'^ iss t'agaid budess . torad in cbrainn si fo<br />

mess<br />

ni hegail diiit galar drenn . i céin mairius^ in draiglieann<br />

81 Tri la do hi Temraig na tret . a comrádh bind nocho<br />

brég<br />

CO táinic slúagh finn fuinidh^ . hi n-óenfecht da inn-<br />

saighidh<br />

82 Ceilibhraiss d'feruibh Fódla . glúaissis na réim rochr(idha<br />

t':ígbíí/s don chrúib nar tír tliall . cnií is áirne is uball<br />

83 Meissi do thúguib ^ in mess . iss do chuiris é rem<br />

chress<br />

noco tairnicc limm a chur . nochon fiiair nech mo<br />

báeghiú "<br />

84 Cuirim-si na tri toraidh . táinic chucuind d'ar cobair<br />

E6 Rossa cr;ieb Mughna múir , bile Tortan in trom-<br />

sloigh<br />

85 * Ac sin duit a hsebuic hsuairc . sgél bee comuinn ar<br />

do chúairt<br />

ar in máilfinn íigelbláith nglain . mun senráith áibinn<br />

1 caithedh G '-'<br />

* fuinigh E * dothoig G ''<br />

stanza<br />

arsaidh.<br />

Ars.<br />

35<br />

leg. nl ^ caitemh G * mairiur G<br />

bhethadh G ^ G omits this<br />

3*


36 Fintau and the Hawk of Achill<br />

[In t-én]<br />

86 A Finntoin mic Bóclina biíin . ber-si bennachtain co<br />

gacha fiiarus dod sáeire . budb<br />

mbáigh<br />

sgél do chinn chummaéine<br />

87 A n-aimsir Chonchobair cbaeim . fa mór m'allud ociis<br />

ac sibul chnocc ocus glenn . fam<br />

m'aéib i<br />

rí^ ar énlaith Érenn<br />

88 Ar tbáibleóir Trágba Bale . tania m'iíid ocus m'aire<br />

fer ciiarta gacba ciiaine . Cúchulainn na Cráebníaide<br />

89 An liair do thuit 'sa mebail . Cilriti ri clainne^ Degbuidh<br />

do cbaithius mo sáitb da fuil . arna tbuitimm 'san<br />

imgbuin<br />

90 An I'lair do thuit Garb mac Sdairn . leisin Choin do<br />

biathad baidhb<br />

da súil in Gregaig co ngnái* . do cbaithius a tits<br />

91 Menicc fúarus feóil is faidhb<br />

deghlái<br />

• ó Náissi fa nimnech<br />

airmm ''<br />

nir cbaithius a feúil ná a fuil . ar a feabus*' a n-imghuin<br />

92 Tarrla chucum-sa cenn Get . tar éis a gbona 's a<br />

ghlecc<br />

do bud grimm dásachtach dhamh . tarmmuirt a siiil ^<br />

mo thachtadb<br />

93 Do cbaithius fa banba a met . corpán Monodhair^ meic<br />

Cécbt<br />

fnarus múr corp druimm ar dliruimm . 6 láim choscuraig<br />

Chonuill<br />

1 mfala ocus maoidli (J - bainrith G ^ chlaiune E<br />

* gan ghaoi (r ^ ó Náissi sann imreasain G * feabus E<br />

' dob obair dba i'uil G " corp Mhongaiu G


Fintau and the Hawk of Achill 37<br />

94 deabuigh nocha dechuith . in g[c]én ro biii 'na<br />

bethaid<br />

do bidh na baibni Ian d'fuil . on Chdlglaiss Chonaill<br />

Cbernaig<br />

95 Fa be in milid 'sa met móir . Fergus rogbasta mac<br />

Roigb<br />

fer comlainn i cet criiaid a gbal . ó fagbuinn fedil is<br />

fulrad<br />

96 Fa mana gliadb iss gábaidb . a ndiaigb in tsliiaigb<br />

ar Tánuidb-<br />

lór a dene 's a demne . breisslecb Maigbe Murtbemne<br />

97 Tar éis ar marb Cil na cles . nir sguir^ gur cirrbad<br />

a chnes<br />

do bi a agaid hin da fuil . 's a dbruimm re cairthe<br />

in chnmpuir<br />

98 Tánac^ ós cinn in cbiirad . ocus a drecb ar ndiibad<br />

d'itbi a siila nir tboisc áigb . crumaim mo chend 'sa<br />

chongbáir<br />

99 Motbaigbis me ar a agaid . tóghuis siias in láim laga/f/<br />

cuiris a cbletin curad . trem cbolainn don chéttulaf?-^<br />

100 Berim-si eteall angbaid . co binis Géidb dar glennraiiir<br />

tairrngim assamm borb an brigb . crann cniaidrigbin<br />

in c[h]letin<br />

101 Anaidb am cbolainn in cenn . mo cbraidbe do cbráidb<br />

go tend<br />

CO slán ní fuilimm ó bsoin . 's ni cbeilim


38 Fiutan and the Hawk of Achill<br />

102 Me (]o mai'b mór na sgéla . óenchorr do bí ar Muigh<br />

Lena<br />

ocus ilar Droma Bricci . do tlinit lira 'san álh oirdirc<br />

103 Mo do marb súaircc in sere . énchorr Innsi giiirm<br />

Géidhe<br />

iss mc do choguin fam cliir . da en lánméllii'- Lcithín<br />

104 Is mc do marb riglida in riiaig . Dubchosacli seng<br />

Slebe Fiiait<br />

Ion Droma Seghsa na sreb . fiiair bás i crobaib^<br />

m'ingean<br />

105 Re linn Logha láech gan lén . doberinn co liadhba m'en<br />

am chrobaib siar gan sinedh . cnirp curadh no cath-<br />

106 I re Iiighaine co mbi'iaid . dam-sa<br />

miledh<br />

ro budh croibnert<br />

cniaid<br />

tar gach gort is tar gach nglinn . tore na bliadna<br />

doberinn<br />

107^ Re linn Chuinn Chctcliatliaig cháim . fa mor m'alliid<br />

ocus m'áib<br />

doberinn lim a ciana . báetháu liiath na lethbliadna<br />

108 I n-aimsir Cborraaic meic Airt . dam-sa fa feidm<br />

fuillraech^ failc<br />

do tliogbninn in muc no in banb . co heturuhasach<br />

aggarb •><br />

109 Do sirinn Midhe colli . resiii dochiiaid sair Dathi<br />

da gach táib do Themraig tair . illenmuin in láeigh<br />

allaidh<br />

* Ion Droma Brigh brie G * lain leithe G * inacraib E<br />

a ccrobuibli m'iong'an G * G omits this stanza ^ tuillraech<br />

G * go headrom ait atgarb G


Fintan and the Hawk of Achill 39<br />

110 Ar n-arrsugud dliamh 'na dhiaigh . fiiarus gábiid ocns<br />

gliaid<br />

do bi mire a cuirr clnamair . i n-aimsir Neill Noi-<br />

giallaig<br />

111 A reimes Diarmata duinn . meic Fergusa meic Cherbuill<br />

doninn scitb fa chorp in hiin . io thri ocns fo chetbuir<br />

112 D'éis gacb gnimraid ar gach gort . 'sa fiiarus d'ag<br />

ocns d'olc<br />

is uirae tánac anair . re bagbaidh b'ongtba a Fintain<br />

113 Ac Slit misi ac imtbecbt liait . a Fintain co bAccaill<br />

úair 1<br />

sir-si logbadb ar Dia damb . amáracb ticc mo bsaegbal<br />

[Fintan]<br />

114 Na bitb naman ort a coin . ammáracb had maitb do<br />

tbrcóir<br />

biaid tb'anura ar neam na nell . docban aingcl mar<br />

nrsgél<br />

115 Racha/fZ misi a ndail ega . isin laitbi cbdir cbétna<br />

is me Fintan fial rnsfail . tar éis na fian co barsaid.<br />

Arsaid sin.<br />

116 Creidim do Cbrist nocba cbel . do airdrigb nimi na<br />

nell<br />

triatb nembras na fod rodfail- . dhealbns^ gacb og 's<br />

1 fuair E 2 j-osfail G ' sealbhus G<br />

gacb arsaid. Arsaid sin.


40 Cáiu Eimíne Báin<br />

Cáin Eimíne Báin annso<br />

From 23. P. 3, fo. 16 a (P), H. 1. 11, fo. 133 b (H), and Additional<br />

30, 512, fo. 27 a {A).<br />

Dolotar flaitlii Laiglieni isin duinebatli co ar-rig .i.<br />

primacallaira co Bran hua Faelain dus- cidh doghentais<br />

ar cind na foicheda tanie a tir Laighen .i. im bad cách^<br />

dia eclais duthaig do gabail bachla banaba* i n-aen-<br />

5 chathair .i. i n-aentaig '> na righ gebhtliar ina togliaid side. ''<br />

Frisgart dii?/i( Bran doibh 7 isbert friu: issed atgegainn-se -<br />

.i. ind-dimda fri Dia robamar>> cose oc inneoch'' aga^"<br />

robhamai.ii Issed is coir ann innosa beitli dun immaleith<br />

fri fot ar saeghail oc dighdei- ar cinn in duinebath.<br />

10 Frisgartatar iarum na flaitlii: is togliadh duinne uile anni<br />

sin. Issed isbert 1^ doibli a n-imacallma .i. taudac/ii cu<br />

hEimeine mBán. Dollotar iarum. Imraidit co liEimeine<br />

mBán áini'* im áenicht fri liaithridhe do Dhia 7 fri gabail<br />

bachla lais 7 frii^ les a n-anmanna^^' do denum oirit<br />

15 nobeth i saeghal. i' Frisgairt Eimine: as doibli guidim<br />

Dia uile anoclit co tarda comairli diiin forsani imeraidit-<br />

si.i'' Ainsiti-* iarum uili ind oidchi sin. Atgladastar-f><br />

iarum Eimheine a muindtiV tosach laithe 7 isbert friu:<br />

cacha mbiam frisin greis donnainic? Ma atabosum iar-<br />

'^<br />

' Laighiu MSS. out. F ^ sic A each HF * sic<br />

P banabba AH ^ a naeutaigh AH indn aentaig P ^ si<br />

'' de MSS. atgegaira-se MSS. " robamhar A " cose<br />

cin neoch H ^" aca AH ^' rabamur A '^ ^\g]^ j^ 3ISS.<br />

" albert AH >' ''^ om. AH otn. H '" aniTia H anma AF<br />

1' i ssaeghal F a saoghal AH '* imraiditsi AH '^ ainnsit<br />

H »0 agladastar AH


Cáiu Eimíne Báin<br />

nar toichid bid bare leo,^ ma anat linn bid mélad duin<br />

ml'a] atbalat din plaigh seo, otté- diar n-attug 3 im chobair<br />

doib. Frisgart iarum a muindter do Eimene: inní bus<br />

comairle [lat-sa is sí bas chomairle] * linne. Is si eim mo<br />

chomairli-si, mad^ coir libh-si: attacb duinn in Choimdhedli 5<br />

im anacul na fer so din plaigh 7 a comlíii uainne do<br />

dhul tar a cenn, meise fein tar cend mRrain. Cet, cet,<br />

ol a mnindtcr fri Emene ; is coir linne inni sin.<br />

Atgladastar Emene na flaithi ^ iarum 7 isbert friu:<br />

immunn-arlasamair-ni tra, ol Emene, umuib-si 7 rogada- 10<br />

mar in Coimdidli im fortaclit duinn im bar n-anacol-si<br />

din plaigli so 7 is e cruth asincotasum: ' bar comlin dom<br />

muindtir-si do dul tar uor cenn doclium neime, meissi<br />

fein tar cenn mBrain.<br />

Atlaighsetar iarum na flaithi buidlii do Dia 7 d'Eimine 15<br />

acLt ba ndúais ^ la Bran do 9 dul do-sum tar a chenn<br />

7 sleclitsat uili'o in caeca flaithi imme righ for oigreir<br />

Emene áin cesecha " ce beradh forro. Asbert iarum Émine<br />

friu: isi so mo riar so, '2 oman De daib 7 a sherc 7<br />

aitherrach cáinbescna daib fri Dia doni a ratha do is ferr 20<br />

araile. ''^ Asbertatar iarum na flaithi fri hEmene: Cisne<br />

folaid tra rotbiat-sa uainne tar eis na fortachta dobcrar<br />

duinn? Ira ba ar ndilsi conar claind a mainche duit-si<br />

CO brath? Frisgart Émine: ni taet dam bar mainche;<br />

ardchaerich adobcomnaic-si, ardlias duib, lias bee anisiu, 25<br />

caerig beca ann, ataet mor i toil De.<br />

1 bidba re leo MSS. " Otté MSS. ^ sic AH attug P<br />

* conjectural emendation ^ •> damad H ua flaithi om. P<br />

' aunsin cotarsum AH * sic AH uuais P '•*<br />

om.<br />

41<br />

AH<br />

'* om. AH " sic P ceséca A ceseca // ^^<br />

j^ ^d^i^ jijf<br />

1» arele H


42 Cain Eimíue Báin<br />

Cesc tra, cidh doberam? Iin bad tire' 7 feranua fa<br />

Bct 7 máine? Frisgart Emene dóibh: ni taurga ndam<br />

báa nde arna heipri is cunnrad rogadamar-ne Dia lib-si^<br />

im uar n-anocal os sib-si co foltaib máine 7 tíre tar a<br />

5 éise.3<br />

Cest tra, in fuil innaill * dobermais deit V Fuil eim,<br />

•'><br />

ol Emine, nert 7 sochraidi duib in puirt so 7 a shaeirid<br />

CO brath 7 saeirid a fheraind •> indni adroipre 7 doruaicle'<br />

7 adoibeítair 7 cid^ urtliar ar cinn a cliesta 7 a caingne<br />

10 re cestaib Laiglien do dénum.<br />

Madh fri sil mBrain beit a cestud-sum, riar na muintire"<br />

fodeisin im sodbain ; madh fri nach aile, it feichemain 7 it<br />

bretbemain tsil mBrain 7 raithi Laigben olchena a n-ogh-<br />

lesaigte Emine ain 7 a muintirei* fri Laigbnin.<br />

15 Adraegbaid tra Bran hua Faelain co flaitbi Laigin<br />

olchena ratba i n-ogb na saire seo. Atraegatar na flaitbi<br />

olcbena airriu fadeisne 7 ara clannaib co bratb.<br />

It é na ratba atrogesa sunn 7 dodecbatar fri laim<br />

Emine ain .i. Cellacb mac Aedba Croin 7 Culdub mac<br />

20 Certain, Degcbairdil mac Brocain, Fínán mac Maeildibid,<br />

Ardmesacb mac Maeilruis, 'o Dubbcluana mac P^urodran,<br />

Eltine mac Brocáin, Buidbe mac Laigbnein, Dubdacricb<br />

mac Maeilocbtraidb, Uirausach mac Congaile, Maeltuile<br />

mac Maeiluidbir, Aedan mac Echadi, Fabnith hua Tuse-<br />

25 chain, 7 Lapan 7 Mescell do Leigbis.<br />

It aena tra na fir seo doruirmisum rosaertba don<br />

1 '^<br />

firi H rogadarue dia lib si P rogadraair .1. ni libsi H<br />

'' rogadamar ni libsi A ^ éis AH * uaiU AH saeirid A<br />

'' * saeiri a feniinn AH ' adoruaicle H * cidb A mti<br />

MSS. 1" mac meic Maeilruis AH " Odran AH<br />

"


Cáiii Eimíne Báin 43<br />

mortla la Bran 7 is cusin flaith theit in muinter;<br />

' is<br />

iside dogair na tigerna chuca- fri fual no fiiasna no<br />

indilsi'' na saeirid seo Ruis Ghlaise. ^<br />

Is é ord tra bai la hEmene ^ for tighnacul a muintire :<br />

•"'<br />

in coica righ seo ima righ .1. mórseisiur each laithi co 5<br />

cenn sechtmuine 7 Emene féin fa deoigh tar cenn raBrain<br />

iar n-gabail écnairce a muindt?re 7 anas ^ Bran afos ^' a<br />

coicait laech co cenn sechtmuine co taiselbud don co/cat<br />

flíMÍ/á in coiC2ii clerec/i 'J dochuaidh tar a 10 cend, 7 focres<br />

a crannchor forsin co/ca ier do muinntir Émene co 'mafitir ' ^ 10<br />

each each i'- morseisir nothegadh tar eenn alaile. Nothegedh<br />

úuliu in múrseisir do muintir Emene i n-aentaig a manaeh<br />

do laubair in morseisir tarateitis cenn. Nochlaidis iiadha<br />

doibh CO tictis iarum, nogabhdais a n-étach sacarbaiece<br />

umpii, noteigdis ''^ do laim ••*<br />

7 notheighedh ''"• Emene 15<br />

rcime docum na flaithi tarateitis cenn 7 isberid : uinnsi<br />

secht slan do chathig dib sunn gin cneit "' cin galur 7<br />

nisber nac/í accais aile acht dul tar bur eenn-si. Noceile-<br />

braitis na cleWí/ dona laeehaib tarateitis cenn 7 dobe/id<br />

each'' dib laira tar bragait alaile. Nociitis ua laeich 20<br />

oca; failti immurgu'^ na cler/f/ '^ oe dul dochum neime.<br />

Cene tra, ol Eraene, bes cumain lib a n-adruiglisid^o<br />

dam-sa rombiadh fortacht Dé do neim 7 ar u-itehi-ne uile.<br />

Is dual daibh mo ehlocc adchondarcid^i 7 dochualaid oc<br />

1 muirct H ^ uca(V) A ^ faillusi H " alaisi H<br />

^ .h. bruine H ' im H ' ars H « a fos AH » so<br />

!'• add. F om. 1' " cwmalit MSS. '^ om. P<br />

'^ noteigedtis H ^* ''^ lan H noteiged A noteid H<br />

i^ chneitt ^ " cách A ^^ aum AH, F has the compendium<br />

for hautem '^ na clerig- om. AH ^" adrunglidsid H<br />

^' adchonnareid PH


44 Cáiu Eimíue Báin<br />

talgud mo muint/Ve tar bar cenn ni fouirne i a beim foraib.<br />

ÁT al-la mbither da bur n-escaine in bur cintaib doim-<br />

dibaidtcr uar saeghul. Ni biadli righ na rigdamna on righ<br />

na on flaith na on octigerna forsa mbite>- 7 ni 'mma.-<br />

5 naicim for neim 7 ni ba soinmech áidiu doibli i talum 7<br />

siccibe forsa mbentar olcliena aclit co mbeth cinaid leo ni<br />

ba neime na tahnan. Is aen áidiii adroighle i saire na<br />

hecla/si cidh be manach dodagoad 7 cib can a cinel acht<br />

rop airithe laisin muindt/r aig dilmnine do Eimeine Ban<br />

10 cin fuasna cin indilsi. Ocus neimbiatluíf? laecli na laeicMs<br />

a tri corgusaib na hliadna nach a cétain nac/i a n-ainditin<br />

na i náomnach nach iar n-espartain na ria teirt'- 7 na<br />

himirtar 7 na tardar sail na feoil na im do fiur Laighen^<br />

CO la^ mbratha 7 is tar turtugud'» Émine Bhain 7 tar a<br />

15 miscuid conid uile naemaib 7 fhírcnu 7 is tar turtugud^ na<br />

rigli seo 7 na úaitJn cin cliomallrtrf na timna so 6 co la<br />

mbrátba.<br />

Anais^ Emine iar sin .xl. aidhche fri gabail ccnairce<br />

a muindtire 7 fri cose 7 cuindrcch na caingen.''<br />

20 thanic do co dul dochum neime dograth Bran co maithibh<br />

Laigen-' lais do cheilebradh doib 7 do thaisilba[d]i" do Bran<br />

dula do-sum tar a chenn doclium neime 11 7 ni roiblic co<br />

mboedh aes 7 crine mina thisad a n-ti>laithibh so tar<br />

cenn mBrain do forgeis do ani imaraghai2 a charbat^^ do<br />

25 neoch bu'^ melloc/i lais do Laighnibh 7 ni roet^' Bran<br />

1 sic P ni fouire A in fouire or in fonire H ^ sic AH<br />

teist P 3 indib add. AH * dia AH ^ sic AH curtiigud<br />

P « om. AH ^ aunais H '*<br />

caingin P caingina H<br />

9 Laigin MSS. i» thaisilbad AH '' do cuaidTe H<br />

12 immaragha A '^ carbatt AH '* bud A " roét A


A Story of Flaim mac Lonáin 45<br />

annsin acht aen namá, ol Eimine, gnrba uladhi rig mo<br />

reilicc. Ticfaid nech dod chloinn-si, ol Eimeine, 7 bidh<br />

Bran a ainm 7 bid im purt-sa het a auladh^ cu rob<br />

tormach saire 7 airmitiu dom ^ muindtir 7 dom purt la<br />

Laighnin uili.<br />

Berid Émine bennacbtain ona flaitbib 7 facbaidb-sinm<br />

alaile. Luid iarum cin cneit cin galar for snadad docbum<br />

neime for saire Ruis Glaise Laigbiiib co bratb 7 reliquu.<br />

A Story of Flann macLonáin<br />

From the Yelloiv Book of Lecan, col. 917 (facs.p.Wóh) collated<br />

with D.4.2, fo.old.<br />

Feachtus dia tarla Fland mac Lonan * i n-aroili faistigb ^<br />

7 a cliar mailli^ fris 7 siad'- cen biad ar n-imirci dia 10<br />

muintir uaidbib ^ 7 rogab flecbad mor 9 7 doineann forrosom<br />

7 adubradarin eturru fen: ni ragbdais adui' anocbt dia<br />

mbeitb biad ocunn [col. 918] uair is olc^- in la. In tan<br />

robadar'^ imon comrad'* sin adcbondcadar aitbeacb mor<br />

barbarda^s 7 fidba isin dara '6 laim do 7 mart*" isin laim 15<br />

ailii**. Rofiarfaid li» in cliar de in bad ail leis a 20 mart<br />

do reic. Asbert som^i doberad ar boin docbuindeocbad<br />

1 gurab aublad AH * aulaid AH ^ do mo A * Lonain<br />

passim D ^ in araile ifastigh D ° immailli D ' iat D<br />

» uathaibh D ^ om. D ^° adrnbratar D " raghmais<br />

adiu D 12 ajp is fuar j) 13 jobatar 1) " fon ciimaraidh<br />

D ^^ seocbu add. D ^" sau derua D " meith add. D<br />

" araild D " do fiarfaidh I) "° in 1) 21 atbert8am D


46 A Story of Flann macLouáin<br />

fen'. Adbert mac Lonan doberad bo do 2 aclit coro-<br />

leigad^ dail impi. Adbert in t-aitlieach no leiefeadh<br />

dail ''. Tabair duind in mart feachtsa ^ ar mac<br />

Lonan. Dobertbar ar in taitheach^ aclit coroleictber<br />

5 dam fen a marbad 7 a lucbtairecbt 7 a roind."<br />

Dar mo dan ar mac Lonan is luag noragad duid * ar ^<br />

sin do denum. Nocbo chuindchim ar in t-aitbech acbt<br />

comaillter mo bo '"do tobrnVti^dam amail rogellad rim.i'<br />

Fogebai2 co demin ar mac Lonan. Romarb in t-aithecb<br />

10 in mart iarsin '3<br />

7 rocoscair 7 robruith '^<br />

7 rosroind in tan<br />

rob earlam i^ 7 '^ rothidnaic a cbuit comadais do chacb 1^ 7<br />

robdar buidigi^ 7 rosiacht i^cach main doib 7 each couair<br />

rob ail ni do tbobaM tucad.'^ Eti!* roimthig^o in t-aithech<br />

iarsin uaidib 7 tanic i cind bliadna coicer^i 7 fidba illaira<br />

15 each fir 2-<br />

7 robdar scairbigi acgarba^s in coicer sin 7<br />

robo mor a n-inad 7 a saith-^ 7 rob olc a ndalaig"'^'' 7<br />

robuaildis mna 7<br />

gilli 7 chonu 26 isin tig 7 adbertadar<br />

nach gebdais 27 acht bo bithblicht no bitli istig tria bithu ^s<br />

CO 29 toirsead in bo sin doib. IS andsin rofiarfaig mac<br />

20 Lonan do^o a ainm. Asbert^i in bachlach: Fidbadach<br />

1 é add. D ^ clobe?-ta dosom sin V * coraleicthea D<br />

* doleicfed dail do inipe D ^ in mart duiun in fecht sa 2><br />

8 inteatliach D ' coramleicter fein dia marbad 7 dia luamai-<br />

reclit 7 dia roinu IJ •* do ueoch aile I) ^ air D '" '" om. 1)<br />

" frim 1) '2 doghebha V ^^ iarsin in mart D •' irrlam V<br />

1°<br />

7 robliátar fuidblighi leo add. D 1« buidhe " " gach ni<br />

amail rob ail doib gach conair rob ail doib ni do thabairt V<br />

'* om. D ^" roimigh D ^'7 cuiccir baclach leis D<br />

-^ gach bachlaigh dhib D -^ ''* agarba D a saith 7<br />

auinadh 1) 25 andala D -^ -'> cona D ni ghebdais bo D<br />

-" 7 nobeidis isin tigh tri bithu U ^° no co JJ ^" de i><br />

=*! 7 atbert D


A Story of Flaim mac Louáin<br />

mac Feda Ruscaig mesi arse. As and asbert i mac Lonan<br />

2 in laid and. 3<br />

1 Fidbadach mac Fedha Ruscaig duscaib* congeib<br />

isaigS luacli a bo do biuda^ beraid bo fa deoig.**<br />

2 Ingnad in alaid dogni-seom-' ac iarraidh a bo-som<br />

nocbo cbuindich ina re-seom nocbo tabar do-som.<br />

3 Tuc coic drochbachlacha duba tar tairrseach mo thigi<br />

ni tuillead buidi fri duine im saigi no im laigbi.'^^<br />

4 Tarlagsa chucu dia <strong>from</strong>ad focla iinda filed<br />

tarcas do fa secJd dia ngabad a chert i^ is a dliged.<br />

5 Roraidsed aitbisc'2 ndur ndocLta'3 rochomaill ciar^^<br />

bachta<br />

a bo do ni demad certain cen bad leoif» a lachta.<br />

6 Dia mbligtheai'' co bleachtai* inad na biad fermar^o<br />

nocbo mo dobiad na choemno^^ na haenbo noscerad.-'<br />

7 DecLar duiud'-"^ in mael sa riabach isa crod caem<br />

claracb23<br />

7 in find robo sciamach^* ria n-indisi amarach.^^<br />

^ atbert D ^— * om. D * duscaid D ^ gleooigh D<br />

" issaidli D ' biuiudh D ^ dheooigh 1) ® in falaigh<br />

donisim D '" am si;ighi no am lighi D ^' aclit V<br />

*- Doraidhsin aithesc D ^^ ndochla D " ger D '^ a<br />

bo ni dhema a cej-ta D '" gen mad a 16 D " uaithibh add. V<br />

*** '•' combleac/iia D co add. sup. Y na mbiadh ferach D<br />

'" ^i<br />

nocha, me do biad ga caemna D ronscerad D ^2 Dechtar<br />

dim D 2' sa crod chaem in clarach D ^4 ^ aninnise in<br />

riabacb 1) '* re hinnise ambarach D. Here follows in D<br />

Da mbeith si tri ficbit brathar. robodhgbridfit glétbar<br />

cofarccfa a aumain cidh uatbmar. is aniaid in feichem.<br />

47


48 A Storj' of Flaiin mac Lonáin<br />

8 Dechthar duind na liairglii' uili it/r taivthi trebai-<br />

dia mbeith ann^ bo nodingbad Fidbadach mac<br />

Fed a. F.<br />

-''<br />

9 Fidbadach mac seithri sobraid '» olc in teicbri teglaig<br />

ithig bert crema each domnaich ni geba cen^loilgig.<br />

10 Fidbadach mac seastrain soraich'' ni geslach les<br />

gainim^<br />

lista in scairb liath fil nar comair dail ^ ma fiach ni<br />

thabair.<br />

11 Adbal a ligi na lebaid is amlaid rofucaidi"<br />

is mor d'airrdib • i uilc rofidir is goirt ima chuitid.<br />

12 Adraig mochthrath^- cacha maidni nocho damand find-<br />

chert<br />

intan gabus ime a timthaclit ^3 andar lindi is d'ira-<br />

theacht.<br />

13 A De is adbal a brat gemrid borb a fad san imdaid<br />

nocho trascrand''* dona colbaib co loisceann an^^<br />

fidbaid.<br />

F.i'><br />

14 Dorad coicer ar mo cholba? deithbir duind ^'i a ndimd»<br />

cona ndreanntaib gearrthaib gorma i* cona mbearrtuib<br />

figba. F.<br />

* Dfechtar dun ar nairgi J> ^ eter fairgi is treaba 7><br />

3 dús dia fadhmais 1) " selroig sobraigh 1) ^ seire D<br />

''<br />

^ gan J) ' soraigli 7J ** ni gesdail lais gamain J) dal<br />

D 1» rosfucaid V " ^'^ dairgib D Atraig moo-acli B<br />

1* thimtbaclit V >* iua tescann I) ^^ noslascanu do D<br />

"^ Here folloivs in J):<br />

Or nocbo crithigh in duiue . mithigh ra mná in baile<br />

bi na slaet a leith in tigbi . noco taet da aire.<br />

" dun X» '8 garba D


A Storj' of Flann mac Lonáin 49<br />

15 Bennacht ar Dail i Cais a Carndmaig tabraid doib<br />

cacli finnmaig2<br />

fer maitli mac mnai clerchib congbaid 3 maenib'* frae-<br />

cbaib Mhaid. F.<br />

16 Mac 5 on Eclitgi angbaid nocho n-obann imf;uin<br />

sida an eich buidi ria mbuidnib Mael Tuili asan ^<br />

fidb(t/d F.<br />

17 Romir cocorran^ cet curi imon muidhi meda<br />

leastar sleman sescrae sona roga fleascacli feada. F.<br />

18 Doroindi ^ gairbi dom gola^ it/r dairbrii" is dinda<br />

16 mo na blod^ do benn'^ alia do gab eill don '3<br />

gilla.<br />

19 Rocbraid •* mo maccaime'^ mine ni bind lind '" a<br />

gairbi •'<br />

atat ica'^ dimda a daine ar mna imda ailli.<br />

20 Cormac Caisil '9 cona churu2" leis Muma cor 21 mela<br />

tragaid im "^- rig Ratha Bicli na litri is na feada. F.<br />

21 Fland flaitli^a Temra lor a miri^-» is les Midhi in<br />

meda 23<br />

ni mo leis brig Breg ni buidi "^6 anda -'• duilli feada. F.<br />

' dal D - inbnidli D ^ ni dhenaiJ ar lulimdaig<br />

luointib muigibh sliabaib sobraigh add. D " muiuibh D<br />

^ •= Mac Mhailchluithi 1) san D ' cocáran D « Dq.<br />

roine D » rem ghilla D " 'i dbairbi U blath<br />

D 12<br />

|jeii.,„ J) 13 rogbab ill fam D '< Dochraid D<br />

1* ar macam D '« linne D " '*' gaire D atait aca<br />

i'-" D<br />

cailsil D 2" cor dar cum 1) -' =*'' gur B arat-<br />

geoin D -^ rigb I) ^^ ata da gile no da mire D " lais<br />

Midhi gur mheala i> -^ nocha mo leis buar buidbe B<br />

" iria X>


J\<br />

( J>^^j<br />

50 Imram Curaig Mailecluin<br />

22<br />

1 Teigid tarna gablaib - mara olc ind adba greda<br />

ni soitlieann an fairrgi a n-uilli ^ airdi naid ^ na<br />

feada. F.<br />

23 Nocho denand siiim ri suirghi ba lir rim a dimda<br />

nocho roicli aband a ^ formna ni scarann fri 6 fidbri. F.<br />

24 Doreasairg ^ conu mo tliigi as ^ each deasaird cLeana<br />

coroby dimbladach Dia is duni d'Fidbadach mac<br />

Fega. 10<br />

25 Feclieam meic Lonan na ligi ni conacli fodera<br />

ic cuindchii' bo ni 12 dis dona beg nar bris na<br />

feda. F.13<br />

IS andsin '^ adbert in baclacli : i-^Asi sin in bo<br />

dochuindgeas ar is bithblicht in t-airceial 7 is misi Oengus<br />

in mac og tanic cliuczid. FINIT. AMEN.i^<br />

(.150.<br />

Incipit do Imrum Cnraig Maeldúin andso<br />

From the Yelloiv Book of Lecan, col. 370—399 (facs. pp. 1—1'j)<br />

collated with Harleian 5280, fo. Iff'.<br />

1 Ardri (nasal) ha n-uile , tuistidi an domuin-,<br />

in gach aimsir.is an gach re.ronbe a cbobair<br />

^<br />

" óUmv/^ ^'^^'^<br />

' This quatrain follotcs § 19 in D ^ Teithid arna gabla D<br />

^ nisbaigbinu in fairgi uile D * innaid D * "^ co D re X><br />

' Do esairg D « os D » gurab D " feadba. F. i><br />

" ''^ a cuingidb D co D " .in. f. nisca add. 1)<br />

" hautem add. D ** lu<br />

isisin arse in bo bitbbliclit rocbuingesa<br />

ar is bitbblicbt in forcedul 7 is misi Aengus mac Boinde arse<br />

7 uidani bachbacb. FINIT. V<br />

1 uasol ina tustidbe in is om. YBL. has between ronbe<br />

and a a mark of division.


Imram Ciiraig Máiledúin<br />

.\\c;J^-^i^ 51<br />

Ecosc na loch crotha graclhuill a-aluind n-ile<br />

cruth adchither cia dorimther nocho bine<br />

Dorime an mac aite ile lasin n-atliair<br />

i^fi írj-rh.<br />

snomdha sretlia sechnó an beatlia domain datliaigh<br />

Adcess an bitli imbitli n-ingnad os ler lindglass<br />

udmoll in snam dia mbui ic imram Míelduiu dej^majs^<br />

Míelduin deggair mac Ailello Ochair Aga ,<br />

ba íioclach ard ,ba gai'g ba digrais ba dana<br />

Luid for sluagadh tuisech Ninai»-niamda troclia<br />

luid Ailill la sttpenmírraais co meít brotha<br />

Ci atríindsad ,bible oifedli Ailill amíaidli<br />

A..<<br />

dar lár luic n-ollbras iar mbeim cluig, cailleach cobras<br />

8 Fordorolái Ailill angbaidh co ngnim trenfir<br />

^ caur coin combras Mail dnin dronmas ba de genair<br />

9 R»nalt fo clitli muinie mormass ar a matliair<br />

a mbui fo mail ba gilla cair co feib lathair<br />

10 Niabsai iarom at[h]ais n-ádluind úclíícli uallach<br />

cluicbe iar rabuaidli ar belaib sluaig narbatli buadhacL<br />

11 Adbert nad boi atbair derb do-adbnaib saire —<br />

OS talmuin tir na matbfwV min do sil daine<br />

2 egosc loc atcitlier o aiti lasiu atliair snomdoi<br />

sechna in betha 4 atces am bith imbeth {leij. i mbitb imbed)<br />

ningnad os lir lindglais utmall an ag immrum Moelduiu<br />

dendraass {sic leg.) 5 deggair om. Aililla Eocbair Agba<br />

boclaech dánaoi 6 sluaigetZ tóisiuch niamhadh Oih'U<br />

7 ciatramisat oibliu oidedb luig noUpras i(ar)m bera cluic<br />

caillec/j cobrass 8 OibV/ angbbaidh treniir coin compras<br />

9 detJi mormas go feipb 10 Niabsaoi atbis oclaocb<br />

cloicbe n nat bui soire talnifrn (sic. leg.) doinei<br />

p^^-'X^ -oX)<br />

Ul^^<br />

~r]iA/^ \n<br />

^-^T


52 Imram Curaig Máiledúin<br />

12 RoDUC de sein a muimi mormas co a mathair<br />

/<br />

Oilill[o] iar n-ec , luid for sed dia mbatar a brath[air]<br />

v^-—<br />

13 Grestai iarom gan a dighail Briccriu briathracli<br />

OS olfi/r/ gairb mon lucht romarb Ailill iathach<br />

14 Rofuidh iarsen co druidh cain Corcomodbruadh<br />

CO n-ecscfZ do cia litfhl bet for setaib suadli<br />

.-,. \'


Imram Curaig Máiledúin<br />

-^ II.<br />

20 Grindi sengan de thaib thalmun dosni athacli<br />

ama? serrcho a met mothach ba set sret[h]ach<br />

lUv-V^ •- y .<br />

III.<br />

21 Lotar do indsi forsni[b]atar coin mora mine<br />

'sX-'^ Ns*'^''^<br />

for a forscaranaib co saidhbri aidble mile '^<br />

i. vi^^^<br />

22 tinsad a curacb dona henaib-^ren a -tredair<br />

j<br />

inis dian dorala iar n-imram-ingnadh treoair '—<br />

^t.<br />

23 Anmanda mor for a formna meit eich aiginegh ^^^|^^^^<br />

crutii amrimgabsat co'tr'ic ba glicc ^onaVríem<br />

24 Co cian iársin lotar do indsi -4erb ba mithigh —<br />

doib.a llin dbarfas gnim grain diD cjyidMb<br />

25 Cmiaing dias isan" mag-lln-mor a aicnre —<br />

CO slefihtaib ech adchiati^cen meath^ceti ngraifne^p^,,^^<br />

^<br />

53<br />

*M*^^<br />

'-ws*<br />

V'<br />

26 Meit longcore no-mias chuadh mor-miad co teite — -r-^'^Iv^<br />

is soel fo leith fulliucht gach eich bni isin cheiti _, "P-O^<br />

20 Grinde sengaibh talmcin dosmeathacb serrcha a meid<br />

motliach om. srethach 21 insi forsambata;- forscamhuaib<br />

aidbli 22 Liusat read linsat curach a treoir (sic leg.) an<br />

inis dioan doralo ingno(7/i eoiu {sic leg.) 23 anmonna<br />

aignech (an leg. ech n-aignech ?) cruth iwimgabsat (sic leg.)<br />

24 read d'indsi gráiude crichidh 25 cechuing isin at-<br />

chiat meth ngrafne ^6' longchore quadh read téiti<br />

isseel (leg. is seol) tmWicht cheite<br />

tC


54 Imram Curaig Máiledúin<br />

27 Soised [for ciU] for tecbedh ngur gnim cen gairge<br />

luath r()serna[d] dirim demna forsaa fairgi<br />

28 Agait grafaind cloisi a ngot[h]a gair co ndremnaA<br />

^'ci atcinis i ceo ba demin leo ba slogh demna<br />

VL<br />

29 Teghdais tolgda dian d&rala alaind ácradb<br />

comla lecda li^m ar 'Jur dorus solos atreb<br />

30 For a muir dorus mor moltach is cles combras<br />

cruth dombidgi tond ban ballglass iasc ,<br />

slan somblas<br />

31 Bai sin teghdais imda cumtachta gaeli triir " '<br />

lestra glana lind n-ingnadh co nied hjblidh<br />

32 Mellsuidlii min do Ma;! dian duin-gnim cen elgnas-<br />

maith a tomailt feib dorpma^ isan tegdbais<br />

33 Lind a lestraib cadlaib glanalb sásad sognasj<br />

. luid a curach dond diao dulacli tar lear loudbras<br />

^ V>^- VII: ^*V<br />

^^ 34 Inis amlaidh dian dorala muir an escach<br />

*^^<br />

asa n-ása-ard a [foscad]-fid fancl iieascach<br />

35 Gabais cuigi- bun fand fieisce ^ fear min moltach<br />

luid a churach-ceol cen anfuth-la seol sonntach<br />

27 soigit_for cula for teichedh rosernadh forsin fairge<br />

28 ngotha atchinis a ceo lev batar demna ;J'J techdo/s<br />

tolcdha acradh lim (sic leg.) read ar dorus natrab (sic leg.)<br />

:i() comraf {sic) ballniass :',1 bui isiu tecdhuis trir iinraat<br />

iribidh (leg. co n-imbBdJ)iid) :)2 Mellsaide elgnais doromvit<br />

isin tecdhuis .35 linn gliina churach dond— londbras<br />

om. 34 samblrt/fi asa rosia foscadh fiodh faund flescach<br />

o'y cuici fiod fann in om. fer aufath sontach<br />

-; :^J-


^jl^<br />

Imram Curaig Máiledúin<br />

36 Treas laithi- iarsin má-ind fleisce-ni gnim cumung ""<br />

fuair an tuiseach ba lith foroll frith tri n-ubull<br />

37 Cet/aac[h]a la ^ bo íri doib aidc[li]ib lathib t*. í>^\V>^''^<br />

nodósastais-mblas mín moltach-comthach caithim ^V,.j.-,-_<br />

38 Dingbais á^ gorta' ngeir nginmair sceo ítaidh n-uadhaib<br />

dailis CO mbrigh mesce^ maith mín for each i^uaidhib<br />

VIII.<br />

39 Fechsat iarsin os inis aird ocein ollbrais<br />

anmanda mor co n-ecnu Vogh clesa combrais<br />

40 Siniudh creite impudli aicher crocind gergairg<br />

im feoil na cna[i]m ba mar a ngair os cloich fcraird<br />

41 lar rith roluath tar lar indsí anblath obund<br />

— ba gnim gnoach-iniiéoadh. mq ciiiM^t'' na crocund<br />

42 Lui^his co'Íuath gach 'leátli ar uair-ac[h]er impudh-<br />

lotar for nan ocbu|dh find fial cen nach tintúdh<br />

43 Srei^is forro" frais d(i clobnaib~l)a dia marbud "~<br />

lecsiH^ iarsin a thir n-irignadh don mil adbutl<br />

^^-<br />

,^.<br />

4U-<br />

44 Inis aile forsa mbatar druing trea toghdha vv^<br />

fiaclaib crnaib , crodha a rignima-mila mora<br />

u^l' \c"'.>- \\>rt^^ umA '!.^-r"A AílÍo . .(<br />

i _—Ai 6t,^ , <br />

36 tres laithe in ind taisich frithe n-uball 37 Ceth-<br />

racha lín aidchib laithífe mlass (sic Uq.) caitheimh<br />

38 gortai ngen omit dib nuadib dalec {sic) ruadhuibh<br />

39 fechsait (leg. féchsait) naird ociein ollp/'ass anmonna eciiu<br />

an clessa combras 40 siniuth chreite achereraird {leg. éraird)<br />

41 iusi anbloth opond imsoodh mo cuairt om. inna crocand<br />

42 hxis {sic leg.) cech leth acher lotar oáiad find fial<br />

cen nach tinntudh 43 sreis {sic leg.) forra leicsit hi tir<br />

{leg. a tir) m/dl angbadh 44 aili dentroga {leg. déin<br />

tróga) milai mora<br />

55<br />

, ^


ifH^'^J^'^<br />

ly^'<br />

56 Imram Curaig Máiledúin<br />

.<br />

45 Foscerd<br />

i<br />

do inis forbcail fidbudli mcssa mordliai<br />

X.<br />

fora ii-asatar-cain cumra'-ubla ordha<br />

46 Cotacna^ gendmiia ^ránna ina liubla<br />

isan íunis tond os trilis-cain a cumra— ^ ,, - ^<br />

t--"<br />

47 lutan tiagaid imo talmain iip tlirath. nóna iarna Msadh<br />

ialla én find iar teclit don línd segaid sasadh|^^|<br />

48 Dendghor ka. diadh os an indi^i ar mcit [tessá]<br />

inna lianmaniia - contuitis luitis leasa<br />

49 Uareclomsat í^p asin tir-sin imadli [u-]uball<br />

curach cromluith isan inrfei iar tadall combo cumung<br />

50 Lotar do indsi co ^fniriudli ard co ndath ngessi<br />

i fairneacdar imscing n-ocbradh-atreab kjglesse -<br />

51 peilge argaid claidim orduiinn munc& mordhai<br />

I ^d.. leptlia lighda< caine beath[a] sretha ordha»^<br />

52 Biadh mbalc mín for lar tight! lind slan somblas<br />

CO ciebair ngairg os uaitne aird catt eair combras<br />

fl.é


Mi<br />

mi i.^ . Oxu^*-"<br />

Imram Curaig Máiledúin/<br />

U^'"<br />

53 Clisis iarom uasna buaitnib coraluth n-ane -j^<br />

nirbo a romed a feblic corned ba gen grandai<br />

54 Ij^ tres comalta pn tuissig tolgdha-ba gnim crodlia —<br />

adreith, laiss-ba buallach uince-muince ordhai<br />

55 Tescaiíí^ a chliab ingne tenedb in cbait cbuiscle<br />

a corp cintacTi an duine truaig ba luaith loisc[tb]c<br />

56 Rucadb ar cúl an muince mor-dognid cairde —<br />

focres a luaith an duine truaigh forsan fairrgge<br />

XII.<br />

57 Treas laitbiu iarsin lotar do indsi ba c7


58 Imram Curaig Máiledúin<br />

62 Dub la findu co ndath gessi gile sechnach<br />

find la dubu co ndath c-uaile huaire eaclilacli ~<br />

. a.j^ XIII.<br />

63 Raised do inisifor fecht Dinran dornwmas<br />

airigsi and in bard binííbras sruth ard amnas<br />

64 Ledrais aire crand a gai gL\is ba ger cogand<br />

bui fris anall i lleatli fa hall damradh dopall<br />

65 Dobert doib crand ngliiair for sciath-ba do fubthadh<br />

coisce CO lor fer muirnech mór an cur crnthglan<br />

66 Cid 'l^otaisiu dona Iseghaib adociat'<br />

raid frium-ni ro-i^n chctJira. (is mo cia dú a/rJiiat" ^Jcy^<br />

67 Inti dia mba hail ar rafestar bale i faat^ — •<br />

/l*"^"""<br />

fri sliab anall- ni comsi gand~and ata[a]t<br />

68 Cechaing de sin Diuran dana dochum mara<br />

gabais orcnan do rothreod mar fordorala<br />

69 Bái a n-aire isan banb-sin lucht an churalgh.<br />

lotar iarsin sluind co fobaig for tuind rtulaigh<br />

XIV.<br />

70 Inis aile dian dorala di muir gledhend<br />

muilend indti tailc a apaj granda a leibeand<br />

62 fiudae giliu sethnoch dubse guali ethlach 63 raiset<br />

di indsi techt dronmas (sic le;).) airighis (sic leg.)<br />

64 letrais gse glais cucand fri hall dopoU 05 cosce<br />

66 cid daisiu laegaib adochiat rim in cethra cia dú am<br />

biad (leg. i mbiat) 67 ajafestor baili ataat (18 dessin<br />

dana marse orcnan do rotreoit 69 a curaigh iersin<br />

sloinn tuinn read diilaig 70 eli doralae inde gratie<br />

leibend<br />

^"<br />

''


Imram Curaig Máiledúin<br />

71 Muilleoir bruithneach úas an lebind cotasnoad<br />

gach eri ar uair do atuaidh is sair imsoat<br />

72 Imecomardar an muilleoir ni mo decrath<br />

can doberedh an domeledh in sluag setach<br />

73 As bar tir-si dosrengad slad an sluagh sedlach<br />

ed doscoisich ni fo cossail cesacht glegrach<br />

XV.<br />

74 Fosceirt do inis a mbai drong dian daine toirsech<br />

adfáidli uaidhib fer an uathaidh nacha fuirseth<br />

75 Dosfrecmairc doib cid foruair doib bith oc toirrse<br />

golais iarom ba torm diartain iachtais arsai<br />

76 Is e fíEte a cirt c//;Ymdchair ni sed subach<br />

comalta ciuin an tais/i/ triuin comtlia curach<br />

77 Fáite cucae dbias trenfer ba dia togbaid<br />

ni cian ansait iarsen sniit ciit golait<br />

78 Etbais cuco cetbrar iarma ciallda caingnecb<br />

tescmart an dias ba sen sainrudh tren ronairleth<br />

XVI.<br />

79 Inis aile dian dorala rian reil ronbras<br />

forsa mbai fiadaib fíírbreach fuilteach munter mormas<br />

71 bruichnech leibend cotisnoadh do inair sair imsoadh<br />

72 immecomarcat iu (sic leg.) annomeiled (sic leg.) an<br />

73 for tirsiu slat segluch edh doscoisidh chosail cessacht<br />

74 fusceird mbui doene atfáid xiaidib fer and huathuibh<br />

75 dusfrecmairc read Dosfrecmairc cid &c. torsiu ierom<br />

diardain orsiu 76 Is he foeta craniichuir ni set comaltse<br />

tiiisig comthie 77 foita cuco diass trenfer 7S cucu<br />

cethrur ieruin cialdfe tescmairt sainrith 70 eli noubras<br />

(sic) read forsmbói foirbreach fuiltech<br />

59


60 Imram Curaig Máiledúin<br />

80 Ceit/íri lina isan indsi cen dolb dignai<br />

oca ogbuith cain a inbuadha rigraidh rigbna<br />

81 Ceitbri sondaigh isind indu tolgdbai tuilneth<br />

de argat alsLÍnd indmas de or derg druimnech<br />

82 De uma amra de glain glanmais cia darima<br />

cruth maith clarach feb doralad fo bail brighi<br />

83 Dolnid cuco ingen imgel co feib ndelba<br />

ba cain a gart tuclitach a tlacht mas a menma<br />

84 Dobert doib an ingen cbaisse sasadb sognas<br />

dalais forro ni dan findmas lind slán somblass<br />

85 In treas laitbe a n-indsi a n-echtras auru<br />

lotar for rian ba himrnm cian gnim a gainniu<br />

XVII.<br />

86 Raised d'inis narbo dermair co ndun dangen<br />

sondach uma fair co ndruine clothacb caingean<br />

87 Linn aibind ard immon sondach sorcho scelaib<br />

OS moing mara droiched glana for a belaib<br />

88 Nocindtis suas ind ocbud dian chendmas calmaib<br />

tuitidis siss ba buan a cis dochmii talman<br />

89 Doluidb chnco i tlacht etrocht gili geisi<br />

ben munghel min cen báis na brigh co ngnim ngleisi<br />

80 isind inis ndiwgnse oga ocboth (sic leg.) mbuaidh<br />

rigdhse rignse 81 indsiu tolcdse finnmas alainn indma de or<br />

dg druimuec/i 82 ciadrimhe feib arrál- brig/ie 83 deluid<br />

delbdse atlach mass a menmse 84 debert an om. (sic leg.)<br />

caisi sásad daliss fomblass YBL. 85 om. 86 Eoisset<br />

de iniss dermar ondun daingen sonnuch umse ba odruine<br />

clothuch caingen 67 lind oibind sorchpe manrse droichit<br />

ar a 88 sós an ochad cendmass )-eacl calmam? tutedis<br />

sis fa buan an cis 89 doluid cuco gesiu basi na brigh<br />

om. glesi


Imram Curaig Máileclúin<br />

90 Imeall d'or dirg imm a findbrat ba cain caindleach<br />

asso argait imm a cosa sosradh saindrath<br />

91 Bretnas banbras for a bruinde d'arged amra<br />

cona ecor dé or fo snim gnim as cadlu<br />

92 Folt findbuidlii os a mullach fo neim orda<br />

cain a cemend rigdlia a remend masa mordlia<br />

93 I n-ichtar in drochaid dermair nsemda nemedh<br />

tipra tondglan corp cain comla dodoemeth<br />

94 Dalais fiadaib in dornachdsen ba gnim combras<br />

in bean findmor cen nach n-imrol lind Sier somblas<br />

95 Asbert frie German glorach aithesc n-adlaic<br />

as ingnadli ferdaigis friind cid nach tairnic<br />

96 Luidh hi uaidib is dunais an dun sár snbach<br />

canais a lin ba forbrech brigh ceol cain cnbach<br />

97 Dodoralaigh a clais ceóldai cruth adralath<br />

doluid chucu ben cen rucco arna marach<br />

98 Batar samlaidh fon senchuma co tres laithi<br />

arrospedet ceol cen letedh na mna maithe<br />

99 Dodaideraith do tigh dermair os lir lendbras<br />

dobreth doib proind cain coir la lind somblas<br />

90 imbeul do or dirg assa cossa sosadh sainreth<br />

91 bruindib d'airged amrse is cadlse 92 finnbuidhe ossa<br />

mulduch ordge rigde remend massa mordse 93 drochid<br />

nsemdse tiprai comlte dodaemheud {leg. do-da-emed)<br />

94 dalis in dornach doen ben ciwach soer somblass<br />

95 isbert cainaithesc (peqieram) fnni (friin?) 96 luid i<br />

is om. soer brig ceul cub^ 97 dodaralic/t {read do-da-<br />

ralaig) a claiss ceouldse deluid cnco rucse baruch 98 oen-<br />

chumse lathi aruspetiiid ceul cen letech mna maithi 99 ticb<br />

leudbrass depert lia lind somblass<br />

61


62 Iraram Curaig Máiledúin<br />

100 Asbert an ben anmann amrse cen gnim nduabais<br />

ni bo mimes a ainm dileas for each uaiclib<br />

101 Intan conaitecht don tuisiucli fria. toil tetath<br />

asbert itir noclion fitir peeadh bétach<br />

102 Ni mosraidliit cen cuit crabaitb in feib irsi<br />

CO rolind duib iarfaithigh ruin ina hindsi<br />

103 Intan diuctraiset iar maitin hi creit c/nfraigh<br />

ni fesadh dál an inis an cidh adrulaidh<br />

XVIII.<br />

104 Rocluintis tuaidh tar fairrge fnaim comall crodhte<br />

acht ba dobur amal foghur na class ceold»<br />

105 Tar rian roglas recad iarsin scith iar n-imrum<br />

condarala bale a raba enlaith ingnadh<br />

XIX.<br />

106 Adciat iarsin a n-indsi mbicc senoir salmach<br />

digrais a delb hocJiraidh tsa;rdha naimdha a labrafW<br />

107 Folt a chind chain-tugthach tlacht an fuan co~ findi . \ ^<br />

lighdach lendbras tonach dendmas robai immi )<br />

108 Isbert fris an tuiseach digrais can dotráidhed<br />

-.^y-^""<br />

ni chel auraib an condagaigh: a tir Gaedhel<br />

r.'<br />

'-^ v^k - .7 :,' ^-^'-'-' -•'-<br />

100 asbert iermw in ben anmonn nuabais ni ba diles<br />

101 an tuissech tbetath isbert mbei/aitli (lerj. mbétacb)<br />

102 ni moraidbid crabaid birsi iarfaicbt biiisi<br />

103 antain diuchtraiset ier curaicb fessad au iuiss an cid<br />

atrulaidh 104 tuaid fairce ba ua bis YBL. ceuldai<br />

105 recaid (leg. recait) iersin scitbie baili iraibe enloitli<br />

lOG bic soerdiE noemda a Isibtadh (sic leg.) 107 cind caiu<br />

iuclitach linue ligacb lendmass deudbras robui imme (leg.<br />

inibi) 108 tuisech dotroedbed/< (leg. dotróided) ui eel<br />

condaigbead (leg. condaigid) Gáide/


-;<br />

Imram Curaig Máiledúin<br />

109 Mo ailithri an dotorburt cen nach taithbech<br />

hi eras liuraicli os tuind dulaigh-ni bo haithreach""^^^^<br />

110 Scailis foam mo c[h]m;ach crom os muir bliorrbrais<br />

"^romuc do tliir seol serb smmacli gnimacli tonnmais<br />

111 Léosu foot de ben^ leithi^lais tire m'atliar<br />

CO baile átú is cian [in clit] domuc atbach ..— ^''"^<br />

112 Fotáighis fum an ri ran^mais d^ fot amr»^<br />

Ind'si , i^-aibind co ndath failind lir os abhru<br />

113 Tormaigt/ier da^ traig gadi hliadam for and inis ^^.a*^<br />

fts bnadbach band oats crand tuindi nas trilis jA'"^<br />

114 Domairiuc sund tipra tliondglan-suthain sásadb-<br />

ire ram n-aingeal praind cain caemdha nc&mdba násadh<br />

115 Ricfaidh huile do bar tirib-foirtrhTech tiédhen- .<br />

, j. v<br />

vaa ,w romra tar rian cidh imrum cian acbt mad senfer " jul'J^"-'*<br />

^ '<br />

"" 116 Tre rath n-angel do gach senfer dib do airicc M:^^i__^='~ \^<br />

lethbairghen Ian eess ordo an do fuiric ,^yi,^<br />

XX.<br />

117 Tres laithe Ian rucsat cem ngrind hi craes curaigh<br />

tond tim thana condarala for set subaigh<br />

109 anadorobart dulaich ait^r/uch 110 scoilis fom moir<br />

bhorrbrass (sic leg.) romwiuc touumass (sic leg.) Ill leósce<br />

font de beind moatbor bali bitú in clú dommnc 112 fom<br />

andri rindbalc deu fot ararse {leg. amru) iusi noibinn abrai<br />

113 tormaiger cacbse bliafZne for an is bann 7 dam crand<br />

tuiune OS 114 domairnicc sunn tonuglan sásad tria<br />

proinu cain om. caemdbse naemdse 115 riciaid nli do far<br />

toeden oeufer 116 trie naingel cecb oiufer diib ordu<br />

an f dofairic 117 laitbi laun ngrinu a craes toun tren<br />

tanu condoralu subie<br />

63<br />

- I't' c^^^'"^^


64 Imram Curaig Máiledúin<br />

118 Hós tuiiid trillsigh adchíd inis co mnr ordha<br />

lar cain clumdbai talum dlumdai fo miadh mordha<br />

119 Find a cLuirp chain caslais dar ais alaind indbas<br />

ina medon robúi senoir hi tlacht findmass<br />

120 Asbert fris an tuissecb digraiss can duit sassadh<br />

tathum dia prainfZ chain chaemdha naemda nasadh<br />

121 Ata im farrudh tibra tondglan riagloir rigda<br />

CO tosce dam friam thoisce cen nach ndighna<br />

122 Medhguisce min isna háinib cuirm a ndomnach<br />

le fe[i]l mairtir nocho tercbit cain co comluth<br />

123 Hi feil[ib] apstail ocus Eoin is Muire<br />

coirm coir combras lind slan somblas nach cian gaire<br />

124 Fin a sollumnaib in airdrigh inna n-huile<br />

Isso uasal amra abán maccan Muire<br />

125 Lethbairghen ocus ordo eisc mair milis<br />

a trib laithib praind cen mait[h]im doib 'san inis<br />

XXI.<br />

126 Lotar iarsin tar rian ré[i]dmass mara mordhai<br />

do inis a mbitis cruth adchitis gobaind chrodhai<br />

lis hós tuinu atcid uordi?e tolam dlumdae mordhse<br />

119 finn a chiiirp cbruirp YBL. cliaslais daraiss alainn inubass<br />

ina medon bui senoir finumass 120 ris an taissech dit<br />

sássadb cain coemhdEe nússadh 121 tibrse rigdie taosce<br />

frim nding-nse 122 medcoisce coirm i la feil martir<br />

nico tercbit a cobluth 123 inn aps read i féilib apstal<br />

Eouin Mairi comras linn somblass is cian g-airiu 124 sol-<br />

lamuaib iun nbnili Isu amrae 125 ordae esc mar (leg.<br />

inmar?) miliss bi maithim doib oss inis 12G iersin maru<br />

mordbse 7-ead d'insi i mbitis adcitis gabaiun crodse<br />

1


Imram Curaig Máiledúin<br />

127 Isbert fiadaib fer mor muirnech cerdchse o dorus<br />

adciu imram n-alaind n-indradh tar sal solus<br />

128 I n-amur biuc macradh combras ratai romuir<br />

tricha n-imrom foirend ingnadh co ngnim opaith<br />

129 Frithraith bar cnrach fur culo ol an tuiseach<br />

bann co mbuadhaib lotar uadliaib for ler luisech<br />

130 Intan rathaigset an gobaind ba dian teiched<br />

ina ndiaidh ceim fritliledh rosgab greifel<br />

131 Adreith fer dib tenclioir ndermair co mbrutli festa<br />

ba gein n-angbaigh tailc a tarrgraidh co ngnim clesta<br />

132 Rofich an fairge ina farrudh den bruth brotbacli<br />

immorala tond tim tana ba gnim clothacli<br />

XXII.<br />

133 Foscerd iarsin for rian roglas co ndath glan^za<br />

fodeice sis ba buan a chis grian an mara<br />

XXIII. ,^^.^, ^,,, A<br />

4,,^<br />

134 Raisid d« cbein for muir h-ingnadh amail niullu'<br />

duine foaib crotho coair cid bud ciunu<br />

127 adciu naluind ningnacZ {sic leg.) saul 128 a n-ammur<br />

bio macraid comrass ratse {leg. rate) n-imramh obidh<br />

129 bur culse in leur luisech 130 Here a different<br />

hand begins in H in gobaind frithleid crepeal 131 atret<br />

fer diu tencuir beasda gen uangbadh targraig 132 inn<br />

fairci iuna farrud immoirala toim timb tano 133 glana<br />

{leg. glano) fodeici doiu sios in mara {leg. foderc sis ba buan<br />

a chis grian in maro) 134 rasid di niula foibh coir<br />

ciuna<br />

5<br />

65


66 Imrani Curaig Máiledúin 'Joj^'^<br />

135 Isan tir-sin ina mbatar inna doene ,<br />

bói beist angb^dh hi crund gabíaígh cen nach caile<br />

136 Adret fiadhaib in beist 'feirich ara-canom<br />

rodam riada tecb^ a ciana uadh in alam<br />

137 Tfeich la sodhain an bua,plia]l balc-ba mo aillin<br />

arna chji'assad an best bassacli-gnim 1« grainnu -<br />

XXIV.<br />

138 Ba d'ingantaib inna fairrgi fordorala<br />

inis accrach alaind atrab oss moing mara<br />

139 Rala ind fairrge mur de decraib imma fuiriuth<br />

raiset impe ba crich cindte cen nach cuiriuth<br />

140 Eigsit impu druing dein duine de muig mellach<br />

batar dichra cuire griphtha oc a selladh<br />

141 Cosmuil léo fri drungu duine dia rotairrngredh<br />

imdell n-oirgne do foirinn fairrge coscor aignech<br />

142 Dosndiubraicedh suas bean mongfind min co cnouib cainib<br />

nosbertis leó-gním a cco~massa muinib<br />

XXV.<br />

143 Adchit iar techt a craes curaigh ssenw[s]ruth sechta<br />

asa rethaid sruaim slan solus dorus lecdha<br />

135 forsa mbatar doeni (leg. dóini) búi crunn gablach<br />

(sic leg.) caili (leg. colli) 136 hiderit(!) birach (sic leg.)<br />

canam teich hi (sic leg.) uadh om. ind alam 137 teichi<br />

iu buachaill bo mailliu chrossad in beisd bossach is gainwiu<br />

(leg. as gráindiu) 138 na is 139 rola inn fairci ind<br />

bis YBL. fuiuth raisit cindti curiuth 140 den maig<br />

dichrai cuiri griphtai oco 141 die ta,irgeredh noirgni do<br />

fairiuu (leg. d'fairinii) YBL. has foiriu, the facs. has foirin<br />

fairrgi 142 dosniburcead omit suas and co hi ceo<br />

143 croes saiuriuth seacda (sic leg.) assa rethad leacda<br />

-


Imram Curaig Máiledúin<br />

144 Cingid tuagh den tsruth tarsan indsi nirbo bine<br />

atraig suas ba solus cosan dorus n-alaind n-aile<br />

145 Doreithed doib asan tsruth-sin iasc bailee bedhgaeh<br />

noeho n-antais eei noantais ocea treglidagh<br />

146 Amser domnaigh nieon rethed an srnth slan-sain<br />

dond eseirghi urdaire amrai cadlai an grádh-sain<br />

147 Rucsad imadh an else amrai [inna euracL]<br />

rosla iarsin for rian roglach tond dian dulacli<br />

XXVI.<br />

148 Rásit iarsain du dosfaircedli os ind romuir<br />

seglidha sainnretli ba laindreeh argait sobuil<br />

149 Assa mulluch [in]na liocht slisne cen ehiardath<br />

sreatha fabaigh lin ilargait bain tar sal siarmagh<br />

150 Luidh an curach for a mormoeoll in lina<br />

lemend luatha fa tar buadheha inna briglia<br />

151 Cia rochluntis guth min mormas di lie laindeeh<br />

ni tuie nech dib cia gnim eo mbrigh sonaisc slaindeeli<br />

152 Nit findtais ciaso mor sessan dodráidhet<br />

in bo duine fa neeh aile donotgládhad<br />

153 Letrais Diuran donn lie laindreeh fedma feidhil<br />

coic leathunga bass truma ar m[b]ad deimin<br />

144 cingit tarsin inusi {read tar insi?) omit suas<br />

cussin {read co) líó doreted {read doreith doib) asiu sain<br />

bale {sic leg.) mcon cen treachtagh 146 in sruth<br />

uirdairc amra cadla 147 rucsad immat n-esg amra in curach<br />

iersin tulach {jjerperam) 148 du written over do YBL.<br />

cona lanurech {sic leg.) 149 inda sreta il om. {sic leg.)<br />

leg. sail 150 fa thar briga 151 rocluintis Hie lainnech<br />

152 sesan uodradett douatgládhatt/i 153 Diurán don<br />

feidil lethunga bassi tníHnna armbadh {sic leg.)<br />

5*<br />

67


68 Imram Curaig Maeldúin<br />

154 Dosrat iarsin for altoir Patraic bind buadhaigli<br />

ar mbadh demin a fir feidhil fiadh na sluagaib<br />

XXVII.<br />

155 Lotar iarsin d'indsi ingnaidh os rian romra<br />

for cois liiairnc? ni bo diairm all fri homna<br />

156 Intain conraised techta uaidhib isan inis<br />

ni frith dorns ar mbadh solos tuind iias trilis<br />

157 Acht domuintis ba i n-ichtur cen ba solus<br />

inna coise máire maisi bói a dorus<br />

158 Arathar inte ocas ccfJira mellcha muine<br />

cen congairtis nocoscluintis inna duine<br />

XXVIII.<br />

159 Inis samlaid tulach inte dun dond dicnbras<br />

dian dorala dar rian re[i]dmas tond dian ta;bglas<br />

160 Ingeinridh inte co feib ndelbdhai cruth adchitis<br />

sorcho gach lind fothorcadh find oca mbitis<br />

161 Tanic chuco a mathair mormaiss for eoch aighnech<br />

oir doromalt an fial finfZneach dian donairleath<br />

162 Asbert friu dia n-anai[d] sund bass ni[b]bera<br />

sosadh saerbras tlacht min msethmass and fogeba<br />

154 bind om. arbam read fir fiana 155 do ingnatt^<br />

iarnuinn ni ba dianmall 156 intain con om., space left vacant.<br />

Bead tain roithset isin n-inis (sic leg.) armad tonw os (sic<br />

leg.) 157 cein ba solos caissi moire 158 aratitss (sic)<br />

indti (leg. iudi) cein nochas claisdiss inda (leg. móini: dóini)<br />

159 iude (leg. indi) doenbras tonn toephglas 160 ingenredb<br />

(sic leg.) iuti (leg. iudi) delbdai atchidis sorca liun fotbra-<br />

cadli 161 cuca mormass aignec/t or inn finnnec/i<br />

ronairleath (sic leg.) 162 anaid and om.


Imram Curaig Máiledúin<br />

163 Nach tan nosbert eolchaire n-oU fo rian roglass<br />

nosbert for cul ni cheil an dun ben ban ballmass<br />

164 Tiagh-sa each dia iar nditb an rig do glend duine<br />

fairsing ar sith it he fognith sretha snire<br />

165 Focherdet doib certle cruindchoir for an tuiseach<br />

rolil dia laim rucad don traigh an Isech loingsech<br />

166 Leotta fo deoidh lam laich lee nachad-fuirrseth<br />

golais dia n-eis fri rian roimsech slogh dian toirsech<br />

XXIX.<br />

167 Insi aile dia nostaria tond don tuile<br />

fidbuth uase cain a bolath toradh fuirre<br />

168 Crannu inti amail tsailich ereatha sainiu<br />

bolco orro ancho a sseit meit chend daini<br />

169 A cirt c/imndcoir <strong>from</strong>ais Miel dnin sngh na mbolg-sain<br />

ociis focerd a snan samdha amra an t-ord-sain<br />

170 Conmescsat doib sngh na mbol[c]-sa ociis uisce<br />

ba sasad slan lind baighech ban ba gnim cuiscle<br />

XXX.<br />

171 Lotar iarsin la seol ngaithe gair gan thuile<br />

ni seolati fand fuaratar and indsi n-aile<br />

163 rospert for rian niwceil in ban phallmass 164 In<br />

H this rightly precedes 163. in (omittenclum) gleudh (sic leg.)<br />

read dóine fairsiung read scire 165 foceirteth (leg.<br />

foceird doib) ceirtli choir om. (omit cruind and read coir)<br />

for a dtuisech in loech luisiuch 166 leota Isech nac/t<br />

fuirseth for rian 167 read tuili fidbadh huasi boltwd<br />

read fuirri 168 inde (leg. indi) sailich sret assaine bolca<br />

forra ansa a seit cinu duine 169 c/t/xtunchuir prombois<br />

mbolcsain ocus om. sin 170 mbolcsain linn buidbec/t pan<br />

cuinscli 171 g&n tuile (leg. tuili) seol fand co read aili<br />

69


70 Imram Curaig Máiledúin<br />

172 Eclas indti ina medon mo gach iris<br />

cleireach sruith sen is e fer boi isan inis<br />

173 Dohiid cucco an cleirech glaisliath clot[h]ach taidlien<br />

lotar dia laim senais don daim a tir Gaidheal<br />

174 Can duit ar Msel duin a clerigh cain co hidhan<br />

adbert co glan do muntir dam Brenaind Birra<br />

175 Ba hedh a hecosc na hindsi tir mblaith mbuidhech<br />

locli for a lár tred mar do chairib la fuireath<br />

176 larsin dossicc seigh mar don muir co meit mbrotha<br />

gesca na crub co ndessig for ur an locba<br />

177 Lomair coin aille aile an crand cuiscle<br />

crseb clioir co rrath dorat dath derg forsan uisce<br />

178 Dosfuil uile fothib aqil amra<br />

en ard nasal co meit mbrotha crotha calma<br />

179 Fotliraicis and an ten dermair tuc a n-eire<br />

ba ferrde a gne ba treissidiú he for gach ndele<br />

180 Luid isan loch Diuran leiccerd ni leim n[d]iartain<br />

ba slan dia c/H


Imram Curaig Máiledúin<br />

182 Luidh fer uaidhib do iarfaigidh cid foghnitis<br />

nimbi foglas fonn gean combrass oca mbitis<br />

183 Is he faidhis a cirt c/irrmdchair de muin tuinrfe<br />

on tuisech dian an fer find fial mac a muime<br />

184 Anais leo aeon cluielie fa modh mellach<br />

grinne cen taithleeh cen connaichnedlisom asenadh<br />

185 Trógli an iartaighi an trir brathar tibtis namait<br />

CO a munntir min cidh ienfer dib nocho tainic<br />

XXXII.<br />

186 Saghait iarsin inis n-ingnaidh seol seng snimach<br />

imma mbi a medon mara mur mbalc mbrigach<br />

187 Sochraidhi an slnag toicthech an tuath duine an duin-sin<br />

tendtidhe an tor focert crib cor immon mur-sain<br />

188 Atcbitis iano triasan tor- sin forsin dorus<br />

atreab n-alaind crotha gradhuill sochla hsolus<br />

189 Daine eaine maithe maine sretb[a] sotla<br />

lestrai laindreach dergdr druimneich tlachta corcrai<br />

190 Atachitis ocon fleghol cen nach n-anadh<br />

nocho laimtis ara cuirtis isin caladh<br />

;"- ' "<br />

xxxin. ,<br />

,,< -o<br />

191 roimraised cp ciana la sith subach<br />

immosrala os moing'^ara tond dian dulach<br />

^\vt


i;.Mi<br />

í^-^ ,\.l^'<br />

72 Imram Curaig Mailedmn ^ c>- ,<br />

192'~Atchiat iarsin for carraic and alt cen time —<br />

fer ÍA caím c[h]iiirp mong a fuilt do edacli uime<br />

193 Raisit clinicc gnim as dano- radh as reiliu<br />

tn|i, mbf?rla mbán bendacbais gacb ndámb do cheile<br />

194 Can dotrala sund ar saile-seoí cen timbe -<br />

,<br />

Thoraigh dam robói tan ba coic-si indc^ ,<br />

195 Inf7mass dermar dobretb dam ni dal co coiré -<br />

slatra in latbar indmaiss brathar do creic aire<br />

196 Lot-sa fecbtas do adhnacol ba mbr bine -<br />

' asbert gutb nsem na tuc an clsen for mo lighe<br />

197 01 ma dhogbne bid ifii-'nn duit tan adbela<br />

iar ndul ar cel rotfia-s^ nem mane dhéna ,<br />

198 Madh a n-adhnacol ní cíemais-gním as béodhu -<br />

%a fír le luag línsai có luatb uir có beolu<br />

199 Mór nogataind ba-sa ioglaid dona dainib<br />

uall díumus dian romuc for rian rcim co mainib<br />

200 roba com-muinib uile for sal sruthglan<br />

occom con nói ba samlaidh bui cleirecb crutliglan<br />

201 Asbert na teich fri ri[g] nime cuire cairde<br />

de demnaib dal each leath as lan uait ind fairrgi<br />

202 Feib notseche dober do reir réim nad mada<br />

t'indem do leir la uait hi ce[i]n im moing raara<br />

203 Eirg ind-ocian o thalmuin tir tarrgrach dulach<br />

asbert anadh ait a ngabadh fom mo c[h]urach<br />

204 Cuadh medguisce secht mbairgina praind co lere<br />

on clerchen glan secht xnbUudna dam forsan sere<br />

192 omit and leg. timbi : imbi 193 leg. dánu leg. chéiliu<br />

194 leg. tirabi: indi 195 leg. cairi: airi 196 leg. nóib:<br />

clóin 200 leg. uilib 201 leg. fairrge 203 leg. thalman<br />

20i leg. léri: séri


Imram Curaig Máiledúin<br />

205 And sund amne rogab fos fom curchan ciardha<br />

soin ca techt is comslan cert mo seclit mhliadna<br />

206 Cinn seclit mhliadna and fritM dam bratan [m]béodlia<br />

doburchu glan dosreanga dam ba gnim déodha<br />

207 Asbert-sa ni iss an iasc n-om-sa dia nomsláine<br />

broig-siu for an ri[g] fochiur an ich issan saile<br />

208 larsin dobert an en cétna iach sser slondudh<br />

na bad coire dobran oile dobert condiid<br />

209 Coraig sin leir fer crotha ceir nirbo meile<br />

a laim iarom seitsidh fiadham forsan tene<br />

210 Seclit mhliadna dam forsan sist sin clu cen saiclie<br />

ba comull ngle domaircedh lie cain gach laithi<br />

211 lar secht mhliadnaib iar tredan dam dal as tolgdhu<br />

trocor mo ri rombi lethbairgen sceo ordu<br />

212 Messair méiti mo choidhin glain as gnim combras<br />

gacha haidche im thairic dal lind slan somblass<br />

213 Nimtharaill uaclit na tes na sin na gseth guinech<br />

is buadhach band o thanac and lam righ ruireacli<br />

214 Roansat sin in dam ingnadh lasin cleireach<br />

rosmbái biad fo comlond cert ba fecht feneacli<br />

215 Lethbairgen cain ocus ordo alt co mbuadhaib<br />

la Ian coidli dotanic doib g&ch fir uaidhib<br />

216 Asbert an smith ricfaidh bar tir bid slan samlaidh<br />

ce conrisaidh fri bar mbidhbuidh ni romarbuidh<br />

XXXIV.<br />

217 Scuchsat iarsin d'inrZsi almuigh clothach gebend<br />

buadhach in band fuaratar and eirrich Eireand<br />

307 read for rig ich gl. supra lin. A. bratan 208 leg.<br />

ich 210 leg. saichi 215 leg. tánic doib<br />

73


74 Imram Curaig Máiledúin<br />

218 Raiset iarsin ina ndiaigh daithi dala<br />

tond dar trillsi cusan n-incise a mbui a nama<br />

219 Sidhaighsit and fri Mael duin dian gach angbudh<br />

iar nais fir lotar dia tir toirtheach tarrgragh<br />

220 Mor di amra mor di ingnadh mor di ruine<br />

a seel suiligh feb doniirim MíeI dian duine<br />

221 Sseghal is sith cein nombeó sund nas bith blogach<br />

samudh subach rombé co mbrigh om righ rogach<br />

222 thiass for eel rososs for nem sech slogh ngergharg<br />

hi flaith n-aingel clothach caingen aitreb erard<br />

Airdri.<br />

223 Imrum moltach Mseli duin . dofoirne ruin richigh rain<br />

rogab Ma Find forbrech fial , grian an eena indsi<br />

Fail<br />

224 Fiehi deicli ni dedhbol brig . bidh a rrim don chetal<br />

eháidh<br />

can a seeht riam fo leith . leg lat a deich digrais<br />

Finit Amen Finit<br />

radh<br />

Airdri uasal.<br />

218 leg. ndiaid daithe leg. insi i mbui 219 an leg. andsin?<br />

leg. iar naisc fir 222 leg. attrab n-érard 223 leg. richid


Bithbin Menadaige<br />

Bithbin Menadaige<br />

From 23. P. 3, fo. 14 b 2. Cf. Arcliiv II, p. 136 and Cain<br />

Adamnáin, p. 45.<br />

Bithbin menadaighi i is e a huchtaras. Robhoi telcho-<br />

marc mar a Muigh Lena do nsebaib Erenn. Issed roti-<br />

noilidh. Rop imnedh leo a n-ses penni do eipiltin for<br />

uisciu ocus bairgin. Ocus roscoiblic iarum lasna srnithib<br />

batar-som remibh. RotroiscBÍt iarum imbi fri Dia. Dus- 5<br />

nainic int aingil octis aspert friu: 'Na budh maclitnadh<br />

tra, ol snidhiu, cenidh fgel indt nsce ocus int aran indiu<br />

ind des penni. RofasaightM na tairt[h]i ocus clanna ind<br />

talman co na fil nert na brigh indtib indiu fri fulang<br />

ne[i]ch. Go 7 peccad ocus anfirindi na ndsene dorelsai 10<br />

a nert ocus a mbrigh asin talmain cona thairthibh. An<br />

tan dobhatar in doene do réir Dhé robatar a nert féin a<br />

clannaibh in talman. Nirbo mesa int uisci i suidhiu do<br />

fulanc ne[i]ch quam lac hodie '. Is iarum atpert int aingeal<br />

friu ni do min arna chumusc ar imem 2 co mbo menughach 15<br />

ar na taétsatais a n-oes penni imalama fobitliin ar na<br />

forfulngarair int usci ocus int aran. Treoir menudhach<br />

and iarum .i. menadhach uas nisei ocws menudhach itir<br />

da uisci sech ni ted sis a reg co doman lestair 7 ni tet<br />

suas uas uisci. Aes atad trumma pianacZ menudhach uas 20<br />

uisci doib. Aess at mou cinaith immurgu atroillit secht<br />

andos 3 uel eo amplius ut fiunt episcopi uel sacerdotes<br />

[qui] cadunt in crimine^ principals Finit. Amen.<br />

' d corrected <strong>from</strong> g ^ leg. imbim ^ i^g^ annos<br />

add. MS.<br />

75


76 Story of the Abbot of Druimenaig<br />

Story of the Abbot of Druimenaig, who was<br />

changed into a woman<br />

From Additional 30, 512, fo. 10b (A) and the Book of Fermoij,<br />

p. 113 a (F).<br />

Aroile óclách robsei i<br />

i n-abdaine Druimenaigh, ^ triall-<br />

tair lais fled morchain 3 do denam do intheolad na case*<br />

5 lar n-ullmughadh na fledhi téit int oclach amach asin<br />

mbrnidhin 7 suidhidh for cnoc ardmor uráibhind bai ós<br />

cinn baile ^<br />

7 is amlaid bói int oclacli 7 at lanmaisech<br />

lin uma chenn 7 leine dont sroll righdha re g[c]ustal a<br />

gheilcnis 7 inar suaiclmidh somaisech tairsi anechtair 7<br />

10 bratt don scaiioid dubhdhuinn ar tondgbail ina timcill 7<br />

cloidhemh ordhuirn inaonaigh ina láimh ^ j ar rochtain<br />

ar in tulach do tac a uille ^ fri lar 7 ro codail. * Et<br />

iar muscladh do asa chotlud an tan rob ail leis a<br />

chloidhimk do ghabháil ní [fjuair acht arm mná 'na inadh<br />

15 .i. cuigél. Et is amlaid robúi 7 scuird leine mná uime<br />

CO talmain ^*<br />

7 is ed bai ar a cenn 'o frithlacLt mná .i.<br />

foltfad a fathmand chad forordha fiormhaisech fo cléith<br />

a chinn • 1<br />

7 an uair tuc lam tar a agaid ni fuair finda<br />

n-ulclian na fésóige fuirre i- 7 dorat a lam idir a sliastaibh<br />

20 7 fuair comhartha bandachta ann. >3 Araisin i'' nirchreid<br />

^ dobl F 2 Drumanaigh F * móradh add. A * fleg<br />

mor leis do denamh na case F ^ atá ós an baile F « In-<br />

stead of leine — láimh F has : cloidhium<br />

ina laim 7 sguird<br />

leinigh gile uime 7 brat uime ' dorat a uilliun F ^ io<br />

chotail F « 7 is amlaid do bi a sguird ina leinigh mhóir . . .<br />

uime CO lar F '" 7 is ed fuair for a chinn F " .i. foltfad<br />

— chinn om. F ^^ fair A " 7 is ed fuair [ann sjuighiughadh<br />

bannda F ** aráide F


Story of the Abbot of Druimenaig 77<br />

ant óclach dona comarthaib egsamla sin, ar robu doigh<br />

leis is fuathugudh 7 draoidhecht rohimredh 1 fair. Asa<br />

haithle sin tic secha aroile ben mor 7 si éidigli imodhur<br />

nrgrándha ina harroelit ghrendach glaisliath glendsuilech<br />

7<br />

is edh roráidh:^ 'Cidh^ duit, a ingen min macdhachta 5<br />

mongbuidhe, beith at aenar ar in tulaig^ so hi fescnr<br />

laoi 7<br />

i n-urtosach oidhcbi?' Et ba^ dubach derach do-<br />

bronach bai simh^ dona scélaib sin 7 adubairt iar sin:'<br />

' Ni fedar festa cidh rachad no cred doghén. ^ Uair cia ^<br />

dom tigh dechar ni tipraid mo muinter aithne form 7 10<br />

mad imthecbt doner is baegal 10 d'aenmnai imthecht ina<br />

haenar. Arai tra is ed is ferr damh dol fon doman co<br />

ruca Dia breith^i form, or is he rosaobh mo chrnth 7<br />

mo delbh 12 7 domrad a n-ecrnth 7 a n-aindricht. Acht<br />

chena cia domrad Dia a n-aitherruch ecaisc, dobeirim fom 15<br />

bréitliir a blifiadhnaisi an Diiilim nar chrochus dnine 7<br />

nar fellus ar aon ^^<br />

7 nach tucus '^ sár ar cloc ina ar<br />

mind ina ar bhachaill 7 nar chraidhius cill 7 nach dubart<br />

olc fri nech'5 7 nach dechaid aoidhighi" dimdhacli dm<br />

threiph ina om theghdhais riam'. 20<br />

Ro eirigh iar sin don chnoc 7 don tulaig taithnemaigh<br />

taobhalaind 7 dorinne nnallghnbha neimelac/i 7 caoi<br />

trom tuirsech 7 is ed ro ráidh ac eirghe don chnuc:<br />

'Truagh, ar se,!'' nach suighinnis talam na tulcha sa<br />

1 dobi F ' fris add. F » fodera add. F * isin chnuc<br />

F 5 ig audsin dobu F « drochmeanmnach sium F "><br />

7<br />

issed adubairt F » cidh dodhen no ca heolus rachat F ^ oir<br />

cidh F 10 baedhlach F " fein add. F i^ 7 m^ dénamh<br />

add. F 12 ar duine riam F ^* na tardus F ^^ re duine<br />

F " aighi F " truag am sin ar si F »» sluiginn F


78 Story of the Abbot of Druimenaig<br />

misi isin tan so, oir ni fedur cidli racliat no cred doglien'.<br />

Ro imthigh roimpe iar sin i tar fan an cbnuic siar 2 co<br />

riacht co faithchi Croimglinne ^ .i. ceall robói fri Druim-<br />

enaigh aniar. * Tecmaidli iar sin aroile úclacli mór<br />

milita dhi ar faithchi an baile 7 tuc ant óclach grád<br />

dichra dofolachta di 7 ro gabh for a guidi 7 nir gab<br />

uaithi CO ndeachaid ina gnáis 7 iua caomhthoc/i 7 iar<br />

feis doibh ro fiarfaig int óclach don ingin ga crich asa<br />

tainic 7 cia hi fein. ^ Do ráidh an ingen fris nach fuighedJi<br />

a fis sin uaitlie damad cian gairid doibh a bhfoch«ir<br />

aroile. 6 'Misi''^ ar int oclach 'dogén mo slonnadh duit-si,<br />

or is me airchinnech na cille si « darbo comainm Croimglend<br />

7 testa mo bhen da bliadna uadha 7 bidh tusa mo<br />

clieile cubaid comaisi.9 Et dochuadar maraon iar sin do<br />

tliigh an oirchinnigh '" 7 roferadar muinter an tighe fáilti<br />

niidhchuir muintremhail fria-si'i 7 bai'- secht mbliadna<br />

aige ina mnái 7 ina bainchcile 7 moirseisir claindi rue si<br />

do frisin re sin. '3 Tic iar sin techta cusan oirchindech<br />

Ó sámhadh 7 ó choimthinól Druimenaigh i^ dia chuiredh<br />

fon cáisc 7 téid sisi maraon frisin n-oirchinnech cusan<br />

cnoc ar' saobadh a cruth ar tiis 7 dofuit ^^ a cotlud<br />

1 in ingean iarsin F ^ soir F * Cromglenna F * risin<br />

cnoc anoir F ^ rofiarfaig iarsin int oclach di Can as tangais<br />

a inghin no cia tu fein F ^ ni fuighir a fis uaim ar si F<br />

' chena add. F '^ so F ^ 7 is me do chéile comadhais oir<br />

is marb mu ben fein ata hli&dain aim F ^° tig don tigh re<br />

cois in oirchinnigh F " ferait iu muinter fáilti ria F<br />

'2 dobi F 1'<br />

7 beiridh secht mate do F '" tic techtaire<br />

gusin fer ga roibe si ó manchaib Druimanaig F ^^7 tic si<br />

7 a fer 7 a clann ó Ghrommgleun go Druimanaigh. Téit each<br />

reimpi-si don chill 7 suighigh si ar iu cuoc cétua 7 rothuit F


Story of the Abbot of Druimenaig 79<br />

fuirri-si focliétóir isin clinuc 7 teid ant oircLindecli cona<br />

muintir don chill 7 iar musclad don ingin asa cotlud is<br />

amlaidh ro boi ina fior fon coimdeilbh cetarobai riamli 7<br />

fuair a cloidem crosórdha cumdaigh for a glitn 1 7 is ed<br />

roráidb: 'A Dlié cumaclitaigh, is max an ciacli a fnilim' 7<br />

doclioidh iar n-acáine dermbair dia chétárus 7 aspert a<br />

bhen fris iarum: 'Is rofada atái a n-écmais do thigbe'.<br />

Is annsin robai^ an tegb n-óla^ arna oiregar 7 ro hinn-<br />

sedh* an seel ingnadh sin do lucht an tigbe 7 araoi nir-<br />

chreidedh an seel sin iiadha,^ ar adubairt a bhen nach<br />

raibhe enuair do 16 'na hécmais. Fo deoigh iar tabairt<br />

na comhartha n-imdha n-écsamail ferthar a seél-sum 7<br />

berar breth 6 etorra 7 airchinneeh Croimglinne 7 is i<br />

breth rucadh etorra in chlann do roinn ar dho 7 an mae<br />

imarcaid bái ann do thabairt don airchinneeh ar son an<br />

altruma 7 is amlaid roscarsad fri aroile 7 rl.<br />

^ Ar n-érghi di asa cotlud is ann dobi na far .i. na hóclach<br />

suairce soineamail 7 in chuigeal na cloidem F 2 ^qIjí<br />

* lenna F * ro indis F ^ in seel mór iugantach do lucht<br />

in tighi oil 7 nir chreidigh uad F " comarthad imdha 7<br />

derbtha berar breath F, ivhich then becomes illegible to the end.<br />

ji;^


80 Addenda<br />

Addenda<br />

The quatrain on p. 6, 1.11 above is quoted in the glossary<br />

of H. 3. 18, col. 73c, as follows:<br />

roptene .i. gairge ut dixit Cano<br />

Ni urg eona in niuige . ni impu mo roptene*<br />

ni [e]adh domuci o Sci . coccad [fri] geisi Ceirne<br />

There is a copy of the poem on p. 14 in the Stowe MS. B.<br />

IV 2, fo. 149 a, written in 1628 by Michael O'Clery. The following<br />

are the most important variants.<br />

1. 1, linnibh eabhtor laith lenno fuagg (sic) 1. 2, ar ind<br />

Eriuu mane tora cuirm Cualai-n 1. 3, in Inber Fero 1. 4,<br />

sug tairbhertho de cormannoibh Cero 1. 5, cormann comair cell<br />

hEle 1. 6, ardo Dairine 1. 7, Cailli Gortan 1. 8, as<br />

ferait Góid?7 irbaigh 1. 9, dofaoscat 1. 11, hibius ni torom<br />

teglaig dotota (sic) 1. 12, fri fin nuo ba sesto 1. 13, daltir<br />

a curnu sirchu 1. 14, im Maig frisgair 1. 15, Dail Riado<br />

coineabar im goithse glaso gabhthao 1. 16, clisit cuirn arccoit<br />

abhthao 1. 17, im limber ind Rig 1. 19, Gartnain 1. 20,<br />

dosoi compo ri tuc deo 1. 21, mo chissel 1. 22, ni fil asberat<br />

astigh domisidh 1. 23, ni comsuidi domfanic nach iarros<br />

crechto imnir— 1. 24, rosaigh meolus do driuth ca dech do<br />

flatho lindradh. C.<br />

P. 54, § 29: the MS. has tolga, with a dot under I and another<br />

between g and a, and d inserted over the line before<br />

a. The corrector probably wanted to read togda.<br />

P. 70, § 179. It is doubtful whether the dot over ndele is in-<br />

tended for n or d. In the latter case it would be<br />

a punctum delens.<br />

mo gairge roptene 3IS.<br />

Printed by Ehrhardt Karras, Halle a. S.


AIECBOTA<br />

FEOl IRISH MAITJSCEIPTS<br />

EDITED<br />

0. J. BERaiN, R. I. BEST,<br />

KUNO MEYER, J. a. O'KEEFFE<br />

VOL. II<br />

HALLE A. S.<br />

MAX NIEMEYER<br />

DUBLIN<br />

HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />

1908<br />

"^ c^ . rj^


pi.<br />

4/U/5«^<br />

'^^y- ^-^.Ví-r^,


Contents<br />

Page<br />

Airne Fingein, transcribed by Annie M. Scarre 1<br />

Betha Adamnáin, transcribed by R. I. Best 10<br />

Poems ascribed to S. Moling, transcribed by Whitley Stokes 20<br />

Airec Menman Uraird Maic Coisse, transcribed and collated<br />

by Mary E. Byrne 42<br />

Cath Cinn Abrad, transcribed by Annie M. Scarre .... 76<br />

Corrigenda and Addenda to Volume I 80


Airne Fingein inso<br />

From the Stoive MS. D. 4. 2, fo. 46 a 1.<br />

1. [FJeacbt n-aen dia mboi Finghein mac Luchta<br />

aidhchi 1 tsamna i nDiuim Finghein i n- airne, boi ben<br />

tsidhe iarom oc aithigbe Finghein ar gach samuin dogres<br />

go n-indisedh do a mbidh do dhecruib 7 do buadaib i<br />

nErinn on tsamuin coroile. Rothniamh inghen Umuild<br />

Urscothaigh a Sidh ^ Cliach in bhen soin. ' Ca med<br />

mbua[i]dh, a ben', or Fingin 'fil anocht natfedamor i<br />

nErinn?' ' Coega buadha' or in ben. 'Indis dun iat' or<br />

Fingen. ' Is buaidh mor ' or in ben '.i. mac gheinis inocht<br />

a Temraig do Feidlimidh mac Tuathail Techtmuir do ri[g]<br />

Erenn 7 ateatha Eirinn in mac sin i n-oenr[a]ind 7 geinfit<br />

tri flaithi coecat do righoib uadha do neoch ghebus Erinn<br />

gusan Oraineach Uisnigh 7 bat righ uili iat gin co bndh<br />

comsaeghktc/i.' Cona[d] aun rogab Fingen in rann so:<br />

'Gidh airne fota in^ se . i mbeith fot secht ngemaidhche<br />

ni bá liach nobheidis fris . fir Eirenn ni choideldais.'<br />

2. 'Ocus ca buaidh n-aile,'^ a ben?' or Fingen. 'Ni<br />

liansa' ol in ben. 'Anocht bruindeas sruth sainemail dar<br />

aidhthi MS. ^ sigh MS. » or MS. * .ii. MS.<br />

1


2 Airne Fingein<br />

airthermhagh 1 nErenn ar sliclit na banghalgbaidlie mna<br />

mic Neclitain .i. ota Sidh'^ Nechtain sairthuaidh 3 co moing<br />

mara. Tibra' ar si 'fil fa dithchleith la tri deoglibbaire<br />

Necbtain .i. Flesc 7 Lesc 7 Luamb. Assi doluidb uaitbaibb<br />

ar coll a geissi co nderna srutb saineamail di 7 condat<br />

imdba a bilbuadba etir dbaire 7 mboigbi 7 mointi 7 atba<br />

7 linne 7 inbera 7 srotba sin.* Bidb rod imais 7 bidb é<br />

in sitbbe findbruine darsin clár oir [f]orloisc[th]i, ar isi sin<br />

Boann a bainm.' Ocus gabais Fingen in rann n-aile:^<br />

gidb foda int airne<br />

' Gin gub saineamail mo gbne . 7<br />

gidb gemadbaigb dam co fuin . nimbera for drocbmen-<br />

muin.<br />

3. 'Ocus ca buaidb ;í-í«7e,5 a ben?' or sé. 'í^i /mwsa'<br />

ar in ben. 'Crann eim' or si 'fil fa dbichleith i nEirinn<br />

o aimsir dilenn 6<br />

7 docuirigbtber tri frossa toraidb tre<br />

cbeo de , cona[d] Ian an magh forsatú fo tbri do meas<br />

cacba bliadna 7 intan tuitis in dercu dbeidbinacb^ dbe, is<br />

ann tic blath na dercon tana/se fair; 7 rosaersat tonna na<br />

dilenn 6 be gin mbandradb 7 nisfacca rose duine gusa-<br />

nocbt. Eo Rossa ainm in cbraind sin' or si '.i. mac don<br />

cbrunn fil a parrt[b]us. Is anocbt iarum rofailsiged ^ do<br />

feraibb Eirenn co m[b]a bitbbbnaidb etir tbossacb is<br />

deredb.' Cona[d] ann isbert Fingen in rann:<br />

' Ni liacb airne for cind cbraind . fil fa dbicbleitb ó dilinn<br />

bidb buan a buaidb dar Bregba . do tbuatbaibb darsnim-<br />

regba '.<br />

' irthearmhadh MS. * sigh MS. ^ sairduaigh MS.<br />

* omittendum ^ .ii. 3IS. •* dilind MS. ' dlieigbinacli<br />

MS. « rofaildsidbigh MS.


Airne Fingein<br />

4. 'Ocus ca buaidh n-aile,^ a ben?' or Fingein. ' Ni<br />

hansa' or in ben. 'Findtan mac Bochrai roir Dia do in<br />

Ri uasal [conid] airdbreathem eccna in chentair 7 ita i<br />

n-amlabra on uair atchualaidh tonngar na dilenn^ fri<br />

taebh (fo. 46 a 2) sleibi Oilefet 7 seissium fein for Tul<br />

Tuindi a n-iarthardeiscert na Herenn. Is annsin bui ina<br />

chodlud cein boi in dile for bith 7 ata sin a socht sin<br />

ileith 7 anoclit roliirslaicedh a irlabra dho do slnn[d]ud<br />

sencbusa Erenn, ar roboi a ndobur 7<br />

i ndorcha in senchus<br />

sin gusanocht. Fodliaigh iss e sin enfer firen forfaccaib<br />

in dile i nErinn. Cona[d] innocht rofaidhedh sbirut saine-<br />

amail faisdine i ricbt mbaethoglaigb ^ co n-eacmning ina<br />

beolu di ghai greine corraibe tre chlais a chuil, co fil<br />

secht solabra filet? for a tengaid fri slonnudh tsencLusa 7<br />

comgne Erenn.' Cona[d] ann itbert:<br />

' Gemadh adliaigh fada dhamh . ó nóna co maidenrad<br />

nimtorbha daigh ^ neich . do caingnimaib adamra[ib] '.<br />

5. 'Ocus ca buaidh n-aiJe/-' a ben?' or Fingen. ' Ni<br />

Jiansa' or in .ben., 'Teora primaig[d]i Erenn innocht<br />

foroircinta .i. barr Breoin a sidhaibh 6 Cruachan dorighne<br />

Breo mac Smeathrach cerd Aenghusa mic Um,hoir .i. cath- ,<br />

barr do corcair ghlain tire na hindia 7 ubull oir uassa<br />

bá meií firchind 7 cet sna[th]eccne do charrmhogal<br />

cumuscda 7 cet ,<br />

caelcleas " cudruma do dhergor for-<br />

loisc[th]i 7 cet rond findbruine oc a breachtradh. Ata<br />

» .ii. MS. 2 dilind MS. " -oglaidh MS. * leg.<br />

fo diag 5 ii ^/^5' 6 sighaibh MS. ' leg. cailcbes<br />

= cairches<br />

3


4 *'* Airne Fingeiu<br />

line hliadna fo dhichleith a tibra Sidlie Criiachaii ar in<br />

Mhorrigan. Ita iarom fa dliithcleitli gusanoclit.y fi[d]cliell<br />

Cnmt[h]ain Nia[d] Nair tucc a baenach Find i n-eachtra<br />

Ci'imt[h]ain dia luid laa an[a]irtuaigli caicli a Sith Boi[d]b<br />

for eachtra, co mboi i nUisnech gusanocht, 7 mind Laegaire<br />

mic Luchta Laimhfind dorighne Lejand Linfiaclach mac<br />

Bainblodha Banna fofuaradar anocht tri hingliina Faindle<br />

mic Dhuraith a sidhi Findacljiaid arna feeitli fo dhith-<br />

clileith Ó cein mhair .i. ó ghein Concubuir Abradruaidh.'<br />

Conidli ann itbert Fingen in rand:<br />

'Airpe foda minbud tliu . dom<br />

frisneis conadh amliru<br />

bá níáali bá ri sist occa . a taeb liac lánfoda'.<br />

6. 'Ocus ca buaidh n-ailc,'^ a beuV or Fingen. 'Ni<br />

hansa\ ar in ben. '.Coicc primroid Erenn' ar si. 'Ni<br />

fritha gúsanocht 7 ni rulatar eicli nd carbuid .i. Sliglie^^<br />

Mhidhluaclira anocht dosfuair Midkluachair mac Damairne<br />

.i. , mac<br />

rigli Sruibe Brain oc toraclitain Temrach i com-<br />

dliail feissi na Temrach 7 Slighi Chualand rosfuair Fear<br />

Fi mac Eoghabhail ria mesciiirib sidhe oc toracht[ain]<br />

Temrach anocht 7 Slighe ^ Asail rosfuair Asal [mac] Doir<br />

Domblais ria ndiÉergachaib Midi oc techt do Themraigh<br />

7 Slighe 3 Dhala fosfuair Setna Sithdherg mac Dorubuidhe<br />

ria ndibergacliaib larmuman oc saigid^ feissi Temrach<br />

ism aidiiche sea anocht 7 Sfighe ^ Mhor .i. Eisgir Riadai<br />

conaidh dore ... ar dhó .i. fosfuair Noar mac Aen^husa<br />

Umaild re, ^lailhaib gaile Irrais Domnand oc imcósnum,<br />

comdis he t'aíáhsigh^ cetnarisdis Themraigh anocht (fo. 46b 1)<br />

\


!' .;-;'<br />

Airne Fiugein<br />

7 ni tuargaibliset na coic roid sin for Erinn gusa i anoclit.'<br />

Ocus rogab Fingen in rann:<br />

' Gé beor-sa i n-airisim cian . nimimgaib tom'si rociliian<br />

nimgeib fomut aidliclie nduibh . re feis morsluaigh i Temuir.'<br />

7. 'Ocus ca bnaid n-aile,- a ben?' or Fingen. 'Ni<br />

hansa ' ar in ben. ' Da adlmaccal slána Sleibe Mis. Ro-<br />

liadLnaictiiea iiidtib da mliac Miled Esbaine .i. Eber 7<br />

Ei'imon oc roind Erenn etura, int ara ji-ai i cind int sleibi<br />

tliair 7 araile i cind ^^ int slebi tsiar 7 adubradar mic<br />

Miled noco comarsidis na da adlmaccal sin for aenchai<br />

nocco comraicfedli engreim flatha for Erinn. It e immorro<br />

rosadbnaicset sum .i. a dha ndrai .i. Uar 7 Eithiar a n-an-<br />

mann-^idhe. :<br />

I)odliec[h]atar anocbt na da fert sin co<br />

rabsa't comfod tseb fri , tajb i medhon an tslebe 7 "bidh i<br />

Temraigli bbias engreirh Erenn co bratli.' Ocus roghab<br />

Fingen an rand:<br />

t


6<br />

'"•<br />

•<br />

Airne Fingein<br />

'is ann vonenaigh Caoer Abarbaeth a Sidh'^eadail Ambaid<br />

f' ce'tkig Mic in Óig co n-ilár ijdath n-ingnad (in betha)<br />

co^adli ildd^thacb 7 cona[dh] s^indatli gacli uair tadhbut<br />

^íair, ge beí/í íír Eréiin occa dfecsain for afencbai. Loch<br />

Lein dono\ sly si ' rofear ' frois fair anocht do ch'asair thire<br />

tairrngaire co rasilsat ilaicdi adliamrai ann .i. nemalnd<br />

^<br />

Locba Lein, ge róiiádar (fo Erinn) ni rofailsightliea gu-<br />

sanocht fo Erinn.' Conid ann itbert:<br />

' Gid ciata co tj^nacc a bean . frith latsa ni fodreirsead<br />

mor a n-asbeir 4y ghein Chuinn . dp sainearalibh fo Eirinn.'<br />

9. 'Ocus ca buaid n-aile,'^ /a. ben?' or Fingen. 'Ni<br />

hansa ' or si.<br />

' Ceaihrar atruiuiset ré Tuathaibh Dé Danann<br />

a cath, Muighi Tuireadh co rabutar fo^ dichle/v


Airne Fingein _____<br />

ar si '.i. sonnach finduma fiUfoj- Raith Aildinne. On Id<br />

rogaiiadli a denum 'na toccfadis sáir 7 cerda de indiu no-<br />

thuited imbarach, co na rohinnaised coir a dlienma nafen<br />

^ a áórafs giisanoclit 7 ni rocindsead a feth nach a ligh-<br />

dhath. Ocns dono' ar si 'teora simDacl^al sidhe atrach-<br />

tadar ria ngarbgles in Daghdha for teged2 .i. Siur 7 Eoir<br />

7 Berba, darachomluidhset a likeninadh 7 condreccatt a<br />

n-aeninbmr isin aidhche se anoclit'. Rogab Fingen in<br />

rann: _<br />

'At séghdha fri rifdh a bean . am<br />

, ^^^<br />

séghdha-sa fri tniream<br />

ni fil for Eirinn a cl^itli . frithailem Chuind Chétchathaigh '.<br />

11. 'Ocus ca buaid n-aile,'^ a ben?' ar Fingen. 'Ni<br />

hcinsa ', ar si. ' Tri pae jén bfind i randaib ^ 'dergoir doi^Qa-<br />

chatar anocht coraíseindset ceol n-ingantach for mnfaib<br />

n^ Temracb, co nach "bia bron na snim na cuma na<br />

eolcfíaíre* na ekshauT airfidigli i nEirinn fri re Cuinn<br />

Chétchatliaig 7 doS^pliatar tri mic Eoin mic Ethidheoin a<br />

Sidh Thruim liia doclium, condat é triar rigliamLus deissidar<br />

imme .i. Mael? Bluicne 7 Blop 7 rota Temair tri crithu ^<br />

di 7 rpíaíl^t na sluaigh filed inde 7 ro]áset"primdÍDgnai<br />

7Erenn uíié 7 roch^n in faid righlaid do Chnnn' ar si<br />

'intan robas oc á lamhnadh.' 'In mebar lat-sa in laidh<br />

sin?' ar Fingen. 'Is meabar eim ecin', ar in ben. 'Atar-<br />

glammais em do failti anocht', ar in ben, ' cotscera do<br />

bron ari'dis dia cloister laid in druadh.' '0 racuala in<br />

maith', ar Fingen, ' cidh ar na cechlaind in saich?'<br />

1 leg. sinnacha ^ igg teched ^\.u. MS. ''<br />

daib 5 leg. grithu -'5(^\x^t.i..c'<br />

^<br />

leg. ron


8 Airne Fiiigein<br />

7<br />

12. Is andsin ianim rogliab in ben in laidh sea Ciiind<br />

isi rogab in drai i Temraigh.<br />

Gair ^aeine i Cuind Cond for Erinn . Eir[i]u fo Chund Conn<br />

^„,;,i:' '1^^ m^---<br />

CO Fal, j^o<br />

''^ bidh iiadh flaithns sluagliaib senrnttr^ . for senmha[i]gh /j>|.<br />

Edair co brath/^^j.<br />

Risit eachraidhi 7 carpuid . slighi f^ui^fuaim d^f lear/— ^<br />

"^^r.-/>- ^<br />

a barca 'sa churaig croina . dreisfidid tonna tar lear<br />

' A sluaigh for Midhi for Mumain . bidh bludaid^ co mara mur<br />

fria linne. bid lonna I^aigliin . ni fil a c[li]abair for cul<br />

. .^^- uL"- < Concinc^afi for bruindib Luachra .<br />

%ui^^^' i .<br />

•<br />

i Ut J ^ -/<br />

><br />

^*'*^ '<br />

linfaid dia bruth senmag^<br />

^<br />

Sainb<br />

CO hEas Ruaidh co Find co Fanaid^ . coTeacli nDuind<br />

frisndailit mairb<br />

Meascfaid slegha a cm curad . for leirg Ulad lethan slicht<br />

foigeracach tuaiflli a bhara . conicce t^hn mara niclit<br />

Fondaig (.i. carbusa) scailti nimaisc'' derca . cáíga a cru<br />

domblas dond<br />

thalmam conicce glaisnem . linfaid aer lasracli lonn<br />

-^A^lTa Cowragha for eacbtra a Temralg . ind fíráaitli blaitli builid<br />

\ V lii buan<br />

,^í3tu>x^ tairrngera do-saer in saithe . teora flaithe coicat iiadh<br />

Gignidh uadh ^ iar suidiu . bid " Cormac a ainm, ua Cuind -^<br />

bidh ail firindi cecli thratha . co barr esgiach** bratha bu^rr^<br />

Borrfad Cuind focroidhfi Eirinn . etir dithrubh 7 sliab<br />

cona soladh cona dliged . cona chiri^d ina dhiaig ^<br />

' leg. geine ' leg. sernair ^ bludhaigh MS. * senmhadh<br />

MS. ^ an leg. mimaisc? * leg. iiii ' omittendum<br />

" leg. escach ^ leg. diad<br />

«^- "*;•>•<br />

1 "^m«*r t~cfi(


Airne Fingein ^ A^(^/'^^*^"^ "'<br />

^^<br />

Dearb lasna drnidfeib i Tenrnir . aritcanaid ni nar ghó<br />

^'**'<br />

ffo HForbha fiatlia co tri irmiri . uile roidhnaicc Dia do<br />

Cia Bem-ne madh tu a Fingliein . i n-airisem foda sunn \<br />

an do buadliaib. imarádam . rodailed seach each do Chnndi-^<br />

I)óridhnacht do f é find foda . buaidh do ssercnlandaibli f<br />

rig ao chathaibh sluaigh uas leathaibh . riána ngreathaibli<br />

cuiridh gair . Gair .g. Cuinn<br />

13. 'Is eadh sin ttra' ar in ben 'roraidh Ceasard in<br />

drui i Temraigli isin oidhche se anocbt intan rogenair<br />

Cond.' Ocus rogab Fingen in rand: ,<br />

, ^<br />

,>^4^Lv'<br />

'Andebart- do buadhaib a bean . indarlim domadlibedh<br />

ní^cllo T^ircci oaa dam . ar cloistin laidte in druadli '.<br />

Is annsin iarum rongab dpmenma moir 3 Fingen 7, dfl- , 1<br />

chnaidh as al- imgaDafl a tin fern," gin co decnaidn acetoir<br />

.i. CO na beitb ina forba fein, ar 'cinn cumacbta Cuind 7<br />

a chlaindi ina dhiaidíi.^ Robui iarum Fingen fof imurphoi; ,<br />

se'clinon na Herenn, co roghab Cond righe nEirenn uilelarsm.<br />

^ 14. Laa n-aen iarum dochuaidh i nUisnech Mhidhi co j,+orofegh<br />

se Eire uadh for each leth. Fiarfuidhis da drui: ~"<br />

'An fil i nEirinn' ar Cond 'nad giallamh* dam?' 'Ni fil<br />

acht senfear' ar in drai. 'Cia in fear sinV ar Cond.<br />

i_Finghin mac Luchta' ar in drui, '7 0, rogeinsim ^, 7 .0<br />

rogabais flaithius ata ag imgabail do g&ema.' 'Ca'bail '<br />

itá?' ar Cond. 'Itir di sruthj^ Sleibi Mis 7 Luachair' ar<br />

in drai. ' Ni fuiginbrsa « an foichin fogíiÍarsT sin i nErinn<br />

1 This stanza is out of place here. ' leg. a n-epirt ' leg.<br />

mór " dhiaigh MS. ^ leg. giallann ® "<br />

leg. rogeinis^ leg.<br />

i ndithrubaib Mei/. fagéb-sa o.,^ «- i-~ ""^<br />

l-Á^v^-^<br />

o<br />

9<br />

-<br />

'^'"'^


u-<br />

IQ - r Betha Adamnáin<br />

,<br />

gan r[eiacht air ' ar Cond. ' Ni ba hurusa dnit-si on ' ar in<br />

drai. 'Cidh on?' ar Cond. 'Ni hansa^ ar in drai. 'Ata<br />

ben tsidhi occa tiiinchosc' (ar in drai). 'Ata dowo' ar<br />

Cond ' fir mBoidb nDeirg frim-sa CjO na bern- (fo. 47 a 2)<br />

áabthar mo flaithis uadli.' 'Cia filiredlaimh?' ar in drui.<br />

'Ata frim laim' ar Cond '.i. Fear Fi mac Edgliabail .i.<br />

mac inghine Crimtain Nia[d] Nair 7 a Sidlii Boidhb a<br />

athair.' 'Saigli'2 fair' ar in drui. Ocus is amlaid sin dordaclit<br />

Fingen co Cond, co mboi coicait mbliadan ina farrudh a<br />

ngnimuib treinfir', co robris .uii. [catlia] .x. conaidli isin<br />

chath dheidhinacL^ dorochair la Forannari Foda 7 dorocbair<br />

sidhe dono laisim i comthuitim for Gull 7 Irguld.<br />

-^--n' Finit.<br />

Betha Adamnáin<br />

From MS. Nr. 4190—4200, fol. 29—33, Bihliotheque Boyale,<br />

Brussels. Transcribed <strong>from</strong> photogra2)hs lent by Prof. Kuno<br />

Meyer.<br />

Cap. 1. Accinge sicut uir limibos tiios.* In spirut<br />

nsem,<br />

X ^ an spiorat dorosce cech spiqrut, in spirut roin-<br />

K*^<br />

sorehaidh ind ecclas cechtarda rath eccna et faistine,<br />

is e in spirut sin dorL^fidh na briathra-so tre fer ind<br />

rait[h] Dhe tre lob foc[li]aidecli dicens: Accinge sicut uir<br />

lumbos tuos .i. as do rboladb ind nseimh sin atbert Dia fri<br />

deamow.' Numquid considerasti seruum meum lob, quod<br />

non sit ei similis in terra, iiir simplex et rectus, ac<br />

sigh MS. * saidh MS. ' dheighinach MS. * Job 38


, rQtimoircsett<br />

Betha Adamnáin<br />

timcns Beum et recedens a malo, et adlmc retinens inno-<br />

centiam:^ cui Dominiis dixit, Accinge sicut iiir limibos<br />

tuos. Scriptura sacra uiros uocare consueuif, qui nimintm<br />

uias Domini fortihiis et non disolutis gressibus sequunttir.<br />

Unde in psalmo dicitur, uirilifer agite, et confortetur cor<br />

uestmm.^ Unde sapieniia in Prouerbi[i]s dixit, ^ uiri ad<br />

uos clamito, ac si aperte diceret ego non feminis loquor<br />

quia Id. qui fluxa mente swnt, mea uerha percipere nequaquam<br />

possunt; limibos uero accingere est uel in opere uel<br />

in cogitatione hixuriam refrenare: delectatio namque carnis<br />

in lunibis est. Unde et Sanctis predicatoribus dicitur:*<br />

Sint lumbi uestri precincti, et liccernea ardentes in manibus<br />

uestris; et per Jumbos enim luxuria, per lucernas autem<br />

bonorum cJaritas designatur operrnn. lubentur ergo lumbos La^-^<br />

accingere, et lucernas tenere, ac si aperte diceret: Audiant,<br />

prius uobismet ipsis luxuriam restringite, et tunc, dc nobis,<br />

aliis bonorum openm exempla tnojistrate., Sochaide J,ra. ,j^L\JIm(<br />

do nsemhaibh et, firenaibh eter íetarlaic et nuicdhnaisi rp-<br />

comaillsiot an^ foircetal-so j. rofortamlaigset et roclien-<br />

gailsiot a coiaind, Qt, fofoillsicchsett desmereclita imdlifi, ,aj<br />

In^eggnimii do thiiathaibh et eccalsaibh amiiail rocomaill n ^^-y^i.<br />

in ruithen, 7<br />

in lasair, 7 an jia logmar, et ind lochrand<br />

laindiech diata lith et forait[h]mett ind-ecmaing na r|!^-si<br />

et na haimsire, id est Sanctus Adamnanus .1. an t-uasal-<br />

saccart nsemli inti Adamnan. , , J ^u cfr«^oi3^<br />

Cap. 2. Is and iarum mnister a accallaim et tuidheéht<br />

ina gnnis dsenna don demon d'ioniiááige Adamnain ar^dáigh<br />

fair ar eiccin fir Human tichtain go hAdamnan,<br />

' •<br />

1 Job 2 2 Psalm 30 3 Prov. 8 * Luc. 12 - ^<br />

H<br />

/^<br />

,Uft^<br />

.^^^<br />

hf^


, I<br />

12 ] Betha Adamnáin \ ,<br />

et is amlaidh tainic co cestaibh imdaibli. Oen dinaib<br />

cestaib in i ^cruth fa i n-eccrutli imroimadháir diabhal , et<br />

an tre fios fa in fo anfis irproimadhair Adam. 'Is esamain'<br />

ol Ad|amnán. 'IsTa, mactnaig', ol in t-occlach. 'Éolacn ,<br />

'V tt»\' riótaccaillenn, 'ai: roba-sa hi fia'dnaissi in cnta.' Nondeca<br />

-^ Adamnan gq^^fei^cach, et^ dobeir juiTalie na croiche ina i<br />

^cchaid focéffóir. JCa so^íiain^do^^Íííiaid an t»-imnedach ása<br />

Vadnarc, et faccbaidh a brentaidh isind airecht, cotnaith-<br />

gbeoin in sluagh uilg ba deman i ndeilbh duine doliiidh<br />

__ do .saoDbadli ina sluagh. Et romoradh ainm Dé trena<br />

. i!i ^oPicnur do Adhamnán. i ^ "<br />

^^ Cap. 3. Fecht n-aile do Adhamnáu hi^rigdail Conaillj<br />

Cqivpre occ Ess Ruaidh oc~ denamh a chana. Do'thset<br />

i^^<br />

»''<br />

_^„j lamhna mate Anmirech .j. Elsmnabra mac Cumasccaigh<br />

CO mbanchimidh lais i n-ergabhaié iar miirbad mAa i re[i]r<br />

nAdamnain, et dixit frisin clerec/i:<br />

'<br />

Béir^ firbre'th forsan<br />

mhai-so iar marbadh na mha ele*'. Dixit Adamnan, et<br />

^áínic a losi: ' Cidh artaill sXcitJier duit acht a marbadV'<br />

' Cia nosmairfe?' ol ind occlac[h]. 'Neach na nice m(Wi(iir\<br />

ol Adamnan. ' Meisi sin ', ol ind occlach ', ar ni genemam<br />

eteri'obui damh, acht tre tagbh 'inp mat[h]ar amach dom-<br />

"muccadli i iarna Jiecc' ' Ni |Eettar-sa ip. frit[h]riaghail hi^<br />

sin ',2 ol Adamnan, 'acht áráíde i-osíér Dia,an mnaoi, et<br />

,


'<br />

Betha Adamnáin ,<br />

,' ,1 . n, ; tlS:. *"„ i,„ "^<br />

Laegliaire pfl^c Fergnsae moic Ailella. ri[g] Ua nEachac/i<br />

iar comfuiglie fo laimh Adhamnain. ,<br />

.^«^MS^'^<br />

Cap. 4. Tall dano Adamnan righe ar Ii-ghalach na<br />

Couaing cona chloind ar orccuiff Neill maic Cernaigh tar<br />

r^'-'""'" Tafu^^h Adamnain. Rohescongradli la Finnachta mac<br />

Duucadha ri[g] Temrach comhsáeire ferainíT Coluimcille<br />

fíi ferand Pátraic et Findia 7 Ciarain .i. a tuideclit fo<br />

i i^vN -^ggjfg Atfiedar do Adhamnan inrii-sin et nii'bo coir fiadlia,<br />

yar doratsat jfru 1'-<br />

Érenn ssere a feraind do Cliolaimcliille<br />

I ar febus .a c[h]enmil secli cecb nsemh ind-Ermn^_J)ixit___o ^^x^"^*^<br />

Adamnanus:<br />

' Bi'dh gairitt a siegliarTnd righ las rohes-<br />

congradh, et «^/gonljii/Zier i fingliail, et rir bia flaith dia<br />

cheniul go brath, "et ni bbia a cÉomainm i rrigi Temhrac/i ',<br />

et forcsemiinacair samhlaidh uile. ,<br />

^C^^'l V Cap. 5. Adubafrt Conall Oircniucli mac Congaile ri<br />

^^<br />

c|enmil Maine, natgeb«(f/i, cain Adamnaiij. Albert Connla ,<br />

a brathair,: ' biamadh 'meisi 'tiudli ri, nog|báinn an cain'.<br />

"<br />

'^ard^M'^^<br />

Ba cnittiiudii la Conall in^sip ar dinnimect a brathar. .1 ^/^cN'<br />

Albert Adamnan :; Bj^L^aint ssegfial Conaill, et ^id" - 1oV\>*- ^- J<br />

^ aidiiidb tíowna^ nonbera, et ni bia flaith Tethba >pad co<br />

brath. Et bidk flaitU Cpnnla mac Congaile, 7 bidh uadh<br />

geblitliar an flaitliius mani thi frim comforba-so ', 3 et for-''<br />

Ciemhnaccair samhlaidh. Tall da^o Adamnan rige ar * ^^..Vorr-^ .<br />

Chat[h]usach mac Echuch ar righ Dail Riada 7 ar a<br />

chloind CO brath. Tall dawo Adamnan righe ar, Flait[h]be<br />

do cheniul mac nErca for hUibh Fidgenti, et af a cloind<br />

go brath, et dosratt do cheniul Laippe do hUibh Each«c/t<br />

"[ Muman ar orguin do Dunghal mac Ferccusa.<br />

^•r<br />

1 leg. fir 2 igg aided chonda ^ leg. chomarpe-sa


14 Betha Adamnáin /| - L /'<br />

Cap. 6. Fecht ele doluidh Adamnan i crich Laigen<br />

Lft^j-*" do cosnam Laighsi Telclise Bregmann fn muinntir Glinne<br />

" V vl»X ^^ Laclia. Cellach mac Gerthide ba ri la Laigliniu inasin.<br />

^^\\r^ j)n\)]igxiSLÍLha nab Glinne da Lacha. Lnidh Adhamnán i<br />

• Hela?^/i ciiucu, Ni errac[h]t n^qh dibh rbme, ar aduba?Vt<br />

o* an t-aireinnech nirbo coir do eirge re nAdamnan, ar escop<br />

eisiumh et siiccart Adhamnan. Asrarácht reme-sium Murchad<br />

mac Brain, -oicíigern sidhe inwsin. Isbert Adamnan friu:<br />

'k Ji/


Betha Adamnáin<br />

Congal mac Fergusa: '^Ní bat ri pnin amach. et nicon<br />

r^^''"^ rícfa do thir fen i mbethaecZ, et notberíe dienbas, et ni<br />

bbia flaith uait co brath', et forcoemnaca[i]r liuile amhail<br />

asbert Adhamnan.<br />

Cap. 7. , Fecht do Adamnan oc fimcellfl(Z7í rfelae—U^ 'sT -"«^<br />

rí.e.<br />

_^ Toraie, foáecíi in jiaemh et áenaís in relicc- ,et asbert:<br />

I<br />

n'l<br />

í' 'Ata coVp mna toirrcm isin relic, et ercoidec/i donaibh ,j^<br />

nsemaibh a bith innti. Et is edh indso il-ligi,i taitflT]-^<br />

migliidh et beiridh libit"^ i traigh in.mara'. '^tat áinó\<br />

ol Adamnan, ' cethrar isin relicc.dia cuiílg'itiB for Dia tfr<br />

don fairrge fil eter Toraigh et tirj nó comgabhail f irid<br />

mmne<br />

'"[ilié don talH?am diift tsetlisadh fair dogenta for^o.'<br />

y,, Cap. 8. Dolotar Saxain tuaisceirt docnum nErenn go to^Tr»-^',<br />

Yoindirset Magh mBregh go Belach nDuin, et "bpraít brat-^'°" 7 '' ^t-^+^y"^<br />

gabhail moir do feraibh et ^mnaibh "1[eo. " Gfadatar firu^ '^^\<br />

in-#^<br />

Erend Adamnan techt for larrair a mbraitte dochnm C^*^' /T ^<br />

Saxftii. Luid dicZm Adhamnan do iarrrt/>- na brídtte, ^*^^ -^"<br />

Focerd i tracht romra, fotta a traig-idlie 7 luath á thuíe.<br />

Isia |uas: each as deach i Saxaibh fp degmarcach, et á<br />

cHal fri tuind an' tan gail?hé^ tuiie;, as iníeciiiain bei-us^<br />

marcac7í ,<br />

i<br />

•'<br />

ttír for snami ar a ifc/tt ina tragha et ar luas '^^<br />

ina (uile. Nir leiccsiot iarum Saxam Adhamnan i tír<br />

isin tracht. ' Tailcidh bar ccurcha isin tracht ', ol Adamnan<br />

fria muintir, 'ar as do réir De,ata a muir et a tir, et ní o 1 ^v.<br />

cumarigar ni sech Dhia.' Doronsat an cleirigh amaí7 at-<br />

rubradh riu. Dobert Adamnan riabli cona bhac[h]aill im na<br />

curcha imactiairr, et techtaid 3 Dia an tracht fona curc[h]aibh,<br />

1 leg. al-lige ^ j^g^ gj. 3 i^g téchtaid<br />

)í|.tux^í,t- cU.<br />

.S^J^^<br />

15


I •tr^V'^.''^""<br />

16<br />

sy '^*<br />

Betha Adamnáin<br />

et floroine milr n-ard don muir iippu co mba hinis i<br />

O^.^.*''!^ moatar, et luidh ,an pnir go a criocha seci et ni roer-<br />

1 . lU,.<br />

- cLoittedh doib. O'tconiicatar Saxain in mírbaTilí romoir^in, ,<br />

rosgabh crioth^ ar dinan Adarnhnain, 7 dorittsatt a oghreir<br />

do. Ba SI iiair Adhamnain, oguas na braitte do tabairt<br />

do, et cen Saxain ar cr[e]ich ind-Erinn co brath, et riicc<br />

Adamnan ogus na braitte ar cúlr/. ^^.<br />

O.V. &r J^ ^<br />

Cap. 9. Feclit do Adamnan i n-alaile laitlie do-<br />

mnac[h]da isin raind tuaiscertaigh Maighe Bregli .i. in<br />

liUa[ib] male Uais. Is andsin tuccádh do ced ci^racli<br />

mbruit[lije, et cu eitorra da?20 arna bruim. Eoratbaigli<br />

Adamnan tre ram an Spiraitt nseimh in coin eter na<br />

Ci)erc[h]u , et atbert frisna biAiaclía :<br />

' Cia uaibh tucc<br />

dhumn in choin iter na cserc[h]u?' Doratt each dibh fo<br />

leith a luga nar bo .lie. Dixit Adliamnan frisan coin,<br />

• (^^,„M*^ ' I n-anmaim an dpT^oimded elrigTi co lluatli, et foillsich. 1<br />

duinn do thiccerna'. Atraclit an cil focetoir la breíthir^<br />

®^'''*^\ . p- »ii- Adamnaiu, 7 róíing for a ticcerna, et doratt fri lar. Ko-<br />

^''^\<br />

,yeJl- fiarfaigli Adamnan don fior: 'Cia lion robabliair oc dénam<br />

l«^'^*-'^Y^ in gniomha nccat?' ' Ceatbrur 1 do Uibh Cuirb ', ar in<br />

^"<br />

t-occlach, 7 dixit Adamnan ag a mallacliadh:<br />

'Mallacht inntu et impu . ata cuird<br />

dodasbinr a hUachtar Aird . for hUibh Cuirp.'<br />

Et asbert nad raccliadh a cciniudh tar cet[h]rar go brath.<br />

Cap. 10. Fec[h]t dobret/i corp Bruide maic Bile ri[g]<br />

Cruitlmeach dbcum nla% et ba sseth et iugar la hAdamnan<br />

1 Correction in MS. here. . \<br />

iG^


Betha Adamnáin<br />

a ecc, et asbert ara tabharthse corp Brude cuccse hi teach<br />

inS oí(íc|li]i-sin. Frithair«Z7í Adhamnan oc in corp co<br />

áa'fam '^isin tech sin. Isin matain arabh'aracn an tan #i/f\W^'^<br />

rogabh an corp gluasacht et a snile d' ersluccudh, is and<br />

tainic araile, craibhdhech dochonnercil co dorns an tighe,<br />

7 asbert: 'Masa doig toiiuscaj^ . marbh di Adhamnan, at-<br />

,<br />

4:^ ^ui^<br />

berim co na '3ingenl;«r a^paidh do nach clerech doFega<br />

'íná ma'á', inina todiusca marbu'. 'Ata ni do dligudh and',<br />

17<br />

lo-ft^'-'^<br />

ol Adamnan. 'Masa cnoroL di(?m, ta'fciirani behhachtam Ly^slvv^<br />

forsin corp-sa et i n-anmain Bruidi.' Rofaidh doridhisi<br />

Brnidi a spioriit dbcnm nfme co mbennachtain Adamnain<br />

7 samhtha láe. Is and asbert Adhamnan<br />

' Mor do ingantu do[g]ni . in ri genair o Muire ^<br />

bet[h]a Scuaban i mMuili 2 . ecc do Bruide mac Bile 3<br />

Is annamh . iar mbeith i rrighe tuait[h]e<br />

ceppan cane crinw ^ dara . im mac righ Ala-Cluaithi.'<br />

Cap. 11. Fecht ele do Adhamnan i nHi tri la et ^<br />

teora oidhchi ind-oeine ina thigh fordunta cen foidecM 'na<br />

mainistir. Luidh hiiathadh forbthi don ticch dus cionnns<br />

roboi an cleirech. Rodechsat for toll na heochrac^ con-<br />

facatar in mac mbecc roalainn ind-ucht Adamnain. Robni<br />

átxno Adamnan occ buidhe frisin n[éidhin, co mbo derbh<br />

leo ba he Isu doluidh i ndeilb nseidin do airpetmc?<br />

Adamnain.»<br />

' . •... . W^^'-<br />

Cap. 12. Fecht ele di Adamnan i nHi dobreth corp<br />

don indsi. Bentar clocc and. Tiagait uile ar a cenn<br />

:<br />

>/f^^ir^->-l %-. ...-.-^<br />

1 leg. Muiri ' gl. insola * leg. Bili » leg. crin<br />

^ See the same story told more fully in Zeitschrift V, p. 495.<br />

2<br />

° Iv^'i^


18 Betha Adamnáin<br />

acht Adamnan. rancatar ^n muir atracht asSf churuch<br />

gaimliin, et asbert friu: 'Ba cor dhuibh fer leigind do<br />

chuinghidh dom accallaimh-si inas toidlieaclit ar mo clieann<br />

dom adnacul ', et doratt cestu inKjUa inccantu doibh,<br />

et rucct[}i]a go hAdamnan et roernestar Adamnan liuile.<br />

' larfaigliidh do Adamnan', ar so, 'ar is maith ernes cestu,<br />

focal fil isin mbaithis cidh gaibhis and .i. urget te Melthiel.'<br />

Isberat fri hAdamnan inwsin. Dixit Adamnan: 'A hiiem<br />

tncc^idh in ceist sin for Cholwm cilli, et ni mkclitad co<br />

' ^J', 0., it'".<br />

m[b]adh é ainm an graidh. asroimarbhasaigh demhon Amelthiel.<br />

08laicc?'(í7i in erdam do Cohmn cilli ', ol Adamnan.<br />

Rognithi .<br />

samjblaidk^ et rosen Adamnan i leth i mbui an<br />

Corp. Roclos grecli et egemh an tSatain oc teacht asin<br />

curp doc[h]um ifrind.<br />

Cap. 13. Ba do saindanaib Adamnain procept et for-<br />

cetal. Nopriotcbadh iarumh isin mbliadain deigenaigh '' a<br />

bethad contercefZ fochaidi imon fell nEoin si do feraibh<br />

Erenn et A-lban. Notathaighedh occlaech anaithnidh'^ go<br />

Colman Cruachan Aigle .i. ancara'^boi i Connachtaibh , et<br />

noaisneidedh in, t-occlifc7* mor do ingantaibh do Colman,<br />

et asbert friss in tairngeredh Adhamnan focbaidi d'feraibh<br />

Erenn et Alban imon fail nEoin si. 'To', ol Colman.<br />

' Bidh fir do ', ol ind occ1íec7


Betha Adamnáín<br />

' ascnámh i n-ainm De et Coluim cilli diar taigh ', et<br />

postea cecinit :<br />

' Ma rpmtoicctlii ecc ind-Hí. ba gabal di trocari *V^u ^ i-^^<br />

nicon fettar fo nimh glas. fottan bat i ferr fri tigbas. ^^^<br />

Cap. 14.2 Fer firen tra an fer-so go nglaine ^ccnidh .<br />

amhail uasalathair. Firailitli/r amhail Abram. Oendais dil-' , (/<br />

gadach o croidbe amail Moysi. Pealmchetlaidh molbt/iaií//íe. ^<br />

amail Diciá. Estud^ n-eccna amail Solmam. Lesíar'<br />

togaidhe fri fogra firinne amail Pol n-apstol. Fer lan do<br />

rath et do dheolaigecbt in Spirta naeimh amail Eoin macan.<br />

Lubgort C£éin go cclandaibh sualach. Géscca nne CQ toir- ,<br />

thige, teiie taidlech go ^ns gboirthe* pt tesaigthe na .i c'''-^""<br />

mac mbetbad^ im andadh 7 im ellscotb áeserce.<br />

19<br />

^^<br />

V'<br />

"^<br />

teo af y<br />

1' nert 7 cninhackta. Colum ar cennsu et diuiti. Nathir ar<br />

tuaicble 7 treabaire fri m^aith. Cennais umhal ailghen fri<br />

maccu betbad '". Fordorcbo/iZe eccennais fri maccu bais.<br />

Mogb Bietbair et fognama do Criost. Ri ar ordan et<br />

cumacbta fri cúimajrecb 7 tuáslaca^h, fri sséradb et djeradh,<br />

fri marbad 7 beouccbud. \ rocbomhfoiccsiccbestair tra<br />

í^^cf^'<br />

,, ,<br />

uair dtsecbta indi naemb-Adhamnain, rofseidh a spirut 'i ,o-%v {, < ,^.<br />

docbum nimbe cnsin cCoimdhe 6 dia rofogbain. Ata im- __—^ÍT^H "^<br />

murgu fi cprp co n-onoir et co ,n-airmitÍDkCO^rtaibb cech __^. ^^y/^^"^^^<br />

laithe bi, bbus*, colleicc isin ,<br />

mtn frecnairc, Cidh mor a<br />

onoir aniuy bidh ifto 1 Ho urafhu antan thaitnifes amail<br />

grein et foidbfes foi—toradb a proceptu et a cáingnimba, 1 > ( c - tr-ai»»'»<br />

a ailitbre, a oigbe 7 a umbaloitte don Cboimde" na ndula, ' »^'^ j jj,.,^]<br />

ina-xnt(iid nsei ngradb hime na dernsatt imarbbas, ind-<br />

1 leg. bad « With this chapter cp. Trip. p. 63 « leg. etsud<br />

* gboirte MS. Mí^tistíia « leg. Coimdid ' leg. Choimdid<br />

*<br />

»<br />

íjI I


20 Poems ascribed to S. Moling<br />

SintaidJi nsem et níebliogh an domuin uasalait[h]rí'c/í et<br />

faidhedh,!, apstol et descipul losu, ind-sentaidh deachta iUf^!*^b<br />

7 Siennaclifa male<br />

^'<br />

De, isin ientaidh as uaisle cecli n-sentaidli:<br />

ind-a3ntaidh na , nsebhtrinoitte. Athar, Maic et Spirta^ ,<br />

N3e[i]mh. 'Ailiin trocaii'e De tre impidhe Adhamnain co<br />

roisem ind sentaidli sin in scecula sceculorum (sic). Amen.<br />

^J^ \y-*']\ oMwi- Cy.U-<br />

Finis. 6. Maij. 1628.- lU^<br />

Poems ascribed to S. Moling<br />

From the Brussels MS. 5100-4, pp. 50-67.<br />

1 Tainic rath forettarsa . orm o righ na ruaime,<br />

1.<br />

is me faidh na hecc«?si . isi mo chell mo buaili.<br />

2 IS me faid as adhartlia . re sluagli Gall ocus Gaedel,<br />

is e m'fin mo tacarta . is e mo medg mo taiden.<br />

3 Fada m'ita is m'airgnigliti . nirb ail dam niscce Berba,<br />

dom-rocht srut[h] uar idnaige . o righ noemhaingel<br />

Ji<br />

damsa.<br />

4 IS ainm do mo tacarda . ionmain sruth álainn iodhan,<br />

ra cech laech as abarta . is e m'anlann mo bhiorur.<br />

5 Dáeine for bru m'iathsleibe . for mo comairge cen<br />

congair<br />

in trath teigliim don iarmeirghe . doroich losa dom<br />

leg. fáithe ^ spirat MS.<br />

chobair.<br />

t


Poems ascribed to S. Moling 21<br />

6 IM geilt go luth eisine . Suibhne cidh gnath é ar<br />

bernaigh,<br />

bid accum a eserge . ni bia a aenta re demhnaib.<br />

7 M'imdili ar bru taidine . is naemhdha leapaigh deisi,<br />

derbh lem ni ba hifernach . cech anam adhlaict[h]er eisi.<br />

8 Mo leabaidh cruaidh cloichesi . m'adhart ni maeth in<br />

t-ionad,<br />

mo taidin uar ingantach . isin uaran uas an ibar.<br />

9 Mo tliiopra blaith bennachtach . as comann gaclia tratha,<br />

meabraighfidh each m'faistine . meraidh co laithe in<br />

10 Mo caithcell caidh cumachtach .<br />

tairhgirfet rotairngirius . nemh<br />

bratha.<br />

ionad meabraigti rorann,<br />

da cech aen ro toghand.<br />

11 Me Moling na comairge . ram gresacht nidam foilmir,<br />

is adhbal mo chondailbe . im<br />

12 Ropadh adbal a ndocar-somh .<br />

cech aen as dligh amlaidh.<br />

Laigin na laoch co n-aine,<br />

thallas trian a ndochair-siumh . righe ar sil Aodha<br />

Slaine.<br />

13 Atberim ra Muimnecho . na lenait Laigne a Dubt[h]air,<br />

[p. 51] dofaeth mor do Laighnechaibh . iar fFeidhlimid<br />

mac Criomt[h]ain.<br />

14 Atberim re Midhechu .<br />

re Leth Cuind cruaidh a crannán,<br />

dofaethsat 'san comtuitim . Aed Mend ocus Aedh Allan.<br />

15 Dal cCais cruaidh a comaigt[h]es . fogebat gles go<br />

ngairbe,<br />

dofaeth mor da ndeghmaithibh . im Corbmac i Maigh<br />

Ailbe.<br />

16 Dofaeth Brian mac Ceindeittigh . an findmac a Maigh<br />

Adhar<br />

bidh iatt Laigin chommaidhfer . a bas hi ccath na<br />

nDanar.


22 Poems ascribed to S. Moling<br />

17 Suibne is é an fer fartalach . aife tri immain cen luge,<br />

is inmain an t-Albanach . na tabair taob re duine.<br />

18 Suibhne snaircnar sengfoltacli . rafidir is edh raidhmit<br />

mo tiopra blaith bennaclitach . as sruth Oitannain tainic.<br />

TAINIC.<br />

1 Glend na n-aingel n-ainglidhe . 'ga athaigidh ban escaidh,<br />

ionmain ionad eiseirglie . na lamait demhna descin.<br />

2 INmain fortan fíráobbda . ocus taidiu 'ga tadall,<br />

inmain sruthan siornaomta . bidh anacal mor n-anam.<br />

3 INmain iiir glan gainmidlie . na hatliaig dael na demhon,<br />

inmain relec ainglidhi . bid didiu láedlii is leablior.<br />

4 Taidiu ann is acarda . is tuile ocus aithbe,<br />

da cech ... as abartha . as ionad anma d' aitlme.<br />

5 Tegli n-aidedh is comairge . is sirgabail for psalmaibh,<br />

immorcor is connailbhe . im cech n-áenduine ar talmain.<br />

6 Lubair ann is lorléghenn . ocus athaigliidh tratlia<br />

iar tastel na morErenn . is ann biat go la mbratlia.<br />

7 Mochin il-lo an mesraighte . bias fa ilir is fa ulaidhi<br />

bidh iciu tenn tesraigte . gidhit ilardha a chinaidh.<br />

8 Dia as mor an tiodhlacadh . logadh donti da loghann,<br />

dobeir-sinmh cen imrocol . nem<br />

9 Bidh annsin bias m'eiseirge . dom<br />

do cech [aen] no toghand.<br />

shaoradh ar cech cinaid,<br />

ge tii innlu il-leith eiseine . maith lim beith fo itir idhain,<br />

10 [p. 52] Cech ionad ro togasa . eiir Erinn is Albain,<br />

is annsin ro toghasa . iar ndeiliuccudh fri m'anmain.<br />

leg. ilaidh


1<br />

1<br />

Poems ascribed to S. Moling 23<br />

IN t-ionad ro togasa . itát ilaidh is ^ crosa,<br />

inann rogha ruccasa . is Flann Fina mac Ossa.<br />

12 Durad nrard ainglidi . risa n-abar Ard cuille,<br />

gair na Gairbe glebinne . binne na treathan tuinne.<br />

13 Rosirius ra morcoindmibh .<br />

robat ruada mo rinne,<br />

atlochar don morcoimdhe . mh'eolus dochum an glinne. G.<br />

14 Moling idlian in glinne . dligidh cuarta ocus cealla,<br />

fada ata 'ga thairngire . go mbeindse i ccuairt a glenda.<br />

GLEND.<br />

Moling cecinit.<br />

1 Gair na Gairbhe^ glebinne . gleeas re tosach tuinne,<br />

rata aidhble aebinne . d' iascc oc irsnamh na bruinne.<br />

2 Gairit lem mo comhainmne . fegadh Ian Unas miiru,<br />

buinne rotren roGairbe . niscce 'ga cor ar ccula.<br />

3 IS suairc immar glecait-siumh . tuile is aithbe co n-uaire,<br />

imaseach do eccmaitt-siumli . sis is inls cech n-uaire.<br />

4 Coirchi ciuil atcluinim-si . 'sinn Gairbh go ngluaire<br />

gemridh,<br />

ra muirn moir contuilim-si . ind aidhce adhuair eighridb.<br />

5 Eoin calaidh co ceolchaire . ceoilbinne a ngotba gnatha,<br />

impa romgeibh eolc[h]aire . ma<br />

celebradh. cech tratha.<br />

6 Binn lem loin ag longaire . ocus eistecht re baifrenn,<br />

gairit lem mo comnaidhe . ar drumcla durtaigh faitblenn.<br />

7 IS riusein contuilimsi . ar bennaibh is ar barrgail,<br />

na ceola dochluinimsi . is airfeitmdh dom anmain.<br />

> MS. et " in marg. Fluvius qui transit per Baile Atha<br />

Fir dia in comitatu Luthensi vocatur an Ghairbh


24 Poems ascribed to S. Moling<br />

8 Ceol na psalm go psalmgloine . i Rind Ruis Brnic cen<br />

dordan daimh duinn damhghaire .<br />

buaine,<br />

do lecain erce uaire.<br />

9 Codladh adlinar aenaidc[h]e . estecht re trethan tuinne,<br />

gotha aidhble enlait[li]e . d'fiodhba/dh feda cuile.<br />

10 [p. 53] Osnadh gaitlie geimhreta . fuaim doininni fa<br />

dairbre,<br />

geisidh lee uar aigbreta . ag maidm tria gáir na<br />

Gairbe. G.<br />

11 Duiligh tratba d'urmaisin . i mbentar cluicc cen bailbhe,<br />

ra sian Inbhir Dnbhglaisi . ocns ra gair na Gairbe. G.<br />

12 Muir na fairrge fograighe . timcell siar dorais airbre,<br />

gairde lim im comnaidhe . estecht re gair na Gairbe.<br />

13 Druim Lethet col-lionmaire . dercain donna ar a dairbhre,<br />

a mac alia is mirbnile . re craslem gair na Gairbe.<br />

14 Eass Maighe Eass Dubhtaighe . Eass Ruaidh cos'reithet<br />

maigbre,<br />

gidat imdba a turtade . binne fogbar na Gairbbe.<br />

15 Bend Boircbe Bend Boghaine .<br />

[is] Glend Bolcáin go<br />

mbailbbe,<br />

mor n-oidhc[h]e mor nonaide . tanac fa gair na Gairbe.<br />

16 Tond Tuaige Tond Rudraigbe .<br />

nidat imfoiccsi a n-airde,<br />

gairde lim 'na n-urnaidbe . estecht re gair na Gairbe.<br />

17 Táeidiu tend na tarrngaire . bind a hairdeass co n-aine,<br />

an t-acardha ainglidhe . ga hess as glaine gaire.<br />

18 A Moling na connailbe . gus' tuccus cend mo bhaire,<br />

go nderna mo comairge . ar ifrend as garb gaire.<br />

Goir na Gairbbe.<br />

Tuiccther asin rand sin 7 as an da dhán gurab é<br />

Suibhne dorinne iad gé gurab ar Moling chnires an sein-<br />

leabhar iad .i. leabhwr Murchazd meic Briain.


Poems ascribed to S. Moling 25<br />

1 Cros an Choimdhedh cumachtaigh . dart chond is dart<br />

is doiligh a ulachtain . damnaite mo t[h]aeb.<br />

2 Geibli umat mo cnesslene . an<br />

c[h]ael,<br />

re fáidh mo cluicc,<br />

bidh accatsa m'eiseirge . tis i rRind Ruiss Bruic.<br />

3 Cidh na deine cobhsaidhecht . maith cech gnimh ar fas,<br />

is edh dleghair fossaidheacht . athacb siu bus bas.<br />

4 IMatsa nl cairichthi . ga mberta ceim coir,<br />

is edh dleghair d'ailithre . imthecht fossaidh foill.<br />

5 [p. 54] Ba mor do chuid astair-si . is e Dia ros-dligh,<br />

as ris shamhlaim th'aiscin-si . is ra bend in-nimh.<br />

6 Dognitea cathghaisccedh . damad i mesc na sluagh,<br />

ba lor lem dom athbaistedh . in t-acardha uar.<br />

7 Gairit lem do c[h]omradsa . ic imtecht dar glend,<br />

a De as mor dot rogradsa . fil im anmain thall.<br />

8 Truagh lem th'imthecht romum .<br />

ata a uaman oram . mo deiliughud rut.<br />

ocus crecht it c[h]urp,<br />

9 Bi im fharradh cech áenmaittne . ic athaighidh trath,<br />

ni sia lem na áensectmain . oníu co tí in brath.<br />

10 Ba samh lem do meinci-siu . cuccum dar in port,<br />

uir iodhan do reclesa . raghus dar mo chorp.<br />

11 01c oirn beirt ar mbuachalla . ar mbuachail gan ceil,<br />

iosait coin a cholainn . 'sa anim hi péin.<br />

12 A De as truagh ra aerichliss . isa at atclos,<br />

nochan fuil dom shaogalsa . acht co cill na cross.<br />

Cros.


26 Poems ascribed to S. Moling<br />

5.<br />

Moling cecinit.<br />

1 A bhen Graig is graccda sain . na cualaisi Graic do guin,<br />

ni bá sochaidhe bus báeidh . re faidh in laigh fil fort muin.<br />

2 INd uair roboi ag buain na ccaer . is ann fuair a<br />

tliaeb do ghuin,<br />

ro thuit anuas isin linn . ro tuit iarsin isin tein,<br />

is ann ro bai in naedhedh nair . inbhail induaigh in<br />

muic ndnibh.<br />

3 Nocan ionmain lem do mac . a athair nirb andsa lem,<br />

atlochar do Crist na ndrong . mar do faccaibh Grace<br />

a chend.<br />

4 Mor in gairtigudh rue uaim . tlies thuaidh is tiar ocus toir,<br />

doroiclitis leis ina mail . scela na bidis im treibh.<br />

5 Ba saeth lem a taebh do guin . ni fuir mar dorigne a ect,<br />

noco torcair Grace robert . fuil na geilte ni ro tbecht.<br />

6 Mo bennaclit uaim for in mac . noco ndech fo criaidh<br />

[p. 55] mo bennacht-sa fair fo ced . ma<br />

fand fat,<br />

ro cliuirestair re Grace.<br />

7 Bid ifernach eo brath . iar mbrath bidh edli indar lat,<br />

damadh lemsa an mais nach saith . noclian fuiglibedh<br />

maith a mhac.<br />

8 Ba saeth lem a taebh do ghuin . a fuil ro bai ma<br />

gae ngorm,<br />

acht rob fer cottaig in caem . ra taeb no gairtiget orm.<br />

mo<br />

mo<br />

9 Moch ro millis m' urnaigti .<br />

mo shionnaigh, mo geltucán .<br />

cuil is cannran mo cait,<br />

dreolan o shlait do slait.<br />

10 Truagh deabhaidh dorigensat . domhnach dar m' eisi<br />

da nduaigh mo dréollán mo cuil . mo<br />

eo prap,<br />

dreollan ro caith<br />

mo chat.


Poems ascribed to S. Moling 27<br />

11 'Se Suibhne ro indis damh . do bi le glanscél an trir,<br />

triar ro fáccbais indar lat . ni mairenn acht do chat dibh.<br />

12 lar sin impaimsi dom tig . fnnrns adam rose imuich,<br />

tuccus om chat mo dreollan .<br />

om dreollan tuccus mo chuil.<br />

13 D'imcainedh na mna re Graic . ro gon mac nEchach<br />

métt each,<br />

trocaire dorighnis ris . goin a chnis man loim rus-alt.<br />

14 Tuccais do imnedh do fal . a dha Ian don loim cen loc,<br />

ropa cin a liamain ort . corp asna tualaing col.<br />

15 larsin suas ro eirigh Grag . do ghuin mrtc Eachac/i<br />

do gaibh,<br />

tainic cuccam Suibhne sáer . co torracht mo chill caomh<br />

caidh.<br />

16 Accam ro hadhnacht abus , agam eiseirgfer a cnes,<br />

a fhuil sunn atcichfe each . ar lice co ti brath na ttres<br />

17 Fromtha do rad orm Graic . tainic na scoloic mail find,<br />

ro fiarfaigh cia bas nosberad . robai 'gum fegadh im chill.<br />

18 Ro laphrasa ris co foill . ni tuccusa air aithne fir,<br />

adubartsa ropadh guin . marbadh fuir ra ri[g] na righ.<br />

19 Arna mhairech tainic fos . do <strong>from</strong>hadh mo nóis fam nert,<br />

adubartsa ris iar sein . a losccudh i ttein nar terc.<br />

20 Iar sin tainic sin tres la . ar co cuiredh mo go im cend,<br />

adubartsa ris budh badhadh . ros beradh ra thraghadh<br />

tend.<br />

21 [p. 56] Guin ro gonad Grác do gaibh . ace dol in<br />

daraigh i ndreim,<br />

ro thuit a daraigh i tein . iar sein a bhadhadh gnim trén.<br />

22 ÍSa Crist coimsigh each eruidh . is é rom toirsigh im<br />

treibh,<br />

ni bind lemsa fáidh do ghuil . a ben Graic is grácda sin.<br />

A ben.


28 Poems ascribed to S. Moling<br />

23 Nocha raglia aithfer fort . an locht ro lenastair t' fer,<br />

ni bia sund do mac go cian . no ge uasa biaidh a ben.<br />

A ben.<br />

24 Atloc[h]ar do Christ cen col . nocha marann accatt t' fer,<br />

in gol dogni i ttigh Moling . as bind is as bind a bhen.<br />

A ben Graicc.<br />

6.<br />

[p. 57] Moiling cecinit.<br />

1 Daigh mac Cairill ticfa im dail . is Ulltan o Ard Brecain,<br />

Finan is Feichin on glind . Cianan<br />

caidh is Mac Cuilind.<br />

2 M' aentusa is Colum cen grain . is^ Corbmac húa Liathain,<br />

meraidh co ti brath na mbreth .<br />

bid hi an áenta air-<br />

mittnech.<br />

3 Me Mulling ro ling an leim . i foccus ind-eidircéin,<br />

aenmac<br />

is me lingfes leim bus ferr . etir ardnaemha Erenn.<br />

4 Im ucht ro bái Crist mac De .<br />

Muire ingeine,<br />

rom gab etla do cech leith . gur[o] bo forbailigh Daigh.<br />

Daigh.<br />

1 A Mulling, na mill mo tuat[h]a . na mo mathra,<br />

lethfait Gailinga dar cricha . col-la mbratha.<br />

2 Nocha sechmaidh doibh mo guidhe . ra huair forluind,<br />

Gailinga maithe nir' gabhsat . flaithe ra comhlann.<br />

3 Asbiur bennacht forsan taidin . nach sil immut<br />

corab hi itghe cech Gaoidhil . nem<br />

MS. et<br />

mallingiu.<br />

A Mulling.


Poems ascribed to S. Moling 29<br />

8.<br />

Angelus Dei et Mulling dixit.<br />

1 Gabhal do srnth Órt[li]anain . dot ria dar seclit seclit muire,<br />

go mbia i fail do dairtighe . matain a cind sechtmuine.<br />

2 Gablial do srutli Ortliannáin . domría dar seacht secht muire,<br />

toirced cnccam a ma ri . romtlii re cind sechtmaini.<br />

3 Bidh accam a airisemh . bidh cnccam bhias a fogliar,<br />

icfait dáeine co meinic . dol on reilic don gobhal.<br />

Mulling cecinit.<br />

Gobhal.<br />

1 Mo muilendsa is geb dedáil . acht ni eirigh ni tuit aigi,<br />

fo lem gemadh urbadach . daigh bera berair cuicci.<br />

2 Goblan tuccus o Dubhglaiss . dom t[h]ig ar uaman<br />

tiuglibais,<br />

do snadhadh anma na n-uile . for slighidh ricliet^ rindmais,<br />

3 Gablan tuccus o Dubhglais . dom thigh ar uamhan<br />

tiughbais,<br />

saidhidh a cend fo tonna . troma fri fedha findmais.<br />

4 [p. 58] IN taidiusa tuccusa . tond bathais dar gach mudeind,<br />

nem da cech áen ros-imtigh . acht mad muilleoir an<br />

muilinn,<br />

5 Estem rem tegh n-airnaidhe . is gnath and gairm ro-cluinim,<br />

ace iarraidh fir imarchuir . ocus ni fáidh ra muilend.2<br />

leg. richid ^ igg_ muilinn<br />

Mo muilend.


30 Poems ascribed to S. Moling<br />

10.<br />

Mulling cecinit.<br />

1 Cellan cille Daimcinn duir . ro fidir run ricet i rain,<br />

i tiugnair in bethadh buain . mo chin mac Librain lain.<br />

2 He dobera commain dam .<br />

gebaidh m' abdhaine ni brecc . da<br />

is me ficfas commain do,<br />

bliadain dec ni bá go.<br />

3 Mo Silocc epscop ni brecc . ionmain Ultach garbh in gég,<br />

maircc ocean bidh fada a ail . i ttiubhra an sruith<br />

seinfhiacail.<br />

4 INd aenailidh dun ar ttriur . is aenbla lin dar ar cend,<br />

faidlifidh mo spirut col-luatli . ar taistel tuat[li] ocus cell.<br />

Cellan.<br />

5 Dorad a mliancbine damh . is mancbine a manacb ttend,<br />

dorattusa do ni guach . cummus mo tuath is mo cell.<br />

11.<br />

Mulling.<br />

1 Tangas cuccam o Choin Cruacan . dom<br />

Ceallán.<br />

cbill do cuingidh<br />

mo bidh,<br />

cett damh n-allta ra ced n-ellti . ni cor caillti risin righ.<br />

2 Biathadh longpuirt huaim do daighrigh . ni rad ngrip,<br />

maircc cos' ticfa maircc cos' tainic . maircc cos' rainic<br />

3 Biadh do each is idlmacul . dom<br />

mairg cos' ric.<br />

tellaig cen terca,<br />

faccbaim cen a tidhnacul . go brath do cloinn Con-cerca.<br />

leg. ricbid


Poems ascribed to S. Moling 31<br />

12.<br />

Mulling cecinit.<br />

1 Cecil righdamlina Raigne . caithfes mo biad mbnidhnech,<br />

nocha geblia rige . a tire go tuillmech.<br />

2 Ni mai cath na cathrae . riana gnuis ir-righiu,<br />

ni ba sás for sluaga . riana bás bo diglm.<br />

3 A coin is a ngille . a mair cen becc mine,<br />

[p. 59] methfait ar mo biudhsa . atbiursa nis righe.<br />

13.<br />

Mulling.<br />

Cech.<br />

1 Cech fer cloinne Conallaig . da raga rum can terba,<br />

noclia bia da genelaigh . acht sil Cairim a carta.<br />

2 Millfidher a sainemhlas . doficfat dighla gnatlia,<br />

teilccfidher an airecbas . o sain col-laithe mbratha.<br />

3 For clár chaitte a tigernass . atu-sa etir a treba,<br />

missi Mulling liberna . Linne moire nir cela.<br />

14.<br />

Mulling cecinit.<br />

Cech fer.<br />

1 Bennacht lem do Chiarraighibh . each be da lin,<br />

dobheirim bennacht aile . do Setna cona sil.<br />

2 Duthraccar do Chiarraighe . cidh or beith im ghlaic,<br />

ind flaith cona horcainglib . doratar don fraicc.<br />

3 Cech itche conriarat-somh . oramsa mon fraicc,<br />

cuccam-sa acht co tisat-somh . ros-bia forra in fraicc.<br />

4 IN fraic do Cenel Setna . isi rom-alt fam cedblaid,<br />

ro dilga Dia don fraic . ina nderna do dichmairc.


32 Poems ascribed to S. Moling<br />

5 Crist mac Muire ingine . cech maitli is é ro ellacht,<br />

mo matliair-siu ac Ciarraighe . dorattar doibh an bennaclit.<br />

15.<br />

Mulling cecinit.<br />

1 IS feta in t-airiughadh . is adobra ^ in rad,<br />

Bennacht.<br />

bid Mulling mo comainm-si . oniu co ti in brath.<br />

2 Ro bhennaclia Dia t'erlabra . do ghin cona li,<br />

in t-ainm sin doraidisiu . dorarngart Mobi.<br />

3 Bennacht Brenainn beobhriathraigh . danid ainm Mobi,<br />

fort clannaib fort comarba . bendacht Mheic De bl.<br />

4 Finan Cam dot bennachadh . etir meic is hiii,<br />

Michel uasal art chliu . do ti for cech cái.<br />

5 [p. 60] Tricha samaisci cech raind . ocus tricha muc forind,<br />

dusbert Aingid cona cloinn . dar cenn bennacht[an]<br />

6 Aes ochta nis-rucca . fuact na gorta,<br />

Mulling.<br />

ailim Crist feibh ro d-ellacht . mo bennacht for aes ochta.<br />

7 For Aingid go buan . mo bennacht co sir,<br />

cein maires orba an . ordan for a sil.<br />

8 For Aingid na morluacra . mo<br />

bennacht co meth,<br />

a clanna 'sa comarba . nir scarait re feth.<br />

16.<br />

Mulling cecinit.<br />

1 Féocháine mac Brain . go mbail is go mblat[h],<br />

bennacht Finain Cairn . for a cloind co brath.<br />

^ = adamra<br />

IS feta.


Poems ascribed to S. Moling 33<br />

2 Bithbennacht na naemh . for a cinedh caiu,<br />

bennacht Crist cen uaradh . ar sil mbuadach mBrain.<br />

3 A Isn Crist maic De . itche fir cech gleo,<br />

etir sunn is tall . a clann ni rab feo.<br />

17.<br />

Mulling.<br />

Feocaine.<br />

1 A Meic Muire it foirccl/cZke . maitli orda/ghe each,<br />

ro bet [for] slicht beunachtan . clann Ceallaigh co bratli.<br />

2 Ar Mulling doridhisi . coin bes talam tiii,<br />

ni rab sil fill in ciniudh-sa . etir meic is I'li.<br />

3 A Christ gor' bat forbartaigh . ni rabhat d' eis neirt,<br />

go rabat ind-ardleabaidh . a mna ocus a meic.<br />

A Me/c.<br />

1 BennacSt in Coimdedh do nimh . for ¥ia. Fergusa co mbail,<br />

for sil Mella Caich uas cech^ . bennacht go Mbrath ar<br />

, ^, .^^ sil mBrain.<br />

2 For clandaibh Ailell[a]^rd . for na tuirennaibh'^cur derg,<br />

'^^'^ " '<br />

"^^^"<br />

•<br />

for feraibh Fergusa Fail .larsain co sesceifn sal serg. -K%--^-«-3 )i<br />

co rucca leis da taigh . sécfi ifern' ar Tiennachtain.<br />

^''^"^'^ '<br />

, , Bendacht.<br />

1 ley. each<br />

"^<br />

''*<br />

j


34 Poems ascribed to S. Moling<br />

\.<br />

Mulling cecinit.<br />

1 Hua Briuin occom rianiccud<br />

as doibh dobheirimsi . talamh<br />

ocus nemb.<br />

2 Da n-icat mo Jijciyepulsa . is mo dlighed co mbaig;, ^"^<br />

. gmdimsi lao Tigherna<br />

Mo bheunacbt buan bitbsut[h]ain, . forra ceu a caiiV<br />

etir clercib caillecbaib .<br />

naclias-ti nach pla^<br />

ota<br />

sliabh, co traigl<br />

^ Bennacbt Mulling forrajsan . feib jaidlnmsi fein, .<br />

Ltna etir gormrtcaibh is goringbenaib . i roccus i ccein.^"^ '<br />

., \^'K 5 Etir laecliu is laecueasa . mo bennacbt co tiii, "• **!<br />

"<br />

0V^ 3*^^*^<br />

"^fe "'^'^ ^s ócnatu . etir liieic is búi. ,),^,. L--^^, ', .


Poems ascribed to S. Moling 35<br />

6 [p. 62] Labhraid mac Bresail Beolaigh . ri Laighen<br />

tucc inghen Dréada meic Buain .<br />

7 Grian banc[h]uive Raigne rain . ben<br />

Findabair ing'en Dreada .<br />

dona<br />

londbruth leomain,<br />

a himlibh geala Gabruain.<br />

righ Gabrai ocns<br />

Gabrain,<br />

righaibh rocaemha.<br />

8 Rucc Findabair mac u-angbaidh . do righ Laighen do<br />

ba heiside Deghadh m('ir . ba<br />

9 Dorad Findabhair a mac .<br />

Labraidh,<br />

mac meda co fledol.<br />

ar altrom cen imcomharc,<br />

i n-ucht a hathar mathar . is a cet[h]rar derbrathar.<br />

10 Dorighne an senathair seilb . ar a dhalta dál nach meirbh,<br />

atubair comadh do budh mac .<br />

cein bidh leo talamh<br />

tonnbalc.<br />

11 Go n-ebhairt mac rad gaela . nach e sud Daig mac Dreada,<br />

CO ro leth an t-ainm sin de . o macaibh ana Ossraighe.<br />

12 Acht sain o tat ina mbiu .<br />

nochan fuil da ndualus riu,<br />

acht firmac colla ocus ciiirp . Labradh a Laighin<br />

laechlnirc.<br />

13 Ceithri brathair a mathar . ropa dighlaim deghbrathar,<br />

gradh clothach comthend in rann . Mael fothaigh con-<br />

chenn coimt[h]enn.<br />

14 'Ar sain do rainn Draeda a tri . a orba 'sa innili,<br />

CO tard in trian roba mo . da inghin is da dhalto.<br />

15 Dorad na da trian aile . go fessabhair si sine,<br />

da macaibh as do bad déin . nír' bo roinn abbadh<br />

aimhreidh.<br />

16 IS amhlaidh sin ata in rann . on lo derignedh anall,<br />

ocus biaidh tria bithe sir . dilsi tairberta deigrigh.<br />

17 Tri meic rucct[h]a do Daigh dian . i ttir Concerca na cliar,<br />

timtach dergnus in triar tend . Finnchad<br />

Fergus is Cairell.<br />

3*


36 Poems ascribed to S. Moling<br />

18 Ceithre meic Deghadh fair . etir Slaine is Torachail,<br />

Erec, Aengus gol-lin baile . Eoghan,<br />

ocus Laeghaire.<br />

19 IS meabair lem linibli eland . cen imresain cen imroU,<br />

[p. 63] conidh ra Laighnib luadh ngle . dual Ua nDegadh<br />

20 Mulling ro ling Lnacair loir . mac<br />

Ossairge.<br />

Faelain d' Uibh<br />

Deghadh moir,<br />

data no bith ar bith bras . is aca frith an t-eolas.<br />

21 IS dochaiti conidh fir . uair is e Mulling ro scribh,<br />

da mbeith Muicin Maighne ifus . aderadh ni himarbws.<br />

22 IS mebhar leo co leire . ra Scuithin 'sra Mac céle,<br />

ra hepscop Colmain caidh . 'sra Fidlin mac Irlamain.<br />

23 Hi fiadhnaisi in tseisir naemh . nocha n-é so in senclms<br />

saebh,<br />

ni Ml dual a sé na de . ic Uibh Deghadh Osraighe.<br />

24 Dunchad eolach ard a blad . ollamh Erenn is Alban,<br />

airecht buan go ngaibh gela . is do dual na ndeghDegha.<br />

Hua.<br />

In marg. Dunchad mac Braonain epscoj) Cille dara<br />

d' ecc 927, Dunchad dalta Diarmíída, epscop saoi 7 oUam<br />

Osra/i/e, d' ecc 971. Dunchad ua Cedfada, andara sruith-<br />

senoir ro baoi a niocht a martar Laigen d' ecc 1082.<br />

1 Uamhain Gall tainic Mulling . da raibe tes ina chill,<br />

go ro raind a liubra a tri . da tesarccain fo^ca^mhli.


Poems ascribed to S. Moling 37<br />

2 Da ttrian a leabhar go mblaidh . ros-tucc •S-tU( d'Aengns U,^<br />

, , /, , ,<br />

'<br />

. T , . 1 Laimhiodham,<br />

"^dos-fucc sidhe i nDeirc (Ferna . co ros-baitea a :•-•--<<br />

^ ^^é^^ ndeHgiaelbhir<br />

3 On naimh risa tartais taob . ticfaidher rit acht cidh saebh,<br />

flaiti firluinde rut de . bar firbrninnibh do bhaile.<br />

4 Lor sain bndhesta a Mulling . a clerigh an chrabaidli<br />

grind,<br />

ar do cátaidh ag Dia dil . na faccaibh do mhallachtain.<br />

5 Ni lenab ass ni bus mo .<br />

nocha n-eber imargó,<br />

raghatsa dom thigli mar tu . maithfettsa duit mo liubhru.<br />

6 Doghenam aentaidli co mblaidh .<br />

a Mulling ar<br />

Laimhiodhan,<br />

gan duilghe ra Dia ndelblida . bidli ar cuibhdhi<br />

7 Dogenam aentaidh imne .<br />

coimhfedhma.<br />

meisi is tusa ar bhrathairsi,<br />

meraidh-side co brat[h] mbretli . bidh í an aenta<br />

airmittnech.<br />

8 Dobherainn comliairle cain . duit a Mulling naoimh-<br />

cleirigh,<br />

[p. 64] CO na dernta feirec fathaig . ra hAengus rat<br />

firbhrathair.<br />

9 As meisi do brathair fein . i foccus ind-eitircéin,<br />

im firgerait sunn co se . eregat rat sochraitte.<br />

10 Da ttiseat riot tiar no tair . madh<br />

olc tiad ona rioghuibh,<br />

toghmait iar ngris is lar ngail . ragmait ar ndis da<br />

dioghuil.<br />

11 Dobeirim mo breithir de . cecli mac righ not-airccfe,<br />

co mbersa i ttegh ndiamair ndil . ni bia hliadain 'na<br />

bethaigh.


38 Poems ascribed to S. Moling<br />

12 Gidh scriptuir bes go ma secht . in cecli cill ocus cleircect,<br />

mo bias na gradaib do cell . os feraibh ana Eirenn.<br />

13 Gidh badhadli bes ar gach cill . cen crabudh cen<br />

croissfigliill,<br />

ni fell ar fath na mbia de . bidli ferr acacli do baile.<br />

14 Bidh cathair ataigh do cell . bidb dittiu d' feraib Erenn,<br />

bidb snadhadh doibh imalle . bidh crábnd bidh comairce.<br />

15 IS bidh tegli n-aidhedh do each . ar cind Gall is<br />

Gáidel nguáth,<br />

cen pudhar is cen teidra tend . acht Inbliar ocus leighend.<br />

16 Fáccbaim faccbail aile deit . aisneis an ni so ocus creid,<br />

bidh sen sluaghach ro lin la . bidh buadach do comarba.<br />

17 Ar ndenamh do gnimraid glain . ar mbeith co fada i<br />

mbethaid,<br />

faccbaimsi each cuird ni cle . fer th' uird docum<br />

fochraice,<br />

18 Aen-trian a leabar "cena . riiccthaI uadff^go uadh'>o mac Era, Ci- aJ^'Í<br />

conos tucc mac Era an .<br />

oa<br />

lesuccud do Ruadhan. ' •' ;<br />

19 Tuccta na linbhair ile . do Mulling il-laimh cleirigh,<br />

mac Era cen gigil . cena gusm aenlitir.<br />

20 Tucc Mulling breithir co mbuaidh .<br />

cen crich cena co brat[h] mban .<br />

do mhac Era 'na<br />

chill tuaid,<br />

o mac Era is co<br />

Ruadhan.<br />

21 Arsin ticc Mulling a tuaid . ó Maighin Muinci Magruaidh,<br />

as maircc do robeir robad . a eccla 'sa imomhan.<br />

Uám.


Poems ascribed to S. Moling 39<br />

22.<br />

[p. 65] Mulling cecinit.<br />

1 Disert mBrecain sunn istleiph . ionmain locan builidli<br />

blaith,<br />

cid maith ann do cleircibli cell . is secht ferr ann do<br />

mnaibh.<br />

2 Meisi Mulling o Lind moir . im scith im smith im senoir,<br />

im tuirsech o bheind i mbeind . etir goban 'sa geibeind.<br />

3 Ra taebh sett . ra taeb cecli bidli nocha brecc,<br />

is e mo dighbail iar fir . secht fichit isi sé cét.<br />

4 Tainic sunn do muintir Dé .<br />

caillech gelbhan glan a Hi,<br />

nochan fettar ciasa run . fa mesa dun ina di.<br />

23.<br />

Colum cille cecinit.<br />

Disertan.<br />

1 Tegh Mulling meic Faolain . meic Feradaigh Find,<br />

ticfa a anam biaidh a am . each da manur aith a rind,<br />

dith ar finib ferann fas . is e fas fogebhtair ind.<br />

2 Saidfidh a tuata ar Mulling . ma<br />

cert ngrind ma cill<br />

liac seel,<br />

millfit a chomairge caidh . rosbera fo thraigh go tren,<br />

coccad bo ar breti a mbuar .<br />

teirce da slnagh imat dér.<br />

3 Gaitt a dlighidh ar Mulling . ro mill Eochaid dinim<br />

fuair a doehar dol re mbaigh .<br />

sneidh,<br />

ro ben an dail ar<br />

Uaibh Neill,<br />

cindiudh senaidh iad ro geall . ros-bera in glend gan<br />

' leg. ecus<br />

a reir.


'10 Poems ascribed to S. Moling<br />

4 Seckran ar uaimdibh Mulling . bás do rinn digli dhib dál,<br />

docra ocus dogru dur . cul re soghra snimh nach samh,<br />

faemadh a earbarta méth clann . ceim re hall tuitim i ffau.<br />

5 Ticfait fir Cualann atuaidli . forccla a slúaigh co Tegh<br />

Mulling,<br />

uinge d' or dobeir cech fer . ar a tegh do leigen ind,<br />

sin amach co brath mbend .<br />

24.<br />

Mulling cecinit.<br />

A raeic madatt buan . ni mad cin do cri,<br />

ferr isa ferr Tegh Mulling.<br />

ro clninfe mor nuall . tren is truagh cen ni.<br />

[p. 66] 01c an leth rotla . ar in doman ce,<br />

dia cara do cri . bid olc ragha de.<br />

Bid garba na glaca . notgebhat tria mebhail,<br />

Tegli.<br />

glac talman buan bitliseng . glac ifirn glac demain.<br />

Na breithemhain berait . gubhretha for daoinibh,<br />

a meic ni bat sni . a n-iii ni bat máinigh.<br />

Cleirigh cecha cille . eol damsa in dodénat,<br />

bidh echtrainn a n-inne . ra cech maith atbelat.<br />

Na cleirigh na croimcinn . eol damhsa il-leth tiagait,<br />

laifidher i tteinidh . co deimin la Fiadhait.<br />

ISan tseisedh aimsir . is ann ticfaitt amlaidh,<br />

ni bia gradh a einigh . ag<br />

duine for talmain.<br />

Ro sia cliar cech cleithe . do tigh cech firenaigh,<br />

bidh dith ar cech fine . dogne<br />

buaid cleirigh.<br />

Achucan bid fada . biaitt Goill ic a fogail,<br />

a choluim cen temel . co ti deiredh domhain.


Poems ascribed to S. Moling 4<br />

10 Ticfait Gain is geinte . gebhait in cech cathraigh,<br />

airccfitt amar bhagliaim . Araind<br />

n-alainn n-ethraigh.<br />

11 Co tora in dos dittin . nos geba tre crabadh,<br />

cech long rasmbia a bara . ni ragha cen badhad.<br />

12 IS do sin dobertar . i nAraind go nglaine,<br />

dár tacmang a riged . ar inad cech toighe.<br />

13 Ni bia traig cen tatcor . uiscce ocus eiscc ingnaid,<br />

ni bia tegh fo croma .<br />

cen buar loma lindglain.<br />

14 Frossa mine mela . ferfait ar na lecaib,<br />

caiscc moir cech maitin . co féil Poil is Pettair.<br />

15 feil Pettair co samhain .<br />

bat Ian rain is rinde . do<br />

ferfaitt frossa banda,<br />

thaoibh cecha haille.<br />

16 [p. 67] Pia lind ticfa golgrain . a hacion 'sa hinghen,<br />

as dibh-sain bas lomnan .<br />

o nir co hiuber.<br />

17 Cen creich is cen coibdin . dar rnuir is dar mallcladh,<br />

bidh iat sain a hangin . a angil sa hanfaid.<br />

18 INun cill nos-mille .<br />

laifider i fat,<br />

ni bu ri na fiaith . cia táir maith in mac. A.<br />

19 Maircc costora in ri . dia ngab talam tart,<br />

cnaifes Araind n-ain . gebhus cain a pairt,i<br />

cnma lem amain . uair ni tair mo mac.<br />

leg. part<br />

A meic.<br />

1


42 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

From 23. N. 10 (B. I. A.), pp. 39ff.<br />

collated icith Rmvlinson<br />

B. 512, fo. 109 a if'. (B) and Harleian 5280 (H).<br />

1. [Ajurard • Mac Coissi^ arainic^ in n-airec menman-sa<br />

do chinel ^ Eogain maic Neill iarna indrad co hinndlightech<br />

'-><br />

i cinaith Muiredaigh<br />

maic Eogain do guin do , co n-<br />

airnecht ^ '' inndliged friss, co rucsat a bau ^ ocus a eocba<br />

ocus a seota ocus gur airgsed a dun feisin'^ .i. Clartha. c^-^<br />

Ni rolamair iarom Mac Goissi iarmoraclit no innsaighidli<br />

^^^ a xruidli forra ar omon a n-osnuidhe ocus a mallachtan,<br />

úáir ba éomalta ocus ba fer bithchotaig 9 doiu he. Conidh<br />

edh airec menman arainic in 'o seel feigli forsgaithi-si do<br />

^enam tre" glosnaithe fileta, co ro tincaitis he don gniom^'^<br />

iiaipm^ch etuailngech dorighensat '^ fris.<br />

2. Luidh-sen'^ fecht n-ann iar suidhiu do chuairt'^<br />

teghlaig CO a tiagherna i6 co Donmald mac Muircertaigh<br />

maic Neill i"* co righ Temrach. Pai- sen iarom ina tigh lighi<br />

for a chionn-sium '^ matan moch ria n-eirghi 7 ferftiis failti<br />

friss. Frissgart iarom Mac Coissi in failti flaitemhda hi-sin.<br />

larmifochti^ in rig;^ scéla do-sum iar tairisiem."-'^ Isbert<br />

som fri sodhain rocualq scela mora, ar batar mebra<br />

laisium coimgneda ocus sceoil ocus sencliúsa ocus gabala<br />

Erenn do neoch forcaomnacair dibh chetgaphail Erenn^i<br />

1 Irard J? ^ Coisi B H * arrainic B • ceneoj<br />

i^lw^w<br />

-- ciniul H ciuaid B ^ om. BH ' bu ii » feiáhé ít'<br />

» bithcoticc ti '" A B " tria B " gnioph H<br />

'^ dorigensaid B '' ^'•'<br />

sium iarom B dochum a B<br />

'* tigerna B '' »** mac Aodhu add. H andsom B<br />

'9 '-" iarmifoacht B iarmofoacht H tairisim B tairisium H<br />

'•^'<br />

do ueocli — Erenn ovi. B


, ^»?wl^<br />

Airec Menmaii Uraird Maic Coisse 4o<br />

iar ndilinn cusin n-aimsir sin a mbiti feisne. Isbert iarom<br />

in ri ara n-innisiodh do ni dona scelaibh scoitegda ' sin,<br />

ar ropdar mebhra laiss iat. Isbert som frisin i'i[g]:<br />

' Dogoa-si ',- ol se, ' do togha do primsceluiph Erenn ocus<br />

cidh be seel dibh dogóa' adfiassar-sa duit'. Isbert in<br />

righ frissinm in tiuphrad* a rogha ndo. 'Dpber em', ol<br />

eisidhe, ' acnt ^ tuirim-si dun anmanna na ^ sceul sin at<br />

mebra Iat, co feasamar'' iar siuidliiu cid seel dibli dogoafam^<br />

do faisneis diiin.' i<br />

3. Gonad larom roairmistí^í^r anmanna coimgline 7 prim- .<br />

nErenn do neocli dibli Ijatar mebra i^ ndo do l^d^ -^<br />

^^ radii 11, CO n-epert: 'Cid gpathscela Herenn bus maith Iat, v»>^<br />

»-"<br />

i^^atfiasar-''^ sa duit AM «ergliglii Conculaind J^, Tromdam ^<br />

Kchach Aireman '^^ Seel Uath Ecailsi, Gabail'^int Sidhe,<br />

^ u4f<br />

^^'^J^ify Aisijngi in Maic Oig, Tain Bo Cuailngni, Cupar in Da<br />

Istucadlia, Lorigias nUlad, dpngalai^ Conaild Cernaigh,<br />

'<br />

f- Cathbuadha Conl-oi, Caíadlígleo Cethirni", Mellgleo Iliach, ^'^^<br />

*^'vi Fiacalgleo Finntain'», Alrecar nAradb, Brisí'ecli Moighi >»<br />

«^'i't^'^'^<br />

Murtlieimne, Imslighi Glennamnach 20, in Cath for Gairich ,<br />

ocus I^gairicL, Us 21 in Dui^Chuailngne dia thir, DamghaL^'^O '<br />

ina Tarbli a Tarbda22, Tocliustal nUlad, Fer-^uitrec?<br />

Medhba, Mesca Ulad, Boithreim Ulad, Forbuis23 bFer<br />

1 scotecdaib B scoiteccoib H ^ toga JB dogoso H<br />

3 doghu H " ar tibred B in dtiobradh H ^ acht om. H<br />

* ina ii ' cu bfesamar H * togfamait B dogofum H<br />

* ocus primscela BH '" mebair B 1» doradha BH<br />

»2 attfisnr H '^ oighid Coiicnlaind add. BH '* Serglighi<br />

C. om. B ''' Airemaiu II '« Congalo H ^' Cetharn H<br />

'» Findtai H 1» Muidhe // »" iiGleandamhuac Jl ^' Au3<br />

B luBS // ^'^ a Tarbgae B om. H " Forfeia H<br />

^


44 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

bFalgac, Toicheim inanvBuidhen ', Aivne Finghin, Scela<br />

Alaxandair maic Pilip^ ac gabail righi ocus imperichta in<br />

domain.<br />

4. 'Mad ferr lat, atfiasar-sa duit na tanadha .i. Tain<br />

Bo Cuailngne, Tain Bo Fraich^, Tain Bo Uegamah/, Tain<br />

Bo Regamne. Mad ferr lat, atfiasar-sa duit na hechtradha<br />

.i. Eclitra Brain maic Febail, Eclitra Fergnssa maic Lete,<br />

Eclitra Nero maic Niatai/?, Eclitra Oengusae maic Fergusa<br />

Finn, Eclitra Cliouculaind , Eclitra Clirimtlioinn Niad Nair,<br />

Echtra Cliuiun (Jhetcliatjiaifi, Echtra Airt maic Cnind *,<br />

itcliatlif<br />

• • m d 1 Echtra Muircliertaig' maicp liErco, Echtra Chorbmaic «i<br />

Chuinn^. Mad ferr lat, atiiasar-sae dnit na cuimperto .i.<br />

Coiinpert Conchobair, Coimpert Conculaind, Coimpert Conaill<br />

Chernaig, Coimpert Cheltchair maic Uithechair, Compert<br />

Chorbmaic hui Cuind.<br />

5. ' Mad ferr lat ", atfiassor-sae deit dono primchatho<br />

Herenn .i. Cath Moige Tuired, Cath Cind Fheurot", Cath<br />

Moigi hitho 8, Cath Moigi Mucromae , Cath Cilli Omaide ",<br />

Cath Aichli, Cath Di^iphchomair, Cath Fre^^nn. Mad<br />

ferr lat na 'togííía^ dq^innisin^o duit .i. Togail Traei, Togail<br />

Di p, Togai l iji_^Tuir, Togail Larisa, Togail Elcluaidhi,!<br />

Togail Duin Aengusa, Togail Brpidne Da Derga, Togail<br />

Bruidne Da Choga, Togail Bruidne Belcon Breifne, Togail<br />

Bruidne Dáthi. ,,/y^ ,<br />

* hi Slemain add. B * chaich add. E ^ Tain Bo Darti<br />

no Tain Bo Dartada add. li Tain Bo Dartada H * maic<br />

Chuind om. H ^ Echtra Chorbmaic—Chuinn om. RH " domo<br />

add. BH ' Abrat B Feabrat H « hitha B hlthe H<br />

» Osnada 7? hOsnadha 11<br />

togla H<br />

'" do indis B atfiasur sa duit na


Menmau Urairrl Maic Coisse 45<br />

Siirec<br />

ten- lat dano ', atfiasar-sa duit na fesa^ .i.<br />

ricrenn, Feis Tighi Monduirn, Feis Tighi<br />

Tighi Caire, Feis Tighi Gnoain 3, Feis Tighi<br />

Tighi Melladhain*. Mad ferr let, atfiasar-sa<br />

duit dona 5 biiilibh " .i. Buili in Scail, Bnili BncÍ5e, Buili<br />

Bic maic De, Buili Cimbaoith Fatha, Buili Mochuda. Madh<br />

fearr let, atfiasar-^sa duit na tochmárcaS .i. Tocmare'<br />

Eimiri^ la 10 Coinculaind, Tocmarc Aillbhe ingin^ Cormaic"<br />

la Finn '2. Mad ferr lat, atfiasar-sa deit na haitnigh'^ .i.<br />

Aithe Blathnaiti ingine Puill ''' maic Fidhaigh la Coin-<br />

culaind, Aithi Graine ingine Corbmaic la^^ Diarmuid ua<br />

nDuibne, Aithi Mairi la^^ DupUruis, Aithi Ruithceirne '6<br />

la 15 Guana mac Cailcin, Aithi Eire ingine Loairn^" la i^<br />

Muredach mac Eogain, Aithi Dighe la'^ Ladhgnen , Aithi<br />

mna Oililla maic Eogain la'^ Fothadh Canann. Mad ferr<br />

lat toghla .i. Treochair Tighe Lir ocus Tuinighe Tighe'**<br />

Buirich, Smutgal Tighe Dumai-', Deochair"^* Tighe Cathbad,<br />

Togail Tighi nEchadha, Togail Bruighne Briain maic<br />

Briuin, Togail Bruighne Udili.21<br />

7. Mad ferr lat 22 tomadmond ocus fisi ocus serca<br />

ocus sluag/f? ocus tochomladha .i. Tomaidm Lacha hEchach,<br />

* dano oni. EH ^ dona fessaib R ^ Fess tigi Gnen fess<br />

Gnoain R " Melladhan R ^ dinibh H " bailib R<br />

' atfessor R ^ Tochmárc Edaine add. R » nEmiri R<br />

1» do R 11 hUi Cuind add. R ^^ ua mBaiscne add. R<br />

" instead of Mad ferr — haithigh R has Aitheda dano ^* in-<br />

gine Mind H ^^ n R Te H ^^ Suithcherne H " Loairne<br />

R 18 tighe ovi. H i^ Dumha "h ^" Deoair H 21 Ua<br />

Dili H Mad ferr lat toghla — Udili om. R " atfiasar-sa duit<br />

add. H


X<br />

46 Airec Menman Uraird Maic Coisse / /<br />

Tomaidm Logha hErne, Toniaidm Bri, Fis Mria Nem^cZ,<br />

Ji- %íÁXj- Fis Concobair, Fis Chuind Cetcathaigh .i. Baili in Scail,<br />

A^t, \ —:>. Fis Fursa^ Searc Cailligi Berre' do Fotha[d] Canainde, Sere<br />

^ . Crede '^ do Canann mac Gartnain, ^^A^iP<br />

I^i^li*^ Lacho do<br />

Mongan, Sere Goriilaithi do NiaJljGlundupli. Sluagid<br />

} llii~^P<br />

^^lUvV--^ ^'^^^'^^Wiago .i. SLaagad Ugaine Moir^K hj^l, Sluagad Dathi co<br />

fnr-') * Slial^ nElpR, Sluagad Neill maie EchachcoMuir n-Igt,<br />

^ a^ — Sluagad FiachnaS maie Baotain co Dun^uairi i Saxanaibh<br />

primsluagid Erenn olchena. Tocliomladb Partbalain eo<br />

Herinn, Toebomladb Nemid co •* Ilerinn, Toebomladh Fer ^<br />

mBolg CO Herinn, Tochomjadh Tuaithi De Danann go<br />

Herinn, Toebomladh Miledb maie Bili co bEspainJ^<br />

.Tacbpmladh Mac Mili a bEspain co Herinn,, Tocbomladli'<br />

•Cruitbnecb a Traeia co Herinn oens a nAtbtocnomladb a<br />

Heirinn co hAlbain, Toebomladh Loingsi Fergussa a<br />

hUllta', Toebomladh Muscride di Maig Uregb», Toebom-<br />

ladh na nDeissi a Temraigh, Toebomladh Clainni * Echach<br />

Mugmedboin a Midbi, Toebomladh Céin a Caisil, Toebom-<br />

f^f^^\^<br />

ladh Dalriata a hAlbain ocus ani'o robort arfl//e einedba , ^^<br />

imdbai» fo Erinn archena'2. , ^i 'AcíaUuA' !<br />

8. 'Ma 13 ferr lat •* dano orcne .i. Orgain Maighi Ce<br />

la í^ Galo 16 mac Fephail, Orgain Atha bAi, Orgain Duin<br />

Dnbglaisi, Orgain Dinn Rig, Orgain Atho Cliatb, Orgain<br />

' Berrae E « Cridi H Credi K » Fiachnai B, Fiachnae R<br />

* docum J? ^ bFer if * co Heirinu no co hEspain II<br />

' ** hUUtoib K Breogain R Bregoin B. ^ clainne R<br />

cloinne H >" inni R andi H " ^'^ cinedae imdae H archena<br />

om. R 13 mad RH '* itfiasor-sa add. H '^ la om. R<br />

'» Galae //


o'!<br />

*^<br />

»<br />

Airec Memnaiu Uraird Maic Coisse<br />

Dune Delgon 1, Orgam Donain^ Egai, Orgain Maic Datho,<br />

Orgain Maic Mághacli, Orgain Sidae Nento ^, Orgain Srathae<br />

^uado *, Orgain Slebi Soilgech, Orgain Tuir Conaing,<br />

Orgain Oilig "^ for J^fitmac Indoi^ Orgain Belchon Brefne,<br />

Orgain Coirpri Cfundchait for shoerchlannaib Erend ', Orgain<br />

Echach for a macoibh, Orgain Cailli Conaill, Orgain Katho<br />

Rigbaird », Orgain Ratho Ruis Guill, Orgain Raího Tnaglii,<br />

Orgain Rathi Tuasle ^, Orgain Ratha Tobachta, Orgain<br />

Ratha Timcell, Orgain Ratha Cuinge, Orgain Ratlia<br />

Cuillenn, Orgain Ratha Cruachan, Orgain Cathracli<br />

Boirche, Orgain Ratha Blae, Orgain Ratha Guale ^o, Orgain<br />

Ratha Uilne, Orgain Ratha Nais, Orgain Benece •', Orgain<br />

Ratha Granaird, Orgain Ratha Buirig^^^ Secht Orcain '^<br />

Lindais, Orgain Duin Sobairc[h]e, Orgain Duin Cearmna,<br />

Orgain Duin •* Bolg, Orgain Duin Bice, Orgain Duin Binne,<br />

'Orgain Cathrach Conroi, Orgain Caihrach Mail Mill-<br />

scothaighis maic Anma Airmitin'^ maic Sochoisc '^ Sochuide<br />

maic Ollaman Airc[h]etail maic Dana Dligedaig maic<br />

Lugdach 18 Illdanaigh maic Rua^s Rofesai^<br />

m Spirdai Naimb^o Aithar^i sceo Maic,'<br />

doral Mac Coisi do fein ar duaithniughud "--<br />

.1. Maol Milscothach .i. milisbriathrach ^^ innsin, uair scoth<br />

1 Delga B ^ Dondain B Dondan H ^ Nenntan B<br />

" Sratha Sluagha BH » Eilig H ^ Mac Indoi om. B<br />

' for — Erend om. B « Ricchbard H ^ Tuaisli B " Gualae<br />

B Guala H " Beinnece B Bindece H ^^ Burich B<br />

" nOrgain H " Duin otn. H ^^ cathrach Maoilscothaig H<br />

1« Airmiten BH " Sofhis B '» Luighdech H i^ Euaidh<br />

BH 20 gpiruta naim J? Spiorata naoim H '^ Athair BH<br />

2* '' duachniugad dua<br />

^s ^*^ B shloinnti B shloinnte H Milscothach<br />

om/ om/lTt<br />

railisbriathrach om. B<br />

-. tl/<br />

47<br />

maic. Creidme<br />

Ar ba he ainm<br />

'<br />

4^;L>


J/3u^<br />

48 Airec Meumau Uiaird Maic Coisse<br />

briathar ocus scoth ihnsce isinn Gaidelg, milscothach iarom<br />

.i. milisbriathrach innsin. Conid ' annsin tra frissrogart<br />

in 2 ri dosom co n-epert friss: 'lndisifcL'^ dun'"*, ol se^,<br />

' an II scel sin , or ni chualamuir ^ riam he '. Gonad iarsin<br />

tra do 7 mdís Mac Coisi an sceul-sai sios don righ. Corp<br />

in sceoil 'sianna. Finit don cheannphort.*<br />

9. 'Ro ort^ em', ol Mac Coisi,!" 'a chathair for Moel<br />

Milscothach mac Anmai Airmetin" maic Socoisci2 Sochaidiu<br />

maic Oldoman Aircetail, maic Danu''^ Dligedaigh maic<br />

Lugdach IUdanaig maic Ruaid Ro-fesa, maic Credme an<br />

Spirdai Naoib i^ Athar sceu Maic. lar nguin Muiredaigh i""<br />

maic Airech i^ Aird Fedai i'' maic Mara Mogathaigh for<br />

saigtibis saoibrechtae for fedaib forbaisi.commidairlS boi^»<br />

Morann Moinmacv Cen cor uho Morann Muin mac side?!<br />

asraracht a intmecht ngallravV/thi ocus cosaiti22 ocus com-<br />

slaintiu22 fri-'sluagu saerceniuiPs slontoth^í o rogenair<br />

for Temra25 for' Anga tra ba rucíit ruip, rop foluch<br />

ba ceand morJ3enu26 im2'' mor foichean, ba hadud n-aird-28<br />

grise fo fidnaig2í» n-uarerraig3o Marta^i mis, co mbo<br />

1 Gonadh H * ind E ^ inuig jj jn^ig jj 4 dauann H<br />

^ or se H om. E « chualamar EH ' ro EE « Finit<br />

don cheannphort om. EH. E has Corp sceoil sisana budesta<br />

amal atbert Hhas Corp s. s. budesta * ro hort E ^° ol — Coisi<br />

om. E " Anma Airmitten E Auma Airmeden H " Coisc<br />

EH 13 pana EH "* Spiruta naim E Spirda noib H<br />

IS-Meraithig E Merataigh H '« Airig E " Feda E<br />

'« saitbthibh E i^ conmidmr E ^o ij^ E bui H ^i Cen—<br />

side om. E " om. E " saercineoil H saeircheneoil E<br />

^" slondad E slonnat H " ar Temra E ^' im mor cend E<br />

" a ií 28 mar E «^ foindnaig E foidhnaig H so f^air<br />

Jl 31 Martai H


crib<br />

Áirec Menman Uraird Maic/<br />

1 coimeirge bionadh clarogenar nat riam<br />

im^ressa coicriche^ 'coir na cert?^<br />

^Mr^<br />

10. 'Roselt tra for Mael Milscothach anní sin.a n-uaill<br />

ocus a n- amain si ocus a n-irdarcus na nmintiri sin, a<br />

ndeine ocus a tairphthige ocus a ndetlatus, a cruas ocus<br />

a ngairge, a nert ocus a nith ocus a n-amainsi na^<br />

muintire dorochtator.* Co roetsatar^ do Mael Milscothach<br />

a sessilbhe imechtrach o chathraig fessin sechtair et iar<br />

teclam^ na'^ sessilbi imechtraighi sin^ ba hand conacartha<br />

doiu a gcomairli dus cid dogendaiss^ imio orgain na'i<br />

cathrach ocus a toghail. Et batar he anmanda 12 na'3<br />

gcomairl«7/íí sin .i.^iumusach mac Fordinge^ Forranach<br />

mac Forecne, , Ogo Dr*fch mac ^^^}}jl^,^S^^^^'^^ 2i3£t«^°'<br />

mac. pi'gchdalof Manradh arrmac<br />

. ^igmmai6^ Mionaigi[d] mac Mintelaig,<br />

""<br />

Trentarraim<br />

raing mac<br />

^'''**'*'5|o^cT[iTa, SantacHan mac Sneidhriaghki, Ainbfesach Ainbfesac' mac<br />

Beccealuis in faidh boi aca ar in conair sin.<br />

11. 'Is annsin tra iarmifochtatar i'' inn oig do Ain-<br />

bfesach mac Beceoluis dus cidh ^^ rombiad doiui^ don<br />

orgain. Conadh annsin asrupart Ainbfesach mac Beceoluis<br />

friuu nach fitir^o a chuphus for 21 bith cidh nobiadh^i<br />

^ Cv^v- i -<br />

* thrait B so also H, hut corrected above line to crib<br />

2 am. B ^ inua B * doroachtar B ^ roethsatar B<br />

* teclamad H ' ina H * chathraig — imechtraighi sin<br />

om. B 9 dogeutais H '" iud B slu H " inna B '* anmand<br />

B " ina ii in jR " Indili BH '^ Tuscurnthech BH<br />

1« Mignamai H " iarmifoachtar B iarmofoachtatar H<br />

'® dogendais no cid add. B ^^ d.e B ^' coiinach fitiV B<br />

•'' ''•' fider H ar HB rombiadh H<br />

4


50 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

doib '<br />

(louii orgain. ' Rofetar-sa 2 daoib '<br />

3 , ol Nel mac<br />

Laicli Lasama/)i\ na nibiad'* don orp-ain-si. Fuairfecii<br />

inghen tSolnitliick ^ a muimi-sidbe et Enecu mac Eneclainn<br />

a aiti.6 'Beitit', 7 ol se, ' gruaidhe derga de a ndalaibh<br />

ocus dunadiiaib. Beitit* flaitbe ocus ecailsi for iarraidb<br />

I __naJ-Ji0ÍJi^gfte^^^^eiti^^ for a lurg. Piad n<br />

imniidbeab ocus imaoradi^ ii>ailte'3 ocus n-anradb ara<br />

1- bimradhugb na boirgne.'* Atresat rigb ocns rigfile[d] ocus<br />

rigbbbaird/ iman prgain-si' ol Nel, mac Laicb Lasamain/ y<br />

friu. 'Di'a ndcrLpJia '^^tra ,mu cbomairli-si, iii^bjjjrfaitne ind<br />

orgain-si.' 'Ni dingentar fort-sa si', ol Sauntacban mac<br />

Sneidbriagbla ocus ol Acc^ra^b mac Indili, ' acbt iurthar<br />

12. larsin tra dolotar ina curaidh ocus na catbmilid<br />

1 n-aoncomairli !'• fo aonsciatb d orgain iji^, catbracb. Is<br />

ann roboi '"'<br />

Eicsi '* ilgradbach ingben Dana isin catbraig<br />

ar a cbind.'^ Og cloistin ti-^iimgrellia 20 na cb'uradn 21<br />

ocus na gcatbmiledb ocus na laitb ngaile disidbe docbum<br />

na catbracb doluidb- 22 sidb^ for mullac]i na patbracb. i 1<br />

mboi-3 d'aCallaim na n-og, ar doruimen Ecsi na saraigfatbe^*<br />

ieocK<br />

' om. B 2 rofedar H ^ duib i? * mbia BH<br />

5 Soluithich EH « oide H ' beitid B bedit H » betid<br />

B 9 inna B '' filedba H " biaid EH " imruidath<br />

ocus imfuarad H " nalti B '< Here B and H add: Tuilifid<br />

(toillfit H) mallacbtaiu socbaidi itir truagb ocus tbreu ind<br />

orgain-si '-^ nderuta BH '^ inna córaidb ocus inna chomarli<br />

> E, an curaid ocus an catbmilid a n-encomairle H " bai B<br />

robui H 18 j^cse B Ecsi H i» ar cind an tsluaig E ara<br />

cionn H ^o tromgremtha B 21 corad EH 2» doUuidb H<br />

2^ an tighi ambái B an tigbe ambui H ^* saraigfea E saraigfithea<br />

G<br />

- H.i*>rí>-<br />

(9LÍ)


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

iagn tech i mboi. . J^ annsin rogesestar in druaghi geim<br />

n-a!iclithidhe2 n-uaclialda^ resna hogaib aodechatari dochum<br />

na cathracli, co n-epert Ecsi ilgradach fnu:^<br />

13. 'Cia hiachtadh n-uathmur n-anbhfeta?, andso ^ , j ^^e/<br />

ocus cia lasa ndentarV' Ar ni ba * hadhas disidhe amal<br />

'^<br />

^vr»>^',/ jronga]]ili V liidliná ocus a' híp£riiicns ^ ocus a"'lieci;aideclit i'^<br />

^"^ ' an anGfeiciiii mov sin do cliloistin 12 iua cat&'ai^h.i^ __^ .^^-Jtu^<br />

1^^<br />

Coijadli annsin rofrecart-sidbe^, in ^i fer^ lapártha lain ina<br />

cbnaire .i. Fonaithecli mac Dián-aithisc maic Fodalguiph is<br />

maic EtecWa^^ Innili maic Grista Duine^'' indingne<br />

cairdes IS dosidhe fri hEicsi n-ilgradaigh, co n-epert-sidhe:<br />

'Inti geisis in geim-si,i^ ni leis t'acallaim, acht lem-sa,<br />

ar20 is me is fer laburtlia lain ina conaire'. ' Cest áidm\<br />

or 21 Ecsi, 'oir is tusa is fer labliartlia lain ina conaire,^^<br />

^sneid aamli-sa anmllniia''-^ na.^^ laim^s ngaile ocus na<br />

gcuradh ocus na gcathmiledh domriacbtaclar -'^ com^ca-^"'""<br />

tbraigh.' Conadh annsin atcuaidh Fonaithach mac Dian-<br />

aithisc'-" tre glósnaithi fileta^» do Eicsi ilgradhaigh an-<br />

manna forsgaithi 29 na gcathmile[d] doriachtatar in gca-<br />

thraigso ecus batar e a n-anmann-sidhe:<br />

1 arúth BH ^ n-aichthigi B n-aichthige H ' n-uachalla<br />

B " om. B 5 !•„ jj 6 uanféta BH ' or si add. B<br />

ol si if * fu ii pu ii ^ a idna ocus a iudracus B<br />

10 om. '» B anfhéth ^^ B cloisdeu H '^ catraich B<br />

1" om. H 15 Odolguil B Odalguib H " Edechta BR<br />

1' Dune '» B cairdesa BH '» or se add. B ^° or BH<br />

'•'i<br />

ol H ^^ iua conaire om. H ^^ anmann B aumonn H<br />

''"' inua BH « lath «e '" BH doriacht B Dianathesc<br />

BH 28 fhiiideclita B filetai H ^» aumaud forscathaigthi B<br />

*" doriacht an cathraig BH<br />

51


52 Airec Menmau Uraircl Maic Coisse<br />

Tene An aonbeime i<br />

.i. Aodh,<br />

iViatli tiri Teatlirach .i. Muredliacli,<br />

*Tíualcl aomaut targada^ .i. Domhnall<br />

^elP mac Laoicli Lasamaiu .i. Niall mac Aodha,'*<br />

'^itíiís an Ard-apstail .i. Maolcainne ua^ Bradagain,^ «v; _<br />

Fonn fulp/i/ 13 carpaitniadh .i. Eochi/vVZ mac Firbaine,!*<br />

Geyi^ 'soiffhCjis solicthe .i. Cuitón ua if' Fallamain, '{n-yf *^'*^)^<br />

Bretliem an anchinged i; ainm Fruach i*^<br />

Ceun dono fri cloich do tslunndadh-sa .i. Cend Cairrgi. c«vi*^^<br />

2? .ol-. •<br />

•"' '•-"'<br />

In^ii^as beiraennd Fergusa maic Hoich<br />

•<br />

rodana .i. na<br />

tri maola Midhi, it e na tri beimenna dia mboi for Ghairicli<br />

I Ultaigh If' sc'eo Connaclitaigli^o ar nemnadli'^i nith. Et as<br />

e m'ainm-si fein ', 0I22 se, 'Fonaithecli mac Dian-aithisc 23<br />

maic Fogalguib^i maic Etechta-^ Innile maic Grissta<br />

Duine'.<br />

14. ' Cest didiu26'^ 0I-2 Eicsi ilgradhach, 'inarfasad2"<br />

dom-sa don tslogh soin etir atai in catliraigh indumtar-<br />

1 nan n-oenbeim H ^ targadaig R tarcadaich S ' Nel<br />

BH * Atha H ^ Mpel Caiiiach uo H « mac Aodha<br />

— Bradagain om. E ' *' aududKa i& h-Urthuile H<br />

^ etcessa H ^" Dalach mac Taulcliaiu R *> aidailc it!<br />

aidilc H '' erguuma R ergnoma H " fulaich H " Firba<br />

R 15 soidi R soide H ^^ mac R " anancinged R<br />

iuanaucingeíí H; H adds in margin: A. Uathmarau hinnfeasaigh<br />

'* In margin of H: aium fri hathcomarc .i. Tigernach ua Dermadan<br />

"^ Ulad R "" Connachta RH ^' ar nenma R<br />

^'^ ''^ ^i iar nemna H ar R aithesc R uj^ic Dolguib R<br />

maic Odolguib R " ^e Etha R di^ _r 27 inárfussa RH<br />

,<br />

^


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

thatar indainsedh i dam, or nach dot dnidhb^ dnadh lem-<br />

sa aumanna na» n-og sin cidh fri haoir,^ cid fri mola[d].<br />

Masat'^ seoit rig ocus oigtigerna ad ^' adhailge ^ daib, atait^<br />

seoit lem-sa ^aib tar a n-eisi .i. Midera Morainn, Molta<br />

maic Lonain, ]Lanlaplira[d] Laidhich, Linne ^ Laicb Laith-<br />

miiine,i« Medbamnus maic Fitbil,ii Indlicbt 12 n-an n-Aon-<br />

ghnsa, Neman fir Moire Muman, Mesra i3 maic Sen-<br />

cadba, Ecna n-an n-Ait/i/?ne, Niam Nera 1^ Nuallbrethaig, 10<br />

Briatbarcbatb Goburcbind, GÍamndtlecíit n-Etame, Im-<br />

scotbadb Cuimine, Cumtacb fir Fircertni, Fatba fidb fo-<br />

faine, Fothugad fial fial fior-oighed, Failte dearph tairisi ^^ i^»<br />

do gacb aoni6 aidbilgnius i" samugad sund.' 'Ma "^do-<br />

gneitbii'^ ^érám;^sa,', ol Nel i'-» mac Laoich Lasamhuin, ;,,-< .f*/t4.<br />

' roptis iat sin i» seoit noiasta. 20 Roptis terra aaibb d'iar-<br />

taigbe^i inata22 na seoit noshaigidb.' .--- ' vU,^ i^t^-^,^ .«ÍIm,'!/-<br />

15. Ba in uair-sin tra atfét23 Trentarraing mac Bo-<br />

gachta24 maic Rigedb Rothriune maic Laime2") Lomlaine<br />

clochcaop dond his rouoi2 a laim Ureisi maic Elatbaiu27<br />

ag urcbuitmhe28 arTbemraig29 dia taiscelta corra neoit,3'><br />

1 anainsed H indaindssed B ^ datnidb J? dutnidb H<br />

^ aiimaiid iniia BH * bair B haeir H ^ mastat H « ata B<br />

adat H ' aidilci B aidilce H » atát B itatt H » Linde<br />

BH Í» Liathiimine BH i' Fithail B ^^ Iiidtlec7ti B<br />

»'' Mesrai B " Nerai H " Nerai ner allbrethaig B<br />

'" cacb oen B cecb oen H " adilcnes B adailgnes H<br />

'« mad rogneitbe B i» om. H ^" noiousdai H "' iar-<br />

taide H ^^ indata BH " atfétb B adfet H =" Boctachta<br />

BH 25 lame B Lama H »« don his bui H rouoi om. B<br />

" Elatban H '^ qq aurcboim B oca hurcoim H -^ Temraicb<br />

B '» iiad add. B<br />

53<br />

"<br />

.


54 Airec Menraan Uraird Maic Coisse<br />

condaecmaing dar leic a bochta i do Ecsi ilgradhaigh,<br />

condocorustar i ngrith ociis a ngrinneld do imillach in<br />

tiglie.2 Is annsin rofhaitbhaistar ^ Gainne^ ingen Dinl-<br />

tadhaigh ^ '' oc aicsin in diubraictlie sin ocus in gritli-<br />

naiglithi do bretli for Eicsi n - ilgradhaig ara beluiu<br />

fouithin in tshirchocthi ^ poi etorru o chein. ' Pa deitbuir ^*<br />

eim duit', ol Ecsi, 'mor righ ecus rnirech o tartusa^ in-<br />

darba fort, mor n-anrud ocus n-ailti forsatardus on ocus<br />

ainim ocus espaidli tret daighin. lo in tan traH atai-si<br />

aniu a nert ocus cumacbta ocus uiaclius mor, ni haisc 12<br />

duit guairiugad frium-sa ', 13 ol Ecsi.<br />

16. larsin tra ^^ foruapratar ^^ jn^ oicc in cathraig<br />

CO rolasat ^^ faithe fiangaiscid 1 ' impe<br />

et condascarsat a<br />

mura 1^ ocus colotari" for a lar, et cocechaing^o Ecsi<br />

uadhaiu ceim^i n-ecubaidh ocus ni ba22 ceim n-acouair^s<br />

ocus CO rucad maithes na cathrach resna hoguiu co muoi<br />

isin 24 úaimh iar suidhiu. Gonad andsin tarrustar 25 for<br />

lar ina cauthrach ara gchind-som uamclioimetaide tliige<br />

Mail Millscothaigli .i. Daitligel Dallueimnecli,-^ mac seidhe<br />

sethar Sodliua2' Suluaire.^s Roiarfachtatar ind oicc dou-<br />

' annochta H * tigi H ^ roaitfethair B rofaitfethar H<br />

* Gaindi li ^ Diultada B ^ dibaircthi M dibairctlie H<br />

' tirchoicthi B tsirchoicthe H ^ dethfir H ^ tardad-sa B<br />

tartasai H " tré daigin B *' inuam dine B doio H<br />

1^ niaisc H " frim-sa BH ^* om. H '^ forfuabar(a)t B<br />

'" coroalsat B coralsat H " fiangaiscedaig H ^^ muru B<br />

mur H '9 coUotar B ^" ^i go ceuchaing H ^^-^ j^jj<br />

''2 bud H »3 n-ocobazV J?<br />

^i ísjq^ jr 25 tarthwstar indea B<br />

'^^ Dallbain??ech B " Sodba H ^" mac seidhe — Suhiaire<br />

om. R


sidhe cia forsaraughua[d]<br />

Airec Menmain Uraird Maic Coisse<br />

o--><br />

' inn uairali. Ispert sidhe friu:'^<br />

' Rougaupha[d] ', ar se, 'amis tairem^ do mnaiu ocus<br />

d'fernip na* catliracL-sa Mail Millscothaigli ocns ciaptar<br />

he, is baithe^ dnibh-si menma friu. Or bet^ imnaraig ar<br />

Oman etarscartha etarra et is rodana biuc, ' ol Daitbghel.<br />

Dothoitsi i ndochum na hiiama. Oreghns mac Naithech is<br />

amainsi cech ret.'<br />

17. Gonad iarsin ro iarfochtatar ind oicc do-snm an-<br />

maunda ina ufer batar isin uaim. Et iarsin roairmiustar ^<br />

Daithgel douibhsium ^ a n-anmanna etir firu lo ocus mna,<br />

ocus ni ar chalmautus na forui ^ baoi isind uaimh doar-<br />

faidh Daithgel, acLt dus in faicfaitisi- in i^ uaim cin<br />

togail forra. Et at e a n-anmand-side i^ roairmhista»-<br />

asuidhiu .i. Criol mac Craosliona,i^ Bolg mac Bithte] aigJi,<br />

Brecan mac Bangresa, Celtw- mac Sitligarmna,i6 Rama<br />

mac Rochlaidhe, Ros mac Rofolaigh, Fidhba mac Fochraibigh,<br />

Lesan mac Dathsnatba, Rinne mac Tuadba, i"<br />

Coire mac Cruadhgabann , Aighen is mac Angabbanu,<br />

Maigbe^^ mac Maoltamam, Milass mac Fornorach,-"<br />

Cuuag2i mac Tornoracb, Lonidb mac Lamtboca. 'It e sin<br />

tra' ol se ol Daithgel, 'anmanna na bfer foraraghbaid-si22<br />

1 forsragbadh R forsaragbad R " riu H ^ rogabud ol<br />

ge inus tairium H * iuna R ^ boithe R * beit R ' bic R<br />

8 roairmestar RH ^ dosom R " fhiru '' R fame R<br />

fairni H ^^ fuicfidis H '^<br />

ju,] ji u aide R oide H<br />

'^ Croesliutaid R Craeslinaid II " Celtar m. Sithgarmnai R<br />

Celdar m. Sitbgarman H " i» Tnatba R Agen RH<br />

»9 Muide RH 20 Milan m. Fernóradi RH '-' Cuad R Cuag H<br />

^*» forsaragbad R


56 Airec Menmau Uraird Maic Coisse<br />

ind u<br />

ingen<br />

um pcus^it e donp i anmanna na, mban £1 leo: Lenn<br />

Laintuora,2 Lene ingen Lmghiiirt,^ Certle ingen<br />

tSnimaire, Conal ingen CaincheUair, Tap^ ingen tSniqia,^^<br />

^, ,ot^iy«-^---_.—^JPatbger "i ingen Fighige,'' Suathat ingen<br />

Fatbsrer'' ine:en Fi!?liie:e,^ Suathat ineren Uama,* COTmair<br />

cuap ingen Garmanta, Cior^ ingen^^j mgen.^gri-<br />

'Trentuairg]ie, Tuagli ingen Tescadlia, , f<br />

Dearbh inssen Ceirmne ii, Craobh ingen Congarmna,ii Pait<br />

ingen Cetbanna. It e sin,' danoV" ol Dathgel, 'anmanda<br />

ina mban fil '3 leo'. L<br />

18. Amal rochualatar i'' ind óig batar ocon togail<br />

anisin, romaolaighset a menmanna, indala foirenn dib ar<br />

aithrighe leo tiaclitana, ar dimbrig leo an neich fuaratar; i""<br />

araili i^ oc saint ocus oc tocra isin uaim la tauairt on<br />

eisimbail i'' forsan foirind boi imbi iarna bfios i^ ocus<br />

iarna n-etargna i^ ocus iarna n-aisneis 20 doiu. Arapaidhe<br />

tra rosochtsat'i in cliuraid^i ocus in cathmili[d] la<br />

himnaire, or naptar dingmala leo in sheoit fouarotar^s<br />

ocus atraidsetur 2^ im amandsi^'» ocus faobruidhi26 ind fir<br />

isa crodh rochuitsetar.^'' Et ba he trath^s i mbatar isin<br />

' om. B - Lamthoraid R Lamtoraidb H ' Lingortaig B<br />

* Tapp B 5 an tsuima II tsnema R ^ Faithgér R<br />

' Figide R Fidhiche H " in Uammai H » Cir BH<br />

'" Suist B " Cherme B Cliong?íí-ma B Congarranai no<br />

^''-<br />

CoDgrama B.<br />

om. H '" anmauu na mban filet B<br />

" amail rocolatar H i' nech foruaratar J? anech fuarutar H<br />

1» aroile H " eisimbil B esiumail H '^ iarna fis BH<br />

19 etargnu B "0 ^i aisnid H rosochtait B ^^ cbuaro/rf<br />

B 23 foruaratar B uarutar H " atraigsetar JB atraighsed<br />

H ^' '-"' im arahnus H faebrai B " rocuidsetar H<br />

"« trath 07)1. H


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

tsocht sin tainic CBCu Scothindsci mac Genna i maic Cnit-<br />

biudha 2 maic Meite nach modh do -^ muinntir righna in<br />

righ boi for Temvaig ind inbaid sin et isbert sidhe<br />

friu:^ 'A oca', ol se, 'cia socht-so ''<br />

fil foraiuh?' La cor<br />

chuÍT^ niach n-err/de de fochetoir, co mboi for lar ina<br />

huama et ispert sidhe: ^ 'Nod^ nanusta in^ uaim fodaigli<br />

na dreime i^' sainraighclie ^^ boi dia muindtir-seom ann '.<br />

Roiarfachtatar 12 ind oicc do-som cia boi dia muinntir<br />

isin 13 uaim. 'Ata ann dano ', ol se, ' Snathat ingen Uama,<br />

Corthair ingen Druinige, Cir ingen Scripaire, Craobli ingen<br />

Congarmna, Pait ingen Cetbanna.'i^ 'Maith em', ol ind<br />

oig, ' nisnetarsem-ne 1'^ imat-sa ind fairinn sin ocus ni<br />

raghat a rimli no a roind^^ Hnd.' Amal rochuala-seom i'<br />

ani sin do radh dona hogaibh fris,i^ doroine i'' coin<br />

cilairn de sechnon na huamhae, 2*> co tarla indni bai ina<br />

hichtar co mboi for a 21 hoachtor.<br />

19. lar 22 tochar na set sin suas rofiarfachtatar ind<br />

oicc ait}ifiarfa/(//(í23 don uamcoiméte ^'i do^sDaitbgel Dall-<br />

beimnech ^*' dus in mbatar seoit ba ferra isin uaim andas 21<br />

a tucadh este.^s Isbert-som friu:^» 'Cia nobeidis,^" nip^i<br />

1 moc moic Gennai R * Cuidbeta H ^ nmda di E * ru H<br />

^ se om. EH * om. R ' •* asbert iarsuidiu R nat R<br />

nad H ^ ind RH " na drninge H ^' saiudradchi R<br />

>'^ ''• sandraidche H iarum add. R isind RH '^ Cet-<br />

bandoie H '^ nisueotarsim - ui R '*<br />

i rim na i raind R<br />

irrim ina roinn H " rochuala R roncualrt H '« ris R<br />

19 '^° ^i rone R sethno na huama RH j^a R 22 jer j{<br />

^^ ^i<br />

athfiarfa/gfi R athfiarfuigid H ^q^^ namcoimétaig R<br />

dend uamcometaich H ^^ Ai R ^g Dallbaindech R ^' iuas<br />

H 28 eigti j( 29 ru ii 50 ijeitis R uobetis H ^i ^jp^<br />

(sic) R<br />

57


58 Airec Meuman Uraird Maic Coisse<br />

scoit fo-fliiallach. i Noborterpaid-si 2 umorro inar 3 cura-<br />

dliaiu ocus far n-anradhuin for leith co n-erbhar-sa ^<br />

frinh anmannau nan set sainemanil filet ^ isin^ uaimh.'<br />

larsin iarora dorerpaidhsiot iirmuindter "? in rigli fo leitli^<br />

ocus it e a n-anmanda-sidhe: Aodli Moltacli, Mnivedhacli,<br />

Domnald dian daigherdlia, Maolcainnigh comramacb, Niall<br />

auilcecb^ ilbuadbacb, Ocan ua hUrtbaile, Dalacb mac<br />

Tilcbain if> trenfer in 11 rigb.<br />

20. larsin doruirim doiu Daitbgbel Daillueimnecb 12<br />

anmanda na set sainembuil boi ag^^ Maol Milscotbach dia<br />

roind a morseisir ar gauluiub gnima.i* 'Or forurec fir-<br />

fiatba,ió argat n-án n-oigtbiagerna,i6 nma n-án n-air-<br />

cidhe,i7 iarn nderg n-ernbasacb, imat fian iidbcelda,is forga<br />

sciatb scelluolgach,!^ baeglanda '^o nmaidhe, cuiin cairedha<br />

craostolla,2i tola srian sitbuallacb,22 etaigbe ildatbacba,<br />

glais gorma cborcardha, daucba ocns tnlclmpba, airdiena 2-*<br />

ibardba. Ni airmbim min- 24 mbauine. Asoin duipb taisel-<br />

iiadb 2á ma ueitb ni indsaigbid cbatbracb Mhaoil Mils-<br />

cotbaigb do rigbaiu roruadbaiu no d'eicsiub amainsibb<br />

' nobarderba/fZsi B nophorterbaidsi H ^ in<br />

far R in uhar H " conerbarbar-sa li con erbor-su H ^ saiuemlaib<br />

failiut B soma.memla ul H * isiud B ' muintir<br />

fir B 8 for leith B » ailcecb BH 1» Tailchaine B<br />

Talchaine H " and H '^ Dallbainnech jB " oc E ac if<br />

' a mórfeisiur ar galaib gnim B a morfeisir ar galaib gnima H<br />

'5 firlatha B '* arget n-ard n-óctigern B arcat nard nocticcern If<br />

' foiallac^ H<br />

" n-argide B '* fidchilli J? fidbcelluch H '^ sceldbeimnecb<br />

BH 2T baeclanna B ^^ corida croestolla B coridea craestoldai<br />

H '^ sirballach B siballuch H " ardiana BH<br />

^* om. B *5 asein dáib taisilba B taiseluhai H


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

cidh iarmudh i Mail ', ol Dathghel friii ,<br />

59<br />

' cenmotha beo-<br />

alma^ j, eich ana, e[i]ch luatha, bai biiidhe blichtaidhie,^<br />

daim^ tarilli threuaire, tuirc thenna ^ thigenda, mil^ muca<br />

raoltchaire," cron cnil/fZ^ cron adbuail^ cliathracli Mail<br />

Milscothaigli daib-si far morliseisiv. i*^ Atbiur firfiadlmuisi,<br />

fothaighim foirb,ii ol Daithgheal friu.i'^ larsin tra ro-<br />

chroithsit 13 ind oic in chaithraigli ocus rucsat a mboi<br />

inde. Ba leir ttra i^ ind orgain-se neoch i^ ba gleith ech<br />

nDegliadh.i6 Ba tenga bo i" Goibhnend. Pa dighlaim<br />

dergtheinedh do neoch roortatar. is Heich Deghad ce-<br />

damus: uail a ngeltatar oc Temair Luachraui^ deotar itir<br />

uir ocus griaun.2o Bo 21 Goiunend dano:22 ani nogeleth<br />

nomeleth2:i itir feur^* ocus uisce. Dighlaim dergthenedh<br />

dano: ait a lecar foidhnuidhe^s ni gnath di ni dfácbhail<br />

dia hesi. Conadh rissin tra 26 samuilter in orgain-si<br />

chathrach Mail Milscothaigh.<br />

21. Ba hand tra boi righ Temrach iund inbh;udh sin<br />

CO mbuidhniph, co morsluagaibh 27 ufer'^s nErenn imbe<br />

do dol a choiccedh Maic Maghach ocus Maol Milscothach<br />

ann2i» amaille ris. Rancatar echlacha iarom^" co Maol<br />

1 cid iarmomail H * almai BH ^ bai bodai blichtaide B<br />

ba boidhe blichtbaide H * doim J? ^ tinde BR ^ om. B<br />

® adbail B adboil H<br />

'' moltcaerich H * cuiled B culid H<br />

'" morfeisuir B morfesir R " forib si B '^ riu R " docroitbsit<br />

B " tra BR » uách B nocb R '« n-Dedad E<br />

'' bou B " ''' di neucb doortatar B Lochrai B Lnacra R<br />

^" '^'<br />

etir vir ocus grian B itir fer ocus uir ocus grian R ba<br />

B 2^ dono B duo R 23 nomeilidh R " fer B uer R<br />

'^' ^'^ alegar foidnaig B allecar foidhnaig R conid fris-sin<br />

=" slogaib R 28 o„i jj 29 0^, 2£ 30 o„j. ji


60 Airec Menman TJrairA Maic Coisse<br />

Milscotliach co ufios i seel a orgne. Doluidli-siclbe co<br />

ngallnigad a orgne ocns a Lsaraigbthe ocus a imdergtha<br />

i ndocliuma a^ righ ocus isbert* fris: 'Indar linm-sa', ^<br />

ol se, 'nipsa» cell cin chlocc, nipsa^ emit cin ebeie/'<br />

nipsas Lai ' cin imditin,8 nipsa^ neimetli cin imfochaidh,^<br />

nipsa^ bla bithdilis,io nipsa'' conair cbuanarta, nipsa^<br />

buaile protblaigbe, i^ nipsa '> larabreid 12 lamgblanta, nipsa^<br />

grenacb cecbardba, nipsa ^ bamusc socbaidi, nipsa babba<br />

airecbta,i3 nipsa ^ lus cin fursanna i"* coniee do linn-se<br />

ocns do flaitbemhnus dam, a i^ mo dbil, a mo i^ domanda,i6<br />

a mo 15 ^"^ t[b]iagerna ', ol Maol Milscotbacb fris. ' Na<br />

ben-sa aitbuerV^ ar in ri,i!' ' dorocbar nemb for talam<br />

no docoid muir dar^o múra^i no docoidb ditb for daoine^'i<br />

no taiscebba '^^ ind orgain-si duit-si mo rigb-si co[t] 24 dire<br />

ocus cot eineclainn, amal atberat fir 25 Erenn am fiad-<br />

nuise ', ol a t[b]iagerna ^6 fri Maol Milscotbacb.<br />

22. Gonad ^^ annsin ^s conaeart Maol Milscotbacb<br />

cbuca^s na VI ^o n-oneboin n-anbblc rouatar^i bliada[i]n<br />

ar ficbit for innarba uadb^^ resan orgain, rofaidbe ^3<br />

1 CO fis J? go fis -ff * a ndochum a i2 a udocum and H<br />

^ atbert R * indallim-sa jR indar lind H ^ nirpsa BH<br />

^ ces H ' aei 2Í « cen diten R ° imfochad R i» blai<br />

bithdiles RH » brothlaigi R brothlaidi H ^^ lambreit R<br />

lambret H *^ attbiu orecbtai R atba airecbta H i" fnrsandatb<br />

R fursaunad H >^ am RH '^ domaudai H<br />

" tigerna RH '" frim-sa add R '" do add. R «o tar R<br />

2' raurai H '^ for doine R ar doinib H ^3 taiscebi R<br />

thaiscebe H ^4 cot RH 25 gry jg 28 tigerna RH<br />

" conid R gonatb H «s tra add. RH " cuigi R cucai H<br />

^° na IX R na nae H ^^ batar R «^ n-nad R ^3 ^ofaidi<br />

R


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

uadliai ina cona sin for liirg ina n-óg- i ndiagh ina<br />

gabhala.3 Et amal rochualatar ^ ind oic batar urn na^<br />

gaphala eicethacli ^ na n-onchon n-anbhli ^ ina ndeghuidh,*<br />

rodusgaph crith ocus uaman condusrala ^ i ngritli i^ ocus<br />

uaman ocus grindell,ii condergensat 12 lorg ocus tosach<br />

iarsuidheiu. 13 Is annsin tra adruphart i* Nel mac Laicli<br />

Lasamuin friu: 'Dorairngert-sa duip', ol Nel, 'ani no-<br />

bhiadhis don orgain-si'. 'Cidh^^ arna denem-nei^ maith<br />

deseom innosa?' ol Aithis i'* in i'^ Ard-apstail ocus ar<br />

Lethainm Fir Andatha,''"^' da comalta in^^ righ. 'Talla<br />

foraiph on ', ol Nel mac Laoich Lasamuin friu. ' Mad<br />

tha]la2i foru ém', ol siad', 'doueraum^'^ la bennachtauin<br />

ocus la failti do Maol Milscotbacli ani donrocht^s fo<br />

imtliuach.'24 Patar a[e]ntaigh ^j tra iarsuidiu ^6 in triar-so<br />

am chorai ocus im^^ aitliriglie fri Maol Milscothacli,28 co<br />

n-epert Maol Milscotbach 2« friu:<br />

'Triar fern's do '''' muinntir in ^" rigb. rodaerc bruth ocus<br />

brigli<br />

tri cathluain glana amail glain. rop ferrdi Maol dia<br />

rochtain.<br />

1 n-uad E ^ for lurg ina horgne R ^ inna ngabala B<br />

ina ngabalu H * roncualatar R roncolatar H ^ imna RH<br />

* ecetach RH ' anbli R n-auble H * ina degaid H<br />

^ condarala R condusralai H ^" a ngrith H " grindiul H<br />

'2 condergensiut H " fortbaib iarsuidiu R " atrubairt R<br />

atrubnrt H "^ ana mbiad R '^ immoro add. R ^' deuam<br />

R deuaim-iie H ^^ Atbais R Aithes H " ind R an H<br />

20 ^i ''^ Anduda R Aunatba H ma talla RH douberam R<br />

" ="• deroacbt H fo imtbucb R fo imtocb H «^ batar oen-<br />

'^^ tadaig R batar oentaigt H om. R. -' om. H ^* om.<br />

RH 2" s« de H ind R<br />

61


62 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

Diass di[i]plii do Leth Cuind. fer do 2 tsil Oililk/ Oluim^<br />

tri braitbre ^ aoutaigh ^ focress. cen cop foccus a gcairdiss. ^<br />

Niald mac Aodha [e]arc[tli]a "^ ináil.s Maolcaindeigh ua<br />

Bradagain ><br />

Ocan ard ergaire Gaild.i" comaltaH détla Domnaild.<br />

Tancatar có rer dia tigli. 12 Mail menmamiigh Milsco-<br />

tliaigli<br />

is ferrdi Maol as gack^^ cur. ferra-sum de a trim-'.<br />

Triav.<br />

23. In tan tra bouth ^* forsna i^ briatliruipb sin ocus<br />

tarmartatar inn óig facuail a creithei^ la Maol Milsco-<br />

thach, is and adrupairt Anufessach mac Begeolais in faigh<br />

boi aca^^ ocus SandtathacLan i*^ mac Sneidriagla 19 oous<br />

Accouhracli mac Indili: ' Dolbfamait-ni, 2" a oca', ol iat-<br />

sidhe, ' sé muca mieinigh^i uaib-si a n-einech22 na sé<br />

n-onc[h]ou n-anblei rofaidhe Maol Milscothach, comageba23<br />

doib itir chona ocus muca 24 ocus co na cechlaphair-si etir<br />

athairic ona conaibh ucat fribli'. Batar he anmanna na<br />

se n-onc[h]on25 rofaidhe Maol Milscothach ina ndiagh-<br />

» dias diib RH ^ di R » Auluim RH * brathair<br />

RH ^ aentad R * cairdes RH ' erctha RH » mal<br />

H 9 Bradradaiu R "> nGaill R Goill H " comaltae H<br />

1' reir da thaigb R '^ each R cecb H '" both RH<br />

15 forna jB "^ f&chail a crichi R creche H " boi aca<br />

om. H '* Sanntacban R Sautachan H ^" SnedriagLie H<br />

^" dol-famue RH ^' mieneich R inienich H ^^ in euacb H<br />

2^ combageba R combaegebai H -^ conae 7 mucai H ^^ ucat<br />

— n-oucon om. R


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

seom .i. Aer ocus Aithisi ocus Imderga[d], Glara ocus<br />

Griss ocns Goirtnriathar. Et batar he anmanna na sé muc<br />

mieinigh^ rodolbsat-aidhe 3 ina n-enecli-som: ^ Docliald ocus<br />

Dine ocus Do[tli]cernus,-' Cailte ocus Galma ocus Forn-<br />

gabhail. Ba fir tra ani sin; rodolbsat na sé muca^<br />

"^ mieinigh combarogba doiu itir cliona ocus muca * et<br />

conacualatar ' ind óic etir athairicc lo ona^i conuiph ucat<br />

friu. Collotar ind dig a laim cona n-orgain leo. Lotar<br />

eclilaclia on righ iarsin a ndiagh ina gapbala,i2 conralta<br />

dibh secb laim, co ndernta preit i^ de fri Maol Milscotbach,<br />

nocbo rucsati* inn dice ini sin ar tairisini^ ini*"' rigb leo.<br />

Araidhei'' tra nipa tauartha-sum a n-eisli8,i8 ar ba tene<br />

ai-' coclaigh20 ataconinuic-sium et ba feith tar cnuca2i<br />

cacha n-epert22 do 23 degbriatbra[ib] fri nech notasaraig-<br />

feth. 24<br />

24. Conidh25 annsin tra conacartha a righc[h]omair-<br />

lighe dosom ocus niptar2t5 saobchomairligbe conacartha'-"<br />

dosom isuidhiu, acht comairliglie 2S a athar ocus a hsenathar<br />

itir mnái ocus fir. 29 Et batar é a n-amanna-sidhe: 3o<br />

1 Athais R Aithes H ^ muca mienich R ' sum RH<br />

" aide RH * Dothcerusa H * mucai H ' combarogab<br />

RH 8 conu 7 muca R conai 7 mucui H " conacolatar H<br />

" atarnaicc i2 atariic H i' doua i2 '^ ngabala ii ugabalu H<br />

1^ conderna pred R couderntai pred H " niconrucsat R<br />

15 tarisin R '^ ind R " arai R araei H '« niba<br />

tabartha a n-eslis R ni bo tabarta slum esslis H ^^ \ R<br />

2° coclaid ^i RH fg^jj ^^it cnoca R feith dar cnucae H<br />

22 2'' cech epenl R cecha epert H ^Mi i? nodasáraiged R<br />

nodosaraigedh H ^^ gonadh H ^^ nirptar R "' conacartai<br />

H ^» comairlig H *» muá 7 firu "° R aumaud<br />

saide R<br />

63


64 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

Ordan mac Airechuis, Toice mac Taircedhe,i Calma mac<br />

Cathbuadbaigb, Cosgar 2 mac Turchurtliaigli,^ Miadhach<br />

mac Menmanradh , 4 Escaidh mac Morsluaigic?,^ Gaiscedh<br />

mac Imairic, Agda^ mac Erchora,'' Dana mac Trencbridhe,<br />

Caonchruth mac CaoindLelbha. Batar be sin a rigb-<br />

chomairligb-sium ^ et rigbcbomairligbe a atbar ocus a<br />

bsenatbar riamb. Et at e dono banflatba ocus bancbomair-<br />

ligbe^ batar isin combairle sin: Flaitb ingen Firinde,<br />

Socbell ingen Tidbnacuil, Feli ingen Caoincblotbaigb,<br />

Failte ingen Tairisin, Diuiti •• ingen tSlanc[b]ndbi, Mine<br />

ingen Becmenman.<br />

25. lar n-imacallam tra doiu uile *" dodeocbatar a<br />

baon-inadb ocus a baon-cbomairligb 11 d'imradhugad 12 ria-<br />

raigbtbi Mail Milscotbaigb. Et isbertatar i3 Ms combadb<br />

be budbein bu[d] 14 bretbem forsan^^ orcain, ocus ispert it^<br />

Maol Milscotbacb friu: 'Robretbaig aim rim-sa', 1^ ov<br />

esidbe, '0 re Fiacbacb maic Báotainis ocus rue aingel<br />

De do 1" neimb breitb fair fiadh sluagbaipb Herenn, co<br />

n-epert in t-aingel fiadb na sluagbuipb: 'Cond2o caicb a<br />

hsluagb', ol in t-aingel. 'Lenaidb sluagb saogblann,2i<br />

luatb iar treiu touangar, urraid^'^ cacb ara ní23 dofeitb,^^<br />

1 Taicced m. Taircedaig R Taicedh m. Taircedaich H ^ Coscar<br />

H ^ Turcbarthaig liH " Menmauraig R ^ mórslMagaig R<br />

'' rosluaga«Z // Agdha H ' ** Urchora R sium om. R<br />

'•* banflaithi 7 banrigbua R bauflutba 7 banrigbua H ^ Diuidi<br />

R Diuide H '" uli R uili H " cbomarli R comairli H<br />

" d'imrádud R d'immradat H '^ asmbertatar R '* bud RH<br />

i> aran jK " asmbert R " rium-sa R rium-sai H<br />

18 Baetáin R Baedaiu H '^ di R 20 conn H 21 saeglond<br />

BH 22 aurraid RH -' ar ui R ''' dofet H


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

tuca cachi a rucc. Boi tra rigli for Temraig in inbiiidh<br />

sin .i. Domnall dinbartach, taiiarthach,^ tetbuillecli TemLrrt,^<br />

airdrig ^-sidhe adhamlira, airegdha, oirdnidhe Erenn, mac<br />

sidhe morchathach morghlonnach Muirc[h]ertaigh maic<br />

Neill maic Aodlia. Et is e Maol Milscothacli adruphrad^<br />

ann Aurard ilgradliacli ildanacli ildirech do ^ Bhriun- ''<br />

mhnigh , mac sidhe caoinclilochach ^ costadhaouch 9 Coise<br />

do 6 Chondachtaiph. Massa if> Maol Milscothacli a ainm<br />

cose aniuii is Maol gan Indile.i^ Biadh ga i3 teine i^<br />

uadha i^ a ndire na himirce , ^^ genair ^"^ nech ann arsius-<br />

bhe 1^ in Gallba Gaidhelach. Biadh i^ srnth soiraen i''<br />

i<br />

mbiadh 20 noinden noindenach.' "^i<br />

26. Amal roncualadh 22 Domnall tra na 23 feighbriathra<br />

fithnaise24 do radh do Maol Milscothach fiadha dochoras-<br />

tar25 echlacha20 uadha2' i ndiadh28 ina gaphala. Et ba he<br />

luidh 29 forsan echlachus 26 sin .i. Robad mac Rofuagradh 3"<br />

do 6 tuathuib fian filidh[e]achta co bfuair 3i-seidhe na hoca<br />

imna gap al a 32 ag roinn toruind^s fnrri, co n-epert friu:^*<br />

1 tuc each R tucat H * dubartach tabartach RH ^ Temrach<br />

R » ardri R ^ asrubrad R adubrad H ^ ái R ' Brian<br />

RH " cainclothach RH ^ oni. H '" masaide R masa H<br />

" >'' indiu R andiu H cain Indile R gan ludelie H '^ biaid<br />

gai RH 1^ tened R teniud H « uad RH 1« andiaid<br />

na bimirge R anderedh na himirce H " dono add. R<br />

>* airsiusa RH ^^ biaid R soimin ^o R jmbia R ambie H<br />

21 ininoindenacb R 22 '^^ roncuala it! roncualai H iuna R<br />

ina H 24 fiduaisisi R fidnasiu H " docuotar R docotar<br />

H 26 echlMS ecblachai H «^ ^s uad RH n^jaiti R<br />

»8 luide RH 30 Rofbnacra RH »1 fuair RH »« imman<br />

ngabmi R imna gabail H ^^ torainn RH '* frissuide R<br />

5<br />

65


66 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

'A oca batar arclaigh . ag<br />

ovcain Maoil Milscothaigh<br />

raasa di[i]bh ^ dlighis^ greiss . fearr duibh na tarta^ a n-eisslis.<br />

Ata leis ga ^ gona rigli. nat soa nad imarbrigli •'<br />

is de rongaot 6 gradaib gal . gruadh<br />

Breisi maic Elathan,<br />

Conrolu adhuigh a taigli ^ . flatha darabha ^ a Temraig<br />

CO torcbar de isin cath . Muighe<br />

tuathbbuille^ Tuireih.<br />

In t-aeil'thenn dloinadh i" gail . roreng canari^ a Cruachnaibh<br />

ni fargnimbhii i lomain laic . rola fo muir do i- charruic.<br />

Na da n-arm i3 siu for each n-ai .<br />

Mac<br />

Etna^^ ocus Mac<br />

Adhna is<br />

acht na 16 dombeii'i^ amach . maruit i* la Maol Millscothach.<br />

Saiget reime rigtis rainn . dusfavlaic Dalian Forgaill<br />

batis de toltai» drecli . Aoda niair'^" maic Ainrairech.<br />

Bir-i cbrnaid belra-^ buan a gle .<br />

fognit-3<br />

Crithenbel24<br />

cainte<br />

oc claide Duin Breisi '^^ brais . ba bir cliruaid fir imamnuis.<br />

' masad diib B<br />

' dliges RH ^ tarda R tartae H " lais<br />

gai B lais gaei H ^ nad soed nadimor ambrig RH (ivith<br />

punctum delens under a of ambrig in B and under a and m in<br />

H) ® is dib rogaet B is dei rongoet H ' Conadrola a<br />

taig R gonrala agadh a tig H ^ diaraba R darabai H<br />

R '" dlomtad H caiar R " imfarcaib R im-<br />

'•' tuathbuillig<br />

fargaib H »2 ^i E de jff » i^ tan aium B Nata n-airm H<br />

" Etnai BH i^ Adnai BH 1« nach BH " domber H<br />

'» marait BH >» tollta B toltai H ^o o„j _g ^oir H<br />

*• Pior H «2 belrai B berlai H " fogni BH »^ Cricbinbel<br />

H 25 Breis n<br />

I


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

Rotoll 1 cluasa gairm co fraig . Dagdha in lorca - litenaigli ^<br />

sithelad tria* rindib^ rus . munbad^ mac in^ Og Aongus.<br />

Biadh 8 nech uaibh dia mba guais . bherus 9 in bir sin<br />

CO n-erbara ii ochan auch .<br />

romgeguin<br />

tria^o chluais<br />

67<br />

12 Maol Milscothach.<br />

Eol dam-sa inti notbera^^ . ocus inti nodgena^*<br />

acht nimgenai' ciapad I6 Gall . each aon forsa mbia^''<br />

Domnall.<br />

Fobithin Domnaill i ^^ Neill . an?(S i" cech Domnall fo grein<br />

nosmolfat tar magn mall . nis aerfat 20 acht oenDomnall.<br />

Cid in Domnall sin amein-i .<br />

as-'^- espuid dia -3 airmitin<br />

mas 21 do hsil na righ gu--> rath . cen'-6 sidh-i fri Maol<br />

Maol Milscothach d'eis^^* a bo 2-'<br />

Milscothach.<br />

. itir Chlartha-'" ocus<br />

Chlo 31<br />

massa neach uaibh rug a bhil . nicon marfot^'^ a ócu.' A<br />

oca batar.<br />

^ '^ dotoll B lorgaig R lorcaidh H ^ lictinaig B * atbelat<br />

do ii 5 rinue E rinde H « minbad B ' ind B &.n H<br />

8 biaid BH » berass H " i'<br />

tre H -erbarai H<br />

*2 romgeogain RE " nodbera B notberai H '" notgéua<br />

B notgenai H '^ ningenad BE »« ciabad BE " forsmbiad<br />

i»<br />

B forsmbiat E i^^i B ui E ^^ anais R<br />

20 arfai E 21 ^ein B immen E 22 jg ^5^ 23 ^1 B<br />

24 maso B ''^ co BE ^6 cin B gen E " git E ^s ^<br />

ML diaid B des E 29 ])^q jj so<br />

^tir Clotbra B itir Cloarthae E<br />

L " Cloo E 32 niformairnfot E uiformairfot B<br />

I


68 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

27. Is 1 cd sin isbert^ Ropliadli ^ ^<br />

mac Roflmacra/^i<br />

friu.5 Frisrogart Aurcliuitmlie f' mac Sodethhir dual cair-<br />

desa " do-sidhe fri muinntir in^ rigli, co n-evbiiirt^-sidbe<br />

ac urchuitmhe 10 assa leith:<br />

A fhir thall n dar fearba 12 fis . masa<br />

is 15 dearph 16 ni gin •'<br />

thu dogni i^ in mbui-<br />

dbris 1^<br />

cin gan 1^ cath . robairgi i'-* Maol<br />

Milscothacb.<br />

Guiu maic bratliar in ^ rigb do . ar aba2i' ailuine^i bo 22<br />

dia mbetb23 ni tisad fri 24 gjmy , jg ijgg nach^s tend 20<br />

Decair lium-sa^"^ tincbo8c2'» caicb .<br />

a dul feine ^" fil ^i<br />

do<br />

do diúnius.2"<br />

Maol Milscothacb<br />

milblaitb<br />

i lose 32 . ni tbard ^3 aire fria tinchosc.<br />

In fer fris tarla 34 a ir 35 . nocba 36 ba ris boi a dir<br />

na hacailkmi/t a rigb ruagh 3'<br />

. dus in mberadb era uadh.38<br />

1 iss 5 2 asrubart B atbert H ^ Robad R Robat H<br />

* Rofhuacra R Rofoccrai H * ru H « Aurcboimued R<br />

' cardesaide R * ind R ^ co n-epert R go n-epert H<br />

"> aurcomdet R aurchuidbeth H " ''^<br />

tall R ferba R<br />

ferbae H i» ^oni R ^' i* mbuaidris RH as H 1« derbb<br />

RH " i» gan RH cen R gen H '» doboirged R do<br />

airged H ^" abae ii ^' '^'^<br />

albine i?if bou H " mbeitb<br />

a I<br />

ii<br />

fria BH « na J/ «« toud Eff «7 flim^^s R<br />

^^ lemm-sa R lim-sai H ^^ ^'^ tincosg H fcin RH<br />

31 fail R S2 allosc H " tarat R " tarlae fl ^s fhir _r<br />

" nocba JÍ nocb H ^' ruad íiJí ^s ,jo3 imberaid n-era<br />

n-uad R dussimberad n-erae n-uadh H


Airec Menman Uraird Maic Coisse 69<br />

Madh eadh i atberadh a righ ^ . amail nochabera 3 ni<br />

CO ndeisidli ^ sodhain gin ^ aclit . for ^ gaisce[d] no ' fili-<br />

[de]acht.8<br />

Ecmaing nocha n-erbert '> riam . fris nach duine i" i mbrat<br />

no 11 i mbiad<br />

acht rotbia ar Domnall ua Neill . fri 12 gach duine i3<br />

fil i'<br />

Ciapdis ganna fir betha . otha Lifi co Letha<br />

fonn 15 grein.<br />

rnsfiurfai'' ól nipdais gaind . dighi do dernaind Domnaill.<br />

Doraegha 1'<br />

i n-aghaidh 1^ ronas i-'<br />

Dernail uaglina-i ureacas graidh --!<br />

. cnca chncang-'* co-<br />

madlius<br />

. ingen Taidg tarudha<br />

taoudha[ig].23<br />

Fialsum fial-si cotagaiu^* . comrair^ó garta diblioninu<br />

saint doiu cin'^s dimga^' fo chlith . nlc doiu cin'^s ni<br />

do taisc/(7/^<br />

Ni arlaghat^s a n-éte^o . is ar aidliblitin méte^i<br />

acht nach anat 32 a ndi laim . agasgail 33 tre 3^ imforrain.<br />

1 ed J? edh M * atberat a ri R atberad H ^ noohaberae H<br />

* CO n-desed R co n-desit H ^ can EH « ar H<br />

' ocus B no ar ii « úMacht E filidecht E » nderbairt E<br />

'« i^ nach mbeo H uá E 12 for jr 13 nduine H<br />

" fail E 15 fo jijj 18 rosfiurfad E " doroegai H<br />

1« indaga/fZ E auadaig E "^ rosnass E -" chiica cngaug R<br />

21 Derboi7 babdgnai R Derbail badhuae E - graig H -^ tarb-<br />

'-" gnai taebhaidh RE<br />

'' cottagaib R cotogaib E comrar R<br />

^« sant can >*' '^^ R sant dhoibh gau E dimdai R gan R<br />

'^^ cen E ni harlagat R ^° ^i<br />

n-eti R n-eide E adblit<br />

méti R meide E ^^ ua hauat R nach anad E ^^ acascáil<br />

R ogaascail E ^* tria E


70 Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

Noco n-esarraclit 1 amach .<br />

in Gall domarp- Congalach<br />

chorthaiscet 3 a ndis fo brut< . cethreS meicli do bhronnargut.<br />

Cen CO betli ^ ag"' Maol acht sin . in dias sin dia ^ tesargain<br />

ricbhatis a ba dia toigh^» . Mail meruallaig Milscothaigli.<br />

Turma ine i" cine[oi]Ui Eogain . o rofersat a ngleoghaoil i'^<br />

is fair nodusbera i3 a thlus . for ioc 14 ocus aithrechus.<br />

Andam ^"^ leo crad a ndalta . batis minca^^ am gair^' ngarta i^<br />

batis gnatha ar buadlmiph i^ band .<br />

d'orcain i tiriu 2«<br />

[ejachtrand.<br />

Ma doronsat ni nach-i coir . iteat^'- fuille bhiis foir<br />

itir eocba ocus bu'-3 . ani nicadh o Chlartliu.^i<br />

Ai8ic25 do mac in -6 righ . oir is bailc'-" a bruth 's a<br />

uridh28<br />

abuir fri Maol ani 2" sin . a oghriar ó ^" Aodh a fliir.'<br />

A fir tall.<br />

28. Frisgart^i Maol Milscothacli ^^ isuidhiu, co n-epert<br />

sidhe33 aga fregrad:^^<br />

' uocha n-eserracht RE ^ romarb R ^ cor taiscit R<br />

* brot H 5 ceithir RH « beith R ' oc RH » do RH<br />

^ ricfaitis a bai da taigh R ricfaidis a bae dia ticch H ^" ane<br />

R anni H " cineoil H ^^ ngléogail R ngleogail H<br />

1' nodusberae H ^* íc RH '^ andom H ^^ meinci R<br />

mence H " im gáir R um gair H i» ngartai RH ^» buada<br />

R 20 crichaib H ^i ^ad RH ''^<br />

ateat RH " eochai<br />

7 buo H ^* Chlothrú R Clotbruu H ^^ aisec R asec E<br />

«« ind R 2' bale R «« brigh R -'^ andi H =« ar J2<br />

»' frisrogart RH ^2 fodesin add. RE «^ q^^. R ^i ^ga<br />

fregrad om. RH.


Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

' Cidh romboth damhsa for Mael .<br />

am fer cumtlia dia aithair . am<br />

Ropsa altra^ dia^ aithair . am<br />

71<br />

a n-erbuirt nech iiaibh<br />

fri 1 hAodh<br />

dalta dia hsenaithair.<br />

aiti da derpraithair<br />

cidh é fein fofuair^ mu thliis . sec[h] rombiathus romeitiss.''<br />

IndarS lem'' fri haisc mo on . bai leam ni dom anacol<br />

do c[h]ineol Eogain co se ^ . basam •• dalta tair[i]si. '"<br />

Do chuitcetar 1 1 frim fa i- hsecht . do chuitchesa ''< a<br />

coimaitecht<br />

ni roailsiumi* a mbiatld ••'<br />

. ni mo frith mu ghu-uriathar.<br />

Rodamolus cen i^ a luagh . meraigh i" cein bes Ere i** uagh '''<br />

conda oghus ocus^t Gall . i ndaronus'^i do Domnall.<br />

Domnall daili^^ ^ian a cath'-^ . dia namfeissi nimoirgíidh-í<br />

acht indar^s lais ina dáil . ropsa ^*! bachlach diu banbhain.'-"<br />

Bith a mennia cidh ar gaibh . Slat uad'^^ Nuadhat Air-<br />

getlaira 29<br />

conamortsa ina re . nimlamair^i» nech for bith cé.'^i Cidh.<br />

^ re M 2 altrai H « da RH * fofhuair R ^ roméúits<br />

R rometsi H * andar R ' lium H « gose H<br />

" bam-sa R bam-siu H ^° tairise R tairisiu H " docíít-<br />

^'^ chertar R docuitchertar H fo R *^ dociitecht-sa R<br />

docuitsechtsai H "^ nirailsin R '^ mbiathafZ R mbiathad H<br />

" rotamolus can R rodoinolas gan H ^' raeraith R meraid H<br />

18 Eriu ER 13 xiadh H ^o conid od Gai deZ is Gall R conidli<br />

oghus ogus H *i andoronus RH ^j daeili H -^ i c. H chath R<br />

2" diamaufeisid nimorcfed R diamunfesid nimoirgfeci H ^* dar<br />

^"^ R andar H ropsam R ^' dib banbain R duib banbain H<br />

*8 hua R ua H ^9 argatlaim RH ^" nimrolam R ^i ché R


72 Airec Menmau Uraird Maic Coisse<br />

29. Amal<br />

1 rochuala Domnall na'^ ferba follscaidlie<br />

si 3 do radh da Maol Milscothach fiadha ^ conagartha ^ do<br />

asuidhiu ardflatha ^ c'lneoil '' Eogain ocus dogeine '^ comaiiii 'J<br />

friu cidh beidis lo imon orcain. Anga 1 1 tra ni tartustar i^<br />

forra-i^sidhe. Nir bo leac i^ for tlilam, nirbo cloch for<br />

traghna,!-^ nirbu gic-goc Gallgaidhel,i6 nirbo hesarguin<br />

darach do dorn,!'' nirbo saighet a gcartha,i8 nirbu buain<br />

mhela a mecnaib iobhuir, i^ nirbo cuingi ime'^o a liglie<br />

clion, nirbo gib-gab 21 na gcennaiglii, nirbo liimpidhi nenta<br />

am chloich áoiP'^ impidhe23 ceneoil Eogain im a righ.<br />

Aclit ropdar srotha sidliemhla '^^ soinraecha soitlic[h]erna<br />

roraidhsit. Nirbho baithesc ndibecb nduaibsech ndiul-<br />

tadIiach-5 ndo[th]cernsai dorogartatar,-^ iiair^^ ba Dubhgall<br />

detla derr3cai[g]thecli 28 tregtastar,^!» ba Fogartach forusta<br />

firén^o fegustar, ba Cormac mac Goich cocrnstar, pa<br />

scolaigli^i scorach scailustar,32 pa Muredbacli morcblo-<br />

thach Mend muinestar, 33 ba Conaing comramach costadliach<br />

cinnestar,3i ba hoglaochrad 35 imamnus imuallach imfao-<br />

1 amail BE ^ ^j.^ imja E ^ era add. R " fiadoi H<br />

5 conacartha R conacarthae H " ardflatbe R ardflathae H<br />

^<br />

cineil H * dosgéna R dogenae H ^ comarli R comairli H<br />

1* beitis R bethis H ^* no ango (over line) R ^^ tarrustar<br />

R tarastar H '^ forro R forra '* E lee RH '^ tradna<br />

R thragnai H *^ gic-gog Galdgaidhial H " diru R dieru<br />

H " hi corthi R a cairthe H '' ibair R iubair H<br />

"


ach ceneoil<br />

Airec Menman Uraird Maic Coisse<br />

73<br />

^ Eogain achtatar'^ an chomairli sin .i. aisic 3<br />

a chreiche ocus a einich ^ do Maol Milscothach et isber-<br />

' tatar^ frisin righ: 'A Domnaill', ol siat, dena-sa 6 do<br />

chomairle fein dot aos creche "^ ocus orgne Madli sinde<br />

cidh do neoch nainne ^ nat^ rainic ic in orcain doberam<br />

boin each óigthiagerna n ocus cacha 12 righamuis nar<br />

ceneol i3 Eogain 11 do Maol Milscothach '.<br />

30. Gonad annsin tra dornimnestar i^ Domnall ina<br />

menmuin an t i^-indligi[d] i'' mor dorona[d] i^ for ^^ Maol<br />

Milscothach fria re,-o co n-epert iarsin fria^i brethemhnai<br />

ocus fria hsenchaibh:^^ 'Senchaidhe suidhighet',23 ol Domnall,<br />

'sreatha^^ fian^^ fianeirghe fechat-'^ coir coicerta iar cintaib<br />

cnedh. Cia dotindreda^' arc 2» n-amhnus n-aighthighe -" iar<br />

tascuibh duinebhais do delmaibh dith. Tacarar, cocarar<br />

CO cairtt nat cumscaighther,30 corob ail an fhuighel 3i cein<br />

bas bith bes,32 breithemhain brechtnaighat ^3 breth einich<br />

ollaman, danroet righecsi34 Elga i n-ucht ecnaighe3á<br />

ainmnighet ainm ndiriss dlighedhaig d'orgain cen im-<br />

1 ciniuil H * actatar R ^ asec Ji asiuc H " enich<br />

EH ^ asbertatar R ^ den-sae H ' crech R « uaine R<br />

^ nad R " rainec H i' cacha hócthigem R cech octig-ernai<br />

H 12 ggctj jj n cenel H " nEogain R<br />

'6 doruirmestar R donirmestar E '« in J2 " at inddlig/ H<br />

1" doroine R doronadh H ^* do ii '° fora creich R ^i f^ja<br />

a RE *2 brethemna 7 senchaídiu R bretbiuinnai 7 fria sheu-<br />

chaideibh E " s^idet RE ^4 srethaib R ^s ^^. jj<br />

''« fegaid R fech- E " dotinrada R dotindredae E 2« aj.g.<br />

R *^ n-aigthide R u-aighithide E ^" nát cumscaider R<br />

nade cumscaighter E ^i fugaii B.E ^2 i^gas R ^s brechtnaiget<br />

R brectnaidet E ^4 gcgj £ 35 ecnaide RE<br />

'^ andiri E


74 Airec Menman llraird Maic Coisse<br />

ditnetli cliathracli 1 Mail Milscothaigh tar reclifgai- rig.<br />

Riaraigbter rornidhed rigli dia mbo 3 Midbe Magb Mail, dia<br />

mba * bruidben ^ Bregb breitbem cind cocóra ^ co " mara<br />

mxiir. Mucbaigbtber ^ teng teinti dearga do lasaruip lasait<br />

cin 9 urdibdud tar fuata fond. Foclaim i" Í8 focalta fó trice<br />

tesairgne tened do ruadhruidbedb rigb etir imfaobbrad fo<br />

bretba bais. Baidbitber ii drocbdala tocaiter ^'^ sidbamlai<br />

iar coraip ceart.'<br />

31. In tan tra rosgaitb is do Domnall ani sin do apairt<br />

ocus do aisneis,!^ pa bann tarmartatar i^ filidb Falmaigbi<br />

dol do atbcbor 16 a cbotaigi" admolta fri i* rigb Temracb<br />

isuidbiu fobitbin orcne Mail Milscotbaigb, conad iarsin<br />

tra conrancatar coimgne bsencbaidb Herenn, fbilidb i-' ocus<br />

breitbemun 2f' imcoictar^i indiri ocus 22 einecla/viíi' Mail<br />

Milscotbaigb iarna orcain ocus iarna^s indrwd-^ i n-indligi[d].<br />

Conad annsin roleicsiut'^'^ do Fbland^e labarglan fer leiginn<br />

Cluann Muc Nois brethugadb na caingne-si'^^ asa coimdeoin<br />

, 2'.> diblionaibb itir filidba^s ocus brethumnu co n-epert:<br />

32. 'Mor ngniom^o crodh neich nat ba^i neoit^^ nimss<br />

iatb. Madh co se slan Dia do^^ cbimbaibb cuan ngonfiach<br />

dar rechtga M ^ diamo B<br />

* diammad H * bruigin B brugen H « cocori B co core H<br />

' go il « muchaider H » can B gon H ^" foclum B<br />

foglumh H 1* badigther B baidither jH" *^ tocabthar BH<br />

'^ tarnaic BH " faisnéis B '' tarmortatar H '" do<br />

^ imditned cathrach B '-'<br />

tathchur B do tacbi


Airec Menmau Uraird Maic Coisse<br />

ngeirfiath.i Gkmaim de dibgucl dofemat2 ferba^ fuacli filid<br />

felsiu foraice ** oldaman do ^ dliglii[d] dian daghnoisech di ^<br />

bunadh bae. " Brethaigliim do di seclitaibh cumal, comlethet<br />

a aigthi ^ d'or ara bibal, preth '> riglibaird regair cota '"<br />

sein slán einech emnaighter ildiri i n-ordniph ilgraduiph n<br />

cidh aon a foghabtar 12 fo breathai i^ bith bo caclia i4 cind<br />

comfuataigb cip aitt a cocarar ^^ dia toghla teacht. i^<br />

Taisced an 1^ umaidhe la each i^ mboin a i^ boinineso fo<br />

dela^i deol dlighid22 comdiri^s cuma2í fri a-^ n'gli roamvai^e<br />

fonibarr 2' bis, 2* fo theinm laodha2!J lanfocail lantoiniiseim 3"<br />

soillsighis sruthlinn mbarr mbuais biiadhchuS' do dichetal'^2<br />

do ^3 chollaibh cend. Glanogh '^^ enecJamne iarsin eicsi uird.*"'<br />

Meisir36 ai aimsera mbreatha hreithJ'' Bidb cecb ndan<br />

teclitaidlie di romarb righ righ rigmiain 3S Mail Milscotliaigh<br />

madom 3« dia tol.'<br />

33. Dorata[d] ^*» tra do Maol Milscothach 'i • cecli ni<br />

robrethaighset ^2 na suithi 43 sin etir ecnaighi ^* ocus filidha<br />

'•* 1 ngeirfiach (no lath) MS. geriath R ngeriath H<br />

feimet H ' ferbu H ^ foracai H ^ Ae E<br />

75<br />

de-<br />

® dagnaisic<br />

do E ' glanaim — bae om. B * aighte H » breth RE<br />

1» godo E " ilgrado R ^^ fogabar R foghaphthar E<br />

1^ bretha RE " each R '* ait hi cocurar R ait a cocartar<br />

E 1« techt R " aua 12 '« gech E ^^ & om. RE<br />

20 mbonine E 21 fo ^gi^i n 22 dUg^ ^ 23 comdire R<br />

2* cumne R cuimne E ^^ om. RE ^^ roamhrae E<br />

" fonidbarr RE ^s ^jos jy m tenm laid R tenm laeid E<br />

*" lantoiunsem R ^i mbuais mbairr mbuadchai R mbaiir<br />

biiais buadchu E ^^ do diollcetal E ^^ di E ^" & add. RE<br />

35 nrd R ^^ mesir R mesar E " mbretha br R<br />

mbretha brath E ^s rigmaiu R rigmaeini E 29 rodam R<br />

inad dom E "" doratath R *' iartain add. R *- dobrethaigsid<br />

R *^ suide R na suide E " ecnaide R


76 Cath Cinn Abrad<br />

ocus bretliemhna la taob ogaisic i da clireitli- ocus is<br />

amlaid sin roordaighset 3 do tabairt da^ each ollamain<br />

na ^ einech ocus na tsarugbadh 6 co brath, ' acht co tisa ^<br />

de iomus forasna ocus dicetaP do chollaib cenn ocus<br />

teinm laoga, coimeneclainn lo fri righ Temra^i do, acht<br />

CO tisa 12 de in treide sin. i^<br />

Finit.<br />

Cath Cinn Abrad ann so sis<br />

From 3IS. C. 1. 2, fo. 13 b 1 (B. I. A.). Cf. The Battle of 3Iag<br />

Mucriine, Revue Celtique XIII, p. 426, and Silva Gadelica I,<br />

p. 310; II, p. 347; also Annals of the Four Masters 186 A. D.<br />

Annals of Tigernach, Revue Celtique XVII, 10.<br />

1. Riga rolaadh an comdail si ag Mac Con do denam<br />

a Cinn Abhrat 7 Oilill Olum a Muigh Locha. Doluigh<br />

Nimidh mac Sroibginn ri Erna co Mac Con 7 Lughcorp<br />

mac Teamais righ Mairtine 7 Finn mac Cumaill meic<br />

seaf[h]ar a mathar ,i. mac Fuince ingine Daire, rigfeinnid<br />

fian Eirenn 7 Aengus mac Lamgai ri deisceirt Laighin 7<br />

Eochaid mac Bide meic Buidir ri tuaisceirt Laigen 7 a<br />

comalladha budeisin .i. [Lugaid] Lagha mac Mogha Nua-<br />

ghadh 14 derbrathair Oilella Olnim 7 Cathmael mac Firchorb<br />

1 ogaisic R ógasic H ^ a crech JE da creich H ' roordaighsit<br />

H * '^ áa. R ina R * ina sarugad E ua<br />

sarghadb E ' co brath om. li « co tissad R co tised H<br />

* imus forosnad 7 dicbetal R '" tenm laida .i. comenecla>iH R<br />

" Temracb R Temrai 11 "> ti R tisadh H '^ ^o denamb<br />

add. H " leg. Nuadhad<br />

;


Lriara<br />

Cath Cinn Abrad<br />

meic Lugair o Raith Lugair a Connachtaib, i. a aide<br />

teaglaigh 7 Nuaga Fnin eiceas, Mairbgein mac Mogha<br />

Ruith .i. ri[g]drai 7 ri[g]file 7 rigmilid, 7 Airmrigh senathair<br />

Orbraidhe 7 Enbais diada Creag Enbaisi a Sleib Cain 7<br />

Dadera mac Dairbreach in ri[g]drai 1<br />

7 socliraide mor<br />

aircena osin amach.<br />

2. Gabais Mac Con iarsin cona sluagh a Tulaig na<br />

Teannala .i. ono teannalaib doronad furre adubradh Tulach<br />

na Teannala fria. Gabais dono Oilill cona sluag a Muigh<br />

Lacha 7 roclas fert fodbuigh dia pubaill ann ar in ard,<br />

conad de ata Ardfert aniu.<br />

3. Ba si soc[li]raidlie Oilella Oluim .i. Eogan Mor mac<br />

Oilella 7 Eocbaid Finn Fuatbnart coeca catlimiled 7<br />

Cairpri Muse fiche cét cathmiled 7 cathbarr curadh do<br />

comartha cathmiled ar ceann gach fir dibh. Beann oir<br />

no airgid no uma as gach cathbarr amail robui in fer, 7<br />

fiche cét amus do Cairpri Basc[h]ain 7 fiche cet maccaem<br />

do Cairpri Ridhfoda^ 7 sochraidhe mor aili beos.<br />

4. Luig Oilill 7 Eogan a n-imagallaim fo cleith do [f]is<br />

cinnus doberdais imcasaid itir Cairpri Muse 7 Mac Con co<br />

d[t]aethsad Mac Con la Cairpri. Ba si comairle doronsat<br />

[ejatarru .i. sigh do denum seoch Cairpri fria Mac Con 7<br />

noduiscfedh fearg Cairpri eiside 7 noradhadh do cathudhagh<br />

fria Mac Con. Rohinnleadh in cealg amlaigh sin. Lodar<br />

teachta iard[t]ain Oilill ar cenn Meic Con do tabairt a<br />

do tsedaib 7 mainib do. Adubairt Mac Con nogebedh<br />

7 ni raghadh a ceann a oide. Is ann sin adubairt a drai^<br />

leg. rígdrúth ^ igg^ Righfoda ^ leg. druth<br />

77


78 Cath Cinn Abrad<br />

fria Mac Con ar u[d]eacliad uaglia da agallaim Oilella,<br />

uair robai a run Oilella marbad Meic Con dia ceilg.<br />

Asbert Mac Con robo tairisi leis mac Cairpri Mnsc dia<br />

mbeitli isinn imagallim.<br />

5. larsin tra doluig- Mac Con 7 a sluagh a muUacli<br />

Sleibhe Cinn Abhrad co facaigh each soc[h]raidhe ar fud<br />

in tsleibhe. Is ann sin tra doluigh Oilill 7 Eogan 7<br />

Eochaid Finn Fnathnart mac Feidlilimidli Rechtmair.<br />

Doluigh Mac Con iarsin donn imagall[a]im tar a sarugud<br />

a muinntiri 7 is e lin tainic, secht cét cathmilid 7 glas<br />

a caraid etir gach ndis dib, as amhlaid sin robui in sluag<br />

uile araceinnsit gan teitheadh. Asbert Oilill re Mac Con:<br />

'Beir fein do breath'. 'Acca', ol Mac Con, '.i. in bel rue<br />

in guibreith firenaigh in bel cetna'. 'Nidruibe', ol Oilill,<br />

'leat-sa in mbreitheamnus iarsin 7 beir in mbreith'. 'Aca',<br />

ol Mac Con, 'acht madh ail mo riar, denu-sa mo eineach<br />

don chur sa ma doronais mo mieineach roimi.' 'Acca',<br />

ol Oilill, 'nitbersa riar eile do Mac Con acht a riar fein.'<br />

6. Is ann sin tuc Mac Con aithne for coimbriathraib<br />

ceilgi Oilella Oluim 7 gur craidhe faelda lais. Adfiadar<br />

immorro dona Cairbridh 1 sith do denum do Oilill fria Mac<br />

Con seoca-sum 7 roeiridhedar a n-ainfeacht 7 a n-aenuair<br />

na tri fichit do badar na Cairpri co feirg 7 lon[n]us, co<br />

mbrigh 7 borrfadh la deachradh na feirgi fonnmoire 7 c.<br />

Ocus rogabsat na curaig uile a cathbarra fo ceannaib 7<br />

tiagat fon cuma sin docum in atha aga mbuigh in<br />

leg. Cairbribh


L<br />

Cath Cinn Abrad<br />

imagall[a]im. Adclos isin longport uile coimeirge na<br />

Cairpri don catli. Roeirgidar uile an sluag 7 rorig<br />

Cairpri riasna slnagaibh sin docum an atha 7 rolaigseat<br />

na curaig a mbeanna cona cathbarraibh dia ceannaibh isin<br />

cath, 1 conid e a ainm Ath mBeannc[li]oir .i. fobith na<br />

mbeann rolaigsit na curaig dib ann.<br />

7. Atraclit- Mac Con odconairc in cealg' 7 na catha<br />

cuigi 7 docuaigh d'innsaighi[d] a sluag co tairsidis amaille<br />

in catha. Romeabaigh for slogh Meic Con uile amail<br />

sighi gaithe 7 meabaigh-^ for Mac Con fein ina ndiaigh.<br />

Is ann sin tainic a drai* ar amus Meic Con .i. Dadera<br />

mac Dairbreach 7 adubairt fris: 'Gab in minn-sa fa ceann<br />

7 cuir do minn righ dit fein'; 7 doronad amlaigh uile 7<br />

gabais in drai'* minn Meic Con fa ceann. Teit ar fud<br />

in tsleibe 7 lenaidh Cairpri Muse he a richt Meic Con,<br />

CO mbenair a ceann dé 7<br />

79<br />

is dé ata Car>/ Meic Nairbreach.<br />

Adhnaigh Cairpri aichne conarbé Mac Con. ' 01c echt ', ol<br />

Cairpri, ' mind righ fo ceann druag ^ and so.' Soais Cairpri<br />

siar iarsin co tarachtain Meic Con, co riacht Leiter Cinn<br />

Abrad 7 ni taraigh in slogh 7 dechaid uagh fodeas for<br />

Magh Feimin 7 atci an mbuighin a mbui^ Mac Con.<br />

Faccaid dono a c[h]olpa [ejaturru. 'Ba docha lium on',<br />

ol Caipri, '.i. eascaigh" righ eter sluag sucad.' Doleigtea<br />

irc[h]or don gai do go ndernaig a mbel a iscaiti co mbert<br />

a rinn etir a glun 7 colpa, gur teamloisc a cinn an<br />

c[h]olpa 7 tinntaigi Cairpri cona muint/r.<br />

1 leg. ath * atras MS. ^ leg. memaid ''<br />

leg. drúith ^ ambigh ambui MS. ''<br />

leg. escaid<br />

leg. drúth


80 Cath Cinn A brad<br />

8. Luig Mac Con co riacht Rosach Ruagh dia leigheas<br />

iarsia 7 osin amacli nir aitreab Mac Con a nEirinn no<br />

gur gab rigi nErenn iarsin.<br />

Fiuit.<br />

Addenda et Corrigenda<br />

Vol. I.<br />

p. 1, dele note 1; indair 'arable land'. See Laivs IV. 146, 1.<br />

„ 46, 1. 2, for dail impi D has dail do impi<br />

1. 10, dele " after 7<br />

ib. for rosroind D has roroind 7<br />

„ 47, § 2, for nocho tabar D has ni nacli tsibar<br />

ib. for tar tairrseach D has ar tairrsech<br />

note 19, for na mbiadh read nach biadb<br />

note 25, for cofarccfa read cofarccba<br />

,, 48, § 13, for sau imdaid D has na imdbaigb<br />

§ 14, for figba D lias fidbba<br />

note 1, for Dfecbtar read Dfecbtar<br />

note 2, for faii'gi read tairgi<br />

note 15, for do read don<br />

„ 49, § 16, for ria mbuidnib D has re nibuidbnib<br />

note 20, for curu read cura<br />

„ 50, § 23, for rim D has lium<br />

Printed by Ehrhardt K arras, Halle a. 8.


AMCDOTA<br />

FROM lEISH MAMSCEIPTS<br />

EDITED<br />

BY<br />

0. J. BEEGIN, K. I. BEST,<br />

KUNO MEYEE, J. G. O'EEEFFE<br />

VOL. Ill<br />

HALLE A. S.<br />

MAX NIEMEYER<br />

DUBLIN<br />

HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />

1910


Contents<br />

Page<br />

Betha Farannáin, transcribed by Charles Plummer .... 1<br />

Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI (Kilbride Collection<br />

No 22) transcribed by Kuno Meyer 7<br />

1. The devil Caincuile in Armagh 7<br />

2. A Ship seen in the air 8<br />

3. The bimal of a priest's wife 9<br />

4. Comgall and the foreign monk 9<br />

5. Gigantic Women cast ashore 10<br />

Briathra Flainn Fina maic Ossu, transcribed by Kuno Meyer 10<br />

Cain Domnaig, transcribed by J. G. 0' Keeffe 21<br />

Immathchor Ailello ocus Airt, transcribed by Kuno Meyer .<br />

27<br />

Betha Pátraic, transcribed by B. I. Best 29<br />

Traigsruth Firchertne, transcribed by Kuno Meyer .... 43<br />

Eomulus and Remus, transcribed by John Strachan ... 46<br />

Aided na tri nAed, transcribed by Kuno Meyer 47<br />

Siaburcharpat Conculaind, transcribed by Kuno Meyer .<br />

. 48<br />

Conall Core and the Corco Luigde, transcribed by Kuno Meyer 57<br />

A Middle -<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History,<br />

transcribed by 0. J. Bergin 63<br />

Corrigenda to Volume II 76<br />

Corrigenda to Volume III 77


Betha Farannáin^<br />

From MS. Nr. 4190 — 4200 ff. 91v—94v, Bibliotheque Boyale,<br />

Brussels.<br />

Cap. 1. Tiondsccantar annso betha Fharanwain uasail<br />

iolcraibtigh .i. mac rioghdha, réimdírech, credhal, cánonta,<br />

coisrecta Cuinw meic Colgan meic Aodha meic, Finnhhain-<br />

meic Eogam meic Neill Naoigiallaigh.<br />

Cap. 2. Ro fhaccaib Columcille Ere ar ulc re feraibh<br />

Ereww tre fheircc adbailmóir; 7 tucc luighe 7 lainmionwa<br />

nach faicfedh a shuile, 7 nach cluinfeíZ/í a c[h]luasa fer<br />

no ben i n-Erinn; 7 ro comhailledh sin leis treimsi fada,<br />

amhail dherbhas an rand:<br />

Fuil súil n-glais<br />

Déchws Erinw tar a hais<br />

Nochan fhaicfe iarmotha<br />

Fir[u] Érenn nás a mna;<br />

7 da dherbít(?/í sin ro chuir anart ciartha tar a shuilibh,<br />

7 tap ar ciara i n-a c[h]luasaib, 7 do chuaidh tar muir<br />

i n-Albaiw, go n-deachaící go h-I Choluimchille, gur<br />

bhennm^Zi hi.<br />

Cap. 3. Gur fhan teora bliadhna innte, no gur moth-<br />

aigettar fir Erenn a uiresba/cí/í go hiomarcach orra; gur<br />

* Lege primo quinque verba post finem vitae, (marginal note).<br />

1


2 Betha Farannáin<br />

chaitettar fir Erenn a ttechta ris an ccomfad sin; 7 go<br />

ttucc Columcille era orra diblinaibh; no gur fas coccadh<br />

coitcenw 7 esaonta iomarcach eter feraibh Erenn 7 Alban.<br />

Go n-deachattar a chombraithre naomh 7 neimhedh ar a<br />

chend soir: Cuawna mac Miodhuirn, me/c Duibhratha, meic<br />

Enna meic Neill Naoigialla/(//i; [fo. 92 r] 7 Gobrani espoc,<br />

mac Mngusa, meic Ardgail, meic Conaill Cremtainwe, meic<br />

Neill NaoighialkMi^/i; 7 Colman mac Eachach, meic Aill-<br />

ella,- meic Luigdech, meic Laegaire, meic Neill Naoigi-<br />

allaigh; 7 Baoithin mac Brenaiww, meic FergMsa, meic<br />

ConuiU. Gulbaw, meic Neill Naoigiallaigh; 7 Faranwán<br />

fertach, mac Cuinw, meic Colgan, meic Aodha, meic Fionw-<br />

bha[?']rr, meic Eogain, meic Neill Naoigiallaigh. Docuatar<br />

na naoimh sin go h-Albaiw, 7 ro iarratar sein d'itche 7<br />

d'athcuinge ar Choluimcille techt go h-Evinn do sbio-<br />

áhnccadh eter fheraibh Erenn 7 Alban; 7 tucc Columcille<br />

aonta fa theac/ti lena braithribh naem 7 neimef?/i. Ar<br />

thri h-adbaraibh tucc Columcille aonta fa ilicacht ar an<br />

turws sin .i. do denam/i siodha eter fheraibh Erenn 7<br />

Alban; 7 d'fuascélatZ/í Sccanwlain mdir, me^'c Q>\mii\\áolaidh<br />

rí Osraighe^ ro báoi a ccuibriuch 7 a ccengal i ccro<br />

chumhang caolaigh ag Aodh mac Ainmirec/i ri Erenn.<br />

Cap. 4. Ocus dorinne Columcí7Ze gach snaidm acasin<br />

do reidhiucchad amhail ata i m-beihaid Choluimcille, 7<br />

'san Amhra Choluimcile; 7 adubratar fir Erenn nach rachad<br />

Coluimcille tar a ais aris go h-Albaiw; 7 ro chongbhatar<br />

i n-Ére, go ttuccatar airdchennas naomh 7 naomhogh<br />

* Gorbán interlined in later hand. * Deest ut videtur meic<br />

Guaire meic Luigdech (marginal note).<br />

I


Betha Farannain<br />

Erenn do tar eis Pairaicc, go tncc Coluimcille sáorchu«/rí<br />

do hennuccadh Leithe Cuinw, go ttainic tar Eirne ^ n-éignigli<br />

n-ion^fhuazV, gur hennaigh reiccles riaghalta i ccrich<br />

caomhalainn Cairpre meic Neill, da nach lenfam da sccelaib<br />

anwso.<br />

Cap. 5. Mar do cualatt«r fir (no náoimh) Evenn sin<br />

[fo. 92 v] an meid ro báoi 'na comhfocciis diobh, tangatar<br />

roimh Choluimchille go termanw Feichin na b-fert; 7<br />

tangatar annsin siol Cuimne^ .i. seiser 7 secht fichit do<br />

naemhaibh cenmotha Aodh mac Ainmirech ri Erenw.3<br />

Tainic 'san toicestal sin a n-dail Coluimcille do sbiol<br />

Cuimne, Monine Sleibhe Cailinn, 7 da mac Cowaill a Cill<br />

Corra , 7 easpocc Maine a Tir Oilill, 7 Muiredhacb Cille<br />

h-Alaidh a Tir Amalgaidh, 7 easpoc Eoin a Cill espuicc<br />

Roin, 7 Caimin In^zsi Celtra, 7 Riagaill Muicinwsi la Dal<br />

cCais, 7 Senan Innsi Cathaigh, 7 Sénán Laithrigh Briuin,<br />

7 Ernin Cluana Reilgech a Midhe, 7 seacJit n-es]micc<br />

Cluana b-Emain, 7 Liban, 7 Fortcern i n-Odba Cera i h-Par-<br />

iraigbe, 7 Grellan Craoibhe i n-oirther Muighe Luircc, 7<br />

Sccire a Cill Sccire, 7 Corcaircenn 7 Corcaircaoin, da ingin<br />

Eoghaiw, 7 inghen Cathbath '^ a Cill Comhlach a Muicch<br />

Luircc, 7 Loman Locha Gile, 7 Cairpre 7 Brefne, 7 Mifnsi<br />

mac Fachtna ag Sligeach, 7 Inell craibtech, 7 Osnadh a<br />

n-Glenn Dallain i c-Coirpre, 7 Geighe i n-Inis Geighe, 7<br />

Derbiled/i i n-Iorrass, 7 seacht ccailleacha a Tir na<br />

fFiachrac/i Aidhne, 7 Magaine Ratha Aradh, 7 Brochlach<br />

1 MS Eisine « This list is taken hodily <strong>from</strong> LL.354d.<br />

* Aodh . . . Erenn, written over some thing which has been erased.<br />

* Cathbath in LL: Cathl- MS.<br />

3


4 Betha Farannáin<br />

i cCairpre. Eobhatar an uirettsin do shiol Cuimne do<br />

naomhaibh a ccoinne 7 a ccomdliáil Coluimchille, cenmotha<br />

ardnaoimh oiregMha Eirionw.<br />

Cap. 6. Tainic Columcille cliuca, 7 tangatar diblilinibh,<br />

tar Traigh na Mna McaVbe .i. Traigh álamn Éothuile,<br />

[fo. 93 r] 7 asse go Tulac/i na Maoile, risan abarthar<br />

Sccrin Adhamnam aniu; 7 ro bennaigh hi; 7 ro faccaibh<br />

Adamnán úasalnaomh inwte;i 7 assein go h-All fíorálainw<br />

Farandáin aníu.^ Tainic i n-a ccoinwe anwsin Tiopraite<br />

mac MaoileduÍM, meic Fiacbracb Ealgaigh, meic Dathi, 7<br />

a mhac Dimchad. ' Maith amh ', ar Faranwan, ' a Choluim-<br />

cille, as ionad cráhaidh 7 cleircechta an t-ionadh so; 7<br />

inarus fein mian mo mhenman 7 gradh glemaisech mo<br />

chroidhe fa áras naoimh 7 neimedh do denamh anwso; 7<br />

anmhain ann go foircend mo betliadh ag bindgabail mo<br />

psalm 7 mo psaltrac/i, ag moladh righ nimhe 7 talman.'<br />

'Dogéba tusa an fearanw so ar son do bhennachta, 7 ar<br />

hhennacM Coluimcille 7 na naobh diblinaibh,' ar Tiopraitte<br />

mac Maoilednin. Ruccattar na naoim buidechws adhbal<br />

risan iodba/rt sin, 7 ro bennaigliettar an t-ionad sin, 7 an<br />

t-uiscce iodhangblan, 7 an t-all taitnemach; 7 ro fáccbatar<br />

Foran^ían na ffiort 'san reigles riaghalta sin.<br />

Cap. 7. Is amlaidh ro thocaithedh Farandán a bhetha<br />

'san ionad sin an ccein ro mair; an céd tj-ián don oidche<br />

gonuicce a di oscaill ' san dabhaigh ^ firalainw fhuaruiscce;<br />

andara irian don oidche 'na charcair cloch 7 crabaklh, 7<br />

^ Adamnan . . . innte, erased but still legible. ^ All Faranwain<br />

a cCounac/iiuibh a t-Tir Fhiachrac/j {marginal note). ^ 'dabach'<br />

is here used of the pool at the foot of a waterfall.


Betha Faraunáin<br />

cerchaill cloiche fona c[h]ionn, 7 cercaill ele cloiche fona<br />

c[h]osaibh tareis na dabcha; 7 an tnan ele ag éistecM le<br />

ioghar na fairrge fiordoimhne, 7 le tormán na ttonn re<br />

slesaibh carracc 7 cruadhall, 7 ag eistec7


6 Betha Farannáin<br />

7 evredh an aithrigidh d'fágbail ag an ccomarbae mar<br />

almsain; 7 an almsa íhétíus fer eclita/rceineoil do tahairt<br />

do [fo. 94 r]. An t-esslan d'anmain 'san ccarca?V cumaing<br />

crábaidh, 7 dinech na dabcha d'ól, 7 a breith go a adhba<br />

hhunaidh, 7 foiridh conach, 7 sgamach, 7 sinech, 7 gach<br />

uile ghalar bhios ar innilibh becca 7 mora. Ocus ro<br />

fágbadli fágbála iomdha ar an uiscce .i. gach aon da<br />

n-gébha trid tri lomanna d'ól de a n-onóir do Dhia 7<br />

d'Faranwan, 7 tiociadh slan. Tri troisccthi a n-onoir<br />

Faranwain gacha bliadhna .i. cédaoine, aoine, 7 satharn<br />

enuair 'san bliadham, 7 trosccadh roimh feil Faranwain.<br />

Ocus ro faccaibh mar aithne ag gach aon gan uiret deilcc<br />

bruit do bhúain da fhiodhbafZ/i foltalainn, 7 gan slan do<br />

chodladh 'na leahaidh, acht easslán bias i n-éiccen, 7<br />

reliqua. Mallacht cliar 7 ceall 7 clocc, naemh 7 neimhedh<br />

Ereww, 7 garseicle 7 mioclii moradhbal da gach aon nach<br />

iocfadh a chios 7 a c[h]áin lé comharba Faranwain, 7<br />

andara mallacht da gach aon duini 1 dobhéra cíos an<br />

chomctrba acht d'fior iomcha«V a meircce miorbuiligh.<br />

Cap. 10. Is amlaidh so frith an reiccles liasal oirdnidhe<br />

7 ionad naomh 7 neimedh fa hiiaisle i n-iath Eireamoin<br />

ar tos .i. iesLcht n-aon da ttainic Columcille ar saorcnairt<br />

Leithe Cuinw 7 naoimh Erenn maille fris, 7 tainic go tir<br />

Ua fFiachrach Muaidhe, 7 asé ba ri 'san tir an tan sin<br />

.i. Tiopraite mac Maoiledúin, meia Fiachrach Falgaigh,<br />

meic Dathi meic Fiachrach. Ro edhba?> 7 ro ardthiodhlaic<br />

Tiopraite tri h-eccailsi onóracha 7 tri reiclesa [fo. 94 v]<br />

ronaomhta do Choluimcille 7 da naomhaibh. As iadso na<br />

' aon niluini MS.


k<br />

stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI<br />

h-eccailsi sin .i. Sccrin oirdeirc Adamnáin, 7 Alt fiorálainw<br />

Farannáin, 7 Cill caomhálainw Cuanna ar bord na<br />

h-IasccaiV;/ie. Ocus a ccionn aimsire imceine 'na diaigh<br />

sin .i. a ccionn cuicc cét hliaclJian gabhais Cathal Croibderg<br />

ua Concohair righe Connacht d'aimdeoin Gall 7 Gaoidheal,<br />

7 ro gabh treisi ar ionn Ua f-Fiachrach , 7 cuiris feranw<br />

munach an chuiccidh uile le Cnoc moralainn Muaidhe, 7<br />

ro cengail All fíorálainn Faran^záin ris; 7 ata marsin osin<br />

ille. Conaáh. í betha Farannain gonuicce sin.i<br />

As leabhrán Meic Seain Charraigh í Maonaigh .i. comarba<br />

Faramiain do sccriobadh an betha sin Farannain. Do<br />

sliocM Dathi meic Fiachr ach an Sean sin, amal derbíís a<br />

geinelac7i ata sccriobtha i n-a leabwr fein. A tigh na<br />

m-brathar ag Drobaois ro sccriobadh, 13 Febrv. 1629.<br />

Meisi Mice? bocht bratham<br />

Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI,<br />

(Kilbride Collection No 22)<br />

1. The devil Caincuile in Armagh.<br />

Caincuile .i. demon bai inn-Ardmacha oc aimsiugud<br />

c[h]aich, CO tainic do aimsiugud c[h]lerigli c[h]raibdigh robai<br />

isin baile. Bai bliadain a fail in c[h]lérigh. Cech etail<br />

peacaidh fogeibei? eter cill 7 tuaith doberedh^ lais, co<br />

mbid oc a sgribadh i fiadnaisi^ in c[h]lérigh 7 da leabar<br />

1 as lia a go inas a fior, (note in later hand; these are the<br />

' quinque uerha ' referred to above). * doberidh MS. ^ fiadnanisi<br />

MS.<br />

7


8 Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI<br />

aici .i. leabar mor 7 leabar beg. Cech pecud nosgrlbad<br />

indiu isin leabar beg nosgrisad arnabarach. Cech pecud<br />

rosgribacZ isin leabar mor ni sgrisad itir. 'A t[h]ruaig',<br />

ar in clérech 1, ' cid ma scrisai do leabar beg 7 nach<br />

5 sgrisa do lebar mor?' 'Is ed so', ar in diabul, '.i. pecaid<br />

na clerecli 7 loc[h]ta na heclaisi doniad a faisitin 7 doberat<br />

a coibsena cen imnaire dia sacartaibh each lai, is iad fil<br />

isin leabar beg. As 1 in faisidin menicc nach leicind<br />

bisich fair. Peccuid imurro^ loc[h]ta na tuaithi, is iad<br />

10 fil isin leabur mor. Uair nocha denad a faisitin, is airi<br />

tat bisich for in leabur mor. Occus cech pecud sgribt^s- si,<br />

is hecin dam a sgris, dagentar a faisitin '. Robenud clocc<br />

tinail laisin cleirechi 7 ro-indis do muinntir Arda Macha<br />

na libair sin Ian do peacudh do beith ac in diabal. Occus<br />

15 itbert fria^ a faisitin do denum 7 doronsat laram. Tainic<br />

in diabal larsin occus itbert frisin clerech^: 'Olcc ar<br />

comand fadeóid', ol se, 'daigh rucais etail mor uaimh'.<br />

Occus se oc coi 7 oc gul 7 oc eighmhe ^ Tar sgris a leabair<br />

7 rl.<br />

2. A Ship seen in the air.<br />

Cf. Eriu IV, p. 12.<br />

20 La n-aen robatar muintear Cluana a n-oireachtus for<br />

urrlar na cille. Avaal bator and for a raithsechaibh co<br />

facatur an long fa seol Oaistibh isinn aer, ocus si ag<br />

siubhal amaZ heth forsan fai[r]gi. Otciat iaramh lucht na<br />

luingi an t-oirechtus 7 an aitreibh fuithibh, cuirit iarumh<br />

25 an acaire amach .i. leanaidh an t-acaire this for urlar na<br />

hecailsi, cor gabhsat na cleirigh 6 he. Tig fear anuas asan<br />

1 clerich MS. 2 written out * leg. friu * clerach MS.<br />

* eidhmhe MS. « cleiridh MS.


Stories <strong>from</strong> the Edinburgh MS. XXVI<br />

luing a ndeghoidh an acaire 7 mar budh uisgi do, is<br />

amlaidh boi oc snam, co riacht an acaire 1 go bert tis [sic] e<br />

larnmh. 'Ar Dia frib! legidh naib me!' ol se, 'uair atathnr<br />

ocum bathadh agaib '. Lnid 2 uaithibh larsin for snam isi[n]<br />

aer cedna 7 a acaire lais 7<br />

rl. 5<br />

3. The burial of a priest's wife.<br />

Sgel annso ar mnai tsagairt ar fagail bais dl .i. co<br />

iangatar moran do dainaibh da hinnsaighidh da tocbail<br />

cum a hadhnaic[th]i 7 nir fetatar a tocbail ar a truma 7<br />

fa hingnadh mor leo uile am sin 7 adubratar each co leir:<br />

'A haen-DTa athair^ uilecumachtaigh, cinnus be/tar cum a 10<br />

hadlicthi^ hi?' 7 dorindeadar comnrle re maigisdir glic<br />

7 adubairt in maigistir riu, adhon: 'Tabraidh dias ban<br />

sacairt cugaind da tocbail cum na cille'. 7 tucad 7 do-<br />

tocbatw)- hi CO huretrom cum na cille 7 fa hingnad mor<br />

leo sin 7 adubairt in maigisdir rin: 'Ni cHis inga[n]tais 15<br />

d[u]ib a n-abi/rtai, a daine, adhon da diabul do breith<br />

aendiabail leo'. Finit.<br />

4. Comgall and the foreign monk.<br />

Cf. Gaelic Journal, vol IV, p. 229.<br />

Manach craibdech ^ tainic tairis anoir do c[h]omsinid<br />

criibaid re Comgall Bendc[h]air. Cech crabud dognid<br />

Comgall doignid an Gallmanach a lethet, co ndechuid 20<br />

Comgall isin abaind do gabail a salmm. Docuaid áuliu<br />

in Gallmanach isin sruth. Intan nobid leth tuas do<br />

C[h]omgall, ni fuilnged^ la med in fuachta. Intan tra<br />

1 a a + caire MS. » hut MS. ^ aitair MS. * hadlic/ii MS.<br />

5 craibdich MS. « fuilngid MS<br />

9


10 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

nobíd leth tls do C[h]omgall, nl húlnfjed la méd tesa in<br />

uisci, cona[d] de sin nar fét coimsinid crabaid re Comgall<br />

asa haithle sin 7 rl.<br />

5. Gigantic Women cast ashore.<br />

Bean dorala gan fas a cich a traigh mara a nEoniip.<br />

5 Coeca troigh Ina hairdi, [ejadhon da slinnen co troighidh,<br />

secJit troighi a lethead a hochta. Brat corcra uimpi, a<br />

lamha a ceangal for a druim aniar 7 si ar mbein 1 a cind<br />

di 7 as amlaidh sin rolaidh an tonn a tlr hi . Finit.<br />

Bean ele dono ^ rorala a mhuir a nAlbuin 7 da troigh<br />

10 dec ar nai ced a fad fein. Secht troighti dec etar a da<br />

cich 7 a se dec a fad a trillsi ocus a secht a fad meoir<br />

a lamha. Secht troighti a fad a srona, da troigh iter a<br />

da malaig.3 Gilithear ^ geis no uan tuin[n]e gach mball •''<br />

di 7<br />

rl. 7 rl.<br />

Briathra Flainn Fina maic Ossu<br />

From MS 23 N 10 (R. I. A.) p. 5,22 collated with 23 D 2.<br />

See Tecosca Connate, ed. K. Meyer, p. VI.<br />

15 Briathra Floinn Fiona maic Ossa sund.6<br />

Atcotai soc[h]ell saidbres,^<br />

atcota duthracht dorata,<br />

atcota ciall cainchruth,<br />

atcota drnis digna,'*<br />

1 arinbein " loritten out ' malaid MS. * giligtear<br />

MS. » maball MS. ® sic D, om. N ' atcotta soicheall<br />

saidbrius D « dignse D


Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

H


12 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

atcota daidbre docliraite,i<br />

atcota imrisan 2 imned,<br />

atcota terci lére,3<br />

atcota sáire sáithe,*<br />

5 atcota daire cumca,^<br />

atcota borb gnímrad,<br />

atcota flaith folabrad,^<br />

atcota firian '' fortacht,<br />

atcota maith a mola[d],<br />

10 atcota crodlesc leghadh,<br />

atcota trebad torad,<br />

atcota fergach fuasnadh,<br />

atcota trodach tuarcain,<br />

atcota brotlicain ** bithnert,<br />

15 atcota frithbert fuachtain,<br />

atcota feronn feindidh,<br />

atcota leigiimii liubrw/J<br />

atcota menmnach i" miscais,<br />

atcota brón debthuighe,ii<br />

20 atcota cath cáine,i2<br />

atcota sochlach cogarus,<br />

atcota imed áicaolad,^^<br />

atcota miltenga brethemnus,!*<br />

atcota fáilti féle,<br />

25 atcota ségaind sáire,<br />

atcota dair digge,*^<br />

1 Aochraidhe D ^ imreasain imnerf^ D ^ terce leire D<br />

* soaite D ^ cuimhge D « folabra D ' firen D ^ brochau<br />

D ^ leigind liubra D ^" menmsLrach D '* deabbtha B<br />

" caoine D i^ iia^ai diocaolacZ/^ D >* bretemain D '^ doeiri<br />

dinge D


Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

atcota crodh a caithem,<br />

atcota saogal snímche,<br />

atcota drochben díbi,<br />

atcota umal ordan,<br />

atcota lobar luinde,i 5<br />

atcota buille borba,<br />

atcota sogníom soalaig,<br />

atcota bocht a bíathad,<br />

atcota hragaid muige.<br />

Ba2 faitech ar na ba- fiacbach, 10<br />

ba trebur ar na bat gabálach,^<br />

bad enigb* gurbat socacb,<br />

ba heslabar gurbat dércacb,^<br />

ba gartait gurub sochraidh,<br />

badh buidach gurba tírach,^ 15<br />

ba 2 humal gurab "^ uasal.s<br />

Dligid9 ecna airmitin,<br />

aríich 'o gais gail,^^<br />

dligid fír fortacbt,<br />

dligid go a cairingud, 20<br />

dligid claon '2 condrech,<br />

dligid ugra etargaire,<br />

dligid ratb ríarugud,<br />

dligid fuider frithfolía,i*<br />

1 Inbair luinne D ^ bat D ^ tM?-gbhak(c/i D * bat<br />

enigh D ^ derctach D '^<br />

13<br />

corbat airec/t D ' corbat D<br />

* Here D inserts Cia féighe rángais &c. printed in Tecosca Cormaic,<br />

ed. K. Merjer, p. VI. ^ dlige N áligidh B Cf. for this section<br />

Zeitschrift vol. VI, p. 261. 'f arfig D " goil D "^ claoine D<br />

13 fuidir friothfola D


14 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

dligid aiti a sochraidi,!<br />

dligid naidm nascur,<br />

dligid rath a ^ imdegail,<br />

dligid fladnusi fugell,<br />

5 dligid dímus dermit,^<br />

dligid maith mórad,<br />

dligid díbe dimolad,<br />

dligid dall dítin,*<br />

dligid airnell aTirfocra,^<br />

10 dligid ócc. 6 eladain,<br />

dligid altrom imfochaid,<br />

dligid maigist/r sogairej<br />

dligid faindel ^ furfocra,<br />

dligid mathair míngaire,<br />

15 dligid athair a 9 ogréir,<br />

dligid aide uiTaim,io<br />

dligid coibche certugud,<br />

dligid othur a 9 íarfaigi,<br />

dligid econd'i imcomét,<br />

20 dligid anidhan urchailedh,!"-<br />

dligid comaithclies caomclodh,<br />

dligid mer munad,i^<br />

dligid aurdonal erfocra,''*<br />

dligid etnge amsir,!^<br />

25 dligid toreici^ tuinide,<br />

dligid ai 17 astud,<br />

> aite sochraide D * om. D ^ diumus dermat D * daiU<br />

diden Z> ^ airndel urfogra D ^ óg D ' sogoire D<br />

8 faoindel D » o,,^. j) lo aite urroim D " othur (sic)<br />

I) 12 urchaolarf/i D " a munad D ^* urdonail urfocra D<br />

1* eitnge aimsir D ** toirec D " aoi D


Bríatlira Flainn Fína maic Ossu<br />

dligid sommai • sáire,<br />

dligid bés bréithir,<br />

dligid doig díthech,<br />

dligid fir fiaclia.2<br />

Deascaid cotulta fnslige,3 5<br />

descaid sirreclito sírdord,<br />

descaid díbe deog,<br />

descaid feirgi miscais,<br />

descaid athargaib esarcoin,*<br />

descaid eca uaman, 10<br />

descaid druisi dánatus,<br />

descaid trebaire túíB,^<br />

descaid étrebaire rolabra,<br />

descaid carta gnáthuige,<br />

descaid caillti cesachtoige, 15<br />

deecaid gensa dímaisi,<br />

descaid báisi banchobra,<br />

descaid mire rogaire,<br />

descaid sainti inicaisin,^<br />

descaid serce sírsillmcZ, 20<br />

descaid braith '^ sanuis,<br />

descaid debtha athchosan,*<br />

descaid fáilti sláinti,<br />

descaid broin bithduba,<br />

descaid serba'^ burba, 25<br />

descaid aneoluis imrisain,'o<br />

descaid ainble ainecna.<br />

1 soma D * sic D, .í. N ' freislighe D * esorguin D<br />

^ tnúth (sic) D ^ imcisin D ' brat (sic) D « athcomsau D<br />

^ serba D ^" imreasoin D<br />

15


16 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

iTosach eóluis imchomarc,<br />

tosach ugra athchosan,^<br />

tosach e'úig airlegad,<br />

tosach ecnaig oirbire,<br />

5 tosach ordain eneclainn,3<br />

tosach sáithe^ sochoisce,<br />

tosach tocuids trebaire,<br />

tosach feile fairsinge,<br />

tosach crabuid cosma[ilius],6<br />

10 tosach ecnai algine,<br />

tosach uilc uabarbríathro,''<br />

tosach críne gallruighe,<br />

tosach dotchaid somesci,<br />

tosach sotchaid domesci,<br />

15 tosach coru cainepert,<br />

tosach daire drochlebaid,<br />

tosach troige torrsige,^<br />

tosach lubra lén,<br />

tosach cudma guforgell,<br />

20 tosach sodcha soben,^<br />

tosach dotcha doben,!"<br />

tosach miaiie malarta.n<br />

Ferr dán orba,<br />

feiT ledb luga,<br />

25 ferr doairm díairm,<br />

' Here N inserts FitheZ dixit. ^ athcomsan D ' eineach<br />

D * saoithi D ^ ''<br />

tocaid D ^ cosmailes D uabarhriathor D<br />

" tuirsighe D '^ deigben D ^" droichben D " iniairli<br />

malairtche D araile maith mesrugwZ add. ND, i. e. another<br />

copy has instead: tosach maith mesrugud.


Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

feiT slán sásad,<br />

ferr sonaighe seotai,<br />

ferr dígde digaiP,<br />

ferr ordan angbtís,<br />

ferr fíor fertaib, 5<br />

ferr rath ríaruib,<br />

ferr eolus ilar,<br />

ferr ilar naiscre,^<br />

ferr mug* marbad,<br />

ferr essomnai orbin,^ 10<br />

ferr dail debuith,<br />

ferr set sofis,<br />

ferr suithaine seota,<br />

ferr soitchc^ sl(5g,<br />

''ferr slog suidm^adh, 15<br />

ferr sochraide slaibre,<br />

ferr brab burba,<br />

ferr brugas § buar,<br />

ferr beccfine moraltrom,<br />

ferr recond íarconn,'J 20<br />

feiT eecna namuib,!"<br />

ferr uirb orba,^'<br />

ferr orba uirb,<br />

ferr drub déne,i2<br />

ferr déne dobele,i3 25<br />

ferr dobele ^* dochar,<br />

* sonm^fe seoid D ^ digi diogboil D ^ noiscre D<br />

* mod D ^ essomna oirbire D " soitce D '' om. N<br />

* brugachiis D » riaconn iarcconn D " sic D, om. N<br />

" forba D i« druib deiui D " doibeile D ^* dobeile D<br />

17


18 Bríathra Flainn Fína maic Ossu<br />

feiT beatha biíaduib,'<br />

ferr biíaidh blipeclit,"^<br />

ferr brígh baghuidli,^<br />

ferr duine diulib,<br />

5 ferr drochtrebaire dagaicde,*<br />

ferr techta allaitr- (?),<br />

ferr móin imaitreb,<br />

feri' senfíacha senfala,^<br />

ferr flaith foltuib,<br />

10 feiT caintormaig 6 cintoib,<br />

ferr gním gallruige,<br />

ferr cluiche gairbe,<br />

feiT gruad "^ grísadh,<br />

ferr clu gnímrad,<br />

15 ferr mac midchoruib,<br />

ferr tigba* torad,<br />

ferr tuath tindscra,<br />

feiT teiclied tairisium,<br />

ferr trumma dinime,^<br />

20 ferr lubair aine,<br />

10 ferr dam denmide,^!<br />

ferr bo bliaduin,<br />

ferr cloth gachi2 biudli,<br />

ferr urlamh nadhbair,<br />

25 ferr luchair tindrith,'^<br />

ferr caimseta cucilclie,i*<br />

1 buada D ^ blipfeacht D ^ bri baguib D * dagoige<br />

D 5 senfola D ^ caiutormach D ^ gniaid D » tiugba<br />

D 9 torma dinnimhe D " N continues on p. 77. ^^ dein-<br />

mif?/ie D " om. D ^^ treurioth D '^ caoimseda<br />

cucailce D


Bríathra Flainn Fína maic Ossu 19<br />

ferr cridei i gíalla,<br />

ferr gart grísaib,^<br />

ferr taircsi tarngire,<br />

ferr soburthan saithe,<br />

ferr sídh sochocad, 5<br />

ferr soben socheneoil,^<br />

íferr beg era,<br />

ferr suan serba,^<br />

ferr cara cormaim,<br />

ferr airmiti saite,^ 10<br />

ferr ciall cainchruth,'<br />

ferr clotb cumaid,<br />

ferr comaid coimdiud,<br />

ferr ithe obad,<br />

ferr buide díbail,» 15<br />

ferr aire iarraid,<br />

ferr aicsi aitidin,^<br />

ferr bas bithainim,<br />

ferr ana urfognura,<br />

ferr asda aimiris,'^ 20<br />

ferr romd rebaind,"<br />

ferr rath rolgadh,''^<br />

ferr réide rogais,!^<br />

ferr rus ruathar,<br />

ferr gais ^^ gaisced, 25<br />

ferr gaire imad,<br />

ferr greim grefel,<br />

1 craide D '^<br />

'' N ^ serbad D ^ airmidi saith D<br />

griosadb D * soiben soicenel D * om.<br />

caoncruth D<br />

* dioghbhail D * aititiud D >° astad aimirse D *i reb-<br />

D >'^ rolagad D i" reidhi rogbaois D ^* gseis D<br />

2*


20 Bríathra Flainn Fíua maic Ossu<br />

ferr liiithe i dígairsi,<br />

ferr len^ lubra,<br />

ferr léire laimnide,^<br />

ferr leth lanetech,<br />

5 ferr frsech forbfe,<br />

ferr duthracht dliged,<br />

ferr mag morslíab,<br />

feiT mbruithe mblichtai.*<br />

^Maith diin ecna, doni n[g] do boclit, doní ansnitli *><br />

10 do eisirt, dogní sochinel do dochinél, dognl gaetli do baith.<br />

Maith a tosach, ferr a dered, airmitin ^ isin ceuntur, logmur<br />

isin altiir. Ni dercliaintech fri deired'^* .i. fri tabairt<br />

nime do.^<br />

Doilig dan la^chdacht, ní horrderc 7 dergna a dai,io<br />

15 gnímach duthain a sai.'i It tregdaid 12 a bí, it iferiuiid i^<br />

a mairb. Ni timaini^ athair dia mac. Mairg [diand] dani''<br />

laoechdacht muna thair i'' aitliriglie móir i^<br />

Amen.<br />

7 rl. Finit.<br />

1 loice D Min D lin no leu N ^ laimtuighe {sic) D<br />

* moghaidh mbliocht D ^ From here to the end D omits. Cf.<br />

Zcitschrift, vol. VI, p. 361. « ausruith 23 N 27 (N') , p. 33.<br />

' airmitnech N'- * fri a deired N^ ^ don anmain N^<br />

" 7 is dercnaig adaig-(!) N^ "' saoi iV» ^* .i. tregd- JV'<br />

13 a hiferu N^ i' thimain iV' "^ mairg danab dan iV*<br />

18 miua tair iV* " om. N^


Cain Domnaig 21<br />

Cain Domnaig<br />

Cain Domnaig, or Law of Sunday, may he said to consist of<br />

three parts:<br />

a) The Epistle of Jesus concerning Sunday.<br />

h) Three examples of supernatural punishment for the<br />

transgression of Sunday,<br />

c) The Cain Domnaig proper, a laio tract on the ob-<br />

servation of Sunday and the fines and punishments to<br />

be exacted for its violation.<br />

The text of a) together with a translation is given in Eriu,<br />

vol. II, p. 189; that of b) is given in Zeitschrift fiir Celtische<br />

Philologie, vol. Ill, p. 228: here folloivs the text of c) taken <strong>from</strong><br />

Harleian MS. 5280 (British Museum), fo. 38a, ivith the more<br />

important variant readings <strong>from</strong> MS. 23 N 10 (Eoyal <strong>Irish</strong><br />

Academy) p. 108. For an enumeration of other copies of Cain<br />

Domnaig see Eriu, vol. II, p. 189.<br />

De corus cana in domnaich bndesta.<br />

Soiri domnaig o trad essportai i dia sadairnn co funi<br />

maitni die luain, gin imrim, gin imteclit, gin crec, gin<br />

cundrad, gin acrai^, gan brethemnus, gan berrad, gan<br />

folcud, gan fotruccud, gan gnim cloini^, gan ridh n-espo *, 5<br />

gan niblit[h]5, cin fuini, cen maistrerf^, gan scoltadh<br />

connaid^ gan glanad tighi, gan eiri" for daumh na heuch<br />

na duine, gen nach ngnim is dir mugsaini^, cen imtecht<br />

di'J neoch a cric[h] thiri ini 'o tecmai acht deíMrse techta.<br />

Saigid cumni 7 baidsiu 7 lega 7 tenedh 7 husci 7 innisin 10<br />

7 bidh di aigedaibi-; becc arabi do uidii^ do neuch<br />

ditoet do cein aidc[h]i ndomnaig coroa tegdois dodcoise '^.<br />

' trath esparta ^ SLgra ^ claiue '' reith uespa<br />

* mbleith ® maistri ^ oire " dirclaiue no modsaine ^ do<br />

1° ina " innisiu ^^ ^Iq aidhedhuib i'' do uide '* coroa<br />

teccuis dotcoisiu,


22 Cain Domiiaig<br />

Saigid cilli do clerc[h]ib 7 cailliuchaib, saigid a tighi<br />

dou each ier n-inmleogaw 1 cana , saigid foluchta co<br />

tinntudh^ uadh do tig cen fordol n-immorcbuir * ind-<br />

ainiul*. Dill do precept 7 oiíírinn 7 imgnu mbais. larair<br />

5 goidi 7 aessai ainrechtai, aurgabail cimmedae '^ vohiid ria<br />

naimdib, aurgnum do oidiughaib ar Crist, dul fo eghem^<br />

''<br />

7 beciiid 7 cohair cedrae ar cboin 7 cecbair, forngairi<br />

thiri, inguiri "^ cetbriii, dol '• a ndiaid mbeuch no b(5u a<br />

n-aibiiilli'^, ben do mnai bis fri biiaidnii', tarb do boin,<br />

10 ain 12 do geliiistar '3^ aiirbaidi mriiigrechtai i^ biiili go cech<br />

turhaid tecLtai conmestar brit[h]im bes goithium ^'^<br />

7 bes<br />

craibdigim bes hoc cech 1 6 tuaid frie haitsidi i" caniii<br />

domnaig. Ar is tairmtechti^ domnaig cech oen cuillius a<br />

soirii'J. It e a feich .i. cetheoir-o samaisci la disli^i<br />

15 a timthaig co neouch tecma^- les^s eter euch 7 set 7 es^*<br />

fiach gaidi bis ina muin ,i. ocM n-ungi mona dilsigtiur^s<br />

no mo -6 facabtur lia neuch a diri -''<br />

7 is cumai fiach neich<br />

doci^'^ 7 nad aidbri 7 nad thobaing^á ieruni fri neuch<br />

culliiisso soiri an domnaig ^i. Et is fo lin n-aidbriudui 32<br />

20 teid an fiach-so do neuch dib dodboing^s, acht oenfiach<br />

adrenar^i nde. Et ni bi aidbr«u? carud no coibdelchae^s<br />

mani acrai^^ 7 mana sá^'' cen dic[h]ell. Leth di neuch 3S<br />

1 n-inbleogan * tindtugwfZ ' nimarchuir * in aniul<br />

5 chimbethaoe •^ eigem '^ conaib " ingaire ° daul<br />

" aoibeall " huaitni ^'^ LB. has an ^* geilestar<br />

i-» mbruigrechtai *^ gaoithem 1* in each " uitside<br />

'" tairmtechtaig " coilles a tsuire -" cetora ^i ^jigi 22 ^q<br />

neoch tecmea ^^ lais ^" is -* mane dilsither ^® mane<br />

2' la nnech a dhire -« adcM "* dobuing "" coilles<br />

'1 LB. text breaJcs off here ^"^ nadbrethai '^ dottboing<br />

'* itrenor ^^ cobde?aiich ^^ aero '" sa ^** do neoch


Cain Domnaig<br />

a dhiri 7 dotboing, leth n-aill di muiriuchaib 1 7 flait[h]ib<br />

7 sechtmad de aitirib uaidib uilib 2 7 es ^ coitcend di *<br />

cech oen a aidhriud 7 a tobac/i coneuch ^ adgarui neuch<br />

a diri 6, mani erba tiiat[h] for tobaig gac/j ceniuil do " neuch<br />

bes dech dia acrai ^ lia nech a diri. Et es áílmain do 5<br />

neucli adgair for dexin an domnaig fri mbilli^ 7 fidbotha<br />

7<br />

roitiu^o. Ma fortheH leis nach n-aili ummorro^ es 12<br />

fiachai amal andii cuilliws ^^ soiri in domnaig. Ar ni<br />

iudlaing nech acrai na aidbrmcZai ^* domnaig immetet ann<br />

fri less n-oli '5<br />

7 nat forcmai a soiri. Gell n-ungi tra 10<br />

do 16 maigin ir-rér fir a diri^'' mad inriart[h]ae imbie^^<br />

Manib ixmlaing brithi fair fanaisce frie a rer fndesin cowa<br />

tíssaíi9 cleirig no brithinmain tuat[h]i conimited do 20 maigin<br />

hi rer fir a dirie bes goithium 21 7 bes craibdighem bes<br />

hoc 22 cech tuaith no ardflathui forbe tuath^s 7 is di aitiri 15<br />

canui Fatraic dibongatar^^ feich ina canu-sai an domnaig.<br />

Mad rie medon lai gaibthiur ind aitiri folongur di maigin mani<br />

gelltar; mad ier medonlai gaibtir in aitiri is arauháruch^s<br />

folongad cintaig, mani be an cintuch hi maigin ^fi dinabe<br />

folongur no gelltar. Ma gellaid berair breuth 27 di maigin 20<br />

no ar tressiu2s, mad feurr lia fechemain2!* no lá^o haitiri.<br />

Et folongad gosein mate aragessad^i. Fer a diri32 ummorro<br />

ma arberai tuarusndal 7 ni tecmaicc less di33 maigin 7<br />

1 murechai& ^ oadibh nuile ^ is * da ^ guneoch<br />

* adgara ier a diri ' di * acru ^ muillin '" roitiu<br />

" forte " is 13 inni chuilles i-* aidbreda ^^ naile " di<br />

17 (jipi 18 inriartha uimraie ^^ conaitsiuchu *" conimmitecht<br />

di «> dhire bus gaethemh ^- i " toathae ''* do aittirib<br />

chana Fatraic dobongathar ^^ arabarach -* in cintach<br />

immaighin<br />

" feicem<br />

*' Mad geallait perar prei/i fair<br />

^o<br />

q^^ 31 foiongat cosin mathe<br />

^s<br />

treisi<br />

aragessat<br />

^* fer a dhire ^^ tecmich lais do<br />

23


24 Cain Domnaig<br />

tairic tresiu n-uadh ^ 7 ni fulangar cuccai go tairi no ast"<br />

Tiadh fri laim brithi in laa sin 2 co llangilli forsbenir^<br />

breuth edJion * di ungi 7 esshi '" an breutli dil ar cóictlú<br />

no feicli ar deghmaid. Et 6 e tra tuarusndalai '' ina canii-<br />

5 sae .i. fiadmi/se mac n-ennaicc^ cen fogoethad, fiadme/se<br />

n-indruic cin forgglid ". Ni segar fir tairis oppud •" noilliuch<br />

cen slan cáth anmoa'i. Berid anteist test do luga,<br />

berid test antesd de '2 fiachaib. Mad '^ test sénathur ior<br />

teisd .tob" 1* fir testui i^ anti adgairtbiur. Mad anntesd ^6<br />

10 ior anntesti6 saigidi" fir tairiss. Issed tra didiu fir^s nditliaig<br />

ina canu-sai in cintach fodessin cona athair 7 a mathair;<br />

mani'^ bed bi sidie, a hrathoir 7 brathair a athar no cipe<br />

forambe a chin^f. Et da boair^ 7 air"^ dessae-i 7 imuiri^^<br />

fortgeuUad huli ho oath anmoe 23 nad foruicli an cintuch<br />

15 in cinaid atgairtiur2i fair. Ma asloat cintaig^ tollongud25<br />

aitiri 7 geullud 7 esrenad 26 diabul do aitirip do neuch di<br />

decuib2" cter geull 7 bieiid 7 eruic. Ma asloat aitiri,<br />

tobungar28 cumal oclit n-ungi diib 7 togui feur hidgair<br />

bimcross 29 fa giall fa athgahail fa aitiri comocois ^^ fri<br />

20 laim muiriuch die^i toirb inna fiachttssa32. Cet[h]rar di<br />

saightiuch cona ^3 aitiri oc saig/J 7 ni bieud '^ frithfolaidh<br />

frisan cain ndomnaig co roa gell ^^ y brith in ceta acurur "'^<br />

ann. Nach fer aici 7 coimt[h]echta S'- 7 nach ioglaid fini^s<br />

1 treisi uad ^ allaai sin " forsamberar " .i. ^ jgi<br />

^ It ' tuarustal ^ ennoicc ^ cen forccled ^° opad<br />

" shlanji cath anmae " do '^ jyj^ 11 tjob- 15 t^<br />

1^ anteist " segar 1* issed trath fir ^» min -" chion<br />

21 airich dessa "^^ amuirig ^s q cath anmae ''* cion<br />

acartZmr -' folongat ^^ gellait 7 asrenait ^' degaib<br />

** doboing 29 toga fer atgair imcros '" comfoccus " murech<br />

di 32 in gach so ^^ do saigtecb co»d ^» i^jat 35 ^<br />

conroagell ^^ cetnae acorar *' coimidac/iia ^» feine


Cain Domnaig 25<br />

nad t'mnustar inna n-anmcairdiusai ' eter soiri ndomnaig<br />

7 foroiri crossi^ 7 himthairec tredain. Anti didneim 7<br />

nodmpiata^ 7 nac/ddlegi la"* fini fri hidna/fZi(?)5 cirt, is fair<br />

teid a cin fiad doinib 7 a pecod fiad Dia. Nach giall<br />

tra 7 nac[li] aitiri 7 nach flait[h] nad tinniistai* áliged 5<br />

ina^ canu-sa, et nach brithium " nad bera firu i rer § in<br />

forus-sao gona urlegonn hocai 9 dogres 7 nach aes ocbaicl 'o<br />

nad irecair cert nDe na diiini, trosscodh airiu'i an icr<br />

adgair a persam^^ nDe 7 Fakaic arnach cloadur intann '^<br />

bus ndilium ndoib 7 arnab aurlabraci '* dia n-anmonnaib 10<br />

7 nach miscath doratafZ tousszic/i domain tor cech n-oen<br />

cowascar regt^^ nDe 7 i timno forbie i^ an urlaubr"" ^"^<br />

7<br />

an airmidin fiad Die 7 doinip i* la mallachtain fer nErenn<br />

cen sodm. Et is*^ tar turtugud nDe 7 Fahaic gach giell<br />

7 gach aitiri 7 nach feichim^o dodaincie^t il-lessa?& 7 15<br />

aidilgib 22 CO cenn mbliadna. Nach fer luobrai dno 7 muid<br />

dingne 23 forobuir fria menmain fodesin ni dlig foc[h]raig 21<br />

CO cend mbliadna cenmotha fiuchse'^s tairmt[h]echtai in<br />

domnaig. Ar na^s bi nach soar fri tairmt[h]egd in domnaig<br />

di 2" triun na tró^ di neuch 2« bes incinaid, bobith 2!i dlegur 20<br />

do each imconied a boith^" 7 a gaith. Fortha dowo i^i<br />

forus-sa nandlig diri snaidti32 na toichniudse immeted^^<br />

^ na tinnesior ind anmchairdessa ^ foj.} d-os ^ Inti<br />

ditneimh 7 nodmbiatha "• uacbitleci dia ^ hiuiii " na<br />

' prethem ** fir a reir ^ conairleigend oco " naos ogbata<br />

" aire " i persoiw " cloathar intau " 7 napaurlaprit<br />

Paira/c ^^ conscar rac/ii >^ 7 forbia " urlaprit »^ fiadia<br />

7 daoine " om. "" gach feichemain ^i datainca<br />

2^ adalcib 23 laubro do- 7 mudh dogne 2'* fochrec ^s g^ch<br />

*« ni "' do •-* do trogh do neoch -^ fobith<br />

^o imcoimetus<br />

a baith ^i ^ 32 jja^ ^Ug. dij.g gnaiti ^s toichnetha imteit


26 Cain Domnaig<br />

isan domnach. Et is dilius ndirighi 7 saraigthi cip can<br />

a cinel acht deidfirse techtai 7 is comcintac/i anti snaidius ^<br />

7 snaidtiur 7 biath^{S 7 biadtar^ isin áomnach acht deit[h]-<br />

firsie techta. Huaire^ is tar turtugud nDe 7 Fatraic<br />

5 imt[h]icht di^ gach duini isan áomnuch. Secipe tra<br />

adgaura6 in cain-si in domnaig gid fora athuir no a<br />

mathair no a brathair "^ cin Iseb ^, cen leithbi, gin guoaccrai,<br />

ninbia aurc[h]od do lia» Dia na^" duini 7 fortbia Ian<br />

rabennaclita 1 1 muinntiri nimi 7 talman amol donimarnad'^<br />

10 isand es^istil dorala do nim for altoir Roma. Hisissidi>3<br />

rohordaigec? for rigshnidi nimi. Es indie dMsrimt/ier '^<br />

soiri an domnaig trath iernonai dia sadhairnn co fuini<br />

maidni dia luain. Nach oen tra cuilliius 1^ ant suiri sin<br />

an domnaig bith aptha dia anmoin-sidie 7 die chlainn<br />

15 ina diaidh 7 niconbie erranw i^ do a nim la Crist cona<br />

apstola/& 7 nach -plaigh dinuc Diea forna''' cenela na<br />

ndoini ó tossuch^^ domuin dibertar forin'^ tuaidh 7 foran<br />

tegdhois^o sainridh inna bia3 soiri in domnaig. Ar is ar<br />

tairmt[h]echt2i domnaig diber Dia ])\ag]ia\ forna gnrtai'^^<br />

20 Ised berius23 for chulai cech toradh dicuiret/^ar-^ muir 7<br />

tir edir ith 7 mblicht 7 meus^a 7 issed dogni iasscratai<br />

aimbritie 26. IsseiZ doheir nauna 2" 7 gourtai 7 sina 2« soeba<br />

forna 25» tótha cloena. EssecZ doheir cenelui eghtranna^o<br />

go cloidib diglai dia mbridh hi fognam a tirib gendtie^i.<br />

1 ndiltts dirig ^ snaides ^ 7 biadtar om. * oir ^ do<br />

•5 adgara ' cid for athair no brathair « laoph ^ nibud<br />

hercoid doa la ^" no " fortmbiad lau bendachtain ^^ tonimmornadh<br />

" romae issed sidhe " 7 is inde dorimt/tei- '^ coillfes<br />

1* uirand " doniig dia for " tosagh '» dobertar forsin<br />

"^" forsan tegdis ^' an add.<br />

2* dicuirithej- ^s<br />

"^"^ forsna gourtae ^^ beiris<br />

jq^Jj j mbliocbt 7 mhes -® aimbretiu<br />

2' nuana '•* sionae ^'' for ^" ciia echtranw ^i geinte


Immathchor Ailello ocus Airt 27<br />

IssecZ doheir catha 7 cocthni eter na cenela cona bi sid<br />

na subai na cairdi i cech dii. IssecZ immefolngi hir ' 7<br />

ingair 7 áehuid i each tegdoiss co Una prón^ 7 dubíe 7<br />

doic[li]ill 3 cridi gach duini. Ar id mesa indád demno * in<br />

duni cowscarad recht aomnaig 7 nododunfaidis •'' flaid nime<br />

ma go tisdiuis conac/ionbiad ^ cumsanadh indi dogress ''.<br />

Immathchor Ailello ocus Airt<br />

From Baivlinson B. 512, fo. 51b 2 with the variants of<br />

Harleian 5280, fo. 74 b.<br />

Incipit Immathcor nAilella 7 Airt.^ 10<br />

Leccis Ailill Aulomm a bein .i. Sadbb *' ingen Chuind<br />

Chetchathaig iar mbrith 10 emoin do .i. Eogan Mar 7 Inerb<br />

7 rusnalt Sadb ^^ hi Comailt hUethne 7 is de ainmnigtha 12<br />

a ssliab sin Comailt arni conalt si a mmac 7 ingen and.<br />

Toluid's Art a pbrathair'^ do athcor alelath'^ for Ailill 15<br />

cowfuiglessat ollomuin brethemainis nErind immei" comaltor.<br />

Tacraitsi far less! ol olldam.<br />

Cia nathar cetathaiciaraV i^<br />

Ni hansa, ol olldam. Intii tosaigh.<br />

Taccrath Art didiu, ol Ailill. 20<br />

^ ir 2 coUina bron ^ doichell * it raessa inati demnae<br />

^ cowscara recht nde 7 a timnea 7 nodunfaitis flaithi * cojiabiath<br />

' Fuin do sin add. " Immathcor nOilella ainm an sceoil se H<br />

9 Saidb H 10 mbreith H »i Eogain Mair 7 Inderb 7<br />

nusnalt Psadb H »2 aiumnightie H i' tollnid áidiu H<br />

1* brat/iaiVse H ^^ aleulad H 1« brithimoin H i' himbe H<br />

" cetathaicerai H


28 Immatbchor Ailello ocus Airt<br />

Taccríísa', ol Art. Rosaor recht2 Sadbe secli miser<br />

rodorecht^ dian daliss ^ dilath chrib^ comaltor each ander^<br />

assa mmidehordaib comthairgetha " eombuithe cuirmthighi<br />

comlabartha ^ comleictlier.<br />

5 Os'' tu, cid tacrwso If, a Ailill? ol olldam.<br />

Taccnfsa, ol Ailill, it dillsie eetraga'i mna aurnadhme<br />

arnascatM)' comberta comtharcithe '^ coblighi commamsa.<br />

Múi'3 mo chain cetmuinter een nach n-immoichith, mui<br />

annodail, mui a n-alar and.<br />

10 Frisgart Art: Is fir eim atndillsa cetragha ^^ mna<br />

aurnadmai aranascatar comberta coblighi '^ commamsa com-<br />

targetha^s nach aurnadira i'' n-ecne na ecca '8 na um-<br />

praichti^ na dithre na dichle airta amaPO nascath nam-<br />

pracht^i.<br />

15 Frisgart oldom in hrcthem. Bmisn for firu soera<br />

scichlethar sliasti soera sarigetar "^2 saluib huadhaib na<br />

ellmitcr^^' ellam breth co brath brathnigfes24.<br />

Frisgair25 Ailill. Mui mo mace mui mo ingen in-<br />

dhegar fiadnib ^6 fer fonadme. fri dilsi '^" dingleisen geill<br />

20 gaibter gaibtcr giallcherda gelldsc^s de tuathaib tairiguth<br />

Í tacrwsae II ^ reg7" coimpeurta coblide H '* comtbaircetba<br />

H i' nurnaidhm H ^^ éccse H ^* ambraicbt H<br />

20 ditbli air ata ambol H ^' nambracbt H 22 bimsa forsnai<br />

sseru sechletbar sliasta soera sieraigter II ^s<br />

\iq\i nichter H<br />

" brutbnaigbfius II '^ friscairt H *" iudedbar fiadnaib H<br />

*' ^** dilse H geeill gaibtbiur giallcerdai gellda H


Immathchor Ailello ociis Airt 29<br />

dommiceth i cinn mis mo chiniutli - cona chaurutli com-<br />

dillsi^ cen compert cinath arnamderustar * do erriug a<br />

mmathar muinclioircli^s miairlich^ mo chaine cett-[fo. 52 a 1]<br />

muintire.<br />

Olldam dixit: Nuall nan '> nAilella arfich cinaith a 5<br />

chintiii corodillsegtar 7 daghnadmannaib tuath terglastar<br />

tarvcar* mar luglia mna michorchi*' muclms aurnadme<br />

icht einech iar nichuth •" ni dil cinath" crisligh lin lugaj<br />

letmiBch 12 la luthbasa ban ni coir comarbsa compei-t<br />

cinath cen dagdillsi''^ dlicht brig biian bunclamcZi'^ clantar 10<br />

cu medaib '^ co teruither fir cairi caiai '^ crainn cain di<br />

thai tri liac mot mor i'? muireg oc múr. F.<br />

Betha Pátraic<br />

Froin the vellum MS. No. 10 (e. X V cent.) in the King's Inn<br />

Library, Dublin. The first page (fo. 17a-h) is almost icholly 15<br />

illegible. The beginning of the fragment here corresponds iviih<br />

Leabhar Breac p. 25b I. 48 (=^ Tripartite Life, p. 442, I. 8), and<br />

the Book of Lismore, fo.Sbl (^= Wh. StoJces' 'Lives of Saints<br />

<strong>from</strong> the Book of Lismore', p. 6, 1. 181).<br />

[Fol. 17c] guth ind aingil atberiud friss: Is errlom in 20<br />

long CO ndeochais indti co hEtaiU^ do fogluim na screptra<br />

noibe. 7 atrubairt-sium dond aingel: In duine dia<br />

» tommiciudh H ^ cinaidh no mo ciniudh H ^ curad<br />

comdilsai H •* arnamderustair H ^ mathar muincoirche H<br />

* naw H ' ciuta corrodilsigtir H » taraghar II ^ micoirche<br />

H i" uichud H " cinad H ^^ lugha leidmech H<br />

" degdilsie II ^» bunclainde H ^^ cumalaibh H ^^ firchaire<br />

chaim H " dithal tria liacc mor mothuir mor H. " cohe etail MS.


30 Betha Pátraic<br />

fognaim-si fri re .u. mbliadna nocho creitira-si co rom-<br />

comairleice uad. Adtrubairt int angiul: Escomla 7 dianaid<br />

CO festar in nad leicfe uad. DoronjE iarum Patraic amlaid<br />

sin. Atrubairt immorro Miliuc frissium, act ma doberthu-<br />

5 su damsa coratrom do cind do or nocotcomarleicfind. Dar<br />

mo debrod, is tnalaing Dia cid ed on, ar Patraic, 7 do-<br />

cuaid Patraic isin dithrub doridisi 7 atchuaid dond angiul<br />

briatlira Milcon. Cui angelus dixit .i. roraid int angial<br />

frisseom: Comet-su imbaruch araile tore isin treot 7 lasse<br />

10 cloidfes in talmain docuirfe bruth n-oir duitsiu ass<br />

7<br />

tabair-siu for do soire. Quot completum est .i. is ed on<br />

rocomailled 7 roleicced Succed do imthiuct soer.<br />

Luid Patraic la breithir ind aingil iarsin corroacht inn-<br />

enlo CO lilnber mBoinne 7 fuair failti moir ic na gentlidib.<br />

15 ranicc-sora iarsin dochum a athardliu roguiglisiutar<br />

he im anad occu, acht roop-som cena inui sin. Et is ed<br />

fodera on, ar atcondairc fissi imdhai, ar nach tan nocotlad<br />

Patraic indar leis ba hinis na nGaidiul atchedh ind a<br />

fiadnaise co cluined clascetul na macraide a challaib Foclad<br />

20 dicentes .i. (do)raiditis: Tair a Palraic 7 deine praicept<br />

ind-Heirind.<br />

Intan immorro ropo slan a tricha bliadan 7 rosiacht air<br />

ais forbthe roimmraid iarsin techt do Roim Letha do fogiaim<br />

ecnai 7 uird praicepta 7 forcetail 7 anmchairdiusa, ar ni<br />

25 rocomarleced do coro lama 1 cen a beith cen fogiaim 7<br />

cen iYichnam. Docuaid ass iarum dar muir niclit ind-<br />

airthiurdeiscert na LEtaile dochum Germain sui-escM?p na<br />

hEorpa huile intan sin, co rolegh in canoin n-eclasdacdíB<br />

[fo. 17d] laiss.<br />

leg. cor lama? (Stokes)


Betha Pátraic<br />

Is and taraill co Martain hi Toiriniss co roberr berradi<br />

manaig fair, oir ba berrad mogadh boi fair connic[i] sin.<br />

Tricha bliadan a seis intan co Germain tanicc 7 .xxx.<br />

bliadan do occi ic legund 7<br />

31<br />

.Ix. hliadan ic praicept ind-<br />

hEirind post. Intan tra ropo slan a .Ix. hliadan do 5<br />

Patraic 7 rofoghlaim ind eccna, dodeochaid int aingel .i.<br />

Uictor dia saigid conerbairt fris: Rotimnad duitsiu Dia<br />

tect doclium nErenn do nertad irsi 7 creitme doib tria<br />

praiceptaib soiscela. Celebrais Patraic do German iarsin<br />

7 dobert bennacht do 7 dodeochaid senoir tairisi leiss 10<br />

German fria imcomet 7 fri testus. Segetius dano a ainm<br />

side.<br />

Luid Patraic iarum for muir, nonbur a lin. Is andsin<br />

dosrala ind-iudsi conid facatar tech nua indte 7 lanamain<br />

og and 7 confacca sencaillighe i ndorus in tighe. Cid 15<br />

daais in cailliuch? ol Patraic. Ua damsa sin, ar int<br />

oclsech. Cindus rofetar sin? or Patraic. Ni ansa, or int<br />

oclsech, atam-ne sund haimsir Crist, rotharaill cucund<br />

dia mboi eiter doinib hi foss co ndersam fleid2 do. Benna-<br />

chaiss ar tegdais 7 ronbendach^ fodeisin 7 ni tharaiU in 20<br />

bennachtu sin ar clandu 7 forofaccaib Dia lind co ndig-<br />

sesta-su do praicept do Goidiulaib 7 forfaccaib Isu occund<br />

comartha .i. a bachall dia tabairt duitsiu. Ni geb-sa, ol<br />

Patraic, co tarda fein a bachaill dam.<br />

Anais Patraic tri laa 7<br />

tri haithche occu 7 luid iarsin 25<br />

hi sliab Heirmion i farrad inna hindsi, corroarrthraigh (in)<br />

Coimdiu do isint sleib 7 conderbairt friss tect do praicept<br />

do Goidelaib 7 cotarat bachaill nisu do. 7 atrubairt<br />

ropad fortacht tri n-itghiud in cech guassacht 7 in cech<br />

1 berrad MS. ' fleig MS. » rombendach MS.


32 Betha Pátraic<br />

eccomnart hi mbiad. Ocus rotothlaigestar Patraic tri<br />

hitcheda .i. bith dia eis i flaith nime 7 co mbad he bud<br />

breitium do Goidelaib i llaithiu mbratha [18 a] 7 eire<br />

nonbuir coemthechtaidhe di or 7 argut dia tabairt do<br />

5 Goidelaib ar creitim do.<br />

Is he immorro abb robui i rRoim isind aimsir sin,<br />

Celestinus .i. indara fer .xl. Petar. Rofuid side Pallaid<br />

.i. uasaldeochain co nda, feraib deuc imarieii friss do<br />

praiccept do Gaidelaib. dorocht Pallaid co crich Laigen<br />

10 .i. CO hinbiur Dea, tanicc Nathi mac Garrchon chnicce 7<br />

roinaib. 7 robaist Pallaid doine uaite ind-hErinn 7 ro-<br />

fothaigh tri hecailsi indte .i. Cell Fine i farcaib a liubru<br />

7 in comrair co taissib Poil 7 Petair 7 indara cell .i.<br />

Tech na Romanach 7 in tres cell .i. Domnuch Airde hita<br />

15 Siluester 7 Soloin. Ic tintud immorro do Pallaid rogab<br />

galur hi tirib Cruithnech he conderbailt de.<br />

rocuala Patraic inni sin 7 rofitir ropo do rothaisid<br />

Dia apstalacht na Herenn docuaid iarsin co Roim do<br />

t[h]abairt grad fair 7 Celestinus abb Roma is he roerleg<br />

20 fairseom. German 7 Amotho 7<br />

ri Roman intan sin.<br />

tanicc tra Patraic Roim is ed doroact co hinbiur<br />

Dea i ILaignib. Tanicc immorro Nathi mac Garrchon<br />

inna agaid seom 7 is he tainicc inn-agaid Pallaidi 7<br />

romallach Patraic heiside. Sinell immorro mac Findchuda,<br />

25 is he toisech rocreit ind-hEirinn tria praicept Patraic. Is<br />

aire sin dorat Patraic bennachtain fair 7 for a sil.<br />

Isind aimsir sin roboi araile ri feochair geintlidi for<br />

Erinn .i. Loegaire mac Neill 7 is and roboi a sossadh 7<br />

a hgreim rigdhai i Temraig. Rotect side drnidi 7 Sieb-<br />

30 faithe 7 is ed notercantais<br />

:


Betha Pátraic<br />

Ticfa tailcend dar muir merrcend<br />

a brat toillcend a crann croimcenn<br />

a miass ann-airthiur a tige<br />

friscerat a muinter uile<br />

Amen amen. 5<br />

Doluid iarum Patraic corrogaib ind-Inbiur Dea. Batar<br />

iascaire for a ciunn. Niptar failti Mss. Mallachais Patraic<br />

in n-inbiur.<br />

Dolluid immorro corrogaib inn-Inis Patraic. Luidh hi<br />

tir andside 7 arroet fer for oighidhecht he 7 creitis do. 10<br />

Bui araile mac isin taig. Dobertsid sere do Patraic con-<br />

nach coemnMS a scarthain fris 7 is he Benian gillan<br />

Patraic indsin.<br />

Luid iarsin co hinbiur Slani 7 doUotar hi tir and.<br />

Conid andsin fosfuair muccaid Dichon ma^c Trichim bail 15<br />

ita Saboll Patraic indiu. [18 b] Docuaidh iarum in muccaid<br />

CO roindis dia tigerna. Otcondairc dicliu Dichu inni Patraic<br />

ronocht a claidiub do marbad inna cleirech. rotoccaib<br />

a laim ann-arda feccais uasa ciund focetoir co nderrna<br />

attach Patraic 7 rongab c/iongain cridi 7 rocreit 7 rom- 20<br />

baistestar Patraic, conid he toisech 7 (sic) rongab baithis<br />

7 creitim la hUlltu Patraic. Is andsin roedbaeV Dichu<br />

do Patraic in Saboll 7 is ed roraidi Patraic:<br />

Bendacht De for Dichoin. romhir immon Saboll<br />

rombe-seom dara hesi. nemthech gleisi gianoll. 25<br />

Luid Patraic iarsin do praicept do Miliuc 7 rucc or<br />

leiss do erail creitme fair, oir rofitir ba santach im or he.<br />

rocualai immorro Miliuc Patraic do tuidecht do praicept<br />

do, ni bo miad leis creitem 7 fomamugud dia mogaid. Is<br />

si comairle romuin demon do: tect inna thech 7 a or 7 30<br />

3<br />

33


34 Betha Pátraic<br />

a argut laiss co tarat fein teinid fair co roloisc 7 co<br />

ndeochaid a ainim dochum n-iffirad.<br />

OiTocomaigsigestar iarum sollomon inna case isi seiu<br />

aa.no adaig dorala mordhal lasiia gentiu hi Temraig .i.<br />

5 Feiss Temrac/i a hainm. Ar is ed ba bess leu na ro-<br />

hadanta nach tene ind-Herinn ria tenid na Temrach in<br />

n-aidchi sin.<br />

Orroceilebraidsetar immorro inna cleirich orrd na<br />

case adantar tene coisecra leo. Atcess ^ immorro asin<br />

10 Temvaig inni sin. Asbert Locru drui: Mani baiter ria<br />

maitin in tene uccut, isi hus ni ind-Herinn co bratli. Luid<br />

Loegaire co ngraighib 7 co cairpthib do didbad inna<br />

tenaid. rancatar iarum rogab Lochru in drui for aithis-<br />

iugud Patraic. Is andsin conuargabad in drui isind ajr<br />

15 la breithir Patraic co tarrlaiced annuass co nderrna cethri<br />

randu de im cloich moir.<br />

Fergaigis immorro Loegaire corromidair marbad in<br />

cleirich. Canais iarum ind iÉersa fathatacda : Exurgat<br />

Deus<br />

et dissipentur inimici eius .i. eirged in coimdiu 7 cuirtear<br />

20 dar cend a namait. Crithnaighis in talam focétoir 7 dolluid<br />

torund 7 saigne(n) do nemdaib for in sluag [18 c] co<br />

rofuasnaighthe 7 co n-elpailt (sic) coeca dib.<br />

Luid Patraic arnabaroch dochum na Temrach moir-<br />

sesfer (sic) cleirech 7 int octmad Benen 7 is ed tarfas<br />

25 dona hetarnaigib robatar fora ciund comtis sect n-oighe<br />

allta 7 a loeg inna diaig .i. Benen 7 rancatar doirrsi na<br />

Temroch amlaid sin 7 ciaptar dunta rosfoslaic in nert<br />

diada reme-seom co roact lar in rigthighe. Rofuacradh<br />

lasind righ cownach heirsiud nech reme-seom isin taig.<br />

1 atcess MS.


Betha Pátraic<br />

Atract immorro Dubthach mac ui Lugair, primecius ind<br />

righ boi ind-aireonach na rigleptha rerai-sium. Asbert<br />

Patraic: Rotbia inut hi nnim dara hesi, a Dnhihaif/.<br />

Dobert Loegaire in copan boi inna laim do Patraic 7<br />

dorat Luccatmoel drui neim isin copan sin 7 is ed so 5<br />

rogab Patraic ind-agaid na neme sin: Gabui anfis ibu<br />

anfisi fri sia huathib. ibiu lithu in Cliristo Isu amen .i.<br />

cia beith a fiss occond, cen co fail, ibthar inn-ainm Isu<br />

Crist. Rohimpa iarum Patraic in copan fora beolu co<br />

torcliair in neimh ass 7 ni torchair in lind. Ibid iarum 10<br />

Patraic in lind 7 ni derrna erchoid do.<br />

Rothindscan iarum Luccatmoel ecnach na Trinoiti 7<br />

aithisiugud Patraic co n-erbairt Loegaire friss: Dorone do<br />

cheile sin 7 nirbo cobair do. Finntar chena for cumang<br />

diblinaib. Dobert Luccatmoel iarum dorchu mor dar Magh L5<br />

mBreg connach faicced nech gnuiss a ceile and. Roraid<br />

Patraic: Cuir ass na dorchu tuccais. Nocho cumcaim, or<br />

se, cosin n-uair cetna imbaroch. Roraid Patraic: Ata do<br />

cumachta ind-ulcc 7 ni fil i mmaith. Bennachais Patraic<br />

focetoir in mag 7 rotaitin soillsi dermar and. 20<br />

Dobert in drui doridisi sneclita dar Mag mBreg co<br />

tanic formna. Dingbais iarum Patraic focetoir in sneclita<br />

ass cen gaith cen fleochad connach faccus a slicht for<br />

talmain. Rogniad tech nua doib iarsin 7 indara leth de<br />

ur 7 in leth aile crin. Luid Luccatmoel isin leth [18 d] 25<br />

úr 7 etach Patraic imbe 7 luid Benen isin leth crin 7<br />

etach in druadh imbe 7 tuccad tene forru isin tech.<br />

Roloisciud tra leth ur in tighe airm i mboi in drui 7<br />

roloisced in drui fodeisin 7 ni roloisced etach boi imbe.<br />

Roloisced áano etach in druad boi im Benen 7 ni roloisced 30<br />

3*<br />

35


36 Betlia Pátraic<br />

Benen fodeisin nach in leth ciin irraibe. Romorad áano<br />

• ainm De 7 Patraic trisin firt sin.<br />

Rofergaigestar in ri fri Patraic co mor do marbud in<br />

druad 7 atracht do marbud Patraic, acht nl roleicc Dia<br />

5 do tria guide 1 do Patraic 7 docuaid ferg De forsin popul<br />

n-eccraibdech 2, co n-ebailt da mile decc dib. 7 is ed<br />

atbert Patraic frisin righ: Atbela co hopond muna creite<br />

innoissi. Et ait sanctus Patricius regi: Nissi nunc credideris<br />

cito morieris. Is andsin tra rosleclit Loeghaire do Patraic<br />

10 7 docreit ind rigan iarsin co robaisted for Leic na Rigan<br />

a Temra;"^ 7 robaistide da mile deuce ind-oenlo dont<br />

iiluag iarsin.<br />

Luid iarsin inn-Uisnech Mide 7 is andside fofrith im-<br />

resnaig Fiachu mac Neill 7 romidhair Patraic mallachacZ<br />

15 Fiachu mac Neill. Mo mallocht, ol Patraic, for clochu<br />

Uisnigh, for Sechnall, 7 íívthar on, ar ni dentar nach<br />

tarba dib sin ille.<br />

Luid iarsin Patraic i crich Connacht 7 oirrdnis coecait<br />

for tri cetaib epscop i mMaigh Luirg 7 araile diáirmidhe<br />

20 do saccartaib 7 do deochainib, 7 Duma na wGrad ainm<br />

in duine in rohoirdnide.<br />

Luid Patraic hi Cruachan dia saithirnd initi 7 doluid<br />

int aingel dia accallaim 7 atrubaeVt: Nitfia Dia inni<br />

connaighe, ar is trom leiss na hitghe condaighe fair. In<br />

25 fair dofuit leissium? or Patraic. Is fair, or int aingel.<br />

Is fair dofuit lium-sa, or Patraic, conna rag asin Cruachan-<br />

sa corbam marb noco tartar dam na huile itghe connaigim.<br />

Boi iarum Patraic cen dig cen biad i Cruachan<br />

sathurn initte co sathurn case.<br />

' guige MS. * neccraidhbech MS.


Betha Pátraic<br />

I forba tra in .xl. aidhche sin 7 laithe rolinad in<br />

sliab do enlaithib dubaib conach faiciud nech nem inna<br />

talam. Gabais [19 a] salmu escaine foruib 7 tamen ni<br />

deochatar uad 7 roforbnir a fercc friu co mmor. Benaid<br />

a c[h]locc form co cualatar fir Erenn a ghuth ocus focerd 5<br />

forru corromoigh bernn andsin ind. Conid he sin Bernnan<br />

Brigti indiu. Ciid iarum Patraic corbo flinch a cassal<br />

fora belaib, conid aire sin atrnba/rt Patraic:<br />

Atagar dul i Cruaich crunn. druing cen crabad for mo<br />

37<br />

[chind,<br />

romgab ecla for set sell. deich [cét] cend ic tacra frim. 10<br />

Fir duba co ngrainne ndet co ndath ecc os ruibnib rat,<br />

teora mile derba decc. deich cet cecha mile atat.<br />

Atagar.<br />

Ni tanic demon tra i tir nErend iarsin co cend- .uii.<br />

mbliadaw 7 .uii. miss 7 .uii. laa 7<br />

.uii. n-aidchi Dolluid 15<br />

int angel iarsin do choimdiugntitZ Patraic 7 glanais in<br />

chasail forartoitsiut na dera 7 dobert enlaithiu 1 gela 2<br />

immon sliab 7 nochantais ceola bindiu do. Dobera-su, or<br />

int angel, lin na ndemna ut da anmundaib a pein. Ni<br />

geb-sa sin, or Patraic. Rotbia done? fed (?) atchi etar muir 20<br />

7 tir. In fil araill acutt dam? or Patraic, Ata, for int<br />

angel, morsesiur cecha sathairnd do tabairt a pein. Ma<br />

doberur ni dam, or Patraic, tabur da fer decc. Rotfia,<br />

for int angel, 7 dingaib don Cruachan. Ni geb, or Patraic,<br />

romcraidiud co romdignaither. In fil araill doberthor 25<br />

dam? or Patraic. Fil, or int angel, morfesiur cecha dardain<br />

7 da fer decc cecha sathuirn duit a pianaib 7 dingaib<br />

1 almost illegible ^ added in margin


38 Betha Pátraic<br />

don Cruaclian. Ni geb, or Patraic, o romcraidiud co<br />

romdignaither. In fil araill dam? or Patraic. Fil, or int<br />

angel. Muir do tuideclit dar tir nEirenn .uii. mbliadna<br />

ria mbrath 7 dingaib don Cruaclian. Ni geb, or Patraic,<br />

5 romcraidiud co romdignaither. In fil araill C(9;?uchesta?<br />

or int angel. Fil, or Patra/c. Saxsain nartrebut tir<br />

nErend ar ais nach ar eiccin cen beou-sa for nim. Rotfia,<br />

or int angel, 7 dingaib don Cruachan. Ni rag, or Patraic,<br />

romcbraidiud co romdignaither. In fil araill dam? or<br />

10 Patraic. Fil, or int angel .i. cech oen gebus himund on<br />

trath CO araile, ni bia i pein ifirn. Is fota int imund 7<br />

is a doreidi, ol Patraic. Doberthor duit iarum, ol int<br />

angel, cech oen gebus ota Christus ilium sis 7 cech oen<br />

dobera ni at anum 7 ni raga a anim i n-ifirrn, 7 dingaib<br />

15 don Cruaclian. Ni rrag, ol Patraic, romcraidmci co<br />

romdignaither. In fil araill dam? or Patraic. Fil, ol int<br />

angel .1. fer cecha broithirne fil it cassal dobera a pianaib<br />

i llo bratha. [19b] Cia, or Patraic, doghena saethair . , .<br />

noebaib Eirenn archena . . . rtliar inni sin? Ceist, ced<br />

20 gheb . . . gel ? Morfesiur cecha broit ... i fil um cassail,<br />

or Patraic, rot ... 7 dingaib don Cruachan. Ni rag, or<br />

Patraic, romcraidcc7/i co romdign . . . Gebthar do lam, ol<br />

int angel. Acht mawa tissad ardri nime dia gabáil, ni<br />

rag, or Patraic, romcraideiZ/i co roradigTiaither. In fil<br />

25 araill cownchesta? or int angel. Fil, or Patraic, ind laa<br />

beite in da rigsuidi decc i ssleib Sion 7 beite ceithre<br />

srotha immon sliab 7 seat for lassad amail tenid 7 beiti<br />

na teora muintera .i. munter nime 7 talman 7 ifirnd, co<br />

rop me fein b[reit]hium fer nErenn ind laa sin. Bess ni<br />

1 a doreid very faint


Betha Pátraic<br />

hetar on choimdid sin, or int angel. Mane fetar, or Patraic,<br />

ni fetfaith uaimsi tect asin Cruaich ondiu co brath,<br />

Luid int angel dochum nime. Luid Patraic da aifrenn.<br />

Tanic int angel trath nona. Cindus sin? or Patraic.<br />

Indus maith, or int angel. Roguighsiutar na hnile duile 5<br />

acsidhe 7 nemacsidhe im na da apstal decc 7 roetsat uad<br />

inni cownaige-siu. Atbeir in comdiu: ni tanic 7 ni thiefa<br />

do eis na n-apstal fer bad amru andai, man ba do rocruas.i<br />

Inni dano roguidis rotbia. Ben do clocc, ol int angel, 7<br />

ferfaid gless snecta fort do nim co roa gluine 7 bid 10<br />

coisercad (sic) do feraib Erenn etar bin 7 marbu.<br />

Luid Patraic co mboi ic Achad Abair 7 dorone ord<br />

na case and. Doluid iarum Patraic i Sith Oeda i tir<br />

Conaill 7 robendacli andsin Conall 7 Fergus a mac. Is<br />

andsin dorochratar lama in cleirig for cend in mic. 15<br />

Mactnaigid Conall inni sin. Atrubairt immorro Patraic:<br />

Genfid maccan dia fine. bid sui bid faith bid fili,<br />

inmain lespaire glan gle. nach epera imargoe.<br />

Collum mac Feidlimthe is he rotairngired andsin.<br />

Doluid Patraic iarsin i tir nEoghain meic Neill 7 20<br />

atbert Patraic fria a muintir: Bid bartari, ar se, nach-<br />

bartari in leoman .1. Eogan mac Neill. Luid Eogan i<br />

ndegaid Patraic cona sluag. Bui Sechnall i nderiud luirg<br />

na cleirech 7 Muiredach mac Eogain i tossach int sloig<br />

7 roacaill side Sechnall 7 atrubairt friss: Dera^ sith etar 25<br />

Eogan 7 P/jatraic 7 rotbia 3 a logh .i. rige uait co brath.<br />

[19 c] Dogen, or Muiredach, 7 is ed on doronud amlaid.<br />

1 MS. has manbad orocruas ^ leg. déna ^ rotbia bia 3IS.<br />

39


40 Betha Pátraic<br />

Doluid Patraic co Dal nAraidhe .i. co da mac deiicc<br />

Coelbaid 7 dorat bendachtain doib 7 forfacaib sobarthain<br />

forru.<br />

Doluid Patraic iarsin co hEochaicl mac Muiredaig co<br />

5 rig uUlad dia mboi ic damnad 7 ic pianad da noemog<br />

rohidhbratar inii-oighe do Dia a rop ail leis-seom a timar-<br />

cain fri feraib. Roguid iarum Patraic in rig imo tormesc<br />

na pian dona hogaib 7 ni fuair. Atbert Patraic: Ni gebthar<br />

Ulaid uait co brath. Dobert hwmorro Coirell mac Muire-<br />

10 daig brathair in rig degimpidi do Patraic. Beudachais<br />

Patraic he 7 facbuis rige do 7 dia sil co brath, conid he<br />

sin sil na rig .i. sil Deman mate Coirill. Dolnid immorro<br />

setig ind rig 7 slectais do Patraic 7 dobert bendactain<br />

fuirri 7 robendach a broinn 7 atrubairt: Bid amru in gein<br />

15 fil isin broind-sea. Conid he sin Domungart mac 'Echdach<br />

forfacaib Patraic inna churp i Sleib Slanghai 7 biaid and<br />

CO brath, oir is he sin in sectmad fer fil ind-Erinn inna<br />

bethm'ci 7 biass co brath 1 ic comet na hErenn iar facbail<br />

Erenn do Patraic.<br />

20 Luid iarum dar Mag mBreg hi crich Laigen do dun<br />

Nais 7 ita lathruch pupaill isinn [fjaidchi 7 ata a tipra fri<br />

dun attuaid .i. du ind-robaist Patraic da mac Dunlaing<br />

.i. Oilill 7 Illand 7 da hinghin Oilella .1. Mumain 7<br />

Feidelm. Docuass Patraic do gairm Fuillein ind rechtaire<br />

25 7 ni tanicc 7 roleicc cotlud mbreige fair 7 atrubrad fri<br />

Patraic a bith inda cotlud. Dar mo dhegbroth, or Patraic,<br />

ni hingnadh lind cia mad tiugchotlud. Dochuatar a munter<br />

dia duscud, 7 is amlaid frith he marb, conid de sin at-<br />

berar ' cotlud Fuillen i ndun Naiss ',<br />

1 brath- MS.


Betha Pátraic<br />

larsin tra rofothaig Patraic cella 7 comgalai imdha i<br />

ILaignib 7 forfacaib Usuille i cill Usuille 7 mac Tail hi<br />

cill Cuilind 7 Sechnall ocon [FJorraig 7 Fiac i Sleibte<br />

ind-escopoite in coiccid. Asin Forraig immorro robendach<br />

Patraic Laighniu uile. 5<br />

Luid iarsin dar Belnch nGabran ind-Osraide 7 rofothaig<br />

cella 7 comgabala and 7 atruhairt nobeitis oirdnide loech<br />

7 cleirech and dib 7 nach biad forran. nach con<br />

dicud^ forrn acht co mbeitis do reir Patraic, 7 iachaid<br />

Patraic a mairtire a Martraidaig Maigi Raighne. 10<br />

Luid Patraic iarsin i crich Human 3 co Caissiul na rig.<br />

Occus intan atract [19 d] Oengas mac Natfraich isin matain<br />

robatar na hidhuil uile inna llige. ranicc Patraic toeb<br />

in duine rofer Oengus failtiu roime 7 rosfucc leis connicce<br />

in n-inat i fil lecc Patraic indiu 7 robaist andsin Oengus 15<br />

7 firu Mumun archena 7 roboi .uii. mbliadna i mMumuin<br />

7 is ed atberat na heolaig co nderna oifrend cech secht-<br />

raad immuire in cech inat roimmthigh frisin re sin.<br />

Dia mboi Patraic ic baistedh ^ngusse docuaid goi<br />

bachla Patraic tria troigid ^ngusa. Atruhairt Patraic: 20<br />

cid immaraba cen a indisin dam? Nir fetar, or Oengus,<br />

na bad amlaid bud maith in creidium. Rotfia a logh, or<br />

Patraic .i. na bera oig/ádh^ gona far h'inait acht co rop he<br />

comarbu Patraic nonoirdne.<br />

Ceilebruis doib iarsin 7 bennachais iat amlaid so: 25<br />

Bendact De for Mumain. feraib macaib mnaib,<br />

bendact for in talmain. dobeir tarud daib.<br />

Bendacht for cech n-indmus. geinius fora brughaib,<br />

1 leg. cougbála * sic MS. biad furail nach coicid forru Lism.,<br />

LB. Sic leg. ^ munan MS. * leg. oided<br />

41


42 Betha Pátraic<br />

cen nach frire cabair. ' bendacht De for Mumuin.<br />

Bendacht fora lenda. fora lecca lomma,<br />

bendacht fora glenda, bendacht fora ndroma.<br />

Gainium lir fo longaib. corbat lir a tellaigh,<br />

5 i fanaib i rreidib i sleibib i mbennaib.<br />

Bendacht<br />

tanicc tra cosna deidenchu do Patraic doro hi cend<br />

seta do dul co hArd Macha, uide iarum do o SabuU cosin<br />

muine i Findabair. Roboi in muine for lassad 7 nirrolois-<br />

10 ciud ni de, oir roboi Victor angel and. Asbert Victor:<br />

eirg don inud assa tanacais. Asbert Patraic:<br />

Dor[o]ega port m'eiseirghi. Ard Macha mo chell,<br />

nidan coimsiuch mo soire. isi in doer[e] co cend.<br />

Asbert int angel:<br />

Amail nobeteo slanbeo. iort bachaill buaid nell,<br />

15 linfaid do gret ordan oil. Ard Macha do c[h]ell.<br />

Luid iarum Patraic do Sabull iar comairle ind angil<br />

7 dorat epscop Tassach commain do.<br />

Fer firen tra in fer-sa, co nglaine aicnidh amail ind<br />

uasalathair Abraham. Cendais dilgedach amail Moysi.<br />

20 Salmchetlaidh togaide amail Duid. Estud ecnai amail<br />

Solum/». Lestar togaide amail Pol apstal. Fer Ian do<br />

rath in Spiria Noib amail loin maccán. Lubgort cain co<br />

clandaib sualach. Finemain co toirthighe. Tene toidhlech<br />

co tess deseirce. Leoman ar cnmachta. Colum ar cendsa.<br />

25 Naithir ar trebair[i]. Cendais umul ailghen fria maccu bethad.<br />

Eecendais immorro fri lucht ind uabair 7 ind adhaltrais.<br />

Mog soethair immorro 7 fognama do Issu Crist. Ri ar<br />

ordan 7 cumachta im cuibrech 7 im tuasl . . .2<br />

1 leg. for écohair * The following leaves are missing.


Traigsruth Firchertne<br />

Traigsruth Firchertne.<br />

From MS. H. 3. IS, p. 34. Cf. Book of BalUjmote, p. 309 a 50,<br />

edited by G. M. Atkinson in the Kilkenny Archaeological Journal<br />

for July 1874, no. 19, p. 202 ff.<br />

43<br />

Traigsruth Feircertni so. 5<br />

BriatharogMm Morainn mic Main,<br />

b feoclias foltcliain .i. cos feoidhe ban lais 7 is alaind<br />

a barr<br />

1 li sula .i. learn no gins<br />

f aireinech fianw .i. ar inchaibh .i. sgiath<br />

8 li ambi .i. li mairbh 10<br />

n costnd side .i. nin garmna .1 ni aurgabar acht a sith<br />

h condal con .i. is ann foceird co[i]n alti uaill .i. scei<br />

d arddam dossa<br />

t trian (.i. cuilenn) roith .i. carpa?t<br />

c it[li]c[h]ar fear .i. each ag ithe a end 15<br />

q clithc[h]ar boscill .i. eilit no geilt<br />

m ardam maisi .i. finemain ar'mni fasas a n-airde<br />

g glaisem gelta .i. edlenn no edhend<br />

gg luth leighe .i. gilcach ar imat a icce<br />

st aire srabha .i. draighen 20<br />

r tinnem mice .i. cairthenn no tene truim<br />

a ardam iachtadha .i. feth .i. fefe no ferdris<br />

congnaid ech .i. aiten[n] no echlasc<br />

u grnidem dal .i. frsech<br />

e serc[n]aid fer no fid .i. idhadh 1 .i. fefe a tilth no 25<br />

fe a [f]lesc<br />

^ leg. edad


44 Traigsruth Firchertne<br />

siiiem fedha .i. ibhar<br />

ea snaracliar fer .i. crithach<br />

oi sruitliium aicde .i. feirius<br />

m tuthmar fear .i. crann fir no elann<br />

5 pin millsem fedho .i. spin<br />

xi od .1. uch sset[h]aig 7 c. .1. midua .i. seim munchsel<br />

BriatharogMWi Mic in Oicc<br />

b glaisem cnis .i. cain er"^ no crectlia no fuarc<br />

1 luth ceathra .i. leam no gius<br />

f coimet lachta .i. toei<br />

10 8 luth beach .i. blath soilech<br />

n bag ban .i. garman<br />

h banad gnuisi .i. scei<br />

d gres sair .i. daur^<br />

t smiur giiaile .i. iarn<br />

15 c cara bloisc .i. coll<br />

q brig anduine .i. ceirtech<br />

m marusc* n-airlig .i. muin<br />

med nercc .i. gort<br />

g<br />

gg eitiu[d] midach .i. gilccach<br />

20 st morad riin .i. sraiph no draighen<br />

r romnad drech .i. cairthenn no trom<br />

a tosach fregra .i. a<br />

foillem saire<br />

u silad eland .i. talam<br />

25 e commain carat .i. clesach uisce .i. éiccne<br />

1 cained sen no aileam ais .i. ibhar<br />

* .em. added below x, i. e. emuneJwll ^ erned? * dauir MS.<br />

* inarusc?


oi sruithem aicde .i. or<br />

Traigsruth Firchertne<br />

ui tuthmar fear .i. crann fir no eilend<br />

pin millsem fedho .i. spin<br />

cc od ssethaig .i. uchra.<br />

45<br />

Finit. 5<br />

Br'iatharogum Concaulaind so.<br />

b maisi malach .i. creccad<br />

1 luth cethra .i. learn<br />

f din cride .i. sciath 10<br />

s tosacli mela .i. sail<br />

n bag maisi .1. garman<br />

h annsam aidhche .i. hSatli<br />

d slechtain saire .i. niama sairte<br />

t trian n-airm .i. tinne ia[i]rn 15<br />

c millsem fedho .i. cno<br />

q dighu fet[h]ail .i. cumdaigh<br />

m conair gotha .i. tre muin<br />

g sasadh ile .i. arbhar<br />

gg tosach n-ec[h]to .i. icce 20<br />

st saigid nel .i. a dde suas<br />

r bruth fergga .i. imdergadh<br />

a tosach garma .i. á<br />

luth fiann .i. frsech<br />

XL forbhaid ambi .i. fiir 25<br />

e brathair bethi .i. é<br />

io inth (no lith) lobair .i. aes<br />

ea cáinem écco .i. éiccne


46 Romulus and Remus<br />

Romulus and Remus.<br />

From 3IS. H. 3. 17, coll. S58, 859.<br />

Geist cia cetnaroordaig missu hi tossach? Ni ansa.<br />

Romul didiu issé toissech roordaig missu. Romul 7<br />

5 Kemul da mac^ Rea Siluea. Ingen side do Nuimituir<br />

mac Proich. Frater ic Nuimituir .i. Emuilius^ 7 issé ropo<br />

ri Roman intansin. Co^?dendais na dei taircétul do .i.<br />

laifead nech do claintl a brathur .i. Nuimitair assa rigi.<br />

Conia ed dognith: each mberthe do chlaind do marbad.<br />

10 Aráide corrucad do Rea Siluen. Doig leis nochalaifed<br />

inn ingen he assa rige 7 issed doronad lais frisin n-ingin,<br />

a oge do edpairt i terapuU Vesta do Mairt corabai issin<br />

tempull gwrbo mór hi. Conáechaid sacart in tempuill<br />

chuicci 7 gwristoirrchistar co rucastar da mac .i. Romul 7<br />

15 Remul. Tuccad iarsin in ben co Emmuilius. Coraiarfacht<br />

di coig in chlanw. Cowderbairt in ben roba frisin dea<br />

nochorolaraair a marbad. Cowdarat sraiwud fnu isin Tibir<br />

coruc in ben lei a da mac tariw sruth co tánic lupa<br />

chuici CO rue uaidi a maccu 7 comad he a hamainsi 7 a<br />

20 gére nobeth i Romul. No issi lupa taiwic anw uxor<br />

aliGuius subulci 7 Faunus ainm in bucada, 7 cumad hi<br />

sin Lupa atbertha hie 7<br />

issi roalt Romul corbo mor. Co<br />

ramarb Romuil Emuilius 7 a brathfliV 7 a cliadmain,<br />

gM/rogaib fcin iarsin rigi Roman 7rl.<br />

^ mac over the line ^ or Emiulius, but helow Emmuilius


Aided na trí nAed 47<br />

Aided na tri nAed.<br />

From the British Museum MS. Harleian 5280, fo. 49b, with<br />

the variants of D. IV. 2, fo. 54b (B. I. A.). See Annals of<br />

Ulster and Tigernach's Annals A. D. 603.<br />

Incipit d'oiglied na tri iiAedb annso sis. i 5<br />

Aed Gustan comdalta Conaill Guthbind isse romarb<br />

na tri hAeda isind oenlo .i. Aed Slaine oc Loch Semtide,'-<br />

Aed Bxiide ri 3 Maine oc Bruigbin,^ Aed Ron ngb<br />

Failgi i faitbci mic Mecnain, ut dixit poeta:<br />

Is eol dam-sa acbt mo eel ^ nidam agh-sa a indesen ^ 10<br />

d'oen[d]oen' docbt^ iar mo corp^ crii oenOed roort tri<br />

[bAediz.<br />

Aed Gustan ba granna a gal^o luscaii lagha letbancbari^<br />

tore torachta iar^^ togail tinn comalta Conuill Gutbbind.<br />

Gegbain rígii'* ríghi dath nirbo díge^» duinebadh<br />

socht for soera^s slicht nad roi'' ort tri hAeda issan^^ 15<br />

[oenlo.<br />

Aed Buidi a mBruigini^ cia be muiri hUa miadach Maine<br />

flaith forussta foel an fer Oed Eon rogasta roghel.<br />

Art na hiarmarta-O cen failPi mac Diarmata mic Cerbaill<br />

gargll gebend im gart ngle airdrl Erind^s Oed Slaine.<br />

Aed Buidi 23 a mBrngin cia be Aed Slani oc Loch 20<br />

[Semdidhe2*<br />

1 sic B, om. H 2 Seimdille B ^ righ D * bruidhin B<br />

^ acht mádhchel B ° faisneisen B ' do oendoen B<br />

* tocht B 3 chorp B ^° fa granda a ghal B " luscan B<br />

^^ lethanglan B ^^ ar B ^* geodhaiu righo B ^^ digo B<br />

1« ssero B " go B »» sau B " bruidhin B<br />

^° n-iarmarta B 21 cjy f.^in jj 22 airdrig Hrenn B<br />

28 bruid/H B 24 Seimdille D


48 Siaburcharpat Conculaind<br />

i faithce mic Mecna mor magh robith Aed Ron rogalach.i<br />

Na tri rlgh-sin righda tuú robith tri hOeda a n-oenlúa^<br />

lasan Oed coir ciallda^ cain amail adfiadhaid éulaig^.<br />

Siaburcharpat Conculaind<br />

Is eol dam-sa.<br />

From the British Museum MS. Egerton 88, fo. UJji—lóa^,<br />

collated with Additional 33, 993, fo. 3 b— 3 b.<br />

5 [L]uith Patraic do Temraig 7 rl. Luith^ Laogairi doa<br />

agaltam 6 Patraic iar taihsin ' Conculaind do inai carp^ti.s<br />

Aspert^ Patraic fri Laogairi :io 'Indattarfas ^ ni?' 'Dodomar-<br />

fas immwr^M, ' 12 for 1^ Laogairi '7'nimta cumac i^ dia<br />

faisne/s mma senas[u] mo gin 7 mma coisreca.' ^^ 'Ni,<br />

10 senabsa'i6 ol Patraic 'do gm-si i" conamraib 1** mo riar.<br />

^Assenfais immurgu in Woer^o dotaod'^i as do^- gin con-<br />

necis 23 in taidbsin, tarfas duit.' 21<br />

"-'A mba-sa eim' ol Laogairi 'ag dul tar Fan an<br />

Qarpait a Tulaig an Turcomruig do Chnoc Sighi an<br />

15 Broga^s a mBrug Maic ind Og^o cówfacusa in gaoith<br />

ndaghfuair n-aigbtiglii amaiZ croisigíi debroi-^v Beg nach<br />

Jbi<br />

' ^ na rogal D * robitha isin senlú I) ^ ciallbalc D ;<br />

* ** atfiadhatt na heolaigh D Here A begins ^ do acallam A<br />

' taidhbsin A « ina charpat A ^ itpert A ^° Ms A<br />

" inatarfas A " emh A 1* or -a ^" uimtbáu (the scribe<br />

uses: for n, and •. for m) cumaug A ^^ miua seuzísú 7 min-<br />

coisecra ma gbiu A ^^ niseuíísu A " gbinso A '^ conamraibsiu<br />

A " imserfsfae (sic) A assenfa E ^° in_aier A<br />

21 totseth A 22 to ^ 23 conmccsius A ^i tuit E "^ tar<br />

fan in cpar do chnuc side am prog hi tiilaig in turcomric A<br />

** oicc A -' in ccaitb jriau naicciti oma?7 craisigh atigbprú A<br />

%U,Ud %Jj.


Síaburcharpat Conculaind<br />

l'ív.<br />

Tuc ar hiolta diaar cenduiu 7 nach áecMiíh trin fodésin<br />

CO taZmam. 1 "^ Rofiarf ac7íí-sa do Bewen^ ín gaith sin' or<br />

Laogairi. Aspert Benen^ frim-sai: 'Is ie^ gaotli ifirn^<br />

iarna oslucad^ ria Coinculaind. ' Confacamur in tromciaigh®<br />

mair doleci 9 forn. Roiarfac/ií-sa 9 iavum do Benen * in 5<br />

tromciaigh 'f* sin. Aspert Benen 11 batari2 anala fer<br />

ec/^ '3 imandechatur a inagli-sa riam'. Confacamur iarsin<br />

in fecíiuine mari^ uasand tuas.'^ Ba llan in t-seér ná in<br />

tir di suigibh 16<br />

49<br />

j ba itir nellai'' nime batar i n-airde.is<br />

Roiarfac?íí-sa do Bewen ini-sin. Asbert Bewen '" batar foid 10<br />

a crúaií na n-ec7i batar fo carptíí Conculaind.<br />

A mbamur annsin confacamar fuat '^0 ina fer 7 na<br />

n-ec^2i tresin ciaigh22 jgin carpiíí. Solam-3 aríB apri eisij^<br />

for ardsithbe sidbitlii doriadhad seda,.-» Cowfacusa iarsin<br />

in da ecb commorá comaille comcroda^s comdeZbae com- 15<br />

der^a comluaí/m comcoire comgnmia boisletbna leislethna^i<br />

birnich '^^ airdcinn aiginmara gobcail dualaigh -9 tuillethain<br />

forarda fon'ana^o forbreca. Ote^i cendbeca urderga bruinne-<br />

derga beolaidheS'' slemna saitsidhe sogabaltaigh feigi fao-<br />

burda femendse^s casmogguich caine comcoire cascaTreighi,^ r^<br />

1 fu'ilt ti tiar cennuip occo nach tuca tria fatesin ca talmam A<br />

* rofiarfs E ^ Beneim A * Pineon A ^ issí A « sin<br />

add. A ' osl-a £ os\a.cud A * tromchiad A * sic<br />

A dol-i E 1» tromciadh A 'i itpert .P. A »2 o„j. j^<br />

" fer occoich (sic) A ^^ feichchain mair A '* hoasunu<br />

toas A 1" pa Ian in tir to suidhiu A " nillaip A<br />

18 i» arnairti A etpert Pineon A «o fuoatha_J. " occonanech<br />

(sic) A 22 giagh A *3 guiom A ^4<br />

}jeissi A<br />

2^ sicchthi toreaut .s.o A ^^ com.c.a A *' comtialp cumtudho<br />

comluadha cumgoire gumccnimaith paslethna teslethna A<br />

2« piaruch A ^^ tualaigh tlienda A ^" '-"^<br />

foraonau A eté A<br />

^^ peulaicche A ^s femanntu A<br />

h^ yf^-^ -.A*^^ ^^<br />

XK<br />

7<br />

/Cwii<br />

'•V;i


-Wu^oV^ umaithi.7<br />

50 Siabiircharpat Conculaind<br />

- l*-|U£ iU£^ V^'d^^i-' broghai f^y full ina ndiaigh-sighi.2 Da, ndrocli, duba 3<br />

ta(ii"c'hisi, daj* roth coire coicrisj. Feirtsi cniaidhe colgdirgi.<br />

Da n-all n-aipthi n-intlaisi. Sithbe co'fethane findruine.<br />

Cuigg erdinwach^ fororda. Pupa?? corcurda. Fortci<br />

j/ Laoch and isin carpwi sin. Suas mael áuh deimsidhe^<br />

fair suidhéL^^9 Ata lim is boi rodlela/g. '^ Sinl glasiU u<br />

baijnach ina cinn. Fuen corcurgormb ijm suidhe cona<br />

cetheoraib (fo. 14b2) oaibh airgid.'f Duillemz dergoir i^<br />

10 for a bruindifi^ roleth fora di gualamw.i^ Leine gealcul-<br />

paitech''' co nderccinnliu^h intlasi. Claideh oiduirn<br />

epecruis''' seasta for a i^ sliasta2&. Manais lethanglas for<br />

crand mi(d)seagn 19 ina laim. Foga^o feigh^i fobartach<br />

ina larrad. Sciath-'^ co tuagm?7aif23 oir uasaif a dif<br />

15 n-imdadliaifh.24 Indalimm "^^ ba fras '^6 do nemantail rola<br />

''<br />

ina ceant.2' DuifethiV^s letb dufhfolac/i cechturdá a^da^<br />

"'lfimar.29 Dergitbir dual partaing a beola.so<br />

Ara3i ai- 'a belaiph isin carpwi, araile fer seang foraw<br />

fota forbrec.32 FoZt^s forruad for a mxúluch.^^ Gibni35<br />

20 for a endun use leced in iolt fo agaid.^^ Ct|,aicl^,di or<br />

•<br />

,' ' '•<br />

1 choire cairae cascaircidh brogbu A * innadiatsen A<br />

' '' '•" audroch nubu A da J. feitben A ^ erdendacb A<br />

' pupall cocrai fortcbe umaide A ^ oni. A " fair side A<br />

" roduslelai A '* gktn add. A >^ uib argait A *' telgoir<br />

isin brut A i' corrected <strong>from</strong> bruindef E ^^ for cectur a<br />

da gualaud A ^^ ime add. A " eiuecbrtis A "* dib add. A<br />

1* lethan for crund midbseng A =*" fógáe A ^i fógeir A<br />

"^ railed A ^a cotbmi/aif -'' uasa dib n-imdbadaib A<br />

25 sa add. A ^e fj-ais A " cind A ^s duibit/i/r A<br />

'9 cecbtur nadibruadb A ^o partuiuge a peol A *i arae A<br />

32 forbrecb A s» cass add. A ^4 forruadb fair A « fin^.<br />

druine add. A ^e nadleigedb a folt for a aghuidh A<br />

tv


Siaburcharpat Conculaind<br />

for a di cula i tairce«t i a foZt. Coiclilin etech uimphe<br />

CO hmslocud 2 a di uillenn. . JBrnidni 3 do dergor ina láim *<br />

dia tairceallaá a eochu. Toigh^ leum-sa bidno^ Cuchu-<br />

laind 7 Laogh mac Riangapra nobeth ^ ant 7 in Duf<br />

Saighlmw 7 in Liath Machai nobeth 9 fon carpMÍ. , . 5<br />

'In creie do 'o Dia infechtsa ? '<br />

• 1 ol Patraic, 'uar<br />

dodecha, 12 Cuchulaind dot accaltaim.'<br />

'Mas ei3 Cuchulaind atconarc-sa,' ol Laogairi, 'is gairet<br />

lim-sa 1* ropaoi com accaltami.'<br />

'Is iolaid Dia', ol Patraic, 'mas'^ eisáím roboi ant, 10<br />

toraga dot accaltami afridhisi.'<br />

A mbatar ant iarsin cowfacatar in carpat isin maig<br />

ina ndochuma (sic) '^ 7 Laogh mac Riangabra ina aTadacÍit^'<br />

7 Cuchulaind ina eiredacht.^^ =* Tairmcles nonbiwr^'J .i. 2«<br />

cles cait, cles cuair, cles n-erre,2i dalltcles 22 n-eoin. Secht 15<br />

cweslenti iichet uasta2&,23 jmaslei^^^ gacJi la heirt^'^ lim'an<br />

araid, gapaiZ na n-ése bai os oaLf26 7 analaib na n-ech.<br />

Toluid Cuchulaind do accaltaim Patraic 7 bennacha[is]<br />

2"<br />

do 7 ispert fris :<br />

' Atateoch, a naomPatraic, at arrad 28 iteo, 20<br />

romfuc[a] ^9 lat cretmechw a tiraiph na^ mbeo.<br />

1 cuaiche di or for a dib culaidh a taircelladh A ^ cochleine<br />

eitech uime cohurshigu A * bruitne A * for a laim A<br />

'^ 5 doigh A « ba é A nobeith A * duib A ^ uelbeith<br />

* ^ . ^ [ ^{;^^ k<br />

{sic\) A 1" au A 1' a Laegaire add. A<br />

" mas se A 1* gerr lium A ^^ masa A<br />

^'.uair dqdech- A<br />

'^ a ndocum co<br />

ndib n-echaib A " ind aradnacht A '* ind airidecht A<br />

" Here A inserts secht cneisleinti fichit uasaib '^ tairmgles<br />

nonmuir A ^° om. A ** n deirre A ^^ dallcles A ^* secht<br />

— uastaib om. A " immasleigh A *^ beirt A ^^ bui<br />

uasaib A ^' pennachais to. Is ann aspert QculamcZ A<br />

*^ hitarriud A ^^ rumfucca A<br />

"in^pjj^ svllí^<br />

51<br />

»<br />

V}aA<br />

s.^^^


52 Siaburcharpat Conculaind<br />

Creit do Dia 7 do naomPatraic, a Laogairi, na tudlicliaith<br />

tont ' talman tarat, ar ni siafra donanaic.2 Is -^ Cuchulaind<br />

mac Snaltaim* Ar is bitl^ ^^^h vuanaid^ reacht na talam,<br />

"^ cacha ciuin celur 6 cech tnim talam,'' each naoph neam,^<br />

5 ar is, dord siafra ^ cin midisi "* is bith caich ar uair i^<br />

imareidhi-siu'.<br />

Pui Cuchulaind ina tast '2 7 ninaiiastíír '3 Laogairi.<br />

'Cia rot Breaglia,!* a Laogairi? '^ cia saigis a bfantai?'*'<br />

cia aires a n-athíE? i" cia aitliet'S a mna? cia carait '^<br />

10 a n-ingina?'<br />

'Cia duit-si 7 dam-sa in fiarfaig/fZ-si ? ' 20 ol Laogairi.<br />

2y Ba misi imateged, imaredhed,22 imatimcellaf?, imatoim-<br />

^^^defrad^. Ba misi fnlcV'^ l^mmf Úr^ahjglonda^* arda^jh<br />

imanajghdis.25 Rqhui tail, ^a Laogajri, ])a misi úosaígiiidh 2"<br />

15 a margresíE, nosrainedh a marcongala^^Pa_misi m . cu<br />

cathbuadach g'uusacbtach 27 rígííderg ^íerg-letíian r^'eallacb<br />

nobith a n-aonacb Murtimni iar mbaig'h.^s Creit do dia 7<br />

naomPatraic, a Laogairi. 29 Ni siabra do4anaic,3o is^i<br />

Cucbulaind mac Snaltaim.''<br />

i!í^^^^<br />

20 'Masa32 qú fil ant', ol Laogairi, 'ktfet dun 33 ni dia<br />

margnimaib'. i kJa/l (vJtJ(^|^<br />

1 tiidcait tond A ^ siabruae dotfainic A ' acht A<br />

* Swbalche A ^ ruauadh A ® recht 7 a talum ca,ch ciu«<br />

celar A ' each triun dalum A<br />

siabrae A ^" each raidhru A<br />

" ni arlastar A '* raet Brega A<br />

« noeb nem A ^ dornw<br />

^'^ "a uair A iuua tost A<br />

i^<br />

olse add. A ^^ fauatu A<br />

" atha A >** aithit A '^ carat A ' inn iarfuighitsin A<br />

*' Ni hansa. Roboi tan a Laegaire add. A -^ immaitheiged<br />

immareighedh A ^^ alladh A *< gloudad A -^ immanaigtiss A<br />

2^ dosuididh A -' >*« gesachtach acid. A Instead of a n-aonach<br />

M. iar mbaigh A has ar maigh niainech Murtemne ^^ olse add. A<br />

3» rotagaill A ^^ acht is A ^s ^s mas A ^uin A<br />

t p>^^'


j<br />

Síaburcharpat Conculaind<br />

'Ba fir on,i a 2 Llaogairi', ol Cuchulaind. 'jPa-sa coillid<br />

' giílasa 3 i n-aíritin atha mo tuath. Pa-sa bailctvemnec/í-sa<br />

for iiitli/&<br />

7 ,<br />

53<br />

marsloi/Ziaiph. Imreidhjjin-sm * a pgraighi<br />

sewggj.uatha mo namat ^isnahib lufáiclivaif/í co bfagbainn-si<br />

a ,n-elta beomarba dii/í . isnahib<br />

sle&tib (fo. 15ai) iar 5<br />

n-airdbiu a cómlon^ coOiarda na bfer nobidis foraib '.<br />

' Manus fil na gnima-sin lat feib adrimi-su, batar gnima<br />

evred lat-sa, nipsatar gnima con .<br />

'Bu íir son, a Laogairi', ol Cuchulaind. ,^ /,<br />

'Nipsa cu-sa gaba?a lais, bam-sa cu-sa gahala uis. 10<br />

N/psa cu-sa cuipp i n-urcuill, ba-sa cu-sa cómnart do<br />

comlund. J .^, , i j^J^^, Jh^^^-p .UwiSf^AWws^<br />

Nimsa cu-sa ímlo[m"ltlia íuiahel, ba-sa cu-sa Tairdbt?<br />

Nimsa cu-sai mgaire gamna, ba-sa cu-sa aachuidbe 15 l-vv«^<br />

Eamnai. '<br />

^^<br />

'Mamísfilid na gnima-sin feib adrimi-siu, batar gnima<br />

aile 5 lat-sa.' , . ^<br />

, -^ ^^:^ 0^ vivjf<br />

'Ba-sa helT-sa, ba-sa hara. Ba-sa hara carpait mair.<br />

Ba-sa maotli fri maithi, ba-sam imnedach frimm tair. 20<br />

Ba-sa cet/íreochítr a cath, ba-sam cetZireochwr a nith, ba-sa<br />

namemfacK^ mo namad. Nim-sa neimtenga^ mo crich.<br />

Ba-sa comrar gacha ruine do ainnrif IJlad. . Ba-sa mac<br />

la macca, ba-sa fer la firiu. Ba-sa coscúi-sa for ath.<br />

Ba-sa maith frim air, ba-sa ferr frim molad.' 25<br />

' Mas^ Cu fil ant ', ol Laogairi, ' atfet dun ni dona mor-<br />

gaibfi rogaif^s,<br />

UV'^U^|io^,(^<br />

1 an A ^ E * coilli gilltisa A Here, at the foot of<br />

fo. 3h 2, A breaks off. * sin E ^ ee E « neimtenga E


54 Síaburcharpat Conculaind<br />

'Ba f/r son, a Laogairi', ol Cu.<br />

' Imáreidhinn-|p a margraiglii la Conchufur cruaid,<br />

j .^^ bam aileetuaith (sic), arslighinn gach buaidh.<br />

/1 ^-^^ "^ '<br />

V RocliSMSa KociiSMSa tor anaiaiD uasi»<br />

^^^<br />

tor analaib uasi/uif na n-ech,<br />

5 romefQatar rinfii-sa mor cat<br />

RobrisMsa urgala mr tnuníJc'na'tuatE,<br />

' '<br />

"^ o*-^^<br />

ba misi in cur claidebruar? iar ,sWT na sluag. ^ J<br />

Roclistísa a faoburclessik for ior ímaii ímiaif a claideb. claideb,<br />

it - Ay -ytfv/^ n-ailr docuaclmísa,^ acht ba liísin uair,<br />

^"'^^<br />

ciirferus -.í morchath fri Lochanw anliiaidli.<br />

Aroile laoch ddiiarraithsi re techt dam for set,<br />

triclia^ cubat i n-aird?, ba hedh sin a mei.<br />

., larsin roslelach-sa iar ngles duin fa tri,<br />

15 fomri-^a a chend isin chath , go torchair in ri.3<br />

Iarsin"dórochrodar, roba tesb'a/d cfif.<br />

secht "^c&ecait each ainla(iitlii ó roga,btha^rimh. ^\<br />

larsm ronen^sc-sse foraif ma ndail \)<br />

secht cet talland argait íain , * im seent cet talland pir, ,<br />

^ 1 t..\^^ ba hisin an cam.<br />

,<br />

O LftV'^*^'^'^<br />

20 Tarra n-ailc docuadhMSa' dia lot %, tir Sgaidh,<br />

dun ant |p nglasaif ia[i]rn foruirm^iisa laim fair^<br />

Secht muir iman cathraig-si, ba heitigh a denfl, r,^<br />

rsonáach ia[i]rn for gach mur forsa^nbatar noi c^t cenn.<br />

Doirsi ia[ijrn for gach lios, frim-sa ni rocosnait/?e,<br />

25 atamcomcasa com Íúá'^ condW'ala a mbrosn«c/ia.<br />

^^" ^ deich natbraig doroemdetar dar[a] ov, ba beo.<br />

. / Bui cuithe isin dun lasin righ adfed^<br />

h \<br />

^W» '<br />

Arsin atarethisa Iciarb adba? in drong,<br />

a Laogairi add. E ''<br />

kkk<br />

Ío-v^-<br />

,<br />

iUytA,


I domriinart-sa<br />

^-.vr-tf^-<br />

Síaburcharpat Conculaind<br />

CO nderniísa (fo. 15 a 2) a n-oirneclia itir mo da dorn.<br />

larsin adrethusa in tan ba fom rois, ,<br />

conamalt-sa comdar minbac/^a itir mo di bois.<br />

Biii caiVe isinn dun, laoorn na teora mbo,<br />

triclia aighi ina cr'aos ni ba luchtlach do. 5<br />

Taithighdis in coire-sin, ba mellach in bagn,<br />

ni thegUtis uadh for nach leth co bfagbadis ]^n. .<br />

Eiii, mor n-^Yi]r is argait ant, ba hamra in fritn,<br />

tomnr-sa an caire-sin la hingin in righ.<br />

Na teora bacdobertamar rosnasit in mljuir, . 10<br />

bni eire deisi dh or la each foraj muin.<br />

lar tuidhac//i dun forsin fairgi^ b^ hadhba? lao tuaith,<br />

^aiti forénn mo curaigh laisin n-aníucí cruaid.<br />

larsin imanirusa, ciarbo gaiud grind,*<br />

nonbor cechtar mo di laim, tricha for mo cinn. 15<br />

Ochtar for mo di sliastfl/&, roleltar dom corp,<br />

ba hamlaid-sin snadhusa in fairg/ co mba forsin port.<br />

In rocesMsa d'imned^ for muir ocics tir,<br />

ba hannsa dam aonada?V7 i n-ifemn la deaman co n-ir.<br />

Mo corpan ba crechtnaithe, la hvigaid a buaith, 20<br />

rucsat deamnae m'anmain-si isin richis ruaidh.<br />

Imrubairt-sa cleitine, gai bolga co leir,<br />

robadhusa a comchetiaid fri demow a pein.<br />

Ba Gomnart mo gaisged-si,3 . mo claideb ba cruaid,<br />

demon co n-aonmá9r isin ndns ruaid. 25<br />

In rig cowsnat4 a righi cia heth co met a mbrighi,<br />

ni cumgat ni la mac nDe acJit a cubatt i ndire.<br />

Sluaig Ulad nm Chonchobur, batar calma in cora[id],<br />

dosraighlet na demna«?e i n-iferw isid bronaigh.<br />

ig E 2 a, Laogairi add. E ^ gaisgisi E * consnat E<br />

55


56 Síaburcharpat Conculaind<br />

Acht in rigli mac Neasa ar baigh ar mac Muire<br />

atait a pein ife[i]rn formna na laith ngaile.<br />

Ba ma[d] dolot-sa did breithir ^ fri Patraic isin uair<br />

condomt/mc-sa a hifirn cona[d] dam a biiaidh.<br />

5 Is buaid mor do Gaodelaib co clothar in sluag,<br />

each aon cretfes do Patraic i nim ni ba truagh.<br />

Ceni creiti-si ' do Patraic nocretfeí Ulaid,<br />

an roceastíSíe d'imned ba mo a turim.<br />

Ina heich-si, a Laogairi, retJia rith co mbuaidh,<br />

10 is Patraic dorathbeoaigestar condate ada liiaith.<br />

In carpat-sa atci-siu^ a ndegaid na n-ech,<br />

is Patraic rocruthustar, donug amail is áech.<br />

Cusin iotugath cusan eirred clius,<br />

is cian mar oatrubalt-sa, o roscarMS fris.<br />

15 Is cian mar o roscanísa frim carpat, frim ecb,<br />

is iolaid cumachta mar donug amail is áech.<br />

Atoteoch, a naomPatraic, at iarrad rombeo,<br />

romfuc[a] lat creitmecba a tiraib na mbeo.<br />

Greit do Dia 7 do naomPatraic ar na tnáhchaidh tont<br />

20 talman torad. Doraga ni ba conntapa/rt mina crete do<br />

Dia 7 naomPatraic, ar ni siafra donanic. Is Cuchulaind<br />

mac Sualtaim.''<br />

Rofiorad trath ini-sin. Doteacha/cZ talam tar Laogairi<br />

7 adfiadhar neam do Choinchulaind.<br />

1 a Laogairi add. E


Conall Core and the Corco Luigde 57<br />

Conall Core and the Corco Luigde.<br />

From the Bodleian MS. Laud 610, fo. 98 a i—99b ^.<br />

Fedelm ingen Moethaire de Chorco Che, ind aimmit,<br />

muimme Chonaill Chuirc maic Luigthig. Fiu ind aimmit<br />

hi tig in righ Luigthig ind aidchi genair Core. Bolce 5<br />

banbretnach a mathair di Bretnaib. Banchánte. Tobert<br />

ailges forsind rig im feis laiss. Is de conbreth Core mac<br />

Liiigthig. Lser Derg immurgu ainm a muimme. Is de ba<br />

Core mac Láre 7 dogairther {sic) Hui maio, Láre. Fiu<br />

ind aimmit occindraide ind rig hi Femun, airm hi fuil 10<br />

Fertai Chonaill. Intan andesses a mathair for Cure foeheird<br />

a mmae for foesani Fedelme na haimmiti 7 is hi nodnalt<br />

fair imtheigeth la hammite. Dlighthir camrud in n-aidchi<br />

n-aili. Foluigi a mac fo an tellug fon talam. Doti:igat<br />

na haimmite hi teeh. Asbefr oenne: 'Ni euilliu act fuile 15<br />

(fo. 98 a^) foa ehaireu.' Bruinnith in 'tene forsin mac.<br />

Conloise a ho. Is de ba core Core mac Luigthig. Imaieei<br />

fer spirdo laim Chuirc la muimme a 11a n-aill asbeir fris:<br />

' Tofuasilcea cimmidi naeh ait indaaiceither 7 inidchuimser.<br />

Dia ndéne, bid amra do ehenél 7 fortabia do hainm. Is 20<br />

and ata do hordan cia dogne.'<br />

IS andsain tra ba ri hÉirenn Crimthan mac Fidaig.<br />

Ni fargbai dawo claind. Ba maedalta doside Core mac<br />

Luigthig. Da bráthair a nda n-athair. Dligis Crimthan<br />

sesea bo oc crich Lagen hie fur Maige nAilbi. Foidis 25<br />

Crimthan Core n-uad do thobach na borroime. Luid Core<br />

CO fairnie irRaigniu. Dáil móir and im Gruibni cimmith.<br />

Fofuaslaice Core di buaib Crimthain. Consela Gruibni<br />

ind-Albain. Fofuaslaice da chimmith atherrueh hi crich<br />

Lagen di buaib Crimthain beus. Birt indalani {sic) lais 7 30


58 Conall Core and the Corco Luigde<br />

anais alaile fri cuingith neich imbi co tisad Core darithise<br />

CO tudchissecZ laiss. Goet side di heis Chuirc. Gontit noi<br />

Mich decc dia fine. Asrenair héricc mar dossom ind .i.<br />

fiche echsrian 7 fiche bo each fir do Chnrc. Doheir Core<br />

5 tri fichti bo do Chrimthan. Fodáli Corcc inna hechsrianu<br />

7 in n-éiriec olchena do láthib Aurmnman. Doluith<br />

asennath format do Chrimthan fris. Cossaitid ben Chrim-<br />

thain arna fuair coiblige Chuirc. Fiiite ind-Alpain corrig<br />

Cruthentuathe doa bas 7 scribtha a hamles isin sciath<br />

10 tria hogam fortgithe na fitir nech aeht Crimthan 7 ri<br />

Cruithentitathe.<br />

Contuil Core issind airmiriu alle conidfarnic suidiu<br />

coca Gruibni ogmaire éccess. Imcloi side a n-ognm, dilega<br />

a hamless, scribtha a less. Difochrathar Core. Luid co<br />

15 Feradach Findfechtnach 7 Gruibni laiss. Ba fáilid friss<br />

in ri CO tubert a hinghin do (fo. 98 b'). Rue saide maccu<br />

do Chore. Oen 3iib Lughid hÉle 7 Corpre Loehr», diatat<br />

Eoganacht Locha Lein i Mumain. Gabais Core i ndiaid<br />

Crimthain flaithius hi Cassiul for Mumain huili. I n-aimsir<br />

20 Neill maic Echach doluid Core taris. Is and dofornic<br />

Angubai Mar oc Temair .i. a mac ind rig romarbsat<br />

inna géill .i. Corco Daulai. Crecsus Core di Niall di<br />

setaib 7 dobert hi tirib Muman Grigga 7 Dula 7 Mainne,<br />

diata Gregraighi 7 Corco Daelai 7 Muinnige. Dligith ri<br />

25 Caissil teora bii diib cona imthug, cona sainbiadaib, cona<br />

hogreir foraib di thorachtaib flatha. Intan tucad ingen<br />

rig Alban do Churce dobretha ferlaise druad fair eonner-<br />

matad (sic) hErind co cenn secht mhl'iadmi. Foraithmenastar<br />

hÉrind hi suidiu .i. Daulo, diatat Corco Daulu 7 alaile.<br />

30 Asbertatar side fris ba ind-Albain búi 7 arbertar rigi<br />

nAlpan do thabairt do dia ndermatad hErind. Asbert


Conall Core and the Corco Lnigde<br />

Core: 'Ba maith fer for a ferand fadessin. Gabthe mo laim<br />

mattin dochum mara. Alaile bebthilim.' Trath atchondairc<br />

mathair a mna-som ani-sein gaid essomon bliadua do 7<br />

aretoing. 'Ni rag thorat,' ol se, 'em dia taithmenaid dia<br />

bliadna,' ol Core. Aretoiii[g] in ri in bliacZam aile. 5<br />

Aretoing a ben in tres bliactem. Anais leo teora bliadna<br />

iarum conforcelad for fecht. Is iarum asbert fria mnai:<br />

' An-su CO fesar-su in ba setir lim anas sireet do imthecht.'<br />

Daltair. Gabais a chomalta a laim dochum mara. A<br />

doUiith hi tract doleicthea a suile do 7 dobert a fual 7 10<br />

ba full 7 legsit na clocha fo fual. Is de ata galar fuail<br />

for hUib Carpri cosindiu la Cruthentiiaith.<br />

Ind adaig tondemi Core i nhErind asbert a drui fri<br />

Cruithniu: 'Fer gebas hÉrind eiallilh do ar mad andes<br />

(fo. 98b') dobhi aurthuili a flatho ni aithgebaid act bethi 15<br />

mogaid do.' Giallsait do arnabárach. ladais rige nEirenn<br />

imbi intan donanic Femen. Al-lathe gabais Corce hEirind<br />

ba bed laa ba marb Crimthan Mar mac Fidaig 7 dibert a<br />

chlann conderbailt. Gabais Core iarsein flaithms Muman.<br />

Aimend ingen Oengusa Builg di Darfini berti maccu do 20<br />

Chure. Ipsa somnum uidit hi Cassiul .i. attarlee ba hen<br />

7 bui in-nit 7 dothais si essiniu. Roluasetar a tri diib i<br />

nDessmuraain 7 araili immedon Muman. Tosarglith en<br />

inna ndeoid immithnith riu aniar. Roan in ciiiced isinwditt<br />

(sic). Narrauit somnum suum mago. Ille dicit ei: 'Ita 25<br />

erit semen tuum. Bid he Jin do mac indsein .i. cóic maic.<br />

In seised immidnith friu aniar, is he mac na Cruithnige,<br />

Coirpri Luachra. Is he rohan isind nit, Nadfraich. Is he<br />

in triar fodess mac Caiss, mac Brocc intinmedon muinedaig.<br />

Intan ba haniu flaith Cuirc hi Caisiul, is and doluith 30<br />

59


60 Conall Core and the Corco Liiigde<br />

eochu isin tuaisciurt co mbui triclia marcach oc Caisiul.<br />

Scuirit hi tir Chuirc for arbur. Cartaith in rechtaire na<br />

heochn asan gurt arbse. Attraig Carpri ara cend. Gonti<br />

bisen cui maledixit pater suus 7 docorastar buad ind-<br />

5 larmumain, act iss i Femim ba marb postea, nnde dicitur<br />

Fert Carpri oc Loch Cend.<br />

Dobert Oengus postea rechtairecht do Maniu mac<br />

Coirpri add larmiiime 7 gabsi Dau larlaithi a mac tar a<br />

hesi. Asennath ni léic hiiad a dliged do Chaisiul conetaiset<br />

10 cocad immi. Conbcrt slogeth Muman for Duaich la hOengus<br />

col-luith Daii hi Scellecc 7 Ingaur mac Mango. Is de is<br />

ri rig Aurluachra cechtar in da hailen sin.<br />

Digensat essomon fri sóegwí nOenghusa (fo. 99ai) cith<br />

iar n-ecaib nOengusa. Ni forgell Dau fi'iu, act rogab ar<br />

15 ecin cen fuigell cen dliged naich duthaid doib righe Chaissil.<br />

Oengus mac Nadfraich dobert Decedibrip diatat Corco<br />

Modruad 7 possuit ewiwnmws 7 imMaig Glai. Oengus<br />

dawo dobert Araind airthir do Énnu mac Conaill Deirg<br />

di Chiannacht. Ar it he tri haithlaich Eirenn .i. Énna<br />

20 Airne 7 Colmán mac Léneni 7 Mochammóc Inse Celtra.<br />

Cethramad athlaech epscop Ere hi Slane Maige Breg.<br />

Maleditione {sic) Colman maio, Leneni muri ciuitatis Ressad<br />

ceciderunt. Is di haurcric Airne do rigaib Caisil robói<br />

rodgabáil 7 salanngabal for Arainn condetapert Cucenmathair<br />

25 maport mac Intait 7 mac Bláichuill di Chorco Baiscinn<br />

irratha a ndilsi.<br />

Tricho cath romebaidh for Oengus mac Nadfraich co<br />

comarnic fri Boinda druid. suidiu dilith Boinda tricha<br />

cath. Romebaid riam, act nico rosai a henech fodes co a<br />

30 hec suw 7 nuiasuw in sede act fothuaid 7 is amlaid sin<br />

rohadnaiced inna hesom fo imdai nar-rig hi Caisiul.


Conall Core and the Corco Luigde 61<br />

Dau larlathe ba rethe Muman uili. Is he rofich cath<br />

Findas itrochair Fiachra mac llaic Caille do digail catha<br />

.iiii. Coirpri ar Fi mac Laisre Delbaitli de hUib Senchainnaich<br />

co felbasaib oatha Rosdromma conna etatha mac<br />

hiath docoissed in slog co hAth da Loarc. Duilbsi immurgu 5<br />

mac hii in dam n-allaith for Finnglas. Is de mebaid cath.<br />

Findas 7 facbath and nde dogairther Ard nDuach 7 docer<br />

la hUiathniu (sic) hi cath Cluichir 7 Fiachna mac Coirpri<br />

fri Mac Cercse conroemtatar da chath huad forru indmis.<br />

Is de cath dilsi la hUaithniu do dilsi Duach larlathe 10<br />

(fo. 99a-), ar nicon deracht, fobith ba elgon la Mumain<br />

huile, conidndich a ingen cennibria. Croinsech a hainm,<br />

ar bai side la rig do Connachtaib 7 fordibith hUathne<br />

lee. Is de ata Taulach Cronsige hi Fernuch. Eochaid<br />

mac Oengusa focheird cuindlic 7 a hocht brathair 7 forfia 15<br />

ccondilc Feidlimthi immurgu fria thri brathri focairc (sic)<br />

cuindilc 7<br />

iss airi is mo rand Echdach oldaas Fedlemtha.<br />

Cuic maic Crimthain Srim: Aed Crdn, a quo cenel<br />

Aeda Groin; Feidlimith, a quo cenel nAida Echlis; Coirpri,<br />

a quo cenel Cathail; Fedlimid, a quo cenel Fiachnai; 20<br />

Fiachrai Bidnac, a quo Dub dechon.<br />

Se maic Cairpri maic Crimthan: Aed, a quo cenel<br />

Cathail; da mac Cuimne Dercocuind ingine Echach Tirm-<br />

charna, Diarmait Find, a quo cenel Suibni Cailich hi<br />

Femon 7 Feidlimid Aulethan, cuius genus deffecit 7 possidet 25<br />

Cond Cormaic hereditatem eius. Aed mac Eugain in<br />

meschorach di hUib Buirrich focairc (sic) do mac Chuimne<br />

issind immairiuc hi Féic. Araili hir-roi ind imairic ind<br />

arade occ Ath da Loarc.<br />

Da mac Coirpri focartatar coindi[l]c Coirpri, Feidilimid. 30<br />

Toffid Feidlimid hi condiulc. Tolotar maic Fedlimthid


62 Conall Core and the Corco Luigde<br />

himmaccu do Choirpri. Is de tri maic Feidlimthea 7 se<br />

maic Coiipri rannait iun-ocht ranna in cech du eter becc<br />

7 mor.<br />

Si ad 1 maic Fiaclinai: Onchind, Marcán, Suibne, Maeldúin<br />

5 la Dal Cuirind hi Feic, Srophán, Máelumai, Forind la<br />

Marthinu. Maelhumai gabais laim Cholmaia maic Léneni<br />

amethalig 7 hac causa cum fratribus priuatur regno.<br />

Coirpri mac Crimthain dobert Cluain hUama do Dia 7<br />

do Cholman mac Colcen (fo. 99 b^) qui et nuncupatur^<br />

10 Lenine 7 aired cech etraige 7<br />

cill n-aile. Inde regnum<br />

mundi meruerunt. Is din Choirpri sin adrubrad:<br />

Indiu berair don tsenchill colind Coirpri maic Crimthaind,<br />

dofaeth in corp den snaisse marb coem do chill Cromglaisse.<br />

Cul Cruithnechta i ngell deich curaal dorrochair. Cula<br />

15 Boendraigi hi ngell secht cumal dorrochair. Cul Mbrocholl<br />

hi cailc Ciarraigi dorochróch (sic) d'Uib Carpri, arnangell<br />

dorotad doib nicon fuaslaiced. A n-as firiu: is he Coirpre<br />

mac Crimthainn dobert na tri cula i n-eric na tri mac<br />

Fiachrach Gáirine dochertar i cath Cluaise Ola.<br />

20 Hui Choirpri Lochrse ni rucsat orbe, conid torbaing<br />

Dau larlathe ar écin, fobith ind [fjelbais focartatar drúith<br />

Cruithentuathe for a chend Cuirc arna tisad hÉrind.<br />

Húi Echach á&no ni rucsat orbe, ar toruarith Mac Caiss<br />

a horbu i mbethu Chuirc araill Core Eochaith forsna totha<br />

25 dislui. Is de rogab a tire ar a haltram. Is de attá:<br />

'each ua hEchach, cid ri Muman huile, ni raga hi Caisiul'.<br />

Is de Feidlimthig mac Tigernaich. Ba ri Muman. Ni luid<br />

hi Caisel, acht classa Bodumbir lais. Is de dogeni Cumman<br />

1 d added later ^ mr MS


Conall Core and the Corco Luigde 63<br />

ben Choirpri. dodeochaid co Feidlimid iar n-ecaib<br />

Coirpri dixit in rand sa:<br />

'Amra n-adamrje ra nech iadad Caisil frim da hech,<br />

amra n-adamra leou iadad Caisil frim eochu.'<br />

Is hi in Chumman sin aa.no mathair Suibni maic 5<br />

Fedlimthid. Atta indrema file for athaib Muman huile<br />

acht becc. Item Gobban auriga maic Feidlimthe ardri<br />

Muman huili.<br />

Cenel nAngse dano, ni theiged hi Caisiul co núe, ar<br />

ni foetatar ni assa cuit i mBruig Rig. Is cenel Oengusa 10<br />

maiC Nadfraich (fo. Qlb^) Caissel, ar is Nadfraich namma<br />

di maccaib Cuirc dobert mbruig Rig do Chaissiul. Ni<br />

foetatar a maic olchena. Is de asbert Core: 'Bid cathir<br />

Nadfraich, bid Nadfraich tir cháich intí bessa haí Cassel,<br />

is he arelabrathar Mumain n-uili .i. biad Mumu huile ina 15<br />

gellsine.'<br />

Imalle doloingtha Osraige 7 Corco Luigde, ar it héside<br />

batar hi tir ar each aird Birraib co Commuir tri n-Uisci.<br />

Nosgabsat Corco Luighde. Lagin \mmurgu batir hi tirib<br />

Ossairge coiciur {no co heuchair) .i. is de Fothart 7 Daire 20<br />

Laigen ar Fothart la hOsairge 1 7 rl.<br />

A Middle -<strong>Irish</strong> Fragment<br />

of Bede's Ecclesiastical History<br />

From Laud 610, fo. 89 h 1. Cf. CZ. II, 321.<br />

m Augtar inna healathan sa Beid huasalsacart ecnaid fer 25<br />

L<br />

ratha De i n-ecna 7<br />

hosrairge MS<br />

i crabtid Fuair Beid dawo forthach-


64 A Middle-Ii-ish Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

taigtliid .i. Alpin in t-ab rohairmitnech, in fer roliorctlie<br />

trisna liuile disciplu ina fer n-eolach Teodir epsco[ip] 7<br />

Adrian inn abbad, ar rofogluind Alpin descippluibli Griguir<br />

nahi rognithe hi cennnthaig Cantuariorum 7 isna ferannaibh<br />

5 comacraibhibh 7 ana fuair sencassaibh na Wttre no<br />

tidnacul na senorach 7 rotharmhinuid Albin co Béid innahí<br />

rohasneid do Nothelmus liuasalsacart na hecailsi lundu-<br />

nensis 1 rodbo littrib no himaccalmaihh. IS é Not-<br />

helmus tucastar epistil Griguir nach Rdim co Saxano.<br />

10 Is iat roforcan Albin comtis echlanta don sairse Beid<br />

noibh. thossach immorro'^ na staire co creitem na<br />

Saxan scribendaib na n-arsata adiu 's anall rofoglaind<br />

Beid 7 rothinol. Daniel immorro episcopiiS Saxan funetta<br />

rofaidestar cuca hepistlib stair a ceniuil fadéin 7 na<br />

15 Saxain descertach 7 luse Uechtic.<br />

Iris immorro intinscanta Mercio[ru]m Saxorum ^ rafog-<br />

laim corraba side tresna da huasalsacart Ceddi 7 Cedda<br />

7 corohathnuiged treotha iris na Saxan airtherach .i.<br />

braithribh na manistrech rochumtaiged leo .i. Lestingseu.<br />

20 Nahi rognithe hi cennathaig na Saxan airtherach arranic<br />

rainn de thiduaicthib na n-asariha, raind aile atharcud<br />

inn abadh Hessi. Nahi immorro rognithe i lleith ra hiris<br />

Crist hi cennathaig Lindis rohoglaind guth bin in<br />

t-uasalsacart Cimbericht. Tidnacla immorro Nordanim-<br />

25 brorum .i. sencassa Saxan tuascertec/i, sochaide fuair<br />

seom 7 rostuc fein.<br />

Britania insola occiani* cui quondam Albion no[me]n<br />

erat ^ ocht cet mile chemend ina fot .cc. ina lethet inna<br />

1 i over second u ^ \r MS ^ leg. Saxonum •• the<br />

second c added over the line ^ er at ivith i over the t


A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 65<br />

himtimcell immorro A. cuic mile sechtm[89 b 2]mogat<br />

fo hocht cethrachat. Oct cathracha fichet inti 7 cuic<br />

berlai .i. Saxanberla 7 berla Brethnas 7 berla Cruithnech<br />

7 Goedelg 7 Laten.<br />

Anno .xl". natiuitatem Christi .i. cethracha hliadcm ria 5<br />

ngein Crist tanic Gains Ilius i nn-Inis Bretan, co fargaib<br />

a longa 7 a sluag in cet fecht, 7 co farcaib Labienus<br />

tribunus. 1 Ruc-som fo deoid giulln Inse Bretan.<br />

Cluid Cessar in cethramad ri iar nldil tanicc a n-Inis<br />

Bretan co rranicc co hinsi hOrc ab incarnacione Domini 10<br />

.clvi.<br />

Marcus Antonius cona bratha^V .1. Lucio Aurilio Com-<br />

modo cretim 1 nn-In[is] Bretan. Ab incarnatione Domini<br />

.clxxx. ix. Seuems Affer Tripolitanus2 tanic i n-Inis Bretan,<br />

Leptis ainm a chathrach sin Affraic, in xuii. ri iar nluil. 15<br />

Is leis doronad clad Saxan. Atbath hi Cair Abroic.<br />

Da mac occa .i. Bassianus 7 Geta. Ba sein rogabli<br />

in rige, ainm do Antonin, ab incarnatione Domini .ccixxxui.<br />

Dioclisten in tres ri ar .xxx. iar nluil, 7 Maximen<br />

tanic i nn-Inis Bretan. Is na haimsir rogab Carausius 20<br />

rige Bretan .uii. mhliadna conidromarb Alectus, co rrogaib<br />

side rige tri hliadna conidromarb Asclipidotus 7 ba ri<br />

side re .x. bliadan.<br />

Dicclisten i n-airthiur in domuin ac ingreim na Cristaide<br />

7 Maximen ina hiartur. Hissind ingreim-se forodomair 25<br />

Alpan noeb 7 Aaron 3 7 luil airchinnech Cathrach Le-<br />

gionum. Isind aimsir-se atbath Constans ri Bretan athair<br />

Constantin meic Helinse .i. caratben Constantin. Roscrib<br />

1 tribrs MS ^ .i. tire added above ^ the second<br />

added above


66 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

Eutropius conid ann rogab Constantin a rige ar tus i<br />

nn-Inis Bretan.<br />

Dáig rogab a hathair flaithius Franc 7<br />

i mbethaid Dioclisten ab incarnatione .ccclxui.<br />

^ Hespainech<br />

5 [90 a 1] Gratiamis cethrachad ri Iiiil, is na haimsir-<br />

side rogab arsele Maxim rige Brettan ab incarnatione<br />

Domini .cccxciiii.<br />

Arcadius i rrige in domuin .i. mac Theothois in tres<br />

ri"'') ar .xl. iar nAxtguist. Pilagiiis Brit do gabail ersi 7<br />

10 do thogail na Gristaidi.<br />

Ab incarnatione Domini .cccc. uii. Cethri bliadna .xl.<br />

resin debliadain togla Roma Helair rig na nGoth rorigadh<br />

Gratian coraid i mBrethnaib 7 romarbad iartain. Con-<br />

stantin iartain ri an main in choro innáas inracus<br />

15 conidromarb Constantinus Comes tre forcougru Honorii.<br />

Tanic Constans a mac a manchaine 7 rogabh rige.<br />

Eobrissed tra Roim iartain millisimo .cO. xP. uiio.<br />

bliaiZam rocomtaiged. Is e siu crich flaithusa Roman<br />

for Inis Bretan, iar .cccclxx. bliafZaw rogabh luil Inis<br />

20 Bretan tra rosdigbatar Romanaigh imma miltnecbt 7 nir<br />

farcabsat ócbad no ses engna^) inti 7 rucsat Romanaigh<br />

7 nisleicset huadib etir. IS aire sin doronsat Goedil 7<br />

Cruithnig na da chiniud chomfochraibe sin braitt 7 creich<br />

dibh. Dochnas Bretnaib co n-epistlib co rRomanchu<br />

25 ar daig cobartha, 7 doruacht miltnect calma cucu 7 dorronad<br />

clad accu dar in n-insi ri hucht Cruthnech 7 Goedel, 7<br />

dochuatar dia taig iartain. Fo cetoir tancatar na namait<br />

7 rothunsetar Bretnu amaZ gort abbaig. Rofaitte na techtairi<br />

dorisse 7 doruact legion do chobair Bretan 7 rochathaigset<br />

* 7 7 MS ^ in tres ri repeated in 3IS ' leg. engnama


I<br />

A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 67<br />

ri naimdibh Brettan 7 rohathnuged in cladh leo dorrigned<br />

la Seue/iis. Ba do [90 a 2] clochaib in fecht sain .i. uii.<br />

traiged ina lethe 7<br />

.xii. ina harde, muir co mmuir a<br />

fott. Tuir irnda fair 7 daingnigther amaZ na tistais doris<br />

dia cobair 7 lotar as. Otcualatar Goidil 7 Cruithnig 5<br />

amal chono alta fo chairib dochuatar foithib ab incarnatione<br />

Domini .cccc. xxui. Teothois lunior post Honorium in<br />

cethramad ri .xl. iar nÁuguist.<br />

Palladius dochura nErenn a papa Celistino. Hi .xxxiii.<br />

in Teothois-sin rucad epistil ina mbriathar-sa Bretnaib 10<br />

dochum in consuil diarbo ainm Coetium .i. 'Nos repellunt<br />

barbari ad mare, [mare] repellit ad barbaros. Inter liiec<br />

oriuntur duo genera funerum, id est aut iugulamur ant<br />

mergimur'. Act cena ni tarsat Romanaig dia n-aid,<br />

deithbir on iarsinn aimsir-sin roboi Bledla 7 Attila da rig 15<br />

na nUmuneta hie inrud Roman co romalartsatar cid<br />

Eoroip uili 7 CO tanicc gorta mor dia n-eis.<br />

Marb immorro sochaide do Bretnaib do gortai iarna<br />

slait ma n-uile biad do Cvuthnihh 7 do Goedelaibh.<br />

Tanic immed messa 7 toraid iarsin gortai sin. Ro assar 20<br />

iartain oc Bretnaib fledogugwcZ imda isin bliacZam sin ropo<br />

nessu. Rohassair assaide sarthol 7 etrad 7 follach Dé 7<br />

ecailse. Tanic iartain plag tedma 7 comerge trom na<br />

namat forro .i. na namait nua, Saxain a n-ainm side. Hi<br />

tri longaib tra fotaib tancatar Saxain. Bretam immorro 25<br />

cona rig .i. Uertigern rogabsat Saxano na sid co 1 . . .<br />

menmnach amal bid do ditin a t . . . h.<br />

[90 bl] Rochomoentadaigset immorro^ Saxain re Cru-<br />

thentuaith 7 re nGoedelo 7 roinrsetar Inis Bretan uili 7<br />

h- MS<br />

5*


68 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

doratsat fo gein cloidem 7 gge a daine 7 a rigu 7 a taisechu,<br />

a treun 7 a fainn, a sacairt uasa n-altore 7 ni ritli necli<br />

nosaiged forás mór iartain for Saxano.<br />

Tri cinela Saxan tancatar assin Germain .i. Saxain 7<br />

5 Angli 7 luti. ' Da chinel lutarum 2 Contuar 7 Uictuani .i.<br />

attrebthaig Insi Bechte, 7 na Saxain funedcba, c'mel lii<br />

comair dond insi sin. Da chenel na Saxan immorro 3<br />

nairtheraig ^ hnile 7 na medonaig 7 na Saxain funeta.<br />

D'Anglis \mmorro mediten-eni .i. lucht Cairi Ebroc 7<br />

10 Orthonimbri. Dib side na toisig robatar resind longis<br />

.i. Orsa 7 Egist da mac Uectgilsi me?c Guicthe me/c<br />

Guecta mcio, Uicta meic Uechta meic Uoden me/c Frelub.<br />

Heres Phelaig co mmor ind inbaid sin ac fuasnad Insi<br />

Bretan co tanic German noeb cend na hecailsi Altadorensis<br />

15 7 Lupus Tricasenus a Franccaib co ro chobratar inn [in]is<br />

tri rath 7 mirbuilib 7 dochuaid German fein hi tosaeh in<br />

chatha la Bretnu 7 roraidset na sloig ic dul isin cath<br />

tre forchongru in chleirig Alleluia, 7 rotheithset na namait<br />

fo chetoir. Doratsat Bretain do dermat cech olc fuaratar<br />

20 7 each digail, conerrachtatar catha 7 debtha occo fein,<br />

7 ni tharsat honoir dona sruithib robatar occo 7 dochoid<br />

dimmus 7 olc intib co rrici a sacartu 7 a clerchu, 7<br />

ni leictis bretha na firindi do faisnis dona Saxanaib robatar<br />

cid na n-oentaid fein, acht nocho derig Dia a thuaith<br />

25 feissin choru lim rofuidestar in Dia sein forcetlaide ba<br />

hinraccu rochreits [90 b 2] etar. Ab incarnatione Domini<br />

do. Ixxxo. uo.<br />

Auric in cethramad ri ar .1. Xnguist i rrige in<br />

domain. Cuius anno .x". Gregorius sedem tenuit apostoli-<br />

1 riti MS 2 ritarum MS ^ h' MS * leg. na hairtheraig


A Middle-<strong>Irish</strong> Fragmeut of Bede's Ecclesiastical History 69<br />

cam. Coica hliaclan ar cét o thichtain Saxan co sein tanic<br />

Angustin co sochaidi do Chr/siaidib do phroicept brethri<br />

De do Saxanaib. doruachtatar Insi Tanatos dond leith<br />

anaer do Chantia dochuatar techta uadib co hEdelbrect<br />

.i. ardri Saxan descirt. Is and roboi in Cantia. 5<br />

Roboi immorro i muinter Augustin .xl. far 7 robatar<br />

etercertaide a fFranccaib maroen riu do muintir e])iscopi<br />

Arelatensis .i. Etlierius 7 rl.<br />

Roraidset na techta resin rig: '0 Koimh ronfáideg^<br />

7 tucsamar degscél lind .i. flaithus cen hairchra donafib 10<br />

chretit Isu Crist mac De bi.' Rorecair in ri: 'Doberthar<br />

duibsi inni ricfaidthi a les cofesamame ar comairle immon<br />

cretem.' Tanic clú na Cristaide a sétig .i. Bercta, do<br />

cheniul ri[g] Franc, ar is amlaid dosfuc thnstidib coro<br />

chometad smacht nemelnide na hirse. Epscop nasal hie 15<br />

afrinnd di each lai. Lndardus a hainm side. Tanic in<br />

ri arnabarach cona maithib do immacalldaim re Avigustin<br />

7 ropritchastar Augustin do. Roraidh in ri: 'Isat sochrai<br />

chetus bar mbriathra, acht noco chumcaim-se comchetfaid<br />

doib, acht fáilti chainhuarrech fogébthaidh se coro derborsa 20<br />

bar mbriathra, 7 pritchaid do chach, ni tairmescaim se<br />

immuib '.<br />

Tuc in ri aitte doib isin csithraig Dornuensis. Lotar<br />

isin cathraig croch Crist reompa co ndeilb Crist inti.<br />

Trebait isin cathraig co hennacc bés cethecailsi na 25<br />

n-apstal hirnaigthib grésachaib [fjrithairib hainib<br />

DC forcetal cháich. Rochreit sochaide [91 a 1] in du-ssin.<br />

Fo deoig 3 rochreit in ri fein. Rohairfited bethaid glain<br />

inna chleirech.3 Dorat doib cumachtai cnmdaig eclass inna<br />

1 h' 3IS 2 igg_ ronfáided ^ igg_ ^eoid ^ leg. cleirech


70 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

cathracli archena. In Dorouewsi i n-eclais noebMartain<br />

re cathraig amuig roattrebsat na clerigh, Bretain o chein<br />

rodochumdaigset. larsnafib se trá dochoid Awgustin co<br />

hEtherius eppscop Arelatensis amal atbert Qrigoir ris,<br />

5 coroliordned ann corbo huasalepscop do chiniud Anglomm.<br />

lar tuidecht do dia thig rofaid Lurint liuasal[s]acart<br />

Petar manach do Roim do aissneis na Saxcm do bith<br />

cristaidi, 7 is hesium uasalepscop, 7 araile imchomarca do<br />

thaiscidib na hecailsi, 7 ni chumaic in chumri conorragba.<br />

10 Kofaid immorro 1 Grigoir araile led do thennad na creitmi<br />

.i. Millitus 7 lustus, Paulinus 7 Ruffinianus, 7 dorat palliu<br />

na llaim do Angustin on ordaigfed epscopu, 7 tucad do<br />

da epscop .x. do ordugud i n-inadaib saindradhachaib .i.<br />

epscop i ILundain 7 pallium Grigoir do 7 epscop hi<br />

15 catliraigh Erbroic^ 7 pallium do Gregorio 7 atbert Grigoir<br />

na sacairt Bretan co brathardo do fomngud do, 7 atbert<br />

Grigoir cen templu na n-idal do scailiud acht a coisecrad<br />

do Dia 7 altori intib 7 tasse na noem 7 rofaid Grigoir<br />

do Angustin ar nacharagbad diumus tria imad na mirbuile<br />

20 dorigne Dia per eum ' ar is ri sochaide dib atbera Dia i<br />

llo bratha non noui uos '. Tuctha epistU uad co hEdilbrict<br />

dia buidechus ar gabail na hirse 7 roahnestar^ Angustin<br />

dona hoentadachaib. Axigusfin tra dessid hi sossud uasal<br />

epscoip hisin cathraig .i. Cantia, 7 rochosecair in n-eclais<br />

25 on urd Romanach, 7 roch [91 a 2] osecair in n-eclais<br />

dorrigned la hEdelbricht sel on chathraig i nn-anmaim<br />

Pettair 7 Poll, 7 tucad a habdaine do Petar isinn eclais<br />

sin. Cumsanait taissi Angustin cona saigthigidib 7 taissi<br />

rig Cantia * Petar immorro in t-abb isind ucht mara dianid<br />

1 If MS. - leg. Ebroic » leg. roaithnestar " Add robáided (?)<br />

7


A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 71<br />

ainm Anfleot 7 rofailsig Dia a chorp 7 rohadnacht isin<br />

chathraig .i. Bononia. Elfrid immorro isind aimsir hi rrige<br />

Nordanimbrorum (.i. Umbra fo thuaid) dorat side cath<br />

do Jidan do rig Scot .i. cath cruaid i nDegsastan (.i.<br />

Lapis Degsa) hi torchair Teodball brathair Aedilfrid. 5<br />

Finit primus liber.<br />

Anno dominicge incarnationis .dc. Grigoir do hepiltin.<br />

Roscrib Beid dia bethaid 7 dia gnimradaib 7 dia deithidin<br />

im Saxanaib. Laa n-oen dochoid in forum uenalium co<br />

n-acca da macca[n] rochoema do Saxanaib and co ngnuisib 10<br />

corcra co mongaib buidi co cnessaib taitnemachaib. ' Can<br />

doib so?' ol Grigoir. 'A hinis Bretan', ol na daine.<br />

'Indatt Cristaide no indat pagandai?' ol Grigoir. 'Pagandai',<br />

olsiat. 'Truag' (.i. co n-osnaid), arse, 'letheid ind lochia<br />

so for seilb diabail. Cid a hainm in cheiniiiilV' ar 15<br />

Grigoir. 'Angli', arsiat. 'Is maith', ol Grigoir, 'gnnisi<br />

angel leo, coir a rochtain hi comchrandchor angel. Cid<br />

ainm a tuaithi?' ol Grigoir. 'Deri', olseat. 'Deri', ol<br />

Grigoir, 'de ira eruti. Cid ainm ind rig?' ol Grigoir.<br />

'Jílde', olsiat. 'Alleluia canfaid', ol Grigoir 'do molad 20<br />

De'. Dochuaid Grigoir co dian dochum an papa 7 atbert<br />

fris forcetlaidi do chor do procept do Saxanaib, '7 mad<br />

coir', arse, 'bam erlam re dul and'. Nirba comairle<br />

[91 bl] lasin senod. Amal rogab immorro^ a hapdaine<br />

rofaid Aiigtistin ut dixi. larsein trá rotriall Augustin 25<br />

na hirse robatar oc Bretnaib do dichor immon caisc 7 a<br />

n-oentugud 7 Saxain im oeniris 7 oénchind. Atbertatar<br />

immorro Bretnaig na bud cend doib Augustin 7 na<br />

1 r MS.


72 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

hoentaigfitis hie tendad hirsi Saxan. Albert Augustin:<br />

'Ar nach ail duibsi a mbráthris, doberat cath duibsi 7<br />

tajthaisti léo.' Rocomallad anisin. Rola Edilfrid a n-ár<br />

isind luce dianid ainm Legaeester oc Brel[naib] .i. Caer<br />

5 Legion (.i. Ciuites Legionum). Taneatar cleirig Bretan<br />

huili do airnaigthe ria laichaib iar eúl in chatha iar<br />

n-aine ^ tredinais doib.<br />

Otehondairc Edilfrid rofoi euceu; mili 7 da chet do<br />

chleirchib and 7 ni té;-na dib aeht .1. cee. septies do<br />

10 manchaib Benneha/r namma romarbta and.<br />

Anno ab incarnatione Domini .dc. iiii. Millitum do<br />

hordned i ILnnnaind .i. eathair na Saxan ahtheracJi. Tames<br />

eturru 7 Cantia. Sabinet ba flaith i ILundaind fo Edilbricht<br />

7 dorronad oc Edilbricht eclas do Phdl apstal i ILundaind.<br />

15 lustus immorro ^ ro hordned in Cantia isin ch.t\thraig Doro-<br />

breus. Is inti dorigni in ri eelais do Andrias. Tri mile<br />

a Doruuerui atbath Augustin. Rohordned Lurint na inad<br />

dia éis. Millitus co rRoimh, 7 tuc tascide imda Bonifait<br />

on phapa.<br />

20 Anno ab incarnatione Domini dc. xui. fichi immorro ^<br />

thanic Augustm a mBretnti atbath Edilfricht in ri .i.<br />

in tres ri rogab Chautia co Humbra, Celin in ri tanaise,<br />

Edilbricht in tres ri. Redualt in cethramad. Eduni in<br />

cóiceáh. A. ri Rordanimbrorum,^ Osualt in seised, Ossio a<br />

25 brathair in sechtmad.<br />

[91 b 2] Edilfricht tra mac Muric meic Octa meic Oric,<br />

diarbo ainm Oisc, meic Egist. Edball mac Edilbricht na<br />

hinad 7 roleicc creitim ar in paganacht, 7 romarb Saperict<br />

ri Lundaindi, foracaib side tri maccu gentlide. Dochoid<br />

1 ndaine MS. ^ h~ MS. ^ leg. Nordanimbrorum


A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 73<br />

Millitus in t-epscop ar teiched na pagandai co Cantia co<br />

Lurint.<br />

Doclioid Lurint 7 Justus hi Frangcaib. Roimraid Lurint<br />

dul na degaid co rothairmescad imme ind-aislingi dia<br />

rochotail i n-eclais Petair .i. rosraigled he ar thréd Crist 5<br />

do thregnd cen deghaire. thanic maten roindis dond<br />

rig. Rohimeclaig in ri in comdid, 7 tucad Mellitus 7 Justus<br />

a Francaib, acht ni roleicset chucu lucht Lundaindi Mellitus<br />

ar grad gentliuchta. Tarrasair Mellitus in Cantia i n-eclais<br />

Petair atbath Lurint. Rogab Mellitus epscopo^Y/. Justus 10<br />

i n-eclais Hirofenfe. Atbath Mellitus, Justus na hinad i<br />

n-ardespocditi do réir in papa .i. Bonifait. Paulin ind<br />

inbaid sin oc pmcept do Ssixanaib txiascirt Js e so<br />

fochund a chreitmi .i. Ednni in ri rochninnig side ingin<br />

Edilbricht ri Cantuariorum do mnai do .i. Celtiberga no 15<br />

Tata. Roraid a brathair Eadball na tibred in ingin<br />

cristaidi acht do Christaide. Atbert Eduni na dernai olc<br />

ri Cristaidib acht roraid 'Ni diultab-sa', ar se, 'mo bith<br />

cristaide dia coemos corbam inraice de'. Tucad do inn<br />

ingen 7 rofaided Paulin maroen ria. Ranic side aidchi 20<br />

chase do thig ind rig. Jsin aidchi sin tanic araile for<br />

techtairecht diamlaigthe. Jssin aidchi sin rothuisim a ben<br />

ingin do .i. Ernfled 7 robaisted 7 rohedhpradh do Dia<br />

dia soérad dond écóir doronai 7 do soerad a mná. Js i<br />

do baisted ar tiis do Saxanaib tuaiscirt. O'tchondairc 25<br />

Paulin [92 a 1] corbo dulig menma ind rig do thairbirt<br />

i n-iris, roguidh in coimdig 1 coro thorromad a tuaid 7 in<br />

rig. Rofailsiged do Phaulin tri faitsine .i. fechtus robdi<br />

for indarba d Hedilfraid righ Nordanimbrorum co<br />

1 leg. coimdid


74 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

ndechaid do tbig Reduald rig Cantia for teiched ^ Edilfraid<br />

teclita CO Reduald co sétaib ar marbad Éduni fa do 7 fa<br />

thri, '7 catb fora seilb', ar se, 'mina marba Eduni'. Ro-<br />

raid Reduald co mairfed Eduni. Adcluiala cara do Édnni<br />

5 7 roraid ris: 'Tanac', ar se, 'dot breitb dil na coemsat a<br />

ndis ni duit .i. Edilfrid 7 Reduald'. Atbert Eduni. 'Noco<br />

chumcaimse. Rodliithus mo sitb 7 in ri.' Dochóid uad<br />

a cbara 7 roboi (.i. Eduni) i ndorus na palaiti co toirrsecb<br />

7 CO dubach na suidhi for carraicc 7 ni fitir cid dognid.<br />

10 Atchondairc duiue alaind anaicbnidh chuca 7 roraid<br />

ris, 'Cid ar a fuile sund at óenur', or se, '7 each na<br />

chotlud? Dia ngaba mh' forcetul sa', arse, ' notuaslaicfind<br />

ona dubaib 7 on tsnim fil ort, 7 noaslaicfind for ind rig<br />

na dernai olc fritt, 7 biat ri do cheniul^ fein'. Roraidsom:<br />

15 'Dianorasoera ar na cuimgib si, dogen sa a n-apraidh-se.'<br />

Dorat an duine sin fo cetoir a boiss for a chend 7 roraid:<br />

'Is 6 seo in comardha, 7 tabair dot aire 7 comaill do<br />

brethir in tan sin, 7 dena in forcetal atchluinfe ind inbaid<br />

sin', 7 dochoid uad iardain.<br />

20 Tanic a chara chnca 7 roraid, 'Ba cobsaid. Rocum-<br />

scaided^ cride in rig; ni leic ind rigan olc fritt'.<br />

Rofecht in cath [92 a 2] 7 dor and 7 rogab<br />

Eduni ind rige.<br />

Inn-araile ló tra tanic in fer De Paulin co hÉduni 7<br />

25 dorat a laim fora mullach 7 roraid: 'In tuc in comardha<br />

sa?' ar se. Dorocbair 7 se crithnaigthe fo chosaib in<br />

cleirig, 7 rochreit 7 robaisted, 7 rofaid sacartu 7 miledu<br />

do discailiud na n-idal robatar hi Cair, 7 robaisted i lló<br />

' Add rofaid (?) ^ leg. cheniuil " lee/, rocumscaiged


A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History 75<br />

na case i n-eclais Petair, 7 dorat sosad epscuip do Paulin<br />

isin eclais sin .i. eclais chláraigh, 7 dorigne tempul mor<br />

and iartain do chlochaib. Atraclit ireis 7 creitem co mmor<br />

hi Nordanimborum 7 hicond rig, coro herail cid creitem<br />

for Erbuald for rig Saxan funedach. Eopritcliastar Paulin 5<br />

do chennatlia^V/ Lindifi den taeb andes do Umbra, 7 rochreit<br />

Blaica airri na cathrach Linndocolinae. Noimtheiged<br />

oenben Inis Bretan ind inbaid sin ar met in tside.<br />

Honorius papa ind inbaid sin tar eis Bonifait 7 tuctba<br />

epistle uad do nertad hirse Édune. Atbath an t-uasalepscop 10<br />

Justus. Rogab Honorius na hinad an co/cedh epscop ecailsi<br />

Doruuernensis .i. Augustin, Lurint, Millitus, Justus, Honorius.<br />

Paulin roordnestar Honorius in Lindocolino, 7 doclióid co<br />

Roimh 7 dorat Honorius in papa pallium do, 7 rocliind<br />

in papa cipe tan atbalad epscop Doruueinensis epscop 15<br />

Caire do hordned neich na inad, 7 in fer aile masech,<br />

ar na roscitliaigther tria rea fata na talman co rRoim.<br />

Rofáidhestar áano Honorius epistle co Goedhelo do cheile-<br />

bradh na case .i. co mancliaib la .i. co Baetan co Cronan<br />

CO Colman 7 Lasrian 7 Scellan. 20<br />

Dorochair tra Édune la hEdball ri Bretan, 7 re Penta<br />

rex Mercior[um] .i. ri Castra.<br />

[92 b 1] Anno dominicae incarnationis .dcxxxiii. Ara<br />

mora hi Sas«a/& tuasdri tar a heis. Ond anbthine sein<br />

rue Paulinus Edilbercta i lluing co Cantia 7 rohairimed 25<br />

CO honorach Hetball 7 Honorio episcopo, 7 doratsat<br />

lestra irada oir 7 argait do thimthirechi altore De, cros<br />

oir 7 Étune 7 in cailech. Hitat innosa in Cantia. Isin<br />

let/, thimthirecht


76 A Middle-<strong>Irish</strong> Fragment of Bede's Ecclesiastical History<br />

inbaid si robaded Romamis erchonsol ecailsi Hirofensis<br />

for muir Etálda. Is don eclais sin rohordaig Paulin in<br />

pallium tucc ab [Honjorio. lacob immorro i deochon Paulin<br />

fer eclastacda 7 fer noeb 7 sui chantairechta hi Cair re<br />

5 ciana.<br />

1 h' MS<br />

Corrigenda.<br />

Vol. 11.<br />

p. 20, 1. 12 read adharta<br />

1.13


p. 33, 1. 21 „ sa[i]l<br />

Corrigenda.<br />

1. 22 „ crabuid (craibd- MS.<br />

35, 1. 17 read ndualgus<br />

1. 19 „ IsechLuirc<br />

1. 26 „ bwdein<br />

1. 28 „ dorignedh<br />

36, 1. 12 „ [is] ra hepscop<br />

1. 15 „ a séna<br />

1. 17 „ dual ua ndeghDegha<br />

37, 1. 17 „ meraidh-sidhe<br />

39, 1. 17 „ sáidhfidh<br />

40, 1. 3 „ meth<br />

48, 1. 11 „ Maic iar uguin<br />

77


Printed by Ehrharclt Karras, Halle a. S.


AIECDOTA<br />

r /<br />

FEOl mSH MAITJSCEIPTS<br />

EDITED<br />

0. J. BEEGIN, E. I. BEST,<br />

KUNO MEYEE, J. G. O'KEEFFE<br />

VOL. IV<br />

HALLE A. S.<br />

MAX NIEMEYER<br />

DUBLIN<br />

HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />

1912


.1S


SANAS CORMAIC<br />

AN OLD-IRISH GLOSSARY<br />

COMPILED BY<br />

CORMAC ÚA CUILENNÁIN<br />

KING -BISHOP OF CASHEL IN THE TENTH CENTURY<br />

EDITED FROM THE COPY<br />

IN THE YELLOW BOOK OF LECAN BY<br />

KUNO MEYER<br />

PROFESSOR OF CELTIC IN THE UNIVERSITY OF BERLIN


Í<br />

Preface<br />

The text of Cormac's Glossary which is here printed<br />

is based upon a transcript <strong>from</strong> the Yellow Book of Lecan,<br />

made many years ago by Whitley Stokes. This transcript,<br />

which Mrs. Boothby kindly placed at my disposal after her<br />

father's death, I collated in the first instance with the<br />

photographic facsimile published by the Royal <strong>Irish</strong> Aca-<br />

demy. When all but the last sheet was printed off I had<br />

an opportunity of collating the whole with the original<br />

manuscript. I then found that Stokes or I had in many<br />

cases silently altered the spellings of the manuscript<br />

where these needed correction, and in Latin words often<br />

substituted the normal for the peculiar <strong>Irish</strong> spelling.<br />

Besides I was repeatedly able to decipher better some<br />

letters which were obscure in the facsimile, i) Of these<br />

corrigenda I have relegated those which do not affect the<br />

sense or are otherwise of no great moment to a list by<br />

themselves at the end of the volume. There remain however<br />

a number of more serious errors and misprints to be cor-<br />

rected of which I subjoin a list here in order to at once<br />

draw the reader's attention to them.<br />

*) This was particularly the case on the first page which<br />

in the facsimile (p. 255 = col. 1) is much blurred. In several<br />

doubtful cases I applied to my friend Mr. K. I. Best to whom<br />

several improvements on my readings are due.


VI Sanas Cormaic<br />

§ 31, robiatJiais. This impossible form is corrected into<br />

rohiathad in the MS.<br />

ib., before ./. imed insert dicitur.<br />

§ 32, instead of on read an with the MS.<br />

§ 35, „ „ ala „ andcda with the MS.<br />

§ 37, „ „<br />

.i. hais read A. has with the MS.<br />

§ 43, „ „ ainm hais read ainm bass with the MS.<br />

§ 94, for eillned read eillned.<br />

§ 141, last line, after coire insert sin.<br />

§ 150, instead of cuius read quarum (qifaram MS).<br />

§ 204, „ „ nominis read non, and for Cormaic read<br />

CormsiC. The MS has the suspension wo, which<br />

Stokes read as nomen. It is used for that word<br />

by the scribe on p. 261 a 17, 263 b 38, 263 c 25 &c.<br />

But on p. 264 b 14 and 266 c 24 he employs no for<br />

non. The meaning of the passage then would be<br />

'not Cormac without b'.<br />

§ 240, for read on,<br />

§ 264, „ a cicul so read ./. a ciculo (ciculoo MS).<br />

§ 279, read candelaforum with the MS, and cf. Isid. XX 10,3.<br />

§ 283, „ unde read ut {v MS). So in § 284 for [unde]<br />

read [ufj.<br />

p. 24, note 2, for dirrig read diriiig.<br />

§ 294, for coll read colt.<br />

§ 304, „<br />

puino read puinc.<br />

p. 27, note 2, for ietcil read Ictcil.<br />

§ 371, after dicitur insert crocangel .i.<br />

§ 372, above the n of cinaid a later hand has inserted<br />

sn, as if the etymology of the word were cin snaid.<br />

% 376, for caimpar read caimper.<br />

§ 383, for cacht read cucht.


§ 401, „ om read n-om.<br />

Sanas Cormaic<br />

§ 434, Mr. Best confirms my reading arnaba.<br />

§ 467, Mr. Best reads ./. after dero.<br />

% 478, for deleg ex read delegec.<br />

§ 524, „ [p. 265'] read [p. 266\<br />

§ 570, „ Ee the MS has two capital e's. Stokes read<br />

VII<br />

this esse, but there is no top stroke as is usual in<br />

this compendium, which occurs e. g. on p. 274 b 29.<br />

Still, esse is probably the right reading.<br />

§ 571, for nomen read perhaps non (no MS).<br />

§ 576, „ Gaoidel read nGaoidel.<br />

§ 649, here cap-fell is meant as an etymology of capall,<br />

as if it were cap-fell.<br />

§ 690, 1. 7, for Grith the MS seems to have grcth.<br />

p. 60, 1. 4, „ caier read Caier.<br />

§ 747, for my arose daind, Mr. Best reads arose aind.<br />

§ 851, after didiu insert .i.<br />

§ 874, „ ond insert d. ond.<br />

§ 893, for ob read ah.<br />

§ 970, „ Cceirnech read Cairnech.<br />

§ 1000, for blegar read mhlegar.<br />

p. 96, 1. 12, before dar insert slighe.<br />

In the foot-notes I have given some of the most im-<br />

portant variants when these either yield older forms or<br />

better sense. For these I have consulted the following<br />

<strong>manuscripts</strong> i)<br />

:<br />

1) The only copy of Cormac's Glossary which 1 have not<br />

consulted at all is that in the Book of Húi Maine, fol. 177ai<br />

to 184a\ 1. 15, breaking off like L in the article tuirigein.


VIII Sanas Cormaic<br />

LB, but B <strong>from</strong> § 756 (where L begins) onwards,<br />

= Lebor Brecc, facs. pp. 263 a— 272 b, printed by Stokes<br />

in his Three <strong>Irish</strong> Glossaries (1862), pp. 1— 44.<br />

E^ = H. 2. 15, pp. 13—37 and 77—102, on which<br />

see Stokes, 1. c. p. VIII and Abbott, Catalogue, p. 327.<br />

^"2 = H. 3. 18, pp. 61—87, published by Stokes in<br />

the Transactions of the Philological Society, London, 1859.<br />

This is not a copy of Cormac's Glossary, but many of the<br />

entries are identical.<br />

L = Laud 610, fol. 79 a—84 a, a fragment con-<br />

taining only §§ 756—1224, printed and translated by Stokes,<br />

Transactions 1901.<br />

LL = Book of Leinster, p. 179, a fragment con-<br />

taining the end of § 1224, printed by Stokes, Three<br />

Ir. Gl., pp. 44 and 45.<br />

Harl. = Harleian 5280, fol. 75, containing only<br />

§§ 883 and 1059. As these two articles belong to an<br />

older period than that of Cormac I print them here in<br />

extenso^ adding also the version of the article priUl <strong>from</strong><br />

23 N 10, p. 74.<br />

Harl. 5280, fo. 75 a.<br />

[PJrull .i. aidbliugath 7 medugarZ ut dixit ingen<br />

Ul Daulsine in banlecerd fri Senchan Torpésí a<br />

Manand .i. immomloiscet mo da n-oo prull. Friscart<br />

ievum ant éxine dei muindt/r Senchan .i. an cerd<br />

mac hui Daulsine lie do Taursaige Tull. IS dei<br />

tra bui de Senchan anni sin: deicorustor fair techt a<br />

mManoind, edon fecht a ainessa do cor cuardo indei.<br />

Coica écces a lion cenmotha eixini. Is marodbui riam


Sanas Cormaic IX<br />

im nach n-aili n-éci«s s&mail an cumJiáaig boi am<br />

Senchan cid cenmotha a tughin suad. An rombui<br />

dech dano de timthaighid flathe fer nGoidel, iss ed<br />

bertatflr imbpu and ecis cena. INtan tra docomluset<br />

for fairge et docorustar aurlund fri tir atagladhustar<br />

gillse ecoisc anindMstai ina ndidaid den tir. Nom-<br />

lecid-se lib, alse. Defécet nli an gillse. Ni pu data<br />

leu ierum a lecud cucu, ar fse leu ni bo oen comadhuis<br />

ina n-éill, ar ba dochruth a eccwsc. Antan cetamMS<br />

domberead a meur for a édon noteged a thoesc de<br />

ghur brian for a di cluais. A chongriis craicei do<br />

dar a mulluch co mmaithán a da imdad, ata lia nech<br />

assidchiid botar caib a inchinde rumebhdatar trisena<br />

clocend. Cuirrither og luin a di suil. Duibidher écc,<br />

luathidir fiamain. Buidither or a fiacuil, glaisit/ier<br />

bun culinn a mbun. Di lurgain lomchoelai. Da seirr<br />

birrda brecdubai foe. Dia tallta dei an ceirt bui<br />

imbe nib decmoigg techt di for imirge a hoenur<br />

mani fuirmithe cloch uirri ar immat a mmiol. Deriu-<br />

cart ierum co mor fri Senchan 7 asbert ris: be a<br />

torbach-sui dit-se al se i) oldás ind iel forualluch<br />

forboeth fil immat. IN setar lat ol Senchan tnidecht<br />

iersind luith isin curuch? Promfid olse. Ciggidh<br />

iarwm iarsind luid isan curoch. Luathithir lochaid<br />

iar forgarmam co mbui isin curuch. Ba suaild tra<br />

corrabdithe an cnrach cona lucht arandhi rombroghsat<br />

ind eiciss riam som asindala leith ind lestair issa lleth<br />

n-aill 7 aspertatar ama?7 bidh [fol 75h] assin oenghin:<br />

dotrorbai pesi, a Senchan. Bidh si dno de muindter<br />

>) .ui. MS.


Sanas Cormaic<br />

uli acht CO n-erlam docum tiri. Is dei sin roainm-<br />

niged dosom Senchan Toirpcsi .i. Senchan dororbai<br />

pé/sí. Reccaid lerum i Manainn, Dofacbud a coblac/i<br />

hi tir. A mbafrt>- diil ac imt[h]echt iersin traig cona-<br />

cutar (int sentond) oc buain na femnai 7 an muir-<br />

toraith olcenai. Airegdai gratse a cossai 7 a llama<br />

acht nadmbui etag impe 7 bue anfeth gortse fuirri 7<br />

ba liach on immorro, ar ba si sin an banlecerd ingen<br />

au Daulbine de Muscraide Liac Tuill a crich Ua Fid-<br />

geinte. Docuaid side aUliic for cuairt nErenn 7 Alpan<br />

7 Manund 7 ba marb a munntir uli. Bai ierum a brathair<br />

mac hui Daulsine ceard amrai dawo oc a hiarmoracht<br />

fo chrichuib Erenn 7 nisfuair.<br />

INtan áidiii atcondairc ant sentoin inna hexe immus-<br />

caimorcair ceptar he. Aspert iarum alaili dib: niathire<br />

ammatcomairc {sic) Sencan eices hErenn uili asse.<br />

Initbia de umuldoid a Sencan, ol sie, anadh frim<br />

aithesxa? Rombia emh, ol Senchan.<br />

Nibsa eola imnidh adbaig<br />

chessu femmain mbolgaig mung.<br />

Caide a lethc[h]omargg ?<br />

Sochta^s iarum Senchan 7 and eceis uli dno.<br />

Taligg lasaodain an gillui remeipertae ar beolai Sen-<br />

chan anusbe/tai a caildech: na hacallda Senchan, ni<br />

comadhus det. Atomglaitese amnse, ol nidaculdadhar<br />

Tiecli aili dein muinnt/r se. Cidh, ol in banlecerdd,<br />

caide a lethrann? Ni ansa, olse.<br />

De muin cairrce mara Manonn<br />

derigned mor salonn sunn.<br />

') Added later below the line.


Sanas Cormaic XI<br />

As fir, ol si, 7 an lethrand hi sin dna .i.<br />

Immamloisced mo da n-óó prull,<br />

cade a lethrann, a Senchan, béus? Amim, ol an<br />

gilliu, oc saigidh deit a acaldmha Senchan. Nitacell-<br />

dadar em.<br />

Cest didiu, cade lat-sse? ol si. Ni ansa, ol sesiumh.<br />

In cLerd mac hui Dulsine<br />

lice do Taursighe Tull.<br />

Fir son, ol Sencan, in tussai ingen aui Daulsine an<br />

banlecerd occadathar chuingid sethno hErenn? Is<br />

me em, ol si. Fotruicther iermn la Senchan 7 doberar<br />

dechelt amrae imbpe. 7 dedechoid la Senchan a<br />

nErinn. Antan tra donanic hErinn Senchan conacutar<br />

an gildoi remeperthe ba hoclsech co moigg orbuidhe<br />

caisidir carrai mendcrot. Tlacht rigdai imbe. Delb<br />

as airegdom adcess for dune fair. Totted deissiul<br />

Sencan 7 a miintgre 7 nnsquam proparuit ex illo<br />

tempore. Dubium itaque non est quod ille poematis<br />

erat xps (sicl).<br />

M]iigeme .i. ainm in celna) oirci ceturobai a nhEriu.<br />

Corpri Muse cetatuc side ind-Eiri a tirib Bretaw. Ar<br />

antan robo mor cumachtai nGoidel for Bretnu 7 ro-<br />

rannsot Alpam etorru i fe>-andou 7 rofidir each durais<br />

7 a caruid leu 7 ni bu lugai notrepdois Gaidí7 fri<br />

muir andoir quam in Scotia 7 doronta a n-airse 7 a<br />

[fol. 76 a] rrigdhune and. Inde dicitur Dind Tradui<br />

.1. Dun Tredui .i. tredue Cremthainn Mair male Fio-<br />

daicch ri Erenn 7 Alpon co moir nicht 7 inde dicitur<br />

Glassdinibir 7 (sic) cell for pru maru Ichd, is arus in<br />

sin i rabau Glass mac Cauis mucaid ric Irfuate oc


Sanas Cormaic<br />

mucauib for meus. Et isse in sen dedersaich Patraic<br />

ier tauin .i. sei .xx. bliafZwa ierna guin de fianaib MaiC<br />

Con. Et den roind betis sein ata Dind map Ledhaia<br />

i tirib Breatan Corn 7 Dun mac Lioat/mw. Sic<br />

rorann ceucli cineul desiu arubai a cutrumau a llae<br />

anair 7 rou/iatar fon cumachta cen co cianau cid ier<br />

tichtam Patraic, De sin tra robaui Coirpre Mííscc ic<br />

aithichid sair coa mvLÍntir 7 coa coairde. INw tainic<br />

tra and inbaidh sen orce tir nErenn 7 iáracongradh<br />

la Bretnau na tarta ail na hascaid na caratrad na<br />

com 1) do Goiáelaib. IS hi tra cain robui and inu/iaid<br />

sen la Pretnu cech bidu/ia ina cinaidh de neuch<br />

rofessetZ a cauai>^. Roboi diu orce n-ann i seilu/i carat<br />

Corpre Mmsc a tirib Bretcm 7 atroe Carpre uad. De-<br />

choid diu Coirpre cor fechtais do a ticch side 7 foricc<br />

foailte acht immon orce. Scian amru dno lie Corpre<br />

Muse 7 imdenam di or 7 arcot immo heim 7 ba sed<br />

amrae i. Debert^) ierum Corpre beoil co mmor 7<br />

commelt saild 7 bosailt foa heim 7 for a coiph an<br />

scin ar beluip and orce. Rogab lenim ind orcie<br />

cocnamh ann eme co matm. Rolute iarum an scian<br />

CO narbo aloinn arnanharuch. Dege (sic) ierum Corpre<br />

cais moir do sen 7 ba bronuch 7 condaich ceri n-imbe<br />

coa caraid. INdruic side, icfud sai an cinaid, al siade.<br />

Ni geuph su, ol Corpre, acht a fail i cain Bretaw<br />

.i. cech bidba ina cinaidh. IER sin tra dobreth ind<br />

orce ina cinoid 7 debreth ainm ndou .i. Mwgheme. Ba<br />

banchn tra and orce 7 ba torrach an tan sen .i. antan<br />

') After com a space left vacant for about three letters.<br />

») deflbert MS.


Sanas Cormaic<br />

XIII<br />

combreth taris inall. Ailil i) Flann Becc tra ba ri<br />

Human and inboid sen 7 Cormac i rrighe Temro<br />

Dorinscat«r side fo chetuair cuncliid and orce 7<br />

icosnam. la e ierwm cruth rucoraicedh etorrai i triur<br />

.i. aimser cinte do bith don coin i tigh cech x. Doi-<br />

thid ierwm an cu 7 roue each culen dia chuain 7 is<br />

on choin'-) sen orce hErenn, ud Scotice pe/'hibent.<br />

Ba marb tra iertain and orce ier reib eianaib iarum.<br />

Fuair Conlse mac Taidc maic Cein male AuileZlai<br />

Auluim clocenn lomb and oiree 7 debert i ceist dend<br />

filid doluidh CO n-arcetwZ die atha^V .i. Moen mac<br />

Etnse nomen poetea (sic) illius. Teit iarwm ind ecess<br />

tria teinm laida co n-epert: Cain tonna tige hui<br />

Eoganith i tig ui Chuind cech tratha dobarind bassa<br />

caemh a ticeh Corpri Muscc a mugheme. Cend Mugem<br />

in so, ol se, an cetna oirce debreth a nErinn. 7 rl.<br />

23 N 10, p. 74.<br />

Prull .i. aidbliugad mor. 7 metugad. ut .dx. ingin<br />

hui Duldsaine in bainlicerd fri S^nchan (.i. Torpest)<br />

imManainn immosloiscet mo da no prull fritgart iarom<br />

int exine di muintir Senc/mm an cerd .in. hui Dilsaine<br />

li(a)g do Tursaige Tull. IS de tran bui do SeacJian<br />

andisin docorustar fair techt i mManaind .i. fecht<br />

nainiusa du chur a chuarda inde ceoga (sic) eces a llin<br />

cenmotha exine. Ni rabe riam im nach arali eces<br />

samail in chumttaig boi im tSenchan cenmotha a<br />

•) Aililt, with punctum delens over t.<br />

^) con MS.


XIV Sanas Cormaic<br />

thugban suadh issed on robui dig (sic) do tbaimtigib flatba<br />

fer nGoidel inrugsat na hecis alchena impse. INtan<br />

ban docbumlasat for fairgi et docorustar aurlaud fri<br />

tir adgladwstair gillse inecoisc don íír inandiaid.<br />

Nomleicidsi lib olsé. Dechad uile fair. Ni ba cain<br />

leo ind oglac/i a eccosc na a lecad leo, ar ni ba hen<br />

comadws dia n-elta he for a ecosc ndochraid. INtan<br />

tran dosberith a mer for a etauw noteged a thaosc<br />

do gur bren tria cluasaib a chiiil siar. A chongrus<br />

craice do tar a mullach. Ba cosmail batar coib a<br />

inchinde a roemaid dar roeib do mad comuamanda<br />

a chind 7 a chloicind. Ni anad oc tolíE brentse .v.<br />

CuirritheV og luin a di suil l(ua)ithith/r leig muiliwd<br />

a fegad. Comdub fri héc a drech cuirri na co(r)r<br />

aurocbala a da ngruad. Sithith/> urbruinde ga . . nde<br />

a sron. Marsig emnaig builg gaband oc berbad<br />

mianaig sugad 7 imlecad. Ni bendais uird [p. 75] do<br />

chair d(e)rg ambendais a beoil do teinid luathaigth/r<br />

fainle no fiamuin he for lar. Buidigth/r or rind a<br />

fiacal. Glaisithar culend a mbun. Da lurgain lomchsela<br />

lanbreca fai. Da seirid birdai buidi brecdubha. A<br />

lurga mar cuigil a sliasait mar tsamthaig. A mas<br />

mar leth maothal. A bru mar miach bolg a(b)raighe<br />

mar bragit cuirri. Meit mulchenn milid a chend.<br />

Librithir gabla a lamha. MeitigthzV durna mogad<br />

(.i. im sirobair) a durna. Dia tallta de iu cheirt<br />

combrec clithar diabultse bui uime ni bu decnaig (sic)<br />

di techt for imirci a aonar mme fuirmithe cloch fuirri<br />

.i. ar imbat a mil 7 rl. Dorogairt tran diucaire<br />

moir 7 adbert fri Senchan : bam tarbach sa deit oldas<br />

in re foruallach forbaoth imchamachtach ut fil uvaut.


Sanas Cormaic XV<br />

In setar lat, or Senchan, tichtu iarsinn luid isin curach.<br />

Prommfimit fris, ol se. Cingid forsind luid isin<br />

churach 7 ba luatbidir lochaid for garmain no grib<br />

imma net no seig do aill in side rue, combui isin<br />

curach 7 ba suaill tran nac/i baiti in curach iarsindni<br />

robrogaat reimi sium isandara leth don lestar. 7 in leth<br />

naill dosum 7 a . . . . alwr ama/Z bid haongin Dotrorba<br />

beist a Senchain et bud hisin do muinter huili acht<br />

corroisim tir. IS desin rohainmnigcf? Senchan Torpeist<br />

.i. Senchan dororba peist. Regait iarom co Manainn<br />

7 facsat a coblac/i a tir. Amail batar oc imtecht<br />

isin traig ofacatar in sentuinde moingleith mifrig forsin<br />

carraic. Sentuinde .i. caillech ut poeta dixit. R.<br />

Sendtuinde 7 senbachlach<br />

rop 8 . . . . raffais .i. s . . . anacuil . (a)crin feis<br />

acht nochonfagnat mac de<br />

is ni thabrat . . . mleis .i. a primgein no a primitia^.<br />

Amlaicl bui in caillec/i forsan traig oc buain na<br />

femnaige 7 in m{\\)xiovaid olchena. Airechd» gratas<br />

a cossa 7 a laime acht natbi .... mpe 7 bui anfeith<br />

na gortíE lee. (Ba li)ach son A\diu a(r) ba hi in banlicerd<br />

ingiw .h. Dllsaine do Muscraide Liac Thu . , a<br />

cnch hU(a) Fidgenti condechaeVi forcuairt Uerenn 7<br />

Alhan comba marb a muinter n-uili. Bui [p. 76] tran<br />

in cerd mac hu Dillsaine a hvnthair oca hiaraid.<br />

Eerinn, acht ni fuair 7 rl. INta(n) tran itchonnaic<br />

sentuin^ie na hexi imwscomairc ceptar iat. Atbert<br />

araili dib Maith re imcomairc .i. Senchan eces Uerenn<br />

indsin. In mbia for humeldoit a Sencham olsi anad<br />

frim athiuscsse. Rotbia tran ol Senchan.


Sanas Cormaic<br />

Nisim eolach (i)mnid adbuid<br />

ciasa femnach bolcach (m)buing.<br />

Cati a . . . ann siw olsi. Soc/iiait tran ind ecis liuili 7<br />

SencJian. Doling tran in gillse remepertae for beolu<br />

Sencham ut áixit: A chaillec/i ni raga illeith Sen-<br />

chain, Ni comaisi deit acht nomaicillsi or nitaicillfi<br />

nech aili don muintir si. Cest tran for (sic) banlicerd<br />

caiti in lethvand. Ni ansa olsei.<br />

Do muin cairgge moire Manann<br />

doronad mor salann sund.<br />

Et in lei/a-and sa tran caidea let.<br />

ImMsloiscsit mo de n-o pruU.<br />

Ni^said . . fort Scachan ma ed condaige, ol in gilla<br />

beoss. Cest tran caidi latsu ol sisi. Ni ansa olsiessium.<br />

In ceard mac i Dilsaine<br />

Liac Tursaige thull.<br />

Fir on ol Sencliaw. Is twsa ingion Hi Dulsaine in<br />

banliccerd ocatathar d'iarra?"iZ seclmon Eerenn 7 Alpaw.<br />

IS me eim ol sisi. Ructharsom iarwm la Senchaw 7<br />

doberar etag amra impe dochum Ilerenn. rancatar<br />

tran . . cowfacatar in gilla reme . . . ge for a chinn<br />

(sic) 7 ba hoclach ruithenda rida') romor r . . . e tha<br />

rigremar mor miledtha Isechaib co moing orsnaith<br />

fathmannaig caissith/r carranda mmdcrot. Tlacht<br />

rochaom rigdai imbe. Milech ordai . . . . im . inad ind<br />

tlachtam. Sciath ordai comramach cetharocha(ir) Ian<br />

do gemaib carrmogail 7 liac logmor 7 nemann 7 cris-<br />

taille . . (s)aifire for a cliu. Claide& colgdiriuch co<br />

leg. rigda.


Sanas Cormalc<br />

XVII<br />

torchelltaib t g ina deiscip. Cathbarr . . . ge co<br />

coroin ordai ima chenn. Dealb is airegd le<br />

luchracht bui for dnine fair. Teitt iarsin deissiul<br />

SencLain cona muintir . . aparuit ex illo tempa(re). Dn-<br />

bium itaque .... quod é ille p(o)emates erut xps. 7 rl.<br />

A handy and cheap edition of Cormac's Glossary has<br />

long been a want felt by many students of <strong>Irish</strong>. When<br />

Stokes in 1862 brought out his eclitio princeps <strong>from</strong> the<br />

Lebar Brecc, he warned the reader that it was a mere<br />

exóoaiq, the time for óiOQ&cóúíig of Celtic texts not<br />

having yet arrived. So slow has been the progress of<br />

<strong>Irish</strong> studies that fifty years later we have still to be<br />

content with mere éxóóoeiq. In the case of our Glossary<br />

a critical edition would have to be based not only upon<br />

a collation and stemma of all existing MSS, but would<br />

also involve a minute study of the language, so as to<br />

separate the genuine articles <strong>from</strong> later additions, and if<br />

i)<br />

possible to establish Cormac's authorship ; a definition<br />

of the relationship of Cormac's work to such other com-<br />

pilations as that which goes by the name of O'Mulconry, 2)<br />

1) See CZ VIII p. 178. To the evidence there collected<br />

we may add § 1103, where a quatrain on Cenn-gécáÍD, Cormac's<br />

predecessor on the throne of Cashel, is quoted, and § 140, where<br />

one of the tributes of the king of Cashel is mentioned.<br />

*) Stokes unaccountably assigns this glossary to the 13*^1<br />

or 14tii century. It belongs undoubtedly to the Old-<strong>Irish</strong> period,<br />

as the verbal and other forms collected by Stokes on pp. 222<br />

and 22;j prove. To these may be added hue 779, the neuter<br />

a cétleth 417, the inf. do buith 467, 604, and the part. nee.<br />

huithi 300. The quatrain quoted in § 180 was not composed


XVIII Sanas Cormaic<br />

or the Dull Dromma Ceta ; ^) an investigation of the various<br />

sources used by Cormac or his predecessors; 2) the tracing<br />

and verification of his quotations, ^) and an examination<br />

of his knowledge of Latin, Greek and Hebrew. On all<br />

these points since the slender information contained in<br />

Stokes' preface no progress has been made.<br />

It is probable that the <strong>Irish</strong> took the idea of alpha-<br />

betical etymological glossaries <strong>from</strong> the tenth book of<br />

Isidore's Etymologiae ('De Vocabulis'), on whose methods<br />

their own etymological speculations are founded. The<br />

very first entry in our Glossary is taken either <strong>from</strong><br />

Isidore VII 6, 3 or direct <strong>from</strong> Jerome's interpretation<br />

by Flann Mainistrech, as Stokes assumes on p. 234, but by Flann<br />

mac Lonáin, who died in 918. A post-Norse redaction is proved<br />

by the quotation of Norse words in §§ 100, 183 and 507.<br />

1) Preserved in H. 3. 18, pp. 63 — 83 (printed by Stokes in<br />

the Transactions of the Philological Society 1859, pp. 170—21o)<br />

and in Egerton 1782, fol. 15aff. It is mentioned as one of the<br />

dúili bélrai in the metrical treatise, Ir. T. Ill p. 50.<br />

2) Some of these are cited in the preface to O'Mulconry's<br />

Glossary. The Virgilius mentioned there is not the Roman<br />

poet, but the 5 th century grammarian Virgilius Maro.<br />

^) I have occasionally added references in the foot-notes;<br />

but much more remains to be done. Thus the quatrain quoted<br />

in § 398 is taken <strong>from</strong> a poem the end of which is found in<br />

LL 43 a (see 1. 50) , while two complete copies have been preserved<br />

by Michael O'Clery in BIV2, pp. 79 b and 132 a. The<br />

beginning of this poem is A clwicid cáin Cairpri chrúaid, and<br />

its author, as I hope to prove some day, is Grthanach úa<br />

CóiUáma. — The quatrain of which the first line only is quoted<br />

in § 369 is found complete in H. 3. 18, p. 66. It is the 29 th<br />

stanza of a poem preserved in 23 N 10, p. 17, where it has the<br />

heading Vga CorbmsAc nmc Culendain.


k<br />

Sanas Cormaic<br />

XIX<br />

of Hebrew names, i) Bat while many definitions and<br />

derivations tally with those given by Isidore, 2) others<br />

differ. 3) Lastly it will have to be investigated whether<br />

such derivations as that of ecloga <strong>from</strong> aiS, and Xoyog<br />

(§ 561) and of episcopus^) <strong>from</strong> ijii, xai and «/?/?« are<br />

Cormac's own or taken <strong>from</strong> older sources.<br />

K. M.<br />

1) Cited as Hebraeicanum Hironitni in the preface to<br />

O'Malconry's Glossary.<br />

2) So § 72 = Isid.Vl2, 43; §99 (leg. aiíávag) =V38, 4;<br />

§ 101 = VIII 11, 20-21; § 116 = XVI 4 ; § 167 = XVIII 21;<br />

§ 223 = X 153; § 325 = V31,7; § 339 = XV 16, 9 (where for<br />

Cormac's ferariim Isidore has pecudiim); § 352 = VII 12, 1 (where<br />

Cormac's eledus corresponds to Isidore's de sorte); § 750 =<br />

VII 1,15; §751 = VIII 11, 13; § 76S = 119,8 (where for Cor-<br />

mac's intentio Isidore has concept'w); § 875 = X 182 (cf. II. 3. 18,<br />

82b, where meritoriae tahernae comes <strong>from</strong> Isidore); § 890 =<br />

XII 7, 69; § 1297 = X 115, so that we should read humo<br />

[ad]cUnis.<br />

3) Thus Cormac's derivation of apostolus (77) varies <strong>from</strong><br />

that given by Isidore (VII 9, 1); similarly that of frater (111),<br />

cf. Isid. IX 6, 5, and of diluvium (480), cf. Isid. XIII 22, 1. While<br />

Cormac §65 renders oQXÓq by 'excelsus', Isidore VII 5, 6 has<br />

' princeps '.<br />

*) This is not found in the YBL version (§ 539), but stands<br />

thus in LB p. 267 a 9: epscojj .i. eipi [.i.] for, cai abba .i. abba<br />

pater, cai congmnio (read coigraimm 'conjunction' with Zimmer,<br />

Sitzungsber. 1909, S. 442),


Sanas Cormaic.<br />

Yellow Book of Lecan, p. 255, col. 1.<br />

A.<br />

1. ADAM (.i. terra robrum) i. e. homo iiel terrigena,<br />

oa talmiiidecht; iiel truncus .i, tamhan.<br />

guala.<br />

2. Adamnan .i. homunculus .i. disbegad anma Adaim.<br />

3. Adrad .i. ab adoratione .i. on edurguidhe.<br />

4. A'radh .i. rith no riad fri ha; a .i. cech ard.<br />

5. Ard .i. ab arduo, onni is ard .i. collis .i. cnoc.<br />

6. Ascalt .i. es-gelt; no as-colt .i, es-colt .i. colt biad.<br />

7. Asglang .i. uas-glaing .i, uas gualaind; glang .i.<br />

8. Adaltair i. e. ab adulterio .i. on adaltras.<br />

9. Altram i. e. ab eo quod est alo .i. on brethir is<br />

alo ailim ata.<br />

10. Acuis .i. a causa .i. on chuis.<br />

11. Aicher .i. ab eo quod est acer .i. lainn no tin[d]<br />

no tren.<br />

12. Amos .i. am-fos larsinni nat gaib i fos, sed de loco<br />

ad locum .i. o luc .i. o t[h]igerna dialailiu.<br />

13. Ar ab eo quod est aro .i. airim.<br />

14. Ainne .i. cuairt. Ueteres .i. na sendaini enim<br />

ponebant an pro circum, unde dicitur annus .i. blladain .i.<br />

fa c[h]uairt bis an blladain.<br />

1 each add. H^


2 Sanas Cormaic<br />

15. Arc[h]e8 .i. ab arceo .i. on c[h]umgach .i. iarsinni<br />

doimairg inn! teit i ind.<br />

.i. sron.<br />

16. Adbertaig .i. ab aduersario .i. oa adbirseoir.<br />

17. Anserg .i. annsa a serg no a ferg. No a naso^<br />

18. Arged ab argento.<br />

19. Astul .i. ab astilia .i. slisen no gae libiiir, no<br />

assude a dul.<br />

20. Arco fuin dom Dia .i. adlochur .i. postulo ueniam<br />

a Deo .i. dotluchor dilgad o Dia .i. post peccatum. Aliter:<br />

arco ab arceo [col. 2] finem Deo .i. doimurg m'forcend a<br />

Deo quamuis primo^ peccaui.<br />

21. Ascath .i. seal, unde ascata .i. laechda. iVio scalda<br />

ar uathmaire an laoich amhail scath.<br />

22. Adamra .i. ab admiratione .i. on inganto3.<br />

23. An-, am-, diultadaig gaidilge, ama/i rongab nath<br />

7 annath, eim 7 aineim, nert 7 amnert.<br />

24. Aurdam .i. ur-dom .i. aur-teagdais .i. fri tegdais<br />

anechtair.<br />

25. Almsan quasi elim-son, ab elimoysina .i. ar is ard<br />

fogar na halmsan.<br />

26. Artt trede fordingair .i. art nasal, unde dicitur art<br />

fine. Art .i. dia, unde dicitur EocbcucZ Find Fuath n-Airt<br />

.i. fuath dea fair ar a chaime. Item Cuc[h]ulrtmw post<br />

mortem dicere perhibetur: 'Domemaid Art iiasal'^ .i. dia<br />

iiasal. Art do«o cloch no leac ligi,^ cuius diminutiu[um]<br />

artene .i. cloichene .i. ainm di8beca[i]d, unde Gúaire<br />

Aidne dixit:<br />

• doteit H^ - nasa MS. ^ prima MS. * == dimemed<br />

art uasal, LL 122 b 48 ^ ligen MS.


Sanas Cormaic<br />

Docealat mor n-amra ind airtenii<br />

bite 2 for ligíu^ Marcain maic Aedha maic Mairceai.*<br />

27. Arg tréide^ fordingair: arcc bainne,^ unde dicitur<br />

roarc .i. robannae .i. snige mor do fleochad. Arg áano A.<br />

laech, unde dicitur Argdae .i. laechdae, cuius uxor Arggen<br />

.i. geÍQ in airg [.i.] in laic[h] .i. is gen don arg, .i. don<br />

laoch, a buith oca 7 is maith do. No arg-guin, arg laoch<br />

7 cuiniu ben. Arg Aano urdairc, unde dicitur airchetal .i.<br />

argg-cetul .i. cetul urdairc ar a menci concanur. IS aire<br />

didiu ni cetal loach asberar de, ar ni do ^ laoch [col 3]<br />

nama donithcr airc[h]etal.<br />

28. Ab .i. ab eo quod est abbas; uel a nomine ebraeico<br />

quod est aba .i. pater,<br />

29. Athair .i. ater primitus dicebatur, quasi pater.<br />

30. Ailt i. e. ab altitudine.<br />

31. Ana .i. mater deorum Hibernensium. Robo maith<br />

didiu robiathais 8l deos; de cuius nomine ana .i. imed, et<br />

de cuius nomine Da Chic[h] nAnund lar Luachair nomi-<br />

nant[ur], ut fabula fertur .i. amo/i aderait ina scelaide. Uel<br />

ana anyon graece,^ quod interpretatur dapes .i. biad.<br />

32. Amrat[h] .i. nemrath .i. ni tabarr rat[h] dar a<br />

eisi, uair is iar mbas duine dognit[h]er. Aliter: bit[h]<br />

amos .i. on 9 am áicUu, is ondi is amos ata. Amrat[h] áUliu<br />

éc-rat[h] .i. rat[h] iar n-egaib dober munter indi 10 dia<br />

ndent«r. Sed huius postremumii non tarn laudo .i. ni is<br />

fiiindige 7 ni moluim in dedenac[h].<br />

1 airtene MS. * biti 3IS. » lige MS. * maircene MS.<br />

5 treidi MS. « baindea MS. ' da MS. « greco MS.<br />

9 an MS. " inti MS. " uTus postremo MS.<br />

2*<br />

3


^_^JlJJv^ "^ '<br />

' tiganail<br />

4 Sanaa Cormaic<br />

33. Aod .i. tene. Is imaircide son cid tria delidin in<br />

anma as i aod .i. dea .i. bandéa, ipsa est Uesta .i. bandea<br />

tened, et quia Uestam illam deam esse ignis fabiila fertur,<br />

Uesta ipsa ignis dicitur .i. aod.<br />

34. Amnas quasi amnes, ab es quod est amnestia .i.<br />

uile-dilgend.<br />

35. Aurso .i. or-sin .i. ala n-or di i teg, a n-aill fri<br />

sin. Aliter: aursa .i. airisi .i. arsisidar in tech fuirre,<br />

36. Aiditiu .i. aith-deti .i. detiu iterum lar n-aditiu la<br />

nech ele prius.<br />

37. Anart .i. hin-irt .i. hirt bás, amail rongab isin<br />

Morainn maic Maein: 'dath don dich^ irt' .i. bais<br />

"*<br />

KK. ti.'-'-''^'- • "^ ÍI'- ^5^> (^ol. 1]. Anart Aidiu in bais ar a baine. Is cosmail<br />

"^"^^ ^^^ ^^' ^^'^ ^^ baini, or na" bi ni do dergge and, quasi<br />

1 W-<br />

^ exsangis mortvis .i. Rmail nech marbh gan fuil.<br />

38. Audacht .i. iiath fri feacht ,i. antan tete in duine<br />

fri fecht n-uatha .i. bais.<br />

39. Anamain .i. ainm airc[h]etail .i. an a somaoin ar<br />

met a lóig[e] 7 a graid, ar is dan olloman, unde dicitur:<br />

MnloingS ollam anamain'.<br />

40. Anrud nomen secundi gradus poetarum .i. srut[h]<br />

an in chainmolta uad ocus sruth ina mmoine chuige tar<br />

a n-eisi.<br />

, , 41. Anair .i. ajnm n-airc[h]eatail, is é dan dognl cli.<br />

Anair iono forreith in ree so .i. aon a hiar .i. i* n-aen-<br />

tarmfortcend a forcend, ocus is debricht a deach, 7 ii<br />

tarmfortcenduib 7 éil[seéhtaib deochraiges fria nath de-<br />

,,b^echta. ,<br />

Ailiter:<br />

anair\ .i. an-aor .i. ni haor, acht is molad. ^- ^<br />

Cid samluidh seon (Wdiii do each comurg molta, is dilsiu '^w^Í<br />

^ is MS. 2 donic a"2 Mnellaig 0' Male. 537 * & MS. ^^^<br />

^^.J^^AWv<br />

\^U{J^ ^


A^<br />

^<br />

Sanaa Cormaic 5<br />

don alt airc[h]etail isiu, ' ar is fuirmed filer? romidair ina<br />

hanmand sa dona airc[h]etluib do sUiind na n-ilaltíB 7 dia<br />

ndechrugad, nl haicned romídir leo.<br />

42. Anfobracht .i. nomen do daine s'erggas 7 timairges */í»-v>^- «h^^*^<br />

galar conna. bí beo[i]l inn a churp. Bracht enim beoil ^ *^ctije^yiUJ»^y<br />

uocatur. ^<br />

j/ ,/<br />

43. Adar't quasi adirt .i. adse mbáis, ar is bas do-<br />

rimther codlud 7 is ainm irt do bás. Is ainm báis do<br />

sHan. IS ad?e didm telcud frl hádart 7 is árde codalta,<br />

nnde dicitur: ''descaid cotalta fj-eslige'.^ Ailiter: adart .i.<br />

ad-ard, ar is ardi.oldás^ in imda archeníe.<br />

44. Ara .i. ar-áui .i. fria 6 anair. Are .1. re uach-<br />

tarach \col 3] in dnine. Á cech n-ardd 7 hí cech n-Isel.<br />

t^><br />

45. Aithle .i, ath-folís .i. is mesíB cid indas fola.<br />

46. Avathar .i. ab aratró .i. on trebad.<br />

' ^7/ 'Axau .i. ab auxilio ^ (.i. on c[h]omi(Mi dobe/r-s/Hm<br />

do c[b]ách) quod [angeli] hominibus praebent .i. on furtacht<br />

dobe/r-sium do chách.<br />

48. Ana .i, stába beaca bitis for tiprataib isnaib<br />

,u^:^ r'^'^^'^<br />

canaibh dliithib. Inde dicitur: 'daimid ána for lindib'.<br />

7<br />

ba do argud batir mincib, ^ ut Mocu Cerdda dixit for Cnuc<br />

Raflfand:<br />

Ind ra[i]th hí forsndan-fil<br />

^-'^ti^íth Mafo^in giV^^^j^j,^^^ ., =U^^^<br />

ba bind gair caille lonche<br />

im raith Fiachach ma/c Monche,^<br />

.i. mater illius. Fri hol tra do dainib sclthaib esib dobertis<br />

1 asiu MS. » See <strong>Anecdota</strong> <strong>from</strong> <strong>Irish</strong> Manuscripts<br />

vol. Ill, p. 15, 5. 3 quam MS. * auxilium MS. = = minciii<br />

» See LL 201 b 53.<br />

'<br />

4. / -


J^>'i^^^<br />

Sanas Cormaic<br />

na lestair-si forsna tibradaib 7 ba o ligaib dobertis forra<br />

do promad a cana.<br />

49. Anam ab anima dicitnr .i. ona snailchib.. f'^^-'^'sO<br />

50. Athgabail arindii atgaib each a less treUhe. Ailiter:<br />

[«éb^gal5al, na teóra ba toisecha rogab Assal ar Mug mac<br />

Nuadhat. Athgaba/Z .i. na sé ba arnamarach 7<br />

i Senchus Mar. 3 y^^<br />

rl. Lege 2<br />

51. Aitbech .i. aith 7 oech .i. nama aith. Ait[h]ech<br />

di(?m .i. nama aith .i. ni hainm acht do deglaoch.<br />

52. Aithches uxor eius, quomodo laiches a laico .i.<br />

on tuata.<br />

53. 'Ao quasi an ab aure .i. on c[h]luais.^^<br />

^^^<br />

54. Aunasc .i. nasc aue .i. ornasc nobid im crhlluasaib<br />

na saorchland.<br />

'<br />

55. Aigen .i. ogfsen, amaiZ bid lethnaigthe.-*<br />

56. Aitend .i. aith-tend, sech is aith is tend. Unde<br />

Mac Samain no Máelodráin ^ dixit:<br />

8anc[h]an asas im Thuirbe, ' '<br />

adomchumben a duTeT' 'Ám^L^<br />

nimanaicc a fidrub^.^^^ :<br />

^.^^^„^^<br />

Uk M-^^"^<br />

57. Aurdúine .i. ar doirsib na ndiiine ^ fognith \col. 5]<br />

lasin áes cm-d[e].<br />

58. * Airbie/- .i. frit anair bere .i. eter do di laim, ar is<br />

fort muia bere ere [n-]aile.<br />

59. Air- cech n-airther, ut est Air-muma. Ir- 'wamorro<br />

cech as sire uait, ut est Ir-mum[u], .i. Muma is sire<br />

';,. ?t>;t^ 7<br />

* arandi MS. * lega MS. ^ /See Laws, vol. I, p. 64.<br />

* lethnuge MS. * niaolodrain MS. r ndoine MS.<br />

\\j CWjctajI<br />

y


Sanas Cormaic<br />

uait noch as siside as larmuma. Ut dicitur Ara aiithir,i<br />

- - .<br />

_<br />

.a*v«oiar<br />

afat na teora hAirne and. Aro airthir as nesam do<br />

Eirind, Ara irthir \mmorro as nesam don ocian .i. is sTrem<br />

Erind siar, sech is iside ind Aro larthair.<br />

60. Áne de nomine Ane ingine Eogabail.<br />

61. Abbartu .i. sechtmad furirith in duine gaibther isin<br />

apartain, is si a epert techta." Is ar a epert ^uliu nama<br />

dober in duine diaraile, sin, nl ar airilliiid chenae, acht<br />

E<br />

l^í-^'^-^'-'^pt^<br />

epert do fria cele: notgaibim i n-apartain. Ar chobele 'o


8 Sanas Cormaic<br />

Item:<br />

ítharna<br />

mad dia tecma i llíthadba, i<br />

ar Dla ní rod-luathadna<br />

[2). 257, coll] al2-]uathlabra nítharba!<br />

oÁi-<br />

70. Á .i. fén no carr no carpat, ut Fer Miiman a<br />

quibusdam [flebilibus LB.] audiuit in aquilonali parte .i.<br />

mar do ciialaid Fer Human don taoib tuaidh de o dainib<br />

truaga a[c] coine:<br />

'IN essar dam do a?'<br />

'To, mena ma mo a.<br />

Ara taire mo á mo'.<br />

'Mani má do á, tó'.<br />

71. Aitire .i. iter dede^ .i. iter da^ fechemuin.<br />

72. Aingel ab eo quod est angelus .i. bonus nuntius<br />

.i. dagt[h]echtaire. Aingel .i. solus no gvTanda no failid.<br />

73. Aigrere .i. age rere .i. brithem.<br />

74. Aigne .i. f^r aiges ái; no fer gnies ái .i. airc[h]eti(i<br />

no cai[n]gen.<br />

75. Airndel .i. ar-indel .i. indel aire.<br />

76. Aithenne .i. aith-tene, no aithle thened, no aith-tene<br />

.i. tene aith, no aithenna .i. fuidle na crand.<br />

77. Apstol .i. ab postulo ^ ad Deum .i. tochuirim.<br />

78. Anidan .1. an-idan .i. an fo diultad, idan immorro<br />

.i. idon ab eo quod est idoneus ^ .i. tairisi.<br />

79. Ander .i. ben .i. m der [.i.] ni hingen. '' Der<br />

graece ^ filia [uel] uirgo uocatur.<br />

euim<br />

> hit lithadba LB. ^ ar LB. ^ gic H. dade MS. " da<br />

apostulo 3IS. 8 idonius 3IS. ' hingin MS. * greco MS.<br />

a»vY'-AA.'»


Sanas Cormaic 9<br />

80. Adbae othna .i. adba huath-uinne .i. uath uir 7<br />

ond cloch i. adba aire 7 cloiche, ut est:<br />

Is e in lia, llth rolas,<br />

lar srethuib suadh i seiic[h]as,<br />

is ed ond iar n-a[i]cnead ail,<br />

is i an cloch iar saordataid.<br />

81. Aiggillne .i. auggu-giallne .i. dorat 1 in fer set<br />

taurchloithe dialaile .i. log a enig, ar airitin set viad ar<br />

bes n-airc[h]eDdcha/5fe, is ugga do iarom giallae dond fir<br />

sin 7<br />

airitiu set uad ar bess n-airchenda. 2 Cid adlaic do<br />

áidiu airitiu set ó nach aile, nl chumaic acht a n-airitiu<br />

do ond fir mbeir seoto taurchloithe [col 2\ dialailiu .i.<br />

log a enig ar airitin set iiad ar bes n-airc[h]endcha?^e. 3<br />

Cid Iar n-airitiu tra set ar bes n-airchendai onaib celib<br />

donaib flaithib is ainm aggille donaib celib, 7 is improprie *<br />

son immorro, proprie^ autem aggille dona feraib gaibte<br />

seutu turc[h]loithe ceni berat turchreic ar imfognam n-<br />

airchendai.<br />

82. Aislinge .i, lingid as; uel absque lingua ^ .1. cen<br />

labrad inte.<br />

83. Abac .i. ab aband 7 bac beg ; bee bis i n-aibnib e.<br />

No becc a á .i. a airde.<br />

84. Aicde .i. ecdoe \oixoóoiiri\ graece, sedificium latine<br />

Á. cumtach.<br />

85. Alchung quasi arm-chong .i. congbaid arma.<br />

86. Allud .i. nos. No alad .i. a laude .i. on molad.<br />

1 dorata MS. ^ aircendchaig'e H^ ^ MS. repeats <strong>from</strong> is<br />

ugga to seoto taiirdotha. " iuproprise MS. ^ propriie MS.<br />

* lingse MS.


10 Sanaa Cormaic<br />

87. Alad .i. il a dath .i. imda datha and. No alad<br />

.i. uile-dath .i. fola-dath .i. dath fola fair sech in slán.<br />

88. Aiccicht .1. icht a n-aice, ar is i n-ace bis an<br />

deiscipal acind aiti.<br />

89. Ainces quasi anceps .i. aincid a fis ort.<br />

90. Abras, abra .i. inailt, feis .i. lámt[h]orad. Abras<br />

áidiu A. lámt[h]orad inailte.<br />

91. Annach .i. an-dag, non dagh [.i.] non bonum.<br />

Dagh ebraice 1 bonum interpretatur, droch ebraice^ malum<br />

interpretatur, unde dicitur drochta .i. olc he .i. seinlestar.<br />

92. Amor, ime a or. No am-pur, am ic a diultad, co<br />

nach glan, acht iss inglan. Pur .i. glan.<br />

93. Adhnacal [col 3] A. ad áWged 7 cal coimet 7 nai<br />

duine .i. coimet dlig/tZ in duine.<br />

94. Ahall [ab] Abellano oppido Campaniae. 3 No Eba-<br />

eill .i. eillned Eba .i. in cetben. No aob-oll ar met a<br />

toraid. Uball eodem modo.<br />

95. Ach acho [ayjo)] graece, doleo latine A. galar.<br />

96. Ac graece, nego latine A. diultad.<br />

97. Alcheng ab alligando^ .i. arma.<br />

98. Aithrinne .i. rinn aith .i. tenga aith fri hair.<br />

99. Adna .i. ais [.i. ad-sena] quod ad senes pertinent;<br />

aes illi enim dicunt [eoas alóv] graece, unde aetas & latine.<br />

100. Auchaide .i. cluinnte, quasi aure accipe. Unde<br />

est: ni auc[h]ar .i. m cluiner.<br />

101. Antichristos graece dicitur quod est latine con-<br />

trarius Christo; anti^ enim graece contra latine significat.<br />

102. Airistotilés, aris .i. artis, tot [ravTTjg] huius, tiles<br />

[reXog] A. finis."'<br />

' ébreico MS. ^ eb- MS. =><br />

opido campaine MS.<br />

* allegando MS. ^ aotas MS. " ante MS. ' fines MS.


Sanaa Cormaic<br />

103. Bendacht quasi benedichti a benedixione.<br />

B.<br />

104. Buanand mumi na^ flan .i. be nAnand ar chosmaile<br />

diblinaib. Amail robo mathair dea indi Anu, sic Buanand<br />

quasi mater erat na flan. Ailiter: Buanond .i. daghmathair,<br />

in buan is bon .i. dondi as bonum, ut dicitur: 'genit/i/r<br />

buan ambuan' .i. maith o ulc. A n-and fil isinni is<br />

Buanand, is ed fil isinni is Anand .i. mater deorum, Buanand<br />

.i. daghmathair ac foircetal gaisc/f? do flanuib.<br />

105. Bran .i. fiach, unde brandse .i. flachdae .i. ar<br />

duibe 7 scoithi3 .i. brandub .i. fiachdub. Unde dicitur<br />

branorgain .i. ni oirges fiach. No brand .i. aithinde, 7 is<br />

ar a nduibi diblinaib.<br />

[p. 258, col 1] 106. Beist a bestia.i<br />

107. Bes ab eo quod est besus .i. bes. ^<br />

108. Barcc a barca.<br />

109. Breth .i, bret .i. fuidell, ar is fudell nach aile in<br />

bret, ar rosfuc nach aile remand in mbreth.<br />

110. Braath .i. combrecc, dindi is braut .i. index. Is<br />

la brithemain a aonur in laithi sen in bratha .i. la hissu.<br />

111. Brathair .i. frathair, ar is frater rotruaillned and.<br />

Uel frater quasi fr[a]uter, eo quod fraudat^ ter, patrem et<br />

matrem et fratrem.<br />

112. Bachal quasi bachul .i. a bacula.<br />

113. Badud .i. ondi is baath .i. muir.<br />

^ benidichtt MS. * na na MS. ' schoithi MS. scothim<br />

LB. ut Scoti dicunt H^ * beistia MS. ^ Cf. bessu hoc<br />

est more, Virg. Maro Gramm. p. 85, 15, and <strong>Irish</strong> Psalter 439:<br />

arecar ainm n-écomtig isin chethramad ceniul na sulbaire rómánda<br />

.i. bes 7 uita dorintái. ® fraudit MS.<br />

11


12 Sanaa Cormaic<br />

114. Baten (.i. bat[h] aten .i. ec obonn) .i. moirtcend<br />

atbail a aonur, ar ani is bath intan is timmortse is bas<br />

fordingair.<br />

115. Barcne .i. cat ban, foblth is i^ mbairc dusfucad.<br />

116. Baulilan nomen mnlieiis, quasi babilon .i. confusio<br />

interpretatur .i. do chiimusc an oinberla i ' n-ilberlaib ocon<br />

tur i Maig Senair.<br />

117. Babloir ainm do Patraic.<br />

118. Babb interiacht adbligthe de nomine bainb Bris<br />

vaaic Eladain, ar ni raibe i n-Ere muc bud grátu.2 Bab-<br />

gither áidiu a hainm-side.<br />

119. Brosna '.i. bris-ni^ insin .i. brisiud (.i. do min[bach]<br />

feda 7 crinac[h]) brister co llaim 7 nl biail gabar do.<br />

120. Boll quasi bull, de nomine^ bulla .i. bolg.<br />

121. Biror .i. bir tibra no srut[h]. Or .i. mong. Biror<br />

áidiu mong tiprat no srotha.<br />

122. Belltaine .i. beil-tine .i. tene bil .i. da tene soin-<br />

mech dognitis na draithe co tincetlaib moraib foraib<br />

7<br />

doberdis na cet[h]ra atarro ar tedmanduib cecha bliadna.<br />

123. Braccaille .i. brae lam 7 cail coimed.<br />

124. Brocoit .i. combrec; bracaut^ aUliu is ed la<br />

Bretnae, Brae iarom ainm do braich. Brocoit larom<br />

sainlind^ [coZ. ,2] dognither do braich ocus mil.<br />

125. Binit .i. benait .i. benaid in n-as^ co mbl tiug<br />

.1. techt.<br />

torches.<br />

126. Biail [.i.] bith-ail .i. bif oebar. §<br />

127. Barath [Braracht LB.] .i. breith i. e. partus .i.<br />

^ & MS. » grata MS. ^ bris ne MS. * non MS.<br />

* bracad MS. « brae iarom .i. braicat .i. sainlind brocoit MS.<br />

' indas MS. « bith .i. sir, ail .i. fsebhur H^


Sanaa Cormaic<br />

128. Bómlacht .i. bo ocus lacht.<br />

129. Barad .i. bass.<br />

130. Buachail .i. buaire fein 7 cail coimet.<br />

131. Buarach .i. bo 7 arach. Buarach dawo .i. bo-erge<br />

.i. moch matan, unde dicitur fescor 7 buarach.<br />

132. Base áano each nderg. Base intan is do chuim-<br />

riuch braget is nomen is dona mellaib dracondaib is diles.<br />

133. Brisc ab eo quod est pviscus, ar is brise each<br />

crln 7 each n-arsaid.<br />

134. Bo nomen de sono factum suae uocis 1 .i. ainm<br />

arna denam d'fogbar in gotha uodein.<br />

135. Bobaith .i. bo-bath, 7 bath bas. Is é in boar.<br />

136. Blind .i. saile mairb, unde dicitur: bas mblindach.<br />

137. Bolg belce .i. bel-ceo .i. eeo tic as[a] belaib.<br />

138. Blinn .i. snaithe ruise mairb, unde dicitur blind 2<br />

.i. dall no coech. Blindauga [.i. dallsúilech] in ling[uja<br />

Galleorum.<br />

139. Birit .i. beret .i. brithid.<br />

140. Bentraigi .i. benit-rigi .i. millsen dliges ri Caisil<br />

dib. No a Bennta patre eorum.<br />

141. Boige ainm do^ c[h]oire sainti fognithe la hoes<br />

cerda."* Is é áidiu cruth fognlad la haes cerda. Noi<br />

slabraid as 7 ni ba moo^ som larom oldass cend cingite<br />

moir[e]. Brefe ivamorro for cinn cacha 8labraid[e], 7 nonbor<br />

aesa cerdd[a] ina sessam imbi^ oc cur na cliara 7 rind<br />

ngae each fir dib tria brefe na slabraidhe ba nesam do.<br />

Inti larom dobered rath doib, ba isin coire "^ dobered. Inde<br />

' uocsis MS. 2 blind .i. auga MS. ^ do do MS.<br />

cerdu MS. ^ moom MS. ^ inna sessam add. MS.<br />

choire MS.<br />

13


14 Sanas Cormaic<br />

dicitur coire sainte. Ba he dif?m a lanc[h]oir in choire<br />

sin .i. bretnas banoir da uilga ndec 7 rl.<br />

142. Boge áano ainm do ballan beg i mbltis coic ungi<br />

[col. 3] oil-, sech nobid fri hoi sainlenna as. Nobld da^?o<br />

fri geall d'filedaib 7 d'oUamnaib. Inde dicitur isna Brethaib<br />

Nemed: 'ballan baissi boige coic n-uiiga [banoir]'.<br />

143. Briar .i. delg niiga oir, nt est isna Brethaib Nemed:<br />

'briar derg delg uúga'.<br />

144. Bradc[h]ái .i. bret[h]-céo-ai. Ailiter, quod uerius<br />

est: Cal Cainbrethach,^ dalta Feniusa, iss e in deiscibul sin<br />

rosiacht Maccu Israhcil fri fogloim n-ebra, 7 is he ba<br />

hrithem la longus mac Miled 7 is aire asberar Cai<br />

Cainbrei/tach de, fobith it bretha rec[h]ta nobeired, 7 is<br />

aire it imda issin berla. Nac[h] tan áicliu bít[h]er cen<br />

rig isnaib tuathaib is brathcai fogni[at] etorra .i. fria<br />

nrradus. Dia mbe iminorro ri is rechtge son amail is<br />

maith lais.<br />

145. Bruindech .i. mathair .i. arindi biathas noidena<br />

for a bruinnib .i. suis mamellis .i. for a ciguib fodein.<br />

146. Balb ab eo quod est balbus.<br />

147. Bot .i. tene. Unde dicitur isind Anamain Che-<br />

tharreig: 'bot Ane iii Luigdech loiscid',<br />

148. Biias .i. soes n-arc[h]etail2 arinni dothet imbas iar<br />

mbuais. Inde dicitur isna Brethaib Nemci?: 'barr buaise'.<br />

149. Bri each n-ogus, ut est isna Brethuib Nemed:<br />

brimon smetrach .i. ainm nemthiitsa dognlat filid im nech<br />

atatoing .i. meilid smit ind aue iter a da mer 7 doecce in<br />

duine ima ndene neml[h]ess. Firmod son, amail is fri duine<br />

anechta[i]r ata in ball sa, sic is fri daoine anechtair ata<br />

1 cainbretaig MS. * imais add. LB.


in duine se, a.mail is time 7<br />

alia membra, sic et hie homo.<br />

Sanas Cormaic 15<br />

is tlait[h]i in ball sa quam<br />

150. Brigit .i. banfile ingen 1 in Dagdae. Isi insin<br />

Brigit be n-exe .i. bandea no adratis filid. Ar ba romor<br />

7 ba roan a frithgnam. Ideo earn deam^ uocant poetarum.<br />

Cuius sorores erant Brigit be legis [p. 259, col. Í] 7 Brigit<br />

be Goibne ingena in Dagda, de cuius nominibus pene omnes<br />

Hibernenses dea Brigit uocabatur.<br />

151. Bee quasi ec ehraice paru[u]s interpretatur .i.<br />

dechnec? tosaig fil and.<br />

152. Bidba, graece bitheumatus [hi-d-ávarog] .i. bis<br />

mortuus3 .i. adroille bass fo di.<br />

no Beil.<br />

153. Bil Bial .i. dia Idal, unde beltine .i. tene Bil<br />

154. Baire, graece barones fortes dicuntur. *<br />

155. Bare .i. bure.<br />

156. Bind a pinnro .i. on c[h]ruit.<br />

157. Brind a uerbo frendeo, ar nl labra reil. Uel a<br />

brute eloquio.<br />

158. Bradan .i. bir-fud-en .i. en bis ar fud in usci,<br />

quia fits bir .i. uisce, ut dicitur biror 7 inbir 7 tobur.<br />

159. Bel .i. bi-eol .i. eolus in bid é, 7 díchned derid<br />

fuil and fa do. No eolus isin mbeo e.<br />

160. Brath .i. bruth ar a th^s. No bruud cech réta<br />

doní, Uel e bratio .i. mind doberthe for cend miled lar<br />

mbuaid cosgair, sic brath a forba gnlma no cosgair gach<br />

duine ticfa.<br />

1 Btpeated in MS. * deurn MS. * mortis MS. * Isidor,<br />

Orig. IX, 4. 5 fid jjfs.


16 Sanas Cormaic<br />

161. Braga .i, bir-aga. Aige ainm bir. No bara aig í<br />

ar menci airlig na bragad.<br />

162. Ben .i. bien i im rigne. Uel quia percutitur,<br />

quasi bona. 2<br />

163. Bert quasi port, a uerbo porto .i. imarc[h]uirim.<br />

164. Brat a bratio on dulind lihuir ar a cosmailes<br />

dibllnaib. No breo .i. tene ar fuit é.<br />

165. Bodar .i. a pudore.<br />

166. Bás .i. beo-as .i. as teit in beo.<br />

167. Ballan .i. bill-ian .i. lestar fir t[h]ruaig. Aliter:<br />

ballan .i. balloinis [(9áAaroc] isin greic, glandis isin latin<br />

.i. dircu. Ballan áidiu A. fuath dercon biss fair. Aliter:<br />

bell-Ian .i. bell mele, ut dicitur: 'a no beill dogni in fer<br />

sa' .i. a no troich. 3 Ballan áUlúi Ian duiue beill .i. duine<br />

t[h]roigh.<br />

168. Be né[i]t (.i. badb) .i. be ben 7 net cath, 7 olca<br />

diblTnaib. Inde dicitur: 'be net fort'.<br />

silium.<br />

domus.<br />

169. Buaile [coZ. ,2] a nomine bolin [^ovX-^v] .i. con-<br />

170. Bonn quasi fond, a nomine fundamentum.<br />

171. Both quasi beith, a nomine ebraico beth, quasi<br />

172. Bairgen a nomine bargos [éjiaQxcog] i. e. saturitas.<br />

173. Brestaide a nomine bresitor .i. lo[qua]citas.<br />

174. Bilt[h]engthach .i. a bellingis.<br />

175. Bocht .i. a nomine hotus [^QayvzTjq] A. angustia,<br />

176. Biad graece bia [^íog] A. uita.<br />

177. Bran .1. flach .i. brancos [^Qoyxog] graece,<br />

gut[t]ar latine, 7<br />

is de isberar din eon ar met slugaite.<br />

^ biaen H^ ' bono 3IS. uel quia per quasi bona H^<br />

3 tróch MS.


Sanas Cormaic<br />

178. Bet a betula (.i. uirgo sine custodia interpretatur)<br />

.i. og scelach amDarecb, et inde dicitur duine betach.<br />

179. Bille .i. genaige, amail ata: 'da n-o bill fort' .i.<br />

genaige. No bill .i. bee, amail ata ballan .i. bill-ian .i.<br />

Ian bee:<br />

Uel alius dixit:<br />

'Tuctha Mael-sechlainn sunna<br />

cét mbó mbrethlaind, dar Bair[r]e,<br />

dam-sa o C[li]ind-charad finde,<br />

nirbtar bai bille bailie'.<br />

'Immaille ri triar cen truime<br />

finna a fiad co finne,<br />

lesaigit suid co somma<br />

uas brut mset[h] co minne<br />

alius tiug ar toind cen tinne<br />

a broinn beinde bille' .i. genaige.<br />

180. Bieisiu .i. teibrisi, ut dixit Ornait oc cainiud<br />

Guaire no Laidgein:<br />

'Deithbeir dam ceni andais<br />

adam abra do brgisi,<br />

ni ba failid Laignen clamh<br />

cid e marad ' tarm eisi ',<br />

181. Be nieid .i. Neid nomen uiri. Be eius Nemon a<br />

ben. Ba neimnech tra in lanamain sin.<br />

182. Bregna .i. Boind.<br />

183. Bual .i. usee, ut dicitur:<br />

'ni ragha do clios i mbual'.<br />

184. Bacur .i. muc-derc, braches ima tiagaid muca.<br />

^ maras H'<br />

17


18 Sanas Cormaic<br />

185. Bill .i. lobar.<br />

186. Bille .i. ceirt.<br />

187. Ballan .i. Tan mbille .i. lobair.<br />

188. Bach .i. meisci; ceo bacha ond fin.<br />

189. Bendac[h] .i. gobal.<br />

190. Biiaignec[h] .i. escra.<br />

191. Brl .i. tulac[li].<br />

192. Brae .i. lamb.<br />

193. Bracand .i. lamand.<br />

194. Bol i. eiges; buil a reim.<br />

195. Barn .i. rechtaire.<br />

196. Baccat .i. bo-olrac[h].<br />

197. Bandach .1. sinnac[h].<br />

198. Bircli .i. bir uisce 7 clo gaot[h].<br />

199. Buas .i. ai.<br />

200. Bann .i. liat[h]raid.<br />

201. Bar .i. muir.<br />

202. Bar .i. sai.<br />

203. Bolg a graeco plocé [jcXoxí'j] .1. copulatio.<br />

c.<br />

204. [col. 3] Corbmac .i. corb .i. carpat. Cormbmac<br />

áidiu mac carpait. For Cormbac Gelta Gaotb de Laignib<br />

toisiuch tucad, ar is i 1 carpat rogenair. IS he d'uliu<br />

ordagraiife coir in anma sa .i. coraib .b. isin dialt toisech<br />

nominis Cormaic sine .b.<br />

carpuit.<br />

205. Corbre quasi corb -aire no ara .i. aire no ara<br />

206. Cathal nomen Britonis 2 .i. combrec inn sin .1.<br />

» a MS. 2 britones MS.


Sanas Cormaic<br />

Catell. Cat aidiu isin chombreic is cath in scotica. A<br />

n-ell is ail. Catal áidiu ail c[h]atha in sein.<br />

207. Cobt[h]ach .i. buadach; cob .i. buaid.<br />

208. Colcaid .i. cail caid .i. coimed cadwsa i, ar is la<br />

huaislib mbid dogrés.<br />

209. Clithar set. Alii dicunt co mbad ainm do boin<br />

inlaig .i. arindl doceil a lloeg n-inde [quod non est nerum,<br />

sed uerius] Clet[h]ar set .i. ri[g]-sét, ar is ainm do rig<br />

isin Duil Feda Mair clithar, 7 is edad nud-reith. 1 Set<br />

gabla 7 2 dowo is é as laigheam and .i. dartait firend 7<br />

colpac[h] bonend, no colpach ^ firend 7 dartaid boinend.<br />

Samuisc in sed tauaisi. Lulgach no dam timchill arat[h]air<br />

in t[r]es3 set, 7 is e sin in [ríg]-sét, 7 is é cruth asrenaither^<br />

i mBrath C[li]ai: 'each tris set set gabla, samaisc alaili,<br />

lulgach no dam timchill arathair araile'. Impiid foraib<br />

beus CO rria cend na herci, 7<br />

19<br />

it he sin na seoit acobair<br />

itbeir i Cain Patraic, ar it lethunge ^ a seoit ade.<br />

210. Cercend .i.<br />

gabalrind.^^^^<br />

cuairt aimsire .i. a circino ^ [.i.]<br />

-- • ^ ^r^T<br />

on<br />

211. Cruimther .i. goidelg/indl as prespiter. Premther ^-^<br />

aicliu a "combrec sidie. Prem/^lafam Isin chombreic is<br />

cruim isi[n] gaidilg. Ni tiiitud coir dondl as prespiter<br />

anni as ^ c[h]ruimther. Is tintud coir dondi as premter indni<br />

Nbjj.j^j^<br />

I<br />

as I c[h]ruimther. In ^retain Aicliu robadar i qomaitecht (. J U,<br />

Patric [p. 260, col.l] occon precept, it é doriníaiset 7^18^ ^i<br />

anni as ^ premter dorintaiset. Is fair iarom rolaset ^ leg-<br />

iiidhe na mBretan anni sin: amail is lomm in c[tí]ruim^ 7<br />

' nutreit MS. * om. LB. » colpdac MS. * asrenaig-<br />

ther MS. ^ lethe unge MS. ^ sirsinio MS. circinnio<br />

H^ ' andi is MS. » ani is MS. » latharsat LB.<br />

^ ^.^^^


20 Sanas Cormaic<br />

flu. V. '<br />

1^ 70rl.,<br />

sic debet prespeterum .i.^ bas lomm phecad 7 bas<br />

Wnoolit Ó domhan 7<br />

rl. secundum [eum] qui dixit: ego<br />

sum uermis et non homo .i. ataim-si cqnád cvuim me 7<br />

nach duine.<br />

213. Cloch, tri anmann lé .i. onn a larmberla, cloch<br />

a gnathberla, cloech a berla n-airberta ar inni chloes each<br />

raod.<br />

214. Cros quasi crux .i. on chroich.<br />

215. Corp a corpore.<br />

216. Cretair a creatura.<br />

217. Caithiugud .i. suide fri caith ^ .i. a samuil 7 a<br />

chondailg fri caith 1 ar a faisi 7 a édtort[h]ige.<br />

etach.<br />

218. Caech a ceco, quasi caech .i. on dailli.<br />

219. Cerbseoir .i. scoaire, a ceruisia (.i. on lind).<br />

220. Caunna .i. cu finda .i. ar a met loites in n-2<br />

221. Coma i. e. ab eo [quod est] communis. Inde<br />

dicitur cuma lem .i. is coimdes eipe diib.<br />

222. Cainte a caine .i. cainis .i. cu, ar is cend con<br />

forsin cainti, ar is inann dan frisgniat.<br />

223. Cath[lac] a cato[licos] graece^ uniuersalis, ut<br />

dicitur catoilica.<br />

224. Cete a coitu, uel quia ibi equi cito currunt.<br />

225. Clg a clypeo.4<br />

226. Ceu graece ceus .i. nubs, unde bi([h] ce quia in-<br />

certa et mobilise est.<br />

227. Clch cichis [xrjxlg] graece luib asa^ tet as.<br />

228. Cimmas i.e. a cimma .i. imechtar lignorum.<br />

1 caidli 3IS. 2 int MS. ^ greco MS. * clepio MS.<br />

immobilis MS. " ara MS. ' .1. léine add. E^<br />

^


Sanas Cormaic<br />

229. Cimbith ' quasi cimba .i. on noi oenseiched.<br />

230. Cm memraim a quinque, 2 ar it 3 coic tuaga ata<br />

techta do bith innti.<br />

laitine.<br />

231. Commus quasi compos i. e. compotens.<br />

232. Cai .1. cained i. e. cinod graece,^ lamentatio<br />

233. Conair .i. cen fer, cen ar.<br />

234. Grand .i. ere a fond.<br />

235. Caimsi i. e. a caimsie [camisia] .i. leine.<br />

236. Comla .i. com-]ut[h] .i. coma luas tuas 7 tis.<br />

237. Caill critbmon [col. ,2]. Creth-mon .i. mon cles<br />

7 creth exi .i. caill asa taet cless na uadh ind airc[h]etail.<br />

238. Gammon .i. ar is cam noda-ain.<br />

239. Gintecal i. combrec rotruaillwerZ and .i. cainecal .<br />

Is do larum is ainm la Bretnae .i. do oluind cillches ^ dia<br />

ndene pell. Unde dicitur 'doronífs^ cintecal de'.^<br />

240. Guicinn a cocina, c[h]Í8tenaigb.<br />

241. Goic ondi as* cocus [.i.] cocaire.<br />

242. Groicend .i. croc-find .i. find ngairit. Is he in<br />

saimgaimen ind sin, qui contrarie dicitur'-' gaimen .i. gaim-<br />

finn, is sia a find-side quod [b]ieme occiditur. Ainm coit-<br />

c[h]end doib siche .i. sicc-e, quando fit in parieti .1 in<br />

iiair tirmaiges ei 'ea geimriod. No croicend .i. croc-find<br />

.i. gairit a find, unde dicitur bo crocc .i. adarca gairdi<br />

fuini. No croicend .i. croch cech nderg 7 findfod in leth<br />

n-aill de 7 derg in leth n-aile.<br />

comet.<br />

243. Gaile do c[h]aillig coimeta 10 tighe is ainm .i, cail<br />

1 cimba MS. * quinci MS. ^ at MS. " leg. hebraice<br />

^ chillches H- ° darónais LB. ' 7 araile add. LB. » is<br />

MS. 3 cui contraria LB. ^" coimej/ia AIS.<br />

21


22 Sanas Cormaic<br />

244. Capull .i. cap carr 7 peall ech. Do cbapall<br />

carr 7 eiri is nomen.<br />

245. Cathassach .i. cath-fesach .i. feis foit'^ ind oic<br />

inda cathgreimim co matuin. Cathasach larum cech fer is<br />

gnath and.<br />

246. Cathlac ondi is cathoilicus .i. ónní is uile-cath-<br />

loctha .i. uniuersalis.<br />

247. Cruithnecht .i. cruith cech cro(c)dae no cech<br />

nderg, necht cech glan, arinni is nderg 7 is gle in cruith-<br />

necht.<br />

248. Catar a quatuor libris .i. cetharliber in tsoscel.<br />

249. Culpait .i. cail comet 7 fnitt ftiacht .i. comet<br />

fuachta inn sin.<br />

250. Cosmail .i. co-samail .i. comsamail.<br />

251. Coairt .i. coir a fert do c[h]ur.<br />

252. Casal a cassala.<br />

253. [col. 3] Clérech a clerico.<br />

254. Ceir a cera.<br />

255. Cose a coasc.<br />

256. Cubachail quasi cubicolo .i. inad cumang.<br />

257. Calpdae .i. do anmaim in fir dia mbu a gse la<br />

Cormac i Tig Midchviarto. Aliter: Colpdae .i. calp cend<br />

isin Duil Feda Mair. Colpdae .i. don chiunn bis fair ro-<br />

hainmniged .i. in loiscend .i. cu cnamha.<br />

258. Condoman .i. com-doman .i. comdomnaigthi.<br />

259. Cana .i. a cano.<br />

260. Carna .i. car each mbrisc.<br />

261. Carnae .i. car nue .i. cesa nua, is brisc uair is<br />

bruithi, ar is rigin intan is feoil. Feoil .i, fo Ml. Mandac<br />

1 capeall MS. ^ foidit MS. foit LB.<br />

'


Sanas Cormaic<br />

quando manducatuv. Manic intan is lamaind, is ainm ab<br />

eo quod est manica.<br />

ut est:<br />

262. Cocal quasi cncal, ab eo quod est cucul[l]a,<br />

'Nunc retinet summum sola cuculla locum'.<br />

No co-coel, ut Scotici dicunt, ar is lethan a ichtar 7 is<br />

coile 'sa coile corice a uachtar. Sed melius primus [.i.]<br />

a thiiisech, is ed is ferr.<br />

263. Circal .i. a circulo .i. roth.<br />

264. Cicul a cicul so, ciculos {xvxloq] graece, orbis<br />

latlne dicitur. 'Is cicol duin', ol in duine, quasi dixis[8]et<br />

.i. amail aderait 'is cuairtfell dun son'.<br />

265. Callait ab eo [quod] est caillidus .i. glic.<br />

266. Caisc quasi paisc a pasca .i. on c[h]aisc.<br />

267. Cride .i. don crit[h] forsa mbl.<br />

268. Cingices a cinquagisima .i. in coecatmad laitlii<br />

c[h]aisc.<br />

anaill.<br />

269. Comméd .i. comma a méd 7 indi dianda coimmeid.<br />

270. Cummain .i. comma-main .i. main chuma diaraile.<br />

271. Cunnrath .i. cuma dorathas .i. rat[h] desslu 7 rat[h]<br />

272. Caindel a caindela .i. on chainnill.<br />

273. Crocheuit .i. croc each n-ard 7 each [jj. 361, col. 1]<br />

n-ind. Cuid aesa airegde ind sin.<br />

274. Cingit .i. cuingit .i. comt/irom a cos 7 a cend,<br />

amail bid a cuing meidhe focheard a da eis.<br />

275. Cli .i. ar a chosmaile fri cli thige asrubrad .i. is<br />

besad na cleithe, is bale oc lar, is caol oc cleit[h]e, is<br />

diriuch doeim doeamhar. Sic cli eter filedaib: is bale<br />

23


24 Sanas Cormaic<br />

fv suire inna crichaib feisin, is seimin i i crichaih sechtair.<br />

Amail atcumaic in cli isia tegdais o lár co cleithi, sic<br />

Aano adcomaic airechas in gradha so dianad ainm cli o<br />

ánrath co fochlagain. Doeim áano in cli inni bcsidn-<br />

Isle, doemar som onni besadn-uaisliu. Is diriug i mbésaib^<br />

a dana.<br />

276. Cana nomen giaid filed .i. caintid, ar ni a[i]vchan<br />

corns a cherdse fiad righaib 7 tuathaib. Ipse (.i. esen)<br />

est admall .i. admoltaid, is eisside as gréschi fria admolad<br />

7 scetugnd cid fiad gradaib filed.<br />

277. Coirpl[h]e .i. corruptum .i. truaillned.<br />

278. Clare .i. Cliu-Ara .i. miillach ClTach.<br />

279. Caindelbrai quasi caindel fiiirvG [no] candelabrum. 3<br />

280. Cru a cruore.<br />

281. Clas .i. a classe.'*<br />

282. Cardoit a caritatc .i. grad.<br />

283. Cel .i. nem, unde dicitur 'gar clan co tias ar eel'.<br />

284. Ceilebrad óndí as celebro .i. ardaircaigim. Cele-<br />

brad áicliu erdarcugud anma Dé.<br />

285. Cas a causa, quasi cans, [unde] dicitur ' nl ar cais<br />

na miscais' .i. ni ar denam caingne for nech.<br />

286. Colba .i. coel-fi .i. coel-fithe.<br />

287. Coll ab eo quod est collus .i. coll.<br />

288. Crontsaile .i. grant -saile .i. saile liath. Grant<br />

gach liath no glas no righin.<br />

289. Celt .i. cech ditiu, unde dicitur dechelt .i. deditiu.<br />

290. Cetsamun .i. cet-sam-sin .i. cetlud sine samhraidh<br />

[col 21<br />

» a MS. 2 (jirrig amesaib MS. * caudelaforum MS-<br />

Classens MS.


Sanas Cormaic<br />

291. Caid .i. cadeis isin gre/c,i sanctum isin latm<br />

.i. naob, unde dicitur 'caid cech ret mad fri canóin[e]<br />

comuaim'.<br />

292. Coibsin i. e. confesiones .i. on chomfaoisitin.<br />

292. Corn a cornu.<br />

293. Cern .i. buaid, unde Conall Cernach.<br />

294. Cernene .i. mlas, sicut dixit Corpri mac Etaine:<br />

' cen coll for crib cernlne '.<br />

295. Cethern .i. coire aimite, nnde dicitur cethernach.<br />

Cetliern d\cliu, cith cath 7 orn orgain.<br />

296. Caplait nomen do c[h]en[n]lie c[h]asc .i. quasi capito-<br />

lauium ,i. cenddiunach, arindi berrthar2 each and 7 negar<br />

a c[ti]end oc aurfochill a c[L]osmatn isin chaise. Cendla<br />

dawo non de capite sed de cena Domini dicitur. Cendla<br />

.i. cena lae .i. la fleide Crist 7 a apsdul.<br />

297. Cerchail .i. ciar-chail .i. clar-coimet, [uel] ab eo<br />

quod est ceruical. Ailiter : in cer fil and is dindi as<br />

ceruus [.i.] ag n-allaid 7 is dia biand idhe dognit[h]er<br />

comet imon clHim 7 is don choimét sin is ainm (cer)c[h]ail<br />

7 da cech coimed olchena. Ailiter: a ceruice (no asin<br />

braigit)^ a ceruical rohainmnighed.<br />

298. Cennaid .i. cen-fid [.i. is cen fid roalt] .i. is<br />

cendais. Ni teit fo fid na dithruib. Cui contrarius est<br />

all aid .i. al-fid .i. ala[i]r i fid 7 dithruib.<br />

299. Cuil a culice .i. on chuil.<br />

300. Cuic .i. run, ut Nede mac Adna dixit: ni chuala<br />

cuic niiin.<br />

301. Catit no Cartait .i. delg .i. berla Cruithnech ,i.<br />

delg ara cuirit[h]er a chos.<br />

* leg. ebrai ^ bertair MS. ^ isimbraigit MS.<br />

25


26 Sanas Cormaic<br />

302. Coth .i. biadh.<br />

303. Cothud .i. coemna. Unde est isin Imacallaim na<br />

da tliuar: foreim chot[h]aidi .i. foreim coemna. Unde<br />

dicitur Maol cothaid .i. Mael coemna.<br />

304. Cim .i. arget, 7 don argat dobeiit[h]i i cís^<br />

d'Fomorib atroille ainummgud. [col 3] Cim áidiu ainm<br />

each cisa sin, cepa[d] do argad ba hainm prins ar a<br />

mmci 7 ar a met doberthe i cIs do Fomorib. Unde dicitur<br />

isna Brethaib Nemed: cimm uim o\as nuim hi puincerne<br />

puino.<br />

305. Coceng .i. co-cuing .i. com-cuing .i. is comchomus<br />

for cechtar na da leithe, no cumma is comcuing for<br />

cechtar nde.<br />

306. Cumlachtaid nomen do ore muice. Intan teite<br />

asa cru coneted a mathair fria deol a sine, quasi cum lacte ^<br />

ambulans. Unde dicitur cumlaehtach in duine laigt[h]ech ^<br />

algen ernes ni do chach, sicut porca suum suo^ lar-<br />

gitur lac.<br />

307. Clariu^ .i. fodail, inde est leiniud clairend .i.<br />

tairmesc fodla^ 7 rainde.<br />

308. Cru fechto .i. badb.<br />

309. Cul .i. carpat, unde est culgare in c[h]arpuit.<br />

310. Caubar .i. senen.<br />

311. Coinfodorne .i. doburchoin .i. fodobardai .i. uiscidhe.<br />

Dobar enim coitc[h]end berlae iter goideilcc 7 chombreic<br />

.i. usee, unde dicitur doburchu 7 dobreit[h] dobarchi isin<br />

comhbreic.<br />

1 See EC. XXVI, p. 22, § 71. - a chis MS. ^ See<br />

RC. XII, p. 62, § 25. " lachta MS. = loigthech LB. « avo<br />

MS. ' clariud MS. clairin LB. « fogla MS.


Sanaa Cormaic 27<br />

312. Cai'si ab eo quod est casens, ut Virgilius dicit:<br />

Pinguis [et] ingratse premeretnr casens urbi, ^<br />

.i. gruth ind sin.<br />

313. Cairt .i. do memrum is nomen .i. a carta. Carta<br />

enim in qua nondum scribtor quisqne scripsit, iss e [ainm]<br />

do memrum.<br />

314. Crumduma .i. otrac[h], unde dicitur cin c[h]on<br />

crumduma .i. cin c[h]on otraic[h].<br />

315. Ceal .1, nem,<br />

316. Ceal .1. bas.<br />

317. Cil .i. each de>-(?) n-indomain.<br />

318. Cil .i. claon, unde lethchiP .i. lethchlaen. 3<br />

319. Cicht .i. gebiach.<br />

320. Cnlmaire .i. cairptheoir.*<br />

321. Ciiisnit .i. cos-nait .i. cos na dala forsa n-airise-<br />

t[h]air in ualaigi [p. 262, col. 1\ Is cuige 7 is uaidhe<br />

. doagair, 7 is fuiri arsisedar. Is de ni bi utmall ind ái.<br />

322. Colamna ais .i. aimsera ais .i. naoidendacht 7<br />

macdacht, giUacht 7 oglachass, sendatu 7 diblideta.<br />

vl,4,Yf«|U


*<br />

*<br />

Irr^-'^<br />

28 Sanas Cormaic<br />

f -'.,.. J J ^.,J^-<br />

loimm sin siias 7, royliuntei* a torandbiiicht 7 a breisimnecli<br />

7 a esgal.iter nellaib fo c[h]osmuiless ngaluigedar coire<br />

mbls for téin. 1 . .<br />

Brecan áidiu cendaige


Sanas Cormaic<br />

326. Cotnd .i. cech secda, ab eo quod est cotis .i. lie<br />

.i. airnem frisa melaiter erna.<br />

327. Cuisil .1. combrecc in sin 7 is latin rotruailned i<br />

suidin, quasi consil ab eo quod est consilium. Inde dicitur<br />

'is as do chuisil doronad'.<br />

328. Cuaille .i. de an cual, no caoile quam alia.<br />

329. Cumtuch .i. cum thoga bis .i. co lend.<br />

330. Comos .i. compos .i. potens e, no commas leis for<br />

each, no commesrugud coda doib.<br />

331. Cuirrec[h] immorro do rad fri seiscend .i. corra<br />

recait ind.<br />

332. Cuirrech a cursu .i. reid be.<br />

333. Cuing .i. on c[h]ongbail dobir for na damhaib.<br />

334. Cadan .i. cae a dun no a inad .i. adbai, quia<br />

non apud nos semper manet. No caid a faind .i. a cluim.<br />

335. Cendais .i. fosaid on c[h]ind e.<br />

336. Corrthair .i. cuirther fri hedach 1, no coraigt[h]er,<br />

no CO hor .i. co himel as dir a breith 7 cor-dir innsin a<br />

taithmoacb.<br />

ann.<br />

337. Carr .i. earn donither fair, 7 dichned derid fuil<br />

338. Cuithe .i. cua 7 te, ut dicitur cuad coi-fid .i. fid<br />

cua CO cae fas and.<br />

339. [col 3] Caill a caille i.e. semita ferarum.i<br />

340. Cruach .i. coir a uach .i. a uac[h]tar, 7 is ed cid<br />

a ichtar. No coir fuaigt[h]er 1. No carac ar a tabair do<br />

carraib cuiccthe.<br />

341. Colcaid .i. cail-caid .i. coimed cadusa I, ar is la<br />

huaislib bis.<br />

^ terrarum MS.<br />

29


30 Sanas Cormaic<br />

342. Cluim .i. caol-seim .1. ceile in sroin ima mbi.<br />

343. Caolan .i. aon is caile isin c[b]nrp e.<br />

344. Cual .i. oaa cuaillib bis inie asberur. Uel quasi<br />

glial .i. on gualuind, ar is fuirre bis a troma. Uel quasi<br />

caol a calon latine. ^<br />

345. Contracht .i. a contractu 2 .i. com-droch .i. malum<br />

,i. comolc.<br />

346. Cogad .i. com-cat[li].<br />

347. CuUach .i. colach .i. ar met a cliuil .i, bi la<br />

mathaiV 7 la siair.<br />

348. Cnu .i. cainiu .i. millsi oldati na toraid aile.<br />

349. Col a nomine caligo.<br />

350. Crinda a nomine graeco a crimenono [yQirofuvqj]<br />

,i. iudice.<br />

351. Clu a nomine Clio .i. e. fama. ^<br />

352. Cleirech a clericus .i. e. electus.<br />

353. Cuad a ciias i. e. uac[u]us.<br />

354. Calpda .i. cal-poda [xaXov jróóa] i. e. bonus pes<br />

uel pedess.<br />

355. Condud quasi cannud a uerbo candeo .i. caleo.<br />

356. Clas graece claisin [xXáoic] .i. diuisio.<br />

357. Cac a nomine cacon [xaxor] .i. malum uel dolum<br />

358. Comad a uerbo comedo.<br />

359. Clar a nomine clarna i. e. mensa.<br />

360. Currech^ a curribus .i. fich carpait.<br />

361. Caire ainsic .i. an-aisic .i. iarsinni aisices a dliged<br />

do gacli 86. No an-scuitlie .i. neamscuithe .i. gan toichned<br />

dogres.<br />

1 leg. graece (xaXóv, xúXov'í) ^ contractio MS. * famma<br />

MS. " currich MS.


Sanas Cormaic<br />

362. Coach .i. ruathur, nt est coach Diarmada i 7 rl.<br />

363. Coimgne .i. coimegna .i. eagna^ na n-eolach .i.<br />

fis cech rlgh rogabh i^ comaimsiv fria araile.<br />

364. Cai .i. conair.<br />

365. Cai .i. tech, unde dicitur cerdcha .i. tech cerda.<br />

366. Crescai .i. tech cumang.<br />

367. Culmaire .i. saor denma carpait.<br />

368. Cobt[h]ach .i. fer dliges flacha.<br />

369. Cro .i. has, ut dixit Corbmac:<br />

nirbo flaith [jj. 263^ col. 1] im ^ c[h]ri com c[h]ro.<br />

370. Caincell a cancella .1. cllath.<br />

371. Crandc[b]aingel .i. crann-c[h]liath andsin .i. cliath<br />

isin c[h]rann eter laocha 7 cleirc[h]u fo chosmailes rombui<br />

flal Tempnill, ar is c]iat[h] a ainm cona fochra claraid,<br />

ut dicitur cr5-c[h]liat[h].<br />

cacht.<br />

372. Cendaite .i. cend-laii[h]e .i. laithe cinaid in duine.<br />

373. Celt .i, uestis .i. edach. Dec[h]elt .i. brat 7 leine.<br />

374. Cuif .i. tulc[h]uba.<br />

375. Cam .i. comland.<br />

376. Caimpar .i. comlainntec[h].<br />

377. Cochme .i. ballan.<br />

378. Cochmine .i. ballain becca.<br />

379. Caubar .i. cH-bearr .i. err lach.<br />

380. Carr .i. gai; dlceltair .i. crand gai ceu Tarn fair.<br />

381. Cerb .i. argad.<br />

382. Cnach-naidm i. tiiag-diinad.<br />

383. Cuinsi .i. drech, ut dicitur i^ cid cnedach a cuinsi<br />

' do Bri (de Breg) baraind add. H- ^ geana MS. ^ a<br />

MS. " urn MS. => ut dixit Cearndadon R^<br />

31


32 Sanas Corinaic<br />

384. Cera .i. in Dagdie.<br />

385. Coibchi .i. cendach, ut dicitur Tulach na coibche<br />

i 1 n-Aonach Tailten.<br />

386. Cruith .i. cailg no glic no crodse, ut est:<br />

A Mail duin,<br />

ia adberaind^ frit a riiin,<br />

frim odrubairt^ cailg co cruith,<br />

rodamair dula for buith.^<br />

387. Cuindfiuch .i. fas .i. 'cuinnfiuch nl co cétchura'.<br />

388. Cuig .i. comuirle, ut alius dixit.<br />

389. Caillech quasi cail-nech, no caol a luacli .i.<br />

screpul; no caillech .i. call comet, 7 de c[h]aillig cométa<br />

tige as nomen.<br />

390. Cathloc áidiu ab eo quod est uniuersalis .i. catolica<br />

(.i. coitc[h]enn).<br />

391. Caisil .i. cls-ail .i. ail chlsa .i. cis dobertha o^<br />

feraib Erenn cossia luc sin.<br />

392. Creitir .i. si thai no ardig no tulchuba, ut est:<br />

dodáile[d] fim a crethir.<br />

393. Cánóin, ar is cain iun udcain.<br />

394. Cacaid .i. comadas, ut dixit ^ Ciaran:''<br />

Buain guirt riasiu dob abaidh,<br />

cair in cagaid, a ri rind?<br />

is [e] in longad riana trat[h]<br />

in blat[h] do choll bi finn.<br />

395. Cuiret[h]ar .i. cuire-athar .i. at[h]air [col 2] cuire.<br />

1 a MS. 2 a, n-atberim H^ » imatrubhairt R^ " buid/i<br />

MS. do loburbnitli m ^<br />

LL. 374 b 30.<br />

00 MS. « dr MS. ' See


k<br />

Sauas Cormaic<br />

396. Crmmt[h]er .i. cro-imbi-ter .i. cro og a mainib 7<br />

cro ima imrad 7 cro ima biét[h]ir 7 ima gnim.<br />

397. Cermnas .i. breg 7 togais, quasi Cermain-fis .i. fis<br />

7 dan Cermaia lais, unde dicitur isin Gaire Echac/i:<br />

Mo thri findne fomgellsad. im ailt nEochacJi ailc[h]edail<br />

gaire. dia loifind form sging scaoilter pain la pugin puucern<br />

la siail cen nac[h] cermnas la da muic midlsen goss geisen<br />

cen OS mesed conach ina bin baa, et reliqua.<br />

398. Cerball .i. cirre bel. Cerball á\diu, cer .i. cuir,<br />

bell ondi is bellum .i. cath. Cerball 1 .i. cur cat[h]ach,<br />

unde poeta dixit: 2<br />

Sithbe Cerbaill 1 for a chuairt,<br />

nibtar dermailP a dl doit,<br />

focer Cormac, mor in bet,<br />

nai fic[h]it cet co ba coic.<br />

399. Coire .i. coi uire .i. m each n-om .i. gach n-indlighed.<br />

400. Conlé .i. coblige.^<br />

401. Ceticul .i. cet 5 cognam, ticul .i. taos om.<br />

402. Cermna .i. cu ciar bis isin muine.<br />

D.<br />

403. D]omnall .i. doman-nuall .i. nuall domuin imbe<br />

no iiaill (domain) uimbe.<br />

404. Diarmaid .i. di-airmit .i. ni fil airmit .i. geis fair.<br />

405. Duithcernd .i. di-suithcernd .i. ni suithcernd (.i. ni<br />

tiodhlaicthe).<br />

406. Dis ab eo quod est dispectus .i. deroil.<br />

407. Deinmne .i. dl-ainmne .i. di- fo diultad.<br />

1 cerball MS. * ^f MS. » derbmaill MS. * Quoted<br />

^' 51. céit LB.<br />

<strong>from</strong> Imram Brain<br />

3<br />

33


34 Sanas Cormaic<br />

408. Discre(i)t .i. discietus locus .i. log disci'e(i)tecli.<br />

409. Dotced .i. di-toiced.<br />

410. Diumusach .i. di-ammusacL .i. ni tabair ammus<br />

for ni acht a tholchaire a oenur.<br />

411. Diutbach .i. nomen doloris genetliur do imc[hjomailt<br />

na da sliasda oc imthecht.<br />

412. Dairmitiii .i. di-armitiii .i. nemairmitiu.<br />

413. Dal [col 3]<br />

7 DaU Riata.<br />

.i. rand. Inde dicitur Dal nAraid[e]<br />

414. DabacL .i. de-uach .i. da auo fiiirn, ar ni bitis<br />

oi for na hcnaib ar tiis.<br />

415. Doman .i. de-muin, .i. atcotar nem 7 talam trit.<br />

416. Dommun .i. de-omban .i. omban eca 7 iffria. No<br />

dimain for iirc[h]ra. No doman .i. deman ar sant.<br />

417. Dire .i. di-errethe do nimt[b]ib ar an-uaisligit(a)id.<br />

No di-galre.<br />

418. Digal .i. nemgal .i. anaid gal caicb dia ndéníar<br />

digaba(i)l aprainde. Di- cecblacein is diultad, alaill is<br />

aidbliugud. Ailiter: dia-gal .i. caine lasindara fairind 7<br />

gal ond fairind aile.<br />

419. Die .i. laitbe, unde dicitur olc die .i. olc laithe.<br />

Die didiu'^ onni is dies, 3 ar is deibb no ainmnighdis<br />

geinti a llaitbe, ut est dies lonis, dies Ueiniris. Die áano<br />

A. caoine, ut Colman mac xii Cluasaigb dixit:<br />

Ni máith cridbe ce * cbie,<br />

mairbl[h]eim & coicb be a die,<br />

inna[d]roimdatar iar Cliu<br />

da beo iar ^ Cummeniu.<br />

1 7 dal repeated in MS. - die MS. " dieis MS.<br />

LB. ' mairbthim H inarbteind LB. ^ iar iar MS.


Sanas Cormaic 35<br />

420. Deit[h]bir .i. dl-aith-bir .i. di-darsin ath for cath,<br />

bir for breithir .i. nisbia cath brlathar uime.<br />

421. Dmnim .i. di- snim .i. ni bi snim imbi.<br />

422. Dasacht .i. di-socht .i. ni bi ina socht itir, acht<br />

luc do luce iter utmaille 7 labhrai.<br />

423. Dos nomen giaidh filed .i. ar a chosmailius fri<br />

dos .i. is dos didiu isia bliadain tauaisi in fochlac .1. it<br />

ceitheora duillne fair, cethrar da^o dam in dois for tuaith.<br />

424. Dobur dede fordingair. Dobur cetamus usee,<br />

unde dicitur dobarc[h]ú .i. cii msci. Dobar dana each ndorehe<br />

X ceeh inglan .i. do- fo diultad 7 pitr onni is purus .i.<br />

glan. Dobur áidiu A. di-phur .i. ingle.<br />

425. Diburtud .i. díbrú aited .i. dered n-erea indsin .i.<br />

altrannas .1. arna rob ole menma neich iarom.<br />

426. Dedol .i. da dual .i. diial do laithi 7 diial do<br />

aithchi, conid soillsi cumuscthse a dorchib.<br />

427. Droch .i. gach n-olc, unde dicitur drochfer 7 rl.<br />

428. Drac áono A. a dracone, quasi dracc .i. tene no<br />

ferg [p. 264, col. 1].<br />

429. Drend .i, debaidh, unde dicitur drendach .i.<br />

debthach.<br />

430. Deil .i. sine bo, unde dicitur isna Brethaib Neimeth:<br />

CO mba de dilachtie del. Ailiter dalta da deil .i. mac da bo.<br />

431. Deligud .i. siniugud .i. etarscarad .i, deiliugud<br />

ind réta fria araill amai7 rondeiligthe sinethse dianat an-<br />

manna 1 dela.<br />

432. Dithreb .i. beith cen treib n-ann, no cen trebadh,<br />

433. Dlsiurt i. e. disertus locus .i. loco fássaig .1, roboth<br />

and riam cia roderacht nunc.<br />

' dianad anmann LB.<br />

3*


36 Sanas Cormaic<br />

434. Droichet .i. doioichet ónd ursse i co [ajraill ind usci<br />

no na feithi.2 Droichet .i. droch-set .i. droch cech ndiviuch.<br />

Drocliet .i. set diriuch .i. ni thalla nemdirgi d arnab LB. * gedra MS.<br />

^ ut dicitur i luBretbaib Nemed LB. ' airdercem LB.


Sanas Cormaic<br />

cumachta, ande dixit Neide mac Adnse: Cechtsam dercca<br />

aithscenmaim ailcne .i. cnmachtaigsium. Ailcne .i. scellec<br />

becc romebhaid don ailig condabi friaa siiil-sinm, condi[d]<br />

coech. Imrubairt a chiimachta foir. Non nt imperiti dicnnt<br />

cechtsom .i. csechsam 7 rl.<br />

447. [Deach .i.] De-fnacli .i. de-focul. Fuach .i. focul.<br />

Comrac áídiu díailt fri díalt. Is é déach is laigem, ar ci<br />

asberthar deach din dialt n! hairisa on, acht is aire ismberar<br />

deach de, fobithin is foiha ndeich. 7 is ass forberat co<br />

forcend mbrechta i mbiat ocht ndiailt, amail asberar lasin<br />

laitneoir: Unns non est nnmerus, sed ab eo cresciint niimeri<br />

.i. ni nnmir a haon, acht is iiadh fesait na numrecha.<br />

Ocht ndeich tra atiimet filidh na Góidilce, 7<br />

37<br />

is cos-<br />

in ndialt son .i. arinni nat fil alt and 7 nad ronnaiter. ^<br />

Recomavc in deach tanaisi .i. re-chomriigad fri availl no<br />

re do c[h]omrug frie n-aill .i. dialt fri dialt, nt est Corbmac.<br />

larcomarc .i. ainm in tress deich .i. iar-comrncud'^ larsin<br />

comruc toisech, nt Corbmacan. Files .i. ainm an cethrama[d]<br />

deich .i. arindl filles .i. ce doberthar a cethair immon crand<br />

anuas, no im nach ret aile, is dUiud filles imme a cethardata<br />

.i. a dou ille 7 a do innnnn. Ni bi cloen in t-ere sin,<br />

7 ni bi dialt forcraid in nechtoi* de sech aroile, nt est<br />

Mnrchertachán. Ni samlaid don deach fail lar ndiaid 3 .i.<br />

cloenré. Is airi áulia asberar cloinre, fobith is cloen ma<br />

doberthar um ni, uair it troma a tri oldati a don, ar it<br />

choic dialta fnilet a cloinre, amail rongab fianamailechar.<br />

Luibenchossach .i. luibne na mér na laime, 7 cos eissib<br />

suas ind rig 7 in doe gusin n-alt na giiailne arsisidar, ar<br />

* rornaitej- MS. roinnter LB. * comruciigM(Z MS. ' inarn-<br />

diaig MS.


38 Sanas Cormaic<br />

is fri sodain samailter ia deach sin i curp duine. Se haisle<br />

áldiu fil otha ind meoir co halt na gualand. Se dialta<br />

á'\cliu filet a luibenchosac/i, ut est [col. 3] fianamailecharad.<br />

Ciaidemnus ia sechtmad deach .i. claidem manus .i. na<br />

laime .i. cloidem son otha ind na laime .i. in meoir, corrici<br />

ind alt fil iter in imda 7 in maotháa. Secht n-aisli ditítm<br />

innsin. Seacht ndealt áano fil i ciaidemnus, 1 nt est fiana-<br />

maí7echaradard. Bricht arindi bright[h]ar; ocht silla&a ann,<br />

ar is de gnit[h]er2 nath. Is e deach is airegdamh dib indi<br />

n-ellagar nath; ar ni hellaing nad ellaing nath. Ocht<br />

n-aisli áidiu fil inn in meoir co n-athgabail maothain na<br />

himdfe. Ocht ndialt dano fil i mbricht, nt est fianamailecha-<br />

rad ardse.<br />

448. Delidin .i. deilingnd ind .i. o deud, nt est ref<br />

.i. delidin inni is fer.<br />

449. Deme .i. gach neutur lasin laitneoir is deime<br />

lasin filid ngaidelach.<br />

450. Doi-duine .i. degduine, ut Nede mac Adne dixit:<br />

Indsa glam de doiduine, sed melius de^ dseduine. Da<br />

á\dki gach maith isin chombreic, ut dicitiir grnc da .i.<br />

dagben.<br />

451. Druchta dea .i. ith 7 blicht, ut Scoti dicunt<br />

arilcMa dea Droma Ceta.<br />

452. Dergnat .i. derga iat. No derg'* a ned no a ded.<br />

453. Dercain .i. dair-chnú .i. cuú na darach i.<br />

454. Derb loma .i. de urbaigh donit[h]er i. No di-<br />

Herb .i. ni serb a mmbi iuti.<br />

455. Discir .i. dis a coir .i. bee.<br />

1 claidemmaisz MS. * de dognither LB. ^ da MS. de<br />

LB. * derga MS,


Sauas Cormaic<br />

456. Dul .i. cainte .i. dofulaclita é ar a doilge.<br />

457. Dnlebad .i. dola-fid. Uel quasi de-lebad .i. de<br />

leuitate .i. ar etroma.<br />

458. Duairc .i. do-aircsina .i. ni hail la nech cid a<br />

descin. No di-serc é.<br />

459. Doss .i. file, quasi duass .i. tiascra .i. tiude argaid.<br />

460. Dall a talpa. No di-sell .i. cen tsiiile, quia est<br />

sell .i. sail.<br />

461. Dal a dalin obraice, sithula .i. [sithal. ar is]*<br />

sithlad in lenda dognlther ag a dail.<br />

462. Dam a uerbo domo .i. tai[r]benm.2 No ardam<br />

fria gabail.<br />

463. Docho [óoxéco] interpretatur puto, nnde doig dicitur.<br />

464. DercLained .i. dlcredim 3 .i. im fagbail fochraicce.<br />

465. [p. 265, col. 1] Debaid .i. dede baothi aci, no<br />

dede buith oci. ^<br />

466. Dess quasi dex a dextera.<br />

467. Dor a graeco dero cado, quia cadnnt lacrimje.<br />

468. Descaid .i. caid iat 7 suabais, quia fid des gach<br />

snabais. Descaid .i. daoscairigidh ^ na daine ebait é.<br />

469. Duile .i. duilio [óovXevco] A. sernio. [dnile áidiu]<br />

.i. fogantaide.<br />

470. Dalb .i. breg, a dole .i. on c[h]ei]g.<br />

471. Descnd immorro cind .i. des don c[h]ud .i. don<br />

chind latside, quia fit cud .i. cend, ut dicitur falcud.<br />

472. Driith .i. oinmit, quasi dl-raith, cen fiach fair ina<br />

chintaib.<br />

1 sic H^ 2 tabenm iZ* ^ qq amarus add. H^ * deabaid<br />

quasi débaeth .i. de[dje is bfeth aicce 11^ ^ daoscairnaigidh<br />

MS. daescairigid H'<br />

39


40 Sanas Cormaic<br />

473. Driith .i. merdreach .i. dir-aod iside .i. a losgad<br />

bad dir, quia fit aodh .i. tine.<br />

474. Droigen .i. trog-aon .i. aon is trogmaire do<br />

c[h]randuib ar imad a delg.<br />

475. Dris .i. der-uis .i. deroil 7 uis. Inde dicitur<br />

dreaan ' .1. der 7 en .i. en bee deroil, no drui-en .i. en doni<br />

faitsine.<br />

476. Derna .i. eodem modo. No dír-ní .i. ni dlriuch<br />

no reidh, ut dicitur 'ni leidi derna'.<br />

477. Dilmuin .i. dele-mnin .i. deligtif? cin ni for a<br />

muin. No di lanamain .i. cin mnái aige.<br />

478. Delg .i. del-seacc, no de-leg ex quo ligat^ duas<br />

partes togae.<br />

479. Dubad zibos graece ^ .i. niger.<br />

480. Dili .i. diluvium * i. e. puratum .i. scris no glanad<br />

an talman.<br />

481. Diai .i. dorua ai .i. airc[h]etal, ar is tria dan<br />

dogni sium a brechta.<br />

482. Ditho graece pauper latine, unde dithachtac/i dicitur.<br />

483. Dag .i. maith, droch .i. olc, unde dicitur 'droch<br />

do drochaib, dag do dagaib'.<br />

484. Droch ú'mo A. roth carpuit.<br />

485. Dic[h]mairc ,i. cin athc[h]omarc.<br />

486. Dibadh .i. adbnl-bas.<br />

487. Dedel .i. laogh bo.<br />

488. Duillén .i. gai, ut dixit Fer Muman:<br />

Is dana drech Doiraine<br />

iter ocu erigthi,<br />

' dreean H"^ ^ quod legid MS. ^ greco MS. * dilu-<br />

viam MS.


Sanas Cormaic<br />

is a sithbrug suidigthi<br />

leigthi duillén deilighthe.<br />

489. [col 2^ Dallbach .i. dall-fuach.<br />

490. Der .i. adbal, ut est dermar .i. adbalmor.<br />

491. Daif .i. deogh.<br />

492. Der i. ingen.<br />

493. Doe .i. diiine.<br />

494. Dorblns .i. dobar-lux .i. etarscarad lai 7 aidhchi.<br />

495. Dlug .i. acobor.<br />

496. Dobrac/i .i. fliuchrt/f?e, nt est 1 Fer Muman a nduain<br />

an merligh:<br />

Ulcha dobrac/i i^ ndomnach,<br />

i^ luan, i2 mairt mac me/rnech, 3<br />

fo bratach senrech'* sroiglech<br />

srSamach maignech mil meirlec7


42 Sanas Cormaic<br />

impe imaciiairt cona deilg. Sia iarom rosiacht a dealg<br />

uaithe sair a belaib oldas dar a hais siar. Is aire is cloen<br />

ind less.<br />

No Em- ab ema [aifia] i. e. sanguine, quia ema sanguis<br />

est; 1 -uin i. e. unus, quia sanguis unius hominis [efifusus est]<br />

in tempore conditionis eius.<br />

.i.<br />

503. Emon .i. é- áano fo diultad. Emon iarom é-áen<br />

m oen acht is da lelab geiniter and, ocus rosuidigset<br />

iarom ind filid muin ar medon and do imgabail mearaigthe,^<br />

ar rob aille leo emoen no emon oldas eoen.<br />

Aliter, emon .i. é 7 mon. A mmon áidm is dindi is<br />

monus [fíóvog] isin gieic; a mouos is nnus isin latin<br />

[col. 3]. Emon dono non unus sed duo .i. ni hOen-nl,<br />

acht da ni.<br />

504. Ecmacht .i. ecumachta .i. é- fo diultad .i. ni fnil<br />

cumachta.<br />

505. Eligud .i. e-Iugnd, cona bi luga de.<br />

506. Esevt .i. ess- fo diultadh and 7 fert; es-fert di(/m<br />

ni coir fert lais.<br />

507. Erball áidiu lar-ball .i. ball dedenach ind anmanda.<br />

508. Elgon .i. eol-guin, is eol do cia gontae.<br />

509. Edenn quasi eder, ab eo quod est edera .i. edind.<br />

510. Elg .i. Ere no ordricc.<br />

511. Esen .i. es 7 en. Es- áidiii fo diultad, essen<br />

áidiu ni henchadacht no ni hen clumda. Cedacht no<br />

cuitechta .i. ni rotecrustair cluim acht Inmair.<br />

512. Emde (no eimdse) .i. findta no deicci.<br />

• sanguiness MS. ^ mea?iaigthe corrected into mearaigthe<br />

MS. meraigthe LB.


Sanas Cormaic<br />

513. Edel .i. irnaigthi no deprecoit, ut Cumini<br />

Fota dixit:<br />

Mo t[h]ri Brain<br />

do Dia doberat edil,i<br />

Bran trl maige, Brau Laigen,<br />

Bran Find for acce Feimin.<br />

514. Esem .i. ess .i. dam 7 saim corait. Is corait<br />

iarom in t-essem oc tuidmiu na cuingiu dona damaib.<br />

515. Esricht .i. ni taircella recht.<br />

516. Etarche i. e. ge [//]] graece,'^ terra interpretatur.<br />

Etarche áidht .i. etartalamh .i. talamh is isliu etcr da<br />

talmain ardae .i. eter da imaire.<br />

517. Esbse .i. es-beo .i. ni fail beo n-and. No ni ba<br />

ni etir, quasi es-baa. No esba .i. es a baa .i. roheplarZ a<br />

maitb.<br />

518. Edam .i. airbirt bith .i, edo. Edom á\diu dind<br />

airbirt bith 7 din menbugnd menbaigthe each tnara chathes<br />

duine. Ni egam ut imperiti dicnnt.<br />

519. Escconn [.i.] es-cand .i. esc uisce 7 cand nomen<br />

ind lestair. Escand áidiu lestar bis ag dail uisci 7 a coss<br />

tria medon.<br />

520. Erge .i. comgabail, a uerbo erigo.<br />

521. Escetb .i. nepscith.<br />

522. Essad .i. eisid .i. is ed is sitb and in tslaine<br />

tsuthain.<br />

523. Enbroth .i. en usee 7 broth arbor, brot [braud]<br />

autemS nortmanica est lingua.<br />

1 edel MS. * grecie MS. « at MS. As to this suspension<br />

of autem see W. M. Lindsay, Contractions in Early<br />

Latin Minuscule MSS. (Oxford, 1908) p. 8.<br />

43


44 Sanas Cormaic<br />

524. [p. 205, col. i\ Englas .i. usee glas.<br />

525. Enbruitlie .i. usee brnithe (i. feola).<br />

526. Eogen .i. en g>Tiece Auliu bonus uel bona uel<br />

bonum,! gen {vamorro dindi as genesis. Genesis autem<br />

generatio. Eugen á\úiu bona generatio.^<br />

527. Eoganacht .i. Eogen-ieht .i. icht cenel .i. cenel<br />

rochin o Eogan.<br />

528. Ethor .i. e(a)t-or .i. ethaid 5 ur co hor na haba.<br />

529. Etarport quasi etar-bert .i. etir da beirt. Etarbort<br />

nomen [do]3 seon lasna druide.<br />

530. Enbarr .i. en usee. Enbarr aAdiii lian bis forsin<br />

usque. Inde dicitnr 'gilithir enbarr'. Enbarr dir/m iian<br />

tuinde,<br />

531. Eneelann, arindi clantar i u-inc[h]aib duine do<br />

neoch bess dileas do teodil 7 marbdile nad eosna ala lam<br />

frig. Lanlog einig caigh* fo miad, is ed atroillither and.<br />

532. Enechruice .i. enech-rú-cían .i. cian inchaib<br />

adchither a ni .i. a imdergad, •Amail rongab: mac do mathar,<br />

mac do sethar, cele faesma, cele taistil. Ni nad bitái dilis,^<br />

seehtmad loge enig caich larna miadb, is ed bis de.<br />

533. Enechgris a n-indaib ind foghla. Is cubaidh iarom<br />

ind innalaill .i. infl erco i n-ind foghla, amail rongab: set<br />

nach aile gadar as do thir nat gaibe fort c[h]omairge na<br />

snadad.<br />

534. Ere .1. nemh.<br />

535. Evcne .i. bai uadh .i. bae doberar il-logh uadh.<br />

536. Ebron .i. iarnd, nt est isna Brctbaib Nemed: ebron<br />

ima muinither meirg .i. ima timc[b]ella meirg 7 imma n-ith.<br />

' bonam MS. ' gencrasio MS. •'<br />

oi na bita diles LB.<br />

sic LB. ^ — cáich


Sanas Cormaic<br />

537. Etan ingen Dlancecht, banlethcerd, de cuius<br />

nomine dicitur etan .i. airc[h]etal.<br />

538. Eces .i. ecmacht-ces .i. ecmacht a ches d(o) airiuc<br />

i cetheora rannaib fis filidechta.<br />

539. [col. 37]. Epscop fina isna Muirbrethaib .i. escra<br />

tomais fina la ceandaighaib Gall 7 Franc.<br />

540. EUam .1. i ^ laimh 7 ni for dail.<br />

541. Eli ab oleo .i. on im.<br />

542. Egem .i. ab éga [aiya] .i. capra .i. béced doní.<br />

543. Ecna .i. eo-gno; éo [ti'] i. e .bonum, gno .i. gnosia<br />

lyrooig] scientise. Ecna á'idiu bona scientia. -<br />

544. Edan .i. é dind in chind.<br />

545. Esirt .i. nl coir fert do. No eas-ard .i. nl ard.<br />

546. Eochuir, eo- [tv] .i. rectum, -cnir a curuo .i,<br />

crom. Eochuir didiii .i. cromdirech.<br />

547. Ecin .i. cin eca. No ec cána .i. ec riagla hi.<br />

548. Elgain .i. ail lais a-guin. No eol do inni gonas.<br />

uair comraite eiside.<br />

mode.<br />

549. Erge a uerbo erigo .i. togbaim, 7 ergas eodem<br />

550. Ec .i. eclipsis .i. erchra.<br />

551. Egal .i. gin gal aige.<br />

552. Erb quia [hjerbis pascitur.<br />

553. Ermed .i. med tomais quia aridas res metitur.<br />

554. Etsruth .1. eter-sod .i. soud methonach ind lai.<br />

555. Eitheach quasi aithech .i. donlther a aithe for nech.<br />

556. Elit .i. ait ele togas di.<br />

557. Elud .i. eluo [eXvco] .i. desero .i. dergim.<br />

558. Edan irons, no e-tend no e-tinn.<br />

' a MS. - sciencia MS.<br />

45


46 Sanaa Cormaic<br />

meror.<br />

559. Étach .i. é toga, quia teigit.<br />

560. Esbaith dicitur a nomine ebraico essabaith .i.<br />

561. Elada .i. eccloga .i. gobav-c[h]omrád; ego [aiya]<br />

graece, caper latine, logo[s] graece, sermo latine, ar a<br />

doirclii 7 ar a dot[h]uigsi, is umi aderar gobarc[h]oiiirad rie.<br />

562. Esnad .i. ni nath acM is duchand, ar ba hesnad<br />

ainm in chiuil dignitis na fianse um an bfnlacht flansie.<br />

563. Errach .i. urngbad ondi is uer, quia dicitur<br />

uernatur .i. uraigbid.<br />

564. Esbicul .i. ol bic as.<br />

565. Escra .i. core mbls ag dail usci.<br />

566. Esc .i. usee.<br />

567. Ende .i. fomnse no bidb do menmse.<br />

568. Escand áidiu lestar bis ag dal usge. Is escand<br />

la Bretbnai, unde candse nominatur.<br />

569. Escrse .i. ab ses 7 serea [col 3] .i. uma-dailem,<br />

uel uude dailem.i<br />

570. Ee2 ab3 esoce .i. piscis.<br />

571. Edoa quasi idon .i. scyendumm, ut dicitur imcbaisin<br />

in edon. Idon nomen scyens. No edon unde andum con-<br />

trarium uidens.<br />

trichait.<br />

572. Esca .i. aos-ca, ar atat aosa ili and aon co<br />

573. Es .i. ecc; unde eslene 7 clog estechtíB.<br />

574. Emon ab ema [aifia] 7 uno. Emon áidiu unius<br />

sanguinis. Uel emon graece nostris interpretatur non unus.<br />

Uel emon ema graece iuga manum, ar is dis doib i * cuingg.<br />

1 Of. O'Mulc. § 427. * Stokes read esse. » ap MS.<br />

MS.


Sanas Cormaic<br />

Emow airchidail, ar it cosmaili a ndi lethc[h]omarc, unde<br />

anemuin dicitur .i. ni hemuin acbt is cethairre(a)ch.<br />

F.<br />

575. F]laith .i. fo-laith. Laith .i. cuiim. Bith dawo<br />

laith .i. ass, ut est isiu tSenchus Mar: Laith finn for<br />

telraig i<br />

.i. ass na mbo for talmain.<br />

576. Fine .i. on finemuin, ab eo quod est uinea,^ ar<br />

is gnath ind ú consain lasin laitneoir is fern frisnind-<br />

le(astar) 3 lasin Gaoidel, ut est uir .i. fer, uita .i. fit, uirtus<br />

.i. firt, quamuis hoc non per singula currat.<br />

577. Fin ab eo quod est vinum.^<br />

578. Feirius .i. flar-ses .i. do feri in chraind.<br />

579. Fim .i. deog. .<br />

580. Fell .i. ech.<br />

581. Felc .i. bunc[h]ar n-airbed, inde dicitur: 'for-<br />

rollatar finnairbed felc fill'.<br />

582. Fleasc .i. fliuchud.<br />

583. FithaZ nomen iudicis. Fithal áano laogh bo.<br />

584. Ferb dawo treide fordiiigair, Ferb .i. bo cetamus^<br />

ut est isin tSenchus Mar: Teora ferbba flra (.i. finna).'* Ferb<br />

.i. bolg doc[h]uirethar in duine for a gruadaibb iar n-áir<br />

no iar ngiibreith: gel fir ferba nad forbrethar [p. 267, col. 1]<br />

fer iar n-inchaib. ^ Fearb áano briathar, ut est: rofes is<br />

fass feinechus i coinnilg ferb nDe.<br />

585. Fir .i. find, ut est Fachtna mac Sencha: Forto-<br />

midiur tri dirna do argat arrse ^ ar teorje ferbai firse fon<br />

oen n-erc n-ecuscc iter laithi Lugba li siilai sochar.<br />

1 iSee Anc. Laws I, p. 64, 4. * uinia MS. * frisnindle n^<br />

8 vinam MS. * See Anc. Laws I, p. 64, 1. ^ iarnwinchaib<br />

MS. H' ' airiu LB.<br />

47


48 Sanas Cormaic<br />

Ba bed áuUu ecosc na n-erc nluchnse Echdi Echbeoil<br />

a hAlpin dodoacht Cui[o]i for Ultaib .i. bae findie aúdergaí.<br />

Doticdis áidiu na bai sin Echdi Echbeil for ingeilt a hAird<br />

Echdai Eclibeil a bAlbai a crich Dal Riattoi co mbitis i<br />

Seimniu Ulad. Toroxal iarom Ciir[o]i ar Ultaib, 7 rl.<br />

586. Firend .i. id bis im c[h]olpa niad in cuius uicem<br />

crechtirid 1 id crechdba im c[h]olpa fer. Amail nobit indili<br />

comadais caich is di á'idiu dognítis na ferniu. Uerbi gratia,<br />

ferind oir im c[h]ois rig. Ferend [ditZm] ainm do chriss<br />

bis im duine, ut dicitur: tacmaic snechta /erna fer.<br />

587. Focbloc nomen graid filed. Ar a coamailhis fri<br />

cois fochlacain asberr .i. da duilliun fair in cedbliadhain.<br />

Dis dawo damh fochlacain for tuaith.<br />

588. Frecrse .i. fri gach re annsin.<br />

589. Fogal [.i. fo hoi .i. fo folach] .i. ni for aird<br />

dognither.<br />

590. Foilmen .i. nomen do aithli bruit, quasi fo-lumman.<br />

591. Fochnod .i. fo-chondud, lasamain dobeir^ for<br />

teinid. Is aimind iarom gelline in crinach sin.* Inde<br />

dicitur: 'gilit/i/r geltine giliu fochunad', noch is lasair son.<br />

Inde dictum est ' grian in gaim geltine '.<br />

592. Fedlimith^ .i. fedil-maith .i. suthain.<br />

593. Fescer quasi uesper i. e. uesperum.<br />

594. Feis aidc[h]i .i. de bind, ab eo quod est uesscor.<br />

595. FÍ8 a uisione.<br />

596. Fual quasi bual .i. uisce. Inde dicitur: 'dochnadar<br />

ar n-asa i fual .i. a mbual'.<br />

* crecthir id H^ - doberar LB. ' ainm do iarom gel-<br />

tine in chrinaig sin LB. * feldimith il/ib'.


Sanas Cormaic 49<br />

597. Fothrucad quasi othrucad, ar is [col. 2] d'othraib<br />

.i. d'oes lobair is mencem. Sed melius fo-truicit .i. intaa<br />

adnaim duine a chosa 7 a lama indlat innsin .i. inlot,<br />

lotum .i. diunagi n-ind. Fothrucad .i. fo-throicit; troichit<br />

.i. corp .i. in corp uile fou.<br />

598. Foi .i. Cnamchaill. Inde dixit Gruibne fili fri<br />

Core mac Luigdech: 'la fes fo Foi' .i. ba fesach Cnamchaille.<br />

Item Mug Roith per[h]ibet quod Roth Fail perueniet, dicens<br />

' CO ri Durlas finn lar Foi' .i. iar Cnamchaill.<br />

599. Felmac .i. mac uad; fel .i. ái; fele .i. ecess, unde<br />

dicitur filidecht .i. ecsi.<br />

600. Fili .i. fi a n-aoras 7 li a mmolas 7 brecht a<br />

fiiacras in file.<br />

601. Fogamhar .i. don mis dedenaig rohainmniged .i.<br />

quasi fogaimiur .i. fota mis ngaim.<br />

602. Fath .i fogluim, unde dicitur faitsine .i. faith.<br />

603. Femen i. Fe 7 Men .i. da ri damraithe Erend.<br />

Isin maigin [sjin^ robádar, is de isberar. CirbiB nomen in<br />

baile i3 mbitis ac cognam a cire.<br />

.1. Bin.<br />

604. Flechud .i. fliuch-suth .i. suth fliuch. Suth di(?/w<br />

605. Fair .i. turgbail na gréine i matain, ab eo quod<br />

est iubar .i. dellradh, unde * dixit Q>o\um Cille : Dia<br />

lim fri<br />

fuin, Dia lim fri fair .i. fri turcbail. Fri fuin .i. fri folrtc/< (?).<br />

606. Fe ab eo quod est uae. Ar is gnath fernd do<br />

frestol na .u. consaine la Goedelse. Aliter: forrugeine la<br />

Gaidelai flesc idaith domitte frissna collnai 7 frisna adnacula^<br />

i n-adnaictis, ocus nobith in fleiscc sin degress is[naib] relgib<br />

^ ch written over ag. - sic LB. » a MS. * undl MS.<br />

frisinadnadcula MS.


50 Sanas Cormaic<br />

ina ngeinti frisna adnaclai. Ocus ba Luath fri each a<br />

gabail inda laim, ocus gach ret ba adetchidhe la each dobentai<br />

frie. No dobertis trie ogham indti, unde in prouerbium<br />

[col 3] uenit 'fe fris', axaail is n-adetc[h]ide in flesc cni<br />

nomen fe, sic et alia ress cui comparatur. Huaire tra ba<br />

die edath nobith in flesc, ocus ba hadeitchide, is aire isbeir<br />

Morann isin Brlatharognm: serchaid fid edath i<br />

rolil in flesc cui nomen est fe, ut dicitur:<br />

Dirsan bith i^ mbethaid dam<br />

d'eis rig Gaoideal ocus Gall:<br />

Ere gan degollam de<br />

rotoimsed fe fri Fland.<br />

.i. ind aor<br />

607. Fithc[h]ill .i. fath-ciall .1. fath 7 ciall oec a<br />

imbirt. No feith 7 ciall. No fuath-cell .i. fiiath cille .i.<br />

is cethrachair cetumus ind fit[h]chill 7 it dirge a tithe,<br />

ecus find ocus dub fuirre, 7<br />

is [sjainmuinter cachlafechtus<br />

beus beress a tochell. Sic [et] eclesia^ per singula, per<br />

quatuor terra[e] partess .iiii. euangeli[i]s pasta (.i. is marsin<br />

an eclais ic sassad cethri rann sundradach in betha<br />

soscelaib). Is diriuch immessaib lasna tii * na screp[t]ra, .i.<br />

nigri (.i. dub) 7 albi (.i. gel) .i. boni et mali habitant in<br />

eclesia.3<br />

608. Fraig .i. fri haigh .i. fri hiiacht.<br />

609. Folassa .i. arindi folloing coiss in duine. Ailiter:<br />

fol quasi sol, id est ab eo quod est solus latine .i. fol<br />

cendfocrus .i. .f. pro .8., fol quasi sol .i. bondbach, no<br />

coma[d] bonnbrach ha coir and .i. eter bonn 7 briiach bis.<br />

1 See <strong>Anecdota</strong> <strong>from</strong> <strong>Irish</strong> MSS. vol. Ill, p. 43, 45. * a<br />

MS. * seclesiae MS. * a mbesaib 7 hi tithib LB. a mbesaib<br />

lasnaithi H^


Sanas Cormaic<br />

610. Fuidir .i. fo-thir .i. inti dobeir tir fo na deoraigi<br />

anechtair, is do is ainm fuidir.<br />

611. Fasach (no faisech) .i. fo-so-sech .i. dobir in<br />

brethem cosmailius don chaingin2 ima fniglither .i. caingen<br />

cosmail dialaile, 7 adfet iarom in [mjbrith ronucsat<br />

brethemnai gaotha fuirre. Sechid aidiu fo seinbrith forsin<br />

chaingin frecnairc. No fasach .i. fes-fiiach .i. foach focal<br />

.i. fis focal insin.<br />

innsin.<br />

612. Fern (i. each maith) .i. iarnbelrse no íarmbérla<br />

613. Flacail .i. fi .i. onni is figo saidim 7 cail ónní<br />

is cilia [yel?^sa] labia .i. isin bel bid saiti. No fecad na<br />

hoile iad.<br />

614. Fighe quia figitur .i. gontar í iccá dénam.<br />

615. [p. 268, col. 1] Folach .i. fal?is [(pvXaxr'j] graece,^<br />

costodia latine.<br />

616. Folt quasi fo-alt. Faudws graece^ cadens inter-<br />

pretatur. No fo-ailt .i. sis teid-sium sech each.<br />

617. Fidh quasi fidus est .i. innill he.<br />

618. Ferg quasi ferb a feruoire .i. on bruth.<br />

619. Fled quasi pie 7 ed .i. edo toimlim 7 pie a<br />

plenetudine. Fled áidíu A. lanlsasad eter dig 7 mir.<br />

620. Fot a foetu .i. on tsuth tic trid.<br />

621. Focal quasi uoca(bu)lum .i. guthán.<br />

622. Fer a uere .i. on errach.<br />

623. Fascud a faisce, on grinde.<br />

624. Fighell a uigilia .i. frithaire.<br />

625. Faighin a uaigina .i. on truaill.<br />

* fon deoraid JJi ^ chaingen MS. ^ greco MS. * faldas<br />

germanice, 0' Mule. 567.<br />

51


52 Sanas Cormaic<br />

626. Féle a uerbo uelo ^ .i. fialaigim.^<br />

627. Failid falet ebraice, saluus latiae.<br />

628. Faithc[h]e .i. féth-chái .i. conair larna fetliugliad<br />

.i. iarna reidhiughudh.<br />

629. Fuine .i. fó-inde he .i. maith.<br />

630. Fee quasi pec, quia pingit terram.<br />

631. Fiiat .i. fuath é la each. No foad na collse bis.<br />

632. Femen .i. foeman graece, quasi campus .i. magh.<br />

633. Faehell .i. fo eheill in gillse dia tabar bis a<br />

meit, no fon ngellad mbls a eomall.<br />

634. Fell a uerbo fello .i. brego nee fallo eodcw* modo (?).<br />

635. Faga .i. fl-ga .i. drochgai.<br />

636. Fi .i. ole interfigitur.^ Fi .i. olc, quasi ui .i,<br />

uiius^ .i. neim.<br />

637. Fochen du t[h]iachtain .i. is fled maith lind do<br />

t[h]iachtain, a oighe; fo i. bonum, cen a cena .i. fled.í»<br />

638. Fert .i. adnacul, a uirtute.<br />

639. Fir quasi uir, a uero latine.<br />

640. Fedan a foedere,^ on accomal.<br />

641. Flam .i. lorg.<br />

642. Fang .i. fiach.<br />

643. Fual quasi fuil ar a dath. Uel quasi bual<br />

.i, uisce.<br />

644. Fuil quasi fluib a fluuio, ar is cosmail silit immalle.<br />

Uel a fulmine^ .i. on tsaignen, ar it cosmaili^ im dath 7<br />

im deirgi datha.<br />

645. Fladnuise .i. flad-nass .i. Fiada ronas.<br />

1 uela MS. * fialaidim MS. ^ leg. interpretatur * uiriws<br />

MS. = Cf. cenos [^ívoq] .i. hospes; focen áidiu .i. fo-óige,<br />

0' Mule. 560. ' faedere MS. "> flixmine MS. » cosmailius<br />

MS.


Sanas Cormaic<br />

646. Fiadmuin .i. fiadmila bid i muinc.<br />

647. Firsi .i. nert [col 3], ut dicitur: feir fira firse.<br />

648. Ferg .i. laecli, iinde dicitur: comaid ferg foebar.<br />

649. Fell .1. ech, unde dicitur cap-fell.<br />

650. Fál .i. ri.<br />

651. Fim .i. deog.<br />

652. Fim .i. fin, unde dicitur: dodáile[d] fim i crethir.i<br />

653. Fethal .i. corn cumdaig argoid.<br />

654. Fochla2 an^tuascert.<br />

655. Faitsi an desscert.<br />

656. Fochla nomen do suidhe na flatha.<br />

657. Fiannachtach .i. fíangnímach .i. gnim flan lais.<br />

658. Forbasach .i. sudiges bes foruib no cacht.<br />

659. Fothath .i. fothiigud, unde dicitur: rofothath flaith<br />

for Raigni ruad.<br />

660. Ficht .i. feig.<br />

661. Foi i. flaith, unde dixit^ Cuchuimne<br />

Manibad airmitiu nie<br />

nip indemain fochlach foe,<br />

beith dam for crocann ngamnain<br />

i tig Garbhain bid gnoe.<br />

662. Fothond .i. muclaithe, iarsindl bis fo thuind amail<br />

in cerndubhan, ut dixit Fer Mumban:<br />

Rucht fothuind fithend foi,<br />

andord ela inmhain aui,<br />

osnad echtge, alaind liiad,<br />

lin muc muad, mend medras coi.<br />

1 See the same quotation above s. v. crethir. * Repeated in<br />

MS. ' áicituT MS.<br />

:<br />

53


Sanas Cormaic<br />

sech sin iarom dognlat na bai isind ath, is do is nome«<br />

gelestar, ocus dlega[i]r bothar do cech comaigl[h]iiich<br />

adochnm cid tir cen benla bess lais.<br />

675. Gabar tria ailm quasi caper rotruailled and. Gobar<br />

immonv tre ond, don eoch is uomen side, 7 is combrecc<br />

rotiuaillecZ ann .i. goor gach solus i 6uidi,i unde dicitur<br />

goar - don eoch gil 7 rl. Cid cia dath aile bess forsind<br />

euch, dia mbe bee do ghil and, is goor^ a nomen ar is<br />

asan dath is airegdse bess and nominatur. llotnill in fili<br />

gaidhelach .b. fris ar tucait mbindessa, ar rop aille leo<br />

gobar qnam goor, unde gobar nominatur. ^<br />

676. Gilldse .i. is fri gil is cosmail. Is e di(//i( a<br />

bes aide .i. tossugad.* Iss e dono bessad in gilla tosugtic?'*<br />

forcetail do l[h]engaid a fithidire, unde dicitur isna Brethaib<br />

Nemeth: doglen gil tengaid.<br />

677. Gem .i. a gemma, & ond lie logmair.<br />

678. Grad a gradu.<br />

679. Glang .i. guala, unde dicitur asclang .i. os<br />

gualuinn mbis.<br />

680. Gel i. e. gelu, on reod.<br />

681. Giabar .i. merdrech.<br />

682. Gol .1. der, unde golgaire.<br />

683. Gall i. e. corthe cloiche, ut est: nis coma(i)thaig<br />

comathar selba co cobrannaib gall.*"' Gall cetharda fordin-<br />

gair .i. gall cluichi cetimus, ut prediximus. Is aire asberar<br />

gall de suidiu, fobith is Gaill ceta-rosaithset no rosuidigset<br />

i nEre. Gaill .i. Frainc. Gaill dawo ainm do sainc[h]landaib<br />

* asuide MS. * gobur LB. ^ nomenantur MS. * do<br />

siigud LB. tosgudh H^ ' gemo MS. « uis cintaigh comaidche<br />

cometa selb suidiu coiccriche cobrandaib gall H^<br />

55


56 Sanas Cormaic<br />

no do s?erc[h]landaib Franc .i. tribus i Gallie, 7 is candore<br />

corporis rohainmnigcrZ doib. Gall [/«Aa] enim graeceJ<br />

lac latine dicitur, inde Galliae .i. indastai. Sic Aono gall<br />

is ainm do ela. Inde Fer Muman dixit:<br />

Cochall coss ngall, gaimin brain.<br />

Gall áono ainm do chailiuch dindi is gallus, 7<br />

galia capitis rohainmniged .i. a cathbarr a c[b]ind.<br />

is a<br />

684. Grazagum .i. athlugud buide la Patraic, quod<br />

Scoti corrupte dicimt .i. is ris 3 [jx 269, col. i] aderait<br />

Scotic[i] truailned. Sic autem'i debet dici .i. is mar so is<br />

coir sin do radh: grassaigim do Duiu .i. grasias Deo agimus<br />

.i. bermait buide n-altaighthi do Dia.<br />

685. Gaileúg .i. gae-laiig .i. cac ar enech .i. fri Cormac<br />

mac Taidhg maic Céin asrobrad. Dorigni side fleid do<br />

T[h]adg .i. do a atliair. Céd cecha cenela anmand oca<br />

inge bruic namma. Dochuaidh á'xdiu Cormac do broicenaigh.<br />

Robba mall lais anadh fria toghail, co taccart amach for<br />

fir a einicli a athar .i. Taidg. Dollotar sum in bruic;<br />

nosmarb ámio Cormac ccd dib, 7 dodusarfen oc in fleid<br />

7 rograin cride Taidg friu. Rofidir Tarom^ ind dorigenadh<br />

and. Rohainmniged a mac ab hoc nomine .i. Cormac<br />

Gaileng, unde Gaileng nuncupantur.^<br />

686. Ged nomen de sono ^ factum.<br />

687. Gamain .i. in mi gaim Tar samuin, unde dicitur<br />

gamnach .i. gam-sinech .i. arinni is mblicht i mmi gaim<br />

.i. i ngaimreth.<br />

688. Gorn .i. gai-orn .i. gai orcne .i. aithinde, unde<br />

dixit Grnibne oc failti fri Core: immicuirithar gurna gair.<br />

* tres MS. * greco MS- * Beloio col. 3 is written: Mess!<br />

Tornse qui scribsit. * at MS. with n underneath. ^ 7<br />

atbert LB. " nuncap(ar)antur MS. ' sona MS.


Sanas Cormaic<br />

689. Glu8 .i. suilsi, unde dicitur isna Brethaibh Nemedh:<br />

dofed 5c iarngliis i<br />

in sen co ndibelrusc.<br />

57<br />

.i. airegdu^ in t-oc co ndagrusc oldas<br />

690. Grith ainm gilla Atha/rne, cui Amorgine mac<br />

Ecetsalach goband ó Búais dixit: Luid gilla Athairne do<br />

chnÍDc[h]idh iasachto do t[h]igli Ecetsalach goband conaca ia<br />

lealab ocon tenidh, is náiba^ mo indas dorn 7 robtar lana<br />

immorro a secht mblladna seom. Bui larom oc creim<br />

(creimhe) 7 grotha et reliqua. Asbeart larom fri Greth<br />

[col. 2]: INnith Grith gruth (.i. fonaithe), grianmhaine,<br />

granmune, gais crema, cue (.i. cnii) huindi, ubla grethi,<br />

grith. Inn ith Greth gruth 7 rl.<br />

Adcuaid larom an gilla d'Athairne sin. Doluidh Athairne<br />

7 fidhbai 'na laim dia marbad. Tanic a athair in maic<br />

etarlam 7 imroichomairc don ingin: 'Cia tainic don tig?'<br />

Asbert ind ingen: 'Tainic gilla Athairne', 7 isbert in rogab,<br />

' Aill amai ', ar a athair, ' ticfa Athairne 7 muirfid ind mac.<br />

Folaid ' ol se, ' in mac 7 suididh a etach airm ita. Uognith<br />

amluid. Tainic Athairne 7 dobert buille don c[h]ip boi<br />

isin etach. P^ges in ingen iarom 7 luid-sium for teichedh.<br />

IS Í eraic iarom doradad ind .i. [in] mac do forcedal do<br />

Echedsalach goba[i]nd, conns, bá messa am dan oldaa<br />

Athairne. Is iarom bretha Amorgein chuici.<br />

691. Gart dede fordingair: gart .i. cend isin Duil<br />

Feda Mair; gart do>20 .i. fele as cend for cech ndail amra<br />

dogni duine.<br />

692. Gruiten .i. grot-sen, sech is sen is grot .i. goirt,<br />

ar is grot cech ngoirt, unde dicitur grott-mess.<br />

I See Anc. Laws IV, 3?6, 22. » airja MS. ^ marba MS.


58 Sanas Cormaic<br />

693. Gni'i .i. cuidbed, unde dicitur: ni recht nad i<br />

gno .i. ni dirccli nach cuidbidhe .i. ni dir do recLt<br />

armath^ maith. Ni gno anno A. ni maith do gavib. Gnoe<br />

immorro cech segda, ut est isin tSenchííS Mar: cno gnáe^<br />

.i. segda.<br />

694. Gromma .i. aer, unde dicitur grómfa^ .i. aorfa,<br />

et inde dicitur: griiaim each sluaigh min adetc[h]ide do<br />

deilb as aurusa do air 7 d'ecnuch. Griiaim-duine asberar de.<br />

escaine.<br />

695. Glam quasi clam, ab eo quod est clamor .i.<br />

696. Glaidemain .i. ma/c tire glaidaite .i. focerdait<br />

hilalla.<br />

^ 697. ^(jU(^emain .i. iiatha [col. 3] 7 morrignje.<br />

698.'^Gaire ".i. gair-seclse .i. gair-re .i. re gair, ut est<br />

isind air dorighne Nede mac Adnje maic Gntbáir do rig<br />

Connacht .i. do brál[h]air a athar fadeisin .i. do Caiier<br />

mac Guthair^ .i. arroet Caier Nede hi mac do, tóbith ni<br />

rotecht mac cena. Rolil menma mna Caier do Nede, dobert<br />

uball n-argait do Nede ar a chairdess. Ni forroet Nedm»-<br />

_co_j"othairngert si righe do dar a eisi 7 dul cuci iarom.<br />

'Cindus imoudricfa son'? ol Neidiu. ' Ni awsa', ol in ben.<br />

'Dena-sa aoir do, co raib, ainim fair. Ni bia iarom in fer<br />

/cpsind ainim i rrige'. 'Ni|«rasa dam-sa on anisin. Nicon<br />

tibre etech form in fer. Nicou fail iua s'ealba isin doman<br />

ni na tibre dam'. 'Rofetarsa' ol in ben 'ni na tibre duit<br />

.i. in scian tucad do a tirib Alban, ni tibre duit. Is geis<br />

do a brith Uad', 7<br />

rl. I<br />

ÚteJ(.h^^k^^<br />

1 nach LB. » minab LB ^ See Anc. Laws V, p. 220, 23.<br />

* A quotation <strong>from</strong> Fingen mac Flainn' s poetn on the Fir Arddae.<br />

See Archiv 111, p. 297, § 47. ' Úithir LB


iPp:'<br />

Sanas Cormaic<br />

!<br />

Conattecbt Nede co Caier in scin. ' Fe amai ' ol Caier,<br />

'is geis dam-sa a brith uaim'. 'Dogni Neide glam iidicend<br />

f do, CO toralae teorie bulgfe for a gruaidibh. Is si so ind aer:<br />

Malij bare, gare Caie[u]r,<br />

Lft^^ ^(^^^;,^ ^^^ cotmbeotur cealtru cathse Caer!<br />

*Xvtu;>.N ^ Caier 41^ Caier ^ira^ Caier fu ro,<br />

fu mara, fo chara Caer!<br />

1 y^L/^<br />

~"-—<br />

-<br />

Maile dif//?( .i. olc, ~9tndi as malum; i bari .i. bas; gare<br />

-i- garsecclae; Caenr .i. do Chaieur; cealt[r]a catha .i. gai,<br />

inde"^ dicitm- dicheajtair, .i, crand gai cen iarn fair. Fu<br />

rQ-Ttr-fe7Trr~:r~Tmord fejdha; fo cnora .i. fo c[h]locha. C'"- v<br />

hÁ' — ' Atracht Caier maten moch don tiprait. Dobert a laimh<br />

dar a einech. Fogeib teora boulga for a aghaidh dosgene<br />

ind aor [j?. -27Í?, co\. 1\ S. on ocus anim oms easDaidli .i, ^^^^**'^'''^ljS-^<br />

dearg ocus glas ocus ban. Atl oi Caieu r as arnacliji-acedh "lAoiA^-»*^<br />

^^, nech fond aithis, co mbie i nDiin Cermnai la Cacheur~~~ * au^- 1^,<br />

' mac nEit>isge]^ 0^ '^Í^ lUy^Jx. (j^.%^)<br />

«f<br />

trabais Neidhe righe Connacht dia eis. Boi and co<br />

cend mblladbna. Ba liaTtlirech lais cradh Caier. Luidh<br />

Neide ina diaidh^ do Dun Cermnai o«í5 carpat Caieir fo<br />

uidhiu 7 a ben Chair lais 7 a mllchu. IS cain carpthecL ,<br />

•xrt^«- ddchÍDg don dun. Dorimi a eugosg feib romboi a If.<br />

' Coich sin?' ol each. Asbert Caer: 'Batar siude riadatai-<br />

a fochlai fria faitsi' .i. do suidhiu ind errcti isin charput<br />

as nowen a fochlse. Faitsi im»ior>o ainm do suidhiu ind<br />

arad. Foehla^lif/m each suidiu n-a[i]rechda. Faitsi each<br />

59<br />

',<br />

/ ' ^n-airide. Bnathar rigins^^, ol Cacher mac Etarsceli. Ni »<br />

IfT-dLvvi^ fidir CO sin. 'Ace a m'anam!' ol Caier. La sin consela * ^^^'^^'^<br />

malam MS. * indi -MS. » diaigh MS.<br />

•^«y


60 Sanaa Cormaic<br />

Caieriiaidib astigli cor-raba forsind liic lar cúl in duine<br />

fo scailp and. Dolluid Nede ina charpat isa ndun. Gabsat ^ jlytre/i<br />

in choin plicht Caer conidfuaratar fond lice iai\xnl ior^<br />

dnine. Atbad '^aier ar fele la aicsin Nede. Rofieb'<br />

TTJiassánnn ail ~Ta7ec Caier 7 rosescaindblog aind ailig «/ocriuvyt...<br />

fo suil Nede co roimid ina crhlend. Is de isbcrt Nedlie: '^ 1<br />

'Ni cuala cnic nuin' et reliqiia. Ut dixit poeta:<br />

rosceind ai^e seolchraind suas,<br />

dothiiit, nirbo cam ia dliged,<br />

^a cend ind filead anuas.<br />

_ ' -fl<br />

699. Gruc a cruciatu2 i. on c[h]umgach.<br />

700. Galgat .i. tria gail gietas .i. gonas .i. marbas.<br />

701. Ger a gere ab eo [quod est] rumenatio.<br />

702. Gilla a cillus \7ívX1Óq\ graece, manns \col. 3] unius,<br />

ar is lam do each áon a gilla.<br />

703. Graig graece, miiliis (.i. asan) latine.<br />

704. Gileacli quia locis in gelidis nas[c]itur.<br />

705. Gaoth quasi caoth; catero [xa{}-aÍQOj] graece,<br />

purgo latine .i. glanad.<br />

706. Gnath a gnato .i. eolchaigim no aichtigim.<br />

707. Garg .i. gargon [FoQyfoi'] graece ferox inter-<br />

pretatur.<br />

708. Graibre .i. gaire trom. In graiph fil and is ondi<br />

is grauis, an re is risus .i. gaire.<br />

709. Gigrand a girando .i. on c[h]iiairtfell bis fuirre.<br />

710. Gin i. e. a gingis .i. ona hoslaic[th]ib bid ann ar<br />

medhon.<br />

Looks like rosich in MS. * cruciata MS.<br />

^^


Sanas Cormaic<br />

711. Grían a girando terram .i. a circuitu .i. on<br />

c[h]iiartugad.<br />

712. Gruad quasi cruad a cruore .i. oa fiiil. No go<br />

ruad bis .i. co liiaide no derge inte.<br />

713. Gabai .i. gobio [yo(íq)óa)] fabricans latine.<br />

714. Goidelg .i. gwth-Elg .i. guth Erendach; ar atii<br />

in t-ainm sin for Eirind.<br />

715. Gnth a gntture.2<br />

716. Garb ebraice, scabies ^ latine.<br />

717. Gain gone ebraice, hostis latine.<br />

718. Guba suspiria • .i. osnad.<br />

719. Ge[i]r quasi cér a carne.^<br />

720. Gallc[h]obar .i. gal-acobar.<br />

721. Golltraigi .i. adliband trirech imefuilnge gol.<br />

722. Gentraigi .i. treidi imefuilnge gen.<br />

723. Garman mna in Daghda .i. Breg 7 Meng 7 Meabal.<br />

Feg aor. Unde dictum est:<br />

Findach ni fir deimne<br />

denda flatha flan:<br />

cian rofas garmand mna<br />

Daghdae do Mac Murchadae.<br />

724. Graibre .i. magar .i. briathar grata, ut est: .<br />

A maccu^ leigind, legaid! H«, oir*^ sr '"f"*'^^-*^<br />

"^ j<br />

rob senuidh slondad sidhe,<br />

binde bar ngotha graibre,<br />

dofil aille na sine.<br />

» goba LB. 2 gutore MS. » sgabieis MS.<br />

MS. 5 carnae MS. « macca MS.<br />

61


62 Sauas Cormaic<br />

725. Gruc .i. laoch no garb, lit dicitur: giith gruice,<br />

ciuth mbiege, et reliqua.<br />

726. Galgat .i. teshacl imefuilnge gol, ut dixit Guaire<br />

fil Ornait ag caoinedh [col. 3] Laignein:<br />

727. Grech .i. cnii.<br />

Cian tibe do gaireJ . , ,,<br />

is ar n-airc fri daine: v^^^^^r ^i^\*^-— ^'^<br />

atchiu for indáib t'ám-at 7*^"^^<br />

isMfind galgat nocliaiíiér ""^^<br />

728. Grend .i. griiaid-finn .i. find ngruaide.<br />

729. Guaire .i. nasal no gairci.<br />

730. Giritan .i. faochain mara.<br />

731. Grace .i. corne .i. fiach-comradh .i. guth fiaich<br />

leo 7 as a n-adarcaib dognidis .i. amail esene fiach.<br />

732. Gibne .i. adarc lege, no canis, ut dictum est:<br />

gibne gortach, et reliqua.<br />

I.<br />

733. Ijssa i. e. lesus. [HJoc est nomen nostri saluatoris<br />

.i. ar slanaigtheoir.<br />

734. lubar .i. éo-barr .i. iarsinnl nat scara a barr friss.<br />

735. Itharnnse .i. ith 7 feorna .i. semend, ar it glaine,<br />

7 ith na cethra noteged isna cainnle apud ueteress. Aliter:<br />

ith 7 ornnae .i. orn orgain .i. orcuin itha.<br />

736. lasc .i. ind-escc .i. uisce .i. noch is don uisciu<br />

forcumaic .i. a bethamnse, 7 is and dawo bis. No áono<br />

lasc quasi esc i. e. ab esca. Es diiZm .i. biad, unde eser.<br />

Ca ondl is caput, ^ cend. Ceand áidiu 7 cleithe each mbid<br />

in t-iesc, ar dotomail Isu é.<br />

* capat MS.<br />

I ^,^


737. Innmws .i. in-amt/s.<br />

Sanas Cormaic<br />

738. fsel .i. Ts-aill, ar ni erbarad a n-isil muiia be<br />

ard ocae. All áidiu ab altitudine.<br />

739. farnn .i. iarth i[n] nortmanica ling[u]a.<br />

740. Imesorguin .i. orgiiia cechtor na da lethe.<br />

741. Imrim .i. imi-reim .i. reim ind eich 7 leim ind<br />

fir. Sic dirim .i. dé-rém .i. reim dede.<br />

742. Imbliu quasi umbliu, ab umb[i]lico .i. on imlecan.<br />

743. Imlinch .i. im loch, loch ime imacuairt.<br />

744. Inis ab insula. 1<br />

745. Insse .i. an-uisi .i. ni huisi.<br />

746. Insamuin .i. an-essamain .i. ni essamain.<br />

747. [p. 271, col. Í]. Indrosc .i. ind-arosc .i. arose da<br />

ind 2 breithre.<br />

748. lb quasi bib i. e. bibe.<br />

749. Imortan .i. importan .i. imbreith.<br />

750. la .i. cenelae forgill indsin, ar iss ed indara<br />

hainm dec ndingarar Crist la Ebraide.<br />

751. Idol ab idolo, idos [dóoq] isin greic, forma isin<br />

laitin. Unde idolum .i. delba 7 arracht[a] inna [n]diila}<br />

dognitis in geinti.<br />

752. Indelba i. anmand na n-altora na n-idal sin .i.<br />

ariudi dofornitis intib delba na ndula adortais and, uerbi^<br />

gracia figura solis .i. figuir na grene.<br />

753. Immbath .i. ocian .i. bath muir, ut est muir iter<br />

Eirinn 7 Albain, uel alind quodcumque mare nad timchella<br />

imac[h]uairt, ut Mare Terrenum. Imbath \mmorro .i. im-<br />

muir .i. muir immatimc[h]ell8e imac[h]uairt, is é do occian<br />

duit-si on.<br />

* insolae MS. * Stokes read arose ainm * uerbia iiS.<br />

6B


L-'HÍ''^<br />

64 Sanas Cormaic<br />

754. Idon quasi idonius .i. dingbala.<br />

755. lavnnbérlíe .i. is aire isberar, ar a duibe ia<br />

bélraí 7 ar a dorchatie 7 ar a dlHithe, co nach erasa<br />

taisBCclad ind.<br />

, j „, -X..;^^^ ,<br />

'<br />

^dt^l-'X''^-<br />

'*i L i<br />

^^^" ^"^^^^^ forosnae .i. doiuarascaib séc[h]ip ret T)as<br />

iV^i^^^^^'^ maith lasin filid 7 bes a^laic do d'foillsiugad. Is amlaid<br />

', c^.<br />

^/Cflw^^f'<br />

dic7m dognither on ,i. "cowcna in file mir do c[h]árnA dfrg li^j^rA'^íí<br />

muice no c[h]on no c[h]ait^ociiS dóbir 1 i^rom for lie lar cul L j"<br />

"^ comlad 7 dic^ain dichstal fair 7 alodpair do deib idál' 6iirTK**<br />

>'^ 7 cotagair do 7 ni fagaib larnabaroch, 7 dochain2 larom ^*^<br />

'^Y^-^r^ ^W^'^for a di tois 7 congair deo Idal cuige ,arná tarmasctliar<br />

4. )i*>"^<br />

'" a c[h]odlud 7 dobeir a di bois ima di lecain,7 contuli 7 ;<br />

"^ hlihir og a forairei ar nachn-im^arrse 7 nacn toirmescae .<br />

I<br />

IP<br />

- ({JU^*wv"" neach, agas dbadbanar do Tarom an^i aradmbi co cend ''^«/<br />

nómaide no a [col. 2] dou^ no a tri, fut ngair* cowmessad ir.^^^<br />

ocind audpairt. Et ideo imbas dicitur .i. bas disli; 7 bass<br />

anall im a agaid no im a c[hlen(^. Atrorbe^ Patraic anisinj Ú<br />

7 an teinni laoda 7 fotroirgell a briathar na bad nimlie ,<br />

na talman nach aon dogeuai/^ ar is diultad bathis. Dic[h]etal<br />

doc[h]ennaib ivamorro fodracbad son i corns c[h]erd?e, ar is<br />

seas fodeva son: nl ecen audbairt do demnaib oca/ acht<br />

aisneis do c[h]ennaib a chnamae fochedoir.<br />

757. Inathar .i. ind foiter each mbiad. No inatbar .i.<br />

ind-ethar .i. ind teit each ni ethar.<br />

758. Iris .i. ere-as .i. asin ere bis sisi.<br />

759. Indigu .i. negair a ind .i. in- ic a diultad co<br />

nach digu hi.<br />

760. Inchind .i. i n-inde eind bis.<br />

dabir L - dicaiu L ^ duo MS. * gardi L ^ atrarpi L<br />

dodugéna h<br />

' \<br />

' .<br />

.<br />

»


761. Innech .i. intextum .i. fighe.<br />

762. Inmain .i. inmainight[h]e é.<br />

Sanas Cormaic 65<br />

763. Ith iath 7 ith ith nominati sunt.<br />

764. Innill .i. in ello .i. indtus 1 .i. i n-ursse. Inill<br />

inell; ello graece 3 intro; innill aulki intra.<br />

765. Imdse .i emdiB graece,2 plenitudo .i. fo imlainins.<br />

766. ladili .i. indolis graece,^ augmentum .i. tormacb.<br />

767. Ice ecesia [axtúig] graece, salus latine.<br />

768. Indithim .i. entimema [év&vfojf/a] graece mentis<br />

intentio iuterpretatur.<br />

769. Ilach ilactis [vXaxf'j] graece, latratio latine.<br />

770. Idu ab idor [vÓcoq] graece, hoc est a liquore .i.<br />

on fliucbaidecbt donl a ngalav sin.<br />

771. Id quasi fid. Uel tqiis inemtid uel it.*<br />

772. Imb ab imbre, quasi imber super flore[8] praestat<br />

mel et butirum.<br />

773. Ingen .i. in-gin .i. nl ginitber ^ uaithe. No in-gen<br />

.i. nl bean, Gune [/tJi'jy] graece, mulier latine.<br />

774. Itbe a verbo edo .i. domeilim.<br />

775. Isil .i. tis fil, 7 uassal .i. tuas fail.<br />

776. lathla .1. etti-lu .i. bee a eti.<br />

777. lara .i. iar-foi .i. fo biartbor bis .i. fo berball.<br />

778. Imdell .i. em-dail indsin eter coire 7 dabaicb.<br />

779. Icbtar .i. ic-tir .i. ic talmain.<br />

780. Irdaire [col 3] .1. ar-derc .i. ar suil bis.<br />

781. Imbaracb .i. i mba iubar eolis .1. turgbail greine.<br />

> Cf. iuill graece intus interpretatur. 0' Mule. 747. " ebraice<br />

O'Mulc. 715. 3 grfco MS. * leg. vel eqaus in ea it. See<br />

0' Mule. 702. 5 glnitbither MS.


66 Sanas Cormaic<br />

782. Irsa .i. airisiu .i. is fuirri thairisius in teg uile.<br />

Uel ersonium graece, ostium latine.<br />

783. Innuraid .i. in-nuu robaith, no in anno rofaidh<br />

.i. in hliadain tairnic and.<br />

784. Inles .i. in- fo diultad, co nach les e, acht la<br />

nech aile.<br />

785. lasc he-usce .i. i n-usce he.<br />

786. Inessclimd .i. esc iiisce; in-esc-lond AUlht, uisce<br />

lond ind .i. srib lond .i. sribli luatb no tren.<br />

787. Icht .i. cinel no eland, ut est Condaclita .i. Cond-<br />

ichta .i. el anna Cuinn.<br />

788. Inbleogan .i. toxal .i. athgabail ind fir fine do<br />

gabá/7 c[h]inaid in c[h]iutaig, co rotoxla side ar in<br />

cintach.<br />

789. larus .i. iarthor, ut est: iarus fis, tuaidsitis cath.i<br />

790. Imscing .i. tech 2 becc a talla imdse.<br />

791. Innbi .i. indc-bi .i. biadh n-inde .i. isna caolanaib;<br />

innbi .i. caoláu.<br />

792. Irchaire .i. iar-chairdius .i. cara egnairce, lit<br />

dicitur: irchar each finechair.<br />

793. Indtile .i. lestar mbec a talla digh.<br />

L.<br />

794. L]aoch a laico .i. on tuata.<br />

795. Laichess .i. laoch 7 fees, is din feis foas la laoch.<br />

796. Lugnasad .i. nasad Loga inaic Ethlend .i. aonach<br />

nofertha lais im t[h]aite foghmair in gach bliadhain im<br />

* A quotation <strong>from</strong> the luterrogatio Ciunfáelad (ed. R. I. Best,<br />

Ériu IV, p. 162) : iarus fis, tuathus oath. 2 tech tech MS.


Sanas Cormaic<br />

thoidecht Lugnasad. Cluiche no aonach, is do is ainm<br />

nasad.<br />

797. Lelup .i. lu-lep .i. hi each mbecc. No lenab .i.<br />

lenis ab[b]ati .i. patri et matri .i. larsindl lenas ab[b]atim<br />

7 matrem. Aliter: lelup .i. lii-pell .i. lit gach mbeg, pell<br />

ondi is pellis .i. maoth.<br />

798. Lesraac .i. lis -mac .i. arindi dofuissim [lis] don<br />

fiur no don mnái intí is lesmac do nechtar de. [v. 272,<br />

col. Í] Sic lesathair 7 lesmathair. Les 1 diJm quasi lis .i.<br />

imarghaiP no debaid^.<br />

799. Legam .i. ligem .i. don ^ lige ligess in t^-etag.<br />

No Hgh-aith .i. aith fri ligha. Ni aire em nat^ fosad Bom<br />

fri cech n-etag ceni betis llga uime', acht as^ menciu<br />

araclallathar 'J<br />

uesstimeutum.<br />

67<br />

7 fossaimt[h]er a n-etach liga quam aliud<br />

800. Leccond .i. leccend .i. lethc[h]end.<br />

801. Lasamain, ab eo quod est laisim .i. each n-an.<br />

802. Lemlacht .i. lacht teith .i. lem each teith.<br />

803. Loch dede fordangaii-i'^»: loch .i. dub, ut dicitur:<br />

asoilge 1' laith loeh-bronda .i. dub-brondae, cid dorche samad 12<br />

caich 7 cid riindae riam 7 larom, docruide i^ a runa 1^ laith<br />

d'ol. Loch ámo X. uile, unde dicitur lochdub .i. uiledub.<br />

804. Laarg .i. leo-arg .i. leó ball 7 arg laoch; ball<br />

daglaich indsin i\<br />

805. Lorg i. liii airg .i. laich 1; no lar-ricc.<br />

806. Lam .i. liiam in c[h]uirp.<br />

1 sic L lis MS 2 immorgal L ^ debuid L * dind L<br />

'•> '' an L, in H^ uad L, na H' ' imbi L ^ is L<br />

8 aracialltar L '" fordiugair L " assuilgi L >^ samud L<br />

" docruidi L " rruna ii' '^ .1. a liage add. L<br />

5*


68 Sanaa Cormaic<br />

807. Lamas .i. lam-fos .i. fos laime.<br />

808. Lamand .i. lam-ind .i. ind na laime eidigthir i dl.<br />

809. Lauda .i. In each mbec, iiair is é mer is langa<br />

isin laim é^.<br />

810. Lie ab eo quod est lidos [XiD^og] gracce^ inter-<br />

pretatur lapis.<br />

811. Láith .i. dede foidangair ^ .i. laith gaile 7 laith<br />

med, lit prediximus. Eter laitlie Lugbai ll sula socbará<br />

•i. a med Lngbse cerd[a]6 dorumidir^ Faclitna a n-argat<br />

ar na bii 7 rl. Intan tra is for?ail foridmbi, is and<br />

sluindid hoc.<br />

812. Langp[h]eitir .i. anglis insein; lang .i. fata, pheitir<br />

ivamorro glas. Langpbetir áuliu A. glas fota .i. itir cols'*<br />

n-iarthair 7 cois ^ n-airtbir biis ^. Non sic aurc[li]omal .1.<br />

aur-accomal .i. itir da c[h]oÍ8 n-airtbir biis 10.<br />

813. Lecht ab eo quod est [col. ;?] lectus.<br />

814. Long bis for muir, ab eo quod est longaH.<br />

815. Luac[h]uir .i. taitnem, ab eo quod est luceo uel<br />

lux .i. soillse.<br />

cormaB.<br />

816. Lebor quasi libor a libro.<br />

817. Lot quasi lot, ar is lot do mnai merdrechus 12.<br />

818. Lát[h] quasi lut[h] ^K<br />

819. Loman .i. lom-fand, sech is lom is fand.<br />

820. Lait[h]irt .i. lait[h] ort .i. lait[h] ronorti^ [.i.] ol<br />

1 etithir L ^^<br />

fil forsin laim L ^ greco MS. et add. L<br />

* fordiugair L ^ sochalr IP * moid Lugbai cherdda L<br />

' dorrumidir L ^ chois L ' biid L '" di cboiss airtLir<br />

bid son L " luugua 31S. " uiertricbus L '^ iarsinni<br />

(arsinui i/') h'lthas add. LIP ^* rodnort L


Sanas Cormaic<br />

821. Lugbort, meilius est, .i. ni is ferr, luibgort .i.<br />

gort luibe.<br />

822. Lin a linio [leg. lino].<br />

823. Lene a linia.<br />

824. Lanomain .1. lan-somain o c[h]ach dib dia chelei,<br />

ar is lethsomain nechtar de sech araile. Aliter: lanamain<br />

quasi lenamain, ar nl fil etarscarad doib acht ar Dia.<br />

825. Lethecb .i. dede fordongairi; ainm cétamus do<br />

o[h]eniul eisc dianid ainm lethech ar a leithe 2<br />

69<br />

7 ar a<br />

t[h]anaideta3, ar is mor lethet neich de bis ind-ocian.<br />

Ainm dawo do losait arindl Iethait[b]ir bairgin^ fnirre,<br />

Rmail ismbert Cruitine file. Fechtns luid do t[hjig araile<br />

eciss'^ 7 a gilla laiss .i. écsíne éiside co menmuin fithidire<br />

lais. Farrolaig diclhi Crmtlne fadeisin i maig 7 leigis a<br />

gilla do t[h]ig ind eicis do iiigedacht. Dobreth^ aidiii<br />

tairr'' tuirc do i scabul 7 robaoi calleic in t-éces^ oc<br />

agallaim ind éicsíae 7 oc cur sulae tar a frithgnam.<br />

Rorat[h]aig" larom in t-eces mormenmain ind eicsine 7<br />

laiget a frithgnama. Intan iarom robo bruithe in tairr'"<br />

isbert in t-eicess fiad ind eicsine: 'Dofotha tairr"' tein'<br />

.i. is mithidii a thiscal do t[h]einidh 12^ 7 ba co feisid<br />

som cia freacra doberad au t- eicsine do, fobith rociialai<br />

seom in t-eces oc gumaidim ala n-aile n-airec n-inganta,<br />

[col. 3] amhail bid é feissin arahissed no arar(a)dissed ^^,<br />

7 ni rocreid sciumh immorro in t-eigsin. Ba hairo iarumh<br />

isbert in t-eicsin do promhadh iud eicsine: ' Dofotha tairr i"<br />

1 fordingair L ^ lethet L ' thanadetaid L * lethaigther<br />

bairgen H^ = ecess MS. '' tobreth L ' tarr L '^ ecis<br />

MS. 9 rorathaigestar L " tarr ii' 'i mithig L ^» din<br />

tein L don tened (sic) H^ '^ aratisserf L, aradised H^


70 Sanas Cormaic<br />

tein', et tiibus uicibus dixit, et non rc.'^pondit ei ad ullura<br />

uerbum.<br />

Lasin dulin atraigli in t-éicsíne 7<br />

téit cnsin maighin 1 i<br />

mbai Cruitine 7 adfet scela do 7 ismbert^ fris a n-aitliesc<br />

roraide^ in t-ecess .i. 'dofotha tairr tein'. 'Maith' ol<br />

Cruitine, ' intan isbéra^ aridisi asbera-su^ fris oca .i. 'toi<br />

lethaig foin fris adaind 6 indlis' .i. toi lossait faon fris<br />

.i. fon tairr 7 frisnindle " caindil dia deicsin dus in bniithe<br />

in tarr.<br />

Intan Auliu dofeisid in t-eicsTue isin tigh tall dixit in<br />

t-éices a cedna 7<br />

dixit in t-éicsíne a cetnai 'toe let[h]aig<br />

faon fris' 7rl. 'Maith seen»', ol in t eices, 'nlbni ecsine<br />

rotormai amneí*; is i n-ocns ata Cruitlue; congair i" de<br />

muig!' Cowaccrad larom. Ferthair failte friss 7 dobrethn<br />

biadh u-aill i coire do 12<br />

7 ba bee a mcnma 13 de<br />

in t^^-eicsine foblth cotnaitib in t-ecess ce cbotnaiclestar<br />

Cruitine,<br />

826. Leos .i. imdergad imadergt[li];tr ^^ duinc iarna air<br />

no iarna ecnuch i^.<br />

827. Léosi^ .i. soillsi, ut eat isini'^ Duil Rosgadaig:<br />

grinniud loess i"<br />

.i. dlbud^o soillsi .i. caindle. Item, agaid<br />

fir ima leos luinit[h]er2i .i. imatimchclla soilsi.<br />

828. Luacbarnd quasi lucernd .i. a lucerna.<br />

829. Lacha .i. Iichiu22 í quam aliae auess.<br />

''<br />

' bale L asbert L<br />

' asberasom MS., asberasa L<br />

" ' son L rodtorlnnai L<br />

''^ dosuidiu L " inenmac L<br />

^^ héciidug L " lóes L<br />

•' roradi L * asmbéra L<br />

'• frisadaind if^ ' frisindle L<br />

'" cotugair L " doberar L<br />

'"^ '• iu L immandergthar L<br />

i**<br />

in L ^^ luis L, leos H^<br />

^» dibdud L '^'<br />

aisred fir imuie lois luiuetbar L ^- fllche H-


Sanas Cormaic 71<br />

830. Lcndan .i. lenn-sea .i. leind i ainaonar hi, quasi<br />

lend-fuan .i. brat 7 leine uimpe. No aon dia lenand a 2<br />

menma In'.<br />

831. Lccc .i. ar leict[h]ir3 sis 7 suas hi. No le<br />

bid secc.<br />

832. Ledb .1. leth in faidb i, unde dicitur lethar .i.<br />

leth [jp. 273, col 1] lar fir .i. feoil 7 lethar.<br />

833. Lesan ,i. les* each mbolg i mbi lind. Sic eisiin.<br />

834. Loman .i. luamain bis fiiirri. No in-man .i. beg<br />

in manu.<br />

835. Leim .i. iH-eim .i. innd seim he.<br />

836. Lesc .i. leis a aisc. No quasi lose .i. bacach.<br />

837. Lend .i. lee-find .i. lo ^ find .i. ainm do brut find.<br />

838. Loscuirn .i. la hos hi, ar is osin buaboll for a<br />

mbi. No la huais i.<br />

839. Lurga .i. le-urga .i. lo urcbail .i. urt[h]ocbáil in<br />

c[h]iiirp.<br />

840. Lobor quasi lebor, a lepra latine.<br />

841. Lebaid .i. le-faid .i. faide nech'"' le.<br />

842. Littiu .i. lot-te .i. lotan ar tige i 7 tes inti.<br />

843. Lecco .i. leco-hd .i. co cliiais.<br />

844. Loscud .i. soud cuicti ^ conid loisc de ^ .i. bacac[h].<br />

845. Long .i. Saxanberla .i. lang .i. fada, et inde<br />

dicitur loúges.<br />

846. Luac[h]air .i. liuc[h]-úir .i. fliuc[h]-uir uimbe-'.<br />

847. Letrad quasi latratio 'o. No let[h]ar-soud .i. soud<br />

in let[h]airii.<br />

1 lend H' « om. H» » araleict/ier H^ * lés -ff»<br />

5 lóe H^ « faidhnecb H^ ' cuige ií^ s j^gg é de H^-<br />

loscc e de .i. uo lescngnd neicli e H^ ^ flich an uir imbi if*<br />

liach in uir imbi If^ ' leg. laceratio " é add. H-


72 Sanas Cormaic<br />

848. Leitir .i. leth-tirim 7 ]cl[h]-flinc[li] '.<br />

849. Lot[h]ar i mbi brachles .i. tinol, ar tiuol na len-<br />

dand cuici, ut dicitur: lot[h]ar (.i. comf[h]inol) nat^ fuair<br />

ar3 dib rigaibh rath.<br />

M.<br />

850. M]odebrot[Ii] (.i. luige*), ol Patraic, quod Scoti<br />

corrupted dicunt. Sic autem dici debiet: muin Duin braut.<br />

Mo de brot .i. mo Dia brat[h]a, ol Patraic .i. is truaillec/i<br />

aderaid na Scoitica^ he .i. mar so is dligedh'' a radha .i.<br />

mui[n] Duiu brant. A mmuia dif?m is meus, a nDuiu is<br />

ed Dens, in^ brant is index .i. brethem.<br />

851. Marc .i. each. Marcagh áidhi, eich imdse^ iais,<br />

ut dicitur buasacpi] in fer lasa mbit ba imdaj i". Airmnec[h]<br />

áono in fer lasa mbit arbuir n imdai 12. Sic airgtech i^,<br />

coilctec[h] !*.<br />

852. Mathair quasi mater, is 1^ ed rotiuailled and.<br />

853. Mid .i. combrec rotruailled and .i. mcd.<br />

855. Met[h]il quasi metil ^\ ab eo quod est meto nel<br />

meta (.i. buain).<br />

855. Mucairbe .i. mac fuirmid, is mac dofuirmed a<br />

dana (.i. no is macdan dufuirim i' a dana).<br />

856. Malland .i. féit[h] bis tar '* mnUach [col. 2] anuass<br />

quasi mullann.<br />

857. Mass quasi a ma[s]sa .i. on c[h]áir.<br />

1<br />

.1. tirim a letli 7 flinch a leth (u-)aile H^ H^ ^ ^^ ii»<br />

' iar n- H^ H'^ * luide MS., luighe .i. mo dia bratha ii'<br />

' corrnpti MS. •= na scotica i/' ' coir H^ ** am L<br />

' imdai L<br />

^"^ nimdai L<br />

'" bái imdai L<br />

'' airgdech B<br />

" arbur i, arbar//', íí"^. arbann<br />

'* '' coilcthecli L ar is L<br />

'" sic L, mctliil MS. " dofuirem L '* tarsa L


Sanaa Cormaic<br />

858. Milliud quasi mi-silliud .i. drochsilliud.<br />

859. Miscath .i. mi-innsci. Scath .i. innsci, avaail atá<br />

Dúil Roscadach.<br />

860. Milgetan .i. maol .i. mol-c[h]ui{én .i. cuit Miiil<br />

dorsada Temro i. Mol áidiu ainm ade daig2 íq xanW no-<br />

ferad forsna ddinib .i. 'tait as, taeit ind!' Inde dicitur<br />

molac[h].<br />

861. Melgg .i. as, arinni mblegar.<br />

862. Melg ámo .i. bas. Inde dicitur melg-teme 3 .i.<br />

teme mbais, no melg-tene .i. tene mbais.<br />

863. Morand .i. mor-find. Ba bed indsia ainm dobert<br />

a mathair do, 7 isbert* roba^ bidba" bais nac[h]itn-epred7<br />

fris in t^-ainm sin. Mac Main immorro^ dobert a athair do<br />

.i. ba muin 10 mait[hj in mac sin, 7 ba bidba^ bais nach<br />

eperel[h] ris ^ ind t^^-ainm sin. Roleltar i3 larom in da<br />

ainm i^ in fer sa i ndim senanma. Mac sim 1^ Coirpri C[b]ind-<br />

c[h]ait immorro.<br />

864. Menadh .i. min-aith .i. áith gonus 7 min fuaiges.<br />

Menad .i. min a inad 7 coel a t[h]olI.<br />

865. Moth .i. gach ferda "^, gach ferindsce, et nomen '^<br />

uirili membro .1, ball ferda'^.<br />

866. Man a manu.<br />

867. Manac[li] a manco ^'K<br />

868. Monac[h] .i. clesac[b], ab eo quod est mon .i. clcs.<br />

869. Met[h]a8s2o a meta .i. on chrlch.<br />

1 temrach L ' deg L * time H ' * asbert L<br />

•'' robad L, robo H^ ^ bidber L ' nac/iadndcbra H\ nache-<br />

berad L " am H^ ' issed aium add. L '" maoin H^<br />

'' epcrad fris L '- in L '^ rolellatar L, rolenustar B<br />

" nainm L ^' som L '" ferrda MS., ferdae L " non MS.<br />

>* ferrda MS. '^ manacho L ^® methoss L<br />

73


74 Sanas Cormaic<br />

870. Molod .i mol-sod; ruol .i. ar a niinca 7 sod ar<br />

a gnatlii 1.<br />

badh.<br />

871. Monmcliasach .i. menma casach, .i. caingnech, lais.<br />

872. Mortcend i. e. ab eo quod est morticinium .i. mar-<br />

873. Moitcern .i. mair-tair-cend .i. cend tar ais co<br />

boband .i. eg oband.<br />

874. Muilend .i. mol 7 ond cloc[h], ar iss ed dede is<br />

muilend im-muilend 2. No mol-onn .i. mo a ail .i. mo a<br />

chloch(a) quam cloc[b]a bron. Mnilind .i. rael 7 linn, [col. .3]<br />

ar is for linn meless.<br />

875. Merdrecli ab eo quod est meretrix, merendo<br />

pretiiim stupri .i. dWgid si fiach a saotbair. Merdrecb .i.<br />

mer 7 drecb; mer .i. druitb, drech .i. baotb. Merdrecb<br />

áldiii ben druitb baotb, ut dicitur: Druitb gacb mer, niian-<br />

ach gacb baotb.<br />

876. Mat .i. muc, unde est isna Brctbaibh Nemcd:<br />

forrííacbtatar mala mo t[h]uinde torgabail.<br />

877. Mand .i. uiuggi, unde dixit ^ Facbtna mac Sencba^:<br />

secbt manda oir forloisctbi fri fialgnuse cona c[b]uradaib<br />

CouchobiwV.<br />

878. Miindu-'' .i. mo a finda .i. ainm baide. Fintan<br />

enim dictus est, unde Maodoc Ferna dixit oc air Mundu ^<br />

maic Tulcbaic:<br />

A cbelen De c[b]umacbtaig,<br />

a mic Tulchain, a bacblaig^,<br />

rue mac n-annsa die muintir<br />

matbair rot-uc, a F'intain.<br />

* ugnati MS., ar ghnathaigbi ifi '^ deide bis a muilend H^<br />

^ dicitur MS. * sencbadalf' ' muuda. MS. " bachlnid MS.


\ n<br />

Sanas Cormaic<br />

879. Mesaa .í. aon is messa do c[h]onuib.<br />

880. Milchú .i. cií ma[i]l .i. rlgb.<br />

881. Mál rí 7 cís 7<br />

argad acht for ruál.<br />

75<br />

file. Inde dicitnr: m n.iis ór r.á<br />

882. Muirend dede fordangair i; ainm céíimus do muáe<br />

,i. mor-find; ainm dawo do gae .i. mí-rind .i. drochrinn fod-<br />

era bás -.<br />

, . :,....<br />

|<br />

883. Mngh-éme da«o ainm in c[h]étna oiirci cetai'atáe / .<br />

ind-Heri .i. Corpri Musc dorat siíe a nEiiían S thir Bretan.<br />

Ar intan roba mór cumacbta na nGaoidel for Breínaib<br />

rorannsat Albain etorra i feranda 7 rofidir each durais dié-<br />

c[h]arait 7 nl bu lugíe notrebdais Gaoidil fria muir anair<br />

quam in Scotia ^, 7 doronta a n-airlisi 7 a rrigdúine ann.<br />

nde Dind Tradui .i. dun tredni .i. tre due Crimtliuind Mo[i]r<br />

maic Fidaig rig Eirenn 7 Alban co [p. 274, col. 1] Muir<br />

nlcht. Eí inde est Glastimbir na nGaoidel .i. cell for bní<br />

Marae bleht*. Iss ed arus 'indsin i rraba Glass mac ^aiss<br />

muQcia' righ Hiruaite oc a muccaib for mess, 7<br />

1*^8 e indsin<br />

rodersaig^ Patraic lartoin se fichit bliadaw^ íarna guin .do<br />

fianaib Maic Con, et reliqna, 7 is dind ráind sin beus áta B<br />

Dind Map Lethain ^ i tírib Bretan Corn .i. Dun Ma/c Lía-<br />

thain, ar is mac indní is map isin bretna2S. Sic rorand<br />

each cenel desiu, ar robui a e[hJutromae a!l3B anair, 7 ro<br />

badar fon e[h]umachto sin eo elaníe eid iar tiachtuiu Patraic.<br />

De siu tra robni Corpre Musg ag^aitHigid sair co a<br />

muintir 7 co a c[h]airde ^. Ni thainic diclm orci in inbaid ,(<br />

1 fordingair L ^ ud dicitur: Birrind os cathcellau. dobrua<br />

na lorg laindech. dercithír muirne mblíthe. foscain scitbo scath-<br />

cellan add. H'^ ^ scoticse MS. * leg. cell for Brú (Stokes)-<br />

^ dedersaich Harl, didersaig L ' bliaduae L ^ Ictain H,<br />

ledhain Harl. « cairdea L<br />

i-_ .k^ MS<br />

\<br />

_^<br />

'^^^^U/aÍj' '^<br />

.^^*<br />

UÍ ih^


76 Sanaa Cormaic<br />

sin a tir nErcnn, 7 iscongrad 1 la Bretn'á cona tarda oircci<br />

i n-áil no a n-ascaid i tir^ nErenn, na á^ caratraid na a^<br />

•^^-'comain go Gaoidelae. Is lií tra chain ro)jui ind in^nií|<br />

sin la Bretna : in * bio^a ínna chinaid dó neocb forsesed ^<br />

a chain no foruásnadfads a " chain. Robái dif?m orci áiní-^'^*<br />

mind i iei\\> charat Cairpri Muse i tirib Bretan, Atr5e"''<br />

Corpri uad. Do chuaidh Aixno Corpri cor fechtas ^ do at-<br />

saighid 9 7 forricc failte, acht immon orcci. Scian amra 'o<br />

la Corpn Muse, iaidenam di or 7 argat ina a hgim 7 ba<br />

set ááámrá 11. Tobert iarow Corpri beoil co mor im a \j, e^fl<br />

heim 7 eonamailt '2 saill 7 bosaill foa. Foraccaib ind scin<br />

ar belaib ind orei. Rogab iarom ind t-orce cocnam ina '3<br />

eimhe co madain. Roluited Iarom ind scin n co nab ^^ alaind<br />

iarnamarach [col. 2]. Dogene iarom Corpri caiss mor 16 de sin .<br />

7 ba bronach 7 condaig cert n-imbi co a c[h]arait. InJnuc<br />

side dawo. 'Icfa-sa in cinaid.^'' sin', ol se i^. 'Ni géb-sa',<br />

ol Corpri, 'acht i i^ fil 1 cain2o Bretan .i. each biodhbha<br />

ioa chinaidh'. larsin tra dobretha ind orci^' ina c[h]inaid<br />

7 dobreth ainm do .i. Mug erne.<br />

Ba banc[h]ú tra in t-orei 7 ba torrach intan dobreth taiijjs-<br />

anall, Ailill Fiaud Bee ba rl Muman ind inbaid sin 7 Cormac<br />

Qa Cuind i righe22 Temraeh. Doindarseanat side foc[h]édoir<br />

cuingid 7 eosuam ind orei. Is é iarom cruth rocoraigcd<br />

etorra: aimaer^s cinnte do olth don choin24 a tig cachae.<br />

1 ascongrad L "^<br />

tbir MS. ' i LB * cech L<br />

"*''<br />

* •' foroesad L, forseisid i/', rofessed Harl^ nofuasnabad LB<br />

'> ' i MS. 8 fechtais L athaigLidi L, aticcsirie Harl.<br />

< ,-^<br />

'» dawo add. Ij " amrae L, ^\aind add. Ji' " conam-<br />

melt L " iud L<br />

móir L, ceist moir B<br />

'* scian L "* conabud L<br />

" '*• chinaid MS. . suide L<br />

"^ cáis<br />

'=' a LB<br />

'^° chain MS. "^' orcbi MS. '^'^<br />

rrigu L ^^ aimsir MS.<br />

** orci if'


o*^*^^^-"" *^'<br />

Sanas Cormaic<br />

Doithid 1 iarom in c[h]ii, 7 rue 2 each cuilén dia cuain<br />

eo n-aprait a celi uade. 7 randsat fir Eirenn etorra3, 7 is<br />

on choin sin orci Eirend, ut Scoti per[h]ibent.<br />

Ba marb tra lartain in t-orci. lar reeib cianaib im-<br />

L^^ jft^Kf<br />

morro fofuair^ Conla mac Taidg maic Cein^ rp49, Ailella —^j. 'UA»^-*>-»<br />

C/*^'Atáíim cloicend lorn ind orci 7 dobert a^^eeist don filid ^/^aa^y^<br />

doluid CO n-aircrij]edal dia athair .1. Máon mac Etna nomen. ,<br />

poete illius. Tethnai iarom in t-écis tria teinm laoido: Cainlf<br />

loiina i tigh6 ui Eoguiii i^i^i tigh ul C[h]uind cachtadatli^<br />

|<br />

' ^^^ ;<br />

do baraind % ia-sa Cáem 1 tigli Corpri Muse Mug-éim^ 9. Cend ^ -^^"^^I^<br />

Mugio-eime indso^i, ind cetnai orci dobreth ind-Eiriu 12.<br />

884. Muma i3 de nomine alicuius regis .i. Echu i-* Mitmo<br />

.i. Eocbo Momo .i. 'mo a greim 7 a greit 7 a c[h]umachta<br />

oldas each ri, 7 is dia anmaim rohainmniged Muma '^ 7<br />

Muimnig dicunt[ur]. ^c. -^jj,,<br />

885., Mugh quasi much, ar is fo muich 7 fo t[h]oQer- ^^<br />

namh foghnama bifc'-^.<br />

|, [col. 3] 886. Mugsaine .i. mug-snime .i. snim blss for<br />

M* ^^<br />

i**. menmuin in mogad *^ '';',<br />

cLl<br />

887. Much tra ainm saindiles do diaid, unde dicitur ^a. c/s«-*<br />

muchad.<br />

888. Mil .i. mel rotrQailled and, quasi mellis .i. mil. ^<br />

J 889. Midach quasi medic ab eo quod est medicus .i. liaigh. - ''^<br />

890. Mér arindí bis ina aonar i^ isin alt i mbi ^% 7 Í83<br />

i n-aonar imteit 19, quasi merulus (.i. Ion) graece, quod uolat<br />

1 doithig MS. ^ rohuc L * a triur add. LB * foss-<br />

fuair H^ » hi L « tonna tige Harl. ' cech tratha Harl.<br />

" each thádath tobaraind L ^ a mughéme L '" moga L<br />

11 olse add. L 1^ here II\ Lérind L " mumu LW^ '* garb<br />

add. L " bis L »« moga L, mogaid H^ " is a búeuur<br />

bith L '»<br />

.i. inna meracht add. L '"a hoenur téit L<br />

^<br />

j<br />

- 'yt*>^^<br />

\


78 Sanas Cormaic , ii<br />

solus (.i. etellalgid [a] aonav), latine Ion, av ni gnath en<br />

^eugle dia c[h]einiél ina c[li]oemt[h]echt.<br />

891. Meracht quasi mer-icht .i. icht mer .i. gnimh raer,<br />

ab eo qu^ est actus (.i. gnim^^ /^ Ui^jJ...-. t^-^c<br />

Ci>frf^4 Í ') 0' ^^^' "^^^'^' -^- •''• Marte .i. dia catha la ^inti, diandai<br />

•^noin,ea Mars. Is do condosecrad in laitbe^ sin 7 in mi<br />

aiandat^ ainra Marsiius .i. mi Marta.<br />

893. Mindech quasi mendic, ob eo quod est mendicus<br />

.i. bvegach.<br />

894. Mart quasi morti^ .i. on bass.<br />

\^ 895. Mortlaith .i. a mortalitate .i. on mortlaith. .,-,<br />

896. Manandaa mac Lir, ceiidaighe amra rol5ui a ninis<br />

Mfinann. Is he luamaire is ^declii. robui a n-iarthur domuin. ^ /<br />

•^"^ Kofiniad trie nemgnacht .i. tna deicsin gne in nime, .i. ind<br />

" OJA" seoir, ind airet nobith ind thsoinind 7 in donend 7 intan<br />

'cdwclaóchlobadh ceclitar de a rre. Inde Sco(ti [et] Britoines<br />

eum deum uocauerunt maris, et^ inde filium maris esse<br />

-^<br />

dixénint (is aire sin dogairdis Scoitice [sic] 7 Bretlmaig deg^ =<br />

in mara de 7 adeirdis corba mac don muir he) .i. mac lir.<br />

De nomine Manannan Manand insula dicta 6 est (7 is uaide<br />

aderar Inis Manand).<br />

897. Mant .i. mo a saint bid.<br />

898. Magh .i. mo is aghusta e oldas in fid. No mo<br />

a aighe .i. a graifne ech.<br />

899. Muinel .i. mo in feoil fair qiiani in chind. No<br />

mo inn eolach atá he .i. fon chind.<br />

900. Mind quasi mund, a mundit[i]a .i. on gloine.<br />

901. Minarba quasi minuitur.<br />

» dia?ido MS'., dianid L ^ couasecrad allatbi L ^ dianid<br />

L * a morte quasi mort L ^ ez, MS. '^ de nomine<br />

manand iusula mauanuau die:^ MS.


Sanas Cormaic<br />

902. Medg quasi mo-idg .i. mo deogh de quam cunctis.<br />

903. Muc .i. mucna a haigaed, ar di geib a munad o<br />

neoch siciit i cainis.<br />

904. Meta .i. mo a fate .i. a fotc[h]ess nime féin.<br />

[p. 275, col. 1\. 905. Mer quasi mur .i. imat, quia fit<br />

mur .i. imat, ar it imda na mera. No mo a uir chaich dib<br />

oldass araile.<br />

906. Mall quasi mollis .i. maoth, ixvaail nii betli<br />

cnaim and.<br />

907. Mer .i. mo a ir .i. a ferg.<br />

908. Menic .i. moo tic .i. metic bad cert and .i. cend-<br />

foc[ii]ra3 uil and immedhon.<br />

909. Mor .i. moo a iur .i. a feoil.<br />

910. Mur .i. mo a úr .i. a talrrm.<br />

911. Mi quasi me 2 a indsci.<br />

912. Munchille .i. man-cbail .i. man lámh 7 call comet.<br />

913. Muir i. e. a nomine mare 3.<br />

914. Melltiuch* .i. tech mellis.<br />

915. Mescan .i. do mescad ind loma assas.<br />

916. Mesci .1. mo do aisc hi quam in c[h]iall5.<br />

917. Mess quasi mos, quia fit in ussu lignorum fructus.<br />

918. Mullach .i. mul-oach .i. cluasach.<br />

919. Mala .i. moo a llo'^ oldas in t-edan.<br />

920. Malland .i. na malach no fainne oldas in mala fein.<br />

921. Miiad mullaigh .i. medon in mwWaigli.<br />

922. Mell .i. milliud» e, no millti.<br />

923. Muine a munio ^ A. daingnighim.<br />

924. Molt .i. mo a ailt no a folt no a suit .i. a feith 10.<br />

1 sibi MS. » .1. add. H'^ => mara MS. * miltiuch 7/^<br />

^ mo de aisg i oldas a cTallaige U" ° sitt MS. "'<br />

« millid JÍ- '•*<br />

muuiio<br />

MS'. 1« íétli R'-<br />

79<br />

alluig ll~


80 Sanas Cormaic<br />

925. Méth .i. mo a feith K<br />

926. Maoth .i. mo is meth.<br />

927. Maothftl .i. maotli 7 fuil.<br />

928. Mass (.i. mo a ass) .i. mo tic as.<br />

929. Mendat .i. mían-áit .i. ait is mían^ la each.<br />

930. Midach .i. mo d'ecliaib e, no maithech.<br />

931. Muinter .i. muin-toir .i. main toirithnecli do neocb.<br />

932. Mlas .i. mo is fos 1.<br />

933. Mecon .i. mo ciness as.<br />

934. Meng .i. mí-eng^ j, drocbengnum .i. drocbenecb,<br />

935. Mong .i. mo a oug .i. a focbaidbe .i. maile no<br />

leitbi no cutui» for a tbi.<br />

934. Mang .i. mo is seng .i. luaitbi mang iua matliair<br />

.i. derb.<br />

937. Muit quasi mutus .i. amlabaii"*.<br />

938. Maide .i. mo a faide quam a letbet. No mo uaid é.<br />

939. Móit .i. mi-ait.<br />

940. Miscais .i. mo is cais í (col 2\ A. casus tuitim. No<br />

mo a scis neicb oc a deicsiu.<br />

latine.<br />

941. Mun .i. moo is en. Uel quasi min a uerbo mingo<br />

942. Mir quasi mur, a nomine mursum^ latine.<br />

943. Mat .i. lamb, unde indmat .i. iud na lam negar ^<br />

and. ladlat \mmorro .i. lat .i. traig. Indlat don cbois dif?m,<br />

ar is [ind] don c[b]oÍ3 in traiccb, et a latitudine dicitur.<br />

944. Mualac/i .i. seiscend, ut dixit Recbtgal ó Siadbail<br />

Slicbt a da gai tria cacb mualacb<br />

cuanacb flescacb feracb,<br />

' fétb J/2 2 mianach H- ^ mieugua i H'^ * auilabar Hleg.<br />

morsus •' nigther B<br />

:


Sanag Cormaic<br />

amail can* a tabairi lamhach<br />

tria condall fand ferach.<br />

945. Muadh .i. uasal no a[i]rmidnech.<br />

946. Midlach .i. medon-lax .i. leth-lax.<br />

947. Mairbill .i. maris bellum .i. cath no imecla.<br />

948. Men .i. bel, ut dictum est:<br />

Coicni ger gonus daine,<br />

m frithit maine mara,<br />

mairg troich tar roi rena<br />

atchi mena mac snama.<br />

949. Meisi .i. urtroighe, nt est Sllabh Mis, dona hur-<br />

troighib rodolba Banba do macaib Miled.<br />

950. Maidinn .i. imairec, ut est:<br />

cuach2 Díarmada^ do Breg barainn<br />

brath dorair^ dia memdatar maidind.<br />

951. Meisi .i. cuimgech^.<br />

952. Mem .i. poc.<br />

953. Meli .i. copcailli. 6<br />

954. Meisi .i. siabra.<br />

955. Mag^(r .i. miniasc.<br />

956. Man .i. lamh, mane a ré[i]mm.<br />

957. Mut .i. gach ngerr.<br />

958. Muad .i. egusc.<br />

N.<br />

959. [N]ia .i. mac sethar, ut dixit Cu Chulaind profetana<br />

de Christi ^ aduentu (.i. ag tarngaire geine Crist) : Nia duine<br />

tiucfae (.i. mac sethar duine ticfae). Ipse est lesus, et aili<br />

dicunt CO rocreid Cu Chulaind o tsin.<br />

» a mberar H^ * .i. rúathar add. H"^ ^ ndiarmada H^<br />

* ndorar -ff* ^ tualaing ii» « .1. capall ií^ ' xpo MS.<br />

81


82 Sanaa Cormaic<br />

960. Nemnall .i. is ed ainm is mo ' [col. 3] do anmandaib<br />

in domuin^ .i. nem-nuall denmae ind aifrind innsin. Nem-<br />

nuall, nuall fer nime uimbe.<br />

961. Niuus-i .i. nin-fos .i. nin rogab fos .i. tonn do-<br />

dechaid dond fairgi aniar isind ár co torchuir isin tir n-ucut,<br />

CO nderna tiprait di. Inde dicitur Corcomruad Ninuiss.<br />

962. Nemeth .i. nem-iatli .i. i n-as dir d'eclais.<br />

963. Nemaith .i. a n-as dir d'ogaib.<br />

964. Nemuath .i. a n-as dir d'filedaih.<br />

965. Neid .i. dla catlia la geinii Goideal. Nemon<br />

uxor illius .i. a ben sin.<br />

966. Nac quasi nee. ^<br />

967. Nith .i. guin duine.<br />

968. Ner .i. tore allaid, ut est isna hAistib^: Fail neir,<br />

net gribe gradaigthi.<br />

969. Noe .i. duine. Unde dicitur: dia ndamae noe for<br />

thir .i. duine for thlr c.<br />

970. Nos .i. nde-fis .i. fios nonbuir .i. tri rigli, trl suid,<br />

tri hespaic, .i. sui litri 7 sui filidechta 7 sui berlai Feine,<br />

7 robadar uile ag denam ind tSenchusa Mair, unde dicitur":<br />

Laogaire, Core, Daire dnr,<br />

Patraic, Binen, Caiirnech coir^,<br />

Ros, Dubt[h]ach, Fergus co feib,<br />

nai sailgi sin Senchuis Moir.<br />

971. Nimb .i. braon, ab eo quod est nimbus, unde dicitur<br />

isna Brethaib Nemeth: Roloisceth a leth fo nimib nimb.<br />

972. Nairne .i. glain. No nairne amail bid naire no-<br />

beth and .i. senberla áidiu in naire n-i sin. Is inand 7<br />

^ moaib L * hEirenn L ^ Ninfos MS. * nécc L<br />

^ A qxiotation <strong>from</strong> a poem cited in the Metrical Treatises, Ir. T.<br />

Ill, 1). 49, 10 « tir i ' See Laws I p. 4. « choir MS.


Sanas Cormaie<br />

isbertha egin, IS gnathbeila eisem tra cidh indiu la<br />

hlrmumhain maxime, nnde dicitur: In fil ni bas toich duit?<br />

Fil eigin, ol inti dia n-imchomarcar .i. nairne.<br />

973. Nith .i. guin. Nie in fer dodgnii.<br />

974. Nethes .i. guin duine, ut est: ni [p. 276, coll]<br />

bidna nethis^ nemt[h]egar3.<br />

975. Nesscoit .i. is é senchas na nGaoidel. Intan<br />

fechtu cath Muige Tuiredh bni Goibne goba isin c[h]erd-<br />

cha og denam na n-armm do Thiiatbaib Dé, 7 búi Luchtire<br />

saor oc denam crund isna gaib, 7 búi Creidne cerd fri<br />

denam semand issna gaib. Dicunt autem Scoti Goibnin<br />

goba faciebat hastas fri teora gresa, 7 ba feith in tress<br />

gress. Dognl áidiu Luchtaine saor na crunda fri teora<br />

snasa, 7 ba feth in snas dedenach. Sic faciebat et Credne<br />

na semend. Dobidgad Goibne asin tenchair na gai^ go<br />

nglentais isin ursain. Doleiged Luchtaine saor na crunda<br />

ina ndlaid, 7 ba lor n-indsma doib. Dobidgad larom<br />

Creidne cerd na semanda a belaib na tenchuire 7 ba lor<br />

n-indsma doibh.<br />

Ceine tra bai Goibne goba oconnisin lithe bine for a<br />

mnái. Adfíadar son do Goibne 7 ba saoth lais 7 ba<br />

etaith n-imme. Iss ed áidhi dogéne friss .i. bai crann ina<br />

laim, intan atfes do a seel, .i. ness a ainm, is uime dognither<br />

ind aurnaisi criadh. Dicain didiu forsin crand sin, 7 each<br />

fer doniced dobeireth fuasmad don c[h]rann sin ind. Ma-<br />

dellad larom in duine, dourgbad foc[h]etóir cnoc and Ian<br />

do lindchrii 7 gur 7 foloisced in duine amail tene, ar ba<br />

he fuath in c[h]rainn sin dianad nomen ness nobith forsin<br />

cnuc. Is aire rohainmniged on anmaim sin [col. 2]<br />

scoit .i. ness cnoc 7 scoit lind.<br />

83<br />

.i. nes-<br />

^ dodngni L ^ nethes MS. ^ nemthigedar L * goa L<br />

6*


84 Sanaa Cormaic<br />

Ness tra cetharda fordangair. Nes cedus nomen an<br />

anmanda. Nes nomen don c[h]nmd, lit prediximns. Ness ^<br />

ainm don aurnaisi chriaah feisin, amail atbert^ aroile ben<br />

gobend ag denam marbnaide dia fir:<br />

Ba dirsan lem sellad fris,<br />

forbir i fraigh derc a nis,<br />

ba binde^ nochandais dord<br />

fri derc a niss a da bolg.<br />

Ness Anno ainm don beim .i. don c[h]récht, ut est isin<br />

t[S]enchas Mar:<br />

a grainib ' gach tomas,<br />

Feinib gach foruss,<br />

a mainib gach mess,<br />

a dirib cuirp duine,<br />

cidhat ill fuile ^,<br />

rohairdiged^ ness,<br />

.i. SLvaail bess aurgnata in baill isin duine i fM?rmit[h]er in<br />

crecht, is fai áano bith a eraic in uerbi " gratia .i. mad i<br />

n-agaidh no i n-etan no i ^ smech forruimther ind athais,<br />

is moide a heraic, amail rogab isin tSenchrts Mar: mad fo<br />

etach bess in cned no in ainim, is luga son.<br />

976. Nert quasi uirt a virtute.<br />

977. Net a nido latine.<br />

97B. Nia .i. trenfer, unde nasc niad.<br />

979. Nod a nota .i. singnum .i. failsiugud neich, unde<br />

dicitur notal .i. not uaille .i. comartha uaille he.<br />

980. Nasc quasi nex, onni as nexo .i. imnaiscim.<br />

981. Nama non-ama, non amatur.<br />

1 dajio add. L<br />

' cit ili a fuili L<br />

^ asbert L ^ binniu L * granuib L<br />

" roliordaiged L, rohainmniged B ' uerbia<br />

MS. « in MS.


Sanas Cormaic<br />

982. Nathan .i. ordeirc. Náth ainm coitc[h]end dona<br />

liuilib aistib eicsi[di]b, unde dicitur nathan quasi nath in-<br />

aon [.i.] ind ollaman.<br />

883. Nare .i. [i]na reib bis .i. in ruidiud tic isin gruaid<br />

7 is do sin is nomen naire. Feile immorro ainm don<br />

einech bunaid.<br />

984. Nathir quasi noitbir .i. erdercaigthir ar a hole. Uel<br />

quasi athir [col. 3] A. aith-air, no na derach ertonaidma herre^.<br />

985. Nai a naue dicitur.<br />

986. Naiscu .i. nescu .i. delidind fil .i. in ne is en.<br />

Nescu áulhi .i. en uisce^ hi.<br />

987. Nenaid quasi non fid hi acht lus. No is cend-<br />

fochrns uil and .i. teine-faid .i. faid in tened bis aicce.<br />

988. Ness .i. anmanda; ni fois^ acht utmall.<br />

989. Nel quasi uel, a nomine uelum, ar is flal e<br />

etruinde 7 grein.<br />

990. Nem .i. nemo uidit oculis.<br />

991. Neim .i. he-fim, ni deog hi; ar fim dicitur deogh.<br />

992. Noin anna.<br />

993. Nonbar a nomine nouem, *<br />

994. Nus quasi nouus.<br />

995. Niia quasi noua.<br />

996. Nin .i. liter, ut dicitur: dar ninu Nede ^.<br />

997. Nen .i. tonn, ut dicitur reim nena .i. dar na tonna.<br />

0.<br />

998. OJUdam .i. oll-a-damh, an^ cethrar ar fichit.<br />

Aliter oUam .i. all-uaim .i. amail is doilig uaim bis fo<br />

> An leg. no nader acher tonaidma herre? Stokes. * nsciííe H^<br />

3 fos H'^ * nonim MS. ^ A quotation <strong>from</strong> Immacallam in<br />

da Thúarad (ed. Stokes §9). « om. LB<br />

85


86 Sanas Cormaic<br />

aill do t[h]ogail, no saigid uaime bis fo aill, sic is áo'úiff<br />

saigid for dan 7 ecsi ind ollaman. No ollam .i. oil- diem<br />

.i. is oil inni dltness .i. cethrar ar fichit. No oU-di-emid<br />

.i. ollam ernes na cesta.<br />

999. Oi .i. caora, undo dicitur oisc .i. oi seise 1.<br />

1000. Oimelc .i. oi-meilg .1. is[i]2 aimser andsin tic as<br />

cairach. Melg .i. ass arinni blegar^,<br />

1001. Oen .i. un, ab eo quod est unns.<br />

1002. Oenach .i. aine* ech.<br />

1003. Oeth .i. luighes no eithech.<br />

1004. Oar .i. guth.<br />

1005. Oech no aoth .i. nama.<br />

1006. Orb nomen uiri a quo Orbraige nominatur.<br />

1007. Ogh quasi ob, i.e. ouum .1. ogh.<br />

1008. Ord ab ordine.<br />

1009. Ólc[h]obar .i. acobur lais ol.<br />

1010. Orn .i. OYgon.<br />

1011. Om in bid, greicc rotruailled and; om ^ [cdffói'}<br />

isin greic, cruor isin laitin.<br />

[p. 277 col. 1] 1012. Opar ab operatione.<br />

1013. Ong .i. foiched' 7 cose, unde dictum est: cosaig<br />

do mac, a Fithil, cotsescait^ a oing.<br />

1014. Orait ab oratione .1. airnaigthi.<br />

1015. Oslucud .i. uas-lecad .i. legad ua comlad suas.<br />

No oslucad .i. aiss-lecad .i. a lecad tar ar hais.<br />

1016. Ogthach .i. oigh-thech .i. oguide a tech dia buith fair.<br />

1017. Or quasi aur ab aurum.<br />

1018 Ore treith .1 ainm do mac righ: triath enim rex<br />

uocatur. Oenach n-uirc treith .i. biadh 7 edach loghmar,<br />

1 seise L ^ jgi jr 3 melgair L * úne B, una L<br />

* luidhe MS. « omon L ' fochid L « cotrescat L


Sanaa Cormaic<br />

cluim 7 coilced, branndub 7 fidhchella, eich 7 carpait,<br />

milchoin 7 eisrechta olchena.<br />

Ore nomen do bradan, unde dixit cend Lomnic druith<br />

iarna beimeim de: 'Ore bree bronnfind bruchtas do magari<br />

fo muirib, ni labar, ni toe tiiathe tore nad ric roimsi<br />

rorannais raind nad cert Corpri'. Is de áUUu bue ind nl<br />

sin. Find Ha Baiscni, is do ropad^ druth Lomna Midlag.<br />

Luid Aidiu laithe n-and Find for eiiairt selga. Doruaraid<br />

Lomna i bfns. Bui bean do Luignib la Find arón^ ém<br />

each roilbe 7 each rofid nognathaiged Find eona fein nobith<br />

ben aurdalta ar a chind in ^ each thir ba nessam do beus.<br />

Batir banbrugaid son 7 batar maithi do imfnlung na fian,<br />

ar nolethad a n-anae tar na tirib co na laimed neeh olc<br />

friu. Teceomnaeuir ^ dif?/u Find fecht n-and i Tethbai eona<br />

fein 7 luidh for eiiairt selgae 7 dorriiaraid Lomnae i fuss.<br />

A mbui side oc imdecht ammuigh co farnic Corpri feinnid<br />

i lligi la mnai Find [col 2] i taidhe *>. Roguid dUUu an<br />

ben do Lomnae a dichlidh, 7 ba saoth lais-som brath Find.<br />

Tie Find larom. Benaid dldiii Lomnae ogum i ileisc<br />

cetharc[h]uir. Is ed bui i suidiu: Cuaille feda' i feilm**<br />

arguit ath[aba] i fothracht. Fer mna driiithe druthlach la<br />

féne^ foircthi is if fraoch for hiialann limm Luigne n. Rofitir<br />

dirfm Find a scel 7 ba dognasach don mnai. Rofitir á'idiu<br />

in ben ba Lomnae rofes. Docoass iarom suide eo Corpri<br />

CO tudchaid side co romarb an druth 7 eo tall a c[h]enn de<br />

co mbert lais. Tie Find don uarboith deud lái co farnic in<br />

colann cen cend. 'Colund sund ein cend,' ol Find. 'Findtae<br />

diin,' ol in flan, 'coich in choland'. Dobert iarom Find a<br />

' de magur L ^ ropo L ^ áror L * as i ^ docoemnacair<br />

L ^ táidin L ' fernae L * felaim L " féinn L<br />

" hi i " hnalaind linim luigi L<br />

87


88 Sanaa Cormaic<br />

orduin ina beolau 7 dochain tria teinm laodse co n-epert:<br />

'Nicon ruba doine, nicon arlaig, nico topaig náis, nicu derg<br />

raigi, ni con niba tore, nicon forn?e, nicon torgrae, nicu<br />

rarbairti a lighe Lomnse. Colann Lomnae so,' ol Find, '7<br />

ronucsat namait a c[h]end de'. Tlcsat dona 2 conuib 7<br />

dosleicit for slicht na n-og 7 fosfuair i fastigh oc fuine^<br />

eisc for indiuin^ 7 bui cend Lomnae for bir ocon teinid.<br />

In cetlucht áicliu rolaad don indiuin ranntse Corpri dia trib<br />

nonbaruib 7 ni thardad dantmir i mbeolu in chind ol soduin.<br />

Ba geis la Find\ Is andsin iarom asbert a cend friu: 'Oirc<br />

brec broindfind bruchtas di magar fo muirib' .i. bradan di<br />

magar, is ed a domnae. In lucht tanaise dorala 6 don teinid<br />

no don indiuin randais Corpri [col. 3] iterum priori modo, co<br />

clos ni dawo in'' cend: 'Rorandais raind fond n-aile n-athraind<br />

raind athbaig iar muig medba mos^ ba toich mo'' mlr metailio<br />

bit fuaitne flanna n lib Liiigne.' 'Cuirid amach a cend, sech<br />

is mifocal dun,' ol Corpri. Co clos ni, a cend do muigh:<br />

'Romechtar cleith curi rith rurt[h]ech agai2 catha cet a mba<br />

mescbaid ba cummJB lib mo agea ba co ndimdae bid i^<br />

moag tein doalassfaid Luigne la Find.' Lasin dodechaid<br />

Find cucu, conid-romarb.<br />

1019. Ócc quasi ác i. e. iuuenes his in acciue^*.<br />

1020. Odar quasi fodar .i. dath foalda.<br />

1021. Oe .i. foe bit.<br />

1022. Oge .i. comlainius cen truailled a corpi^.<br />

1023. Ó .i. cluas.<br />

1024. Olo ab oleo.<br />

* niconarbairt L - dinaib L ^ fuiniu L * indein L<br />

5 fiannu L ^ doralad L ' a i » mós L ° om. L<br />

>o metuail L " finua L '^ age L " biid L '* isi-<br />

naicciue if", hi sine accidia ((cxrjóla) Stokes. '^ i curp ii*


Christ.<br />

Sanas Cormaic<br />

1025. Oland .i. uile-findfad.<br />

1026. Omna .i. fuamna .i. mor fuaim gaithe fria.<br />

1027. Omthann .i. tind he frisin omh.<br />

1028. Onna .i. baetb.<br />

1029. Onmit .i. muit-onna .i. amlabar 7 bseth.<br />

1030. Ord .i. ard .i. calma, unde dicitur ordlach.<br />

1031. Oscur .i. cur dar ess aband .i. leim.<br />

1032. Ossar .i. fer iss 00.<br />

1033. Ottrach i. e. a tractu.<br />

1G34. Otan, viait rugad a fot.<br />

1035. Othras .i. fo thoir Sais .i. a thoir fo liaissle.<br />

1036. Osnad .i. on snuad .i. snim.<br />

1037. Oin .i. inde tic do nech.<br />

1038. Oifrend .i. onni is offerendo 1 .i. idbairt cuirp<br />

1039. Ongad i. e. ab iinguento. 2<br />

1040. Ólc[h]obar .i. ol-acobar .i. acobur lais 51. Uel<br />

ol nomea liqoris normaliqua lingua uel normanica linga est.<br />

P.<br />

1041. [}). 278, col 1] Pjatraic a patricius .i. pater<br />

ciuium qui ad latus regis 3 sedet.<br />

1042. Pell ,i. e. a pelle .i. on c[h]roicend.<br />

1043. Pennait a poenitintia.<br />

1044. Pecad a peccato.<br />

1045. Pato .i. poi-to .i. poi cos; is to áicUu forruim<br />

in pato a chosa, ol ni luga bis find for a dernainn oldas<br />

fuirre anSas.<br />

1046. Propost .i. prepost .i. prepositus nech remsuidigthe.<br />

1 oferando MS., oflfero H' * ungerito MS. ^ reges MS.<br />

89


90 Sanas Cormaic<br />

1047. Port a porta .i. on port.<br />

1048. Paircbe a parucia. i<br />

1049. Para .i. nomen do bloach mara. Ni cech ndlalt<br />

tra rosegar a inne, ni pa machtad tra la nech cin ni<br />

fiastar can doroigh bloach dondi is 2 parn, et alia similia.<br />

1050. Puingcne .i. screbul meidi inbiche, is é sin<br />

screpul nGaoidel .i. oiffing.<br />

1451. Pningin .i. selland imme .i. selland cernse.<br />

1052. Pain .i. bairgen i. e. a pane, nnde dicitur isin<br />

Gaire Echdach maic Luchtai: Mo tbrl finnde^ fomgellsat<br />

im ailt Echach^ ailchetail gaire de loilig find forscing scailter<br />

CO dipil promthair pain la pugin puincern^ la siail cen nach^<br />

cermnas " coimmilg coich bo '^ bitlibl cotammuic midligen<br />

goss geisen cen osmeised conacb inna betha^ baa.<br />

1053. Puincern duliu .i. corn tomaiss sella 7 med<br />

tomais indile .i. in med inbech.<br />

1054. Pend a penda.<br />

1055. Pertic a pertica .i. forrach tomais tire.<br />

1056. Pairt a parte.<br />

1057. Poc quasi pac, a pace, ar is airde sida pax.<br />

1058. Prainn a jprandio.<br />

^1059. Prnil .i. aidbliugud mor 7 metugad, ut, dixit<br />

ÍDgen hui Dulsaine in baiiilethcerd fri Sencban Torpeist .<br />

i mManainn [col. J2] .i. immomloiscet mo d|io n-o piuU. Y<br />

Friscart larom in t-eigess>i di muinthir Senchain .i.<br />

"A- q^ j' in cerdi2 mac bnii^ Dulsaine<br />

Lia[i]c do T[h]ursaige Thull.<br />

' leg. parocLia ' as i ^ finndni L * nEochach L<br />

* pninceirnn L ^ cernDach L, cenach B ' cermnals L<br />

* cuicbo L ^ bethu L i" da L " éscine L '* cherd L<br />

• rr- -^ 4- "^it<br />

L'<br />

)crrvvA


u\<br />

Is de tra roDói i do Senchán inní sin. , Dócorustair<br />

Sanas Cormaic 91 [i<br />

duigh ro'taii im SenchanS cenmotha a t[h]ughan4 ^^^^^^JZl^Ji-^^^^^^-^'^<br />

rrt^<br />

tI'. An romba^ dech do thímthagaib " flatha<br />

is ed bertatar ind écis chena impu.<br />

fer nGaoidel, . jfL^^»<br />

^ ^ *^'*^;<br />

'<br />

fair^^ v- w^. U.t'l^<br />

techt a 2 Manaind .i. fecht n-áinius[a] do ch[or'^c[bJuarto «o^ivi<br />

indi. Caoga egess a llm cCnmothse ecsine. Is ing ma<br />

rodmbaei dicZm ríam im nacb oile éces samail in c[li]um-<br />

Intan tra docúmlaiset for fairgí 7 docorustar a íni no !<br />

urland ^ fri tír, ^ adagládastar "^ gillae écnisc anindustae<br />

ina ndíaid den tír: 'Nomléicid-si lib!' ol sé. Doécet uile<br />

in [njgillae. Ni bu clata leo íarom a lécud cucae,io ar = i^S"'^ Ji^<br />

ba Jse^i leo nip n-éni2 comadus ina n-éill, ar ba dochraid<br />

a ecúscc. Intan cetamus dobered nech a mér for a étaín^<br />

notheged a thaosc di gtir brén for a dib cwladaíb;'^'^ '^^jjh<br />

chongrus crace 1* do tar a roullach co maotban a da im- ,.<br />

dsed. 1^ Ata la nech asitchidi^ batar caib a incbinde ro- -. V"P*T'''rt^*^rf'><br />

mebdatar tria c[li]Ioicend. Cuirrit[b]ir bgh luin a di • ci^v«.t-v*-)<br />

naclae, giaisit[h]ir^ bun cuilind a mbun. Da.lurg^in lom-^^<br />

cííj>-<br />

«/*<br />

\ t^t ciiaola. Di seiritlí birdao ]3recduba foe. Dia' talt'a de in " '^ _ ^<br />

H CAvL cheirt bui.;iiime, i'' ni bu decmaing tecbt dl^^ for imirgi a<br />

^'^'''"J haoqar, mana 19 fuirmitbe clocb fuirre,2o ar imat^i a mil.<br />

Doiiucart gutb mor22 fn Sencban {col. 5] 7 isbert^»<br />

'fris: 'Bern torbacbful-sa^i duit-si oldas ifld-tte-«e-4ndr i€-<br />

•*<br />

y.- > -\^^ . M- V.J. AóXL<br />

"^<br />

1 búi L \ L 8 cid add. L * thugain L ^ arrom-<br />

búi L « timtagaib MS., thimthaigib L ' dochorsatar aur-<br />

lunn L 8 thir MS. ^ atagladastar L >" chncu L " ar fee<br />

Harl. ^'^ ni bu en L " di chulaid L ^* chraiche L<br />

»5 imdaid L 1« assidcid L " imbi L i» di techt L " manLL<br />

2« fuirri L " imbud L " dorriucart co mmor L =3 asbert L<br />

^^ bea torbacha-su L<br />

'd;-tc~iil-'?j^^<br />

-W^<br />

'I


cl^A^-^'^S<br />

'j^<br />

'^'^'^ ^<br />

^r^JÍ»-^^<br />

"~<br />

4^-*^<br />

92 Sanaa Cormaic<br />

(^.Jlr^i^<br />

no in de foruallach forbaoth fil immut', 'In sétir lat' ol<br />

Senchan 'tuidecbt íarsin luH isin cúrach?' 'Promfit', ol<br />

se. Cingthe^ íarom Tarsin luidh isin curach, luaithidir<br />

íocbaid iar forgarmain, co mbai isin c[h]urach. Ba euaill<br />

tra CO rroibdithe in curach cona lucht ariúdí rombrogsat<br />

roime-sium^ insindara leth^ in lestair 7 in leth^ n-aill<br />

. dp-sum, 7 atbertatar.^ amail bid a'' haongiun: 'Dotrorbai<br />

peist, a Senchain; bid 8í § do muinnter uile acht cownérnam<br />

jt^-vs-^^"^ BO cownérlam doc[h]iim tlre'. IS de sin tra robai do-sum<br />

'vi^j*''^ Senchán Torpéist .i. Senchán dororba péist nó paist.<br />

Recait íarom i Manaind. Fonacbat^ a cobiach i tír.<br />

A mbadar áidiu 1« oc imt[h]echt larsin traigh, go facatar 11<br />

in tsentuinne moingléith moir larslni^ carraic, ut poeta dixit:<br />

Sentuinde ocus senbachlach,<br />

^'^^'^'^ , rop sés rophuisi3 a crínfeis,<br />

or^Ai^' ^ acht nochanfognat Mac Dé<br />

ís ní thabrat a prlmleis. ^*<br />

Amlaid bui in c[h]aillech for in traigh, ag bnain na<br />

temnuige i^ 7 in murthora/d olchena. Áiregdai grata '^ a<br />

cossa 7 a llamha, acht natmbúi etach maith n-impe, 7 bál<br />

anféithi' gorta fuirre 7 ba líach eon immono, ar ba siei in<br />

bainleccerd ingen i^ Ui Dulsaine di Muscraige Llach i^ Tuill<br />

a crích Úa, Fidgenti. Dochnaid idhe^o dicZm for cuairt<br />

ÉirewM 7 Alban 7 Mannand 7 ba mail) a muinter uile?<br />

Bái íarom a brat[li]air mac úi Dulsaine, cerd amra sidhe,<br />

áano ac a hiarmoracht fo crich[a] Éirenn 7 nís-fu^iir,<br />

1 iarsind lúíth L ^ cingthi L ^ riasom L * asindala<br />

leith L ^ issalleth L " asbertatar L * asind L « da«o<br />

>" hi tír add. L " conacatar L<br />

add. L 9 dofócbat L .<br />

" forsin L '"<br />

.i. squap aduacail >*<br />

.i. a primite '^ femna L<br />

" gratai L " anféih L " ingin MS. ^^ ^o thiv<br />

líacc L gi^e L<br />

ío-t^lr


Sanas Cormaic<br />

KW-r<br />

7 rl. Antan áidiu atconnairc in taentainde [p. 379, col. 1} , , /í-vninna<br />

fleicsiu immuscomarcair i cibtar be. 'Ma[i]th i[n] re<br />

7^^'<br />

» ,^ „.„.<br />

/oMi'ci j<br />

fj^{.<br />

0r'<br />

'^inmídcopQairc: Seiic[h]an eges Erend uile ind so<br />

'Rombia em', ol Senchan. p,.


94 Sanas Cormaic<br />

'Is me em', or i<br />

^^^ .3«-^<br />

si. Fothraic[th]er larom la Senchan<br />

di.2 Dobret[h] dechelt n-amra uimpi^ 7 tainic* la Senchan<br />

doc[h]um nEirenn. ^<br />

Intan tra tangatar doc[h]um nEren,d^ conacatar in<br />

[njgillse remepertae, J »? ba hoclach ruítíientae ngh[d]ae<br />

romor roisclet[h]an mbrmileta eseom, co muing orbuidhe<br />

/^j^


Sanaa Cormaic 95<br />

1066. Pellec .i. bél-écc .i. eci ina bel. No pellet .i.<br />

pell- set .i. seta pellis^ impi .i. a croicend.<br />

imbi sé,<br />

1067. Peist quasi pestis .i. teidm.<br />

1068. Pistoll .i. bis toll .i. toll bis and.» No toll<br />

1069. Putraic .i. poit-ricc .i. potus regis bis inte.<br />

1070. Partchuine .i. partem canis habens; no a part[e]<br />

gontar hi; no a partu'* communi.<br />

1071. Pulla» quasi bulla/' a verbo bullio .i. bolgaigim.<br />

1072. Pone a puncto ' latine.<br />

1073. Plae .i. ainm inaid reid, a platea .i. on faithche.<br />

1074. Plutad .i. brisiud, a plutone .i. Pluton gaba iffirnn.<br />

1075. Poll quasi toll, 7 cendfochrass tossaigh [fjuil ann.<br />

1076. Penning quasi pan-ung .i. pars in uncia.** No<br />

bend-ing .i. a n-ingnais a bend biss^ .i. cruind. 10<br />

1077. Pol quasi [paul .i. a] Paulo.<br />

R.<br />

1078. Rechtaire .1. rector a rege.<br />

1079. Ross .i. trede fordingair .i. ros fidbuide, ros lin<br />

7 ros uisce. Sain áidiu accuis as rohainmniged each ae.<br />

Ross fidbaide cetamus i. reoi-oss. Ros lin áano .i. ro-ass.<br />

Ros uisce dano A. rofos on, ar nl bl acht for marbuisce.<br />

1080. Remmii nomen do fuirseoir fobith each riastardae<br />

dobeir for a agaid.<br />

1081. Rinntaid .i. nomen do fir aoraid '2 rindass each<br />

n-aghaid.<br />

> eccda H^ » set 7 a pellis H^ ^ indte E^ * parta MS.<br />

5 pullo JT» « bullo H^ ' poncto MS. « uncio M.S. ^ ata if*<br />

" craind MS., cruinn H^ ^^ réim B '^ aorc/iaid MS , serad B


96 Sanas Cormaic<br />

1082. Rout .i. ro-sét i<br />

.i. mo oldas set, semita sou unius<br />

animalis, Alat tra ilanmand for na conairib .i. set 7 rout<br />

7 ramat 7 slighe 7 lamrotse 7 tuagrotse 7 bothur.<br />

Set cétamus ut predictuSc^<br />

Rout .i. da cubat3 carpai 7 da o[e]aechdae imme.<br />

Doronath fri hechroeta no fri hecraite mennota ar medon.<br />

Ramut .i. mo oldas rout .i. aurscor bis ann ar dun rig. *<br />

Cach comaithech^ asa tir dotroicb, dlegar de a glanad.<br />

Slige dawo, doscuet carpa?i sech alaile. Dorronad fri<br />

himc[b]omrac da c[b]arpat .i. carpat rig 7 carpat espuic<br />

ar a ndig cechtar dib sech anaile. 6<br />

Lamrotse .i. eter da slighe .i. dar tSaiscert mennotse,<br />

alaile tar a descert. Fri lesa fri cui doronad.<br />

Tuagrottse, fochren fer trebar conair do ascnam raotse<br />

no sleibe. Is si iarom a fochreicc, anam cach dine no<br />

cach mil immidret cach alablia[dain],<br />

[p. 280, col. Í] Bothar, talla da boin fair .i. alanai for fot,<br />

alaile fortarsnse, ara talla a lloigu ''<br />

7 a ngamna ina farraiZ,^<br />

ar mad ina ndíaid^ beit iurthassio in bo biasH dia eis.<br />

Atat trl 1- glanta do cech se, teora haimsera a nglanaiter,!^<br />

teora tucaite ara nglanaiter: aimsir ^* echruathair, aimsir^*<br />

chua, aimsir 1* chocthse. It eat i^ a tri glanta .i. glanad<br />

a feda 7 a huisce 7 a coclaid. It he achuis i^ ar a<br />

nglanaiter 13 .i. arna heilnet a cairpthiu oc dul for cai 7<br />

arna huilled 1^ echracZse oc techt do oenach. A coclaid<br />

arna esarlaither nech fair oc techt fo t[h]ressse,<br />

» roroset MS. "^ prediximua B ' cumat no da chuat B<br />

* bis for nrdhúnib rig B ^ comaigdech B " araile B<br />

' foratallut a Iseig B « fail b " diaig MS. " bess iurtais B<br />

" bes ^ 1* teora B " nglantar B i" ainiser B '^ e 5<br />

" acsi B >' arnélined JS >« hesarlathar B


Sanas Cormaic<br />

1083. Reo .i. graece; reo enim graecei gelu interpretatur.<br />

1084. Rincne quasi quinque. Unde dicitur: Ferchess mac<br />

Mosecis dixit intan boi Find iia Baiscni oc airim cacli coicir<br />

ar^ n-uair do sluag Luigdech maic Macniadh do chuinchidh<br />

ind fennedo .i. Ferchis. Adacht Ferchess tren foa chnamse<br />

sech Find 7 dolleicci in slig for Lugaid conidromarb 7 asbert<br />

occa rincne quasi carincne rus rig .i. ar ba heth atbeired<br />

Find beus o'trlmed each coicer a uair. Rincni quasi quinque.<br />

1085. Robuth quasi rem-fuath; no robudh di«o .i.<br />

rembuptadh bios.<br />

1086. Retglu .i. ret-gle ar a soillsi.<br />

1087. Roth a rota .i. on c[h]uairt.<br />

1088. Rnc[h]t .i. inar, unde dixit Ferchertne:^ deich<br />

ruc[h]ta derga3. *<br />

1089. Rudrud .i. ro-duradh.<br />

1090. Riiam quasi rom a Roma. ^<br />

1091. Ranc, iss ed is seisiud cenél na mseili. Ranc dicZm,<br />

it e na huisiw'^ arda.<br />

Rach dna, is e rout na maile otha ind etan na maile<br />

corricci in mullach.<br />

Romaile .i. eter in da n-o uili.<br />

Sal tria hassse .i. as a flrmullag moeltar side, co mmbi<br />

a caisi buidi a mullach amail sail duine tria assa.<br />

Buideréid^ da«o,moel a cend uile i ssuidiu co mmbi glelomm.<br />

Imspelip 8 iano -i- bid folt cechtar na da lethc[h]end 7<br />

bid imrot reid otha ind etan corrici in clais in da chuladh.<br />

It he tra in sin se cinela na maili.<br />

1092. Rigan a regina, uel apud Scottos^ rig, rigan uaidi.<br />

1 greco MS. ^ ia,r B ' ferqertni MS. * A quotation<br />

<strong>from</strong> Amra Chonrói. See Ériu II p. 5, I. 4. ^ romse 31S.<br />

• husine B ^ bugerei/i MS. * imspelp B ^ scotass MS.<br />

7<br />

97


98 Sanas Cormaic<br />

1093. [col. 2] Rath a rata latine».<br />

1094. Ruaiw2 .i. lus doheir cuclit [in faciem] 3 co<br />

mmbi derg. Unde dicitur Diarmait Ruanaidh*.<br />

1095. Roscad .i. ro-indsciged ^ .i. dodeocliaidh inn-ord<br />

n-indsci; scath .i. indsce.<br />

1096. Relic .i. a reliqui[i]s sanctorum. Relic ásíno .i.<br />

relis a hec, uel hie, i;el hocc.<br />

1097. Rop 7 rap. Rop áUliu nach n-anmann gonas,<br />

ut sunt uac[c]ae. Rap ' immoivo nach n-anmann dosrenga<br />

chug», ut sunt sues; sed tamen nicissim'' com[m]uniter<br />

dicuntur. Rap dií7m ab eo quod est rapio. Rop ab eo<br />

quod est robusdus,<br />

1098. Ribar .i. criathar.<br />

1099. Ris .i. seel. Risi .i. scela. Inde dixit ^ Corpri<br />

' mac Etna : Cen dll daime risi, rob. sen Brisi ' ^.<br />

1100. Riiad rofesssB .i. nomen don Dagdijeio.<br />

1101. Romna 11 ais .i. lias 7 buideta.<br />

1102. Reidgair .i. coss esscra.<br />

1103. Rer .i. Ion .i. en, et inde dicitur rerg no redg frisin<br />

boin mir; et inde dictum est:<br />

Uindsi chucat in gillgugan<br />

mac rergagain (.i. mac Lonain)<br />

bidh each maith agad ar a chinnchugan,<br />

a c[h]endgucain (.i. a c[h]ind gegain).<br />

1104. Raibceth cethra .i. ro-beiced; beiced .i. bo-guth<br />

.i. guth bo.<br />

1 raithnech ab eo quod est ratis latine .1. raith no raithnech B<br />

2 rnam .i. róeim B ^ sic B * See CZ III p. 204, 12.<br />

'" roindsce B « réill B ' uicisimi MS. « diciinr MS.<br />

» See LL 188 a 1. '» A quotation <strong>from</strong> the 'Second Battle of<br />

Moytura\ See RC XII p. 70. " ruamni B<br />

;


Sanas Cormaic<br />

1105. Rind ii crann, ar is do rinn seine donither.<br />

1106. Renda .i. re nua .i. gach re a tegait, ar ni de-<br />

gress atchiter, acht a n-aill a lo 7 a n-aill a n-oidchi.<br />

1107. Rotta (.i. uisci) 7 rotan .i. on derge asberthar,<br />

ar is rot cech nderg.<br />

1108. Riiss .i. agaidh.<br />

1109. Rosir quasi risir, a risu .i. on gaii-e.<br />

1110. Rucce (.i. nairi) .i. ruadcheo, vel quasi ru-tige.<br />

1111. Ret a nomine res latine.<br />

1112. Rait on rota i mmbi a hinas.<br />

1113. Roga quasi togse, ut dicitur: toga de rannaib2<br />

7 cumal senorba^ la sinnser.<br />

1114. Remor .i. ro-mor; no rem -aire, ar is aire a<br />

imarcraidh.<br />

1115. Ron .i. animal, on rosnam doni asberar de.<br />

1116. Ronna immorro quasi sron-unna .i. ton[n]a srona,<br />

quia est unda .i. tond.<br />

1117. Rath .i. baile .i. on rates * asberar.<br />

1118. Rlasc .i. ro-uisci, no re-uisci, no esc^ riam.<br />

1119. Rind seine .i. ro-ind .i. inn cech barr.<br />

1120. Rot .i. ro-fada teit tar techtse, et inde dicitur echrot.<br />

1121. Rastal .1. ris talmuin benas, uel quasi trastall<br />

.i. tris toll bis a coss.<br />

1122. Rose 7 ruse .i. on ro-aisced [col 3] bis forru<br />

asberthar.<br />

1123. Rebbad quasi ribbad .i. riab^ doberar tairis.<br />

1124. Ronnaire .i. ronnad doni don bind 7 aire ainm<br />

coitc[h]end cech grada flatha i tuaith.<br />

1 a «0 i MS. 2 See Laws II 280, 26. » Ibid. I 206, 20<br />

and IV 38,13. * rathes B^ ^ else 5« « rib ii'^<br />

7*<br />

99


100 Sanas Cormaic<br />

1125. Rasmoel .i. ron.<br />

1126. Reatus .i. bidbanas.<br />

1127. Rincne .i. ainm sleige.<br />

1128. Sjanct Brigit .i. noebBrigit.<br />

1129. Suil quasi sol, ar is treithi ata soillsi do duine.<br />

Suilsi ab eo quod est suil. Sol a sole .i. on grein.<br />

1130. Sobraig a sobria .i. on subachus.<br />

1131. Sen[od] .i. a synodoi.<br />

1132. Salonn .i. sail-onn .i. cloch sail, unde dicitur saile.<br />

1133. Sanas .i. sain-fis.<br />

1134. SroU .i. soillsi, unde est aput Scotoss áiti srol<br />

.i. dies solis.<br />

1135. Segamla .i. blichtmaire. Seg dicZm .i. blicht, ut<br />

est isna Brethaib Neimed: meser buar a segamlai .i. ara<br />

mblichtmaire.<br />

1136. [Sméróit .i.] smer-foit .i. smer tine 7 fuait<br />

fuidell 2.<br />

1137. San .i. rifnget^.<br />

1138. Sirem .i. iarsannl sires luc do luc in capite<br />

et in toto corpore.<br />

abbati &.<br />

1139. SeiT a serra.<br />

1140. Snuadh .i. folt.<br />

1141. Secc 7 secda ondi as 8ic[c]u8.<br />

1142. Secnap .i. secund-ap .i. secundus abbas ^ uel<br />

1143. Secht quasi sept, ab eo quod est septim.<br />

1 sic B senado MS. 2 fuigell MS. ^ rii frigrit B<br />

* secnnda abas MS. ^ abate MS.


1144. Sé ab eo quod est sex.<br />

Sanas Cormaic 101<br />

1145. Spirut ab eo quod est spiritua.<br />

1146. Spiracul ab eo quod est spiraculum.<br />

1147. Sponc ab eo quod est spongia i.<br />

1 148. Sest nomen do medon lai, quasi sext, a sexta [hjora.<br />

1149. Semind .i. sem o ind2.<br />

1150. Screpul quasi scripul, ab eo quod est scripulus.<br />

1151. Sceng .i. imdae, unde dicitur imsceng .i. both<br />

bee imma timchellae imdse. Inde dicitur: ferr imscing<br />

adbai-s il.<br />

1152. Sorb .i. locht, quasi sord a sordendo .i. on tsalchar,<br />

1153. Slabrad .i. slabar-Iad .i. iadad cumang [.i. slabar<br />

each cumang 7] ^ eslabar .i. each fairsing.<br />

1154. Samrad .i. sam ebraice, sol latine, unde dicitur<br />

Samson .i. sol eorum. Samrad diu .i. riad rithes grlan,<br />

7 is and is mo doatne^ [p. 281, col. 1] a soillsi 7 a<br />

airde 7 rl.<br />

1155. Sen ab eo quod est senex.<br />

1556. Senser .i. senex 7 fer.<br />

1157. Sailchoit .i, sail-choit .i. coit coill isin c[h]ombric.<br />

Sailchoit .i. coill mor ^ do sailcetain [robói] ' and prius.<br />

1158. Sadb .i. so-adbae.<br />

1159. Serb .i. ingen Sceithirni áxuad di Chonnachtaib.<br />

Is i rosaide * feda Atha Luain .i. Bron 7 Dubha 7 Daur-<br />

debeoil, intan rodal (.i. ic Ath Luain) na teora dala fri<br />

Corbmac Conn-Loinges mac Conc[h]ubuir,<br />

1160. Sin .i. cruind. Unde sin Maic Main .i. sin boi<br />

^ sponcia MS. * seim coa liinn L Cf. séim eo hind,<br />

LL lS6a29. ^ adbul L ádbai B * sic LB ^ doaitni L<br />

« moir MS. ' sic i bi £ « rosádi L


102 Sanas Cormaic<br />

imo bragoid fri foicliilU firinde. Intan atheveth fliinde<br />

ba fairsing, ba cumang intan atbered go. No eipistil boi<br />

immo bragoit fri foirgell firinde.<br />

1161. Serrach .i. serr gacli n-HachalP, each n-ogla.<br />

Inde dicitur: serr cech n-ogdamh. No serrach .i. seir-ech<br />

.i. i ndlaid^ a mathoj bis. _<br />

1162. Scuit a Scota .i. ingen Forainn rig Eigipti.<br />

1163. Sath .i. biad; inde dicitur saithech.<br />

1164. Sanb .i. mac Ugaine Mair, unde Magh Sainb.<br />

1165. Segdse .i. cosmail fri seigh é ar a feige 7 ar a<br />

glicus 7 ar a gabailchi.<br />

1166. Sobaltoir .1. sepultur a sepultura .i. relec na*<br />

duineba .i. mag mar a n-idhnaictis .i. na genti.<br />

da ech.<br />

1167. Saim .i. cech corait cid eter da dam, cid eter<br />

1168. Ség^ .i. OSS allaid. Unde dicitur seguinidh^ .i.<br />

fer gonas ossse.<br />

1169. Sanct ab eo quod est sanctus^.<br />

1170. Sen .i. lin a ngabar ^ coin, unde senbretha 7<br />

seaairecht.<br />

1171. Segon quasi segen .i. gen segdsB, ab eo quod<br />

est seng each ségdíe isin Duil Feda Mair.<br />

1172. Sau .i. soer, ut est isna Brethoib Nemed : fairc-<br />

dither 9 mairc mathse i*^ maccuib sau sochraite 11.<br />

1173. Sab .i. so-ssebtha, no asa a soud.<br />

1174. Sop a sopinis [stopinis], ar is fuidell 12 tuige e.<br />

• forcell L forgeall B » nachell L uallach B ^ inndiaig<br />

MS. * nan L relicc duinebaith B ^ séá L ség B<br />

^ sédguine L séghuinecli B ' scanctus MS. * i ngabthar L<br />

3 faircditeir L "> mathi L ^' socharde L '^ fuigell MS.<br />

fuidel if»


Sanas Cormaic<br />

1175. Srian quasi frian, a nomine frenum.<br />

1176. Sron .i. sriiaim ena .i imat nsqne.<br />

1177. Srathar, ar sreith na n-esnad blti.<br />

1178. Srand .i. sron-and .i. ann issin sroin bis.<br />

1179. Sruth .i. sruaim etha .i. imat eisc inte.<br />

1180. Stad a verbo staa .i. tairisim.<br />

1181. [col. 2] Stab a stando .i. ara chomnairti.<br />

103<br />

1882. StJiall .i. ia di Tail idi .i. di leinid. Uel quasi<br />

stiad .i. is di iadtar in muincbille.<br />

1183. Sgian .i. is gse ?en í^ .i. a hém


104 Sanas Cormaic<br />

anáil Mórainn maic Miíin: laind lais sethar sorar .i. lais<br />

ar siur anar ndainib la Dia 7 berid mac ndo 7 rl. 7 bid<br />

aonta do fri Dia 7 dosngegha ar a genus 7 a naibe 7 a<br />

feile 7<br />

rl. Ata áono nomen coibnesto don an maim si isin<br />

Duil Feda Mair .i. sithothar cech tren.<br />

1198. Tjriath .i. rig treime ethse iathse (.i. íarsinní<br />

tréith n-ethas lathse).<br />

1199. Ti .i. brat .i. breo ar fuidi.<br />

1200. Tort ,i. bairgen .i. nomen de sono factum, i. e.<br />

torteni .i. bairgeneni.<br />

laic 7<br />

1201. Toisc .i. uoluntas hominis. Nach ni iarom is ad-<br />

is laind la duine, is ed isheir 'is toisc' (.i. is tol dam).<br />

1202. Trlath tra treidi fordingair .i. triath ri, triath<br />

muir, triath tore. Deiligther áidhi ina remmenaib .i. triath<br />

ri áidiu, tréith a réim, triath muir .i. trethan a rieim, triath<br />

tore .i. tréithi a reim. Triath .i. ri, tir-sith a taithmech.<br />

Triath .i. muir, tir-uath a taithmech. Triath .i. tore, tir-sod<br />

a taithmech.<br />

1203. Tinne .i. iubar bados ^ .i. tenn-eo .i. eo tinnes<br />

teinm in c[h]ride co mbi marb de a n-anmandte.<br />

1204. Toreic .i. reic tho .i. aisneis i táu .i. i sanuis.<br />

1205. Tore quasi pore .i. cendfochras.<br />

1206. Tarb quasi a taru, a tauro.<br />

1207. Tethra .i. ainm rig Fomore, ut est isin Ima-<br />

gallaim in da ThSar: iter triuna Tet[h]rach3.<br />

1 fait B 2 bais B ' See RC. XXVI, p- 26 § 97.


Sanas Cormaic<br />

1208. Treb ab eo quod est tribus.<br />

1209. Tenlach .i. tene-lighe.<br />

1210. Teirt a tertia hora i.<br />

1211. Tet nomen de sono factum.<br />

105<br />

1212. Temair .i. te-mur .i. mur Tea ingine [col 3]<br />

Luigdech maic fthíe^. Temair .i. giec rotruailled and .i.<br />

teomoro i. e. conspicio. Temair áidiu cech locc as mbi<br />

aurgnam deicsi iter mag 7 tech, ut dicitur temair na tuaithe<br />

7 temair in tighe.<br />

1213. Tem .i. each ndorchi, unde dicitnr temen.<br />

1214. Tenlam .i. spreid .i. tene lamse.<br />

1215. Teilm .i. tell-uaim .i. tobse iall 7 a n-uamann.<br />

1216. Trogen .i. gein 7 trog .i. turgabail na gréne^,<br />

7 as geinithir a ruithni riasin grein isin matoin.<br />

1217. Tipra quasi tobra .i. tobruchta uisci as; no<br />

teipirsiu.<br />

1218. Torb quasi turb a turba,<br />

1219. Toth .i. gach banindsci 7 each femen, quia<br />

nomen est membri mulieris.<br />

1220. Troeth .i. gach neutur i. nem nechtavdea.<br />

1221. Tuilm .i. muliebre membrum^.<br />

1222. Tarr mac Ughaine, unde Mag Tarrse.<br />

1223. Tuirigin .i. ri.<br />

1224. Tuirigin .i, tuili-gen .i. gein tolin .i. tolin^ a<br />

fir asind aicniiid co n-oenaigedar fri fir na screptra,<br />

Ailiter: tuirigin .i. tuir in gena, is e do t[h]enga.<br />

Aliter: tuirigin quasi gein a tuir .i. amail bis tuir mar<br />

oc fulang tige 7 illama esti, sic is ed in teg in domun<br />

1 horee MS. ^ =><br />

Cf. LL 159 a 1.<br />

Cf. EO. XXVI,<br />

p. ISn.l. * muliebri membri MS. ' tollin L


106 Sanas Cormaic<br />

centurach, is! immorro in tuir firinde rechta aicnid. It é<br />

na illama asin tuirid .i. ilchlallse 7 ilchonaire in brethemnuis.<br />

Aliter: tuin'gin (.i. r!) amail asberar isin Dnil Roscadaig:<br />

Nl tulacli 1 fri tuirigin tuigethar tuile mar muirne ^.<br />

Aliter: tuirigin .i. torracht-gein .i. gein torracht torroich<br />

as gach aignmíí i n-alaill .i. gein in firaicnir?, ut Facht-<br />

[n]ai mac Senchai dixit: Fuirem^ gein torrachta doreith*<br />

aicne^ n-oU Adam co n-imt[h]éit tre gach n-aimsir<br />

n-adamra co betha brath. Berid aicned enbethse^ di each<br />

duil derb deisin oen cownoe .i. coss in duine ndedenaig<br />

bias 6 CO bruindi brathye.<br />

Aliter: tuiregin .i. toaersegein^ (j. gein narse^] .i. gein<br />

ngenethar 9 7 a da chois riam ^0 7 a chend fadeoid. Do-<br />

heir á'idiu in tuirigin sin a chosmailisii brethe emnaide .i.<br />

canaid in breithem fassach firaicnz(i 7 roscadh filed, da<br />

cois 12 ina brethe in sin ; a cend fadeoid ^'^ A. in testemain<br />

canoine. Unde dicitur : [p. 282, col. i\ Ni nl nach breth<br />

berar na bidh fri leigend^* leir leirigther, na bl fri is<br />

canoin caid cumthastar'^ nad fri hapstal n-uasal n-astaig-<br />

theri^ nad fri Spirat Noem nertaigther 18, ar is ca[i]d i^<br />

each ret co canoine comuaim^o.<br />

1225. Teistt a teste 21.<br />

1226. Turud .i. tur-suth .i. tur cech tirim 7 suth sin 22.<br />

Tiirsuth ^\d'm \. sin tirim.<br />

s<br />

1 tulaid B '•*<br />

muride<br />

B ^ fuirim LL ^ tairet LL<br />

[ ]ibeta IiIj ^ cusin gendaiue ndedinach bess B ' toere-<br />

geiai LL « nere hL » ngainetliar LL " reime B LB<br />

" do chosmailius B LB ^' do chose B dacbossin LL<br />

" fadeoig MS. »* berair rád iar legund LL '^ nad fri LL<br />

>" cumtastarLL " nascaider LL " nertar LL '=> úcB<br />

cád LL ''o comíí LL *' a nomine testis LL *^ suth 7 sin LL


Sanas Cormaic<br />

107<br />

1227. Tore .i. craide i. Unde Etan ingen Diancecht<br />

dixit: i fondam mo thuirc .i. i fogluasacht mo chride^.<br />

1228. Trefocul3 .i. tri focla^ bite inde .i. da fociil do<br />

molad do brith for cQla ind imdergthse dofarci in tris<br />

focul .i. focul ind imdergthse 7 aire^<br />

1229. Turthaid .i. taurrachtid .i. uerbi^ gratia'', focheir-<br />

dis erchor iiait^ do ermaisin nach retseio. Docuiretharii<br />

obonn anmannse ar a chind 7 gonta no benta^^ no marbthse<br />

a rrec don turachti3 sin, larom asberar turthaiti*.<br />

1230. Tigradus .i. tig-urradus .i. tigba gach ndedenach.<br />

Is é áidiu is tigba 7 is tigurradus .i. intl scarus frisin<br />

main no frisin aon fadeoid i^<br />

1231. Tuigen quasi togen .i. a toga; toga enim genus<br />

est pretiosi'6 uestis. Aliter: tuighen .i. tuge en, ar is do^''<br />

chroicnib en finn 7 ildathach dognither in tuigen filed<br />

a chris sis 's,<br />

7 doi^ braigdib cailec/i loichen''' 7 dia<br />

cuircib c[h]ris suas co [a] 20 mbraigit.<br />

1232. Tap .i. obann no 21 bidg ut dicitur: Ni be^r tap<br />

tigradus is aiti araciallathar tassic an opund22.<br />

1233. Tamlaclita .i. tam[s]lechta .i. tam roselaig na<br />

daine isin maigin^a sin .i. duinebad mor. Doteigtis^'i na<br />

1 nomen do chridiu LL ^ ni fó indam dom mo thuircc<br />

.i. mo chridi im cbliab co fil for crith LL ' trefoclse LL<br />

* focuil LL = air LL ^ uerbia MS. ' taurthait .i.<br />

taurrachdath .i. arose reire LL<br />

" ret LL " tocuirethar LL<br />

" '> foceirddi LL n-uait LL<br />

^'^ gonti no dentai (sic) LL<br />

1' marbthai birrec dii {sic) tairriacht LL >* asrubrad tanr-<br />

that LL '5 is he áidiu is tigradas as tiugaurrad inti scaras<br />

fris[i]n nimun fodeóid LL "^ precioti MS. '' de LL ^^ coa<br />

criss LL 1'' laclian B loachend LL ^o gj^ jg f.^^ ggjj^<br />

suas. coa braglt. 7 rl. LL ^^ .i. LL ^^ is aitte dichiallatbar<br />

tassec opunn LL ^^ muig B ^* Totegtís LL hi tegtis B


108 Sanas Cormaic<br />

tuatha im-muigib moraib i co mbldis ind-aenmaigin beus<br />

fria^ n-eg, fobith a n-adnacuil isna muigib sin ondi^ nad<br />

be>-eth in duineba. Ar mad each ar iiair dib ba^ marb<br />

ina maigin fadein^, ni berdis dia celluib^, ar nl chumcath<br />

in tuathadh ' nobid ina mbethaid dar a n-éisi^, et inde<br />

nuncupantur Tamlachta.<br />

1234. Tendal .i. [col 2'\ tene-dal .i. dal co teinido<br />

.1. cusin inadio in-ataither tendal.<br />

1235. Tralg a tractu, uel quasi ter-rig .i. rig terram,<br />

ar isl benas fri lar.<br />

1236. Truid .i. on treed i mbl asberad, no on traide<br />

.i. on luas donl.<br />

1237. Tru quasi do-ru .i. doig a tuitim; a uerbo ruo.<br />

Uel ti-ru, ar tl tuitme ii ata. Uel a Troia dicitur .1. av<br />

a mince a hairsen.<br />

1238. Truagh .i. tru-agh .i. agusta do gurab tru.<br />

1239. Torsi .i. tor gach tromm .i. tromsi hi.<br />

1240. Truaili3 .i. dir uailli i.<br />

1241. Tellair i. e. a tellure.<br />

1242. Tarathar quasi dair-uath-air .i. fuath na darach<br />

bis fair .i. ar a sice-si em i''.<br />

1243. Tonn a uerbo tundo; uel a tondeo .i. ar ber-<br />

raid in fer don murbach.<br />

1244. Turesc .i. tar-escc .i. tairis tescas each ni; no<br />

diriuch tescas.<br />

^ i mmuige mora Lh ^ ria LL ^ onafib LL<br />

* bed LL ' fessin LL ^ do cliellaib B ' tuath B<br />

ni chutngitis in tuaithed LL ** a n-adnacul add. B atarrnd LL<br />

» tend LL " teuid LL i^ a tutma R'' '^ a beith add. ií^<br />

" truaill H' '* ar a sicci sein H^


Sanas Cormaic<br />

109<br />

1245. Tulach quasi tul-uach .i. liacht inti 7 si 'na tul<br />

.i. nocht, ar is tul gach nocht.<br />

1246. Tairsech .i. tairis astech tiagair.<br />

1247. Tenga .i. te i^ ngabann si .i. in bel tall.<br />

1248. Troid A. obann i, no lUath, unde dicitur: ticfa<br />

i traite .i. co luath. Uel quasi tnt-ait .i. ait 1 la troich.<br />

1249. Traill a nomine trulla .i lossat .i. ar dóire a fognama.<br />

1250. Taccad2 .i. tí-cáid, i. e. ar ti cadhussa bis, no<br />

ar tl chuad ata.<br />

1251. Tir i. e. a terra.<br />

1252. Tunti lia a uerbo tundo.<br />

1253. Traigli .i. traig a lethet. No da [sjraigled doberar<br />

fair ic a beim fein dia thoebaib. No trog-iall-e .i. a lalla<br />

fein, is é a trog .i. a clann.<br />

1254. Tast .i. tie-astas he.<br />

1255. Tlag on toga, ar is taga set bis inti; uel a tego.<br />

1256. Ton a tonitro .i. on torainn bis inti; uel a tone,<br />

fograigim.<br />

1257. Tarrach .i. iiamnach, quia fit tor .i. ecla.<br />

1258. Timpan .i. tim^ .i. sail 7 ban .i. umse bis inti.<br />

Uel quasi simpan a simphonia .i. on bindius.<br />

ngein.<br />

1259. Tagra quasi dagra .i. da n-agra^ bis ann.<br />

1260. Tustall .i. ar tus toltair riasin leim.<br />

1261. Termondd 5 .i. tirma a maine cin a fliuchad imuich.<br />

1262. Tairr .i. arinni taircther ind each biad.<br />

1263. Tar .i. olc, unde rothar .i. roolc.<br />

1264. Torrach quasi tairr-recht .i. roracht a brii immon<br />

1 a wo IMS. 2 tocadií^ * .i. bocc add. H^ * quasi<br />

dagrad .1. dana grad H^ ^ end of line


110 Sanas Cormaic<br />

1265. [col. 3] Trefot .i. Eiiu 7 Manann 7 Albu, unde<br />

dicitur Tre-fot .i. trl foide meini 1 dibertie as each tir dlb<br />

CO ndenta oenaicde dib tre druidecht 7 rl. Inde dictum<br />

est ag tcgail Bruigne Da DergiE : Maidfe rl ala Fuada^.<br />

Cia asberar áidiu Fuada, rectius Fotla dicitur, quae regiua<br />

erat tertia istarum trium insolarum. Tres^ enim erant re-<br />

gine .i. Ere et Fotla 7 Banba. Lege Gabala Erend si<br />

uis plenius scire.<br />

1266, Tiag quasi teg; uel a nomine graeco custodia,<br />

unde bibliotica .i. librorum costodia.<br />

U.<br />

1267. Usarb .1. bas; unde dicitur isind Amra* C[h]on-<br />

roi: ri rodet doiisairb ind-UUtoib^ .i. rodet do Ulltaib a bas.<br />

1268. Udmad .i. ud 7 damnad .i. crand ar lias .i. gobungS<br />

gaibther forsin crand ^ co wdamnaiter a n-ude i comulg ^.<br />

1269. Udim .i. nomen dond rói^ triasa^o teit in^<br />

crand bis forsin ^2 cleith ocon udmad no occa diinad.<br />

1270. Ur .i. treide fordingair: ur cetamus .i. talam; 7<br />

ur cech nua, unde dicitur imm^s vír; ur .i. cech n-olc, inde<br />

dicitur 14; landaorthse 15 each n-ur .i. each n-olc.<br />

1271. Uch ab eo quod est aucha .i. aurgat feda^^.<br />

1 menn MS. '* This seems to refer to the phrase béra<br />

cenn rig alathúathe ivhich occurs repeatedly in Br. D. D., viz.<br />

§§ 80, 102 g, 160. ^ treis MS. * amrath LL « See<br />

Ériu II, p. 5, 12. « gobenn LL ' cethra B cethre LL<br />

•* amuide a combolg indsin B aniide i cumuiig LL " roid B<br />

" tarsa LL " a LL ^^ darsia LL " &mail asmberar<br />

immb LL i" isna Brethaib Nemed add. LL " dosiathach LL<br />

IS uclia .i, clungat LL


Sanaa Cormaic<br />

111<br />

1272. Uball quasi aball. Aball immorro o burg<br />

Etaile dianit 1 ainm Abellanium^, is as tucad sll n-aball<br />

leo3. No uball .i. eo-ball .i. eo crand 7 ball de. No uball<br />

.1. Eba-eill .i. larsindi roellustar Eba fair isind imarbus.<br />

1273. Uim* .i. uma.<br />

1274. Uincbi^ etha .i, liaite 6 ethae.<br />

1275. Ucht n-osnse "^<br />

.i. ucht ostnenta .i. smviameth^ smQ-<br />

aines .i. scrudan^ scriidas in file a n-airc[h]etal. [p. 383, col 1]<br />

In baile áidiu inditscruta, is do is nomen ucht n-ossnse 10.<br />

1276. Uassal .i. uassa fil.<br />

1277. Ua .i. 00 e oldas in mac 7 in t-athair, ar is<br />

toisechu mac et athair oldas ua.<br />

da fid.<br />

1278. Uath ,i. sceH, ar imat a delg.<br />

1279. Uatne .i. uaiti^ suigdigter^s in deilb.<br />

1280. Uall .i. aille asberar.<br />

1281. Uair ab bora, latine.<br />

1282. Uillindi^ .i. uilli na fil and .i. da cnaim no<br />

1283. Uth .i. on tsuth .i. on loimm asberar.<br />

1284. Ulchai .i. cai (.i. tech) na hoili hi .i. tech,<br />

1285. Ulad i^<br />

.i. uilli no in t-aduacal aile.<br />

1286. Usqa quasi susge .i. geir suis (.i. na muici).<br />

1287. Urgal .i. tógbál.<br />

1288. Unach quasi a-nech .i. nighe in á .i. in chind;<br />

ar is á each n-ard.<br />

1289. Urnaigthe .1. ab ore niges nec/i .i. gin inti<br />

chanas ^^.<br />

'^ ^ dianid LL Abellum LL ^ prius LL * uimm LL<br />

^ uinci LL " '' uaitni LL ucht osnse LL * smuainiad LL<br />

* iscrutan LL ^° ainm ucht osnse LL " sceach H- ''•*<br />

uaid H^<br />

»« suidigtar if* i'' uillenu If* i* ulu H'^ '^ canas if*


112 Sanas Cormaic<br />

1290. Uaran .i. uar a en .i. a uisque.<br />

1291. Urla .i. dab, ar is for ur lues hi .i. tosácli;<br />

quia fit ur .i. i tuisech 7 lar each ndeigenach.<br />

1292. Unga ab uncia2 latine.<br />

1293. Ugtar ab augmento, ar donl feu ni nua.<br />

1294. Ustaing .i. uas-toinges .i. na uaisle ca toinge<br />

imma comall.<br />

clmis *.<br />

1295. Ucca^ .i. aicci a oenar ata se.<br />

1296. Udbairt .i. uad beror 7 ni haicci bis.<br />

1297. Umal quasi humilis latine; humilis quasi homo<br />

1298. Uma ab humo, ar is de uir donither.<br />

1299. Umdaim .i. ab umb[i]lico .i. imlicen ^,<br />

1300. Ussarb ut dixit, quasi ass- orb .i. asa orba beres<br />

nech fse.<br />

1301. Uibne .i. nomen do lestor bio a mbi deog, quasi<br />

ibni deog, ar cech deidbli fil i mberlse is -an no -ene<br />

dofuarusccuib, ut est feran, segene, balene, erene; ibine<br />

dicitur fon indus. Arroichled iarom edhad as, co nderna ibne<br />

de. Sic áono suibne intan is do t[h]uirid is dir .i. suibine,<br />

arroichleth dicUu edhadh ass, co nderrnad suibne iide.<br />

1 gach add. H^ * uncsia M/S. ^ ugga -H* * humo<br />

clinis H^ ^ imlecan H"^


114


á height 4. 83. 1288<br />

á chariot 70<br />

á head 1288<br />

abac 83<br />

aball 94. 1271<br />

abb 28<br />

abras 90<br />

ace 90<br />

accuis 10<br />

ach 95<br />

adae 67<br />

adaitair 8<br />

Adam 1<br />

Adamcán 2<br />

adamra 22<br />

adann 69<br />

adart 43<br />

adbae othna 80<br />

adbertaig 16<br />

adna 99<br />

adnacal 93<br />

adrad 3<br />

áed 33. 473<br />

ái 481<br />

aiccicht 88<br />

aicde 84<br />

aicher 11<br />

Index of Words<br />

aiditiu 36<br />

aig 808<br />

aige 898<br />

cáige 161<br />

aigen 55<br />

aiggillne 81<br />

aigne 74<br />

aigrere 73<br />

ailcne 446<br />

ailgess 62<br />

ailt 30<br />

iliininn 04<br />

aincess 89<br />

aingel 72<br />

ainne 14<br />

air- 59<br />

airber 58<br />

airchlnnecli 65<br />

airgtech 851<br />

airmit 404<br />

airmnech 851<br />

airndel 75<br />

aislinge 82<br />

aitenn 56<br />

aithches 52<br />

aithech 51<br />

aithenne 76<br />

aithle 45<br />

aitlirinne 98<br />

aitire 71<br />

álad 87<br />

alclieng 97<br />

alchung 85<br />

allald 298<br />

allud 86<br />

aliusan 25<br />

altan 08<br />

altram 9<br />

am- 23. 92<br />

ambúe 66<br />

ammor 93<br />

amnas 34<br />

aninert 23<br />

amor 92<br />

amos 12. 32<br />

amrath 32<br />

au- 23. 78<br />

ana 31. 443<br />

Ana 31<br />

ana 4b<br />

an air 41<br />

anam 49<br />

auamain 39<br />

anart 37


ander 79<br />

Ane 60<br />

anéim 23<br />

aufobraclit 42<br />

anidan 78<br />

annacb 91<br />

annath 24<br />

annul 40<br />

anserg 17<br />

Antichristos 101<br />

ao 53<br />

apartu 01<br />

apstol 77<br />

ar 13<br />

ara 44<br />

árad 4<br />

arathar 46<br />

arches 15<br />

arco fnin 20<br />

ard 5<br />

arg 27. 804. 805<br />

arget 18<br />

Aristotelea 102<br />

art 26<br />

ascalt 6<br />

ascata 21<br />

ascath 21<br />

asclang 7. 679<br />

astal 19<br />

athabae 63<br />

athair 29<br />

athgabi'iil 50<br />

aucha 1271<br />

auchaide 100<br />

audaclit 38<br />

annasc 54<br />

aurdam 23<br />

Sanas Cormaic<br />

aurchomal 812<br />

aurdiiine 57<br />

anrso 35<br />

axail 47<br />

baath 113<br />

babb 118<br />

Bablóir 117<br />

Bablúan 116<br />

baccat 196<br />

bach 188<br />

bachal 112<br />

bacur 184<br />

bádud 113<br />

báíre 154<br />

bairgen 172<br />

balb 146<br />

balláu 167. 187<br />

bandach 197<br />

bann 200<br />

bar sea 201<br />

bar sage 202<br />

barad 129<br />

barath 127<br />

bare 108<br />

barcne 115<br />

bare 155<br />

barn 195<br />

bás 166<br />

base 132<br />

baten 114<br />

bath sea 753<br />

bath death 63. 114.<br />

135<br />

Be Néit 168. 181<br />

bee 151<br />

béist 106<br />

bél 159<br />

beltaine 123<br />

ben 162<br />

bendach 189<br />

bendacht 103<br />

Bentraige 140<br />

bert 163<br />

bés 107<br />

bet 178<br />

biad 175<br />

biail 126<br />

bidba 152<br />

bil 122<br />

Bil 153<br />

bill 185<br />

117<br />

bille ridiculous 179<br />

bille rag 186<br />

bilthengthach 174<br />

bind 156<br />

binit 125<br />

bir 111. 198<br />

bircli 198<br />

birit 139<br />

biror 121<br />

blind 136<br />

blinn 138<br />

bo 134<br />

bóbaith 135<br />

bocht 175<br />

bodar 165<br />

bóge 142<br />

bóige 141<br />

bol 194<br />

bolg 203<br />

bolg belce 137<br />

boll 120<br />

bómlacht 128


118 Sanas Cormaic<br />

bondbach 609<br />

bonn 170<br />

bót 147<br />

both 171<br />

bóthar 1082<br />

brae 123. 192<br />

bracand 193<br />

braccaille 124<br />

bracht 42<br />

brádchai 144<br />

braga 161<br />

bran 105. 177<br />

brand 105<br />

brat 164<br />

bratán 158<br />

bráth 110. 169<br />

bráthair 111<br />

Bregna 182<br />

breisiu 180<br />

brestaide 173<br />

bret 109<br />

breth 109<br />

bri 149. 191<br />

briar 143<br />

Brigit 150<br />

bind 157<br />

brisc 133<br />

brocóit 125<br />

brosna 119<br />

bruindech 145<br />

biiachail 130<br />

bi'iaignech 190<br />

búaile 169<br />

búal 183. 643<br />

Búanann 105<br />

búaracb 131<br />

búas 148. 199<br />

lúasach 851<br />

búe 66<br />

cac 357<br />

cacaid 394<br />

cadan 334<br />

cáech 218<br />

cáelán 343. 791<br />

cái lament 232<br />

cái road 364<br />

cái house 365. 1284<br />

Ccáid 291<br />

cail 123. 130. 208.<br />

243. 249. 389.<br />

912<br />

caile 243<br />

caiU 339<br />

caill critlimon 237<br />

caillech 389<br />

caimpar 376<br />

caimse 235<br />

caindel 272<br />

caindelbra 279<br />

caincell 370<br />

cáinte 222<br />

cairt 313<br />

cáisc 266<br />

cáise 312<br />

Caisel 391<br />

cáithiugud 217<br />

callait 265<br />

calp 257<br />

Calpdae 257. 354<br />

cam 375<br />

cammon 238<br />

cana 259. 276<br />

cand 519<br />

candae 568<br />

Ganóin 393<br />

cap 244<br />

capall 244. 649<br />

caplait 296<br />

car 260<br />

cardóit 282<br />

carna 260<br />

cárnae 261<br />

carr car 337<br />

carr lance 380<br />

cartait 301<br />

cás 285<br />

casach 871<br />

casal 252<br />

catar 288<br />

Cathal 206<br />

cathasach 245<br />

cathlac 223. 246. 390<br />

cat it 301<br />

caiibar 310. 379<br />

cannna 220<br />

ceilebrad 284<br />

céir 254<br />

cel heave7i 283. 315<br />

cel death 310<br />

celt 289. 373<br />

cendais 335<br />

cendaite 372<br />

cendlá 296<br />

cennaid 298<br />

Cera 384<br />

cerb 381<br />

Cerball 398<br />

cerbseóir 219<br />

cercend 210<br />

cerchail 297


cermna 402<br />

sermnas 397<br />

cern 293<br />

ctrnéne 294<br />

cé':e 224<br />

cetiiern 295<br />

ceticul 401<br />

cétsamnn 290<br />

ceu 226<br />

cicli 227<br />

cicht iil9<br />

cicul 264<br />

cil 317. Í18<br />

cim 304<br />

cimbith 229<br />

cimrnas 228<br />

cin 230<br />

cingices 268<br />

cÍDgít 274<br />

cintecal 239<br />

Cirbae 603<br />

circal 263<br />

clár 359<br />

Clare 278<br />

clariu 307<br />

clas 281. 35£<br />

clé 225<br />

clérech 253. 352<br />

clí 275<br />

clithar set 209<br />

cló 198<br />

cloch 213<br />

clii 351<br />

cli'ilm 342<br />

cm'i 34S<br />

coach 362<br />

coairt 251<br />

Sanas Cormaic<br />

cob 207<br />

Cobthach 207. 368<br />

cocad 346<br />

cocal 262<br />

coceng 305<br />

cocbme 377<br />

cochmine 378<br />

coibche 385<br />

coibsin 292<br />

coic 241<br />

coUctech 851<br />

coimgne 363<br />

coinfodorne 311<br />

coire 399<br />

coire ainsic 361<br />

Coire Breccáin 323<br />

coirpthe 277<br />

col 349<br />

colamua áis 322<br />

colba 286<br />

colcaid 208. 341<br />

coll 287<br />

colt 6<br />

coma 221<br />

comad 358<br />

comla 236<br />

comméit 269<br />

commus 231. 330<br />

conair 233<br />

condoman 258<br />

condud 355<br />

conlé 400<br />

Connachta 787<br />

contracht 345<br />

corb 204<br />

Corbmac 204<br />

Corbre 205<br />

corn 292<br />

corp 215<br />

corrthair 336<br />

cose 255<br />

cosmail 250<br />

coth 302<br />

cothud 303<br />

cotut 326<br />

crann 234<br />

crannchaingel 371<br />

creitir 392<br />

crepscail 325<br />

crescai 366<br />

cretair 216<br />

cride 267<br />

crinda 350<br />

cró 369<br />

cróch 242<br />

crochcuit 273<br />

crochlíath 371<br />

croicenn 242<br />

crontsaile 288<br />

cros 214<br />

cni 280<br />

crú fechto 308<br />

criiach 340<br />

119<br />

cruiruther 211. 390<br />

cniith 247. 386<br />

craithnecht 247<br />

crnmduma 314<br />

cúachnaidm 382<br />

cúad 353<br />

cúaiUe 328<br />

cúal 344<br />

cubachail 256<br />

cuic 300. 388<br />

cuicenn 240


120 Sanas Cormaic<br />

cuif 374<br />

cuil 299<br />

cuindfiucli 387<br />

cuing 333<br />

cuiniu 27<br />

cuinsi 383<br />

Cuiretbar 395<br />

cuirrech 332. 360<br />

cnisil 327<br />

culsnit 321<br />

cuithe 338<br />

cul 309<br />

cullacli 347<br />

culmaire 320. 367<br />

culpait 249<br />

cuinal 324<br />

cnmlachtaid 306<br />

cummáin 270<br />

cumtacb 329<br />

cunnrath 271<br />

dabach 414<br />

dag 91. 438<br />

daif 491<br />

Dáirfiue 444<br />

dairmitiu 412<br />

dál 413. 461<br />

dalb 470<br />

dall 460<br />

dallbacb 489<br />

dam 462. 497<br />

dásacbt 422<br />

dé- 436. 440<br />

deach 447. 500<br />

debaid 465<br />

dechelt 289. 373<br />

dedel 187<br />

dedól 426<br />

deil 430<br />

deinmne 407<br />

deitbbir 420<br />

delg 478<br />

delidin 448<br />

delignd 431<br />

deme darkness 431<br />

deme neuter 449<br />

demes 438<br />

der- 490<br />

der 79. 492<br />

der 467<br />

derb loma 454<br />

dercain 453<br />

dercháined 464<br />

dergnat 452<br />

derniar 490<br />

derna 476<br />

descaid 468<br />

descud 471<br />

dess 466<br />

dessruith 436<br />

di- 407. 418<br />

diamaiu 498. 499<br />

Díancécht 446<br />

Díarmait 404<br />

díbad 486<br />

díburtud 425<br />

díceltair 380<br />

díchmairc 485<br />

die 419<br />

dígal 418<br />

díli 480<br />

dílmuin 477<br />

dimsi 442<br />

dínnim 421<br />

díre 417<br />

dírim 741<br />

dis 406<br />

díscir 455<br />

discreit 408<br />

dísinrt 433<br />

díthachtach 4S2<br />

díthreb 432<br />

diu sról 1134<br />

diummusach 410<br />

diutbach 411<br />

dliig 495<br />

do- 424. 440<br />

dobracb 496<br />

dobrith 435<br />

dobur 911. 424<br />

dóe 493<br />

doiduine 450<br />

dóig- 463<br />

douian 415. 416<br />

dommae 439<br />

Domnall 4' '3<br />

doua 443<br />

dorbliis 494<br />

doss 423. 459<br />

dotced 409<br />

dracc 428<br />

drái 481<br />

dreáu 361<br />

drend 429<br />

dris 475<br />

drocb had 427. 483<br />

drocb xvheel 484<br />

droichet 434<br />

droigen 474<br />

drúcbta déa 451<br />

drútb 472. 473


122 Sanas Cormaic<br />

fell horse 580. 649<br />

fell treachery 634<br />

felmac 599<br />

Femen 603. 632<br />

fenelach 666<br />

feóil 261<br />

feorna 735<br />

fér 622<br />

ferb 584<br />

Ferdoman 667<br />

ferenn 586<br />

ferg anger 618<br />

ferg icarrior 64S<br />

fern 612<br />

tert 638<br />

fescer 593<br />

fethal 653. 669<br />

fi 635. 636<br />

fiacall 613<br />

fiadmuin 646<br />

fiadnuise 645<br />

fiam 641<br />

Fiannachtacli 657<br />

ficht 660<br />

fid 617<br />

fige 614<br />

figell 624<br />

fill 600<br />

fim drink 579. 651<br />

991<br />

fim wine 652<br />

fin 577<br />

fine 576<br />

fir 585, 639<br />

firend 586<br />

firse 647<br />

firt 576<br />

fis 595<br />

fit 576<br />

fithal 583<br />

Fithal 583<br />

fithchell 607<br />

flaith 575<br />

flecbnd 604<br />

fled 619<br />

flesc 582<br />

fó 629. 637<br />

focal 621<br />

fochen 637<br />

fochla 7iorth 654<br />

fochla throne 656<br />

fochloc ['87<br />

fochnod 591<br />

fogal 589<br />

fogamar 601<br />

fói 661<br />

Fói 598<br />

foilmen 590<br />

fol 609<br />

folach 615<br />

folassa 609<br />

folt 618<br />

forbasach 658<br />

fót 620<br />

fotbath (;59<br />

fothond 662<br />

fothrucad 597<br />

fraig 608<br />

frecrae 588<br />

fi'iach 447. 489. 500<br />

611<br />

fúait 1136<br />

fúal 596. 643<br />

fúat 631<br />

fuidir 610<br />

fail 644<br />

fuine 629<br />

fuirim 665<br />

fuit 249. 1199<br />

fuluth 663<br />

gabar 675<br />

gáeth 705<br />

Gaileng 685<br />

Gaill 683<br />

gaimritli 673<br />

gaire 698<br />

galar 671<br />

galgat 700, 726<br />

gall 683<br />

Gallchobar 720<br />

gam 672<br />

gamain 687<br />

gamnach 687<br />

garb 716<br />

garg 707<br />

garman uiná in Dagdae<br />

723<br />

géd 686<br />

geir 719<br />

gel 680<br />

gelestar 674<br />

gem 677<br />

geutraige 722<br />

ger 701<br />

giabar 681<br />

gibne 732<br />

gigrand 709<br />

gilcach 704<br />

gillae 676. 702<br />

gin 710


l<br />

glritán 730<br />

gláidemain 696<br />

glám 695<br />

glang 7. 679<br />

glóir 670<br />

glús 6S9<br />

gnáth 706<br />

gnó 093<br />

goba 713<br />

Góidelg 714<br />

gol 682<br />

goltraige 721<br />

gorn 688<br />

grace 731<br />

grád 678<br />

gráibre 708. 724<br />

graig 703<br />

grant 288<br />

grazagum 684<br />

grech 727<br />

grend 728<br />

grían 711<br />

gritb 690<br />

grómma 694<br />

grot 692<br />

grúad 712<br />

grúc 69!i. 725<br />

gruiteu 092<br />

Gúaire 729<br />

gaba 71 S<br />

gúdeinain 697<br />

guin 717<br />

guth 715<br />

ia 750<br />

iara 777<br />

íarnn 739<br />

Sanas Cormaic<br />

íarnnbérlae 612. 755<br />

íarus 789<br />

íasc 736. 785<br />

íathlu 776<br />

ib 748<br />

ícc 767<br />

icht race 787<br />

icht ad 891<br />

ichtar 779<br />

id 771<br />

idol 751<br />

idon 754<br />

idu 770<br />

ilach 769<br />

imb 772<br />

imbárach 781<br />

imbass forosnae 756<br />

imbliu 742<br />

imdae 765<br />

imdell 778<br />

immbath 753<br />

immesorguin 740<br />

Imliuch 743<br />

imortau 749<br />

imriin 741<br />

imscing 790. 1151<br />

in- 759. 784<br />

inathar 757<br />

inbloogan 788<br />

inchinn 700<br />

indelba 752<br />

indigu 759<br />

indili 766<br />

indithim 768<br />

indlat 943<br />

indrosc 747<br />

indtile 793<br />

inesclund 786<br />

ingen 773<br />

inis 744<br />

imles 784<br />

inmain 762<br />

innbi 791<br />

innech 761<br />

innill 764<br />

innmns 737<br />

innuraid 783<br />

insae 745<br />

insamuin 746<br />

ir 907<br />

irchaire 792<br />

irdairc 780<br />

iris 758<br />

irsa 782<br />

irt 37<br />

ísel 738. 775<br />

íssu 733<br />

itli 763<br />

ithe 774<br />

itharnnae 735<br />

iubar 734<br />

laarg 804<br />

lacha 829<br />

láech 794<br />

láichess 795<br />

laith 575<br />

láith 811<br />

laithirt 820<br />

lám 806<br />

lárnand 808<br />

lámas 807<br />

lámrotae 1082<br />

langpheitir 812<br />

123


124 Sanas Cormaic<br />

lánomain 824<br />

lasamain 801<br />

lath 818<br />

lauta 8(19<br />

lebaid 841<br />

lebor 816<br />

lecc 831<br />

lecco 843<br />

leccond 800<br />

lecht 813<br />

ledb 832<br />

legam 799<br />

léim 835<br />

leitir 848<br />

lelup 797<br />

leui 802<br />

lemlacht 802<br />

lend S37<br />

lendán 830<br />

léne 823<br />

léos 826. 827<br />

lés 833<br />

lesan 833<br />

lesc 836<br />

lesmac 798<br />

lethech 825<br />

letrad 847<br />

lie SIO<br />

líu 822<br />

llttiu 842<br />

lobor 840<br />

loch 803<br />

loman 819<br />

long 814. 845<br />

longes 845<br />

lorg 805<br />

lose 836. 844<br />

loscud 844<br />

loscuirn 838<br />

lot 817<br />

lothar 849<br />

lú 797. 809<br />

lúachair 815. 846<br />

lúacharnd 828<br />

lugbort 821<br />

lugnasad 796<br />

lurga 839<br />

mag 898<br />

magar 724<br />

magur 955<br />

maidinn 950<br />

mairbill 947<br />

máirt 892<br />

maite 93 S<br />

mál 880. 881<br />

mala 919<br />

mall 906<br />

malland 856. 920<br />

man 8U6. 912. 956<br />

manach 867<br />

Manandáu 896<br />

mand 877<br />

mandac 261<br />

maug 934<br />

manic 261<br />

mant 897<br />

marc 851<br />

mart 894<br />

mass 857<br />

mass 928<br />

mat j^ig ^'6<br />

mat hand 943<br />

máthair 852<br />

mecon 933<br />

medg 902<br />

meisi spectre 949.<br />

954<br />

meisi cajjable 951<br />

melg death 862<br />

melg milk 861. 1000<br />

meli 953<br />

mell 922<br />

melltinch 914<br />

mem 952<br />

men 948<br />

menad 864<br />

mendat 929<br />

meng 934<br />

menic 908<br />

menmcliasach 871<br />

mer ousel 890<br />

mer wild 905<br />

mer 907<br />

meracht 891<br />

merdrech 875<br />

mesán 879<br />

mescán 915<br />

mesci 916<br />

mess 917<br />

meta 904<br />

méth 925<br />

methass 869<br />

methil 855<br />

mi 911<br />

mias 932<br />

mid 853<br />

midacli physician<br />

889<br />

midach horse 930<br />

midlach 946


mil 888<br />

milchú 880<br />

milgetán 860<br />

milliud 859<br />

minarba 901<br />

mind 900<br />

mindech S93<br />

mir 942<br />

miscais 940<br />

iniscath 859<br />

modebrotli 850<br />

móeth 926<br />

móethal 927<br />

móit 939<br />

Mol 860<br />

molod 870<br />

molt 924<br />

mon 8G8<br />

monach 868<br />

mong 935<br />

mor 909<br />

Moraud 863<br />

mortcend 114. 872<br />

moTtcern 873<br />

mortlaith 895<br />

moth 865<br />

múad form 958<br />

mi'iad 7iohle 945<br />

múad mullaig 921<br />

múalach 944<br />

muc 905<br />

mucairbe 855<br />

much 887<br />

mug 885<br />

Mugéme 883<br />

mugsaine S86<br />

muilend 874<br />

Sanas Cormaic 125<br />

mnine 932<br />

muinél 899<br />

muinter 931<br />

muir 913<br />

muirend 882<br />

muit 937<br />

mnllach 918<br />

Mnma 884<br />

imxn 941<br />

uirmchille 912<br />

Mundu 878<br />

miir 905<br />

múr 910<br />

mat 957<br />

nac 966<br />

nairne 972<br />

náisca 986<br />

náma 981<br />

náre 983<br />

nasc 980<br />

nass niad 978<br />

nath 23. 562. 9S2<br />

nathan 982<br />

natbir 984<br />

necht 247<br />

neim 991<br />

Néit 965<br />

nél 989<br />

nem 990<br />

nemeth 962<br />

Nemnall 960<br />

Nemon 965<br />

nen 997<br />

nenaid 987<br />

ner 96S<br />

nert 23. 976<br />

nescoit 975<br />

ness 975. 988<br />

net 977<br />

nethes 974<br />

nia nepheiv 959<br />

nia champion 973.<br />

978<br />

nimb 971<br />

nin 996<br />

Ninas 961<br />

nith 967. 973<br />

nóe 93. 969<br />

nói 9S5<br />

noin 992<br />

nónbar 993<br />

nós 970<br />

not 979<br />

núa 995<br />

nús 994<br />

ó 1023<br />

óach 918<br />

óar 1004<br />

óc 1019<br />

odar 1020<br />

óe 1021<br />

óech 51. 1005<br />

óen 1001<br />

óenach 1002<br />

óeth 1003<br />

og 1007<br />

óge 1022<br />

ogthach 1016<br />

ói 99 J<br />

oifrend 1038<br />

óimelc 1000<br />

óin 1037


126<br />

oisc 999<br />

oland 1025<br />

Olcliobar 1009. 1040<br />

ollam 998<br />

olo 1024<br />

om 1011<br />

omna 1026<br />

omthaun 1027<br />

ODg 935. 1013<br />

ongad 1039<br />

onmit 1029<br />

onn 213<br />

ouna 1028<br />

opar 1012<br />

or 121<br />

or 1017<br />

oráit 1014<br />

Orb 1006<br />

ore tréith 1018<br />

ord 1008. 1030<br />

orn 295. 088. 1010<br />

oscur 1031<br />

oslucud 1015<br />

osnad 1036<br />

ossar 1032<br />

otan 1034<br />

othras 1035<br />

ottracb 1033<br />

pain 1052<br />

pairche 1048<br />

pairt 1056<br />

pait 1062<br />

parn 1049<br />

partchuine 1070<br />

pato 1045<br />

Pátraic 1041<br />

Sanas Cormaic<br />

pecad 1044<br />

péist 1067<br />

pell horse 244<br />

pell skin 797. 1042<br />

pellec 1066<br />

penn 1054<br />

penDait 1043<br />

penning 1076<br />

pertic 1055<br />

pistoll 1068<br />

pláe 1073<br />

plutad 1074<br />

póc 1057<br />

Pol 1077<br />

poll 1075<br />

pone 1072<br />

port 1047<br />

prainu 1058<br />

propost 1046<br />

pniU 1059<br />

puincern 1053<br />

puincgne 1050<br />

puiagin 1051<br />

pnlla 1071<br />

pundand 1065<br />

pur 92. 1063<br />

purgatóir 1064<br />

putraic 1069<br />

putte 1060<br />

puttrall 1061<br />

rach 1091<br />

raibceth il04<br />

rait 1112<br />

rámut 1082<br />

ranc 1091<br />

rap 1097<br />

rasmóel 1125<br />

rastal 1121<br />

raith 1093<br />

rath 1117<br />

reatns 1126<br />

rebbad 1123<br />

rechtaire 1078<br />

redg 1103<br />

reidgair 1102<br />

relic 1096<br />

remm 1080<br />

remor 1114<br />

reuda 1106<br />

reo 1083<br />

rer 1103<br />

ret nil<br />

rétgla 1086<br />

riasc 1118<br />

ribar 1098<br />

rigan 1092<br />

rincne 1084. 1127<br />

rind 1105<br />

rind seine 1119<br />

rinntaid 1081<br />

ris 1099<br />

robuth 1085<br />

roga 1113<br />

romáile 1091<br />

romna áis 1101<br />

rón 1115<br />

ronna 1116<br />

ronnaire 1124<br />

rop 1097<br />

rose 1122<br />

rosead 1095<br />

rosir 1109<br />

ross 1079


ot 1107<br />

rot 1120<br />

roth 1087<br />

rothar 1263<br />

rotta 1107<br />

rout 1082<br />

Eiiad Rofessae 1100<br />

main 1094<br />

niam 1090<br />

rucce 1110<br />

rucht 1088<br />

rudrad 1089<br />

rúis 1108<br />

rúsc 1122<br />

sab 1173<br />

Sadb 1158<br />

sail llflO<br />

Sailchóit 1132<br />

saim 514. 1167<br />

sal 1189<br />

salonn 1132<br />

saltair 1193<br />

samrad 1154<br />

san 1137<br />

sanas 1133<br />

Sanb 1164<br />

sanct 1169<br />

sanct Brigit 1128<br />

Silth 1163<br />

sau 1172<br />

scailp 1185<br />

scatán 1194<br />

scath 859. 1095<br />

sceng 1151<br />

scian 1183<br />

screpul 1150<br />

Sanas Cormaic<br />

scnit 1184. 1194<br />

Scnit 1162<br />

sé 1144<br />

secc 1141<br />

secht 1143<br />

secnap 1142<br />

ség (leer 1168<br />

ség milk 1135<br />

ségamla 1135<br />

ségdae 1165<br />

ségon 1171<br />

séguinid 1168<br />

sell 460<br />

semind 1149<br />

sen 1155<br />

sen 1170<br />

seuod 1131<br />

senser 1156<br />

Serb 1159<br />

serr scythe 1139<br />

serr violent 1161<br />

serrach 1161<br />

sess 1186<br />

sest 1148<br />

sethar 1196-7<br />

sic 1192<br />

sin 1160<br />

sinnach 1060. 11<br />

sirem 1138<br />

siur 1188<br />

slabar 1153<br />

slabrad 1153<br />

slige 1082<br />

smér 1136<br />

sméróit 1136<br />

snáthad 1195<br />

snúad 1140<br />

sobaltoir 1166<br />

sobraig 1130<br />

sop 1174<br />

sorb 1152<br />

spiracal 1146<br />

spirut 1145<br />

sponc 1147<br />

srand 1178<br />

sratbar 1177<br />

srían 1175<br />

sróU 1134<br />

srón 1176<br />

sruib 1187<br />

sruth 1179<br />

stáb 1181<br />

stad 1180<br />

stíall 1182<br />

súil 1129<br />

suit 924<br />

suth 604. 1226<br />

taccat 1250<br />

tagra 1259<br />

tairr 1262<br />

tairsech 1246<br />

Tamlachta 1233<br />

tap 1232<br />

tar 1263<br />

tarathar 1242<br />

tarb 1206<br />

Tarr 1222<br />

tarrach 1257<br />

tast 1254<br />

teilm 1215<br />

teirt 1210<br />

teist 1225<br />

tellair 1241<br />

127


128 Sanas Cormaic<br />

tem 1213<br />

Teuiair 1212<br />

temeu 1213<br />

tendiU 1234<br />

tenga 1247<br />

tenlach 1209<br />

tenlam 1214<br />

termond 1261<br />

tot 1211<br />

Tetbra 1207<br />

ti 1199<br />

tiag 1255. 1266<br />

tigradiis 1230<br />

timpáa 1258<br />

tinne 1203<br />

tipra 1217<br />

tir 1251<br />

toisc 1201<br />

ton 1256<br />

toun 1243<br />

tor 1227<br />

torb 1218<br />

tore boar 1205<br />

tore heart 1227<br />

toreic 1204<br />

torrach 1264<br />

torse 1239<br />

tort 1200<br />

totb 1219<br />

traig 1235<br />

traigli 1253<br />

train 1249<br />

traite 1236. 1248<br />

treb 1208<br />

trefocul 1228<br />

trefot 1265<br />

triath 1198. 1202<br />

tróeth 1220<br />

trog 1253<br />

trogen 1216<br />

troichit 597<br />

troid 1248<br />

trú 1237<br />

trúag 1238<br />

trúaill 1240<br />

truid 1236<br />

túagrottae 1082<br />

tuigen 1231<br />

tnilm 1221<br />

tuirigin 1223. 1224<br />

tul 1245<br />

tulach 1245<br />

tuuti 1252<br />

tur 1226<br />

turesc 1244<br />

turthaid 1229<br />

turud 1226<br />

tustall 1260<br />

úa 1277<br />

úair 1281<br />

úall 1280<br />

úarán 1290<br />

iiassal 1276<br />

úath 1278<br />

úatue 1279<br />

uball 1272<br />

ucca 1295<br />

nch 1271<br />

ucht n-osnae 1275<br />

udbairt 1296<br />

udim 1269<br />

udmad 1268<br />

iigtar 1293<br />

nibne 1301<br />

uillend 1283<br />

uim 1273<br />

uinchi 1274<br />

ulad 12S5<br />

ulcha 1284<br />

uma 1298<br />

umal 1297<br />

umdaim 1299<br />

úuacb 1288<br />

uiiga 1292<br />

úr 1270<br />

urgal 1287<br />

urla 1291<br />

urnaigthe 1289<br />

usca 12S6<br />

nssarb 1267. 1300<br />

ustaing 1294<br />

utb 1283<br />

EÍIRHARUT KARRAS, printing-office, Hallo a. S. (Germany).


AMCDOTA<br />

FEOM miSH lAMSCEIPTS<br />

EDITED<br />

BY<br />

0. J. BERGIN, R. I. BEST,<br />

KUNO MEYER, J. G. O'KEEFFE<br />

VOL. V<br />

HALLE A. S.<br />

MAX NIEMEYER<br />

DUBLIN<br />

HODGES, FIGGIS & CO., LTD.<br />

1913


Contents<br />

The Correspondence between Alexander and Dindimns, tran-<br />

Page<br />

scribed by Kuno Meyer 1<br />

Seel Muicce Male Da Thó, transcribed by Annie M. Scarre 8<br />

Ferchiiitred Medba, transcribed by Kuno Meyer 17<br />

The Caldron of Poesy, transcribed by Annie Power ... 22<br />

Verba Scathaige fri CoinCulaind, transcribed by Kuno Meyer 28


TU-»^''''^''-"'<br />

The correspondence between Alexander<br />

and Dindimus uU-^'<br />

From the Bodleian MS Baivlinson B 512, fol. 99a—100b.<br />

cf. Irische Texte vol. W, p. 69 ff.<br />

61.1 Agg ed tra dorimther ind-eip^sí^7 Alaxandair cein 5<br />

boi Alaxandair a nirt, comoralta eipisiZe etarru 7 Dinnim<br />

rig inna mBragmanda. rochuala Alaxandair Bcela a<br />

comairberta bith, roba dibreithi aichne lais, conid ann sin<br />

rucad eipisi/Z do Dinnim uad [do] rig na mBragmandu, cb<br />

,. n-écsecZ saide do tesmalta in {sic) duine 7 a comairberta 10<br />

^^J f bith 7 ascnam ind ecnse 7 na fellamdachta {sic) dognidis<br />

do aisneis, comad inntsamlaighthe da mbescnai-sium esem<br />

dia mbad a samail do int. 7 isbert ba foglaindtidh bescna<br />

7 fellamdachta asa macbrathaib^ 7 asa noidentacht, 7<br />

asbert dawo naruo coir dicleithe^ na hecna [7] na fellam- 15<br />

dacJita, SLY ni digbail doib a retladh {sic) nach a faillsiugud,<br />

fo chosmailes coindle na sutraille. Ar ni digbaid a soillsi<br />

cia turcbaither 7 cia annaither coinnle aile friu. Cech mod<br />

áono on imluaiter ind ecna, is tormach bescna donti luaides.<br />

7 rogaid Alaxandair posi co frecrad dia imchomarc fon 20<br />

samla sin. ,<br />

^<br />

* These numbers refer to the paragraphs in Irische Texte.<br />

leg. macbrattaib. ^ leg. dichleith.<br />

v^<br />

ir-e'i^'-i-)''^^


2 The correspondence between Alexander and Dindimus.<br />

62. Isbert Dinnim ba maith foglaim ind ecnse foirbthe,<br />

ar is ferr ant ecnse diada foirbthi oldas each flaithius 7<br />

each n-ordan. Acht asbeiri-siu, ol Dinnim, nidat aineolach<br />

J.V - an ecna archena. Ni fetathar, ar mad ri nad bi ecnaid 7<br />

5 na tabair toeb fri ecnse 7 trebaire. Ar is dichnr diiáilge<br />

gnathaigther co corp 7 co hanmain cech se int ecnai diada.<br />

Tarmart-ga tra, ol Dinnim, nemscribend eipistZc duit-sin,<br />

/ r . ,, ar nidam comsubeis airlabartha frit 7 nidat uain dia n-air-<br />

^^<br />

c^^uA^k legunn ar imut do chatha 7 do chuimleng. Acht araha<br />

0^ix«^'-<br />

if<br />

' ^<br />

10 nach (fol. 99 a 2) erbarta-su is format fri forcetlaid, scrib-<br />

fat-sa duit-siu araill do besaib, ar ceneoil-ne, ar dofetar-sa<br />

ni mesraighte atfiadat techta ar scelai-ne duit. Ar is romor<br />

isindala baile 7<br />

\<br />

\<br />

is rob^g araile (sic). Ar tormaiget techta<br />

tuscurntib co gnáth. Crait-siu bid fir a n-atber-sa 7<br />

15 ana n-aisnediub do tesmoltaib in ceniuil Bragmanna, 7 mad<br />

ail duit-siu, na ber aichni, ar bud fir.<br />

63. la ceneol-sa na mBragmandu diataim-ne, ol Dinnim,<br />

as betha glan nempudrach in betha i n-atat. Ni sann-<br />

taiget ni acht a cuinnig aicned cen forcraid. Is ainmnetaig<br />

20 7 nidat d.erchointig. Ni cuinnget teite na coemnai in<br />

cheneoil. It buidig do tairthib an talman cen frecar tir<br />

ceill, cen frithgnam. Ni fulngat doini in ceneoil si toder-<br />

nama na plana na immitechta, fobith ar ni bid cinaid foraib.<br />

p '"<br />

Failte mesraigthe leo do grés<br />

j<br />

7 slainte nemaidilcnech<br />

'h-l'"' 25 legisaib. Ni chuinnig nech fortacht co araile nach mudh<br />

'^<br />

v.^'<br />

ar bith. Ni bi nach frithorcain neoch dib diaraile, ar<br />

is inann a somata 7 as cutruma a ndomata. Ni bi fodord<br />

neuch dib diaraile; ar ni derscaig n^ch dib araile. Is<br />

dU^^'^VT^.'.V^ ed dogni soma uili dib, ni aidilcniged nach saibrechtaib<br />

30 na fuiglib, acht nama recht n-aicnid. Ni aidligniced nach<br />

aircisecht, ar ni bit cinta na tairgabala leu. Ni bid icca<br />

\


The correspondence between Alexander and Dindimus. 3<br />

na dligeda acca. Deithbir on, ar ni bit cinta leo; ar baile<br />

a mbit ica, is at cintaig nahi icait (fol. 99 bl), ar is tar<br />

eis cinaidi no pectha icthar pennait do gres.<br />

64. Nocha saethraigem 7 nocha trebam, ol Dinnim;<br />

ar is adbar sainnti saethar no trebad. Ar is treotha tic 5<br />

format 7 imargal. Ni biam indas ndochraid. Is nempni<br />

7 is nemada leinn tregdat an talman nach ndail. Ni<br />

tregdann socc na coltar na ramann talam linn. Ni tair-<br />

chellam duma fo chuinge na carra no slaotn. Ni chaithim<br />

feoln. Ni hindlim ar iascu na alltu Una na goisti na 10<br />

airchesa archena. Dotidnaig an talam ar n-acor 7 ar<br />

lordataid tria rath 7 danugud Dé. Ni frecuirem ceill<br />

áono, ol Dinnim, ó fothruicib teib na uaraib, acht grian<br />

diar tegad gorad 7 diar nige. Ni chuinngem nacha lenna<br />

acht uisci somblagta sithalta do dig forsna maghaib do 15<br />

airdibad itad nariia. Uair cech lind soomescthea is descaid<br />

**^^^'<br />

dermait Dé 7 in chomnesaimh 7 gresacht diumais 7 esci- Ai -vl* •<br />

allaigthe 7 elscothachtha 7 mitoli inni sin. VoíCnv^v^^--«-'>*^<br />

65. Ni cuinngim coilti na cerchailli na clumdeirgthe *>U,T»-<br />

na brothrachn na brecann, acht an talam cona sreith trit 20 "'^- " (m---<br />

~<br />

no lorn amail dochuirither. Nochanartairmescann, ar . ,.<br />

Dinnim, nach ndethitiu ar codlud, ar ni bi snim na<br />

imluad 'nar menmannaib. Ni chuinnig nech uan derscugud<br />

diaraili; ar is oenfolad 7 oenadbar dunn uili 7 oendia<br />

doroni. Fognait ar cuirp do reir ar menman 7 ar n-an- 25<br />

main. Cid dia inderscaigfed diaraile, is oendia athair<br />

uilicumachtach doroini dia reir 7 dia toil feisin, sicut<br />

diximus. Ni romarbad mac riana athair na ingen riana<br />

mathair ocuind riam (fol. 99 b 2). Ni berbam sallu no<br />

leg. cinad.<br />

,


4 The correspondence between Alexander and Dindimus.<br />

carna. Ni cumdaigem muru na palaiti na tegdaisi rigda<br />

na indsi for uiscib. Ni aithiraigim na duili, acht noslegam<br />

amail fosracaib Dia. Contuilem i n-uamaib talmandaib tir-<br />

maib amail dosratait Dia duin, 7 bidat sade badat tuilc<br />

5 adnacail duib-se iar bar n-ecaib.<br />

^' 66. Ni cuindgem etalge derscaigthe, acht ditiu par-<br />

dhasta nama do din ar fell. Ni chuinngem cloemclodh<br />

aicnid dun. Ni failit cola na pectha na edrad lind.<br />

ar ocras cloinne an tan condrecam friar seitchib. Ni fliilit,<br />

1l^«^c>.- 10 imderciua na ectfaige lind. Ni techtam acht serca defiri<br />

"^ 7 ^aib'dechla. Ni berthair torathair na togluaiste linn.<br />

Ni errachtar ierca na fuasnada linn. Ni romarDad nech<br />

*^'' 3 dind araile nam. Ni ferthar catha na coicte^wcT'congaiar<br />

• |K«tvT^=- I jjjj^ Q dutrachtaib na besaib na gnimaib. Ni ar forecin<br />

15 lenmait isnaib rechtaib dorosat Dia. Ni dentar taircetla 'N **^"<br />

na faitsine linn; ar niwbeir acht bas toltanach. Nicon*^^'<br />

annsa linn tuistige ar mace na ar n-ingen oldas in duini<br />

^ imechtracha diar ngeneol<br />

67. Ni cumdaigem adnaclu^za. duma for marbaib na<br />

20 templu idal no arracht. Ni thabrkm cissu na dligeda do<br />

demnaib amail dobeirthi-si 7 as ar bar pianad feisin do-


The correspondence between Alexander and Dindimus. 5<br />

X^UhJ.'^ ^r^^^<br />

nim CQ hifern. Is, baclt) aa. la far nde^aib etoirrthaige ,,tjU-'h '^*t^(<br />

bar craÉaid 7 a ádinai^^ad^clii , ar is cuileclT for crabí^, is<br />

todernamach a mbetSemnass. Finit.<br />

^^^ ^^„^^ (iJL''-^^'^'' ^"^<br />

68. Masa sinde tra as ecorach amail dofeidiusn, ol * ^<br />

Alaxandair, it Bragmanna a n-oenar atatt dligtecha isin 5 -^^t^ t^i-.<br />

Í (S-K"' doman. AQ.)it darlin,de is amla^VZ Bragmanna amail ' befis<br />

erandai indo (sic) Ma corpda. A n-as aicenta nama, is ed<br />

condaiget. Is col leo cecha ndenaim-ne, is ar col dorimther<br />

leo dund ar ndairbért bith 7 ar fognam do duilib De 7 ^ :»w-*^v*<br />

dia daginainib. ^i ni leo nach ret acht a tesmolta fodein, 10<br />

acht diar pianad dogniam deu dun 7 ar format fri [jfe-^K<br />

]<br />

Is ed a.tbe/r Dinnim 7 ni fir on em. Ar ni format ^ia ^ .^<br />

linne iná fii ic Dia, ar is iat ma dmli.7 a dagmaine hm- ^^ - **<br />

tirgSnat 7 iíorfógnat . madas moo brethemnacht imora -»«-<br />

as dásact 7 fellsamdacht in*^ teBmaili^si na mBragmanna 15<br />

isljert Dinnim in'd so. Finit. ,<br />

^<br />

á !^<br />

69. Ni do aittrebtaidib an betha frecnairc duinni, ol<br />

^<br />

• -..- ^ '<br />

Dinnim, asberi-siu, a Alaxandair, acht as celi^e atancomnaic ^*^*^^*^/^ ^J^,<br />

I .<br />

isÍM. Ni gabam forba nach ndiles isin bith , ar ata ar n-<br />

'<br />

ju.^^,^ p^y<br />

atharda ar ar cinn .i. nem cona sostaib 7 fochraicib. Fo- 20<br />

bith ar ninbrisit<br />

forecin samlaid.<br />

'v'-<br />

cinaid na targabala, gaite na ethig na<br />

A treide ara cora ar ar cinn. Ar nis ^<br />

r<br />

Covv^^j<br />

ijLjdofoethiget ar mignima. Dorosait Dia a "orectrad forsin JlU»*-|l,*^ "^f<br />

doman ^la duilib 7 duinib 7 tomaltaib. ^nti mesraiges a<br />

tnara (fol. 100 a 2) 7 a tomailt do cach^ Is e donrat do^25<br />

T saérbrath. nindene ni foirmtechj ád^ni ár mugsaine diles do ^ • / 7<br />

Dia condarcart Dia 7 d&ne. '<br />

-' L_ ^ J<br />

70., Is lib-si imoro feisin, ol Dinnim fri hAlaxandair,<br />

an oair doralais inar leith-ne 7 sinne umal do Dia 7 dainib. * 1 n j . t<br />

Ni denam nacl^ n-erco1t. Robi' imoro a epert dethitnighther 30<br />

Dia dona lalmannaib 7 ni hed dognitm-si on, acht dog-!'<br />

*^ ' ^


ziyHA- ^^M^o<br />

aifiv-ci-^'"-<br />

6 The correspondence between Alexander and Dindimns. ><br />

nithe dee daib feisin 7 cumdaigther altoiri lib-si doib.<br />

Édbarthar cethra 7 edbarta lubaide lib-si forsna haltoirib<br />

^i^"<br />

sin dia for nd^mjOAib 7 dia for n-idlaib teib doronsai^, far<br />

-7 C.


The correspondence between Alexander and Dindimus.. 7<br />

72. Ni techtat far mna cumdaigi. Deithbir son, ol .<br />

— '^''^<br />

Alaxandair. Nista élatíia na adbar dia ndeniim. Ni for<br />

n-adaltraig, is ed atberid, 7 nit cuiligh. Deithbir daib-si<br />

i^jk^'^M'<br />

fitiou^^<br />

on. Ni todiuscaither tola bar corpaib tria choemna, ar « Lj*.»ji»*^uM'^<br />

'^<br />

it olca far lebtha 7 far tuile 7 at. eitche na mna filed oc- 5<br />

caib. Ni fagbaiter cumdaige ségda iioduisced menmáín. f _"\<br />

Mad anti imoro gaibes coemnai donn inqudh i mbi cen ' L^*''^'^^ J<br />

soinmige de no imgabas a tola isin choemna i mbi, is e<br />

sin as fellsab 7 as congaid. " "^<br />

•<br />

t<br />

/ " «<br />

73. Asbert á&no Alaxandair: Ni fil rechtge na tro- 10<br />

cljaire lib, ar ni cupgaid maith na olc do gnim^ Atajd<br />

imoro amail iumenti amhnertriiarse. Ataid imoro brecirad •<br />

7 cÓemélod'a imda lenoT Ata chetas tra brechtrad for<br />

/* gne ind nime ind-aieor. Ata dowo b'réchtrad for gne an<br />

talman cona toirthib. Ata da«o brectradh for cethraib, 15 » i (( I<br />

ata áano brechtrad i ciallaib 7 inntlechtaib in doini i feDáib^^^^^^^'~~*' \.\\AiM-<br />

^<br />

7 sesaib duine ina noidentacht ar_tu8 7 ina oclachus iar ^ \y^\{.\M<br />

sin 7 ina senfaid iar sin. MallaigtZicr tra lubra 7 diumus.^" y*'<br />

Ata brechtrad forsna cetfaidib arpetet don duini do clua- ,, I ,<br />

saib 7 roscaib 7 sronaib. Atat neithi arpetet diar cluasaib 20 /\, •<br />

~i forcetlaib 7 eolaitJ (fol. 100 b 2) 7 ceolaib 7 imacallwf«& ' '<br />

7 ni petet suilib no sronaib. Atat araile arpetet o"-^---..^. * mJ<br />

suilib i<br />

.cluasafb<br />

fegad cumdach gem lo'gmar 7 ni arpetet diar<br />

na diar sronaife. Arpetet cainbolad na lendann ^v<br />

."'. '<br />

v---<br />

^*^^' y<br />

^hadurda 7 na lubad mboladhmar diar sronaib 7 ni arpeted 25<br />

,,^hfK<br />

suiliB ^?a, cluasai^. • ' '


8 Scél muicce Maic Dá Thó.<br />

Atat dun áono elta en almaib 7 goistib 7 cuithechaib 7<br />

airnelaib. Is ceneol diumais imoro 7 formait obad a dán<br />

. - -<br />

7 a dagmaini for Dia, for Alaxandair.<br />

It eat ann sin .ii. eipist^Z immaralaid iter Alaxandair<br />

5 rig an domain 7 Dinnim rig na mBragmanda. Finid.<br />

Scél muicce Maic Da Thó aT^^i^^<br />

From MS H. 3.18 (Trinity College, Dublin), pp. 743— 7iS (paper).<br />

Cf. Irische Texte vol. I p. 96 ff. and Hibernica Minora, p.Slff.<br />

1. [B]ai ri amrai for Laignnib, Mac Da Thó a)aínm.<br />

'<br />

t<br />

/T '^<br />

10 Boi cii 00«. Imdichedh ind cu Laignikuile. Ainm ^''dfon /^<br />

sin Ailplj et ba Ian Eiri dia airdircus in chon. Tait<br />

Oilill 7 Meidb di chuncidh in chon. Imalle'dawo 7 techta<br />

Ulad et Conchubair tangatar di chuingid in chon cetna.<br />

Roferad falti friu uile 7 ructai chuice-sium isin bruidin.<br />

15^si sin in coiged bruigin roboe ind-hErind isind amsir sin<br />

7 bruidin Da Derg i crich Cualann 7 bruidin Forgaill<br />

Mona'ch 7 bruidin mic Da Reo in mBrefne 7 bruidin Da<br />

Cocai i n-irthar Midhe .i. secht ndorais isin bruidin 7 secht<br />

slighedha trethi 7 secht tellaigi inti 7 secht coiri. Dafn 7<br />

20 tinde in gach coiri. In fer noteged iarsin tsligidh dibered<br />

in n-aol isin coiri, 7 a taibredh din cetgabail, is ed no-ithed.<br />

Mani taibred \mmoro ni din cedgabail ni bered a n-aill,<br />

2. Ructha trath na techto cuici4om ina iomdaigh di<br />

airiuc tole doib riasiu diberthae a/mbiad doib, Roraidsed^ T'^l^'J^<br />

25 a n-aithescae. 'Di chuincidh rn^chon didechamair-ne', or tLiil<br />

techtae Connacht, .i. OilUi 7 ó Medb, '7 diberthor tri vV<br />

fichit cét lolgach hi cet^ ina cummain 7 carpat 7 da<br />

'<br />

A


Scél muicce Maic Dá Thó. i<br />

ech bu3 dech la Cónnachtae fói 7 a commaíná a cínd<br />

bliadna cenmotha sein'. 'Di Címchidli in chon dodechamair-ne<br />

ó Conchobiír', or techta Ulad, '7 dí /tíTesa Conchobar di<br />

charoit 7 dawo do thabairt séd 7 indili 7 díberthar a<br />

chummatt cettnae atuaith 7 biaidh degcaratradh dé'. 5<br />

3. Rola áicUu i soclit inni Mac Da Thó co raibe tri<br />

trath cen dig cen piadh, acht coa imorchor on taoib co<br />

araili. Is and -atgladustair a pen: 'Is fotai do troscadh,<br />

a M/c Da Tho', or in ben. 'Ata biad let cen co n-esora.<br />

Cid notai?' Nicon arlustair. Is ann dixit in ben: 10<br />

'Tugad tnrbaidh cotaltae ,<br />

do<br />

Mac Da Tho co a tech,<br />

baithut inni no comairled cen co tabnad {sic) fri nech.<br />

Asui dosoi uaim do fraig in ferg fene co londgail,<br />

a ben treabair dosbeir modh bid dia cheili cen cotladh.'<br />

'Atbert Cremtann Nia Nair, ni tardai do run do mnaibh: 15<br />

run mna ni maith concelar, main ar mog ni aithenor.'<br />

'Cid fri mnai atbertha-sa', or sisi 'manit eplad ni airi,<br />

ni nach teit do menma-sai teit a menmai neich aile.'<br />

'CÚ MesRoidu m^c Da Tho, ba hole laithe ethai do,<br />

doiaoth mor fer find fria rath, bid liaa tuiremh a chath. 20<br />

Manip do Concobor berthair, is derb bid rnogdai in gnim.<br />

no taicebthair luaig {sié)^ bus mo do buaip no do tir.<br />

Mad di Ailill erae silis Falmag tair sa tuaith, _<br />

do notberai mac Magach ataneplai lomm luaith.' o.-^^<br />

'Tathut airli frim-sai fris, ni olc fri iarmairt n-infti, 25<br />

tapair doib-sim diblinaibh, cuma dithaethsatt imme.'<br />

'An comairli atbiri-siu', or seisim 'isi nindene cutal,<br />

Ailbe do raid dia, nicon fes cia tucadh.' Tucad.<br />

9<br />

\ih


'<br />

J<br />

10 Scél muicce Maic Dá Thó.<br />

ro:^<br />

4. La sin atracht suas 7 nosmbertaigter. 'Bad maith<br />

' dun' or se 'et dona hoegedaib dotnancotor.' Anait side<br />

leis teorai la et teorai aidcl 7 teit leo for leith. 'Roba-sa<br />

trai i n-imresin 7 contabnirt moir condergli .i. diratus-sai<br />

5 in con di Oilill 7 Meidb, 7 taigat ar cend in con co<br />

sochruid 7 co huallach 7 rombiae lind 7 biadh 7 asgaidh<br />

7 bertait in coin 7 is fucen doibh.' Buidhigh side áano.<br />

Luid ier sin co techto Ulad: 'DiratMsa tra' or se 'as mo<br />

contabairt do Concobwr 7 ba huallach tiastar ar a chend .i.<br />

10 formmnae maithe Ulad. Bertait ascaid uile 7 rosbiaid falti.<br />

, li^^^. yV-jpA<br />

,<br />

5. Ind-aonlo immoro rodalsot-som etir aniar 7 anair.<br />

tJjiA^^^'^''^''<br />

Ni rofollaighed leo-sam dawa. Tangatar da choiged d'Erind<br />

* ind-aonlo go mbatar i ndoruss bruidne Mic Da Thoo. Diluid-<br />

siom feisin ar a cend 7 feraid failte friu. 'Ni farcelsam,<br />

^, íc-"-^ 15 a oga', ar se 'aríábaide is mochen duib.^ Tait isin lis/<br />

Llotar iarom uile isin bruighin, leth an tighi ásxna la Con-<br />

dachto 7 in leth n-aile la hUlt9. Ni bad beg in tech<br />

dawa. Secht ndoruiss ind 7 coeca imdadh iter gach da<br />

I iti^i/i i^ dorus. Nibtar aighthi carat ima fleidh immoro robator and k-<br />

20 isin toigh. SochaidQ dib rofuachtnaig ri aroili. Tri cet<br />

bliadhan rie ngein Cnst robai an cogad etorra. Márbthar<br />

doibh áidiu in mile Mec Da Tho. Tri fichit gaiflnacli og *<br />

o )\oMv.-f a biathad-side ^0 cenn ^echt mbliadan. Tré nemh immoro<br />

l^"» Sk^iLv.V"'* ^^ biadta, go ralltu ar vfer nErenn.^i'-<br />

^<br />

,Llut/3icis/' '<br />

»'ur«x,'--j<br />

'<br />

25 6. Tucad doib ierona in muc 7 cethracha dam dia<br />

'<br />

i odu cenmothae a mbiadae archenae. Mac Da Tho feisin * i^r^*<br />

ocond<br />

fertigset (sic). 'Mochen duib!' ar se. 'Ni arb'ar /' .^<br />

samail rissin. Atat aighe 7 mucai la Laigniu. A testa de ^<br />

sin muirfithir daib ainba'rach.' 'Is maith ind muc', ar C^n-; /<br />

30 chobar. 'Is maith immoro', or Oilill. 'Cindus rondfaider<br />

in muc, a Concopa/r?' ar Ailill. 'Cia Indus', ar Bricni<br />

j


Scél muicce Maic Dá Thó. ^^^i<br />

11 ^'^'^i /-^"'^^<br />

mac CarpctifZ anuas amne asind imdai, 'baile atatt lath -^^<br />

gaili vfer nErínd sund acht roind ar comramaih ^? Et ddrat ^ ^_aW*^<br />

each dib buille dar sroin a ceili riam.' 'Dentar!' or OiliU.<br />

'Is maith', or Concho&ar. 'Atat gillai dun istaigh imrulatar<br />

ind coicrich.' 'Ricfaither a les do gille indocht, a Conco- 5<br />

•Ct^'^'-j.jiJ^"<br />

hair\ or s^laech ÍLrad a Cruachnaip Conalad aniar. Ba j ri' "<br />

menic roda Luachra Dedad lim-sa fa toin. Ménic agh '<br />

meít.d'agbail daib agam-sa.' 'Ba^ méthi, ind ag fora^buisi ('^'^'7<br />

againdé', ar Muindremair mac Gérrgind, '.i. do brathaír<br />

uoden, Crúaichne mac Ruadloim a Cruachnaib'. 'Ni bad 10<br />

ferr side', ar Lugaid mac CoMui, 'oldaSjIa^ltneh Mor mac<br />

Fergusa mic Leit forragbad la hEchbel mac Dedadh i<br />

^<br />

Temair Luachra'. 'Cindus fir lib', or Celtcaii- mac Uithecar, ^f.-M^<br />

'Conganchnes- mac Deghad do marbad dam-sae 7 a cend<br />

do pein de?' 15<br />

8. Imatarla doib fo deoi|h co tarat indt aoinfer for j<br />

firu Erind .i. Get mac Magach do Connachtaibh. Difurgaib<br />

side immoro a gaisccec? uas gaiscedaib in tsluaigh et rogab -<br />

*^ '<br />

i^^^<br />

W-*^'?l<br />

j,,, . -»«*/<br />

f'*'^^**'^<br />

scin inda laim 7 deisig ocon muic. 'Fogabar do feraib »j^-<br />

Erind tra', or se, 'oen fer tairisme comramae frim-sai, fit) 20<br />

legad na muici do roind daml^'. .<br />

'9. Ni frith laoch a birisme. Roslai Ult» a socht. Ku^^^viv»,/<br />

'Atchi Slit, a Laoghairi! or Concobar. 'Ni ba fir', or _. jin^CM^^*<br />

Laegaire, 'Get do roind na muici ar ar mbelaib-né'. 'l§!!n -3 ^ "«^mu^v-<br />

bic, a Laogaire, co rotaicciller ! Is bes duib^si lar nUltaibh', 25<br />

or Get 'nach mac gaibis gaisced agaip, is chugaindi cerid a<br />

|)aire. Dochuada/s aana isin^c,oiccrich dun, imatarraid dun inti;<br />

loragbiise in roth 7 in carpat 7 na heochu, 7 atrulais fein<br />

7 gái trit. Nistorche in muic fon indus sin.' Deisidein {sic).<br />

1 comfli MS.<br />

d-U


^JiA^<br />

12 Scél maicce Maic Dá Thó.<br />

10. 'Ni ba fir', or laoch find dideochaí'íZ asa imdaig,<br />

'Cet di roinn na muici ar ar mbelnib-né'. 'Caich and so?'<br />

ar Get. 'Is ferr di laoch mdaisi: ^Qngus mac Lame Gahúid<br />

sin di Ultoib.' 'Ciái diata Lamh Gabaidh for a athair-sium ?<br />

5 or Get. 'Cidh on rofetor-sa' or Get. 'Dicuadusa sair' or<br />

se 'fecht &nn. Eghthir ímmum. Doroich each. Doroich<br />

, áana Lamh. Tarlaig Aana urchor di gai mor form-sae.<br />

Duslegim-si do in gai cetna co mbert a lam de, co mboe<br />

for lár. Cid doberad a mac di comramh?' Teit Aongus<br />

iO ina suide. ^ítc ^»^-<br />

11. 'In comramh do thairisium beus', ar Get 'no in<br />

muc di roind!' 'Ni ba fir a roind dit-siii cetamus', ar laoch<br />

s 11<br />

find moi- di Ultoibh. 'Gia and so?' or Get. 'Eogan mac<br />

Dirthacht sin', or, each, 'ri Ferndmaighe'. 'Atcondarc-sa<br />

15 riamh', or Get. 'Cairm inamaca riamh?' ar Eogan. 'I ndorus<br />

di thighi ip tpabuirt tanae bou u^l^t. Roeigheid -ammam-<br />

sae issa tir. Tanga/si fon eigem! " Rotheileius goi form-<br />

sae CO rabai as mo seeiath. I)ileicim-si deit-si in goi cetna<br />

eolluith triet chind 's co mbe>t di suil as do ciunt. Átát-<br />

,,. V, 20 ciet fir Eiriunn co n-oinsuil. Misi tall int suil n-aile as<br />

(^4>i.**^||<br />

di chinn.' Deisid side dawa.<br />

12. 'Frithalid, a Ulta, in comram beus!' or Get. 'Nis-<br />

roindfe indosa', or Muin4remar mac Geirgind. /Inii^e so<br />

Muindremar?' or Get. 'Is me roglan mo goo fo deuidh i<br />

25 mMuindremar', or Get., 'Ni fuilet tri trath ^nd, o thuciisa<br />

tri laochcind uait im cend di cetmic as t'ferand.' Deisid<br />

side áana.<br />

'In comramh beos!' or Get. 'Rotbia son', or Mend mac<br />

Salchadai. 'Gia so?' or Get. 'Mend mac Salchadai.' 'Gid<br />

30 ane', or Get, 'mic na mbachlach cusna lesanmannaibh do<br />

comram chucum? Ar ba misi ba saccart ic baisted ind<br />

'


anma sin fora athair.<br />

Seel muicce Maic Da Thó.<br />

^^ ' 13 ^a^í^^^<br />

na rue acht aoncois uaimi. Cid doberad mac ind aon-<br />

coeedai cugum-sai?' Deisid side dawa.<br />

13. 'In comram beos!' or Get. 'Rol5ia son', or laoeh<br />

liath mor forgran^ai di Ultaiph. 'Cia so?' or Get. 'Gelt- 5<br />

chair mac Uidiocriir sin', or each. 'An bec^ a Gheltchair',<br />

or Get, 'manip do imtuargain fo cetoir. Rotanac-sai, a<br />

Gheltchair, co dorus do toigi. Roheiged umam-sae,, tainic - a^J^<br />

each, tancaisi dawa. Dolluid a mbernai ar mo cfcnd-sa.<br />

Doreilgis gai form-sai. Rolegusa gai n-aill fort-sai co 10 . ,<br />

o ^ ^<br />

ndechaid triat sliasait 7 tria uacntor do magraille. AÍai<br />

ii ngalor fuail ond uair sin^ nocha rugadh mac na ingen<br />

duit. Git dotberadh cucam-sai?' Deisid side dawa.<br />

14. 'In comram beos!' or Get. 'Rotbiad son', or Cus-<br />

scraid Mend Machai mac Gonchobair. 'Guich so?' or Get. 15<br />

'Giísscraid', or each. 'Is adpar rig ar deilbh.' 'Ni buide ^ i^-eiu^<br />

frit', or in gilla. 'Maith', or Get. 'Gucaindi cetatudchad-sai<br />

do chetgaiscced, a gilla. Immatarraidh dun isin coicrich;<br />

forácbaíse trian do inuintiri 7 is amhlaidh do--cuada/se 7<br />

qLa'o-'*'<br />

— . .<br />

_<br />

gai triat pragait co na etai iocul fort cend i cora, ar 20 ' ^'^^ ,<br />

'roloit in gai fethi do pragat, conid Gwsscraid Mend ata-<br />

comnaic ond uair sin', Dirat tar fon Indus sin forsin<br />

coiced uili.<br />

^^- "^^ *''^^<br />

.<br />

_ r<br />

,<br />

, '^f :^:<br />

15. In tan áidiu rotmbertaigestair ocon muic 7 scian, , A_8,;^ivr^ivw<br />

inda laimh conacator Gonall Gernach istech. Is an;i tar-^25<br />

Ijlaing for lar in tige. Ferait Ulaid faiíte moir fri Gonall.<br />

Is anw rolai Gonchobar ind cinditi dia cind 7 nosmbertai-<br />

ge[8]tor. 'Is maith lend ar cuit do airiuc', or Gonall. 'Gia**<br />

.randus duiph?' 'Rodet dond fiur notramza', or Goncobar,<br />

•<br />

^ athair — uaim added at bottom of page. >^|-^>^ - •<br />

-•


:^u^-y^it^ ^ 2. ^.^t^wb 1-^^^ c^vv^ .o^^-^ M> ouCA^ iUt-tt-, ft^ jyi<br />

14 Scél muicce Maic Da Thó.<br />

'.i. Get mac Magac'. 'In fir, a Ceit', or Conall, 'tusai do<br />

roind na muice?' Is and isbert Get:<br />

'Fochen Conall, cridhe licce,<br />

6 i''^ iondbruAh logha, luchair ega,*^^ ,<br />

5 guss fland ferge fo chich curad<br />

Et dixit Gonall:<br />

crechtaig cailDuadaig atcomsa mac Findchoimhe<br />

., (:, [frium.'<br />

'Focen Get, Get mac Magacb,<br />

10 magei^ curad, cride n-ega,<br />

^ '<br />

ethre n-ela, err tren tressa,<br />

i^n\"^'<br />

trethan agali, cain íarb tnúthach,<br />

\±^V Get mac Magach.'<br />

^" J 'Bid mend innar comruc-ni on', or Gonall, '7 bid mend<br />

15 inar n-imscaradh, Íbid airscela la Fer mBrot, bid fiadmfsi<br />

la Fer Mannach, ar arcichset loman lonngliaidh ria da err<br />

\ J^^'^ eplaid hechtaij:, acht regaid fer dar fer indocht astig si.<br />

j^,^i^^';'i<br />

^<br />

g^^.t*'-^^<br />

'<br />

'<br />

^"<br />

16. Eirg on muic akliuV or Conall. 'Cid áana d()t-<br />

berad-sai chuici?' or Get. 'Is fir', or Conall, 'do chuin-<br />

„,20 cidh comraime chuccam-sai. Dober áencomramh deit, a<br />

Ceit', or Gonall. 'Tongae na tongat mo thuatha; rogabus<br />

gai im laimh nat raba cen guin duini do Gonnachtaib gac<br />

aonlaithe et b'rccain^ fri daigidh cech oenaidchi 7 noch<br />

rocotlus riamh cen Q^nd Gonnacbtaig fom glpin.' 'Is ferr'<br />

25 {sic), or Cet, 'it ferr do laoch indusai. IVÍád Anluan 1»<br />

beith istfgh, doberad comram ar araili duit. Is anim duin<br />

nat fil istig.' 'Ata immoroV or Conall og tabairt cind<br />

Anluan asa chris, et doleici do Cet dar a bruindi, corroe-<br />

1 Erasure between d and t. , k , j<br />

10 \. M^^*-


,u^<br />

Seél muicce Maic Dá Thó.<br />

mid a loim folai for a beolai. Rogap side dawa on muic<br />

7 desig- Conall aici.<br />

17. 'Teat dom comromli fadechtsai!' or Conall. Ni<br />

frith on la Connachtai laech a tairisme. Doratadh immorp,<br />

damdapach i dona bocoitib ime ima cnairt, ar robai droc- 5<br />

cliostad astigh di claondipractib la drochdnine. Luid iarwrn<br />

Conall do roind na muici 7 geibid dana cend in taiy-ai<br />

ina beola, co tairnic do raind na muici. Rosiiige in tairr ^'^^<br />

A. eiri nonbair2 co na farcaib bandai de.<br />

18. Ni tarat immoro do Connachtaip acht da cois na 10<br />

muici fo a bragit. Ba peg immoro la Connachtai a chuit.<br />

Atragat side, atragat Ulaidh corrocht each araile. Robui<br />

tra buille dar a ó i suidiu, co mbo comard n-á slis an tige , rjL*^^)<br />

in carnail roboi for a lar, co mbator na srothai din chru '^<br />

%rna doirsip. Maidith dawa ind sluag forna doirsi co 15<br />

^ ^'\ ralsat for lar ind lis .i. each ic truastradh ar cheile. Is<br />

J«^ ' ' and gahais Fergus doib dair mor roboi for lar in lis asa<br />

'-"J irenaiph. Maidit áidiu amach asind lis. Doberar in cath<br />

i ndorus ind lis. '^^, ^;^'^*,<br />

19. Is and luid Mac Da Tho amach 7 in cu ina laim, 20 v£)l^~^'J"<br />

corrailced etorra dus cia dibh dongegad .i. rustogh. Doraigae . .<br />

in en Ulto 7 roleci for ar Condacht, ar romebaid for Con- "^^ iy^- '<br />

nachto. Asberat-som is i Maigib Ailbi rogab fertais in<br />

carpait fo Ailill 7 Meidu. Is and donaraill Fer Loga ^- .i. *•**-(<br />

.to-<br />

ara Ailella 7 Medba corrala a cholaintt for leth et co 25<br />

roan a chend i fertuis in carpoit. Asberat dana is de ^ct»--^ '^.'^\;<br />

atat Maighe Ailbe .i. Ailbe ainm in chon.<br />

M^.^v^-H^*^<br />

bair MS. '<br />

* on la -damdapach added at bottom of page. ^ inon-<br />

15<br />

j


16 Scél muicce Maic Dá Thó.<br />

'íOul^<br />

20. Dolluid a mmaidm ^^ ' andess for beluch sech Roirind, '<br />

for Ath Midbine i mMaistin, sech Cill Dara, sech Raith- ft-Ai^^<br />

Immgain^ i Fid nGabli do Ath m?c Lugna, sech Druim<br />

.ct(Lb ^a Maighe, for Drochad Coirpri. Oc Ath Cind Chon i<br />

5 mBiliu, is and rol^ cend in con asin carpííí. Ic techt iar 3<br />

fraocbraf? Mide siar, is antt donarlaic Fer Logha isin fraoch<br />

.i. ara Ailella, et rolincc isin carpzfí iar cul ConcobcwV, co \<br />

rogabh a cend dar a ais. 'Enni, a Concobair!' or se. ÍJ<br />

'T'ogriar!' ar Concbobar. 'Ni ba mor', or Fer Logha, '.i.<br />

10 mo brith lat co hEmain Macha 7 mna oentoma Ulad et<br />

a n-ingenae macdiicbt do gabail chepóce cecha nona<br />

immum, co n-erbrat 'Fer Logha mo lennan-sa'. Ba ecen<br />

on, ar ni lamdis ceija denum la Conchobar. Ocus roleced<br />

Fer Logha dar Ath Luain siar dia bliadhna 7 da gapair<br />

15 Concobair leis co n-allaib oir friu. j-^^- vo -- /«, y*^<br />

21. Scela muici M^c Da Thó sin. Is de rochet r<br />

A gille Condacht nat liu for tromacht ag apairt go,<br />

gilla rosmbo beg for cuit forodaill muic Míc nDa {sic)<br />

[Thóó.<br />

20 Na tri coecait coeca fer, do diUotor a linaib tor,<br />

25<br />

comrac uailli im Ailbi sin, bee in cion tria caingne<br />

[con.<br />

Concobar buadach rothelt, Ailill sluagach 7 Cet,<br />

bodb iar n-áruib for a sliocht, Cucolaind ni damair<br />

[certt.<br />

Congal aindine and anair Fiamain Dun 2 Binne din muir,<br />

roches tairmtecht (sic) iar sin Eogan mac Dertechtai<br />

» inwgain MS. * leg. Dúin.<br />

'<br />

[ V • - .<br />

'<br />

'<br />

''<br />

" ' ."^--<br />

)<br />

[duib.<br />

"<br />

j<br />

^


Ferchuitred Medba.<br />

Tri m/c Nerae ar lin lerg, tri mic Uslend, cobra garg,<br />

Senlaoch Arad, anba borb, a Cruachnoib Conalad<br />

[n-ard.<br />

Dubtach Emna, ard a brigh, Baithen Berbae hrctJih'<br />

17<br />

[blaith, 5<br />

Illann ardirc ilar nglond, Muindremar lond Locha Sail.<br />

Conall Cernach, cruaid a gal, marcach Sindae, setrad<br />

[son,<br />

Celtchair Ulad, fer dar fer, Lugaid Muman mac tri con.<br />

Feithis Fergus Ailbe n-oU, crothis doib dairbre dall, 10<br />

gabuis faonbrat tar sciat[h] scell, pronderg toidlecL tar<br />

[fern flann.<br />

Ceithern mac Fiontain robith, uathad a lin forsind ath.<br />

Fir Olnecmacht ermaig sluagli, nis releicc uad re se<br />

[trath. 15<br />

Feidlimid co n-ilur tor is Laoguire buadhach fair,<br />

ba let[h] ndograi nman coin Conaedh mac Mornai nacZt<br />

Ferchuitred Medba indso<br />

[mair. Finis.<br />

From the Bodleian MS Bawlmson B. 512, fol. Ia2—2a2. 20<br />

Cf. Cath Boinde, ed. Joseph O'Neill, Ériu II, p. 174 ff.<br />

Ri rogabustar rlgi for Erinn fecht n-aill .i. Eochaid<br />

Fedhlech mbac Find mhic Roigben Ruaid do sil Ritfatha<br />

Scuit Thur Nemruad i lleth, ar is do sil Riphaith Scuitt<br />

cech gabail rogab Ereind genmotha Cessair namá. Is aire 25<br />

atbertha Eochaid Fedhlech fris .i. fedhil la each é .i. in-<br />

druic la each an ri sin, Tri mic leis .i. na tri Find emhnje<br />

2


18 Ferchuitred Medba.<br />

(.i. emuin raott nach deligt/ier) 7 d'aontoiibcrt ruccad iatt<br />

.i. Bres 7 Nar 7 Lothar a n-anmanda, 7 is iatt dorindi<br />

Lugaid Sriab nderg re siair fadein an aduig re catli Droma<br />

Criad do thabairt 1 doib da n-athair, cur thuitsid a triur ann<br />

5 la hEochaicl Feidhlech, curub é Eochaid Fedlech do chuin-<br />

digh an etgit nemdha cen mac a ndiaid a n-athar for Erind<br />

CO brach, gur firad sin.<br />

Et Conall Anglonnach mac Eochach Fedlig diataitt Hui<br />

Conaill ra Firii Bregh. Bin iardraighi mór laisind rig sin<br />

10 .i. Eochaid Fedlecb: .i. Ele ingen Echac/i Fedhligb, ben<br />

Fergail mic Madach, 7 is uáithi atá Brig Éle la Laigniu<br />

7 fa ben a ndiaig Fergail do Sraibgend mac Niúil do<br />

Ernaibh, co rucc mac do .i. Mada mac Sraiphgind athuir<br />

Ailella mic Mada.<br />

15 Ocus Mumain Aitencathrach ingen Echac/i Fedlig, ben<br />

Conchubuir mic Fachtnse Fathaig, mathuir Glaisne (fol. 1 b 1)<br />

mic Conchubuir. 7 Eithne ingen Echach Fedlig, beu aili<br />

don Concobur cetna, mathair Forbaidi mic Concubuir 7 is<br />

aire atbertba Forbaidi dhe .i. a forbud .i. a gerrad do roin-<br />

20 diub (sic) a broinn a mathar iarna bathad a nGlais Berra-<br />

main frissa raiter Eithne indiu 7 is uaithi sloindter ind<br />

aband .i. Eithni. 7 Diarmait ainm Urbaidi (sic) ar titss.<br />

Occus Clothra ingen Eochach, mathair Cormaic Conluing-<br />

es 7 Derbri ingen Eochach Fedlig, dia rabatar muca Derb-<br />

25 linne. Et Medb Cruachna ingen Eochach Fedlig ben aile<br />

do Chonchobur, conad é Concabor cetfer Medba, cur tree<br />

Medb Conchubor tre uabharr (sic) menman, co ndechaid<br />

cJimn Temrach in bail i raibe ri Erend. Et is í cúis fa<br />

rabatar na hingena sin righ Erenn ac Conchubor, ar is la<br />

do thabairt do tabawt MS.


Ferchuitred Medba.<br />

Eochaid Feidhlech dotuit Fachtnte Fáthach i cath Leitrech<br />

Ruidhi 'sa chomnind, conid 'na éruicc tucad na mná sin<br />

do Conchobur maille righi nlJlad do gabail do ar hecin<br />

ar clauduib Rngraidhi. Conadh é cetádlibur comfuachda<br />

thána bó Cuailgne fagbail Medbha ar Concubur da ain- 5<br />

deoin.<br />

Tinne mac Connrach Caiss do Domhnandachaibh, iss<br />

é bá righ Condacht an tan sin 7 Eochaid Dala 7 Fidech<br />

mac Féicc don Gamanraid a cuiblichus na righi.<br />

Teid Fidiuch mac Feiec co Temraig do teglomadh ua 10<br />

rigi, cur cuindidh Medb ar Eochaid Fedliuch, co fnair Tindiu<br />

mac Condruch fis an scéoil sin, condorala do forairi for<br />

Fidach mac Feicc, conustarrladar ac srothaib Sindu, cor-<br />

marbsat clanda Cundrach 7 Munodur mac Connrach Fidach,<br />

conidh Ó sin cetadhbur coctha clainne Connrach Caiss 7 15<br />

na GamanraúZi. Dogní Eochaid Fedlech anfir flatha ar<br />

Tindi mac Connrach iar sin, cur cuir a ndithriub Condacht<br />

(fol. 1 b 2) é 7 cuiris Medhbh a n-inadh ligh a Cruácham,<br />

conustarla do Meidhbh 7 do Thindi, co mba céledach iar<br />

céin mháir 'na diáig sin, conidh a Cruacham dognitea 20<br />

áenuig Erenn. 7 no bittis mic rig Erend hi Cru[a]cham<br />

ic Meidhbh in tan sin, dia caomclodhatais coccud fri coicced<br />

Conchobuir, co tainicc Sraiphgend mac Niuil do Érnaib<br />

7 a mac .i. Mata mac Sraipgind co Meihdhb, dia coemh-<br />

satt cocad fri Conchobor im cend cecha formaitt bui 25<br />

attaro.<br />

Gnithir feis Temrach la hEochaid Fedlech an tan sin co<br />

Cfjiceduib Erenn immi acht M^dhb 7 Tinni. Hirailit fir<br />

Erend ar Eochaid M^dhb do breith isind aonach. Cuiris<br />

Eochaid Srebluath, adhon a banechlach, ar c^nd Medba 30<br />

CO Cruacham 7 teitt Medb arnamáirech co Temraig cur<br />

19


20 Ferchuitred Medba.<br />

cuiretar graithfne ind aonuig co cend cdictigis ar mhis leo<br />

7<br />

scoilitt fir Erend ina diaidh sin'.<br />

Anais Conchobor tar eis chaich isind aonuch ac forairi<br />

ar Meidb 7<br />

si ac dul co Boind dia fothracad, co tarrla Con-<br />

5 chobor di ann, corsáraig hi 7 co ndechaid ina gnáis da<br />

baindeoin, co closs co Temraig sin. doclos doergetar<br />

teglach rig Erenn immon ri[g] a Temraig amach 7 Tindi<br />

mac Connrach, 7 adeniit araili cur tuit Eochaid Dala le<br />

Tindi reime sin fon rigi, 7<br />

ni fir sin. 7 tocbaidto' meirgi<br />

10 rig Eredn (sic) d'innsaigi ri[g] Ulad corfocrad comracc<br />

Thinni mac Connruch ar Conchobur Monodhur mac Conn-<br />

rach derbbráithir Tindi, condebuirtt Conchobor fris Tindi<br />

do coscc. Albert Mondodur co ndingebad co tarla doibh<br />

imsreng curad, cur tuit Tinni 'san imguin, condebratar each<br />

15 'is maith an t-echt,' condebuirt an drái 'bid mac Cecht a<br />

ainm co brach.' De sin dolen Mac (fol. 2al) Cecht de.<br />

Curmebuid an cath ria Conchobor for Boind bar Eoch-<br />

aid Fedlech, condorchair Sraibgend mac Niuil 7 a mac a<br />

connmail an chatha dia n-eiss. Gabais Eochaid Dala cuing<br />

20 an chatha fair ar fiarut Midhe tar Sinuind sribhiiaine, co<br />

rue Medb 7 Condachtai// slán leis tre nert imgona, cor<br />

nar lamad iad Boind co Sinuind.<br />

Tecaitt Dom[n]annaigh 7 Dail nDruithne 7 Fir Craibhe,<br />

dia raibi Eochaid Dala, co Cruacha/w iar marbad Tinni<br />

25 mic Connruch Caiss. Ar gérbo tri haicme.dha iatt san re<br />

scailed, rop enaicmi iatt ar mbunadus .i. clannai Dela mic<br />

Loich d'Feruib Bolcc iar Dgenelac7


Fercliuitred Medba.<br />

onmn cen neoitt do beth ann, uair ba gess disi beth ac<br />

ceili a mbeitis na tree sin. Dorigha[d] Eochaid trit sin,<br />

CO raibi treall a Cruacham ana chele ice Meidb isin aim-<br />

sir sin.<br />

Tanuicc Ailill mac Máda mic Sraibgind do Ernaib co 5<br />

Cruacham 7 ba lenam maol Ailill ann sin 7 iarsma clainni<br />

Sraipginn maraon ris dia ailemhuin ac Meidb tria gaol<br />

M^dba fris .i. Ele ingen Eathoc/i Fedlig a senmathair. 7<br />

altuir i Cruachflm Ailill iar sin curba milid mormenmnach<br />

7 curba trettill i ccathuib 7 a comlunduib 7 curba tuir 10<br />

connmala catha re Conchobor é ac dénamh cocctha 7 ic<br />

din coiccid M^dba, curup e fa tdesech teglaig ac Meidb<br />

'na diaig sin, cur graduig Medb é ar a sobhessuibh, cur<br />

aontuigh fria é, curba celi dhi é tar cheand (sic) Eochach<br />

Dala, cur éttuigi Eochaíd im chend in scéoil 7 cur hétaidhi 15<br />

Domnanna/(7 tre chombáid, cur samhailset Ailill d'innarba<br />

a Connachta/6 amach (fol. 2a2), co na raibhi do Ernuib<br />

maille friss. Cur toirmiscc Meadb an gnim sin do denum,<br />

uair ba dili leisi Ailill ana é. Ottconna^Vc Eochaid letrom<br />

Meadba fograis comrucc ar Ailill im chend a righi 7 a 20<br />

mna, cur comracc doib co hainiarmurtrtc/i, 7 dorochair<br />

Eochaid Dala 'sa comracc sain la Ailill mac Máta tre im-<br />

dill Meadbai.<br />

Gabais Ailill righi Connacht do deoin Medba da eissi<br />

sin, curob é fa ri Connacht ac rigad Conaire Moir mic 25<br />

Etarsceoil 7 ac tabairt na tánai for Vlltu, conad don Ailill<br />

sin rucc Medb na Maineda, 7 nir Mainedha a cetanmanna,<br />

acht is iatt a cetanmanna .i. Felim Maine Aithreamail»<br />

Cairpre Maine Maithremail, Eochaid Maine Andáoi, Fergus<br />

Maine Taoi, Get Maine Millscothach, Dairi Maine Mo-id- 30<br />

bertt. Gid ara n-abar na Mainedha friu? Ni hansa. Dia<br />

21


22 The Caldron of Poesy.<br />

mboi Medb ocean cluichemnuigh laa n-ann, condorala dhi<br />

turcnam catha Finnchorad la Conchobor, dia ndébertt friá<br />

draí: 'Cia lasa tuitfe Conchobor dom cloinn?' ol si. 'Ni<br />

rucus muna haithbaister,' ol an drai. 'Cidh sin?' ol Medb.<br />

5 'La Maine gongeodhain,' or an drai. Gonad aire sin tuc<br />

si Maine for gach mac dhi dia tuited Conchobor lais, cor<br />

forttamla/i/i na foranmanna sin na mac for na hanmanna<br />

disle bádur forrta. 7 dosail Medb gurb é Conchobor mac<br />

Fachtnse Fáthaig ri Ulad idubertt an drai, 7 nocharb é<br />

10 chewse, acht Conchobor mac Artuir mic Bruighi mic<br />

Dungaili .i. mac rig Alpan dotuitt la Maine Andaoi mac<br />

Ailella 7 Medbai. Finid do sin. Meisi MailechZam?*<br />

rograithph sin.<br />

The Caldron of Poesy<br />

15 From MS H. 3. 18 {Trinity College, Dublin), pp. 53a — 57a.<br />

Mocoire<br />

1 coir goiriath 2 gor. ronir Dia dam aduilib<br />

démrib^. dlicht^ sáer sáerus broind bélra béil bríichtíís<br />

úad'', osme Amargen ginngel^. gairglas''. greliat/íS. gnim<br />

1 .i. fil acum. * ,1, goriath .1. gar damh in gach Tath ,1.<br />

ro iad rogói. ^ .i. is maith donuc Dia damh a diamraib na<br />

ndule 710 omaicedh (?) ro érnestar damh in sloinded saerits sin<br />

a dlamraib na ndul. * .i. slicht .1. cendfochras. ^ is ed sloinnes<br />

in saer .i. saeraid co huais in belra aidhbind ina broind i mbid,<br />

no is maith each broinn i mbidh in belrad aidhbind .i. teibernighes<br />

aircetal uaithi. '^ acata in glíín geal. ' colpa iarna crechad<br />

no icatii in colpa glas iarna crechacZ. * iTath a alcha.


The Caldron of Poesy.<br />

mogoriath crothaib condelibi. indeithear dath. nadinand^<br />

aiiiither Dia dogachdaen. dethoib 3. istoib ^. uastoib ^. nemt-<br />

sos 6. lethsos ''. lansos ^ dohEbii* Dunn denum ^ do iiath.<br />

aupsaibifi ilib ollmaribn. moth 12. itoth^s itrseth^4 inarnini5<br />

iforsail indinendi- [53 b] sail, slichti^ asinnither alt mog mo- 5<br />

coire I''.<br />

Aracainis coire sofis sernar dligeiZ cachadanai^. dia<br />

moigit main 20. moi«s2i each ceird coitcend. conutaing22<br />

duine dan.<br />

Ce/sí23 ita bunadus inaircetaiZ induine inacurp famen- 10<br />

main. 24 arnidena incorp nige2i' nanmain. asberat araib' bid<br />

acurp. intan26 dofoglen occnndacorpu .i. oathair no sena-<br />

1 iss ed gnias mo coire, aisneis na heisce fora n-aisnedhther<br />

na crotha ilardha .i. find 7 dub 7 brecc, no dath molta for molad.<br />

- A. nochon inann dobeir Dia do each aisneis na heisce. ^ .i.<br />

lethcláeu.<br />

•<br />

.i. for beOlu. ^ fáen. ^ .i. intan is for beolw<br />

.i. in lies Dae. ' .i. lethclaen .i. in aes bair[d]ne 7 rand.<br />

** intan is faen .i. i n-anrothuib sofis 7 aircetaii. ^ .i. dennm<br />

a aircetail do Ehir 7 do Dnnd co taibsenaib ilardhaib. i"<br />

CO taibsenaibh ilarghnib. " .i. imat amar na ésce a hollmwrib<br />

ilib na héicsi. ^^ each ferrdha .i. a masgul .i. imoadh .i. is é<br />

ciuel is áWgthech A. cinel ferrda. " .i. in femen .i each banda<br />

i tai ead/i .i. is e dliged na mban heth i tai. " ed .i. iter femin<br />

7 mascol .i. nemotaj- .i. i neoatar. ^^<br />

[ [ forbaid. ^'^<br />

23<br />

.i.<br />

A. is<br />

e seo dliged aisneidhim orro, no i sloinded asronaisneidhter air-<br />

cetal. " .i. is e so gnlmrad mo coire. "^ .i. flrcanim-se<br />

do caire in sofesa. *» .i. srethnaithir dliged cacha dána as.<br />

20 dobeir* mougitd maine for each. ^i<br />

j morraidid se each<br />

elada co coitcenn, no morraldhit coitcenn in each aca mbi in<br />

ceird sin. -- .i. dobeir se cumtach for na dainib im tidnacul<br />

neich doib, no cumdaighe a dan each duine. "^ .i. comaircim cait<br />

i full bunad uais in aircetail in duine. ^4 asberat [to come before<br />

ar ni déna &c.). 23 j aircetaZ. ^g<br />

;_ jQ^g^u toighlemis bunad<br />

in cuirp .i. intan foghlenws aircetal de co comduchus in cuirp.


24 The Caldron of Poesy.<br />

thair olsod/iain. asfira arathai bunad. maivchetail^ 7 int-<br />

sois 3. icachduine corptha. acht cachladuine * niadtuithi ann.<br />

alaile atuidigh ^.<br />

[54 a] Caite áidhi bunad inarcetail, 7 gachsois " olchena.<br />

5 ni ansa, genithir^ tri coire incachduine .i. coire goriath 7<br />

coire erma 7 coire sois. Coire § goiriath isesidhe genither<br />

foen induine fochetoir isas foghailter soos dodainib ino-<br />

ghoiti^, coire erma 10 immorro iarmobi moaighidn iseiside<br />

isesi genither dotseib induine coiri sois isesidhe genither<br />

10 for beolw 7 isas fodailter soes gacha danai^. [54 b] Coire<br />

erma is dono gachladuine i* isforbeolu i^ ata ann inses.<br />

doeis lethclien inses bairdne i*» 7 rann i". isfaen ata anan-<br />

srothaib ^^ gofis 7 aire conaire dicliu. nldena each oenere<br />

dihad isforabeolu at» coimrerma and conidnimpaith bron no<br />

15 [f]ailte.<br />

Ceist cisl/r fodhla fil forsan mbron imidhsui i''. ni ansa<br />

A. iiii. eolcaire^o. cumha^i. ^ broin eoit-^ 7 ailithre'^<br />

ardia. 7<br />

foferthar25.<br />

is medhon aratairbe/at^i inacethraso ciasanechtar<br />

1 a beth 1 cnrp. * .1. tomsidhe. ^ i_ jia bairdne.<br />

* achtaighim each dara duine nochonatdothid anné. ^ .1. alaile<br />

is atdoighidh. ^ .1. each eólais uile chena. ' .1. each duine<br />

a ngenenn a coire dibh. * .i. coire a roTadha[d] rogoe. ® in<br />

n-indottacht a n-oeitidh. ^" .i. iarimpos ann. " .i. Taram<br />

Tama impod dobeir se monghud for nech. '^ olcena cinmotha<br />

aircedal .i. tomsidhe. '^ .i. coire iarimpos ann. **<br />

.1. each<br />

dara duine. '^<br />

sedha.<br />

"*<br />

.i. i locht doeis. ^" .i. deibhidhe. " .i.<br />

.i. oUam na bairdne. " .1. impos é. *' .1. ima<br />

athair. 21 \ dune. ^^ .i. Tar futhacht. ^3 ^r met a cinadh.<br />

^" .i. is asa meadhon airbertnaighit. 25 _i_ q^ cethir hiso incoiri<br />

dimpu cidh amach docuirter cuicce.


The Caldron of Poesy<br />

[p. 55 a] Atat dono dafodf«7 forfailte oniumpaither in-<br />

comsofis .i. failte deodha 7<br />

25<br />

failte diena. infailte dsena atat<br />

ceithre fodla forsuide .i. luth eoit futhachta 1 7 failte 2 slane<br />

7 nemimniche 3. imbet bruit ^<br />

7 bidh cofeca indnine ^ for-<br />

bair[d]ne. 7 failte ^ fridliged necse iarnadagfrichgnam. 7<br />

failte fritascor nimais' dofaircet nse cuill [55 b] cainmesa^ 5<br />

for Segais'' isigaib. condatrocratar meitio moltcnain. iar<br />

ndruimned 12 Boinde frithroisc ^3. luaithe echaighe newime-<br />

doa 1* mis mithime. diasecht mbliadnaib i^ beos.<br />

Failte deoda immorro torumais inraith^" docum in<br />

cómsofis 18 conidnimpaid fsen conide bid faide deoda 7 10<br />

doenda 19<br />

7 trachta/re raith^o 7 frichnama imale^'. cona<br />

iaritm labrait 22 inalabartha ratha 7 dogniat inafirta<br />

[56 a] condatfasaige^s 7 bretba24 ambriathar^^ condadesmcr-<br />

echt dogachcobru. acht isanechtair atatairberat inahieseo 26<br />

^ .i. luthad do tre eút Tar ndenwrn fuiche de. ^ .i. Tar<br />

ngalar. ^ .i. cen imnedh do bei/t air. * d'faghbhail do.<br />

^ .1. CO ndenand airccetal. ^ .i. re heisce dligici Tarna dagh-<br />

foghlaim. ' .1. fri tascur n-imhais Iar mBoind no greithine .i.<br />

bolcc i mbafuilnge grTan forna Inibip 7 cidbe caithes Tat bid<br />

doMaca. ** A. tuairgit na ix cuill caeinmeis emnaight er ann.<br />

" .1. ainm tibraiti. '" .i. co tochrad re met cnai cind muilt.<br />

11 .1. int imhus no caire. " .i. Tarmedhon. '^<br />

.i. 1 n-agaid<br />

tsrotha. " .1. comluath é 7 int ech innsaight/ier isin aenach<br />

a ml medhonac/i int samrairf. " .i. cacha vii mad hiiadna tic.<br />

1''<br />

.i. tiachtain. " deodha. '^ no in coire, no erma. ^^ .i.<br />

amaii roboi Cnmain 7 rl. 7 Colman mac Lenin 7 Colum Cille.<br />

20 .i. iss ed notrachtatais, rath. ^* .i. frichgnam foghloma imalle<br />

frisin rath. 22 Jarsin rath 7 iarsin fathfoghloim. ^3 { conit-<br />

fesa ogha faitsine.<br />

"^*<br />

A. im brethemnus. -^<br />

.i. a mbretha<br />

a faitsine. -^ A. achtaighim conamuigh terbertar na hie iso ina<br />

coire cid na medon atairgither.


26 The Caldron of Poesy.<br />

incoiai ciasamedon foraferthar desen in asber Nede mac<br />

Adna.<br />

Arcain3 coire nerma intlectuib raith rethaib sofis* sre-<br />

•'• thaib imbais ^. imber necna ellach "^ suitbi sruaim nordan.<br />

5 indogbail** doeir. domnad insce ^» intlect ^o ruirthech [56 b]<br />

romnaii roiscne. sser comgne 12. ciEmad felmaci^ fegtar<br />

ndliged delither clalla i*. cengar sesi ^\ siluither sofis i^.<br />

somnither saeiri^. ssertha/- •§ nach sser araiitgatar anmanna<br />

atfiadatar molta modaib dlig/cU^. deligchib giadh glan-<br />

10 mesaib saiire^o. soinscib suad sriiama ndail sieithe^i. sSr-<br />

brud22 imberbthar bunad each sofis searnar iarndliged<br />

1 no in coire. ^ .i. isechtair in duine airbertnaigliit na<br />

hernaile faillsigugufZ in coiri do impo oc áénnm in aircetail .i.<br />

cidh arm .i. doraircsiter angima do imirt impudnd in coire.<br />

3 .i. fírclianaid in coire Tarimpoos and indlecht ratbmar do neocb.<br />

* .i. rith impas iar mBoinn. ^ .i. sreth imait sofis Tar foghloim.<br />

^ A. herid a lainde ecna leisintT ga mbi. ' .i. ellgid se saidhecht<br />

do neoch .i. dofaircenn imat toicthi. ^ A. a comeneclaiin .i.<br />

togbrtiZ a hinde na doerclanna fri sáerudh.<br />

'><br />

A. múnaid do chách<br />

indsce coir. '" .i. is roertach indtlecbt and. " .i. fordorchad<br />

indsce. ^- .i. saraidht/ier eólus comamserda aice na rie (?)<br />

•^<br />

.i. dobeir cáemad forna felmacaib dafeghat a dliged in coire.<br />

" .i. deghlaiter clalla na mbcscna as. '^<br />

.i. ceimnighter sofeasa<br />

imdha ann .i. sgela 7 genelche. ^^ i. sTlaid/ie fesa do felmacaib<br />

intT ica mbi. ^' .i. laiter dona saeraib oca mbi .i. nocho betr<br />

sonmide a soferaib oca mbi. '**<br />

oca mbi ar cintaib ninbleoga». i^<br />

.i. saert/iar na doerclanna<br />

.i. dobeir se cumdach for<br />

anmanaib na ndaine de ndéntar na molta aisnéidther iat arna<br />

modhaib dlige. -"<br />

.i. glanmesemnaiglnt saeire eneclamni doib<br />

fo delugitfi a ngradh. ^' .i. cona ndegbindscib suadb ocaib<br />

a himat forsaighe. 22 j i[s]saer é um eneckiim 7 ar cintaib<br />

inbrudh imberbhtar bnnad cacha deghfesa .i. imhas na Boindi<br />

sretnaight/iCi- Taram co áligthech.<br />

I


The Caldron of Poesy.<br />

drengar 1 iarfrichnum. fongluasi imbas. imesai^ [57 a] failte<br />

faillsigtlier. triabron 3 buan brigh nadlbdai aiclm arcain coire<br />

ermoi 4.<br />

Cid inermai^ nl ansa, erimj^ud^ sai no iarimpí((í^ sai no<br />

erna imsoe .i. ernse fo fris s. y sseire ^. 7 airmitin 10 iarnaim- 5<br />

pu[d]. Coire ermaii ernidi^, erenar is, mogaitlieri4 mbrog-<br />

tair. biat[h]aid 15 biadtar maraidi^. martaii'i''. ailit[h] ailtei'is.<br />

aracain aracanairi^. foraig foragar^o. consrend consrendar^i.<br />

fosrend fosrendar. fotobur [57 b] tomsi. foaitreib innsce foco-<br />

1 .i. drémnighter dow deghfis oca Tar frichgnam do re foghluim<br />

.i. nongluaisi imbas Boindi no gréne .i. iu coiri. ^ .i. impaiter<br />

failti .i. dona fathaib remráidtib. ^ ''<br />

.i. doheth for nech. .i. is<br />

suthaiii in brTg/i do neoc/i oca mbi conadibdaw gan comairce, air<br />

is comairci do a aircetal. ^ .i. cid risi raiter érma. ^ .i. is<br />

uasal int impri[d] sofis frisinnT na deraa custrásta. ' A. no<br />

iarimpoas cnsinni dorighni. » friisMS; .i. aircetal mo sulghaire.<br />

° A. im cinaidli n-inbleogliain. '°<br />

.i. im eneckinn no im logh<br />

aisti. " .i. eriua caiti a inntaithmigh. ^-<br />

.i. molarf do deuMw.<br />

" .i. log do aire. " .i. firenaig-siu scela 7 genealaigh do each 7<br />

fTrenaJght/ier do-som file aile A. moig-siu nech in la oirdnifZ in<br />

gradh 7 moig-siu do?iO oidi ima oirdned. '=<br />

.i. blathaicZ som<br />

nech CO ndaim 7 biatar som 'conn daimh .i. dobeir fecht f. 7 do-<br />

berar do fecAi f.<br />

27<br />

'''<br />

.i. raidsim enecland do each. " .i. raidhter<br />

eneclawi do chach. ** .i. guldhitsium na tuatha im ailgesaib<br />

7 gaidtei" som imanet negni. ^^<br />

.i. is caintsrethnaighter sinm<br />

gelkd do each 7 caintsretnaig/iter gellad do each. ^° A. inti<br />

fuirghius in filid fuirgitsim oca .i. is taithnemac/i srethnnighes a<br />

aisce coir do dentiwi do each. ''<br />

.i. fircanuidsium trefocwi for<br />

in each oca mbi acradh 7 fTrcantair do?io fair-sium filicZ aile A.<br />

dobeir comairghe do each no fosretnaighitsium fiacha tar cenn<br />

na ngell 7 fosretnaigter do .i. dobeir eomairghi seííu .i. is maith<br />

in coire asatoimsidhther fri fidh 7 deaeh .i. is maith in coiri a full<br />

iiiteiwfes .i. is maith in coiri asa comaimsidhter so uile.


.H<br />

28 Verba Scatbaige fri CoinCulaind.<br />

mar coimsi. conutaing i firrsi ismo 2 cachferann. isferr 3 gach<br />

orbo^. bmgh cohecna^ echraid fribórba^.<br />

Verba Scathaige fri CoinCulaind<br />

From the Bodleian MS Raivlinson B 512, fol.llSh2 (R) collated<br />

5 icith Egcrton 88, fol. Ila2 (E') and Egerton 1782, fol. 19 hi (E').<br />

Cf. Tochmarc Emire § 79 (ZCP 111 , S. 255) and Thurnetjsen,<br />

Zu irischen Handschriften, S. 58. , .<br />

, t<br />

Incipiunt uprbai" Scathaige fri Coinchulaind § óc scarad<br />

doib-' isna 'randaib thair' roscaicliio do Choinculaind ^^<br />

10 lánfoglaimb 12 in milti la Scathaich i3. Doairchechain<br />

Scathach do iarum 1 ' anni aridmbiad, cq n-epert fris tria<br />

imbas forossndi dia foirciund.<br />

f,^..;. „ Imbe err hiengaile M ^ixxri -^<br />

^^'ntossa ollgabad ,<br />

15 Ima^had fri heit^'' n-imlibir .i. tain bo Quailngi<br />

, cotut chaurith ceillfetar ,,<br />

'<br />

'"<br />

fortat bi-agait bibsiitar<br />

bied do chalcc culbeimmenis<br />

^ .i. rocnmdaig is tar nert do som. * .i. rig. ^ .i.<br />

graidh. * .i. fein.<br />

scaraid nec/t fri borbuib.<br />

''<br />

.i. comeneclawn fri righ. " .i.<br />

' INdsipmwi nerba £>. * Coinchuluinn E*. ^ frie E^.<br />

"> scaith E' EK " Choincliiiluinn £2 om. EK ^^ ]án-<br />

fogluiuim JE*. 13 Scathuig £2. " toaircechain do iarwm<br />

Scathac/i EK " aritmbiad E^. ^^ foirciunn E^, forciunt<br />

EK " heid E', heit EK ^» cúlbeímmen E\<br />

hl.fi. t,H:^ iW o[ - t^X-- ^-^^ ^^*^


Verba Scathaige fri CoinCulaind. 29<br />

cruo 1 fri sriith Setantse 2 (nomen proprium do<br />

Choinculaind)<br />

tithis fithog fseburamnuiss ^<br />

fethul feiilai^ ferclilessaib ^<br />

ferb tu6 breig braithfigther 5<br />

[bragit du thuaith tithsitir E^<br />

treancithoch ^ coicdigis<br />

cichis do buar mbealtav^<br />

ba hoin fri slog sirdochre i"<br />

sifis do fuil flandtenman 11 10<br />

fernaib ilib idlocbtaib 12<br />

cuan dia lilis loscannaib<br />

lin difedat '3 ildamaib<br />

ilar fule ^^ firfitir<br />

fort Choinchaulaind *^ ceisfe 15<br />

alag nenchride<br />

al 16 de dalaib dedarbe<br />

dedirn brodirc brisfither<br />

bruthaich fri toind trechtide^^<br />

frisin belend mbandernach 1^ 20<br />

belend dichet chlessamnach i9<br />

cichit biet banchuriu^o<br />

1 cruoch E' E\ 2 Sedantai E\ Sétante E\ ^ fithach<br />

faobhuramhnas E\ fithog faébnramnus E-. * feúlai E^.<br />

5 no fed add. E\ ^ ^o E^. ' braitfither E\ « tren-<br />

cithach £1. '> mbenlatai E^, mbeltu JB*. " sluagh sirech-<br />

tach £1, slog sirdochrui £2 " flanntenmen £ 1. ^* ildloch-<br />

taib EK 13 dofedhad E\ dofedad E^> " fuili E^.<br />

15 Clioinchaulainn E'^, fort Cowculainn cen colinn E^. ^* dal<br />

E^. " trechdaichi JE*. " frisin mbelend mbandern(n)ach<br />

£' £«. la clessamnach E^ E^. '" banchuire E' E'K


30 Verba ScrvtUaíge t'ri CoinCulaind,<br />

ba grithi Medba i srcu Ailella<br />

aruthossa otharligi 2<br />

hucht fri hechta hirgairgge ,<br />

Aichin fii'feith finnbeniiácn<br />

'líóéiS fri^4 dond Cuailnge'' ardbaurach c.<br />

Finitl<br />

' Medb E^ E\ « otharlighe EK ^ hAi E^ E^.<br />

H 4vL<br />

" fri £1 E^. ^ Cualngne E^. '^ aurtburach E\ ardbiirach<br />

E^. ' om. E^ E\<br />

Elirliardt Karras, priuting--offiee, Halle a. S.


7^ ^*"<br />

n^wJU , "^í^CUU, ^^ÍÍ^r*j-tUp^J^ %t^UL=eÁ^i^Jé<br />

$

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!