Differential Calculus-II - New Age International
Differential Calculus-II - New Age International
Differential Calculus-II - New Age International
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2.1 JACOBIAN<br />
UNIT <strong>II</strong><br />
<strong>Differential</strong> <strong>Calculus</strong>-<strong>II</strong><br />
The Jacobians* themselves are of great importance in solving for the reverse (inverse functions)<br />
derivatives, transformation of variables from one coordinate system to another coordinate system<br />
(cartesian to polar etc.). They are also useful in area and volume elements for surface and volume<br />
integrals.<br />
2.1.1 Definition<br />
If u = u (x, y) and v = v (x, y) where x and y are independent, then the determinant<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂y<br />
is known as the Jacobian of u, v with respect to x, y and is denoted by<br />
∂auv<br />
, f or J (u, v)<br />
∂bxy<br />
, g<br />
Similarly, the Jacobian of three functions u = u (x, y, z), v = v (x, y, z), w = w (x, y, z) is defined<br />
as<br />
J (u, v, w) =<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂x<br />
* Carl Gustav Jacob Jacobi (1804–1851), German mathematician.<br />
95<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂w<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂z<br />
∂v<br />
∂z<br />
∂w<br />
∂z
96 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
2.1.2 Properties of Jacobians<br />
1. If u =u (x, y) and v = v (x, y), then<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
b g<br />
a f<br />
× ∂ xy ,<br />
∂ uv ,<br />
= 1 or JJ′ = 1 (U.P.T.U., 2005)<br />
a f<br />
b g<br />
b g<br />
a f<br />
where, J =<br />
∂ uv ,<br />
∂<br />
and J′ =<br />
∂ xy ,<br />
∂<br />
xy ,<br />
uv ,<br />
Proof: Since u = u (x, y) ...(i)<br />
v = v (x, y) ...(ii)<br />
Differentiating partially equations (i) and (ii) w.r.t. u and v, we get<br />
∂u<br />
= 1<br />
∂u<br />
=<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
· + ×<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂u<br />
...(iii)<br />
∂u<br />
= 0<br />
∂v<br />
=<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
· + ×<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂v<br />
...(iv)<br />
∂v<br />
= 0<br />
∂u<br />
=<br />
∂v<br />
∂x<br />
·<br />
∂x<br />
∂u<br />
+<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂y<br />
×<br />
∂u<br />
...(v)<br />
∂v<br />
= 1<br />
∂v<br />
=<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
· + ×<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂v<br />
...(vi)<br />
Now,<br />
∂auv<br />
, f ∂bxy<br />
, g ×<br />
∂bxy<br />
, g ∂auv<br />
, f =<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
×<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂v<br />
=<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
×<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂v<br />
(By interchanging rows and columns in <strong>II</strong> determinant)<br />
=<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
+<br />
∂x<br />
∂ u ∂y<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
+<br />
∂x<br />
∂ v ∂y<br />
∂v<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
+ .<br />
∂x<br />
∂ u ∂y<br />
∂u<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
. +<br />
∂x<br />
∂ v ∂y<br />
∂v<br />
Putting equations (iii), (iv), (v) and (vi) in above, we get<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
b g<br />
a f =<br />
∂ xy ,<br />
×<br />
∂ uv ,<br />
1 0<br />
0 1<br />
= 1<br />
or J J ′ = 1. Hence proved.<br />
(multiplying row-wise)<br />
2. Chain rule: If u, v, are function of r, s and r, s are themselves functions of x, y i.e.,<br />
u = u (r, s), v = v (r, s) and r = r (x, y), s = s (x, y)<br />
a f<br />
b g =<br />
a f<br />
a f<br />
then<br />
∂<br />
∂<br />
uv ,<br />
x, y<br />
∂<br />
∂<br />
⋅ ∂ uv ,<br />
ars , f<br />
r, s<br />
∂ bx, yg<br />
Proof: Here u = u (r, s), v = v (r, s)<br />
and r = r (x, y), s = s (x, y)
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 97<br />
Differentiating u, v partially w.r.t. x and y<br />
∂u<br />
∂x<br />
=<br />
∂u<br />
∂r<br />
∂u<br />
∂s<br />
· + ·<br />
∂r<br />
∂x<br />
∂s<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
=<br />
∂u<br />
∂r<br />
∂u<br />
∂s<br />
· + ·<br />
∂r<br />
∂y<br />
∂s<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂x<br />
=<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂s<br />
· + ·<br />
∂r<br />
∂x<br />
∂s<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
=<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂s<br />
· + ·<br />
∂r<br />
∂y<br />
∂s<br />
∂y<br />
Now,<br />
a f<br />
a f<br />
∂ uv ,<br />
∂ rs ,<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ rs ,<br />
·<br />
∂ xy ,<br />
=<br />
=<br />
∂u<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂u<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂u<br />
∂s<br />
∂v<br />
∂s<br />
∂u<br />
∂s<br />
∂v<br />
∂s<br />
.<br />
.<br />
∂r<br />
∂x<br />
∂s<br />
∂x<br />
∂r<br />
∂x<br />
∂r<br />
∂y<br />
∂r<br />
∂y<br />
∂s<br />
∂y<br />
∂s<br />
∂x<br />
∂s<br />
∂y<br />
...(i)<br />
...(ii)<br />
...(iii)<br />
...(iv)<br />
By interchanging the rows and columns in second determinant<br />
∂u<br />
∂r<br />
∂u<br />
∂s<br />
+<br />
∂r<br />
∂ x ∂s<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂s<br />
+<br />
∂r<br />
∂ x ∂s<br />
∂x<br />
Using equations (i), (ii), (iii) and (iv) in above, we get<br />
a f<br />
a f<br />
∂ uv ,<br />
∂ rs ,<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ rs ,<br />
.<br />
∂ xy ,<br />
a f<br />
b g =<br />
auv , f<br />
bxy , g<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
a f<br />
a f<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
Or<br />
= ∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
a f<br />
b g<br />
∂<br />
⋅<br />
∂<br />
∂ uv , rs ,<br />
.<br />
rs , ∂ xy ,<br />
∂u<br />
∂r<br />
∂u<br />
∂s<br />
+<br />
∂r<br />
∂ y ∂s<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂s<br />
+<br />
∂r<br />
∂ y ∂s<br />
∂y<br />
a f<br />
b g .<br />
Hence proved.<br />
Example 1. Find ∂<br />
, when u = 3x + 5y, v = 4x – 3y.<br />
∂<br />
Sol. We have u = 3x + 5y<br />
v = 4x – 3y<br />
∴<br />
∂u<br />
∂x<br />
= 3, ∂u<br />
∂v<br />
∂v<br />
= 5, = 4 and<br />
∂y<br />
∂x<br />
∂y<br />
Thus,<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
= 3 5<br />
4 −3<br />
= – 3<br />
= – 9 – 20 = – 29.<br />
|multiplying row-wise
98 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
a f<br />
Example 2. Calculate the Jacobian ∂ uvw , ,<br />
of the following:<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
u = x + 2y + z, v = x + 2y + 3z, w = 2x + 3y + 5z. (U.P.T.U., 2007)<br />
Sol. We have u = x + 2y + z<br />
v = x + 2y + 3z<br />
w =2x + 3y + 5z<br />
∴<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂v<br />
∂v<br />
∂v<br />
= 1, = 2, = 1, = 1, = 2, = 3,<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
∂w<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂w<br />
= 2,<br />
∂y<br />
= 3 and = 5.<br />
∂z<br />
Now,<br />
∂auvw<br />
, , f<br />
∂bxyz<br />
, , g =<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂w<br />
∂z<br />
∂v<br />
∂z<br />
∂w<br />
=<br />
1<br />
1<br />
2<br />
2<br />
2<br />
3<br />
1<br />
3<br />
5<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
= 1 (10 – 9) – 2 (5 – 6) + 1 (3 – 4) = 2.<br />
Example 3. Calculate ∂bxyz<br />
, , g 2yz 3zx 4xy<br />
if u = , v = , w =<br />
∂auvw<br />
, , f x y z .<br />
Sol. Given u = 2yz 3zx 4xy<br />
, v = , w =<br />
x y z<br />
∴<br />
∂u<br />
−2yz<br />
= 2 ,<br />
∂x<br />
x<br />
∂u<br />
2z ∂u<br />
2y ∂v<br />
3z ∂v<br />
3zx<br />
= , = , = , = − 2 ,<br />
∂y<br />
x ∂z<br />
x ∂x<br />
y ∂y<br />
y<br />
∂<br />
∂ =<br />
v 3 x<br />
,<br />
z y<br />
∂w<br />
∂x<br />
=<br />
4y ∂w<br />
4x ∂w<br />
4xy<br />
, = and = – 2<br />
z ∂y<br />
z ∂z<br />
z<br />
Now,<br />
∂auvw<br />
, , f<br />
∂bxyz<br />
, , g =<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂w<br />
∂u<br />
∂z<br />
∂v<br />
∂z<br />
∂w<br />
=<br />
2yz – 2<br />
x<br />
3z y<br />
4y 2z x<br />
−3zx<br />
2<br />
y<br />
4x<br />
2y<br />
x<br />
3x<br />
y<br />
–4xy<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
z z 2<br />
z<br />
⇒<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
But, we have<br />
∴<br />
∂<br />
∂<br />
=– 2yz<br />
2<br />
x<br />
a f<br />
b g<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
∂auvw<br />
, , f<br />
bxyz , , g<br />
auvw , , f<br />
L<br />
M<br />
NM<br />
2<br />
2<br />
12x yz 12x<br />
−<br />
2 2<br />
yz yz<br />
= 0 + 48 + 48 = 96.<br />
= 1<br />
96 .<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uvw , ,<br />
×<br />
∂ xyz , ,<br />
O<br />
P<br />
QP<br />
– 2z<br />
x<br />
L<br />
M<br />
NM<br />
= 1 (Property 1)<br />
−12xyz<br />
12xy<br />
−<br />
2<br />
yz yz<br />
O<br />
P<br />
QP<br />
+ 2y<br />
x<br />
L<br />
M<br />
NM<br />
12xz 12xyz<br />
+<br />
2 yz zy<br />
O<br />
P<br />
QP
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 99<br />
Example 4. If u = xyz, v = x2 + y2 + z2 , w = x + y + z find J (x, y, z).<br />
Sol. Here we calculate J(u, v, w) as follows:<br />
(U.P.T.U., 2002)<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂u<br />
J(u, v, w) =<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂w<br />
∂z<br />
∂v<br />
∂z<br />
∂w<br />
=<br />
yz<br />
2x 1<br />
zx<br />
2y 1<br />
xy<br />
2z<br />
1<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
= yz (2y – 2z) – zx (2x – 2z) + xy (2x – 2y)<br />
= 2 [y2z – yz2 – zx2 + z2x + xy (x – y)]<br />
= 2 [– z (x2 – y2 ) + z2 (x – y) + xy (x – y)]<br />
= 2 (x – y)[– zx – zy + z2 + xy]<br />
= 2 (x – y)[z (z – x) – y (z – x)]<br />
= 2 (x – y) (z – y) (z – x)<br />
= – 2 (x – y) (y – z) (z – x)<br />
2 2<br />
As x – y = ( x– y)( x+ y)<br />
But J(x, y, z)· J(u, v, w) = 1<br />
∴ J (x, y, z) =<br />
1<br />
−<br />
2 x−y y− z z−x b gb ga f .<br />
Example 5. If x =<br />
v =<br />
vw , y = wu , z = uv and u = r sin θ cos φ,<br />
r sin θ sin φ, w = r cos θ, calculate ∂bxyz<br />
, , g<br />
∂br,<br />
θφ , g<br />
.<br />
Sol. Here x, y, z are functions of u, v, w and u, v, w are functions of r, θ, φ so we apply <strong>II</strong>nd<br />
property.<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
∂ r,<br />
θφ ,<br />
= ∂bxyz<br />
, , g ∂auvw<br />
, , f ·<br />
∂ uvw , , ∂ r,<br />
θφ ,<br />
...(i)<br />
Consider<br />
b g<br />
b g<br />
a f =<br />
∂ xyz , ,<br />
∂ uvw , ,<br />
=<br />
= 1<br />
8<br />
a f<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂z<br />
∂u<br />
1<br />
2<br />
1<br />
2<br />
0<br />
L<br />
NM<br />
w<br />
u<br />
v<br />
u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂z<br />
∂v<br />
w<br />
v<br />
1<br />
2<br />
1<br />
2<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂y<br />
∂w<br />
∂z<br />
∂w<br />
0<br />
v u<br />
u w<br />
w<br />
v<br />
u<br />
v<br />
+<br />
b g<br />
1<br />
2<br />
1<br />
2<br />
0<br />
v w<br />
w u<br />
v<br />
w<br />
u<br />
w<br />
u<br />
v<br />
O<br />
QP<br />
= 1<br />
8<br />
1+ 1 = 2<br />
8<br />
= 1<br />
4
100 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
b g<br />
a f<br />
⇒<br />
∂ xyz , ,<br />
=<br />
∂ uvw , ,<br />
1<br />
4<br />
...(ii)<br />
∂u<br />
∂u<br />
∂u<br />
Next<br />
∂auvw<br />
, , f<br />
∂br,<br />
θφ , g =<br />
∂r<br />
∂v<br />
∂r<br />
∂θ<br />
∂v<br />
∂θ<br />
∂φ<br />
∂v<br />
∂φ<br />
=<br />
sinθcosφ sinθsin φ<br />
rcosθcosφ rcosθsin φ<br />
−rsinθsinφ<br />
rsinθcosφ<br />
∂w<br />
∂w<br />
∂w<br />
cosθ −r<br />
sin θ 0<br />
∂r<br />
∂θ ∂φ<br />
= sinθ cos φ (r2 sin2 θ cos φ) – r cos θ cos φ (–r2 sin θ cos θ cos φ)<br />
+ r2 sin θ sin φ (sin2 θ sin φ + cos2 θ sin φ)<br />
= r2 sin θ cos2 φ (sin2 θ + cos2 θ) + r2 sin θ sin2 ⇒<br />
φ<br />
∂auvw<br />
, , f<br />
= r<br />
∂br,<br />
θφ , g<br />
2 sin θ cos2 φ + r2 sin θ sin2 φ = r2 sin θ ...(iii)<br />
Using (ii) and (iii) in equation (i), we get<br />
b g<br />
b g<br />
∂ xyz , ,<br />
∂ r,<br />
θφ ,<br />
= 1<br />
4 × r2 sin θ = r2 sin θ<br />
.<br />
4<br />
Example 6. If u = x (1 – r 2 ) −1/2 , v = y (1 – r 2 ) −1/2 , w = z (1 – r 2 ) −1/2<br />
a f<br />
b g<br />
where r = 2 2 2<br />
x + y + z , then find ∂ uvw , ,<br />
.<br />
∂ xyz , ,<br />
and<br />
Sol. Since r 2 = x 2 + y 2 + z 2<br />
∴<br />
∂r<br />
∂x<br />
= x ∂r<br />
y ∂r<br />
z<br />
, = , =<br />
r ∂y<br />
r ∂z<br />
r<br />
Differentiating partially u = x (1 – r2 ) –1/2 w.r.t. x, we get<br />
∂u<br />
∂x<br />
= 1 − r<br />
= 1<br />
⇒<br />
∂u<br />
∂x<br />
=<br />
1 − r + x<br />
3<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
Differentiating partially u w.r.t. y, we get<br />
∂u<br />
F −<br />
= x<br />
∂y<br />
1<br />
−3<br />
2<br />
1 − r 2<br />
2<br />
⇒<br />
∂u<br />
∂y<br />
=<br />
∂u<br />
∂z<br />
=<br />
e<br />
−1<br />
2 2 j + x − F I<br />
HG KJ 1<br />
−3<br />
2<br />
(– 2r) 1 − 2 e r j .<br />
2<br />
∂<br />
∂<br />
e<br />
−1<br />
−3<br />
2<br />
− r 2 j + rx 2<br />
1 − r 2 e j . x 1<br />
2<br />
HG I K J<br />
2 2<br />
xy<br />
2 e1−rj xz<br />
2 e1−rj 3<br />
2<br />
3<br />
2<br />
e j · (– 2r) ∂<br />
r =<br />
r<br />
∂y<br />
=<br />
1 − r<br />
r<br />
x<br />
xr<br />
2 e1−rj 3<br />
2<br />
+<br />
2<br />
x<br />
2 e1−rj · y<br />
r<br />
3<br />
2
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 101<br />
Similarly,<br />
Thus,<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂x<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
=<br />
=<br />
a f<br />
= b g<br />
=<br />
yx<br />
, 3<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
∂<br />
2 2<br />
v 1 − r + y<br />
= 3 ,<br />
∂y<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
∂v<br />
∂z<br />
=<br />
yz<br />
3<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
zx<br />
3 ,<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
∂w<br />
∂y<br />
=<br />
zy<br />
2<br />
1 − r<br />
, 3<br />
2<br />
∂<br />
2 2<br />
w 1 − r + z<br />
= 3 .<br />
∂z<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
= 1<br />
2 2<br />
1 − r + x<br />
e j<br />
xy<br />
3<br />
3<br />
3<br />
2<br />
2<br />
2<br />
e j e j e j<br />
1−r21−r21−r2 yx<br />
2 2<br />
1 − r + y yz<br />
3<br />
2<br />
1 2 e − r j<br />
3<br />
2<br />
1 2 e −rj 3<br />
2<br />
1 2 e −rj<br />
zx zy<br />
2 2<br />
1 − r + z<br />
3<br />
2<br />
1− 2 e r j<br />
3<br />
2<br />
1−r2<br />
e j<br />
3<br />
2<br />
1 − r 2 e j<br />
1<br />
9<br />
2 2<br />
1 − r + x<br />
yx<br />
xy<br />
2 2<br />
1 − r + y<br />
xz<br />
yz<br />
2<br />
1 − r 2 zx zy 1 − r + z<br />
e j<br />
2 2<br />
e<br />
−9<br />
2<br />
− r 2 [(1 – r j 2 + x2 ) {(1 – r2 + y2 )(1 – r2 + z2 )– y2z2 }<br />
= 1 − r<br />
xz<br />
– xy {xy (1 – r 2 + z 2 ) – xyz 2 } + xz{xy 2 z – zx(1 – r 2 + y 2 )}]<br />
−9<br />
2 2 [(1 – r e j 2 + x2 ) (1 – r2 + y2 ) (1 – r2 + z2 )<br />
−9<br />
2 2 e j [(1 – r2 ) 3 + (1 – r2 ) 2 (x2 + y2 + z2 )]<br />
−9<br />
2 2<br />
= 1 − r<br />
e j [(1 – r2 ) 3 + (1 – r2 ) 2 r2 ]<br />
−9<br />
2<br />
− r 2 e j . (1 – r2 ) 2 [1 – r2 + r2 −5<br />
] = 2<br />
1 − r 2 e j .<br />
= 1 − r<br />
= 1<br />
– (1 – r 2 ) (y 2 z 2 + x 2 y 2 + x 2 z 2 ) – x 2 y 2 z 2 ]<br />
Example 7. Verify the chain rule for Jacobians if x = u, y = u tan v, z = w. (U.P.T.U., 2008)<br />
Sol. We have x = u ⇒ ∂x<br />
∂x<br />
∂x<br />
= 1, =<br />
∂u<br />
∂v<br />
∂w<br />
= 0<br />
y = u tan v ⇒ ∂y<br />
∂y<br />
= tan v,<br />
∂u<br />
∂v<br />
= u sec2 v, ∂y<br />
= 0<br />
∂w<br />
z = w ⇒ ∂z<br />
∂z<br />
=<br />
∂u<br />
∂v<br />
= 0 , ∂z<br />
= 1<br />
∂w<br />
b g<br />
b g<br />
J = ∂ x, y, z<br />
∂ u, v, w<br />
=<br />
1 0 0<br />
tan v<br />
2<br />
usecv 0<br />
0 0 1<br />
= u sec 2 v ...(i)
102 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
∂w<br />
∂z<br />
Solving for u, v, w in terms of x, y, z, we have<br />
u = x<br />
y –1 v = tan<br />
u<br />
=<br />
− y<br />
tan<br />
x<br />
1<br />
w = z<br />
∴ ∂<br />
∂<br />
=<br />
∂<br />
∂<br />
= ∂<br />
∂<br />
=<br />
∂<br />
∂<br />
= −<br />
+<br />
∂<br />
∂<br />
=<br />
+<br />
∂<br />
∂<br />
=<br />
∂<br />
∂<br />
= ∂<br />
u<br />
x<br />
u<br />
1, y<br />
u<br />
z<br />
0, v<br />
x<br />
y<br />
, 2 2<br />
x y<br />
v<br />
y<br />
x<br />
, 2 2<br />
x y<br />
v<br />
z<br />
w<br />
0, x<br />
w<br />
∂y<br />
= 0 and<br />
=<br />
1<br />
b g<br />
J′ = ∂<br />
=<br />
∂<br />
−<br />
+ +<br />
=<br />
+<br />
=<br />
F I +<br />
HG KJ =<br />
u, v, w<br />
bx, y, zg<br />
1<br />
y<br />
2 2<br />
x y<br />
0<br />
0<br />
x<br />
2 2<br />
x y<br />
0<br />
0<br />
0<br />
1<br />
x<br />
2 2<br />
x y<br />
1<br />
2<br />
y<br />
x 1 2<br />
x<br />
1<br />
2<br />
usec v<br />
Hence from (i) and (ii), we get<br />
2.1.3 Jacobian of Implicit Functions<br />
J.J′ = u sec2 1<br />
v. = 1 2 .<br />
usec v<br />
If the variables u, v and x, y be connected by the equations<br />
f (u, v, x, y) 1 = 0 ...(i)<br />
f (u, v, x, y) 2 = 0 ...(ii)<br />
i.e., u, v are implicit functions of x, y.<br />
Differentiating partially (i) and (ii) w.r.t. x and y, we get<br />
∂f1<br />
∂f1<br />
∂u<br />
∂f1<br />
∂v<br />
+ · + ·<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
= 0 ...(iii)<br />
∂f1<br />
∂y<br />
+ ∂f1<br />
∂u<br />
∂f1<br />
∂u<br />
· + ·<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
= 0 ...(iv)<br />
∂f2<br />
∂f2<br />
∂u<br />
∂f<br />
2 ∂v<br />
+ · + · = 0<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
...(v)<br />
∂f<br />
2 ∂f<br />
2 ∂u<br />
∂f<br />
2 ∂v<br />
+ · + · = 0<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
...(vi)<br />
Now,<br />
b g<br />
a f<br />
∂ f1, f2<br />
∂ uv ,<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ uv ,<br />
×<br />
∂ xy ,<br />
=<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂v<br />
1 1<br />
∂f<br />
∂v<br />
2 2<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
+<br />
∂u<br />
∂ x ∂v<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
+<br />
∂u<br />
∂ x ∂v<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂v<br />
+<br />
∂u<br />
∂ y ∂v<br />
∂y<br />
1 1 1 1<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂v<br />
+<br />
∂u<br />
∂ y ∂v<br />
∂y<br />
2 2 2 2<br />
...(ii)
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 103<br />
Using (iii), (iv), (v) and (vi) in above, we get<br />
Thus,<br />
⇒<br />
b g<br />
a f<br />
∂ f1, f2<br />
∂ uv ,<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uv ,<br />
×<br />
∂ xy ,<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
=<br />
− ∂<br />
∂<br />
− ∂<br />
f<br />
x<br />
f<br />
∂x<br />
− ∂f<br />
∂y<br />
1 1<br />
− ∂f<br />
∂y<br />
2 2<br />
b g<br />
b g<br />
bf1, f2g<br />
∂bxy<br />
, g<br />
bf1, f2g<br />
∂auv<br />
, f<br />
∂ f1, f2<br />
= (– 1)2<br />
∂ xy ,<br />
= (– 1)2<br />
Similarly for three variables u, v, w<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
= (– 1)3<br />
∂<br />
∂<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ uvw , ,<br />
b 1 2 3g<br />
a f<br />
= (– 1) 2<br />
and so on.<br />
Example 8. If u3 + v3 = x + y, u2 + v2 = x3 + y3 , show that<br />
and<br />
a f<br />
2 2<br />
∂ f<br />
∂ x<br />
∂ f<br />
∂ x<br />
∂ f<br />
∂ y<br />
1 1<br />
∂ f<br />
∂ y<br />
2 2<br />
∂ uv ,<br />
∂bxy<br />
, g =<br />
y − x<br />
.<br />
2uvau−vf<br />
(U.P.T.U., 2006)<br />
Sol. Let f1 ≡ u3 + v3 f2 − x − y = 0<br />
≡ u2 + v2 − x3 − y3 = 0<br />
Now,<br />
b g<br />
b g =<br />
∂ f1, f2<br />
∂ xy ,<br />
b 1 2g<br />
∂ f , f<br />
∂ uv ,<br />
a f =<br />
∂f<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂y<br />
1 1<br />
∂f<br />
∂y<br />
2 2<br />
∂f1<br />
∂f1<br />
∂u<br />
∂v<br />
∂f<br />
2 ∂f<br />
2<br />
∂u<br />
∂v<br />
b 1 2g<br />
=<br />
= 3 3<br />
–1 –1<br />
2 2<br />
–3 x –3y<br />
2 2<br />
u v<br />
2u 2v<br />
= 3 (y 2 – x 2 )<br />
= 6 uv (u – v)<br />
Thus,<br />
∂auv<br />
, f<br />
∂bxy<br />
, g =<br />
∂ f , f<br />
∂bxy<br />
, g =<br />
∂bf1,<br />
f2g<br />
∂auv<br />
, f<br />
3<br />
2 2 ey − x j 2 2<br />
( y − x )<br />
=<br />
. Hence Proved.<br />
6uvau– vf<br />
2uv<br />
( u − v)<br />
Example 9. If u, v, w are the roots of the equation in k,<br />
x<br />
a+ k<br />
+<br />
y<br />
b+ k<br />
+<br />
z<br />
c+ k<br />
= 1, prove<br />
that ∂bxyz<br />
, , g au−vfav−wfaw−uf = –<br />
∂ uvw , , a−b b−c c−a a f<br />
a fa fa f .
104 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
x<br />
Sol. We have<br />
a+ k<br />
+<br />
y<br />
b+ k<br />
+<br />
z<br />
c+ k<br />
= 1<br />
or x (b + k) (c + k) + y (a + k) (c + k) + z (a + k) (c + k) = (a + k) (b + k) (c +k)<br />
or k3 + k2 (a + b + c – x – y – z) + k{bc + ca + ab – (b + c) x – (c + a)<br />
y – (a + b)z} + (abc – bcx – cay – abz) = 0<br />
Since its roots are given to be u, v, w, so we have<br />
u + v + w = – (a + b + c – x – y – z)<br />
uv + vw + wu = bc + ca + ab – (b + c) x – (c + a)y – (a + b)z<br />
uvw =– (abc – bcx – cay – abz)<br />
Let f ≡ u + v + w + a + b + c – x – y – z = 0<br />
1<br />
f ≡ uv + vw + wu – bc – ca – ab + (b + c) x + (c + a) y + (a + b)z = 0<br />
2<br />
f ≡ uvw + abc – bcx – cay – abz = 0<br />
3<br />
and<br />
Now,<br />
Thus,<br />
∴<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ xyz , ,<br />
b g =<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ uvw , ,<br />
=<br />
a f =<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
b g<br />
a f<br />
∂ xyz , ,<br />
∂ uvw , ,<br />
∂f1<br />
∂f1<br />
∂f1<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
∂f2<br />
∂f2<br />
∂f2<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
∂f3<br />
∂f3<br />
∂f3<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂z<br />
=<br />
1 0 0<br />
b+ c a−b a−c bc c a −bba−c ∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂u<br />
a f a f<br />
∂f<br />
∂v<br />
∂f<br />
∂v<br />
∂f<br />
∂v<br />
∂f<br />
∂w<br />
∂f<br />
∂w<br />
∂f<br />
∂w<br />
1 1 1<br />
2 2 2<br />
3 3 3<br />
1 0 0<br />
= v+ w u−v u−w vw w u −vvu−w =(u – v)(u – w)(v – w)<br />
= (–1)3<br />
∂ f , f , f<br />
∂ xyz , ,<br />
∂ f , f , f<br />
∂ uvw , ,<br />
=<br />
a f a f<br />
b 1 2 3g<br />
–1 –1 –1<br />
b+ c c+ a a+ b<br />
– bc – ca – ab<br />
a f a f a f<br />
= (a – b)(a – c)(b – c)<br />
1 1 1<br />
v + w w + u u+ v<br />
vw wu uv<br />
a f a f a f<br />
b g aa−bfaa−cfab−cf = – b 1 2 3g<br />
au−vfau−wfav−wf a f<br />
a − fa − fa − f<br />
aa−bfab−cfaa−cf =– u v v w u w<br />
(C 2 → C 2 – C 1 , C 3 → C 3 – C 1 )<br />
. Hence proved. As JJ′ = 1.<br />
Example 10. If u = 2axy, v = a (x 2 – y 2 ) where x = r cosθ, y = r sin θ, then prove that<br />
a f<br />
a f<br />
∂ uv ,<br />
∂ r,<br />
θ =– 4a2 r 3 .
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 105<br />
or<br />
and<br />
Sol. We have u =2axy, v = a (x 2 – y 2 )<br />
Now,<br />
Hence<br />
a f<br />
b g =<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂v<br />
=<br />
∂x<br />
∂y<br />
2 2 ay<br />
2ax ax<br />
−2ay<br />
= – 4a2 (x2 + y2 )<br />
auv , f<br />
bxy , g = − 4a2r2 As +<br />
2<br />
=<br />
bxy , g<br />
ar, θ f =<br />
∂x<br />
∂r<br />
∂y<br />
∂x<br />
∂θ<br />
∂y<br />
=<br />
cos θ<br />
sin θ<br />
– r sin θ<br />
r cos θ<br />
= r<br />
∂r<br />
∂θ<br />
auv , f ∂auv<br />
, f ∂bxy<br />
, g<br />
= · ar, θ f ∂bxy<br />
, g ∂ar,<br />
θ f<br />
= (− 4a2r2 ).r = − 4a2r3 . Hence proved.<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
∂<br />
∂<br />
∂<br />
∂<br />
∂<br />
∂<br />
∂u<br />
∂u<br />
2 2<br />
x y r<br />
Example 11. If u3 + v3 + w3 = x + y + z, u2 + v2 + w2 = x3 + y3 + z3 , u + v + w = x2 + y2 + z2 ,<br />
then show that<br />
∂auvw<br />
, , f =<br />
∂ xyz , ,<br />
bx−ygby−zgaz−xf ⋅<br />
u−v v−w w−u and<br />
b g<br />
a fa fa f<br />
Sol. Let f 1 ≡ u 3 + v 3 + w 3 – x – y – z = 0<br />
f 2 ≡ u 2 + v 2 + w 2 – x 3 – y 3 – z 3 = 0<br />
f 3 ≡ u + v + w – x 2 – y 2 – z 2 = 0<br />
Now,<br />
⇒<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ xyz , ,<br />
b g<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ xyz , ,<br />
b g<br />
∂ f1, f2, f3<br />
∂ uvw , ,<br />
=<br />
=<br />
b g = a f<br />
∂f<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂x<br />
∂f<br />
∂y<br />
∂f<br />
∂y<br />
∂f<br />
∂y<br />
∂f<br />
∂z<br />
∂f<br />
∂z<br />
∂f<br />
∂z<br />
1 1 1<br />
2 2 2<br />
3 3 3<br />
–1 0 0<br />
2<br />
–3x<br />
3<br />
2 2<br />
x −y 3<br />
2 2<br />
x −z<br />
–2x<br />
2 x−y 2 x−z =<br />
e j e j<br />
b g a f<br />
–1 –1 –1<br />
2<br />
–3 x<br />
2<br />
–3 y<br />
2<br />
–3z<br />
–2 x –2 y –2z<br />
= – 6[(x 2 – y 2 ) (x – z) – (x 2 – z 2 ) (x – y)]<br />
= – 6 (x – y) (x – z) [(x + y) – (x + z)]<br />
= 6 (x – y) (y – z) (z – x)<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂v<br />
∂f<br />
∂v<br />
∂f<br />
∂v<br />
∂f<br />
∂w<br />
∂f<br />
∂w<br />
∂f<br />
∂w<br />
1 1 1<br />
2 2 2<br />
3 3 3<br />
=<br />
3u 3v 3w<br />
2u 2v 2w<br />
1 1 1<br />
C →C −C , C →C −C<br />
2 2 2<br />
2 2 1 3 3 1
106 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
=<br />
b g b g<br />
a f a f C →C −C , C →C −C<br />
2 2 2 2 2<br />
3u 3 v − u 3 w − u<br />
2u 2 v− u 2 w − u<br />
1 0 0<br />
Expand it with respect to third row, we get<br />
= 6[(v2 – u2 ) (w – u) – (w2 – u2 ) (v – u)]<br />
⇒<br />
∂bf1,<br />
f2, f3g<br />
∂ uvw , ,<br />
= 6 (v – u) (w – u) [(v + u) – (w + u)]<br />
Hence<br />
= – 6 (u – v) (v – w) (w – u)<br />
a f<br />
∂auvw<br />
, , f = (–1)<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
3<br />
∂bf1,<br />
f2, f3g<br />
∂bxyz<br />
, , g = +<br />
∂bf1,<br />
f2, f3g<br />
∂auvw<br />
, , f<br />
6bx−ygby−zgaz−xf<br />
6au−vfav−wfaw−uf<br />
bx−ygby−zgaz−xf =<br />
· Hence proved.<br />
au−vfav−wfaw−uf Example 12. u, v, w are the roots of the equation<br />
(x – a) 3 + (x – b) 3 + (x – c) 3 = 0, find ∂<br />
b g<br />
b g<br />
uvw , ,<br />
.<br />
∂ abc , ,<br />
2 2 1 3 3 1<br />
Sol. We have (x – a) 3 + (x – b) 3 + (x – c) 3 = 0<br />
x3 – a3 – 3xa (x – a) + x3 – b3 – 3xb (x – b) + x3 – c3 – 3xc (x – c) = 0<br />
or 3x3 – 3x2 (a + b + c) + 3x (a2 + b2 + c2 ) – (a3 + b3 + c3 ) = 0<br />
Since u, v, w are the roots of this equation, we have<br />
u + v + w = a + b + c<br />
uv + vw + wu = a2 + b2 + c2 3 3 3<br />
a + b + c<br />
uvw =<br />
3<br />
Let f1 ≡ u + v + w – a – b – c = 0<br />
f2 ≡ uv + vw + wu – a2 – b2 – c2 As α+ β+ γ<br />
αβ + βγ + γα<br />
αβγ<br />
= −ba<br />
= ca<br />
= − da<br />
= 0<br />
and<br />
Now<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ abc , ,<br />
b g<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂ u, v, w<br />
b g<br />
=<br />
f 3 = uvw –<br />
−1 −1 −1<br />
−2a −2b −2c<br />
−a −b −c<br />
3 3 3<br />
a + b + c<br />
3<br />
=<br />
a f a f F<br />
e j e j<br />
HG ,<br />
−1<br />
0 0<br />
−2a 2 a−b 2 a−c −a a −b a −c<br />
2 2 2 2 2 2 2 2<br />
c → c −c<br />
c → c −c<br />
2 2 1<br />
3 3 1<br />
= – 2{(a – b) (a 2 – c 2 ) – (a – c) (a 2 – b 2 )} = – 2(a – b) (b – c) (c – a)<br />
=<br />
F<br />
a f a f HG ,<br />
1 1 1 1 0 0<br />
v+ w u+ w v+ u = v+ w u−v u−w vw wu uv vw w u −vvu−w I<br />
KJ<br />
c → c −c<br />
c → c −c<br />
2 2 1<br />
3 3 1<br />
I<br />
KJ
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 107<br />
Thus<br />
a f<br />
a f<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ abc , ,<br />
= (u – v) v(u – w) – (u – w) w(u – v)<br />
= – (u – v) (v – w) (w – u)<br />
a f<br />
= −<br />
2.1.4 Functional Dependence<br />
1 3<br />
b 1 2 3g<br />
∂ f , f , f<br />
∂aabc<br />
, , f<br />
∂ f , f , f<br />
∂ uvw , ,<br />
b 1 2 3g<br />
a f<br />
a fa fa f<br />
a fa fa f<br />
−2a−b b−c c−a = −<br />
− u−v v−w w−u a fa fa f<br />
a fa fa f .<br />
a−b b−c c−a = −2<br />
u−v v−w w−u Let u = f (x, y), v = f (x, y) be two functions. Suppose u and v are connected by the relation<br />
1 2<br />
f (u, v) = 0, where f is differentiable. Then u and v are called functionally dependent on one<br />
another (i.e., one function say u is a function of the second function v) if the ∂u<br />
∂u<br />
∂v<br />
, ,<br />
∂x<br />
∂y<br />
∂x<br />
and<br />
∂v<br />
∂y<br />
are not all zero simultaneously.<br />
Necessary and sufficient condition for functional dependence (Jacobian for functional<br />
dependence functions):<br />
Let u and v are functionally dependent then<br />
f (u, v) = 0 ...(i)<br />
or<br />
Differentiate partially equation (i) w.r.t. x and y, we get<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
· +<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂v<br />
∂x<br />
= 0 ...(ii)<br />
∂f<br />
∂u<br />
∂f<br />
∂v<br />
· + ·<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
= 0 ...(iii)<br />
There must be a non-trivial solution for ∂f<br />
∂u<br />
Thus,<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
a f<br />
∂f<br />
≠ 0,<br />
∂v<br />
≠ 0 to this system exists.<br />
= 0 For non-trivial solution xAx = 0<br />
= 0 Changing all rows in columns<br />
∂ uv ,<br />
or<br />
= 0<br />
∂bxy<br />
, g<br />
Hence, two functions u and v are “functionally dependent” if their Jacobian is equal to<br />
zero.
108 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
Note: The functions u and v are said to be “functionally independent” if their Jacobian is not equal<br />
to zero i.e., J(u, v) ≠ 0<br />
Similarly for three functionally dependent functions say u, v and w.<br />
J(u, v, w) = ∂auvw<br />
, , f = 0.<br />
∂ xyz , ,<br />
b g<br />
Example 13. Show that the functions u = x + y – z, v = x – y + z, w = x 2 + y 2 + z 2 – 2yz are<br />
not independent of one another. Also find the relation between them.<br />
Sol. Here u = x + y – z, v = x – y + z and w = x 2 + y 2 + z 2 – 2yz<br />
Now,<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
=<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂w<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
∂w<br />
∂y<br />
∂u<br />
∂z<br />
∂v<br />
∂z<br />
∂w<br />
∂z<br />
1 1 0<br />
1 –1 0<br />
2x 2y−2z 0<br />
=<br />
1 1 –1<br />
1 –1 1<br />
2x 2y−2z 2z−2y (C 3 → C 3 + C 2 )<br />
= 0. Hence u, v, w are not independent.<br />
Again u + v = x + y – z + x – y + z = 2x<br />
u – v = x + y – z – x + y – z = 2 (y – z)<br />
∴ (u + v) 2 + (u – v) 2 = 4x2 + 4 (y – z) 2<br />
= 4(x2 + y2 + z2 – 2yz) = 4w<br />
⇒ (u + v) 2 + (u – v) 2 = 4w<br />
or 2(u2 + v2 ) = 4w or u2 + v2 = 2w.<br />
Example 14. Find Jacobian of u = sin –1 x + sin –1 y and v = x<br />
relation between u and v.<br />
2<br />
1 − y + y 1 − x . Also find<br />
Sol. We have u = sin –1 x + sin –1 y, v = 2<br />
x 1 y<br />
Now,<br />
= −<br />
xy<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
1−x 1−<br />
y<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
+ 1− 1 +<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
xy<br />
2 2 2 2<br />
=<br />
1−x 1−<br />
y<br />
1 −y− − + y 1 − x<br />
1<br />
1<br />
1 −x 1 −y<br />
2<br />
2 2<br />
xy<br />
−<br />
xy<br />
1−x1−y 2<br />
2 2<br />
2<br />
+ 1 −x<br />
= 0. Hence u and v are dependent.<br />
{ }<br />
{ − + − }<br />
Next, u = sin –1 x + sin –1 y ⇒ u = sin –1 2 2<br />
x 1− y + y 1−x<br />
⇒ sin u = x<br />
2<br />
1 − y + y<br />
2<br />
1 − x = v<br />
or v = sin u.<br />
−1 −1 −1<br />
2 2<br />
As sin A + sin B = sin A 1 B B 1 A<br />
2
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 109<br />
or<br />
Example 15. Show that ax2 + 2hxy + by2 and Ax2 + 2Hxy + By2 are independent unless<br />
a<br />
A =<br />
h b<br />
=<br />
H B .<br />
Sol. Let u = ax2 + 2hxy + by2 v = Ax 2 + 2Hxy + By 2<br />
a f<br />
b g<br />
If u and v are not independent, then ∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
∂u<br />
∂x<br />
∂v<br />
∂x<br />
∂u<br />
∂y<br />
∂v<br />
∂y<br />
=<br />
= 0<br />
2ax+ 2hy 2hx + 2by<br />
2Ax+ 2Hy 2Hx + 2By<br />
⇒ (ax + hy) (Hx + By) – (hx + by) (Ax + Hy) = 0<br />
⇒ (aH – hA) x2 + (aB – bA) xy + (hB – bH) y2 = 0<br />
But variable x and y are independent so the coefficients of x2 and y2 must separately vanish<br />
and therefore, we have<br />
aH – hA = 0 and hB – bH = 0 i.e., a h<br />
=<br />
A H<br />
i.e,<br />
a<br />
A =<br />
h b<br />
= · Hence proved.<br />
H B<br />
Example 16. If u = x2 e –y cos hz, v = x2 e –y sin hz and w = 3x4 e –2y then prove that u, v, w are<br />
functionally dependent. Hence establish the relation between them.<br />
Sol. We have u = x2 e –y cos hz, v = x2 e –y sin hz, w = 3x4 e –2y<br />
a f<br />
b g =<br />
∂ uvw , ,<br />
∂ xyz , ,<br />
∂u ∂x ∂u ∂y ∂u ∂z<br />
∂v ∂x ∂v ∂y ∂v ∂z<br />
∂w ∂x ∂w ∂y ∂w ∂z<br />
=<br />
= 0<br />
and h<br />
H<br />
= b<br />
B<br />
−y 2 −y 2 −y<br />
2xe<br />
cos hz −x<br />
e cos hz x e sin hz<br />
−y 2xe<br />
sin hz<br />
2 −y −x<br />
e sin hz<br />
2 −y<br />
x e coshz<br />
3 −2y 12xe 4 −2y<br />
−6xe<br />
0<br />
= 2x e –y cos hz{0 + 6x6 e –3y cos hz} + x2 e –y cos hz{0 – 12x5 e –3y cos hz}<br />
+ x2 e –y sin hz{–12x5 e –3y sin hz + 12x5 e –3y sin hz}<br />
= 12x7 e –4y cos h2 z – 12x7 e –4y cos h2 z = 0<br />
Thus u, v and w are functionally dependent.<br />
Next, 3u2 – 3v2 = 3(x4 e –2y cos h2 z – x4 e –2y sin h2 z) = 3x4 e –2y (cos h2 z – sin h2 z)<br />
= 3x4 e –2y<br />
⇒ 3u 2 – 3v 2 = w.<br />
1. If x = r cos θ, y = r sin θ find ∂ xy ,<br />
.<br />
∂ r,<br />
θ<br />
2. If y = 1 xx 2 3<br />
x1<br />
EXERCISE 2.1<br />
b g<br />
a f<br />
L<br />
NM<br />
Ans. 1<br />
r<br />
x3x1 , y = , y = 2 3<br />
x2<br />
xx 1 2<br />
show that the Jacobian of y , y , y with respect to x ,<br />
1 2 3 1<br />
x3<br />
x , x is 4. (U.P.T.U., 2004(CO), 2002)<br />
2 3<br />
O<br />
QP
110 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
3. If x = r sin θ cos φ, y = r sin θ sin φ, z = r cos θ, show that<br />
b g<br />
b g<br />
∂ xyz , ,<br />
∂ r,<br />
θφ ,<br />
= r 2 sin θ. (U.P.T.U., 2000)<br />
b g<br />
4. If u = x + y + z, uv = y + z, uvw = z, evaluate ∂ xyz , ,<br />
. (U.P.T.U., 2003) Ans. uv ∂auvw<br />
, , f 2<br />
2 2 e j<br />
, find<br />
b g<br />
5. If u = y<br />
2<br />
, v =<br />
2 x<br />
x + y<br />
2x<br />
∂ u, v<br />
.<br />
∂ bx, yg<br />
y<br />
Ans. −<br />
NM 2x<br />
6. If x = a cos h ξ cos η, y = a sin h ξ sin η, show that<br />
b g<br />
∂ xy , 1<br />
=<br />
∂bξη<br />
, g 2 a2 (cos h 2ξ – cos 2η).<br />
7. If u3 + v + w = x + y2 + z2 , u + v3 + w = x2 + y + z2 , u + v + w3 = x2 + y2 + z, then evaluate<br />
a f<br />
b g<br />
∂ uvw , ,<br />
.<br />
∂ xyz , ,<br />
L<br />
M<br />
NM<br />
Ans.<br />
1− 4xy − 4yz − 4zx + 6xyz<br />
2 2 2 2 2 2<br />
27u v w + 2 − 3 u + v + w<br />
L<br />
O<br />
QP<br />
b g O<br />
P<br />
e jP<br />
QP<br />
auvw , , f .<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
L −2( x−y) ( y−z) ( z−x) Ans.<br />
N<br />
M<br />
O<br />
a − − − Q<br />
P<br />
u vfav wfaw uf<br />
8. If u, v, w are the roots of the equation (λ – x) 3 + (λ – y) 3 + (λ – z) 3 = 0 in λ, find ∂<br />
(U.P.T.U., 2001)<br />
9. If u = x + x + x + x , uv = x + x + x , uvw = x + x and uvwt = x , show that<br />
1 2 3 4 2 3 4 3 4 4<br />
∂bx1,<br />
x2, x3, x4g<br />
∂ uvwt , , ,<br />
a f<br />
b g<br />
a f = u 3 v 2 w.<br />
b g<br />
a f<br />
10. Calculate J = ∂ uv ,<br />
∂ xy ,<br />
and J′ = . Verify that JJ′ = 1 given<br />
∂ xy ,<br />
∂ uv ,<br />
(i) u = x + y<br />
2<br />
x<br />
, v = y<br />
2<br />
.<br />
x<br />
L<br />
N<br />
M<br />
Ans. = 2y<br />
J<br />
x J<br />
x<br />
, ′=<br />
2y<br />
2u −2u<br />
(ii) x = eu cos v, y = eu sin v. Ans. J = e , J′ = e .<br />
a f<br />
a f<br />
11. Show that ∂ uv ,<br />
∂ r,<br />
θ = 6r3 sin 2θ given u = x2 – 2y2 , v = 2x2 – y2 and x = r cos θ, y = r sin θ.<br />
12. If X = u2v, Y = uv2 and u = x2 – y2 , v = xy, find ∂aXY<br />
, f<br />
∂bxy<br />
, g . L<br />
2 2 2 2 2 2<br />
2<br />
Ans. 6x<br />
yex + yjex – y<br />
NM<br />
j O<br />
QP<br />
a f<br />
13. Find ∂ uvw , ,<br />
,<br />
∂ xyz , ,<br />
b g if u = x2 , v = sin y, w = e –3z . Ans. –6 3 − z<br />
a f<br />
b g<br />
O<br />
Q<br />
P<br />
e xcos y<br />
14. Find ∂ uvw , ,<br />
, if u = 3x + 2y – z, v = x – y + z, w = x + 2y – z. Ans. –2<br />
∂ xyz , ,<br />
b gb ga f<br />
15. Find J (u, v, w) if u = xyz, v = xy + yz + zx, w = x + y + z. Ans. x− y y−z z−x
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 111<br />
16. Prove that u, v, w are dependent and find relation between them if u = xe y sin z, v = xe y<br />
cos z, w = x 2 e 2y . Ans. dependent,<br />
b g<br />
2 2<br />
u + v = w<br />
2<br />
3x<br />
2 y+ z x−y 2<br />
17. u = , v =<br />
2by+<br />
z<br />
2 , w = . Ans. dependent, uvw = 1<br />
g 3bx−yg<br />
x<br />
18. If X = x + y + z + u, Y = x + y – z – u, Z = xy – zu and U = x2 + y2 – z2 – u2 , then show<br />
that J = ∂a<br />
XYZU , , , f<br />
= 0 and hence find a relation between X, Y, Z and U.<br />
∂ xyzu , , ,<br />
19. If u =<br />
b g<br />
x<br />
, v =<br />
y− z<br />
y<br />
, w =<br />
z− x<br />
Ans. XY = U +2 Z<br />
z<br />
, then prove that u, v, w are not independent and also<br />
x−y find the relation between them. Ans. uv + vw + wu + 1= 0<br />
20. If u = x + 2y + z, v = x – 2y + 3z, w = 2xy – xz + 4yz – 2z2 , show that they are not<br />
2 2<br />
independent. Find the relation between u, v and w. Ans. 4w<br />
= u − v<br />
x+ y<br />
21. If u =<br />
1 − xy<br />
uv ,<br />
. Are u and v functionally related? If<br />
∂bxy<br />
, g<br />
yes find the relationship.<br />
22. If u = x + y + z, uv = y + z, uvw = z, show that<br />
[Ans. yes, u = tan v]<br />
∂bxyz<br />
, , g<br />
∂ uvw , ,<br />
=<br />
2<br />
uv.<br />
and v = tan –1 x + tan –1 y, find ∂<br />
a f<br />
23. If x 2 + y 2 + u 2 – v 2 = 0 and uv + xy = 0 prove that ∂<br />
a f<br />
auv , f<br />
∂bxy<br />
, g<br />
=<br />
2 2<br />
2 2 .<br />
x − y<br />
u + v<br />
24. Find Jacobian of u, v, w w.r.t. x, y, z when u = yz<br />
x v<br />
zx<br />
y w<br />
xy<br />
, = , = . [Ans. 4]<br />
z<br />
2.2 APPROXIMATION OF ERRORS<br />
Let u = f (x, y) then the total differential of u, denoted by du, is given by<br />
du =<br />
∂f<br />
∂f<br />
dx +<br />
∂x<br />
∂y<br />
dy ...(i)<br />
If δx and δy are increments in x and y respectively then the total increment δu in u<br />
is given by δu = f (x + δx, y + δy) – f (x, y)<br />
or f (x + δx, y + δy) = f (x, y) + δu ...(ii)<br />
But δu ≈ du, δx ≈ dx and δy ≈ dy<br />
∴ From (i) δu ≈<br />
∂f<br />
∂f<br />
δx + δy ...(iii)<br />
∂x<br />
∂y
112 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
Using (iii) in (ii), we get the approximate formula<br />
f (x + δx, y + δy) ≈ f (x, y) + ∂f<br />
∂x<br />
δx +<br />
∂f<br />
∂y<br />
δy ...(iv)<br />
Thus, the approximate value of the function can be obtained by equation (iv). Hence<br />
δx or dx = Absolute error<br />
δx dx<br />
or<br />
x x<br />
= Proportional or Relative error<br />
and 100 × dx<br />
dx<br />
or 100 ×<br />
x x<br />
= Percentage error in x.<br />
Example 1. If f (x, y) = x y<br />
2<br />
Sol. We have f (x, y) = x y<br />
2<br />
∴<br />
∂f<br />
∂x<br />
1<br />
10 , compute the value of f when x = 1.99 and y = 3.01.<br />
(U.P.T.U., 2007)<br />
1<br />
10<br />
1<br />
10<br />
= 2xy<br />
, ∂f<br />
1 2<br />
= x y<br />
∂y<br />
10<br />
−<br />
x+ δx=2+<br />
–0.01 199 .<br />
Let x = 2, δx = – 0.01 As<br />
y+ δy=<br />
1+ 201 . = 301 .<br />
y = 1, δy = 2.01<br />
Now, f (x + δx, y + δy) = f (x, y) + ∂f<br />
∂x<br />
δx +<br />
9<br />
10<br />
∂f<br />
∂y<br />
δy<br />
1<br />
⇒ f{2 + (– 0.01), 1 + 2.01} = f (2, 1) + 2× 2af 1 10 × (– 0.01) + 1<br />
10 (2)2 . 1<br />
1<br />
9<br />
af 10<br />
−<br />
a f<br />
a f =<br />
× (2.01)<br />
⇒ f (1.99, 3.01) ≈ 22 × 110<br />
+ (– 0.04) + 0.804<br />
≈ 4 – 0.04 + 0.804 = 4.764.<br />
Example 2. The diameter and height of a right circular cylinder are measured to be 5 and<br />
8 cm. respectively. If each of these dimensions may be in error by ± 0.1 cm, find the relative<br />
percentage error in volume of the cylinder.<br />
Sol. Let diameter of cylinder = x cm.<br />
height of cylinder = y cm.<br />
then V =<br />
πx y<br />
2<br />
(radius =<br />
4<br />
x<br />
2 )<br />
∴<br />
∂V<br />
∂x<br />
=<br />
πxy ∂V<br />
πx2<br />
, =<br />
2 ∂y<br />
4<br />
⇒ dV = ∂V<br />
∂x<br />
∂V<br />
dx +<br />
∂y<br />
dy
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 113<br />
⇒ dV = 1<br />
1<br />
π xy. dx +<br />
2 4 πx2 . dy<br />
or<br />
dV<br />
V =<br />
1<br />
πxy.<br />
dx<br />
2<br />
2<br />
πx<br />
y<br />
+<br />
1 2<br />
πxdy<br />
4<br />
2 = 2.<br />
πx<br />
y<br />
4 4<br />
dx dy<br />
+<br />
x y<br />
or 100 × dV<br />
= 2 F dxI<br />
100 ×<br />
V HG KJ + 100 ×<br />
x<br />
dy<br />
y<br />
Given x = 5 cm., y = 8 cm. and error dx = dy = ± 0.1. So 100 × dV<br />
V = ± 100 2 01 F . 01 .<br />
× + HG 5 8<br />
= ± 5.25.<br />
Thus, the percentage error in volume = ± 5.25.<br />
Example 3. A balloon is in the form of right circular cylinder of radius 1.5 m and length<br />
4 m and is surmounted by hemispherical ends. If the radius is increased by 0.01 m and the length<br />
by 0.05 m, find the percentage change in the volume of the balloon. [U.P.T.U., 2005 (Comp.), 2002]<br />
Sol. Let radius = r = 1.5 m, δr = 0.01 m<br />
height = h = 4 m, δh = 0.05 m<br />
1.5<br />
volume (V) =πr 1.5 m<br />
2 h + 2<br />
3 πr3 + 2<br />
3 πr3 = πr2h + 4<br />
3 πr3<br />
or<br />
∴<br />
∂V<br />
∂r<br />
=2πrh + 4πr2 , ∂V<br />
= πr2<br />
∂h<br />
dV = ∂V<br />
∂V<br />
dr +<br />
∂r<br />
∂h<br />
dh = (2πrh + 4πr2 ) dr + πr2dh dV<br />
2<br />
2πrh a + 2rf<br />
πr<br />
= dr +<br />
V 2F<br />
4rI<br />
2F<br />
4rI<br />
πr<br />
h+<br />
πr<br />
h+<br />
3 H 3 K dh<br />
= 3 2 2<br />
=<br />
= 1<br />
9<br />
H K<br />
ah rf<br />
dr + a3 + 4f<br />
× +<br />
r h r<br />
3<br />
15 . 12+ 6<br />
3<br />
3h+ 4r<br />
a f<br />
dh =<br />
3<br />
r 3h+ 4r<br />
a f<br />
a f [2(4 + 3)(0.01) + 1.5 (0.05)] δ<br />
0215 .<br />
[0.14 + 0.075] =<br />
9<br />
⇒ 100 × dV<br />
V<br />
0215 .<br />
= 100 × = 2.389%<br />
9<br />
Thus, change in the volume = 2.389%.<br />
4 m<br />
1.5<br />
Fig. 2.1<br />
[2(h + 2r) dr +rdh]<br />
r = dr<br />
δh=<br />
dh<br />
I K J
114 A TEXTBOOK OF ENGINEERING MATHEMATICS—I<br />
Example 4. Calculate the percentage increase in the pressure p corresponding to a reduction<br />
of 1<br />
2 % in the volume V, if the p and V are related by pV1.4 = C, where C is a constant.<br />
Sol. We have pV1.4 Taking log of equation (i)<br />
= C ...(i)<br />
log p + 1.4 log V =<br />
Differentiating<br />
log C<br />
1<br />
p<br />
14<br />
· dp + .<br />
V<br />
or 100 × dp<br />
p<br />
· dV = 0 ⇒ dp<br />
p<br />
F<br />
HG<br />
= −1.4 100 ×<br />
= −1.4 × −1<br />
2<br />
= 0.7<br />
Hence increase in the pressure p = 0.7%.<br />
= – 1.4 dV<br />
V<br />
F I<br />
HG KJ dVI<br />
KJ V<br />
dV<br />
V = = 1 1<br />
%<br />
2 2× 100<br />
Example 5. In estimating the cost of a pile of bricks measured as 6′ × 50′ × 4′, the tape is<br />
stretched 1% beyond the standard length. If the count is 12 bricks to one ft3 , and bricks cost Rs.<br />
100 per 1000, find the approximate error in the cost. (U.P.T.U., 2004)<br />
Sol. Let length (l) = x ...(i)<br />
breadth (b) = y<br />
height (h) = z<br />
∴ V = lbh = xyz<br />
or log V = log x + log y + log z<br />
On differentiating<br />
1<br />
V<br />
or 100 × dV<br />
V<br />
⇒ 100 × dV<br />
V<br />
dV = 1<br />
x<br />
dx + 1<br />
y<br />
= 100 × dx<br />
x<br />
= 1 + 1 + 1 = 3<br />
y + 1<br />
z dz<br />
+ 100 × dy<br />
y<br />
+ 100 × dz<br />
z<br />
a f = 36 cube fit<br />
dV =<br />
3V<br />
3 6× 50× 4<br />
=<br />
100 100<br />
∴ Number of bricks in dV = 36 × 12 = 432<br />
Hence, the error in cost = 432 × .100<br />
= Rs. 43.20.<br />
1000<br />
Example 6. The angles of a triangle are calculated from the sides a, b, c of small changes δa,<br />
δb, δc are made in the sides, show that approximately δA = a<br />
[δa – δb cos C – δc. cos B]<br />
2∆<br />
where ∆ is the area of the triangle and A, B, C are the angles opposite to a, b, c respectively. Verify<br />
that δA + δB + δC = 0. (U.P.T.U., 2001)
DIFFERENTIAL CALCULUS-<strong>II</strong> 115<br />
Sol. From trigonometry, we have<br />
2 2 2<br />
cos A =<br />
b + c −a<br />
2bc<br />
⇒ b2 + c2 – a2 = 2bc cos A<br />
⇒ a2 = b2 + c2 – 2bc cos A<br />
On differentiating, we get<br />
a · da = b · db + c · dc – db · c cos A – b · dc cos A + bc sin A · dA<br />
⇒ bc sin A · dA = a · da – b · db – c · dc + db · c cos A + b · dc cos A<br />
⇒ 2∆ · dA = a · da – (b – c cos A) · db – (c – b cos A) dc<br />
⇒ 2 ∆ · dA = a da – (a cos C + c cos A – c cos A) db – (a cos B + b cos A<br />
– b cos A) dc<br />
1<br />
As ∆= bc sin A<br />
2<br />
a = bcos C+ ccos B<br />
or 2 ∆ · dA = a da – db.a cos C – dc.a cos B<br />
⇒ δA =<br />
a<br />
[δa – δb. cos C – δc. cos B]<br />
2∆<br />
Hence proved.<br />
δa As δA<br />
≈ dA<br />
≈ da, δb<br />
≈<br />
δc<br />
≈ dc<br />
db<br />
Similarly, δB =<br />
b<br />
[δb – δc. cos A – δa. cos C]<br />
2∆<br />
and δC =<br />
c<br />
[δc – δa. cos B – δb. cos A]<br />
2∆<br />
Adding δA, δB and δC, we get<br />
δA + δB + δC =<br />
1<br />
[(a – b cos C – c cos B) δa + (b – a cos C – c cos A) δb<br />
2∆<br />
+ (c – a cos B – b cos A) δc]<br />
=<br />
1<br />
[(a – a) δa + (b – b) δb + (c – c) δ c]<br />
2∆<br />
⇒ δA + δB + δC = 0. Verified.<br />
Example 7. Show that the relative error in c due to a given error in θ is minimum when<br />
θ = 45° if c = k tan θ.<br />
Sol. We have<br />
On differentiating, we get<br />
c = k tanθ ...(i)<br />
dc = k sec2 θ dθ ...(ii)<br />
From (i) and (ii), we get<br />
2 dc sec θd θ 2dθ<br />
= =<br />
c tan θ sin 2θ<br />
Thus, dc<br />
will be minimum if sin2θ is maximum<br />
c<br />
Since sin θ lies<br />
i.e., sin 2θ = 1 = sin 90<br />
between – 1 and 1<br />
⇒ 2θ = 90 ⇒ θ = 45°. Hence proved.